Bouwen aan Monumenten B

Tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed I Nummer 2 I april - mei I 2011

LievevrouwekathedraaLuit de steigers

SeNioreN wonen in kasteel Cantecroy

horeCa iNoude viSmijN geNt

meCheLeN monumentenstad

Investpro NV

investpro.indd 1 14-04-2011 11:02:53

Profielrestauratie en monumentenzorg

cvba

PROFIEL cvba bestaat uit een groep restaurateurs uit verschillende disciplines die samenwerken om grote en complexe restauratieopdrachten op een deontologisch verantwoorde en budgetvriendelijke wijze tot een goed eind te brengen. Centraal staat de kruisbestuiving tussen de verschillende disciplines zonder afbreuk te doen aan de ontwikkeling van de individuele specialisaties. Alle medewerkers zijn meester in de conservatie & restauratie. Daarnaast kunnen zij ook steunen op advies van in de monumentenzorg opgeleide kunsthistorici waarmee regelmatig wordt samengewerkt.

De groep stelt zich tot doel een restauratieprobleem van bij de ontwerpfase tot aan de uiteindelijke restauratie te realiseren. Zo kunnen ze instaan voor advies, proefrestauratie, controle van de werken en de restauratie.

Met volgende restauratieopdrachten kan u bij ons terecht:schilderijen• op doek en paneelmuurschilderingen• steenachtigematerialen• & steensculptuur, al dan niet gepolychromeerdbeelden• (hout, gips of steen), al dan niet gepolychromeerdsgrafitto•stucwerk• , decoratief & figuratiefrotsbepleistering•kerken ander • meubilair, al dan niet gepolychromeerdleder• , al dan niet gepolychromeerd (bv. Corduaans leder)carton-pierre•vergulding• met bladgoud of slagmetaalrestauratie• (dus geen renovatie) van gevelsgrafischedocumenten• , leder & perkamentpreventieveconservering•proefrestauraties•artisanalekalkverf•anoxischebehandeling• (tegen parasieten)advies• , bestekken, meetstaten & ramingen

PROFIELcvbaGuido Gezellestraat 238560 - Wevelgem

T 056 32 38 12 - F 056 32 38 [email protected] - www.rmp.beErkenning: D23 klasse 4

Een hart voor restauratie

Brussel, Koninklijke Muntschouwburg Gent, Emile Braunschool

Antwerpen, Erfgoedhuis ‘Den Wolsack’, Plafondschildering ‘Goden op de Olympusberg’.

Restauratie Begijnhof – Gent

PIT ANTWERPEN NVStarrenhofl aan 27- 2950 KapellenTelefoon (03)605 14 33Fax (03)605 14 76E-mail: [email protected]

PIT.indd 1 18-04-2011 15:49:49

VoorwoordBeste Lezer,

In dit nummer van Bouwen aan Monumenten is het bijna allemaal Mechelen wat de beiaard slaat. Daarmee zetten we onze aan-pak voort om telkens één of twee steden nadrukkelijk in de kijker te zetten. In ons startnummer waren dat Leuven en Lier, in het vorige nummer Tongeren. Volgende keer willen we Brugge en Brussel meer nadrukkelijk belichten.

Een van de grote vragen binnen monumentenbeleid is de (her)bestemming van beschermde, gerestaureerde of te restaureren ge-bouwen. Soms ligt die voor de hand, zoals bij de kathedraal van Antwerpen. Dikwijls vormt een horecabestemming de oplossing, zoals bij de Oude Vismijn in Gent. Maar er bestaan ook meer verrassende mogelijkheden, zoals het verhaal van kasteel Cantecroy in Mortsel bewijst. Dat wordt nu omgeturnd tot luxueuze kasteelappartementen voor senioren. Het kasteel heeft trouwens ook een raakpunt met Mechelen. De bekendste eigenaar was Granvelle, de eerste aartsbisschop van Mechelen en in zijn glorietijd ook machtigste politicus van de Nederlanden.

Een brandend discussiepunt in de culturele, wetenschappelijke en politieke wereld is momenteel de kostprijs van het archeologisch vooronderzoek. Zulke onkosten kunnen voor de initiatiefnemers van bouwen wegeniswerken aanzienlijk tijdverlies en meerkosten met zich meebrengen. Vooral de Leuvense burgemeester Louis Tobback (SPA) bracht het debat hierover op de voorgrond. Tob-back, zijn mede- en tegenstanders stelden de zaken nogal zwart-wit voor.

Maar daarna kwamen er ook genuanceerde reacties los. Zoals die van de eveneens Leuvense professor Ilse Schoep, van de onder-zoekseenheid Archeologie van de KU Leuven. “ Net zoals in de milieusector de ‘vervuiler’ betaalt, werd beslist voor het archeo-logisch erfgoed de verantwoordelijkheid te leggen bij de ‘vernieler’. Deze regelgeving heeft al jaren ingang gevonden in de meeste Europese landen. De Vlaamse overheid hinkte binnen Europa lang achterop maar past sinds een vijftal jaar dit principe frequenter toe. Ondertussen wordt volop gewerkt aan een regelgeving, die nauwer aansluit bij die in andere Europese landen.” Schoep acht het in ieders belang dat de kostprijs van het onderzoek niet buiten proportie is. “Er moeten verantwoorde afwegingen worden gemaakt, op basis van precieze criteria, tussen de nood aan een archeologisch onderzoek en de financiële consequenties ervan.”

