Funded by:

Credit: Catriona Knapman

အႏစခပ စာတမး

I do everything from sharpening the wooden harrow

blade to ploughing. I believe it doesn’t matter if you are a woman or a man, your strength is the only thing that matters.

Woman Farmer, Sagaing Division

ထယထယထယထယထထယယထယထယထထယထယယထယယယယယယယထယထထ ထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထးျခးျခးျခးျခးျခးျခးျခးျခးျခးျခးျခးျခးျခးျခးးျခးျချခးျချခငငငငးငးငးငးငးငငငးငးငးငငးငငငးငငးငငငးးးးငးငးးးငငငငးငးးးကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကက အအအအအအအအအအအမအမအမမအမအအအအအမအအအမအအမအမအအအမအအအမအမအမအအမအအမအအမအမအအအအမမမအမမအမမအအမမးသားသားသာသသာသာသာသာသာသသးသားသားသားသာသာသ းးးး ေး ေး ေးး ေး ေေယာကယာကယာကယာကယာကယာကကကကာကကာကကကကာာာာာာာာာာာာာာာာ းအလးအလးအးအလးအလးအလးအးအလအလအအအးအလအလလးအလးအလလလလလလလလအအးအလလးအလးအလလလအအလအလလးအလလလလအလးအလအလလအလလလအလအလးအလအလလလလလအလအလလးအလအလအလလလအလအလလအလလအလလလးအလအလလလအအးအ ပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟဟ ျမျမျျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျျမျမျမျမျမျမျမျမျမျျျမျျျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျမျျျျျ နမနမနမနမနမနမနမနမနမနမနမနမနမနမနမမနမနမနမနမနမနမနနမနမနမနမမနမနနနနနနနနနန ာႏာႏာႏာႏာႏာႏာႏာႏာႏာႏႏာႏႏာႏႏႏႏႏာႏႏႏႏႏႏႏႏႏာႏႏာႏာႏာႏာာႏႏႏႏႏ ငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငင၏၏င၏င၏င၏င၏င၏၏င၏င၏င၏၏၏င၏င၏င၏၏င၏၏၏င၏င၏၏၏င၏င၏င၏င၏င၏င၏၏၏၏င၏င၏၏၏၏င၏င၏၏၏၏၏၏ငင၏င၏၏င၏၏၏၏ ေေေေေဒေဒေဒေေဒေဒေဒေဒေဒေဒေေေေဒေေဒေေေဒေဒဒေဒဒေေေေေဒေေဒဒဒဒဒဒေ သသအသအႏသအသအႏသအသအသအသအသအအအႏအႏအႏအႏအႏအႏႏႏႏႏႏႏသအသအအႏအႏႏသအသအသအသအသအႏသသအသအသအအအႏႏသအႏသသအအႏႏႏသသအႏအႏႏသသသသအ အအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအအျပာျပာျပာျပာျပာျပာျပာျပျပျပာျပျျပျျပျပာျပျပျပျပာျပျျျျျျျျျျျျျျျျျျျျ းးးးးတးတးတးတးတတးတးတးတြးတြတြးတြတြတတတြတတြတြးတးတြးတြတြးတြတြတးတးတတတတတတတတတးးးတြတတတြးးတတးတတြတြတတတတြြြြြငငငငင ငငငငငငင ငငငငငငငငင ယဆယဆယဆယဆယဆယဆယယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယဆယယဆယဆယဆယဆယဆယဆယယဆယဆယယယဆယဆယဆယယဆယဆယဆယဆယဆဆယဆယဆယဆဆဆဆဆဆဆယဆၾကေၾကေၾကေၾၾကေၾကေၾကေၾၾကေၾကေၾကၾကေၾကေၾကေၾၾကေၾကၾကေၾကေၾ ေၾကေၾကေၾကေေၾၾၾၾၾၾၾၾၾၾ တတြတြတြးတြးတြတတတြတတတတတတတတးတးးတြးတတြတတတးတတြးတတတတြတြးတြတတြးတတတတြးတြးတြးတတတတးတတြးတြးတြးတြးတတြးတြးတတတြးြြ ေတေတေေေေေတေတေတေတေတေတေတာတာတာေတာေတာေတာေတာတာေတာေတာာေတေတတာတာေတေတေတာေတေတေတာတာာေတတတာတာတာတာတာေေေေ ၾကေၾကေၾကေၾကေၾကေၾကေၾကေၾကေၾကေၾၾၾၾၾၾၾၾၾကေၾၾၾၾၾၾကေၾကေၾကေၾၾၾကေၾကေၾကေၾကေၾၾၾကေၾၾၾကေၾၾကေၾၾကၾကေၾၾကေၾၾကၾကေေၾကေၾကၾကေၾကေၾၾကၾကၾကၾကေၾကၾကၾကေၾကေၾကေၾကၾကၾၾၾ သသသာသသာသာသာသာသာာသသာသာသသသာသာသာသသ သာသသာသာသသသာသာသာာသသသသာသာသသသသာသာာာာသသာာ လညလညလညလညလညလညလညလညလညလလလညလညလညလညလညလညလညလညလညလညလညလညလညလညလညလလညလလလညလညလညလညလညလညလညလညလညလညလညလလညလလညလညလလညလညလညလညလလညညလညလလလလညညညညညညညညညညညးးးးးးးးးးး းးးးးးးးးးးးးးးးးးးစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစ ကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကငးငးငးငငးငးငးငးငးငးငးငးငးငးငးငးငငးငးငးငငငငငငးငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငင တတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတ ငးငးငးငးငးငးငးငးငးငးငးငးးငးငးငးငးငငငးငငးငငငးငငငငငငငင ေဒေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသေေဒသေဒသေဒသဒေဒဒသေဒသဒသေဒသေဒသေဒသဒသသသသသသသသသသေဒသဒသဒသေဒသေဒသေဒဒသေဒသေဒသဒသေဒသေဒသေဒသသသသေဒသေေေေေဒသေဒသေေေေဒသေဒသေေဒသေဒသသေ သဒသၾၾၾ ၾ ၾၾၾ ၾကၾ ၾ ၾ ၾ ၾၾ ၾ ၾၾကၾ ၾကၾ ၾကၾ ၾ ၾကၾကၾၾ ၾကၾ ၾကၾကၾကၾကၾၾ ၾကၾကၾၾၾၾကၾၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾၾကၾကၾကၾကၾကၾၾၾၾၾၾၾၾၾ းမးမးမးမးမးမးးမးမးမးမးမမမးမးမမးမးမးမးမးမမမးမမမးမးမးမမးမးမးမးမးမမမမ ထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထထေတေတေတေတေတေတေတေတေတေတေတေတေတေတတတတတတတေတတေတတ ာငာငာငာငာငာငာငငာငာငာငာငာငာငာငာငာာာငာာာငသကသကသကသကသသသကသကသကသကသကကသကသကသကကကသကသကသကကသသကသကကသကသကသကကသကသကကသသသသသကကကသသကသကသကသကသကကကကကကကသသကသကသကကကသကကသကကသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသ႔႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔႔႔ ႔ ႔ ႔ ႔႔ ပငပငပငပငငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပပငပပငပပပငပငပငပငငပပပပပ အအခအခအခအခအခအခအခအခအခအခအခအခအခအခအခခခအခအခခအခအခအခခခခခအခအခအခခအခအအခအခအခခအအခခအခအခအခအခခ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔ ႔႔ ႔႔႔ ႔႔ ႔႔ေသေသေသေေသေသေေေေေသေသသေသေသသေသေသာေသာေသာေသာေသာေေေသေသေသာာေသသသာာေသေသေသာေသာေသသာေေေေေေေေေေသာေသသသသာေေေသာသေသာ အမအမအမအမအမအမအမအမအမအမမမမအမအမအမအမအမအအမမအမအမအမမအမအအအအအမအအအ းသမးးသမးသမးသမးသမသသးသသးသးသမးသမးသမးသမသမးသမးသမးသမးသမးသမးသသသမသမးသမးသမမမမးသမမသမသမသသးသမမသသမသသမမသသမသ းမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမးမမးမးမးမးမးမးမမးမမးမမမးမးမမမးမးမးမး ားားားားားားားာာာာားားားားာာာာာာာာားာာာားာာာာားားာာားားားာားားာာာာာာားးး မာမမမမမာမာမာမာမာမာမာမမာမမာမာမမမာမာမာာမမာာမာမမမာာမမမာမာမာမာမာမမ မမမမမမမမမမမမမမမမမမမမမမမမမမမမမမလမလမလမလမလမမလမလမလမလမမလမလမလမမလမလလမလလလမလလမလလမလမလမလလလမလလမလလမလလမလလလမလမလမမလမလလမမလမလလမမမမမမလမလလမလလမလလယမယမယမယမယမယမယမယမယမယမယမယမယမယယမယမယမယမယမမယမယမယမမယယမယယမယမမမမယမယမယယယမမယမယယယမယမယမမယယမမယယမယမယမမယမမမယမယမယယမယယယမာာာာာာာာာားာားားားားားာာားားာာာားားားာာားားာားားားာာာာားာာားားာား းးးာာ ပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငပငငပငငငပပငပပပပငငပပပပပငပငပငပငပပပပငငငငပငငငပငပငပငငတြငတြငတြငတြငတြငငငငတြငငတြငတြငငတြငတြတြငငြ ထ ထ ထ ထ ထထထထ ထထထထထထ ထ ထထ ထ ထထထထထ ထ ထထထထထ ထထထထထထထထထထထထထထယယထယထယထယထယထယထယထယထယယထယထယထယထယထယထယထယယယထယယထယထယယထယထယထယယယထယယယထယယယထယထယထယထယယယယယယထးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးၾကၾကၾကၾကၾၾကပၾကၾကၾကပၾကပၾကပၾကပၾကပၾကပၾကပၾၾကပၾကပၾကပၾကပၾကၾကပၾၾၾၾကၾကၾကပၾကပၾၾကၾၾၾၾကၾၾၾကၾၾကၾၾၾကၾၾၾကပၾကပၾကၾကပၾကပၾကပၾကၾကၾကၾကပၾကၾကပၾကပၾကပၾကၾကၾကပၾကပၾကပပၾကပၾကၾၾကပၾကၾကပၾကပၾၾၾ ါသညါါသညါသညါသညါသညါသညါသညါသညသညသညသညသသညသညါါသညါသညသညသညသညညါသညသညါသညသညညါသညညညါါ ညါသညညါသညါသညါသသညါါသါါသညါသညါသါသညါသညါသါါသညညါသညညညညညည။။။။။။။။။။။။။။။။

