PR NJ VER T SIGURT DHE T SHNDETSHME

PR NJ VER T SIGURT DHE T SHNDETSHME

Nprmjet ksaj broshure, pr t patur nj ver t sigurt dhe t shndetshme, i ofrojm popullsis informacion se si t prballojn temperaturat e larta dhe pasojat e saj.

N stinn e vers rriten temperaturat e motit, rritet dshira dhe mundsia pr t prfituar ngta t mirat e ksaj stine por njkohsisht rritet rreziku pr disa situata q ndikojn n shndetin ton.

N Shqipri rrezatimi diellor sht m i fort midis muajve Maj dhe Gusht, ndaj dhe gjat t gjitha aktiviteteve tuaja, si psh n mjedis t hapur, nse jeni n kopshtin tuaj, n kafene, n plazh, pishin, n mal apo n fush, nse bni sport apo thjesht shtitje kshillohet t mos abuzohet me ekspozimin n diell dhe t tregojm kujdes ndaj temperaturave t larta.

Djersitja sht i vetmi mekanizm efikas ftohs n dispozicion t trupit t njeriut,kur temperatura e ambientit sht m e lart se temperatura e lkurs,por n kushtet e temperaturave t larta, shum t larta apo ekstreme t mjedisit ky mekanizm nuk sht i mjaftueshm. Por gjithashtu ka edhe disa faktor t tjer q e reduktojn mundsin pr djersitje dhe shkaktojn mbinxehje t trupit. Faktor t till jan,mosha, mungesa e lngjeve(dehidratimi), mungesa e ers, prdorimi i veshjeve jo t duhura, disa lloje smundje kronike dhe medikamente.

Efektet e t nxehtit mbi shndetin

Efektet e temperaturave t larta n shndet ndodhin kur sistemi i rregullimit t temperaturs s trupit ton nuk arrin t shprndaj nxehtsin e teprt.Ndikimi i temperaturave t larta n shndetin ton varet nga koha e ekspozimit ndaj ktyre temperaturave,shpeshtsia e ekspozimit dhe intensiteti i ekspozimit. Ekspozimi i zgjatur ndaj temperaturave t larta mund t shkaktoj shqetesime t vogla t tilla si dhimbje, dobsi, njtje ose m t rnda, t tilla si goditja nga dielli apo goditja nga nxehtsia,gjithashtu mund t shkaktoj nj prkeqsim t t personave me smundjeve me kronike

Efekte nga nxehtsia mbi shndetin:

Dhimbje apo ngre muskulare: t shkaktuara nga humbja e lngjeve dhe e elektroliteve, sidomos tek personat q kryejn aktivitet fizik t shpesht por edhe tek personat q prdorin medikamente pr shtimin e urinimit. Skuqja e lkurs: karakterizohet nga purra t vogla, t kuqe e japin kruarjeEnjtja(edema): sidomos n kyet e kmbve, t shkaktuara nga zgjerimi i enve t gjakut dhe mbajtja e ujit. T fikt: marrje mndsh apo t fikt pr shkak t humbjes s lngjeve, zgjerimit t enve t gjakut,t smundjeve kardiovaskulare apo marrjes s disa medikamenteve.

Efekte nga nxehtsia dhe nga ekspozimi n diellEfektet e temperaturave t larta n shndet jan:

Dehidratimi(humbja e lngjeve): sht shum i zakonshm, shkaktohet nga mungesa e ujit ose natriumit(sodiumit), lidhet me shnja jo-specifike si,lodhje, ndjenja e t ndjerit pafuqi, marrje mndsh, kolaps i qarkullimit t gjakut. Kjo ndodh kur temperatura e brendshme sht midis 38 dhe 40 C dhe nse nuk trajtohet transformohet n goditje nga nxehtsia

Goditja nga nxehtsia:vjen nga qndrimi n ambiente shum t nxehta t mbyllura, me lagshti e pak t ajrosura.Djersa sht n sasi t pakt e pengon avullimin e nxehtsis s trupit.Shoqrohet me: temperatur t lart,etje t shumt,lkur t nxeht,rrahje zmre t shpejta, frymmarrje e shpejt dhe ulje e presionit arterial.

