15
LIBERTUS Müfettişlik Uzmanlık Denetmenlik Banka Sınavları Gelir Uzmanlığı Vergi Müfettişliği Hâkimlik ABDURRAHMAN YILMAZGÖZ BORÇLAR HUKUKU pegemkampüs Video dersler ücretsiz olarak cebinizde Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz. Konu Anlatımlı Örnekler Yorumlar Uyarılar Pratik Bilgiler Özgün Sorular ve Açıklamaları Çıkmış Sorular

BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

  • Upload
    others

  • View
    13

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

L I B E R T U S

Müfettişlik

Uzmanlık

Denetmenlik

Banka Sınavları

Gelir Uzmanlığı

Vergi Müfettişliği

Hâkimlik

ABDURRAHMAN YILMAZGÖZ

BORÇLARHUKUKU

pegemkampüs

Video dersler ücretsizolarak cebinizde

Lütfen detaylı bilgi içinön sözü okuyunuz.

Konu Anlatımlı

Örnekler

Yorumlar

Uyarılar

Pratik Bilgiler

Özgün Sorular ve Açıklamaları

Çıkmış Sorular

Page 2: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

Abdurrahman Yılmazgöz

LIBERTUS BoRçLaR HUkUkU ISBN 978-605-241-286-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.© Pegem Akademi

Bu kitabın basım, yayın ve satış haklarıPegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SoRULaR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

5. Baskı: Kasım 2018, Ankara

Yayın-Proje: Ümit DilaverDizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Salmat Basım Yayıncılık Ambalaj Sanayi Tic. Ltd. Şti.Büyük Sanayi 1. Cadde 95/1

İskitler/ANKARATel: 0312-3411020

Faks: 0312-3413050

Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No:26062

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
Page 3: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

SUNU

Değerli Adaylar,

Bireyler arasındaki borç ilişkisini düzenleyen “Borçlar Hukuku” ile ilgili gerekli kav-ram, ilke ve sözleşmelerden bahseden bu kitabımız yeni Borçlar Kanunu’na göre oluş-turulmuştur. Her konunun sonunda konunun anlaşılmasına yönelik çözümlü ve cevaplı testlere yer veren kitabımız KPSS ve kurum sınavların yönelik hazırlanmıştır.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi bi-zimle [email protected] aracılığıyla paylaşabilirsiniz.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen Pegem Ailesi çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım.

Abdurrahman YILMAZGÖZ

Page 4: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş
Page 5: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM Borçlar Hukukunun İlkeleri, Tarafları, Konusu, Kaynakları ile Sorumluluk Türleri

I. GİRİŞ �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������1II. BORÇLAR HUKUKUNA HÂKİM OLAN TEMEL İLKELER ���������������������������������������1III. BORÇLAR HUKUKUNUN TARAFLARI VE KONUSU ��������������������������������������������4

A. Edim ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������4B. Türleri �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������4

IV. BORCUN KAYNAKLARI������������������������������������������������������������������������������������������9V. BORÇ İLİŞKİLERİNDEN DOĞAN HAKLAR VE YÜKÜMLÜLÜKLER ��������������������11

1. Haklar �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������112. Yükümlülükler �����������������������������������������������������������������������������������������������������������13

CEVAPLI SORULAR ��������������������������������������������������������������������������������������������������14ÇÖZÜMLÜ SORULAR �����������������������������������������������������������������������������������������������19ÇÖZÜMLER ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������23

2. BÖLÜM Hukuki İşlemlerden (Sözleşmelerden) Doğan Borçlar

I. HUKUKİ İŞLEMLERDEN DOĞAN BORÇLAR ��������������������������������������������������������261. Sözleşmelerin Kurulması ������������������������������������������������������������������������������������������292. Sözleşmelerin Kurulma - Hüküm ve Sonuçlarını Doğurma Anı ��������������������������������313. Sözleşmelerde Geçerlilik Koşulları ���������������������������������������������������������������������������34

CEVAPLI SORULAR ��������������������������������������������������������������������������������������������������54ÇÖZÜMLÜ SORULAR �����������������������������������������������������������������������������������������������60ÇÖZÜMLER ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������67

3. BÖLÜM Haksız Fiilden Doğan Borçlar

I. HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇLAR ��������������������������������������������������������������������71A. Hukuka Aykırı Fiil �����������������������������������������������������������������������������������������������������71B. Kusur ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������73C. Zarar ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������74D. İlliyet (Nedensellik) Bağı ������������������������������������������������������������������������������������������75