ပထမဆးေသာ ေတာငသအမးသမးမား ေဆြးေႏြးပြအမးသမးမား၏ လယယာေျမစမအပခပမႈဆငရာ ေတြ႕ရခကမားက တငျပျခငး

ကၽြနမကေတာ ထြနသြားေသြးတာကအစ အစစ အရာရာ ကယတငလပတာပ။ ေယာကၤားျဖစျခငး မနးမျဖစျခငးဆတာထက

လပကငနငတ ခြနအားသာ အေရးႀကးတယလ႔ ယၾကညတယ။ ကၽြနမအေမကေတာ သ႔လယေတြ ကၽြနမ စမလပကငေနတာက စတခယၾကညတယ”

ေတာငသအမးသမးတစဥး

စစကငးတငးေဒသႀကး

ပထမဆးေသာ ေတာငသအမးသမးမား ေဆြးေႏြးပြပထမဆးေသာ ေတာငသအမးသမးမား ေဆြးေႏြးပြအမးသမးမား၏ လယယာေျမစမအပခပမႈဆငရာ ေတြ႕ရခကမားက တငျပျခငးအမးသမးမား၏ လယယာေျမစမအပခပမႈဆငရာ ေတြ႕ရခကမားက တငျပျခငး

ေျမယာသည ျမနမာလမး အမားစ၏ အသကေမြးဝမးေကာငး လပငနးမား အတြကအေျခချဖစသည။ အမးသမးမားသည စကပးေရးက အေျခခေသာ စးပြားေရး က႑မားတြငအေရးပါေသာ အခနးက႑မ ရပတညလၽကရပါ သည။ ယေန႔ေခတ ျမနမာေတာငသ အမးသမး တ႔သည ေျမယာထနးခပ ျခငးႏင စမခန႔ခြနငရန အလ႔ငာ အခက

အခ ေပါငးမားစြာရငဆငေနရပါသည။ ျမနမာနငငေရး ႏင တရားဥပေဒမေဘာငအေျပာငးအလမားအရ လကရအခနသည စကပးေရး လပငနးတြငေတာငသအမးသမးတ႔၏ အခနး က႑မညသ႔ အေရးပါသညက အမးသားအဆင မ၀ါဒမားႏင ဥပေဒမား တငးေဒသၾကးအဆငခြ ဥပေဒမား၊ မဝါဒမားတြင အသအမတ

ျပျခငး ႏင ပပးမႈမား လပေဆာငနငရန အေရးႀကးသည ကာလျဖစပါသည။

ေဆြးေႏြးပြမေတြ႕ရခကမား ျမနမာေတာငသလယသမားမား

Credit: Catriona Knapman

ျမနမာအမးသမးမား၏ အခနးက႑မား၊ ျပနာမားႏင ဦးစားေပးကစၥရပမားသည တငးရငးသား မးႏြယစ၊ အသကအရြယ၊ ေနရာေဒသ၊ စကပးသည ပစ၊ လမေရးႏင စးပြားေရး အေနအထားမားအလက ကြျပား ၾကသည။ သ႔ရာတြင ျမနမာနငငတစဝနး တြင အမးသား၊ အမးသမးတ႔အၾကား လင ကြျပားမက အေျခခကာ လယယာစကပးေရး တာဝနမားက ခြေဝသတမတ ၾကသည။ ယငးက ကား/မအေျချပ အလပခြေဝမဟ ဆၾကေပသည။ ေဆြးေႏြးပြ တကေရာက သမားမ အမးသမး မား၏ လယယာ လပငနး မားမာ မးေစေရြး ခယျခငး၊ သေလာငျခငးႏင စကပးျခငး၊ ပးပငမား ေရႊ႕ေျပာငးစကျခငး၊ ေပါငးျမကရငးျခငး၊ ရတသမးျခငး၊ ေကာကပသး ႏမားေစး ကြကတငျခငး၊ ေရာငးချခငး၊ အလပသမားမားက စမခန႔ခြျခငးစသည ႀကတငစစဥထားၿပးျဖစေသာ လပငနးမား ပါဝငေလရေၾကာငး ေျပာျပၾကသည။ အမး သမးမားသည အမအလပမားလပရန၊ အမရ ကေလးသငယ၊ သကႀကးရြယအ တ႔က ျပစရနႏင မသားစ၏ ေငြေရးေၾကးေရးစမ ခန႔ခြရနလညး တာဝနရသည။ လယယာ စကပးေရးသာမက မသားစမားအတြက ခက ျပတျခငး၊ ကေလးသငယျပစျခငး၊ သန႔ရငး ေရးျပလပျခငး ကသ႔ေသာ လပငနးမား အပါအ၀င လပကငရေသာေၾကာင ေတာငသ အမးသမးတ႔သည အမးသားမားထက တစရကတာအား ျဖငအလပ ပလပရ သညကလညး တငျပေဆြး ေႏြးခၾကသည။ အမးသားမား၏ လပငနးတာဝန မားမာ ေလးလေသာ ေကာကပသးႏမား သယယ ပ႔ေဆာငျခငး၊ မးေစမား ဝယယျခငး၊ ထြနယကျခငး၊ ေရသြငးေရထတျခငး၊ ရတသမး ျခငးႏင သးႏမားေရာငးချခငး စသညလပငနး တာ၀နမားပါဝငသည။ အမးသမးမား လပ ေဆာငရသည လယယာ လပငနးမားအား ေပါေပါပါးပါး လပငနးမားဟ သတမတၿပး မၾကာခဏ ဆသလပင ေန႔တြကခက အမးသားမား ထက ေလာနညးၿပး ရရၾကသည။

ေဒသအလက ကြျပားမမား ရလငကစား ၾကေတြ႕ရေသာ စနေခၚခကမားမာတညမ ရေနသညက ေတြ႕ရသည။ လပငနးခြငတြင ေသာလညးေကာငး၊ ဥပေဒမားအား ကငသး ရာတြင ကားမေရးရာ တနးတမမရေသာ ခယကငသးမမား၊ ဆးျဖတခကခမတရာ တြင ပါဝငေရးက ဟန႔တားေသာ အတားအဆး မားႏင သငတနး၊ သတငးအခကအလကႏင ပပး မႈရရရန အခြငအလမးမား မရျခငးမား တြင ယဥေကးမႈ ဓေလထးတမးမား လႊမးမးမႈ ရေနေၾကာငး စသညအခကမား ေတြ႕ရသည။ အဆပါ အခကမားအား ေအာကပါအတငး အေသးစတ ေဖာျပထားပါသည။

ပထမအႀကမ ျမနမာေတာငသအမးသမးမား ေဆြး ေႏြးပြ Land Core Group (LCG) သည ၂၀၁၆ ခႏစ ဇလငလ ၂၁ ႏင ၂၂ ရကမားတြင မႏေလးၿမ႕၌ ျမနမာပထမဆး ေတာငသအမးသမးမား ေဆြးေႏြးပြကကငးပ ခပါသည။ ဤေဆြးေႏြးပြသည မမတ႔၏ လေနမႈ ဘဝက မဝါဒမား၊ ဥပေဒမားႏငအေလအထမားအရ သကေရာကမႈျဖစေစသည ေျမယာဆငရာအဓက ျပနာမားက အေျခတငေဆြးေႏြးရန နငင တစဝနးက အမးသမးေတာငသမားက ပထမ ဆးအႀကမစစညး ေပးသည အခမးအနားျဖစပါ သည။ ေဆြးေႏြးပြ အစပးရနေစေဆာခကႏင ေဆြးေႏြးပြပစသည ျမနမာနငင၏ နငငေရးႏင စးပြားေရးအကးအေျပာငးတြင အမးသား/အမးသမး မားက ေျမယာႏင ပကသကၿပး မညသ႔ရရသည၊ မညသ႔ အသးျပသည၊ အေရးဆသညက ျပလပခ ၿပးေသာသေတသနမားက အေျခခကာ အစျပခ ပါသည။