Rndim t nj sr smundjesh kronike: sidomos smundja e hipertensionit, smundje t zemrs; astma bronkiale, bronkiti kronik, pneumopatia obstruktive kronike; diabeti, thyreotoksikoza; insuficienca e veshkave, smundjet mendore e nervore si parkinsoni, alzhaimer, skizofrenia, demenca;etj.

Infeksionet dhe intoksikacionet ushqimore: Infeksionet nga ushqimet, shkaktohen nga salmonella,shigella, etj si rezultat i higjens personale t ult ,nga ngrnia e zarzavateve t gjalla, i ushqimeve t pagatuara apo t pakonseruara n mnyr t drejt si mishi,vez,sallamet ,produktet e detit,qumshti sallatrat etj.

Intoksikacionet pr shkak t ushqimeve vijn nga ushqimet me prmbajtje toksine nga stafilokoku,parazitt, etj. Intokskacionet ndodhin nga prdorimi i ushqimeve t skaduara,ushqimeve q nuk gatuhen n mnyr korrekte,apo t ringrohura jo korrektsisht,etj

T KUPTOJM RREZIQETRrezikshmrin m t madhe t diellit e prbjn rrezet ultraviolet (UV),sidomos rrezet ultraviolet A e B(UVA,UVB). Kto rreze mund t prcillen nga burime natyrore si dielli apo nga burime artificiale si psh. llampat e solarit. Ato jan krejtsisht t padukshme pr syrin e njeriut dhe nuk shkaktojn asnj ndjesi nxehtsie. Rreziqet e lidhura me UVB njihen prej kohsh ndrsa ato t lidhura me UVA njihen shum pak. Por q t dyja jan t rrezikshme pasi deprtojn epidermn, shtresn mbrojtse t lkurs dhe mund t veprojn mbi syt.Rrezet UVA filtrohen shum pak nga atmosfera dhe prbjn 95% t rrezatimit ultaviolet q arrin n siprfaqen e toks.Rrezet UVB filtrohen m shum por intensiteti i tyre rritet gjat dits. Rrezatimi ultraviolet mund t shkaktoj dme t prhershme dhe n rastet m t rnda sht vdekjeprurs.

Goditje nga dielli: vjen si rezultat i qndrimit t gjat n diell dhe shkakton rritje te temperaturs s trupit,zgjerim t enve t gjakut,rnie t rrahjeve t zemrs dhe si pasoj shoqerohet me :Djersitje t madhe,t przjera, dhimbje koke, marrje mndsh,ulje t presionit t gjakut,turbullim t shikimit,etj.

Efektet e e ekspozimeve ndaj diellit mbi shndetin:

Kujdes!Goditja nga nxehtsia dhe nga dielli krkon ndihm t specializuar.

Lkura dhe Syt duhen t mbrohen nga rrezet ultraviolet A e B pr arsye t dmeve ta parriparueshme q ato mund tu shkaktojn atyre.

Dmtimet n, jan rezultat i mos mbrojtje s lkurs dhe jan:T menjhershm,si djegiet apo skuqjet e lkurs dhe allergjia ndaj rrezeve ultraviolet,t cilat jan rezultat i ekspozimit t menjhershem e t gjat ndaj rrezeve t diellitT vonshme,t cilat evidetohen edhe mbas shum vjetsh ekspozimi n diell,si:Plakje e parakohshme e lkurs dhe vihet re n rrudhat, njollat,trashjen e lkurs.Tumoret e lkurs si Karcinomat e sidomos Melanomat. Rrezet ultraviolet dmtojn mekanizmat riparuese t ADN dhe ojn deri n zhvillimn e tyre.

Melanomat, n 85% ndodhin si rezultat i ekspozimit t teprt apo intensiv n diell.

T gjith mund t dmtohemi pasi nuk jemi t barabart prball diellit.Mund t jeni m t rrezikuar:

Nse keni lekur t bardh, flok t kuq apo biond, syt n ngjyr t hapur dhe nse nxiheni me vshtirsi.Nse keni shum nishane, mbi 50Nse keni nishane q n lindje ose t nj forme jo t zakont (t mdhenj, t rregullt).Nse keni raste familjare t melanomsNse merrni nj trajtim mjeksor q mund tu bj m t ndjeshm ndaj diellit.