Een van de grote kritieken tegenover de archeologen is dat ze te dicht bij hun sleuven blijven staan en te weinig hun onderzoeks-resultaten publiceren op een voor het grote publiek bevattelijke manier. Daaraan is wel verandering aan het komen. De provincie Antwerpen bijvoorbeeld gaf al verschillende gratis brochures uit, telkens gewijd aan één bepaalde opgraving. In één van die bro-chures was sprake van een opgraving uit de jaren zeventig van de vorige eeuw…waarvan intussen de opgravingsrapporten verloren gingen. Daarmee zijn al de opgravingsinspanningen op die plaats gereduceerd tot zo goed als een maat voor niets. En de meeste archeologische publicaties zijn kleinschalig en overschatten dan ook soms het belang of de zeldzaamheid van één vondst. Publica-ties met een bredere invalshoek blijven vooralsnog de uitzondering.

In Bouwen aan Monumenten proberen we geen wetenschappelijke onderzoeksresultaten te brengen, maar wel de bredere invals-hoek. We willen ook vooral tonen wat onze gespecialiseerde ondernemingen zoal kunnen.

Veel leesgenot,

Koen Mortelmans

08 Stad Mechelen

08 Stadsbestuur wil voorbeeldrol spelen in monumentenzorg

12 Hooghuys hoogtepunt in herwaardering Lorettesite

20 Kerkhotel Patershof: sfeervol logeren in vroegere kerk

24 Emmaüskasteel in Walem voorbeeldig gerestaureerd

30 Bedrijfsportret Verstaete | Vanhecke

33 Wonen in een zeepziederij

36 Roosendael: van abdij tot open jeugdverblijfscentrum

42 Bedrijfsportret bouwen tegelhandel van den Broeck

45 Sint-Janskerk hervindt uitstraling van weleer

48 Arte Constructo: restauraties en nieuwbouw met kalk

50 Marcel Kocken: “Meer waardering voor erfgoed uit negentiende en twintigste eeuw

54 Journaal

www.bouwenaanmonumenten.be

Nummer 2 2011Verschijnt 6 x per jaar

Verantwoordelijke UitgeVer

H.B.J.M. LouwersWildlaan 7, 3910 NeerpeltPostbus 85 ,3900 OverpeltT +32 (0)11 605540 F +32 (0)11 605541E [email protected] W louwersmediagroep.be

redactieErika ClaessensDave CuypersHenri GielenKoen MortelmansBram SouffreauSenne StarckxMichel Vanden HeedeBert Verbeke

redactieadresKoen MortelmansKempenlaan 5 2160 Wommelgem T +32 (0)3 3536066 E [email protected]

BladmanagementPascal Op de BeeckE [email protected]

SecretariaatManuela Depenbrock

advertentiesFTP-server van Louwers Mediagroep:http://ftp2.louwersuitgevers.nlUsername: monumenten beWachtwoord: gastAdresgegevens:Postbus 85, 3900 OverpeltT +32 (0)11 605540

abonnementsprijs€ 45,00 per jaar excl. BTWABN Amro: 723-5404718-21t.n.v. Louwers Mediagroep BVBAo.v.v. Bouwen aan Monumenten BelgiëInformatie over abonnementen:T +32 (0)11 605540 adreswijzigingenSchriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt

Vormgeving / art-directionLogo Reclame- Ontwerpbureau BVT +32 (0)11 605540E [email protected] Berben, Barry Hoogkamer

opzeggingenIndien twee maanden voor het verstrijken van de abon-nements-periode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

doelgroepAbonnees, betrokken ministeries en rijksdiensten, pro-vinciale, gemeentelijke en andere betrokken overheden, monumentenwachten, landelijke, regionale en lokale organisaties, stichtingen en instellingen m.b.t. cultureel erfgoed. Aannemers, adviesbureaus, architecten en andere betrokken marktpartijen.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvul-digd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de infor-matie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed

8

58

12

67

20

85

Tijdschrift over monumentenzorg, restauratie, beheer en behoud van cultureel erfgoed I Nummer 2 I april - mei I 2011

