Brygida KuźniakMarcin MarcinkoMilena Ingelevič-Citak

Organizacjemiędzynarodowe5. wydanie

PODRĘCZNIKI PRAWNICZE

B. Kuźniak, M. Marcinko, M. Ingelevič-Citak • Organizacje międzynarodowe

W sprzedaży:

A. Łazowski, A. Zawidzka-ŁojekPRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE, wyd. 2Podręczniki Prawnicze

J. Barcik, T. SrogoszPRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE, wyd. 3Studia Prawnicze

K. Bagan-KurlutaPRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE, wyd. 5 Podręczniki Prawnicze

J. BarcikPRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE. ZAGADNIENIA SYSTEMOWE, wyd. 3 Studia Prawnicze

dr hab. Brygida Kuźniakdr Marcin Marcinko

dr Milena Ingelevič-Citak

Organizacje międzynarodowe

5. wydanie zmienione i uaktualnione

WYDAWNICTWO C. H.BECK WARSZAWA 2017

© Wydawnictwo C.H.Beck 2017

Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Elpil, Siedlce

ISBN 978-83-255-9967-6

ISBN e-book 978-83-255-9968-3

Wydawca: Wioletta Żelazowska

Piąte wydanie opracowali:Brygida Kuźniak, Marcin Marcinko, Milena Ingelevič-Citak,

dr Piotr Obacz (cz. I rozdz. V, cz. II rozdz. VIII) oraz Piotr Turek (cz. II rozdz. IV § 36)

Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński.

Recenzja: em. prof. UJ, dr hab. Kazimierz Lankosz

Spis treści

Wykaz skrótów .................................................................................................................. XIWykaz literatury ................................................................................................................ XVWażniejsze strony internetowe .......................................................................................... XXIPrzedmowa ......................................................................................................................... XXIII

I. Część ogólna

Rozdział I. Rozważania ogólne ...................................................................................... 3 § 1. Organizacja międzynarodowa, prawo organizacji

międzynarodowych – definicje ........................................................................... 3 § 2. Klasyfikacja organizacji międzynarodowych ..................................................... 4

1. Organizacje rządowe, pozarządowe i mieszane ........................................... 4 2. Organizacje globalne i partykularne ............................................................. 6 3. Organizacje ogólne i wyspecjalizowane ....................................................... 7 4. Organizacje otwarte, półotwarte i zamknięte ............................................... 8 5. Organizacje tradycyjne i ponadpaństwowe .................................................. 9 6. Organizacje koordynujące i integrujące ....................................................... 9 7. Inne podziały organizacji międzynarodowych ............................................. 9

§ 3. Organizacja międzynarodowa – uczestnik społeczności międzynarodowej ..... 10 § 4. Organizacja międzynarodowa – podmiot prawa międzynarodowego .............. 11 § 5. Utworzenie organizacji międzynarodowej ......................................................... 13 § 6. Struktura organizacji międzynarodowych .......................................................... 15 § 7. Osoby fizyczne w organizacjach międzynarodowych ....................................... 16

Rozdział II. Uchwały organizacji międzynarodowych ................................................ 18 § 8. Źródła prawa międzynarodowego ...................................................................... 18 § 9. Miękkie prawo międzynarodowe ....................................................................... 24

Rozdział III. II Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1986 r. ...................... 26§ 10. Prawo traktatów .................................................................................................. 26§ 11. Definicja traktatu, zdolność do zawierania traktatów ....................................... 28§ 12. Sposoby zawarcia traktatu .................................................................................. 29

1. Rokowania (negocjacje/pertraktacje) ............................................................ 29 2. Ustalenie autentyczności tekstu / parafowanie ............................................. 30 3. Podpisanie/wymiana dokumentów stanowiących traktat ............................. 30 4. Przyjęcie umowy ........................................................................................... 31

§ 13. Zastrzeżenia ......................................................................................................... 33§ 14. Stosowanie traktatu w czasie i w przestrzeni .................................................... 35

VI Spis treści

§ 15. Interpretacja traktatu ........................................................................................... 35§ 16. Obowiązek nieudaremniania traktatu, pacta sunt servanda .............................. 37§ 17. Umowy a państwa i organizacje międzynarodowe niebędące stronami .......... 38§ 18. Nieważność traktatu ............................................................................................ 39§ 19. Wygaśnięcie traktatu ........................................................................................... 41

Rozdział IV. Sukcesja członkostwa w organizacjach międzynarodowych ............... 44

Rozdział V. Zarys historii organizacji międzynarodowych ........................................ 49§ 20. Wybrane historyczne koncepcje współpracy międzynarodowej oraz

współczesne teorie organizacji międzynarodowych .......................................... 50 1. Wybrane historyczne koncepcje współpracy międzynarodowej .................. 50 2. Współczesne teorie organizacji międzynarodowych .................................... 52