T menjhershm,si Konjuktiviti apo skuqja e syve q shoqrohet me djegie ose skuqje e lehte e tyre, ndjenja e hyrjes s dikaje n sy,frika nga drita, etj.Keratito-konjuktiviti.infeksion i syrit q shoqrohet me dhimbje t syve,sy q hapen me vshtirsi,sikur jan plot me rr,turbullim t shikimit, etj.

T vonshme,t cilat evidetohen edhe mbas shum vjetsh ekspozimi n diell,si Katarakta apo perdja e syrit:edhe pse

katarakta shtohet me moshn, ekspozimi n diell sht faktori i zhvillimit dhe shpejtimit t tij dhe sht shkaktari i par i verbimit n bot. Smundje t retins deri Karcinoma si rezultat i transformimit q mund t ndodh nga veprimi i rrezeve ultraviolet n sy.

Dmtimet e syve jan:

Personat m t rrezikur nga temperaturat e larta

T gjith jan t rrezikuar nga efektet e e temperaturave t larta por ka disa grupe individsh q jan m t rrezikur ndaj temperaturave t larta pr arsye se aftsia pr t rregulluar temperaturn sht e kufizuar,pra djersitja sht e pakt.

Foshnjat dhe fmijet: jan t ndjeshm ndaj efekteve t temperaturave t larta pr shkak se metabolizmi i tyre ndryshon nga metabolizmi i t rriturve, qndra e rregullimit t temperaturs sht e papjekur, aftsia pr djersitje sht m e pakt, masa e trupit sht e vogl,po ashtu edhe vllimi i gjakut, dhe mbshteten tek t tjert pr t rregulluar temperaturn e mjedisit t tyre apo dhe t sigurojn marrjen e lngjeve t nevojshme.

T moshuarit: prbjn grupin m t madh t prcaktuar si grup n rrezik pr shkak t nxehtwsis,mbasi ulet toleranca ndaj nxehtsis,etja ndjehet von, reagimi i djersitjes sht i vonuar dhe numri i gjndrave tw djersws sht i reduktuar. T m o s h u a r i t s h p e s h v u a j n n g a g r u p smundjesh,dmtime fizike dhe njohse dhe kan nevoj t marrin medikamente t shumta.

Individ me smundje kronike: Pothuajse t gjitha smundjet kronike paraqesin nj rrezik pr prkeqsim t smundjes kronike apo pr vdekje pr shkak t nxehtwsisw.Por smundjet q paqrqesim m shum rrezik jan:hipertensioni, smundje t zemrs; astma bronkiale, bronkiti kronik, pneumopatia obstruktive kronike; diabeti, thyreotoksikoza; insuficienca e veshkave, smundjet nervore e parkinsonin, alzhaimer, rregullimet psikiatrike ,si skizofrenia, depresioni,demenca,gjndjet febrile, etj.

Individt e paaft pr t marr masat e duhura dhe masat pr t mbrojtur veten nga t nxehtit e teprt,(t paralizuarit,tetraplegjik,etj), pr shkak t reduktimt t aftsis pr tu prgjigjur ndaj nxehtsis

Personat q punojn n vende me temperatura t nxehta ose n ambiente t hapuara(jasht). Kushdo q punon jasht n nj mot t nxeht, pa mbrojtjen e duhur, sidomos nse ka edhe aktivitet fizik t rnd, sht n rrezik pr shkak t efekteve t t nxehtit n shndet.

Personat q bjn aktivitet fizik t rnd Njerzit q jetojn n apartamente n katet e siprmeGrupet e popullsis me kushte sociale jo t mira,individ t pastreh,etj

Personat q prdorin medikamente t ndryshme,si : Shum ilae mund t ndikojn drejtprdrejt n mekanizmat qndrore e periferike t termorregullimit, duke ndikuar n djersitje, n zgjerimin e enve t gjakut t lkurs, n rritjen e puns s zemrs dhe eliminimn e nxehtsis. Por ilaet q mund t ndikojn m shum ,jan ilaet psikotrope n prgjithsi, diuretikt (pr shtimin e urinimit), antihipertensivt (pr uljen e tensionit t gjakut)vazodilatatort (pr zgjerimin e enve t gjakut) antikolinergjiket (anti-parkinsonit ose jo) disa antibiotik, dhe qetsues.