LIEVEVROUWEKATHEDRAALuit de steigers

SENIOREN wonen in kasteel Cantecroy

HORECA INOUDE VISMIJN GENT

MECHELEN monumentenstad

2011056_BAM BE 02.indd 1 29-04-2011 10:21:41

Cover: Oude Vismijn, Gent

33 50

58 Oude Vismijn in oude gloriehersteld

65 Bedrijfsportret Ingenieursbureau Fraeye

67 Zilveren generatie woont in kasteel Cantecroy

74 Bedrijfsportret FTB-Remmers

76 Kathedraal Antwerpen: restauratie in golfbewegingen

82 Erfgoed Vlaanderen: de rijke decoratie van de Sint-Annakapel

85 Flamey advocaten: Raad van State beweegt

88 VCB: erfgoed en energiebesparing

91 Wie doet wat?

8 Bouwen aan Monumenten

o.L.v. od dijle (© troniseck)het Spuihuis in de stedelijke kruidtuin

Colomakerk: zoeken naar nieuwe bestemming

Conventstraat

Stadhuis

Stuivenbergvaart

de Zalm langs de Zoutwerf

Bouwen aan Monumenten 9

tekst: koen mortelmansFoto’s: stad mechelen en koen mortelmans

Mechelen telt 375 beschermde monumenten en ongeveer 1.900 gebouwen op de in-ventaris van waardevol erfgoed. “Die lijst is trouwens onvolledig, we zijn hem nu aan het vervolledigen,” zegt schepen voor monumentenzorg Karel Geys (sp.a). Hij zwaait de loftrompet over de eigen stedelijke dienst monumentenzorg.

d e bestaande inventaris was vooral gebaseerd op gevels. Maar in Mechelen gaat er

geen maand voorbij zonder dat er achter een anonieme of doorsnee negentiende-eeuwse gevel veel oudere bouwsubstanties of een gaaf interieur van wezenlijk belang voor de Mechelse bouwgeschiedenis tevoorschijn komen. Verder vertoont de lijst schromelijke lacunes, zelfs hele sociale woonwijken uit de tussenoorlogse periode zijn er nog niet in opgenomen.” Sinds 2009 heeft deze inventaris naast encyclopedische ook juridische waarde. “De Vlaamse overheid rekent op de goodwill van de gemeenten om de lijst verder aan te vullen. Wij willen er volgend jaar een budget voor uittrekken, maar vrezen wel dat slechts een minderheid van onze collega-besturen dit ook doen.”

Mechelen beschikt sinds 1968 over een stedelijke commissie voor monumen-

Karel Geys (Mechelen)

Stadsbestuur wil voorbeeldrol spelen in monumentenzorg

tenzorg. “Die is nog altijd heel actief. Ze komt elke maand samen. Onze stadsdienst monumentenzorg werd of-ficieel opgericht in 1981. De onmiddel-lijke aanleiding daarvoor was de sterke toename van het aantal beschermde panden in stadsbezit tijdens de jaren zeventig. Momenteel telt die dienst ze-ven medewerkers. Naast de beschermde monumenten, stads- en dorpszichten houdt deze dienst zich ook bezig met die panden die nog niet beschermd zijn, maar wel voor bescherming in aanmer-king komen. Ook de vervollediging van de inventaris, de begeleidingsarchitec-tuur in de historische binnenstad, in de dorpskern van Heffen en het Mechelse Unesco-erfgoed, de Sint-Rombouts- en de Halletoren en het Groot Begijnhof behoren tot hun takenpakket. Een wezenlijke taak is de adviesverlening bij stedenbouwkundige aanvragen.” De dienst monumentzorg begeleidt even-eens de restauratiewerken aan ▼

“

hoviusstraat


privémonumenten en de verbete-ringswerken in beschermde stads- en dorpsgezichten. “Sinds 2004 is het mogelijk daarvoor een onderhoudspre-mie te krijgen, mits er een goedgekeurd herwaarderingsplan voor die zone bestaat. Voor één stadsgezicht bestaat een dergelijk plan. Momenteel zijn nog twee bijkomende herwaarderingsplan-nen in opmaak. We willen op termijn voor allemaal zover staan.”

Geys speelt met het idee de bestaande reglementering aan te vullen met een ‘welstandsverordening’. “Waardevolle gevels en straatbeelden vervlakken zienderogen door ondeskundige en wei-nig respectvolle ingrepen, die worden uitgevoerd zonder stedenbouwkundige vergunning of niet zijn onderworpen aan vergunningsplicht. Het schrijnend-ste voorbeeld is de teloorgang van his-

torisch houten schrijnwerk, ten voorde-le van overgedimensioneerde modellen in aluminium of pvc. Ook met andere ingrepen loopt het geregeld mis: ont-pleisteren, uitslijpen en opnieuw breed opvoegen van metselwerk,… Revalori-

serende ingrepen zouden we daarenbo-ven moeten aanmoedigen.”

SenSiBiliSeringDe stad ondersteunt het stadsherstel met de ‘Stedelijke Prijs Stadsverfraai-ing’ voor privé-initiatieven. Sinds 1984 beloont ze met een geldprijs de meest

sprekende projecten op haar grondge-bied. “Mechelen wordt meer en meer een woonstad. Die evolutie is al vijftien jaar bezig. Nieuwe restauraties betref-fen vooral woonprojecten. Met ons steunbeleid spelen we op die evolutie

in. Een van de resultaten daarvan is de herwaardering van de vrij verloederde omgeving van het begijnhof.”