ေဆြးေႏြးပြတြင လယယာလပငနးအေတြ႕အၾကအမးမးရသမား၊ ေဒသအေရးက စတဝငစား ေသာသမား တကေရာကခၾကပါသည။ ေတာငသ လယသမားကြနယကႏင ရပရြာလမႈအဖြ႕အစညး ၁၆ ခက ကယစားျပေသာ စနစတက/ သာမနဖြ႕စညး ထားသည ေျမယာႏင အမးသမးအခြငအေရး လပေဆာငေနသည ကြနယကမားကတစဆင ေတာငသအမးသမးမား ၃၄ ဦး ဆကသြယဖတၾကား ခၿပး တကေရာကလာသမားမာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ၁၂ ခမျဖစၿပး ကယား၊ ဗမာ၊ မြန၊ ကရင၊ ထားဝယ၊ လဆး၊ ခငး၊ အခါတ႔ အပါအဝင တငးရငးသား ၁၀ မး၊ ဗဒၵဘာသာႏင ခရစယာန ကးကြယသမား ျဖစသည ။ ပါဝငတကေရာကသမား မာလညး မဆးမမား၊ အမေထာငရသ မားႏင အမေထာငမရသမား အခးညမၽတစြာ ပါဝငသည ကလညး ေတြ႕ရသည။

ေဆြးေႏြးပြတကေရာကသမာမာ ေျမယာပငဆငမႈႏင အမးမးေသာ စကပးေရးလပငနးမားက လပကင ေသာသမားအျဖစ ကယစားျပပါဝငခသည။ ေျမမ ယာမမား၊ အေသးစားႏင အလတစား စကပးသမား၊ ဧက ၅၀ အထကပင သမားပါဝငသည။ ေျမယာ အမးအစားမား ျဖစေသာလယယာေျမ၊ စပါး ေကာကပသးႏ စကပးေသာေျမ၊ စားကကေျမ၊ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာေျမႏင သစေတာေျမတ႔ ပါဝင သည။ ဓေလထးတမးအရ ေသာလညးေကာငး၊ အေမြဆကချခငးမ ေသာလညးေကာငး၊ ဝယယ ျခငးႏငငားရမးျခငးမ ေသာလညးေကာငးအမး သမး မားသည နညးလမးအမးမးျဖင ေျမယာလပပင ခြငရရၾကသည။ အခ႕ျဖစရပမားတြင အမးသမး မားသည ေျမယာမားက သတ႔ကယတင လပပင ခြငေတာငးဆၾကၿပး အခ႕ျဖစရပ မားတြင ၎တ႔သည ခငပြနး၊ အက/ေမာင သ႔မဟတ ဖခငျဖစသတ႔ထက ေျမယာလပပငခြင ရၾကသည။

ေဆြးေႏြးပြတကေရာကသ ေတာငသအမးသမး အမားစသည အနးဆး ၿမ႕နယ႐းႏငတစမငမ မငႏစဆယ အကြာအေဝးအတြငး နယေျမမားမ အမးသမးေတာငသမား ျဖစသည။

ခြျခားဆကဆ မႈအသြငေတြ႕ရေသာ ဓေလထးစမား

ကၽြနမတ႔မ းႏြယစမာသား ေယာကားေလးကသာ အေမြ ဆကခခြငရတဓေလကကင

သး ေနတနးပ။အဒဓေလအရ အမး သမးေတြဟာမဘပင ေျမယာေတြ မာလပကငေနၾကေပမယေျမယာ အပါအဝင ပငဆငမႈေတြက ဆကခခြငမရၾကဘး။ မဘက ေျမဘယေလာကပငပင သမးေတြမာဆကခခြင မရဘး ေတာငသအမးသမးတစဥး ကယားျပညနယ

မတကြျပားျခားနားေသာ လကေတြ႔ဘ၀မား၊ တညေသာ စနေခၚခကမား

တညဆ ဥပေဒ၊ မဝါဒႏင လပငနးအစအစဥမားရ

ေတာငသ အမးသမးမား၏ အခြငအေရးမားအဓက ရငဆငေနရသည ျပနာမား

ACKNOWLEDGEMENTS: We thank the European Union and governments of Australia, Denmark, France, Ireland, Italy, Luxembourg, the Netherlands, New Zealand, Sweden, Switzerland, the United Kingdom, the United States of America for their kind contributions to improving the livelihoods and food security of rural people in Myanmar. We would also like to thank the Mitsubishi Corporation, as a private sector donor.

DISCLAIMER: This document is supported with fi nancial assistance from Australia, Denmark, the European Union, France, Ireland, Italy, Luxembourg, the Netherlands, New Zealand, Sweden, Switzerland, the United Kingdom, the United States of America, and the Mitsubishi Corporation. The views expressed herein are not to be taken to refl ect the offi cial opinion of any of the LIFT donors.

ခငးေတာငသ အမးသမးတစဥးမ ဓေလထးတမးဆငရာ ေျမယာပငဆငမႈႏင ပတသကေသာ ကားမေရးရာ အားျပငမႈမားက အမးသမးေတာငသမား ေဆြးေႏြးပြတြင ေျပာၾကားေနစဥ

အမးသမးမား၏ အခြငအေရးႏင ကား/မ တနးတညတရေရးက အားေပးျမႇငတငသည အမးသမးမားအား နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမ အားလးပေပာက ေရး ေသဘာတစာခပ(The Convention on the Elimination of all forms of Discrimination Against Women (CEDAW)) သည နငငတကာ သေဘာတညခက တစခ ျဖစၿပး ျမနမာနငငက ၁၉၉၇ ခႏစတြင အတညျပ လကမတေရးထးခပါသည။ ယငး သေဘာတညခကတြင ေကးလကေန အမး သမးမား၏ အခြငအေရးက ကာကြယရန၊ လမအဖြ႕အစညး၏ လပေဆာငခကမားႏင ဖြၿဖးေရး အစအစဥမားတြင အမးသမးမား၏ အခြငအေရးက ထညသြငးရန ( ပဒမ ၁၄ (က) ႏင (စ)၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမ လလေလာကေလာကရရရန (ပဒမ ၁၄ (ခ) ၊ သငတနးမားႏင ပညာသငၾကားခြငရရန (ပဒမ ၁၄ (ဃ) ၊ ကယထကယထအဖြ႕မားႏင ပးေပါငးလပေဆာငသည အဖြ႕မားဖြ႕ရန (ပဒမ ၁၄ (င) ၊ စကပးစရတ ေထာကပေငြႏင ေခးေငြရရရန၊ စကပးေရး ျပျပငေျပာငးလမ၊ ေျမယာ ျပနလညခြေဝေပးျခငး အစအစဥမားတြင အမးသမးမားအား တနးတညတဆကဆရန (ပဒမ ၁၄ (ဆ၊ ဇ); (h) ၊ ဖလသည အသကရင ေနထငမ အေနအထားမား၊ အထးသျဖင အမယာ၊ မလာစနစႏင သန႔ရငးေရး၊ လၽပစစမး၊ ေသာကသးေရစသညတ႔ရရခစားနငရန (ပဒမ ၁၄ (စ) ။CEDAW သည ကား/မ တနးတညတရေစေရးက ျမနဆနစြာ သေဘာေပါကလာၾကေစရနဆးျဖတ ခကခမတသည အဖြ႕အစညးမားတြင အမး သမးဦးေရ မညမၽပါဝင ေစရမညဆသည

ခြျခားဆကဆ မႈအသြငေတြ႕ရေသာ ဓေလထးစမားႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးပြတကေရာကသတ႔က အခ႕ေသာ လမႈ စႏႈနးမားႏင ေဒသႏရယဥေကးမႈ ဓေလထးစမားမာ ေတာငသအမးသမးတ႔က ကန႔သတခပခယ ထားေၾကာငး မးေမာငးထး ေဆြးေႏြး တငျပၾကသည။ ဥပမာ အခ႕ မးႏြယစမား၏ ဓေလထးစမားတြင သား ေယာကားမားသာ အေမြဆကခခြငရသည။ သ႔ပါ ေသာေၾကာင ေဆြစဥ မးဆကတြင သမးမနးကေလး မားသည ေျမယာရရ ပငဆငမႈ ဆးရးရေသာ အေျခအေနသ႔ ပ႔ေဆာငေပသည။ ဤအေလအထ အရ အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ ခငပြနးသညမား မတစဆင သာ ေျမယာ လပပငခြငရရၾကလမမညဟ ယဆ ၾကေသးသည။ ခငပြနးသည ေသဆးသညအခါ၊ ကြာရငးျပတစသညအခါ သ႔မဟတ ခငပြနးမ စြန႔ပစ ခရသညအခါမားတြင အမးသမးမား အားပၿပး ထခကခစားလြယသည အေနအထားသ႔ ဦးတည သြားေစသည။

“ကၽြနမတ႔မးႏြယစမာ သားေယာကားေလးကသာ အေမြဆကခခြငရတ ဓေလကကငသးေနတနးပ။ အဒဓေလအရ အမးသမးေတြဟာ မဘပင ေျမယာေတြမာ လပကငေနၾကေပမယေျမယာ အပါအဝင ပငဆငမႈေတြက ဆကခခြငမရၾကဘး။

မဘက ေျမဘယေလာက ပငပငသမးေတြမာ ဆကခခြငမရဘး။ သမးေတြက အမမႈကစၥက အစ လယယာစကပးေရးအထ အလပေတြအမား ႀကးလပၾကရတယ။ အကးခစားခြငအားလးကေတာ သားေတြဆကပ ေရာကသြားတယ။”