Personat e nnushqyer dhe personat mbipesh e obez

Kujdes! Antipiretikt nuk jan efektive n reduktimin e temperaturs s lart t trupit t shkaktuar apo t lidhur me nxehtsin. Ato ulin temperaturn e trupit vetm kur termorregullimi sht ngritur nga pirogjent. Prdorimi i tyre mund t jet i dmshm n trajtimin e smundjeve t lidhura me nxehtsin pr shkak t efekteve t tyre ansore n veshka dhe mli.

Rregulla t thjeshta,POR t nevojshme-Pr t gjith

Evitoni n sht e mundur daljet nga shtpia n ort e nxehta t dits,11- 17Vishuni leht, me veshje pambuku,me rroba t gjra, dhe ngjyra te hapura.,si n shtpi edhe kur dilni nga shtpia Mbani n kok kapele ose adr dhe syze kur dilni jasht

Mbani shtpin sa m t freskt. Hapni dritaret hert n mngjes dhe n mbrmje von. Mbani mbyllur dritaret gjat dits

Temperaturat n shtpi duhen mbajtur deri n 25-27 dhe asnjher jo m shum se 5-6 m pak se ambienti jasht. Evitoni korrentet e mundshme

Freskohuni her pas here me uj t freskt,duke br dush,ose duke u lagur me peceta pr t ulur temperaturn e trupit,n krah,qaf,ball

Nj sr kshillash t thjeshta,t zakonshme dhe parandaluese nse ne i bjm pjes t jets son t prditshme ,ato mund t na ndihmojn pr t reduktuar efektet negative t temperaturave t larta n shndet.

Si t mbroheni nga temperaturat e larta apo t nxehtit

KSHILLA T VEANTA

JU Q PREFERONI PLAZHIN,PISHINN, Q DIELLI T MBETET NJ KNAQSI

Mbani n kok kapele me an t gjra q t mbroj vesht,fytyrn apo hundn

Ekspozohuni gradualisht n diell dhe jo menjeher.

Lyeni trupin me produkte mbrojtse 15 - 20 minuta para daljes n diell, se t ekspozoheni n diell(UVA+UVB)

Prdorni produkte mbrojtse pr trupin me faktor t lart mbrojts,mbi 15,

Zgjidhni produktet mbrojtse pr trupin sipas tipit t lkurs .Sa m e bardh t jet lkura aq m i lart duhet faktori mbrojts

Trupi duhet lyer shpesh,mbas do larje,djersitje apo fshirje me peshqir dhe n sasi t mjaftueshme, 36 mg pr nj lyerje pr nj trup mesatar ,ose gjasht lug aji .

Prsriteni lyerjen do dy or dhe sigurisht mbas do larjeje.Faktort mbrojts duhen prdorur edhe kur ka re,kur je nn adr,ose n uj .Syzet e diellit jan t domosdoshme. Zgjidhni syze me forma t mdha dhe sigurohuni q t jen sipas norms europiane, CE, me filtra mbrojts pr t pasur nj mbrojtje t lart dhe t vrtet.

Kujdes! Faktort mbrojts jan produkte kozmetike t afta t thithin ose t pengojn rrezet ultraviolet A e B,por nuk t mbrojn plotsisht apo nuk t lejojn t ekspozohesh shum gjat n diell.

Fmijt dhe adoleshentt duhet t mbrohen me shum kujdes. Deri n pubertet, lkura dhe syt jan m delikate dhe m t ndjeshme ndaj rrezeve UV. Djegiet nga dielli dhe ekspozimet e prsritura deri n pubertet kan nj ndikim madhor n zhvillimin e kancerit t lkurs n moshn e rritur. Nuk sygjerohen rrezatimet me ultraviolet artificial n solar.