§ 21. Uwarunkowania i fazy rozwoju organizacji międzynarodowych ..................... 54 1. Uwarunkowania rozwoju organizacji międzynarodowych na przestrzeni

wieków ........................................................................................................... 54 2. Historyczny rozwój organizacji międzynarodowych jako instytucji

międzynarodowych ........................................................................................ 55§ 22. Rozwój pozarządowych międzynarodowych organizacji ................................ 59§ 23. Wnioski z historii: wyzwania stojące przed współczesnymi organizacjami

międzynarodowymi ............................................................................................. 61

II. Część szczegółowa

Rozdział I. ONZ – organizacja uniwersalna ................................................................ 65§ 24. ONZ – charakterystyka ogólna .......................................................................... 66§ 25. Organy główne ONZ .......................................................................................... 71

1. Zgromadzenie Ogólne ................................................................................... 71 2. Rada Bezpieczeństwa .................................................................................... 72

2.1. Zakaz użycia siły na tle postanowień KNZ ......................................... 77 3. Rada Gospodarcza i Społeczna ..................................................................... 78 4. Rada Powiernicza .......................................................................................... 79 5. Sekretariat ...................................................................................................... 79 6. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości ............................................... 80

§ 26. Organy pomocnicze w systemie ONZ ............................................................... 84§ 27. Organizacje wyspecjalizowane ONZ ................................................................. 98

1. Międzynarodowa Organizacja Pracy ............................................................ 98 2. Światowa Organizacja Zdrowia .................................................................... 100 3. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki

i Kultury ......................................................................................................... 102 4. Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa .......................................... 104 5. Światowa Organizacja Meteorologiczna ....................................................... 106 6. Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny ........................................... 107 7. Powszechny Związek Pocztowy ................................................................... 109 8. Międzynarodowa Organizacja Morska ......................................................... 110 9. Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego .............................. 111

10. Światowa Organizacja Własności Intelektualnej .......................................... 112 11. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju

Przemysłowego .............................................................................................. 113

VIISpis treści

12. Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa ........................................... 114 13. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej ............................................ 114 14. Światowa Organizacja Turystyki .................................................................. 115

Rozdział II. Unia Europejska ........................................................................................ 117§ 28. Prawo europejskie – definicja i zasady ............................................................. 117§ 29. Pierwotne prawo wspólnotowe i unijne – rozwój ............................................. 119

1. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (TEWWiS) ... 121 2. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej

(TEWEA) i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (TEWG) ......................................................................................................... 122

3. Zunifikowanie instytucji Wspólnot – Konwencja o pewnych instytucjach wspólnych dla Wspólnot Europejskich, Traktat o fuzji instytucji .............. 123

4. Jednolity akt europejski ................................................................................. 123 5. Traktat o Unii Europejskiej ........................................................................... 123 6. Traktat amsterdamski ..................................................................................... 126 7. Traktat nicejski .............................................................................................. 128 8. Konstytucja europejska ................................................................................. 128 9. Traktat z Lizbony .......................................................................................... 129

§ 30. Unia Europejska – charakterystyka .................................................................... 131 1. Wertykalny i horyzontalny rozwój UE ......................................................... 131 2. Unia Europejska – opis, definicja ................................................................. 132 3. Unia Europejska – organy ............................................................................. 133 4. Unia Europejska po wejściu w życie Traktatu z Lizbony ........................... 136

§ 31. Pochodne prawo wspólnotowe i unijne ............................................................. 139

Rozdział III. Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego ........................................... 142§ 32. Zagadnienia wprowadzające ............................................................................... 143§ 33. Geneza, cele i zasady działania Paktu ............................................................... 146

1. Powstanie NATO ........................................................................................... 146 2. Cele i zasady działania NATO ...................................................................... 147

§ 34. Struktura Paktu ................................................................................................... 150 1. Struktury polityczne ...................................................................................... 150 2. Struktury wojskowe ....................................................................................... 153 3. Członkostwo w NATO .................................................................................. 157 4. Struktury partnerstwa i współpracy z NATO ............................................... 159

§ 35. Działalność Paktu w okresie postzimnowojennym ........................................... 167 1. Transformacja NATO .................................................................................... 167 2. Reagowanie na nowe zagrożenia w dziedzinie bezpieczeństwa ................. 168 3. Rola NATO w operacjach pokojowych/operacjach wspierania pokoju ...... 173 4. Obowiązek przestrzegania i stosowania międzynarodowego prawa

humanitarnego w operacjach prowadzonych przez NATO .......................... 181 5. Pozostałe obszary działalności ...................................................................... 187