အမးသမးေတာငသတစဦး။ ကယားျပညနယ။

ေဆြးေႏြးပြတကေရာက သမားသည ထငရားသည ကယပငရးရာဓေလမားရၿပး မတညသညေဒသ မားမ လာေရာကသမား ျဖစၾကေသာလညး အမားစက လယယာလပငနးတာဝနမားက ဆးျဖတ

ရာတြင ယဥေကးမႈ ဓေလထးတမးမားကအဓက အခကျဖစေၾကာငး ေျပာဆၾကသည။ အဆပါလမႈ စႏနးမားသည အမးသမးမား၏ ေန႔စဥလပငနး ေဆာငတာမားက လႊမးမးမႈ ရယမၽမက အမးသမးမား မမကယက ရျမငပကလညး သကေရာကလႊမးမးမႈ ရေနသည။ ျမနမာနငငတြင အမးသမးမားအား လယသမားအျဖစသျမငျခငး မရသလ အမးသမးမားကလညး မမကယက လယသမားမားအျဖစ မသတမတၾကေပ။ စကပး ေရးလပငနးတြင အေရးႀကးသညအခနးက႑ မားတြငလပကငေနၾကေသာလညးအမးသမးမား သည မမတ႔ကယက အလပသမားမားအျဖစသာ ညႊနးဆ ေလရၾကသည။ အမးသမးမားမမတ႔ ကယကလယသမားမားအျဖစမမကယက သတမတခယသညအခါ မမအမညျဖင လယယာမတပတင လာျခငး၊ လယယာလပငနး လပေဆာငမႏင ဆးျဖတ ခကခမတနငၾကေပသည။ ႏငးယဥရေသာ အမးသမးမားသည အလပသမားမား သ႔မဟတ အကလပသားမားအျဖစ မမတ႔ကယက ညႊနးဆ ေဖာျပခကသည မမတ႔၏ ခငပြနးမား၊ ဖခငမား ႏငအစက / ေမာင မား သည လယယာလပငနး၊ ေျမယာႏငပတသက၍ ဆးျဖတခကခပငခြငရ ေၾကာငး ေဖာျပေနေပသည။

ဥပေဒမားႏင မဝါဒမားရ ကား/မ ေရးရာ

လကရ ေျမယာႏငစကပးေရးဆငရာ ဥပေဒႏင မဝါဒမားသည ကား/မ တနးတညတရမက ထည သြငးစဥးစားထားျခငးမရပ အမးသားဦးေဆာငမႈ၊ အမးသားေျမယာပငဆငခြငစသည လကရကင သးေနသည ယဥေကးမႈစႏနးမားတြင ခငမာစြာ အျမစတြယေနသည။

ဥပမာ− ၂၀၁၂ လယယာေျမဥပေဒသည လယယာေျမမတပတငျခငးက ပစ (၇)ျဖင ခြငျပထားသည။ ထပစ ၇ ကလညး အမေထာင ဦးစးျဖစသည အမးသားမားက ထတေပး ခၾကသည။ ယငးသည အမားအားျဖင အမးသား မားသာျဖစသည အမေထာငဦးစးက

ကၽြနမက လယသမားကယစားလယအျဖစေရြးထားတယေျပာ ေတာ ၿမ႕နယအပခပေရး႐းက

လေတြက ရယၾကတယ။ ၿမ႕နယေျမယာစမအပခပသေတြ အပါအဝင ေရြးခယေရး ေကာမတက ဒဆးျဖတခကက သေဘာမတၾကဘး။

ေတာငသအမးသမးတစဥး ရနကနတငး ေဒသႀကး။

Credit: Catriona Knapman

ထတေပးျခငးျဖစသည။ ဤအခကသည အမေထာငရင အမးသမးမားအား အလ အေလာက မခအျဖစ နငငသားစစစေရးကတ အမေထာငစစာရငးတြင ထညသြငး ေရးသား ေဖာျပမႈႏင ဆကစပေနေပသည။ ထကသ႔ေသာ ကငသးမမားက အမးသမးမားအား လယသမား မား၊ ေျမယာစမအပခပသမား အဆငမအဆင ႏပျခငးအျပင ယငးအေလအထမားသညမဆးမမား အား ခငပြနးေသဆးသညႏငေျမယာ ပါဆး ေစျခငး၊ကြာရငးရာတြင အမးသမးမား အား စးပြားေရး ကပတညးေစကာ ပမထခကနစနာ ေစသည အေနအထား မးေရာကေစနငေၾကာငး ေဆြးေႏြးပြတြင ပါဝငသမားက ေဆြးေႏြး တငျပ ၾကသည။ ထ႔ျပင ဥပမာအားျဖင အမတြငး အၾကမးဖကခရသည အေနအထား ႏင ခငပြနးမား ျပညပတြင သြားေရာကအလပလပကငသည အခါမးတြင အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ ရပငခြငမားက ေတာငးဆရာတြင ပ၍ပင နစနာမ ျဖစေပၚေစသည။ အကးဆကအေနျဖင ေဆြးေႏြးပြ တကေရာကသမားက မမတ႔သည ဥပေဒ၏ မကကြယျပျခငး ခေနရေၾကာငး တငျပၾကသည။ အမးသားမားႏင အမးသမးမား တနးတညမၽေသာ ေျမယာအခြငအေရးမားက ဦးစားေပးခမတရာတြင တညဆဥပေဒမားႏငလပထးလပနညးမားတ႔သည ယငးအခကမားက ထညသြငးစဥးစားသငသည။

လပငနးအေကာငအထညေဖာျခငးႏင

အပခပမႈအဖြ႕အစညးမားတြင ေတြ႕ရေသာ ဘကလကမႈမား

ဥပေဒတြင ကား/မတနးတညတ မရျခငးသည လပေဆာငခကမား အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရာတြင ပဆးေစသည။ ေဆြးေႏြး ပြတက ေရာကသ အမးသမးမားက ၿမ႕နယအေထြ ေထြအပခပေရးဦးစးဌာန (Township General Administration Deparment (GAD) ႏင ျပညနယ ေၾကးတငႏင ေျမစာရငး ဦးစးဌာန (State Land and Records Department (SLRD)) ႐းမားသ႔သြားေရာကရန အခကအခမား

ရေၾကာငးကလညး အေသးစတ ျပနေျပာၿပ ၾကသည။ အဆပါ႐းမားတြင ဝနထမး အားလးက အမးသားမားသာ ခန႔ထားသျဖင အမးသမးမားေနျဖင ယငးဌာနမားက ခဥးကပၿပး ထသတ႔ႏငအတ လကတြလပေဆာငရန ပမ အခကေတြ႕ေစသည။ ေဆြးေႏြးပြ ကငးပေနစဥ အေတာအတြငး စစကငးတငးေဒသႀကးမ အမးသမးမားက မသားစပငေျမယာက ထနး သမးနင ရနႀကးစားသည မဆးမတစဦး၏ အေတြ႕အၾကက သ႐ပေဖာ တငဆကခသည။ ေကြးရငက ေကးရြာအပခပသႏင ပးေပါငး၍ မသားစပငေျမယာက သမးယရနႀကးစားသညအခါ ထအမးသမးက မမပငေျမ မဆးရးေစရန ႀကးစားသည ျဖစရပျဖစသည။ သ႑နလပရာတြင ငယရြယသ မဆးမသည အပခပေရးပငးရ အမးသားမား၏ မသမသာ/ သသသာသာ ရနလေသာ အထငေသးေသာ အျပအမ၊ အေျပာအဆတ႔ျဖင ၿခမးေျခာကျခငးခရသည။ ဥပေဒအေၾကာငးနားလညသည အမးသမးႀကး မားႏင ပးေပါငးလပေဆာငသည အခါတြငမ သမ၏ အခကအခအား ေျဖရငးနငပက သ႐ပေဖာ ၾကသည။

“ကၽြနမက လယသမားကယစားလယအျဖစေရြးထားတယေျပာေတာ ၿမ႕နယအပခပေရး႐းက လေတြက ရယၾကတယ။ ၿမ႕နယေျမယာစမအပခပသေတြ အပါအဝင ေရြးခယေရး ေကာမတက ဒဆးျဖတ ခကက သေဘာမတၾကဘး။ အဒေန႔ ကကၽြနမရးၿပး သတ႔က စးပြားေရးသမားတစ ေယာကက

လယသမား ကယစားလယအျဖစ ေရြးလကတယ။ အဒ စးပြားေရးသမားက လယသမားေတြက ကယစား မျပနငဘးဆတာ ကၽြနမေထာကျပခတယ။ အဒေနာက ကၽြနမ လယသမားေတြရ ကယစားလယ ျဖစလာခတယ” အမးသမး လယသမားတစဦး၊ ရနကနတငး ေဒသႀကး။