Qndroni n hije apo evitoni qndrimet n diell n ort e nxehta t dits,11- 17Tregoni shum kujdes pr fmijt, mbaini me veshje pambuku,kapele dhe syzeMos ekspozoni ushqimet n diell dhe pini lngje ose ujEvitoni m mir prdorimin e produkteve kozmetike..mbasi mund tu shkaktojn alergji

Kujdesuni pr Lkura edhe kur jeni nxir.mbasi nuk do t thot se ju jeni t mbrojtur nga dmet e rrezeve ultraviolet

N ditt me re arrijn n tok deri n 90%

N hije reduktohen deri 50 % e tyre

Prdorimi i veshjeve prej pambuku lejon kalimin n trupin ton vetm 10 % t rrezeve ultraviolet

N uj kalojn n 95 % e rrezeve ultraviolet

N bor rrezet UV pasqyrohen deri n 80%

Rra e that e plazhit pasqyron rreth 15% rrezet ultraviolet

Edhe n nj thellsi gjysmn metri rrezet UV jan ende 40% intensive si n siprfaqe

Puntor q punojn n ambiente t brendshme jan t ekspozuar 10% - 20% ndaj rrezeve ultraviolet me ekspozimin vjetor t puntorve q punojn n natyr

Sa m lart t jet dielli n qiell ose sa m e shkurtr sht hija q ne bjm,aq m t forta jan rrezet ultraviolet dhe anasjelltas.

A e dini se Rrezet Ultraviolet :

JU Q PREFERONI MALIN APO FSHATIN Q DIELLI T MBETET NJ KNAQSI

A e dini se n mal bn m vap?N do 1000 m lartsi mbi nivelin e detit sasia e rrezeve ultraviolet shtohet me 11-12%.,ose pr do 300 m rritet me 4%. Rrezatimi diellor n male sht shum m intensive se n det. N fshat dhe n mal gjat vers, takohen insekte t ndryshme,mushkonja, blet, Grerza, gjarprinj,etj q shkaktojnpickime apo kafshime t dhimbshme, por n ndonj rast japin edhe alergji deri nganjher reaksione shum serioze. sht e rndsishme pr t patur me vehte medikamente t urgjencs.

JU Q PUNONI N AMBIENT T HAPUR---KUJDESUNI PR VEHTEN TUAJ

Pini rregullisht uj dhe n sasi t mjaftueshme,t paktn 2 litra n dit Mos pini pije alkoolike,lngje me shum sheqer apo kafeinKonsumoni vakte t lehta ,zarzavate,frutaPrdorni kremra mbrojts por vendosni sidomos mbi buzt tuaja Mbani kapele n kok, t gjr,q t`ju mbroj fytyrn,vesht,hundnPushimet e dreks bjini n vend me hije Kshillat vlejn edhe pr kohe me re,apo nse punoni n koh me dbor.

JU Q UDHTONI ME MAKIN ---SHIJONI UDHTIMIN

Mos harroni kutin e ndihms s par

Gjat ndalesave evitoni ngrnien e shpejt, t rnd, pijet

alkoolike,lngjet me shum sheqer apo kafein.

Mundohuni t mos parkoni n diell.

N rast t parkimit n diell,para se t niseni hapini dritaret pr t ulur temperaturn e brendshme .

Nse duhet t ndaloni mos i lini njerzit ose kafsht, madje edhe pr nj koh t shkurtr n makin parkuar n diell.

Nse makina ka sistem t ajrit t kondicionuar, rregulloni temperaturn n mnyr q diferenca t jete jo m shum se 5 C me ambientin jasht.

Prpara nisjes do pasagjer n automjet prfshir edhe personat ne sediljet e pasme t lidhet me rripin e siguris.

Zgjidhni karrigen e prshtatshme pr fmijt e vegjl dhe lidhini mir.

Kurr mos i lini fmijt vetm n makin

Nse duhet t udhtoni evitoni udhetimet n ort e nxehta t dits.