Rozdział IV. Wybrane pozawspólnotowe/pozaunijne organizacje europejskie ....... 189§ 36. Rada Europy ....................................................................................................... 191

1. Informacje ogólne .......................................................................................... 191 2. Struktura i akty prawne Rady Europy .......................................................... 193

VIII Spis treści

3. Europejska Konwencja Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka ...................................................................................................... 198

§ 37. Wybrane orzecznictwo ETPC ............................................................................. 202§ 38. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ..................................... 227

1. „Proces helsiński” – geneza i rozwój historyczny ....................................... 227 2. Podmiotowość prawna OBWE ..................................................................... 230 3. Zakres działalności OBWE ........................................................................... 232 4. Struktura instytucjonalna OBWE .................................................................. 236

Rozdział V. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża ..................................... 242

§ 39. Rys historyczny ................................................................................................... 243§ 40. Podstawy prawne działalności i charakter prawny MKCK .............................. 246§ 41. Struktura MKCK ................................................................................................. 249§ 42. Cele i zasady działania MKCK .......................................................................... 251§ 43. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża a Międzynarodowy Ruch

Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca ............................................... 259

Rozdział VI. Wybrane pozaeuropejskie organizacje regionalne o charakterze ogólnym ..................................................................................................................... 270

§ 44. Zagadnienia wprowadzające ............................................................................... 271§ 45. Organizacja Państw Amerykańskich .................................................................. 272

1. Geneza, cele i zasady działania Organizacji Państw Amerykańskich ......... 272 2. Struktura Organizacji Państw Amerykańskich ............................................. 276 3. Zakres działalności Organizacji Państw Amerykańskich ............................. 282

§ 46. Organizacja Jedności Afrykańskiej/Unia Afrykańska ........................................ 297 1. Organizacja Jedności Afrykańskiej – ogólna charakterystyka ..................... 297 2. Geneza, cele i zasady działania Unii Afrykańskiej ...................................... 302 3. Struktura Unii Afrykańskiej .......................................................................... 306 4. Zakres działalności Unii Afrykańskiej .......................................................... 315

§ 47. Liga Państw Arabskich ....................................................................................... 325 1. Geneza, cele i zasady działania Ligi Państw Arabskich ............................. 325 2. Struktura Ligi Państw Arabskich .................................................................. 326 3. Zakres działalności Ligi Państw Arabskich .................................................. 329

Rozdział VII. Wybrane międzynarodowe organizacje gospodarczo-finansowe ....... 337

§ 48. Zagadnienia wprowadzające ............................................................................... 337§ 49. Światowa Organizacja Handlu (WTO) .............................................................. 338

1. Geneza, cele i zasady działania WTO .......................................................... 338 2. Struktura organizacyjna WTO ....................................................................... 340

§ 50. Międzynarodowy Fundusz Walutowy ................................................................ 342 1. Geneza, cele i zasady działania MFW ......................................................... 342 2. Struktura organizacyjna MFW ...................................................................... 343

§ 51. Bank Światowy ................................................................................................... 345 1. Geneza, cele i zasady działania Banku Światowego ................................... 345 2. Grupa Banku Światowego ............................................................................. 346

Rozdział VIII. Amnesty International i Greenpeace jako wiodące przykłady międzynarodowych organizacji pozarządowych .................................................. 349

IXSpis treści

§ 52. Amnesty International ......................................................................................... 349 1. Rys historyczny ............................................................................................. 349 2. Cele i zasady działania Amnesty International ............................................ 356 3. Struktura Amnesty International ................................................................... 359

§ 53. Greenpeace .......................................................................................................... 366 1. Rys historyczny ............................................................................................. 366 2. Cele i zasady działania Greenpeace ............................................................. 370 3. Struktura Greenpeace .................................................................................... 372

Rozdział IX. Inne wybrane pozarządowe organizacje międzynarodowe ................. 376§ 54. Uwagi wstępne .................................................................................................... 376§ 55. Rotary International ........................................................................................... 377

1. Rys historyczny ............................................................................................. 377 2. Cele i zasady działania Rotary International ............................................... 379 3. Struktura Rotary International ...................................................................... 380

§ 56. Human Rights Watch .......................................................................................... 382 1. Rys historyczny ............................................................................................. 382 2. Cele i zasady działania Human Rights Watch .............................................. 383 3. Struktura Human Rights Watch ..................................................................... 384

§ 57. Międzynarodowa Rada Nauki (International Council for Science, ICSU) ...... 385 1. Rys historyczny ............................................................................................. 385 2. Cele i zasady działania Międzynarodowej Rady Nauki .............................. 385 3. Struktura Międzynarodowej Rady Nauki ..................................................... 386