Page 6: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

viPEGEM AKADEMİ

II. ZARARIN HESAPLANMASI �����������������������������������������������������������������������������������77A. Zararın Hesaplanmasında����������������������������������������������������������������������������������������77B. Tazminatın Hesaplanmasında ����������������������������������������������������������������������������������78C. Maddi Tazminat Miktarının Hesaplanmasında Dikkate Alınacak Hususlar ��������������79

III. HAKSIZ FİİLDE VE RÜCU İSTEMİNDE ZAMANAŞIMI ����������������������������������������80IV. KUSURSUZ SORUMLULUK HÂLLERİ �����������������������������������������������������������������81

A. Hakkaniyet İlkesine Dayanan Sorumluluk ����������������������������������������������������������������82B. Tehlike İlkesine Dayanan Sorumluluk ����������������������������������������������������������������������82C. Özen İlkesine Dayanan Sorumluluk �������������������������������������������������������������������������84

V. YARDIMCI KİŞİLERİN FİİLİNDEN SORUMLULUK �����������������������������������������������88CEVAPLI SORULAR ��������������������������������������������������������������������������������������������������89ÇÖZÜMLÜ SORULAR- ����������������������������������������������������������������������������������������������95ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������������������������������������������������������102

4. BÖLÜM Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borçlar

SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR ���������������������������������������������107A. Koşulları �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������107B. Sebepsiz Zenginleşmenin Sonuçları ���������������������������������������������������������������������� 110C. Giderlerin İstenebilmesi ����������������������������������������������������������������������������������������� 111D. Sebepsiz Zenginleşmede Zamanaşımı������������������������������������������������������������������ 111E. Sebepsiz Zenginleşme Defi ����������������������������������������������������������������������������������� 111

CEVAPLI SORULAR ������������������������������������������������������������������������������������������������ 112ÇÖZÜMLÜ SORULAR ��������������������������������������������������������������������������������������������� 117ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������������������������������������������������������121

5. BÖLÜM Borçların İfası

I. BORÇLARIN İFA EDİLMESİ ���������������������������������������������������������������������������������124A. Kısmi İfa �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������124B. İfa Amacıyla Edim ��������������������������������������������������������������������������������������������������125C. İfa Yerine Geçen Edim �������������������������������������������������������������������������������������������125

II. BORÇLARIN İFA EDİLMEMESİ ���������������������������������������������������������������������������1291. İmkânsızlık��������������������������������������������������������������������������������������������������������������1292. Temerrüd ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������131

CEVAPLI SORULAR ������������������������������������������������������������������������������������������������140ÇÖZÜMLÜ SORULAR ���������������������������������������������������������������������������������������������146ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������������������������������������������������������152

Page 7: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

vii PEGEM AKADEMİ

6. BÖLÜM Borçlar Hukukunda Düzenlenmiş Sözleşmeler

BORÇLAR HUKUKUNDA DÜZENLENMİŞ BAZI SÖZLEŞME TÜRLERİ ����������������1561. İlan Suretiyle Vaad Sözleşmesi ������������������������������������������������������������������������������1562. Genel İşlem Koşulları ���������������������������������������������������������������������������������������������1573. Pey (Bağlanma) Akçesi ������������������������������������������������������������������������������������������1584. Cayma (Pişmanlık) Akçesi��������������������������������������������������������������������������������������1595. Üçüncü Kişinin Fiilini Üstlenme ������������������������������������������������������������������������������1596. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme �����������������������������������������������������������������������������1597. Alacağın Temliki (Devri) Sözleşmesi ����������������������������������������������������������������������1608. Borcun Nakli �����������������������������������������������������������������������������������������������������������1639. Ceza Koşulu (Cezai Şart) ���������������������������������������������������������������������������������������16410. Şarta Bağlı Sözleşmeler ���������������������������������������������������������������������������������������16411. Müteselsil Borçluluk Sözleşmeleri ������������������������������������������������������������������������166

CEVAPLI SORULAR ������������������������������������������������������������������������������������������������169ÇÖZÜMLÜ SORULAR ���������������������������������������������������������������������������������������������176ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������������������������������������������������������181