HiStoriScHe kerken en eigen monUmentaal patrimoniUm“Sinds ik schepen voor monumenten-zorg ben, staat mijn dienst monumen-tenzorg in voor het integrale beheer van de onderhoud- en restauratiewerken aan de beschermde kerken.Wat betreft dit eigen patrimonium gaat Mechelen een overeenkomst sluiten met Vlaams minister voor erfgoed Geert Bourgeois (NVA) om de acht histo-rische kerken in de binnenstad, vier gotische en vier barokke, op basis van een meerjarenplan verder te restaureren. Dat plan moet de basis vormen voor een subsidiëring door de Vlaamse overheid. “Bij zes van die kerken treedt de stad op als bouwheer. Aan twee gotische kerken kan je nu al het resultaat van de buiten-restauratie zien: de werken aan de Onze-Lieve-Vrouw-over-de-Dijlekerk zijn al vorig jaar afgerond en midden 2011 gaat de Sint-Janskerk uit de steigers.”

Omdat het aantal kerkgangers de voorbije dertig jaar fors afnam, zijn niet alle kerken meer in gebruik voor de eredienst. “We zullen dan ook meer en meer te maken krijgen met bestem-mingswijzigingen. Kerkhotel Patershof is een voorbeeld van wat zo mogelijk is met een minder waardevolle kerk. Het Patershof is een privé-initiatief. Zelf zoeken we een nieuwe medebestem-ming voor de kerk in de Colomawijk, die momenteel een restauratiebeurt ondergaat. Vermoedelijk zal die neogo-

“Waardevolle gevels enstraatbeelden vervlakken zienderogen

door ondeskundige en Weinigrespectvolle ingrepen”

Sint-romboutskathedraal


KaREL GEySKarel Geys (48) is een geboren en getogen Mechelaar. Met de diploma’s rechten en overheidsmanagement op zak werkte hij aanvankelijk in de Vlaamse administra-tie. Zijn politieke loopbaan (sp.a) begon slechts vrij recent, vanaf de huidige legislatuur. Momenteel is hij voltijds schepen, bevoegd voor onder meer ruimtelijke ordening, wonen, mobiliteit, stadsvernieuwing en monumentenzorg.

tische kerk in de toekomst een invulling krijgen met socio-culturele functies. Het vroegere Predikherenklooster zal misschien een literair welnesscentrum worden, met onder meer bibliotheek-faciliteiten. Het denkwerk hierover is nog volop aan de gang.” Monumentale stadseigendommen waaraan Meche-len geen praktische functie meer kan geven, wil de stad afstoten. “Dat hoeft niet via een rechtstreekse verkoop te gebeuren, het kan ook via een pps-project, waarin de inbreng van de stad uit het vastgoed bestaat.” Geys verwijst hierbij meer specifiek naar het oude stedelijke zwembad.

Het stadsbestuur wil niet alleen de zorg voor privémonumenten begeleiden met verplichtingen en beperkingen, advies en geldelijke steun, maar ook zelf het goede voorbeeld geven met

het eigen burgerlijk patrimonium. “We restaureren twee topmonumenten uit de vroegrenaissance. Ambachtshuis ‘de Zalm’ bevindt zich aan de mooi herin-gerichte Zoutwerf. Het vooronderzoek gaat binnenkort van start. De adellijke woning ‘het Hemelrijk’ staat vlakbij de Onze-Lieve-Vrouw-over-de-Dijlekerk. De restauratiepremieaanvraag wacht nog op de handtekening van minister Bourgeois.”

krUidtUin“In 2011 zetten we de aanpak van de stedelijke Kruidtuin verder. De volgende stap op die site is de restauratie van het Spuihuis. Nog op die site gaan we in het recent opgefriste Molenhuis een reiscafé huisvesten.” Twee andere nakende stads-projecten zijn de stadsfeestzaal en de historische huisvesting van figurenthea-ter ‘de Maan’. z

Lamotsite: contrastwerking tussen de oude en hedendaagse architectuur Namenstraat: zicht in richting g. gezellelaan

Schepen karel geys (foto km)


tekst: koen mortelmansFoto’s: dmva

Hooghuys hoogtepuntin herwaardering Lorettesite


colmat interieurinrichtingpaardenmarkt 58B-2000 antwerpen

t: +32 3 233 10 18f: +32 3 233 10 [email protected]

foto: Project Hooghuys te Mechelen 2011bibliotheek met afgeschermde keuken naar een ontwerp van DMVA Architecten


De oudste delen van het Hooghuys langs de Dijle dateren uit de volle middeleeuwen. Het is wellicht één van de oudste gebouwen in Mechelen. Het was eeuwenlang een pakhuis. Later was het in gebruik als herenwoning en gebruikte een kloosterorde het als onderdak voor een kleuterschool. De nieuwe eigenaars, advocatenkantoor Mahla en architectenbureau dmvA pasten het aan hun eigen behoeften aan, maar behielden en herwaardeerden eveneens de waardevolle historische elementen.

i n 1828 en omstreeks 1870 vonden er grote verbouwingen plaats, die het pakhuis omvormden tot herenhuis. Die ingrepen langen

aan de basis van de indeling zoals wij die aantroffen,” vertelt architect David Drie-sen (dmvA). Het gelijkvloers en de eerste verdieping waren heringevuld volgens een kamertypologie. Deze twee niveaus zijn samen ongeveer 500 m² groot, de helft van de totale oppervlakte van het gebouw. De rest bestond uit ruimtes onder het kapspant. Die deden dienst als meidenkamers en als zolder.”