§ 58. Międzynarodowe Towarzystwo Nauk Politycznych (International Political Science Association, IPSA) ................................................................................. 387 1. Rys historyczny ............................................................................................. 387 2. Cele i zasady działania Międzynarodowego Towarzystwa Nauk

Politycznych ................................................................................................... 387 3. Struktura Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych ................ 388

§ 59. Podsumowanie .................................................................................................... 388

III. Gry edukacyjne

Gra „Dyplo-mata” ........................................................................................................... 393

Gra „Zostań królem organizacji międzynarodowych” ............................................... 425

Indeks rzeczowy ............................................................................................................... 465

Wykaz skrótów

AI ............................... Amnesty InternationalAGM .......................... Greenpeace International Annual General MeetingANZUS ...................... Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (Pacific Security Treaty)ASEAN ...................... Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo Wschodniej (Asso-

ciation of South-East Asian Nations)BGBl .......................... BundesgesetzblattCENTO ...................... Organizacja Paktu Centralnego (Central Treaty Organization)Conf. ........................... ConferenceCYIL .......................... Czech Yearbook of International LawDoc. ............................ DocumentEKPC ......................... Europejska Konwencja Praw Człowieka (Konwencja o ochro-

nie praw człowieka i podstawowych wolności, Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.)

ETPC .......................... Europejski Trybunał Praw CzłowiekaEURATOM/EWEA .... Europejska Wspólnota Energii AtomowejEWG .......................... Europejska Wspólnota GospodarczaEWWiS ...................... Europejska Wspólnota Węgla i StaliFAO ............................ Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (Food and

Agricultural Organization)GO .............................. organizacja międzyrządowa (Governmental Organization)HRW ........................... Human Rights WatchIAEA .......................... Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (International

Atomic Energy Agency)IBRD .......................... Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (International

Bank for Reconstruction and Development)ICAO .......................... Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (Interna-

tio nal Civil Aviation Organization)ICJ Reports ................. International Court of Justice Reports Judgements, Advisory

Opinions and OrdersICSU .......................... International Council for Scientific UnionsIFAD ........................... Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa (International

Fund for Agricultural Development)IFOR .......................... Siły ImplementacyjneILM ............................ International Legal MaterialsILO ............................. Międzynarodowa Organizacja Pracy (International Labour

Organization)ILR ............................. International Law ReportsIMO ............................ Międzynarodowa Organizacja Morska (International Maritime

Or ga nization)

XII Wykaz skrótów

IMF ���������������������������� MiędzynarodowyFunduszWalutowy(International Monetary Fund)

INGO �������������������������� międzynarodowaorganizacjapozarządowa(International Non ‑governmental Organization)

IRRC �������������������������� International Review of the Red CrossISAF ��������������������������� MiędzynarodoweSiłyWsparciaBezpieczeństwa(Internatio‑

nal Security Assistance Force)ITU ������������������������������ MiędzynarodowyZwiązekTelekomunikacyjny(International

Telecommunication Union)JAE ������������������������������ JednolityAktEuropejskiKartaNZ �������������������� KartaNarodówZjednoczonychKFOR ������������������������� SiłyPokojowewKosowieKWPT ������������������������� Konwencjawiedeńskaoprawietraktatówz23.5.1969r.

(Dz.U.z1990r.Nr74,poz.439,zał.)KWPT‘86 ������������������� Konwencjawiedeńskaoprawietraktatówmiędzypaństwami

aorganizacjamimiędzynarodowymiorazmiędzyorganizacja-mimiędzynarodowymiz1986r.

LN ������������������������������ LigaNarodówLPA ����������������������������� LigaPaństwArabskichMAP ��������������������������� PlanDziałańnaRzeczCzłonkostwawNATO(Membership

Action Plan)MCK �������������������������� MiędzynarodowyCzerwonyKrzyżMKCK ������������������������ MiędzynarodowyKomitetCzerwonegoKrzyżaMPH ��������������������������� MiędzynarodoweprawohumanitarneMRN/ISCU ���������������� MiędzynarodowaRadaNauki(International Council for

Science)MSZ ��������������������������� MinisterstwoSprawZagranicznychMTS ���������������������������� MiędzynarodowyTrybunałSprawiedliwościMTNP/IPSA ���������������� MiędzynarodoweTowarzystwoNaukPolitycznych(Interna‑

tional Political Science Association)NAC ��������������������������� RadaPółnocnoatlantycka(North‑Atlantic Council)NATO �������������������������� OrganizacjaPaktuPółnocnoatlantyckiego(North Atlantic