7. BÖLÜM Borcu Sona Erdiren Sebepler ve Zamanaşımı

I. BORCU SONA ERDİREN SEBEPLER ����������������������������������������������������������������1851. İfa����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������1852. Kusursuz İmkânsızlık����������������������������������������������������������������������������������������������1863. İbra �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������1864. Yenileme �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������1875. Birleşme������������������������������������������������������������������������������������������������������������������1876. Takas ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������187

II. ZAMANAŞIMI �������������������������������������������������������������������������������������������������������1891. Genel Olarak ����������������������������������������������������������������������������������������������������������1892. Zamanaşımı Süresi ile Hak Düşürücü Süre Arasındaki Ayırım ������������������������������1923. Zamanaşımının Sonuçları ��������������������������������������������������������������������������������������1934. Eksik Borçlar�����������������������������������������������������������������������������������������������������������194

CEVAPLI SORULAR ������������������������������������������������������������������������������������������������195ÇÖZÜMLÜ SORULAR ���������������������������������������������������������������������������������������������200ÇÖZÜMLER �������������������������������������������������������������������������������������������������������������205

Page 8: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş
Page 9: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

1. BÖLÜM

I. GİRİŞ

Borçlar Hukuku bireyle diğer bireyler arasındaki ilişkileri düzenleyen bir hukuk dalı olduğu için “özel hukuk” türlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle ta-raflar arasında uygulanan bir eşitlik ve genellik söz konusudur. Başka bir ifadeyle taraflar özgür iradelerini ortaya koyarak sözleşme koşullarını karşılıklı belirleyebileceklerdir. Bu açıdan bakıldığında Borçlar Hukukuna hâkim olan bazı ilkeler ortaya çıkmaktadır.

II. BORÇLAR HUKUKUNA HÂKİM OLAN TEMEL İLKELERBorçlar Hukukuna hâkim olan temel ilkelerin başlıcaları şunlardır:

v İrade özgürlüğü ilkesi

v Nispilik ilkesi

v Dürüstlük ilkesi

v Kusurlu sorumluluk ilkesi

v Karşılıklılık (ivazlılık) ilkesi

v Borçlunun ikametinde ifa ilkesi

v 3. kişilerin aleyhine borç ilişkisi kurulamaması ilkesi

A) İrade Özgürlüğü İlkesi: Kişilerin kendi lehine haklar ve aleyhine borçlar ya-ratabilmesi olarak da ifade edilebilen bu ilke, kendi içinde üç alt ilkeyi barındırmakta-dır. Buna göre;

a) Sözleşme özgürlüğü: Kişinin sözleşme yapıp yapmamakta, yapacaksa kiminle sözleşme yapacağını seçebilmesinde ve hatta bu sözleşmenin tipini ve içeriğini diledi-ği gibi belirleyebilmesinde ve de sözleşmeyi değiştirip sona erdirebilmesinde serbest olması gerektiğine ilişkin ilkedir.

BORÇLAR HUKUKUNUN İLKELERİ - TARAFLARI - KONUSU - KAYNAKLARI

İLE SORUMLULUK TÜRLERİ

Page 10: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

KPSS Çıkmış Soru

Borçlar Kanununa göre sözleşme özgürlüğü aşağıdaki özgürlüklerden hangisini kapsamaz?A) Sözleşme yapma özgürlüğüB) Sözleşmenin diğer tarafını seçme özgürlüğüC) Sözleşmenin içeriğini düzenleme özgürlüğüD) Geçerlilik şekline tabi bir sözleşmeyi bu şekle uymadan yapma özgürlüğüE) Sözleşmeyi değiştirme veya ortadan kaldırma özgürlüğü

Cevap D

Bu ilkenin “sözleşme yapma mecburiyeti” adı verilen önemli bir istisnası bulun-maktadır. Nitekim kamu hizmeti görmekte olan PTT, TEK, Belediye Otobüs İşletme-leri vb. kamu kurum ve kuruluşları kendilerine talepte bulunan kişilerle sözleşme yap-mak zorundadırlar.

b) Eşitlik İlkesi: Borç ilişkisinin tarafları olan alacaklı ve borçludan hiçbiri kanun tarafından diğeri karşısında bir üstünlüğe sahip kılınmamıştır. Ancak bu temel an-layışa rağmen bazı durumlarda (tüketiciyi korumak, işçi lehine yorum yapmak gibi) sözleşmenin sosyal ve ekonomik anlamda zayıf olan tarafını korumak ve böylece ta-raflar arasındaki ilişkiyi dengede tutabilmek adına düzenlemeler yapılarak istisnalar da yaratılabilmektedir. Örneğin; genel işlem koşullarını bu çerçevede değerlendirmek mümkündür.