Het advocatenkantoor gebruikt nu het gelijkvloers en de eerste verdieping. De architecten hebben hun intrek genomen op de tweede verdieping, in de karakte-ristieke ruimte onder de spanten. Hun deel van het pand omvat tevens een appartement op hetzelfde niveau en een loft op niveau +3.

De restauratie en renovatiewerken kaderen in de herwaardering van de hele site, dmvA is daarin ook verantwoorde-lijk voor diverse andere deelprojecten. “Wanneer alle werken achter de rug liggen zal hier een harmonieus geheel staan, met een combinatie van restaura-tie, renovatie en nieuwbouw, waarin zo-wat alle bouwperiodes van de vijftiende tot en met de éénentwintigste eeuw zijn vertegenwoordigd.” Bouwbedrijf Van Poppel is de initiatiefnemer van heel de site, die naast het Hooghuys bestaat uit drie te restaureren diephuizen en een tiental appartementen en commerciële ruimten. “Ons bouwbedrijf is sinds jaren actief in de herwaardering van de binnenstad. Zo voerden we ook de restauratiewerken aan het Tolhuisje op de Hoogbrug en de unieke houten gevels langs Zoutwerf.” aldus bedrijfsleider Paul Van Poppel. “Op de site van het Hooghuys gaat het om zowel restauratie

als nieuwbouw. Het totaal wordt een prachtige referentie, met gebouwen van omstreeks 1400 tot en met 2011.”

Uitgekiende dakiSolatieHet Hooghuys, gedurende 120 jaar een deel van de kloostersite Lorette, stond sinds 1985 leeg. “Die leegstand was nefast,” getuigt David Driesen, “Niet alleen nam de bouwfysische schade toe,

er vonden ook heel wat plunderingen plaats.” De spantenstructuur van het dak, zonder nokboom, was typisch voor de vijftiende eeuw. De architecten vonden dit een achtergrond die goed bij hen paste. “Maar om de zolder leefbaar te maken moesten we hem wel aanpassen aan de huidige isolatie-eisen. Het kwam erop aan de dakvlakken te isoleren en de houten bebording toch zichtbaar te houden. ▼

“

Oude Liersebaan 233 Mechelen www.vanpoppel.be [email protected] T : 015 28 07 30

� Woningen

� Appartementen

� Kantoren

� Industrie

� Projectontwikkeling

� Nieuwbouw

� Renovatie

� Restauratie

� Schrijnwerkerij

houten gevels Zoutwerf

Mechelen

Tolhuis

Mechelen

Restauratie en building.pdf 21-04-2011 09:15:37


RESTAURATIE & BUILDING – GEVELRENOVATIERestauratie & Building (R&B, Zoersel) stond hier in voor de gevelrenovatie. “Onze bijdragen omvatten het herstellen van het metselwerk, het kaleien van achttiende- eeuwse achtergevel, het herstellen van de plint en het uitbezetten van de voorgevel, met inachtneming van het historisch karakter,” vertelt zaakvoerder Guy De Nies. “ De linkerzijgevel hebben we gereinigd en zeer dik gekaleid.”De restauratie van historische gevels, alle gyproc-, metsel- en schilderwerken en ook totaalprojecten vormen de specialiteit van R&B. “We hebben voor de restauratie en renovatie van het Hooghuys van december 2009 tot november 2010 constant drie à vier van onze medewerkers ingezet. Speciaal aan dit project was de gewenste vloei-ende overgang van de gevels van twee gebouwen, een achttiende- en een negentiende-eeuwse.” R&B werkt ook mee aan de restauratie van de kathedralen van Antwerpen en Brugge, het gemeentehuis te Maldegem en het ‘Oud Klooster’ in Grobbendonk. Het in 1988 opgerichte bedrijf telt momenteel zeventien medewerkers.

TRAPPEN SMET – RECONSTRUCTIE HOUTEN TRAPTrappen Smet (Zulte) maakte en plaatste de houten trap tussen het gelijkvloers en de eerste verdieping. “Naar het oorspronkelijke model,” verduidelijkt Jasper Des-met (sales). “We sloten hem ook perfect aan op de bestaande trap naar de tweede verdieping.” Trappen Smet is sinds begin 2011 gecertificeerd als houtverwerkend bedrijf met de FSC- en PEFC-ecolabels. “Maar we zijn vooral een hoogtechnolo-gisch en tegelijk ambachtelijk bedrijf, dat op een hoogtechnologische manier oude technieken toepast.” De productie van de trap voor het Hooghuys nam 23 manda-gen in beslag, de plaatsing zes mandagen. “Wij zijn gespecialiseerd in het ontwer-pen, produceren en plaatsen van trappen, vooral trappen met ongewone vormen, zoals gebogen trappen en trappen met kuip en/of wrongstukken. Pure maatwerk-projecten zoals dit zijn dan ook niet ongewoon voor ons. Tot 1991 was Smet een algemeen schrijnwerkbedrijf, sindsdien legt het zich op trappen toe. Het behield wel zijn familiaal karakter, de derde en vierde generatie zijn er nu actief.