Treaty Organization)NGO ���������������������������� organizacjapozarządowa(Non Governmental Organization)NRC ��������������������������� RadaNATO–Rosja(NATO–Russia Council)NZ ������������������������������� NarodyZjednoczoneOBWE ������������������������� OrganizacjaBezpieczeństwaiWspółpracywEuropieOJA ����������������������������� OrganizacjaJednościAfrykańskiejONZ ���������������������������� OrganizacjaNarodówZjednoczonychOPA ����������������������������� OrganizacjaPaństwAmerykańskichOWP ��������������������������� OrganizacjaWyzwoleniaPalestynyPA ������������������������������� ParlamentArabskiPAN ���������������������������� PolskaAkademiaNaukPAP-T ������������������������� PlanDziałańPartnerstwaPrzeciwkoTerroryzmowi(Partner‑

ship Action Plan Against Terrorism)PCK ���������������������������� PolskiCzerwonyKrzyżPfP ������������������������������ PartnerstwodlaPokoju(Partnership for Peace)PJC ����������������������������� StałaWspólnaRadaNATO–Rosja(Permament Joint Council)PiP ������������������������������� PaństwoiPrawo

XIIIWykaz skrótów

RCC ............................ Rotary Club of ChicagoRF ............................... Rotary FoundationRG-S ........................... Rada Gospodarcza i SpołecznaRI ................................ Rotary InternationalSEATO ....................... Organizacja Paktu Azji Południowo-Wschodniej (Southeast

Asia Treaty Organization)SFOR .......................... Siły StabilizacyjneSM ............................... Sprawy MiędzynarodoweSOFA .......................... umowa dotycząca statusu sił zbrojnych (Status of Forces

Agreement)STSM .......................... Stały Trybunał Sprawiedliwości MiędzynarodowejTA ............................... Traktat amsterdamskiTEURATOM/TEWEA Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii AtomowejTEWG ......................... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę GospodarcząTEWWiS ..................... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i StaliTFUE .......................... Traktat o funkcjonowaniu Unii EuropejskiejTK-E .......................... Traktat ustanawiający Konstytucję dla EuropyTL ............................... Traktat lizbońskiTS UE.......................... Trybunał Sprawiedliwości Unii EuropejskiejTUE ............................. Traktat o Unii EuropejskiejTWE ............................ Traktat ustanawiający Wspólnotę EuropejskąUA ............................... Unia AfrykańskaUE ............................... Unia EuropejskaUIA ............................. Union of International OrganizationsUN .............................. United NationsUNESCO..................... Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wychowania,

Nauki i Kultury (United Nations Educational Scientific and Cultural Organization)

UNIDO ........................ Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Rozwoju Przemy słowego (United Nations Industrial Development Organization)

UNTS .......................... Zbiór traktatów publikowany przez Sekretariat ONZ (United Nations Treaty Series)

UPU............................. Powszechny Związek Pocztowy (Universal Postal Union)UW ............................. Układ WarszawskiUZE ............................. Unia ZachodnioeuropejskaWE .............................. Wspólnota EuropejskaWHO ........................... Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization)WIPO .......................... Światowa Organizacji Własności Intelektualnej (World

Intellec tual Property Organization)WMO .......................... Światowa Organizacja Meteorologiczna (World Meteorologi-

cal Organization)WTO............................ Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organization)ZSRR .......................... Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich

Wykaz literatury

Wybrane monografie, podręczniki i encyklopedie

M. Alth, M. Szpunar, Prawo europejskie, Warszawa 2011.J. E. Alvarez, International Organizations as Law-makers, Oxford 2005.L. Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2011.M. Banasik, Zdolności NATO do działań ekspedycyjnych w przyszłym środowisku bezpie-

czeństwa międzynarodowego, Warszawa 2015.J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2017.J. Barcik, A. Wentkowska, Prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2014.J. Barcz, Unia Europejska na rozstajach. Traktat z Lizbony. Dynamika i główne kierunki re-

formy ustrojowej, Warszawa 2010.J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, Instytucje i prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2015.Basic Facts about the United Nations, New York 2014.F. Benoît-Rohmer, H. Klebes, Prawo Rady Europy. W stronę ogólnoeuropejskiej przestrzeni

prawnej, Warszawa 2006.J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Olsztyn 2007.R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2005.P. Bieś-Srokosz (red.), Współczesne kierunki zmian administracji publicznej, Częstochowa

2016.C.D. Birkbeck, The World Intellectual Property Organization (WIPO): A Reference Guide,

Cheltenham-Northampton 2016.M. Brown, J. May, The Greenpeace Story, London–New York 1991.I. Brownlie, Principles of Public International Law, Oxford 1998.F. Bugnion, The International Committee of the Red Cross and the Protection of War Victims,