အမးသမးမားသည မမတ႔အမတြင ေျမယာႏင ပတသကသည စမမႈမားလပေဆာငၾကေသာ လညး ေဒသႏရ အပခပေရး ဌာနမား သ႔မဟတ အစညးအေဝးမား သ႔မဟတ နငငေရး ပါတမား၊ ေတာငသလယသမား သမဂၢမားႏင ရပရြာလမႈ အဖြ႕အစညးမားတြင ကယစားျပပါဝငမ နညးပါး ေနေသးသည။ ၎အခကသည ပ၍ကယျပန႔ေသာ ေဘးခတထားမျဖစသည အစးရပငးဖြ႕ စညးပ မားႏင ေခါငးေဆာငမ အခနးက႑မားတြင အမးသမးမားအား ခနလပထားျခငးႏငလညး ကကညေနသည။ ရပရြာအဆင၊ ေဒသဆငရာ အဆငႏင နငငေတာအဆင လယယာ၊ စကပးေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမဆငရာ ဆးျဖတခကမား ခမတရာတြင ထတေဖာေျပာဆမ မရျခငးက တညဆဥပေဒႏင ရးရာယဥေကးမရ မညမၽမႈမား က ထပေလာငးအားေပး မႈျပေစသည အမးသမး လယသမားမား၏ ကၽြမးကငမႈမားႏင ရငဆင ေနရသည အခကအခ မားသည လစလရႈခေနရဦး ေပမည။

“ ကၽြနမတ႔ေဒသမာဆရင အမးသမးေတြဟာ

စစစစစစစစစစစ ကကကကကကကကငးငးငငးငးမအမအမအမအမအမအမအအအမမမမမမမမမမမမမမ းသးသးသးသးသးသသသသသသမးမးမမမ လယလယလယလယလ သမာသမသမာသမာသမားတစးတစးတစတစစးတစးတစးတစတးတ ဥဥဥဥဥဥဥဥဥဥဥဥဥဥး းလယလယလယလယလယလယလယထဆထဆထဆထဆထဆဆငးငငငးငးင ရနရနရနရနရနရရ ျပငျပငျပငျပငျပငဆငဆငဆငဆငဆငဆငဆငေနေနေနေေေေ ပပပပပ (မ(မ(မ(မ(မ(မ(မ(မသာသာသာသာသာသသသသသသသ းစးစးစးစးစပပပပပပပပငငငငငငငင လယလယလလလယလယယလ ၁၅ဧ၁၅ဧ၁၁၅ဧကကကကကကကကက ဥ ဥ ဥ ဥ ဥ ဥဥးစးစးစးစးစးစးစးလးလးလးလးလးလပပပပပကကကငေငေငေငေနသနသသနသနသ))))

ယာယနညးလမးမား ကလညး လမးညႊနေပး သည။

အမးသားေျမအသးခမႈ မဝါဒ -၂၀၁၆(The 2016 National Land Use Policy (NLUP)) က ျမနမာနငင ေျမယာစမ အပခပမ အတြက မဝါဒလမးညႊနခကမား ပပးေပးထားသည။ အမးသား/ အမးသမးမား၏ ေျမယာ ဆငရာ တနးတအခြငအေရးမားက မဝါဒ၏ အေျခခ စညးမဥးအျဖစ သတမတထား သည။ ထ႔ျပင မဝါဒ၏ အပငး ၉ တြင ေျမယာဆငရာ အမးသမးမား၏ ရပငခြင မားအထးသျဖင ေျမယာက တြဖကျဖစေစ၊ တစဦးတညးျဖစေစ ပငဆငခြင၊ အေမြ ဆကခခြင၊ မဆးမမား၊ အမေထာင ကြအမး သမးမားအေနျဖင ေျမယာႏင ပတသကၿပး ဆးျ ဖ တ ခ က ခ မ တေသာ လ ပ င နး စ ဥ မားတြင ပါဝငလပေဆာငလာနငရန စသည အခြငအေရးမားက သးသန႔ ထညသြငး ထားသည။

အမးသမးမား ဖြ႕ျဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာစမကနး ၂၀၁၃−၂၀၂၂ (The National Strategic Plan for Advancement of Women 2013-2022 (NSPAW)) တြင နယပယ ၁၂ ခ အပါအ၀င အသကေမြး ဝမးေကာငးလပငနးမား၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ စးပြားေရး၊ ဆးျဖတခကခမတျခငး၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင လ႔အခြငအေရး တ႔ျဖစသည ျမနမာအမးသမးမား၏အခြင အေရးမားအတြက အဓက ဦးစားေပးနယပယ မားက ထညသြငးထားသည။ NSPAW ၏ ရညရြယခကမားတြင ေျမယာႏင စကပး ေရးက႑ ျပျပငေျပာငးလေရး တြင အမးသမးမား ပါဝငေရး၊ အမးသမးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ျမငတငနငရန သေဘာတ ေစျခငးစသည အခကမား ပါဝငပါသည။

ကယကယက ယၾကညမႈမရပ အရာရာက ေၾကာကရြ တတၾကတယ (စစအပခပေရးေအာကမာ အႏစ ေျခာကဆယေလာကဖႏပမ ခခရတာေၾကာင)။ ခခနထ သတ႔ေၾကာကတတတနးပ။ ဒါေပမယ တျဖညးျဖညးေတာ တးတကလာပါၿပ။ သတ႔ၾကေတြ႕ ေနရတ အခကအခေတြက စၿပးေျပာျပ တတ လာၾကၿပ။ တငးျပညန႔ ရပရြာဖြ႕ၿဖးတးတကေရး အတြက အမးသမးေတြရ ပါဝငလပေဆာငမန႔ ေခါငးေဆာငမက အေရးႀကးတယလ႔ ကၽြနမယ ၾကညတယ။” အမးသမးလယသမားတစဦး၊ ကယားျပညနယ ။

သငတနးႏင ပပးမႈရရေရးတြင အတားအဆးမား

သငတနးမား၊ သတငးအခကအလကႏင စကပး ေရးနညးပညာ၊ လပထးလပနညးမား စသည အေထာကအပမားသည စကပးေရးလပငနးဖြ႕ၿဖး တးတကမႈႏင လယသမားတ႔၏ အသကေမြးဝမး ေကာငးလပငနး တးတကမႈအတြက လြနစြာအေရး ႀကးပါသည။

မၾကာေသးမကပင အဆပါ အခြင အလမးမားသည အစးရပငး၊ အလရငႏင အနဂအအဖြ႕မားမ တစဆင တးပြားလာခသည။ သငတနးတကေရာကရန အမးသား၊ အမးသမး အားလးအတြက လမးဖြငထားေသာလညးအမး သမးမားအတြက

သးျခားရညရြယ ထားျခငး မရသညအတြက ယငးအခကသည အမးသမးမား သငတနးတက ေရာကနင ေရးတြင အခကအချဖစေနေစျပနသည။ ေဆြးေႏြးပြ တကေရာကသ အမးသမးမားက ကေလးထနးရျခငး၊ အမမႈကစၥမား၊ ခရးသြား လာရာတြင လျခေဘးကငးမႈစသည လက ေတြ႕အခကအခမားႏင ေထာကပပ႔ေဆာငေရး စးရမစရာမားေၾကာင အမးသမးမားသငတနးတက နငရန အခကအခရေၾကာငး ေျပာၾကသည။

ယငးသငတနးမားတြင အမးသမးမားပကကြက ျခငးသည အထကတြငဆခသည အမးသား မားကသာ ပညာရပဆငရာ ကၽြမးကငသည၊ ေခါငးေဆာင နငသညစသည ထးတမးစဥလာ အယအဆမားေၾကာငလညးျဖစသည။ သငတနး တကေရာကနငျခငးႏင သတငးအခက အလကရရ နငမႈသည အမးသမးမား ထေရာကစြာလယယာ လပကင လာနငၿပး ၎တ႔ကယတငအတြကႏင ရပရြာ အတြကလညး အေရးဆနငလာ ေသာ စြမးေဆာငရညမား ျမငမားလာပါမည။

နဂး

ေတာငသအမးသမးမားတ႔သည ျမနမာနငငတစဝနး စကပးေရးက႑ ထတလပမ၊ ေကးလကစးပြားေရး၊ ယဥေကးမႏင မသားစဘဝတ႔တြင အေရးပါသည အခနးက႑၌ ရပတညေနၿပးသားျဖစသည။ ထ႔ျပင အမးသမးေတာငသတ႔သည ျမနမာနငငေရး အကးအေျပာငးကာလတြငလညး က႑သစမားတြင ဝငေရာက ေနရာယလာၾကသည။ ေဆြးေႏြးပြ တကေရာကသ အမးသမးအခ႕ မ ၎တ႔ အေနျဖင ေျမယာသမးယမႈရငဆငေနရသည အမးသား၊ အမးသမးမားက ကယစားျပရငး ရပရြာေခါငးေဆာငမား၊ တကကြလႈပရားသမားျဖစ

ေကာငးဆရာမတစေယာက အေနန႔ လယသမား

ေခါငးေဆာငျဖစလာမယလ႔ မထငထားဘး။ အေျခအေနအရ ေခါငးေဆာငျဖစလာရတယ ေျပာရမာပ။ လေတြက ဦးေဆာငဦးရြကျပရာမာ သမသမေမြ႕ေမြ႕ကငတြယတအ တြကကၽြနမက ေလးစားၾကတယ။ ဒလမး ေခါငးေဆာငတတ သေတြ နငငအႏ႔အျပားမာ ေပၚေပါကလာေစခငတယ”