LIFTEN MIN – LIFT“We hebben hier een liftinstallatie zonder machinekamer geplaatst, één van de laatste ontwikkelingen op liftgebied,” vertelt Michel Van Hummelen, technisch directeur van Liften Min (Mechelen). “De synchrone motor die we aanbrachten is erg energiezuinig, omdat hij gekoppeld is aan de frequentie-omvormer.”Naast het installeren van nieuwe liften staat Min Liften ook in voor het renoveren van bestaande oudere liften en voor het onderhoud. “Bovendien werken we niet alleen met onze eigen liften maar ook met die van andere liftenbouwers.”De voorbereidingen vonden plaats in de eigen ateliers van Min: machine tuning, elektrische voorbekabeling, het samenstellen van de kooi met de knoppen-doos. “Voor de werken op de bouwplaats van start gaan, berekenen we ook de capaciteit van de machine en de krachten die de lift uitoefent op de geleiders… dit uiteraard volgens ons kwaliteitssysteem ISO 9001+ module H, waarvoor we gecertificeerd zijn door het Liftinstituut NL.”

Min installeerde eerder al liften in het Patershof (zie elders in dit blad) en het Loretteklooster in Mechelen, het Karmelietenhof in Berchem en in de tot woning omgebouwde watertoren van Kortenberg. Het familiebedrijf (1977) telt momen-teel dertig medewerkers.

Daarom besloten we het sarking-principe toe te passen. We isoleerden het dak langs de buitenkant, met PU-platen. Zo behielden we de authenticiteit van het spantendak.”

Spiegeltje aan de wandTijdens de aanpassingswerken omstreeks 1870 waren de spanten op de tweede en derde verdieping ingekort, om in het hoofdvolume een monumentale trap aan te brengen, met daarboven een lichtkoe-pel. “Dit was zowel technisch als visueel een doorn in ons oog. Daarom hebben we op niveau +3 de oorspronkelijke spanten-structuur hersteld en op niveau +2 met spiegels een trompe l’oeil gecreëerd, die het herstel visualiseert.” De hedendaagse nutsinfrastructuur is erg discreet aange-bracht, voornamelijk in de vloeren.

“We hebben het verdwenen deel van de spantenconstructie gereconstrueerd met oude eik,” legt Paul Van Poppel uit. “Gedeeltelijk met lasverbindingen, ge-deeltelijk door polychemische restauratie. Lasverbindingen zijn geschikt voor grote ontbrekende of aangetaste gedeelten. Polychemische restauratie is betere voor kleine reconstructies, vooral om econo-mische redenen. Het overwinnen van de stabiliteitsproblemen in de traphal was een serieuze uitdaging.” ▼

Jubellaan 157 B-2800 Mechelen Tel +32 (0)15 43 60 69Fax +32 (0)15 43 60 71 [email protected] www.liftenmin.com

Liften Min is een vaste waarde in de liftenwereld als het gaat om het bouwen van nieuwe liften en het renoveren van bestaande liften.

Maatwerk en standaardontwerp zijn aan zeer scherpe prijzen leverbaar. Het onderhoud van liftinstallaties is een belangrijk deel van onze activiteiten.U bent steeds welkom om onze toonzaal te bezoeken, na afspraak.

Infogids Sint-Niklaas2009 – 2010

❑ Goed voor druk ZONDER wijziging❑ Goed voor druk NA correcties❑ Graag NIEUWE drukproef

Opmerkingen: ..................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... ............................................................................................... Contractnummer: 13361 Bouwpunt VD GuchtDatum: ...............................................................................Naam: .................................................................................Handtekening: ...................................................................

ALLE BOUWMATERIALEN - VLOER- & WANDTEGELSEurolaan 3 - 9140 Temse Tel. 03 710 61 61 www.vandergucht.be

Onze activiteiten:

GevelsteenDakelementen

Ruwbouw

TegelsKlinkersPlaatsing

AfwerkingsmateriaalRockpanel, Eternitprodukten

(sidings...)Verzagingservice

IsolatieGlas- en rotswol

Extru, polyurethaan

Gips in zak en in siloKnauf, Gyproc, Cantillana

Container - en silo vervoer

Zonnepanelen


CoLMat – interieurHet Antwerpse familiebedrijf Colmat vervaardigde al het meubilair en de deuren. Het stond eveneens in voor de naadloze integratie van keukens en badkamers in de appartementen, en onder meer het archief- en kantoormeubilair in de kantoorruimten. “We hebben alle meubelonderdelen uitgevoerd in gerookte eik, gecombineerd met volkern (HPL) meubelplaat, hoogwaardig lakwerk en Corian-toepassingen,” zegt zaakvoerder Matti Cools. ”Gerookte eik leent zich uitstekend voor historische ruimten. Volkern evenwel biedt het meubel een elegante uitstra-ling en verzekert lange levensduur. Corian is beschikbaar in honderd kleuren. Het laat zich ook thermisch vormen, waarbij de ontwerpmogelijkheden haast onuitputtelijk zijn.”