Mbani gjithnj me vehte uj . NSE VUAN NGA SEMUNDJE KRONIKE Qndroni nn kujdesin e vazhdueshm t mjekut t familjes ose specialistit.Tregoni kujdes me medikamentet,lexoni me kujdes fletn me udhzime, kontaktoni vazhdimisht me mjekun e familjes,mbasi disa ilae n mot t nxeht mund t ken efekte negative n shndet, psh diuretikt shtojn dehidrimin e tyre ose rrisin ndjeshmrin ndaj rrezeve,etj.

FMIJTFoshnjat dhe fmijt: jan t ndjeshm ndaj efekteve t temperaturave t larta pr shkak se metabolizmi i tyre ndryshon nga metabolizmi i t rriturve, qndra e rregullimit t temperaturs sht e papjekur, aftsia pr djersitje sht m e pakt, masa e trupit sht e vogl,po ashtu edhe vllimi i gjakut, dhe mbshteten tek t tjert pr t rregulluar temperaturn e mjedisit t tyre apo dhe t sigurojn marrjen e lngjeve t nevojshme.

Nuk duhen ekspozuar n diell fmijt deri n moshn 6 muajshe Fmijt absolutisht jo n diell midis ors 11 - 17 Ekspozimi n diell bhet duke shtitur me fmijn Fmijt ditt e para t ekspozimit n diell duhet mbajtur te veshur me rroba prej pambuke Mbajuni n kok kapele me an t gjra q t mbroj vesht ,fytyrn apo hundn

Fmija duhet t mbaj syze dielli,t errtaKremrat mbrojts duhet t jen me faktor mbrojts t lart. Prsrisni disa her lyerjen me produkte mbrojtse t lkurs sidomos mbas larjes djersitjes apo fshirjes me peshqir Duhet tu jepen lngje frutash, uj natyral i pastr,por edhe sup zarzavatesh pavarsisht nse ka apo jo bark edhe t vjellaDuhet tu jepen ushqime t lngshme, t gatuara n moment dhe jo t ushqime t mbetura

N shtpi t qndrojn n ambiente t freskta n temperatur deri 25 grad celsius e me lagshti normale Mos i lini asnjher fmijt t futen n uj pa mbikqyrje Asnjher mos i lini fmijt vetm n makinAsnjher mos i lini fmijt t flen n diell.

KUJDESI pr grupe t veanta

Ambjentin ku banoni mbaeni sa m t freskt t jet e mundur. Mbani mbyllur dritaret gjat dits, freskoini dhomat n mngjes dhe

dark. Evitoni korrentet e mundshme t ers. Daljet n diell n ort e nxehta, 11 17 duhen evituar dhe reduktoni

sforcot fizike n kto or. Mbani kapele apo adr kur dilni n rrug. Vishni rroba t gjra, t lehta, me ngjyra t elura dhe mundsisht prej

pambuku. Pini lngje ose uj n mnyr t mjaftueshme ( 1,5 - 2 litra n dit ) edhe

nse nuk keni etje. Mos prdorni pije alkoolike, lngje me shum sheqer apo kafein. Kontrolloni sitematikisht temperaturn e trupit Freskohuni her pas here me uj t freskt duke br dush ose duke u

lagur me peceta n krah, qaf, ball pr t ulur temperaturn e trupit. Konsumoni vakte t lehta me prmbajtje t lart uji, si zarzavatet dhe

frutat. Prdoreni kripn n sasi minimale. Ruajini ushqimet n frigorifer. Nse jeni vetm dhe keni probleme shndetsore mbani telefonin

pran. Qndroni nn kujdesin e vazhdueshm t mjekut t familjes ose

specialistit.

PR T MOSHUARIT

Vera sht nj nga sezonet kryesore, e cila na jep shum fruta dhe perime me bollk, me ngjyra e shije t ndryshme,t pasura me vitamina,minerale e lnd ushqyese q jan shum t rndsishme pr trupin ton,por sidomos gjat ditve t nxehta t vers. Gjat muajve t nxeht,rekomandohet t konsumohen vakte me ushqime t freskta dhe shum t tretshme, sepse ato ndihmojn trupin t prballoj m mir kt periudh t stresit t metabolizmit.Rritje e djersitjes, n fakt, mund t shkaktoj mangsi t vitaminave, mineraleve, e mikroelementeve q shtojn prkeqsimin e lodhjes s prgjithshme. Prve ksaj trupit, pr ruajtjen e temperaturs ,i duhet t nxis vazodilatacion, avullimin dhe rritjen e qarkullimit t gjakut n lkur n dm t traktit gastrointestinal, duke shkaktuar kshtu nj tretje t ngadalt dhe t vshtir.