ေတာငသအမးသမးတစဦး၊ တနသၤာရတငး ေဒသႀကး။

Credit: Catriona Knapman

ႏမႏမႏမႏမႏေလေလးေလးမ မ ျျေျမေျမယာယာ ေစေစေစေစေစေစေေ ေစေစေစးကးကြးကြးကြးကြးကြကႏကႏကႏကႏကႏကကကႏကႏကႏကႏကႏငငငငငငငငငင ေေ ေ ေ ေေ ေ ေ ေေ ေေျပာျပာျပျပာျပျပျပျပျပျျပ ငးငးငးငးလသလသလ ြားးားြားြ ေသာေေ ေကေကေ းရးရြာ၏ အားျပျပငငမႈမားက အမးသမး ေတာေတာေ ာငသငသငသင မမမ ားား ာ ဥးဥးဥးတညတညတည အအပစအဖြ႔တစဖြ႔မမ ေဆြးေးေနြး ၾကသၾကသၾကသၾၾ ည။ညည။ည။ည

လာၾကေၾကာငး တငျပၾကသည။

“ေကာငးဆရာမတစေယာက အေနန႔ လယသမား ေခါငးေဆာငျဖစလာမယလ႔ မထငထားဘး။ အေျခ အေနအရ ေခါငးေဆာငျဖစလာရတယ ေျပာရမာပ။ လေတြက ဦးေဆာငဦးရြကျပရာမာ သမသမေမြ႕ေမြ႕ ကငတြယတအတကကၽြနမက ေလးစားၾကတယ။ ဒလမး ေခါငးေဆာငတတသေတြ နငငအႏ႕ အျပားမာ ေပၚေပါကလာေစခငတယ” အမးသမး ေတာငသတစဦး၊ တနသာရတငး ေဒသႀကး။

အထကပါ အမးသမး၏ အေတြ႕အၾက၊ ေဆြးေႏြးပြ တကေရာကသ အျခားအမးသမးမား၏ အေတြ႕ အၾကမားက ရပရြာေကာငးကးႏင နငငေတာ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးတြင အေထာကအပ ျဖစေစ သည အမးသမးမား၏ စြမးေဆာငရည အလားအလာက ေဖာျပသည။ အမးသမး မား၏ စြမးေဆာငရညႏင ၎တ႔ရသင ရထက သည အခြငအေရးမားက ပပးရန တညဆ ဥပေဒ၊ ယဥေကးမထးတမးစဥလာႏင ေခါငးေဆာငမ က႑မားရ ခြျခားဆကဆမမားက ကငတြယ ေျဖရငးရနလအပပါသည။

အထကတြင အေလးေပးေဖာျပထားသညအတငး မညမၽမမားအားဖနတးသည ျဖစစဥမား သည

မထငမရားျဖစေနၾကၿပး ၎တ႔အခငးခငးလညး ခတဆကေနျပနသည။ ဤအခက ေၾကာင စားေသာကကနထတလပျခငး၊ ေျမယာစမခန႔ခြ ျခငးႏင တငးျပညကပျပည ပါဝငနငေရးတ႔တြင အမးသမးမား အခကအခေတြ႕ၾကေနရမက အလြယတက မကကြယျပမေနေစသည။ဥပေဒမား၊ မဝါဒမားကတစဆငအမးသမး မား၏ေျမယာ ဆငရာ အခြငအေရးက အခငအမာ ဆျခငးအားျဖင ၎တ႔အား မသားစအတြငးႏင ရပရြာတြင ေခါငးေဆာငမား ျဖစလာေအာင ပပးေပးျခငးသည ခငမာသည ေျမယာစမခန႔ခြမရရနႏင စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကေစရနအတြကလညး အဓက အခကျဖစသည။

ေရ႕လပငနးစဥမား

ေတာငသအမးသမးမားတ႔၏ အသႏငလအပ ခကမားက အသအမတျပေသာကာကြယ ေစာင ေလၽာကေသာ တရားဥပေဒ၊ မဝါဒ မေဘာငမား ႏင အစးရ အဖြ႕အစညးမား ေသခာေစရန မဝါဒခမတ ေရးဆြသမား ႏင မနေနဂာမားတ႔သည.....

အႀကျပခကမား

အမးသမးမား၏ ပငဆငမက ျမႇငတငေပး ရနအလ႔ငာ မတပတင ေလာကထားသည လပထးလပနညးမားက ျပနလညျပင ဆငျခငး။ လယယာေျမဥေပဒသည အမးသမးမား လယယာ ေၿမ လပကငခြင ရရေရးႏင ပငဆငခြငရေရးအတြက အဟန႔ အတားျဖစ ေနေၾကာငး သကေသျပနငသည အေထာကအထားမား တးပြားလာသည ယငး အခကသည ေျမယာက ဇနးႏင ခငပြနးတ႔ ႏစဦးဆငအမညေပါက ထတေပး ျခငးျဖင အလအေလာက ေျပလညေစနငပါသည။ လယယာေျမ၊ သစေတာေျမႏင အျခားေျမအမး အစားမား မတပတငျခငးအတြက အနာဂတတြင ေပၚေပါကလာမည ဥပေဒမားသည ပးတြမတပ တငျခငး၊ ေျမယာဆငရာ ခြငတညမၽေရးတ႔က ေသခာေစသငၿပး မဆးမမား၏ အခြင အေရးက ကာကြယရန ရငးလငး တကသည လပထးလပနညးမား ေဖာထတရန။

Credit: Catriona Knapman

လယယာ စမခန႔ခြေရး အဖြ႕မား သ႔မဟတ ေကာမတမား (FABs) တြင အမးသမး ၃၀% ပါ၀ငေစရန ။ အမးသမးမား၏ အသသည ကယစားျပခရျခငးမရသလ အစးရအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးကယစားျပမမာ ရသငသညထက ေလာနညးေနေၾကာငး ထငရားသည သကေသသာဓကမား ရေနပါသည။

ေကးရြာ၊ ေကးရြာအပစ၊ ၿမ႕နယ၊ တငးေဒသႀကး၊ နငငေတာအဆငမားရ လယယာေျမစမခန႔ခြမ အဖြ႕အစညးမားႏင ေနာငေပၚေပါကလာမည စမအပခပမဆငရာ အဖြ႕အစညးမားတြင ယာယအထး လပေဆာငခက ၃၀% က အမးသမးကယစား ျပခန႔ထား ေရးသည အမးသမးတ႔၏ အသမားက ထည သြငးစဥးစား အေလးထားရာတြင ေသခာေစေရးအတြက အေရးႀကးေပသည။

ေျမယာစမအပခပမ အဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမး မားပါဝငေစျခငး။ ဥပေဒမားႏင မဝါဒအသစ မားျပစေရးဆြရာတြင အမးသမးေရးရာႏင ကား/မ ေရးရာကၽြမးကငသ မား ထညသြငးရန၊ အမးသမးေတာငသတ႔ႏင တငပငေဆြးေႏြးရန အေရးႀကးပါသည။ ဤအေလအထက တငးရငးသားမးႏြယစမား၊ ထးတမးစဥလာ ေျမယာစမအပခပမ အဖြ႕အစညးမားႏင နငငေတာအဆင စမအပခပမအဖြ႕အစညးမားတြငလညး ကငသး ရပါမည။

အမးသမးမားအား ဦးတညသည သငတနးမားပပးေပးျခငး။ အစးရပငး၊ အနဂအမားက စစဥေပးသည ေျမယာ၊ ၎ႏင ဆကစပသည ကစၥရပမား အတြက သငတနးမားတြင အမးသမးအမားအျပားပါဝငနငေစရန အမးသမး သးသန႔ သငတနးမား ေပးသငသည။ ယငးသ႔သငတနးေပးရာတြင အမးသမးမား တကေရာကနငေစရန ကေလးထနး ဝနေဆာငမမားႏင လျခစတခရသည ပ႔ေဆာငေရးရရရန၊ ေဒသတြငးတြငပင တကေရာကနငရန၊ သငတနးျပလပသည ေနရာသ႔ ေဘးကငးစြာ သြားလာနငရန စစဥေပးသငသည။

နငငတစဝနး ရ အမးသမးမား၏ ေျမယာအသးျပမမားက သေတသနမား ျပစျခငး အမးသမးေတာငသတ႔၏ အေျခအေနမား၊ အခကအခမားက ပမသေဘာေပါကနားလညရန အျပညအဝအကျဖတဆနးစစနငေရး အတြက သေတသနမား ဆကလကလပေဆာငရန လအပပါသည။ အထးသျဖင တငးရငးသား မးႏြယစ၊ မးရးအဆငအတနး၊ ေဒသအလက မတကြျပားမမာ ထငဟပေသာ မတညတမထးသည ရးရာယဥေကးမ ထးတမးစဥလာမား ျမနမာေရခေျမခႏငအည ကား/မ တနးတညတရ ေရးအတြက အေကာငးဆး လပေဆာငနငရန သေတသနမား ဆကလက လပေဆာင သငပါသည။

အၾကဥာဏ၊ေ၀ဖနသးသပခက၊ ပပးမႈတ႔အတြက အဂၢသာနန၊ ျဖလတဟန၊ အၾကဥာဏ၊ေ၀ဖနသးသပခက၊ ပပးမႈတ႔အတြက အဂၢသာနန၊ ျဖလတဟန၊ မေဖာ၊ ဦးေရႊသနး၊ ဂလနဟန႔ႏင LCG အဖြ႕တ႔အား ေကးဇးတငရပါသည။ မေဖာ၊ ဦးေရႊသနး၊ ဂလနဟန႔ႏင LCG အဖြ႕တ႔အား ေကးဇးတငရပါသည။ မႏေလးသ႔လာေရာကၿပး ေဆြးေႏြးပြတြင ပါဝငခၾကသည ေတာငသအမးသမး မႏေလးသ႔လာေရာကၿပး ေဆြးေႏြးပြတြင ပါဝငခၾကသည ေတာငသအမးသမး ၃၄ ဦးအားလညး အထးေကးဇးတငရပါသည။ ၎တ႔တငျပသညအခကမားက ၃၄ ဦးအားလညး အထးေကးဇးတငရပါသည။ ၎တ႔တငျပသညအခကမားက နငမညဟ ယၾကညပါသည။ နငမညဟ ယၾကညပါသည။