c) Şekil Serbestisi İlkesi: Kanuna göre “Sözleşmenin geçerliliği, kanunda aksi ön-görülmedikçe hiçbir şekle tabi değildir.” Bu nedenle taraflar bir sözleşmeyi ister sözlü, ister adi yazılı veya resmî şekilde yapabilirler. Ancak bu ilkenin de birtakım istisnaları vardır. Bunlar ispat şekli ve geçerlilik şekline tabi sözleşmelerdir.

B) Nispilik İlkesi: Sözleşme kural olarak onu yapan tarafları bağlar yani üçüncü kişileri etkilemez. Ancak kuvvetlendirilmiş nispi haklar ile üçüncü kişi yararına söz-leşmeler ve üçüncü kişilerin ifası bu ilkenin çok önemli istisnalarındandır.

KPSS Çıkmış Soru

Borç ilişkisinden doğan haklar, kural olarak sadece alacaklı ve borçlu arasında so-nuç doğurur. Alacaklı, bu hakkını sadece borçluya karşı ileri sürebilir.Yukarıda verilen bilgi borçlar hukukunun hangi temel ilkesi ile ilgilidir?A) NispilikB) EşitlikC) Sözleşme serbestisiD) İvazlılık (Karşılıklılık)E) Dürüstlük

Cevap A

2 Borçlar Hukuku

Page 11: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

C) Dürüstlük İlkesi: Tarafların gerek sözleşme öncesinde, gerek sözleşme sıra-sında ve gerekse sözleşme sonrasında birbirlerine karşı dürüst bir kişi olarak hareket etmekle yükümlü olduklarına dair ilkedir. Nitekim yan yükümlülüklerde dürüstlük kuralı önemli rol oynamaktadır.

D) Kusurlu Sorumluluk İlkesi: Tarafların, yaptıkları sözleşmeye aykırı dav-ranması halinde ya da haksız fiil sonucu diğer taraf zarar görmüş olabilir. İşte bu zararın karşılanması tazminatla mümkündür. Tazminat sorumluluğu için kişinin kusurlu davranışının varlığı aranmaktadır. Ancak bu ilkenin de “kusursuz sorumlu-luk hâlleri” olarak adlandırılan önemli istisnaları bulunmaktadır. Ev, başkanlarının sorumluluğu, adam çalıştıranların sorumluluğu, motorlu araç işletenlerin sorumlu-luğu, hayvan idare edenlerin sorumluluğu, bina ve yapı eseri sahiplerinin sorumlu-luğu gibi.

E) İvazlılık İlkesi: Kural olarak sözleşmeler, karşılıklı borç doğururlar yani ta-raflar birbirlerine karşı edimle yükümlüdürler. Örneğin bir satış sözleşmesinde satıcı sattığı eşyayı teslim etmekle borçlu iken alıcı taraf da buna karşılık bedeli ödemek bor-cu ile yükümlüdür. Fakat buna rağmen tek taraflı hukuki işlemler (vasiyetname, vakıf kurma gibi) hatta iki taraflı olmakla birlikte sadece bir tarafa borç yükleyen (bağışlama gibi) sözleşmeler de bulunmaktadır. Bu tip sözleşmeler de bu kuralın istisnalarını teş-kil etmektedir.

F) Borçlunun İkametgâhında İfa İlkesi: Borçlar Kanunu m. 89’a göre “Borcun ifa yeri, tarafların açık veya örtülü iradelerine göre belirlenir. Aksine bir anlaşma yok-sa, aşağıdaki hükümler uygulanır;

v Para borçları, alacaklının ödeme zamanındaki yerleşim yerinde,

v Parça borçları, sözleşmenin kurulduğu sırada borç konusunun bulunduğu yerde,

v Bunların dışındaki bütün borçlar, doğumları sırasında borçlunun yerleşim yerinde ifa edilir.

Alacaklının yerleşim yerinde ifası gereken bir borcun doğumundan sonra alacak-lının yerleşim yerini değiştirmesi sebebiyle ifa önemli ölçüde güçleşmişse borç, alacak-lının önceki yerleşim yerinde ifa edilebilir.