Gjat vers organizmi i njeriut prballet me disa ndryshime ndaj t ngrnit t cilat lidhen me t nxehtit,si oreks i ulur, etje e madhe, gjndje kputjeje dhe ulje e aftsis tretse.

Lkura ndihmon organizmin n eliminimin e toksinave . Pr t ndihmuar mbrojtjen natyrale t lkurs,flokve, thonjve,apo dhe kundr stresit nga dielli disa ushqime nuk duhet t mungojn n tavolin .

Dietat e varfra me elemente ushqyes apo me pak kalori para se t shkohet n plazh ndikojn negativisht n lkur ,flok ,thonj duke i br ato m t thata,flokt bien m shpejt, etj,ndaj Jo dieta drastike.Edhe gjat vers dieta duhet t jet e shndetshme, e ekuilibruar dhe e pasur me vitamina e kripra minerale dhe rutat dhe perimet jan nj burim i

USHQYERJA far duhet t dim

vitaminave, acidit folik dhe vitamina t tjera nga grupi B, vitaminn C dhe karoten.

Vitamina antioksidante A,C,E, parandalojn plakjen e parakohshme t lkurs, lejojn thithjen e betakarotenit dhe marrin pjes n riprtritjen e epiderms.

Vitamina A,antioksidanti m i rndsishm pr shndetin dhe bukurin e lekurs Ndodhet n ushqime me origjin shtazore si qumshti, djathrat.

Vitamina C, merr pjes n formimin e kolagenit ,siguron elasticitetin dhe ka efkt antioksidant. Gjndet n agrume, brokoli,lakra, luleshtrydhe, kiwi, speca , domate , rradhiqe, spinaq.

Vitamina E,ndihmon shum n mbrojtjen e dmeve nga rrezet ultraviolet dhe shpesh shtohet n kremrat mbrojts. Gjndet n vajrat vegjetale,vaj luledielli, misri,ulliri por edhe n lajthi,arra,bajame,etj .

Betakarotenoidet jan antioksidante por edhe nxisin prodhimin e melanins,pigmentit prgjegjs pr ngjyrn e lkurs . Konsumimi i karrotave apo zarzavateve t pasura me vitamin A ose betakarroten bn q t depozitohen disa ngjyrues n lkur t cilt duke u bashkuar me melaninn e shton ngjyrimin e lkurs. Karotenoidet nse organizmi ka nevoj i kthen n Vitamin A. Karotenoidet n d o d h e n n u s h q i m e t b i m o r e s i k a j s i , b r o k o l i , k a r r o t a , sallatjeshile,pjepr,domate,spinaq,kungull dhe speca t kuq. Ushqimet q prmbajn Vitamina PP,qetsojn skuqjet e shkaktuara nga djegiet(peshku,veza,etj). Frutat dhe zarzavatet jan t mirpritura n ver pr freskin e tyre, pr vlerat kalorike modeste dhe knaqsin q i japin organizmit.

Por,duhet t kini parasysh se ushqimet q prmbajn kto vitamina duhen ngrn t pagatura, t freskta mbasi t gatuara humbasin vlerat e tyre.

Temperaturat e larta gjat vers shoqrohen edhe me infeksione e intoksikacione ushqimore si rezultat i higjens personale t ult ,nga ngrnia e zarzavateve t gjalla, i ushqimeve t pagatuara apo t pakonseruara n mnyr t drejt apo edhe nga prdorimi i ushqimeve t skaduara,ushqimeve q nuk gatuhen n mnyr korrekte,apo t ringrohura jo korrektsisht,etj.