1. ၂၀၁၄ လဥးေရစစတမးအရ အမးသမး အသကေမြးၾကေၾကာငး သရသည။ ယငးကနးဂဏနးတြင ကယပငလပကငသည လယသမားဦးေရ ဆယသနးပါဝငျခငးမရပါ။ ခန႔မနးေျခအားျဖင စစေပါငး လယသမားဦးေရသည နငငလဦးေရ၏ ၇၀% ခန႔ရသည။ The 2014 Myanmar Population and Housing Census. ‘The Union Report: Occupation and Industry.’ Census Report Volume 2-B,’ March 2016; Myanmar Census of Agriculture 2003 ကၾကညပါ။

2. ေဆြးေႏြးပြျဖစေျမာကေရးအဖြ႕သည မတကြျပားျပး ၾကြယ၀သညအေတြ႕ အၾကမားက အေျခခလပေဆာငခပါသည။ ယငးတ႔တြင ဦးတညအပစ ေဆြးေႏြးခကမား၊ ေမးျမနးခကမား၊ မတတမးေလလာခကမား၊ လေဆာပြမား၊ သငတနး၊ သကဆငရာက႑အလက စာနယဇငးပညာတ႔အပါအဝင ေဆြးေႏြး ပြတြင ေဆြးေႏြးခကမားပါဝငပါသည။ လကရအခနတြင ဤစမကနးက LCG ၏ ကား/မေရးရာႏင ေျမယာစမကနးအျဖစ ဆကလကလပေဆာငေနပါသည။

3. ေဒသအလကျဖစရပမားက ေလလာရန ထား၀ယနင ကရငျပညနယမားရ ေျမယာဆငယာ ျပနာ မားအေၾကာငးက Tavoy Women’s Union (TWU), ‘Our Lives Not For Sale, Tavoyan Women speak out against the Dawei Special Economic Zone project,’ 2014 ႏင Karen Human Right’s Group (KHRG), ‘Hidden Struggles Hidden Strengths, Women’s testimonies from southeast Myanmar,’ 2016 တ႔တြငၾကညပါ။

4. အမးသမးမား လပေဆာငသည လပငနးမားအား ေပါေပါပါးပါးအလပအကငမားအျဖစ ရျမငျပး လပအားခ ႏမျခငး ဆငရာ ေဆြးေႏြးခကမားက ေလလာရန Oxfam, ‘Delivering Lessons from Myanmar’s Dry Zone: lessons from Lessons from Mandalay and Magwe on realizing the economic potential of small-scale farmers,’ 2014 Gender Equality Network, ‘Raising the Curtain, Cultural Norms, Social Practices and Gender Equality in Myanmar,’ 2015 တ႔ကၾကညပါ။

5. ကား/မေရးရာ၊ လမေရးစႏနးမား၊ ယဥေကးမထးတမးစဥလာမားက ပမေလလာရန Gender Equality Network, ‘Raising the Curtain: Cultural Norms, Social Practices and Gender Equality in Myanmar,’ 2015 ႏင ရမးျပညနယ ေယာဆငရာရးရာဓေလမားႏင ကား/မေရးရာ ပစမားက ေလလာရန Badeidha Moe, ‘Research Report on Gender & Land Tenure,’ 2016 တ႔ကၾကညပါ။

6. အလပသမား သ႔မဟတ လယသမားမားအျဖစ မမတ႔ကယက သတမတသည ျမနမာအမ းသမးမားအေၾကာငး အေသးစတေလလာရန Hilary Oliva Faxon, ‘The Praxis of Access: Gender in Myanmar’s National Land Use Policy,’ 2015 ကၾကညပါ။

7. အမးသမးတစဦးသည မဆးမျဖစျခငး၊ မသားစတြင မဘ/အျခားေယာကားသား မရျခငးစသည အေနအထား မားတြင ေယာဆငရာ ဥပေဒလြန ကစၥရပမားဆငရာ လတတေလာ အခက အလကမားအရ ၈၀% ေသာ ေျမယာမတပတငသည အမးသားမားအမညျဖငျဖစၿပး ၄% သာလၽင အမးသမးမားႏင ပးတြအမည ေပါကျဖစသည (ကပနးေကာကထားသည စာရငးမာ ျဖစရပ ၂၃၁၅ က အေျခခထားသည)။ အစရငခစာက ေဖာျပသညမာ ‘လကရေျမယာ

အအအအအအမအမအအအမမမမမမမအမအမမမအအအမမးးးးးးးးးးးးးးးးးးးးသမမသမသမသမသမသမသမသမမမမသမသသသသမသ းေတးး ာငသမာာာားားးးးးာာားားားးားားးာားးာားားာားးးးာားားးးေေေေေေဆေဆြေဆြေဆြေဆြေေေဆေေေေေေေေေဆေေေေေ းေႏးေးေႏးေႏြးပြးပးပပြ ြတတြတတတတတြတတြတတတတတတတတတတတတကကကကေကေကေကေကေကကေကေေကကကကေရာကရာကရာကရာကကရာကကာကကကကကလလလလာလာလာလလာလာလလလလလလလလလလလလလလလလလလာလာလာလလလာလာလာာလာလာလာာာလာာ ေသာသာသာသာသာသာေသေသာေသာသသာေေေသသာေေ အအအအမအမအမအမမမအအအမမ းသမးမားာ မမ ကကာကာကာကာကားမေးမေးမေးမေးမေရးရရးရရးရရးရရာာာာာာ အ အာ အအအာ အာ ာာာ ေျခေျခေေေျခေျချ ခခခခခေသေသာသသသသသာသာသာသာသာသာသာသာာသသာသသသသသသသသသသသသသသသေသာသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသ (အ(အ(အအ(အအအအအအအမအ(အအအအအအအအအအအမအမအအအအ(အ(အ းသးသသးသသသသသသမမမမသမသမသမသသ းးမ ားအေပပၚ)ၚ))))))အအ)အအအ)အ))))))))))))))))))) ၾကမၾကမၾကမၾကမၾကၾကမၾၾၾ းးဖးဖးဖးဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖဖကမကမကမကမကမကမကမကမကမကကကကကကကကကကကကကကကမမကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကက ႈႈႈ ေႈ ေႈ ေႈ ေေႈ ေႈ ေႈ ေေေႈႈႈ ကာကာကာကာကာာာာကာကာကကာကာကကာကာကာလႊလႊလႊလႊလႊလႊလႊလႊလႊလလႊားခာာာာာားားားးးခးခခားခားးးခားားးးခာ ခားခာ ခး ပပပပပပပ ႏႏႏႏငႏငငငငငႏႏႏႏႏႏငငဥပေဥပေဥပဥပဥပဥပပေပေပေပေေေေေေေေေဥပေေေေေဥ ေေေေေေေပေေေေေဒတရဒတဒတရရရရဒတဒတဒတရရရရာားားးေားာာာ ရးဆငရာရာရာရာရာရာရာရာရာရာရာရာာရာရာရာရရ ပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပ းကးကးကးကးကးးး ညညညည မႈေမႈေမႈေမႈေေပးေပးေပးေပးေပးေးေပးေပးေပးေပးေပးေပ ေေပးေေနပနပနပနပနပနပနပနပနပပနပနပနပနပနပနပပနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနနန တ တ တ တတတ တ တ တ တ တ တတတ တ တ တ တ တတ စစစစစခစခစခခခစစစစခစစစစစစစ နးနးနးနးနးးးနးးးနးနးနးးနးနးးးနးနးးနးးးးးနးးန ရပရပရပပပပပပရ ျပဇျပဇျပဇျပဇဇဇျပျပဇျျ ာာာာာာာတာတာတတတတာာတာတာတာာာာတာတတာတာတာာတာတတတတာတတကကကကကကကကကကက တတတတငတတတတ ဆကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾၾကၾကၾကၾၾကၾကၾၾၾၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾၾၾ သညသညသညသညသည။။။။

ေနာကဆးမတသားခကမား

LAND CORE GROUP MYANMAR No. 18D Sein Lae May Yeik Thar Lane,Kabaaye Pagoda Road, Yankin Township, Yangon, Myanmar 11082