Geneva 2003.J.-L. Burbain, Le Conseil de l’Europe, Paris 1985.E. Cała-Wacinkiewicz, Charakter prawny Unii Europejskiej w świetle prawa międzynarodo-

wego, Warszawa 2007.J. Combacau, Droit international public, Paris 1995.H. Coursier, The International Red Cross, Geneva 1961.W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe,

Warszawa 2014.J. Czaputowicz, Teorie stosunków międzynarodowych, Warszawa 2007.K. Czernichowski, Integracja afrykańska – uwarunkowania, formy współpracy, instytucje,

Warszawa 2010.E. Cziomer (red.), NATO u progu XXI wieku, Kraków 2000.R. Czulda, R. Łoś (red.), NATO wobec wyzwań współczesnego świata, Warszawa–Łódź

2013.P. Daranowski, J. Połatyńska (red.), Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór orzecznictwa,

Warszawa 2011.

XVI Wykaz literatury

W. Dobrzycki, System międzyamerykański, Warszawa 2002.Z. Doliwa-Klepacki, Encyklopedia organizacji międzynarodowych, Warszawa 1999.Z. Doliwa-Klepacki, Encyklopedia teorii i praktyki organizacji międzynarodowych, tom 1 i 2,

Warszawa 1990.A. Domagała, Interwencjonizm humanitarny NATO, Bydgoszcz 2014.A. Durand, The International Committee of the Red Cross, Geneva 1982.H. Edström, D. Gyllensporre (red.), Pursuing Strategy. NATO Operations from the Gulf War

to Gaddafi, Basingstoke 2012.Europejska Komisja przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji ECRI, Biuletyn/Biuro Informacji

Rady Europy 2005, Nr 4.P. Filipek, B. Kuźniak, Prawo międzynarodowe publiczne. Testy. Kazusy. Tablice, Warszawa

2014.A. Florczak, A. Lisowska (red.), Organizacje międzynarodowe w działaniu, Wrocław 2014.D. P. Forsythe, B. A. J. Rieffer-Flanagan, The International Committee of the Red Cross:

A Neutral Humanitarian Actor, wyd. 2, London–New York 2016. D. P. Forsythe, The Humanitarians: The International Committee of the Red Cross, Cambrid-

ge 2005.M. Frankowska, Prawo traktatów, Warszawa 2007.J. Galster, Z. Witkowski, Kompendium wiedzy o Unii Europejskiej, Toruń 2002.L. Garlicki (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom I.

Komentarz do artykułów 1–18, Warszawa 2010.L. Garlicki (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom

II. Komentarz do artykułów 19–59 oraz do Protokołów dodatkowych, Warszawa 2011.P. Gas, W. Unge (red.), Wymiar Wschodni NATO, Kraków 2006.I. Gawłowicz, Wybrane organizacje międzynarodowe, Szczecin 1998.R. Geiß, A. Zimmermann, S. Haumer (red.), Humanizing the Laws of War – The Red Cross

and the Development of International Humanitarian Law, Cambridge 2017.L. Gelberg, Zarys prawa międzynarodowego, Warszawa 1979.J. Gilas, Prawo międzynarodowe, Toruń 1999.W. Gizicki (red.), Organizacje międzynarodowe wobec politycznych i społecznych proble-

mów świata, Toruń 2012.K. Głuszyńska, K. Lankosz (red.), Rada Europy – 60 lat na rzecz jedności europejskiej, Biel-

sko-Biała 2009.W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 2015.G. Grabowska, Funkcjonariusze międzynarodowi, Katowice 1988.B. Gronowska, T. Jasudowicz, M. Balcerzak, M. Lubiszewski, R. Mizerski, Prawa człowieka

i ich ochrona, Toruń 2010.T. Grzeszczyk, Organizacje międzynarodowe. Poradnik metodyczny, Warszawa 1997.H. Haug, Humanity for All. The International Red Cross and Red Crescent Movement, Ber-

ne–Stuttgart–Vienna 1993.M. Herdegen, Völkerrecht, München 2006.S. Hopgood, Keepers of the Flame: Understanding Amnesty International, New York 2006.K. Ipsen, Völkerrecht, München 2004.M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Zarys wykładu,

Wrocław 2004.J. Jaskiernia (red.), Wpływ standardów międzynarodowych na rozwój demokracji i ochronę

praw człowieka. T. 2, Warszawa 2013.J. Jaskiernia, Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy, Warszawa 2000.

XVIIWykaz literatury

W. de Jonge, B. McGonigle Leyh, A. Mihr, L. van Troost (red.), 50 Years of Amnesty Interna-tional – Reflections and Perspectives, Utrecht 2011.