Tijdens de intussen al jarenlang succesvolle samenwerking met dmvA speelt Matti’s broer Johan een centrale rol. Als artistiek marqueteur en meubelmaker heeft hij de technische leiding. “Een man van vele oplossingen,” zegt Matti, “Dat moet ook, want onze grootste uitdaging is het creëren van strakke lijnen om de historiciteit van een dergelijk pand extra te benadrukken.” Zoals de spiegelwan-den, die de bergruimtes en het sanitair aan het oog onttrekken. De bibliotheek, het hart van het advocatenkantoor, is erg functioneel, maar niemand vermoedt een hedendaagse keuken achter de schuifwand. In de vergaderruimtes biedt een van de tafels een bijzondere spiegelwerking met de rozet in het stucplafond. “We ontwikkelden ook datagestuurde kantoortafels en mobiele klasseersystemen, een ontwerp van dmvA,” aldus Matti Cools.

Bij deze interieurspecialist werken zeven mensen. Zijn ouders richtten in 1958 het bedrijf op. Zij waren beiden binnenhuisarchitect en pioniers op gebied van textielontwerp. Met het Hooghuys was Colmat niet aan zijn proefstuk toe. Mo-menteel werkt het aan het zestiende-eeuwse pand ’t Gulden Hooft in Antwerpen. Een opwaardering van het voormalige hotel Wauwermans naar appartementen, woon- en werkeenheden.

tecHniScHe ficHeHooghuys, MechelenOpdrachtgever: Architectenbureau dmvA (Mechelen) advocatenkantoor Mahla (Mechelen)Architect: Architectenbureau dmvA (Mechelen)Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van Poppel (Mechelen)Gevelrestauratie: Restauratie & Building (Zoersel)Lift: Min Liften (Mechelen)Interieurinrichting: Colmat (Antwerpen)Reconstructie houten trap: Trappen Smet (Zulte)Start werken: oktober 2009Ingebruikname: 1 januari 2011

Op de tweede verdieping ligt een massieve brandvloer in terracotta. “Zo’n vloer over een dergelijke grote oppervlakte veroor-zaakt een enorme bijkomende belasting op de houten constructie,” weet Paul Van Poppel. “Hij dateert van toen het gebouw nog de functie bekleedde van pakhuis. We hebben hem uiteraard herplaatst. Nu zorgt hij voor een uitstekende geluidsiso-latie.”

trappenDe kloosterzusters lieten het onderste deel van de monumentale houten trap afbreken om hem te vervangen door een betonnen exemplaar, dat wellicht veiliger

was voor gebruik door kleine kinderen. De restauratie impliceerde de reconstruc-tie van dit ontbrekende deel. Een tweede houten trap, veel bescheidener, dateert uit omstreeks 1870. Het huispersoneel maakte er toen gebruik van. Die trap onderging eveneens een restauratiebeurt, maar is nu slechts een esthetische en historische referentie. De huidige com-fort- en veiligheidsnormen houden een praktisch gebruik ervan tegen.

rozetDe buitengevels zijn deels bepleisterd, deels gekaleid. Die aanpak respecteert de historische achtergrond. De nieuwe eigenaars lieten het grootste deel –on-geveer 80%– van het bestaande houten buitenschrijnwerk restaureren. David Driesen: “De ontbrekende delen lieten we reconstrueren volgens de bouwpe-riode van het specifieke onderdeel van

het gebouw. In overleg met de toezicht-houdende erfgoeddiensten hebben we de bestaande beglazing vervangen door Stolkerglas, om voldoende warmte-isola-tie te bekomen.” Alle aangetaste houten vloeren zijn verwijderd. Het Hooghuys kreeg ook een bescherming tegen opstij-gend vocht en sulfaten. “We herstelden ook de bepleisteringen van wanden en plafond, met als opvallendste element een originele rozet in Empirestijl.” Onder alle houten vloeren en trappen ligt nu een brandwerende laag.

Het Hooghuys en zijn achterbouw vormen de linkergrens van de voormalige kloostertuin. Dit ingesloten gebied wordt heringericht tot semi-publieke buiten-ruimte. De bewoners en gebruikers van het Hooghuys kunnen gebruik maken van de ondergrondse parking onder het binnengebied. z


KerKHoteL PaterSHof

SfeervoLLoGeren in vroeGereKerK

in hartje Mechelen heeft project-ontWikkelaarinvestpro het

klooster-coMplex

patershof oMgevorMd tot een gesloten

Woonerf, Met ‘kloosterWoningen’,

lofts, nieuWbouW-appar-teMenten,

eengezinsWoningen, een binnentuin

en … een hotel.een ongeWoon hotel,

Want het is ondergebracht

in de vroegerekloosterkerk.