G) Üçüncü Kişilerin Aleyhine Borç İlişkisi Kurulamaması İlkesi: Sözleşmede borç altına girecek kişinin özgür iradesinin varlığının aranıyor olmasının sonucu ola-rak üçüncü kişiler herhangi bir irade açıklamasında bulunmaksızın başkalarınca yapı-lan bir sözleşme gereği borç altına sokulamazlar.

Borçlar Hukukunun İlkeleri, Tarafları, Konusu, Kaynakları ile Sorumluluk Türleri 3

Page 12: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

III. BORÇLAR HUKUKUNUN TARAFLARI VE KONUSU

Borçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş anlamdaki bu borç ilişkilerini esas aldığı için de karşımıza alacaklı ve borçlu adını verdiğimiz taraflar ile bunların birbirlerine karşı yapmaya söz verdikleri davranış biçimleri (edim) ortaya çıkmaktadır. Yani borç ilişkisinin alacaklı, borçlu ve edim adını verdiğimiz üç unsuru bulunmaktadır.

Sınavlar açısından bizi edim ve türleri ilgilendireceği için şimdi bunları incele-yeceğiz.

A. Edim

Bir borç ilişkisinde tarafların yerine getirmekle yükümlü olduğu davranış biçimidir.

B. Türleri

- Yapma- Verme

- Yapmama- Vermeme

- Şahsa Bağlı Olan

- Şahsa Bağlı Olmayan

Konularına G

öre Edimler

Olumlu Edim

Olumsuz Edim

Şahsi Edim

Maddi Edim

v Olumlu Edimler: Gramer açısından yapılan bu sınıflandırmaya göre borçlu-nun edimi yapmak veya vermek şeklinde ise bu edim türü olumlu edimdir. Satıcının malı vermesi, alıcının parayı vermesi, müteahhidin inşaatı yapması gibi.

v Olumsuz Edimler: Bu tür edimler niteliği gereği yapmamak, vermemek şek-lindeki edimlerdir. Komşunun gürültü yapmaması, kapalı mekanda sigara içilmemesi, işçinin işverene rekabet etmemesi gibi.

4 Borçlar Hukuku

Page 13: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

v Şahsi Edimler: Edimi bizzat borçlunun kendi fiili ile yerine getirmesi şek-lindeki edimlerdir. Örneğin; ressamın resim yapması, doktorun ameliyat yapması gibi.

v Maddi Edimler: Borçlunun edimini malvarlığı ile ifa edeceği edim türüdür.

KPSS Çıkmış Soru

Rekabet yasağı sözleşmesinde işçinin işverene borçlandığı edim, aşağıdaki edim türlerinden hangisine girer?A) Katlanma edimiB) Yapma edimiC) Verme edimiD) Yapmama edimiE) Bölünebilir edim

Cevap D

Bu soru değişik zamanlarda farklı kurumlarda sorulmuş bir kısmında cevap A olarak açıklanmışsa da bir kısmında da “Yapmama Edimi” olarak açıklanmıştır. Bu iki kavram aslında birbirlerinden farklıdır.

Çünkü olmsuz edimler genel yapıları gereği ya alacaklının bir şey yapmasına katlanma ve izin vermeyi, ya da alacaklının yapılmasını istemediği bir eylemi yapmamayı gerektirirler. Başka bir ifadeyle yapmama edimleri borçlunun yap-maya yetkili olduğu halde bir fiili yapmama yükümlülüğü doğururlar. Örneğin A’nın B’ye bu sene yurt dışına çıkmayacağı taahhüdünde bulunmasında olduğu gibi. Ancak katlanma edimlerinde durum biraz farklıdır. Bu tip edimlerde, borç-lu genel kurallara göre engel olabileceği bir fiile karşı koymamak borcu altına girmiştir. Örneğin malikin, mülkiyetinde olan malı kiracısının kullanmasına katlanmasında olduğu gibi ya da geçit hakkı veren kişinin hak sahibinin bu hak-kı kullanmasına katlanmak zorunda kalmasında olduğu gibi.

dİKKAT

Borçlar Hukukunun İlkeleri, Tarafları, Konusu, Kaynakları ile Sorumluluk Türleri 5

Page 14: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

Sürelerine Göre Edimler

Ani Edim

SürekliEdim

DönemselEdim

Ani Edimler: Borçlunun bir veya birden çok hareketle bir defada yerine getirdiği edimlerdir. Buna göre paranın ödenmesi, malın teslimi tek hareketli ani edimken, bo-yacının ayakkabıyı boyaması birden çok hareketli ani edime örnektir.