J. Kaczmarek, Rada Europy, Wrocław 2002.K. Karski, Osoba prawna prawa wewnętrznego jako podmiot prawa międzynarodowego,

Warszawa 2009.H. Keller, A. Stone Sweet, A Europe of Rights: The Impact of the ECHR on National Legal

Systems, Oxford 2008.H. Kelsen, The Law of the United Nations, A Critical Analysis of Its Fundamental Problems,

wyd. 1, London 1951.M. M. Kenig-Witkowska (red.), Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, Warszawa 2015.R. Kicker, M. Möstl, Standard-setting through monitoring? The role of Council of Europe

expert bodies in the development of human rights, Strasburg 2012.A. Klafkowski, Encyklopedia prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych,

Warszawa 1976.T. E. J. Kleinsorge (red.), Council of Europe (CoE), Alphen aan den Rijn 2015.Z. M. Klepacki, Organy organizacji międzynarodowych, Warszawa 1973.Z. M. Klepacki, Rada Europy, Białystok 1991.K. Kocot, Organizacje międzynarodowe. Systematyczny zarys zagadnień prawa międzynaro-

dowego, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971.M. Kolb, The European Union and the Council of Europe, New York 2013.S. Koziej, Strategie bezpieczeństwa NATO i UE, Warszawa 2008.G. Krawiec, Europejskie prawo administracyjne, Warszawa 2009.K. Kubiak, P. Mickiewicz (red.), NATO w dobie transformacji. Siły zbrojne w transatlantyc-

kim systemie bezpieczeństwa początku XXI wieku, Toruń 2008.R. Kupiecki, NATO u progu XXI wieku, Warszawa 2000.R. Kupiecki, Od Londynu do Waszyngtonu. NATO w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa

1998.R. Kupiecki, Siła i solidarność. Strategia NATO 1949–1989, Warszawa 2012.B. Kuźniak, Organizacje międzynarodowe, Warszawa 2012.B. Kuźniak, Przestrzeń operacyjna prawa międzynarodowego publicznego. Perspektywa pol-

ska, Warszawa 2012.B. Kuźniak (red.), Sądy i trybunały oraz pozasądowe sposoby załatwiania sporów międzyna-

rodowych. Perspektywa polska, Warszawa 2015.B. Kuźniak, A. Capik, Traktat Amsterdamski. Komentarz. Tom 1, Warszawa 2000.B. Kuźniak, A. Capik, Traktat Amsterdamski. Komentarz. Tom 2, Warszawa 2001.B. Kuźniak, A. Capik, Traktat Nicejski. Komentarz, Warszawa 2002.R. Kuźniar et al., Bezpieczeństwo międzynarodowe, Warszawa 2012.K. Lankosz, Interpretacja statutów organizacji międzynarodowych, Kraków 1985.K. Lankosz (red.), Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych, Dęblin 2006.K. Lankosz (red.), Traktat o Unii Europejskiej. Komentarz, Warszawa 2003.E. Latoszek, M. Proczek, Organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie, Warsza-

wa 2006.E. Latoszek, M. Proczek, Organizacje międzynarodowe. Założenia, cele, działalność, War-

szawa 2001.J. Lindley-French, The North Atlantic Treaty Organization: The Enduring Alliance, London–

New York 2006.A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2011.E. Łaźniewska, P. Deszczyński (red.), Kompendium wiedzy o organizacjach międzynarodo-

wych, Warszawa 2011.

XVIII Wykaz literatury

T. Łoś-Nowak (red.), Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota – mechanizmy – zasięg, Wrocław 2009.

H. Machińska (red.), 60 lat Rady Europy: tworzenie i stosowanie standardów prawnych, War-szawa 2009.

A. J. Madera, Organizacje międzynarodowe – wybrane zagadnienia, Kraków–Rzeszów 2006.J. Machowski, Organizacje międzynarodowe, Warszawa 1956.M. Marcinko, P. Łubiński, Wybrane zagadnienia z zakresu międzynarodowego prawa huma-

nitarnego, Kraków 2009.M. Marszałek, Operacje reagowania kryzysowego NATO. Istota – uwarunkowania – plano-

wanie, Warszawa 2013.J. Menkes (red.), Prawo międzynarodowe – problemy i wyzwania. Księga pamiątkowa prof.

Renaty Sonnenfeld-Tomporek, Warszawa 2006.J. Menkes, A. Wasilkowski, Organizacje międzynarodowe. Prawo instytucjonalne, Warszawa

2010.J. Menkes, A. Wasilkowski, Organizacje międzynarodowe. Wprowadzenie do systemu, War-

szawa 2004.C. Mik, Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 2000.C. Mik, W. Czapliński, Traktat o Unii Europejskiej. Komentarz, Warszawa 2005.B. Mikołajczak, J. Nowakowska-Małusecka (red.), Prawo organizacji międzynarodowych wo-

bec problemów współczesnego świata. Księga Jubileuszowa dedykowana Pani Profesor Genowefie Grabowskiej, Bydgoszcz–Katowice 2014.