KerKHoteL PaterSHof

SfeervoLLoGeren in vroeGereKerK


h et was niet evident om de sinds 1999 de leegstaande kerk en de bijgebouwen te herbestemmen. Zeker

voor de kerk, waren de vorm en con-structie, de lichtinval, en de bestaande afmetingen randvoorwaarden, die het definitieve ontwerp bepaalden. Voeg daarbij een aantal eisen van het stadsbestuur van Mechelen, de brandweer en de hotelketen die mee in het project stapte, met steeds de economische haalbaarheid in het achterhoofd. Het is het project waarin we alles nauwkeurig moesten overwe-gen,” vertelt bedrijfsleider Rudolf Van den Heuvel. Zijn groep omvat tevens aannemingsbedrijf IBO en staalcon-structeur IMW, die de grootste werken uitvoerden.

De kerk uit 1867 is geen beschermd monument, maar de kloosterlingen, die de site verlieten, vroegen wel dat de kerk een ‘zachte’ nabestemming zou krijgen. Een evenementenzaal bijvoorbeeld zou niet kunnen. De diensten voor monu-mentenzorg gingen verder, Ze eisten dat alle bouwkundige ingrepen omkeer-baar zouden zijn, zodat het nochtans

niet-beschermde gebouw in de verdere toekomst en met beperkte ingrepen ooit weer als kerk zou kunnen fungeren. “We dachten eerst aan kantoren, maar het bleek onmogelijk om hiervoor kandi-daat-huurders te vinden. Uiteindelijk is de ideale oplossing uit de bus gekomen. De kerk is nu het Kerkhotel Patershof.

De typische neogotische architectuur zorgt er voor een speciale sfeer.”

Het aanvankelijke plan voor de realisatie van kantoren in de kerk, was veel minder ingewikkeld. “Het voorzag grotere ruimtes voor land-schapskantoren, met strategische kernen voor sanitaire en andere infrastructuur, zodat we alle verticale leidingen zouden kunnen bundelen. In een hotel heeft elke afzonderlijke kamer die infrastructuur. Het hele gebouw zit dan ook vol onzichtbaar

“

verpakte technieken. Om alles rond te krijgen waren een intens overleg met alle (onder)aannemers noodzakelijk. “Vergeet niet dat het gebouw slechts vier ingangen telt, met een breedte van amper 1,40 m, waardoor we al het ma-teriaal moesten naar binnen brengen,” zegt Erwin Close, technisch directeur

van Investpro. “Om alle hedendaags comfort en veiligheidsmaatregelen te integreren hebben we uiteindelijk niet veel toegevingen moeten doen. Som-mige badkamers zijn iets kleiner, maar daar blijft het bij. Maar door de plaats van de kerkramen en zuilen zijn bijna alle kamers verschillend.”

metaalStrUctUUr“Door het aanbrengen van een interne staalstructuur moesten we niet raken aan de bestaande ramen en nauwelijks aan de muren. Zo beantwoordden we

de kerk uit 1867 is geen bescherMdMonuMent, Maar de kloosterlingen

vroegen Wel dat de kerk een ‘zachte’ nabesteMMing zou krijgen


tecHniScHe ficHeProjectontwikkelaar: Investpro-Patershof, Mechelen

Gebruiker: Martin’s Hotels, GenvalArchitect: Dan Jonckers, Projectbureau Signa,

MechelenAlgemene aannemer International Building

Organisation (IBO), MechelenStaalconstructie:

International Metal Works (IMW), TessenderloStart werken: midden januari 2008

Opening hotel: 19 mei 2009

aan de eis van monumentenzorg dat het gebouw ooit weer een kerk zou kunnen worden. De staalstructuur kan zonder problemen gedemonteerd wor-den. Maar er was ook een structurele oorzaak. De neogotische zuilen lijken wel solide, maar hun draagcapaciteit is vrij beperkt. Meer dan het bestaande dak kunnen ze niet ondersteunen. Om de nieuwe niveaus en lokalen te dragen moesten we een tweede draagstructuur aanbrengen.”

Het viersterrenhotel telt 79 kamers, waarvan 56 kamers in de kerk. De huidige bezettingsgraad bedraagt meer dan 60%, goed voor 30.000 gasten per jaar. De kamers bevinden zich op het gelijkvloers en op vijf verdiepingen. De verdiepingen bestaan uit kolom-ligger-verbindingen en uit liggers ingewerkt in de bestaande muren. “We hadden de bestaande toestand zorgvuldig opgemeten en de staalcon-structieplannen integraal in 3D uitge-

tekend, zodat we alle liggers precies naast de bestaande bogen konden po-sitioneren,” blikt Erwin Close terug.” De plaatsing van de kolommen hebben we zo gekozen dat ze gefundeerd zijn op de wanden van de ondergrondse technische ruimte. De kerk hebben we over haar volledige lengte onderkel-derd, tussen de bestaande kolommen in. De wanden van deze kelder vormen de verstijvingen van de funderings-plaat.” z

© martin’s hotel

© martin’s hotel

Documents

Bouwen aan Monumenten B