Tel/Fax: (+95) 01-662-916

Email: info@lcgmyanmar.org

Web: www.lcgmyanmar.org

DESIGN BY:Katherine Gibney

Credit: Pyo Let Han

ဇြနဇြနဇြနဇြနဇြနဇနဇနဇနဇနနဇနဇြနဇြနဇြနနဇနဇြနဇနနနနဇြနဇြဇြနနနဇနနနနနနဇြနဇနနဇနဇနဇြနနနနဇြနနနနနြနနနနလလလလလလလလ လလလလလ လလလလလလလ လ လ လလလလလ လလလ လလလလ လလလလလလလလလ ၂၀၂၀၁၂၀၂၀၂၀၁၂၀၁၂၀၁၂၀၁၂၀၂၀၁၂၀၁၁၁၂၀၂ ၅ခ၅ခ၅ခ၅ခ၅ခ၅ခ၅ခခခ၅၅ ႏစႏစစစစႏစစစႏစႏစႏစႏႏစစႏစႏစႏစႏစႏႏစႏစႏစတတတြတတတတတြတတတတတတတတတတြတတတြတတြတြတတတြတတြတြတြတြတြတြြြငငငငငငငငငငငငငငငငင မေမေမမေမေေမေမေမေေမေမေေမေမေကးကးကကးကကးကးကးကးကးကြးကးကြးကကြးကြးကြကြြြြြြြ တတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတ ငးငးငငငးငးငးငငငးငးငငးငးငးငးးငးေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသေဒေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသၾၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကး၊း၊း၊း၊း၊း၊း၊ ႏမႏမႏမႏမႏမႏမႏမႏမႏမႏမႏမႏႏေလးေလေလးေေလးေလးလေလေလးေလေ တတတတတတတတတငးငးငးငးငးငးငးးေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသဒသေဒသၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾကၾၾၾၾၾ း းးး ႏႏႏႏငႏငႏငငႏငႏငႏငႏငႏႏငႏငငႏငငႏငႏငႏငႏငႏႏႏငႏငႏႏငငငႏငငႏငင ရမရမရမရမရမရရရမရရမရမရရမရမရရရမရရမရမရမမးျးျးျးျးျးျးျးျးျးျးျးးး ပညပညပပပညပညညပညပညပ နယနယနယနယနယနယနယယနယန ျျေျမေျမေျမျျေျမေျမေျမေျမျ ာကာကာကာကာကာကာကာကာကာကကကကကကကပပပပပပပပပပပပ ငးငးငးငးငးငးေဒသေဒသေဒသေဒသေဒသဒသသသသမမမမမမမ ေတာေတာေတာေတာေတေတေတာေတာေတာေတာတ ငသငသငသငသငသငသငသငသငငသငသသင အမအမအမအမအမအမအမအမ းသမးသမးသမသမးသသးသမးမးမးမးမးမားားားားားား ႏငႏငႏငႏငႏငႏငႏငႏငႏႏႏငငအအအအအအအအအအအအ တတတတတတတအမအမအမအမအမအမအမမမအအမအမအမအမအအအအ အအ းးးးးးးးးးးသာသားသားသာသားသာသသာသားသသသသသသသသသသသသသသသသသသသသ ေျမေျမေျမေျမေျမေျမေျမေျမေျမေျမျမေ အသအသအသအသအသအသအသအသအသအသအသအသအသအသသအသးျးျးျးျးျးျျးျးျးျးျးျးျးျ ျ ျပမပမပမပမပမပမပမပမပမပပပ ႈ မႈ မႈ မႈ မႈ မႈ မႈ မႈ မႈ မမ၀၀ါ၀ါ၀ါ၀ါ၀ါ၀ါ၀ါ၀ါ၀ ဒ ျဒ ျဒ ျဒ ျျဒ ျျပနပနပနပနပနပနလညလညလညလညလ သသသသးသပးသပသပးသသသ ျပျပျပျပျပျပျပျပျပျပငဆငဆငဆငဆငဆငဆငဆငဆဆငငဆငဆင ငျငငျငျငျငျျငျငျင ခငခငခငငခငငးတြးတြးတြးတြတးတးတြးတြတြတြြြြ ငငငင င င ငငငင ၾၾၾၾၾၾၾၾၾၾၾၾၾၾၾၾၾအၾကၾၾၾၾအၾကၾအၾကၾကၾကၾကၾကၾကအၾကၾကၾကၾကၾကအၾကၾကအၾ ျျျျျျျျျျျျျျျျျျျျျျျပျပျျျပျပျပျျပခခခခခခခခခခခခခခခ ကကမကမကကကမကမကမကမကမကမကကကကကကကကကမကကကမမကကမမကကမကမမကမားာားားာားားာာာားားားးာ အခအအခအခအခအအခအခအခအခအခအအအခအခခခ ကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကကအလကအလကလကလကအလအလကအလကအလကအလကအလကအလကအလကအလကအလကအလကအအလအအအလကလကလကမမမမမမမမမမမမမားားားားားားားားားား ာား ားာ စစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစစ ညးညးညးညးညးညးညးညးညညးညးညးညးညးညးညးညးညးညးညးညညညးညးညးညးညညညညညညညညညညညည ေပးေပေပေပးေပးေပးေပးေပေပးေပေပးေပးေပးေပးေပးေပးေပးေပးေပးေပးေပးေပးေပ ပပပပပပပပပပပပပပပပပပပပႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏ႔ႏႏ႔ႏ႔႔႔႔ ငငငငငငငငငငငငငငငင ေရးေရေရေရရးေရးေရးရးေရးေရးေရးေရေရးေရးေရးေရေရးေရးေရ အတအတအတအတအအတအတအတအတအတအတအအတအအတအအတအတအတအတတြအတြအတြကကကကကကကကကကကကကကကကက က LCLLCGLCGLCLL GLLCGGLLCGLCG မမမမမမ

ညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညညႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏႏငငးငးငးငးးငးငးးငးငးးငးငးငးတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတတငပငပငပငပငပပပပငပငငပငပငပပငပငပငပငပငပပငငငပငငငပပငပငပငပငငပငပပပငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငငင င အၾကအၾကအၾကအၾကအၾကအၾကအၾကအၾကအၾကအၾကအၾကအၾကၾအၾကၾအၾကၾကအၾကအၾကအၾကၾၾအၾအၾကအၾကအၾအအအၾကအအအၾကအၾကၾကအၾကၾ ျပျပျပျပျပျပျပျပျပျပျပျပျျျျျျ ေဆေဆေဆေေဆေဆေဆဆေဆေဆေဆေဆေဆ းြးြးေြးေြးေြးေြးေြးေြ ေြြ ႏြးႏြးးႏြႏြးႏြးႏြႏြးပြပြပပြပြပြမာမာမာမာမာမာ းကးကးကးကးကးကးကကကကကကကကကကကကကကကကကက ဥ ဥ ဥ းေးေးေးေေဆာငဆဆဆာငဆာငဆာငဆာဆာဆာ ပ ပပ ပ ပပ႔ပပ႔ပပပ႔ပးးးးခခခခသညသညညသည။။

မတပတငတျဖစနငေၿခ ရတယ’ Namati, ‘Gendered Aspects Of Land Rights In Myanmar: Evidence From Paralegal Casework,’ April 2016, p 4-5 ကၾကညပါ။

8. Open Society Foundation, ’Securing Women’s Land and Property Rights,’ 2014, p 6 ကၾကညပါ။

9. ေကးရြာအဆင အစးရအပခပေရးဌာနမားတြင အလြနနညးေသာ အမးသမး ၀နထမးဥးေရ (၀.၂၅%) နင ျမ႕နယအဆင အစးရအပခပ ေရးဌာနမားတြင (၀%) က Namati, supra note 8, p 3. (၂၀၁၂−၁၃ သတငးအခကအလကမား) တြငၾကညပါ။ ၂၀၁၄တြင ရပကြက/ေကးရြာအပစ အစးရအပခပသ ၁၅၉၇၂ အနက ၁၇ ဦးသာ အမးသမးမားျဖစသည။ The Asia Foundation, ‘Administering the State in Myanamar: An Overview of the General Administration Department,’ 2014. p. 17.) ကၾကညပါ။

10. ေျမယာဆငရာ သတငးအခကအလကေပးသည အစညးအေဝးမား တြင အမးသမးမားက ခနလပထားျခငးႏင အထးသျဖင အမးသမးအမေထာငဦး စးမားသည ေဒသႏရအာဏာပင အမးသားမားႏင ဆကဆရာတြင အခကအခ ေတြ႕ရပမားက Tavoy Women’s Union (TWU), supra note 4, p13 - 14. တြငၾကညပါ။

11. အမးသမးေခါငးေဆာငမား ၾကေတြ႕ရသည အခကအခမားဆငရာ ေဆြးေႏြး ခကမားက ဥပမာၾကညရန Oxfam, ActionAid, CARE, ‘If Given the Chance: Women’s participation in public life in Myanmar,’ 2011 ႏင Paul Minoletti, ‘Women’s Participation in the Subnational Governance of Myanmar,’ 2014. Subnational Governance in Myanmar Discussion Paper No. 3. Yangon: MDRI-CESD and The Asia Foundation တ႔တြငၾကညပါ။

12. ထား၀ယတြင ေျမယာဆငရာ ဆးျဖတခကခမတရာ၌ အမးသမးမားပါ၀ငတကေရာကနငရန အမအလပမား၊ ကေလးသငယႏင သကၾကးရြယအတ႔က ျပစေစာငေရာကရသည လပငနးမားက မညသ႔အဟန႔အတား ျဖစေစေၾကာငးက Tavoy Women’s Union, supra note 4, p13-14. တြငၾကညပါ။

13. စကပးေရးတြင အမးသမးမား၏ ထပလပနငစြမး အေထာကအကျပပနင အမးသမးမားေျမယာပငဆငခြင အကးေကးဇးဆငရာ နငငတကာရ သာဓကမား က Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) ‘The State of Food and Agriculture 2010-11: Women in Agriculture: closing the gender gap for development,’ 2011. တြငၾကညပါ။