A. Mowbray, Cases, Materials, and Commentary on the European Convention on Human Ri-ghts, Oxford 2012.

S. E. Nahlik, Prawo międzynarodowe i stosunki międzynarodowe, z. 1, Kraków 1981.S. E. Nahlik, Wstęp do nauki prawa międzynarodowego, Warszawa 1967.J. Nęcki, L. Górniak, J. Rosiński, Negocjacje w Unii Europejskiej, Kraków 2001.M. Niełaczna, Europejski Komitet Zapobiegania Torturom. Między kontrolą a standaryzacją,

Warszawa 2010.J. Nowakowska-Małusecka (red.), New Challenges for International Organizations, Katowi-

ce 2016.J. Nowakowska-Małusecka, Odpowiedzialność karna jednostek za zbrodnie popełnione w by-

łej Jugosławii i w Rwandzie, Katowice 2000.M.A. Nowicki (op.), Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2010, Warszawa

2011.M.A. Nowicki (op.), Europejski Trybunał Praw Człowieka. Wybór orzeczeń 2012, Warszawa

2013.M.A. Nowicki, Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw

Człowieka, wyd. VI, Warszawa 2013.E. J. Osmańczyk, Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych, Warszawa 1986.P. Ostaszewski, Międzynarodowe stosunki polityczne. Zarys wykładów, wyd. 2, Warszawa

2010.S. Parzymies, I. Popiuk-Rysińska (red.), Udział Polski w organizacjach międzynarodowych,

Warszawa 2012.M. Perkowski, Podmiotowość prawa międzynarodowego współczesnego uniwersalizmu

w złożonym modelu klasyfikacyjnym, Białystok 2008.M.J. Peterson, The UN General Assembly, London–New York 2006.J. Pieńkos, Prawo międzynarodowe publiczne, Kraków 2004.M. Pietraś, J. Olchowski (red.), NATO w pozimnowojennym środowisku (nie)bezpieczeń-

stwa, Lublin 2011.

XIXWykaz literatury

M. Pietraś, K. A. Wojtaszczyk, Rola Organizacji Narodów Zjednoczonych w kształtowaniu ładu międzynarodowego, Warszawa 2017.

X. Pinon, Le Conseil de l’Europe. Une organisation au service de l’homme, Paris 2011.Repertory of Practice of United Nations Organs.Repertory of Practice of United Nations Organs Supplement No. 10 (2000–2009).V. Ritterberger, B. Zangl, A. Kruck, Intergational Organization, New York 2012.Z. Rybicki (red.), Mała encyklopedia prawa, Warszaw.a 1980.D. Sarooshi, International Organizations and Their Exercise of Sovereign Power, Oxford

2005.M. N. Shaw, Prawo międzynarodowe, wyd. 3, Warszawa 2011 [2006].H. G. Shermers, N. M. Blokker, International Institutional Law. Unity within Diversity,

Leiden–Boston 2011.L. Sievers, S. Daws, The Procedure of the UN Security Council, Oxford 2014.J. Sozański, Prawo traktatów. Zarys współczesny, Warszawa–Poznań 2008.O. C. Stoetzer, The Organization of American States, New York 1993.J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa

2006.R. Szafarz, Sukcesja państw w odniesieniu do traktatów we współczesnym prawie międzyna-

rodowym, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1982.J. Tyranowski, Sukcesja państw a traktaty w sprawie granic, Poznań 1979.D. Weistock (ed.), Global Justice, Global Institutions, Calgary 2007.R. Weyler, Greenpeace: The Inside Story. How a Group of Ecologists, Journalists and Visio-

naries Changed the World, New York 2004.J. Worrall, International Institutions of the Middle East: The GCC, Arab League and Arab

Maghreb Union, New York 2017.I. Wróbel, Organizacje i ugrupowania międzynarodowe wobec wyzwań XXI wieku. Multila-

teralna współpraca państw w świecie postzimnowojennym, Wrocław 2006.A. Wyrozumska, Umowy międzynarodowe. Teoria i praktyka, Warszawa 2006.S. Zarychta, Doktryny i Strategie NATO 1949–2012, Gdynia 2012.S. Zarychta, Struktury militarne NATO, Warszawa 2013.R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008.P. Żurawski vel Grajewski, Bezpieczeństwo międzynarodowe. Wymiar militarny, Warszawa

2012.С. Егоров (red.), Международное право. Учебник, Москва 2014.