Sürekli Edimler: Borçluyu belli bir süre, belli davranış ya da davranış biçimleri ile bağlı bulunmakla yükümlü kılan edimlerdir. Yani bu tür edimler borçluyu belli bir süre boyunca devamlı uyma yükümlülüğü altında tutmaktadır. İşçinin hizmet sözleşmesi sü-resince hizmet etmekle yükümlü olması durumlarında hep “sürekli edim” söz konusudur.

Edimin ani veya sürekli edim olup olmaması sözleşmenin tek taraflı irade açık-laması ile sona erdirilmesi bakımından önemlidir. Bu durumda bu beyanın dön-me beyanı mı, yoksa fesih beyanı mı sayılacağına karar verilecek ve bunlara uygulanacak sonuçlar birbirinden farklı olacaktır.

dİKKAT

Dönemsel Edimler: Borçlunun belirli bir zaman içinde periyodik aralıklarla edimi-ni tekrarlayarak ifa etmesidir. Bir yayına abone olunması veya vergi yükümlülüğü gibi

Sonuçlarına Göre Edimler

Fiili Edim

HukukiEdim

Fiili ve HukukiEdim

Fiili Edimler: Dış dünyada fiili bir farklılık ortaya çıkartan edim türüdür. Örne-ğin; terzinin elbise dikmesi, müteahhidin inşaat çıkması gibi.

Hukuki Edimler: Dış dünyada değişiklik yaratmayıp sadece hukuki düzende de-

6 Borçlar Hukuku

Page 15: BORÇLAR HUKUKU - Pegem.NetBorçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş

ğişiklik ortaya çıkartan edimlerdir. Örneğin; borçlunun borcu nakli ya da alacaklının alacağını bir başkasına temlik etmesi gibi.

Fiili ve Hukuki Edimler: Bu tür edimler hem hukuki ve hem de dış dünyadaki yaşamda değişiklik yaratan edimlerdendir. Örneğin; beyaz eşya satıcısının satış sözleş-mesi yaparak eşyayı alıcıya teslim etmesinde olduğu gibi.

Mahiyetine Göre Edimler

Parça Borcu Cins

BorcuSeçimlik

Borç

Faiz BorcuPara

Borcu

Parça Borcu: Tüm özellikleri belirtilerek sözleşmeye konu edilmiş eşyanın tes-limi niteliğindeki borçlardır. Bu tür borçlarda eşya ayrı tutulduğu için o eşyanın ika-mesi olmaz. Örneğin A’nın kolundaki saatin satışında borç parça borcudur. Çünkü o saatten binlercesi piyasada olabilirse de taraflar seiko marka bir saat şeklinde değil kolundaki saat diyerek eşyayı ayırmışlardır. Bu sebeple o saatin yerine başka bir ben-zer saat vermekle borç ifa edilmiş olmaz. Adı belirtilerek sözleşmeye konu edilmiş yarış atları, plakası, markası, rengi ve modeli belirtilen otomobil, yazlıktaki tablo gibi belirlemelerin tümü parça borcu olarak kabul edilmektedir.

Cins Borçları: Benzerleriyle arasındaki farklılıkların belirtilmeyip genel özellik-leriyle sözleşmeye konu edilen eşyaların verilmesi şeklindeki borçlardır. Beş kilo baldo pirinç, BMW marka bir otomobil, Vakko marka yirmi eşarp gibi. Bu tür borçlarda il-gili eşya yok olsa bile borç sona ermez çünkü o eşyanın benzerleri mevcut olduğundan ikamesi mümkün sayılmaktadır.

Seçimlik Borçlar: Tarafların borç konusu olarak birden fazla edim belirleyerek borçlunun bunlardan hangisini isterse onu ifa etmekle borçtan kurtulabileceği borç türüdür. Örneğin A, B’nin ya evini temizleyecek ya da ona bir televizyon verecektir.

Borçlar Hukukunun İlkeleri, Tarafları, Konusu, Kaynakları ile Sorumluluk Türleri 7