Konsumoni: T paktn pes porcione t prditshme me fruta e perime t freskta. Perimet dhe frutat nuk duhet t mungojn asnjher n tavolin.Frutat dhe zarzavatet jan t mirpritura n ver pr freskin e tyre, pr vlerat kalorike modeste dhe knaqsin q i japin organizmit.Pini n mnyr t bollshme : uj,ajra apo lngje t freskta frutash,t paktn 2 litra n dit dhe m shum.Uji sht elementi ushqyes m i rndsishm dhe n mot t nxeht humbet nj sasi e madhe uji si me djersn dhe me ajrin q nxiret ,ndaj ka nevoj m shum pr ujin.Prdorni sheqerna me fibra si,drithrat dhe produktet e tyre. Kufizoni ose elimino:Prdorimin e ujit shum t ftoht,lngjeve t gazuara, pijeve alkooloike e kafes.

Shmangi ngrnien e ushqimeve t nxehta apo pikanteT shmangen sa t jet e mundur t gjitha ushqimet t pasura n yndyrna, si ushqimet e skuqura dhe t prpunuara shum, mbasi ngadalsojn procesin e tretjes. Por yndyrnat nuk mund t hiqen plotsisht, sepse ato sjellin substancat

esenciale pr strukturn e membranave qelizore, pr transportin dhe absorbimin e vitaminave t shumta,psh vaji i ullirit.Shmangni sa t jet e mundur sheqernat e thjeshta.Shmangni sa t jet e mundur ushqimet e prpunuara,t konservuara, t cilat prmbajn shum yndyrna shtazore, dhe preferoni djathin e qumshtit me yndyr t ult, pul, lepur e shum peshk.

Si mund ti shmangim infeksionet dhe intoksikacionet .Mbani parasysh:Tregoni kujdes n blerjen e ushqimeve,lexoni datn e skadencsLani me uj t pastr e t rrjedhshm t gjitha frutat dhe zarzavatetLani duart para e pas ngrnies dhe para prgatitjes s ushqimit Ruani produktet ushqimore n temperaturat e duhura apo n vende t freskta Gatuani ushqimin n mnyr korrekte e ringrohni ato n temperaturn e duhur.

DIELLI SHT MIKU YN DHE JO ARMIKU YN

Prdoreni me intelligjenc aq sa duhet dhe si duhet q Dielli t mos kthehet n armikun ton.A e dini se dielli na duhet sepse:

Bn sintezn e vitamins D, sasi t vogla t rrezeve ultraviolet jan thelbsore pr shndetin e mir dhe ojn n prodhimin e vitamins D n lkur e cila,rregullon nivelin e kalciumit n gjak dhe sht e nevojshme pr shndetin e kockave dhe t skeletit muskulor.

Ekspozimi i pjesve t zbuluara reth 15 minuta t paktn 3 her n jav sht i mjaftueshm pr t prodhuar vitamin D.

Prmirson humorin sht antidepresiv natyral,nga veprimi i drits q ne shohim prmirsohet humori,nga prodhimi t endorfins dhe serotonins, substanca t humorit,q ndrhyjn n ritmin moral dhe biollogjik t njeriut.

Rrezet ultraviolet shrbejn edhe si mjekim, Ekspozimi ndaj rrezet ultraviolet ju kshillohet disa smundjeve t lkurs si, vitiligo,dermatitet atopike,psoriaza,etj.

PR DO PROBLEM QNDRONI N KONTAKT ME SHRBIMIN SHNDETSORIN---MJEKUN E FAMILJES, SHRBIMIN E URGJENCS.

TREGONI KUJDES PR PERSONAT E VETMUAR APO ATA Q KAN M SHUM NEVOJ!

Konsultohuni me mjekun pr kohn e ekspozimit n diell.

Jeta LAKRORI Daniela NIKA

Departamenti i Promocionit t ShndetitPrgatiti pr botim Genc MUSA

PUNUAN TEKSTIN

Page 1Page 2Page 3Page 4Page 5Page 6Page 7Page 8Page 9Page 10Page 11Page 12Page 13Page 14Page 15Page 16Page 17Page 18Page 19Page 20Page 21Page 22Page 23Page 24