Bulletin 2 2012

b u l l e t i n

d o r d r e c h t s m u s e u mj u l i 2 0 1 2

n o g n o o i t z ó v e e l , z ó m o o i e n z ó s p a n n e n d

Bulletin 2-2012_7.indd 1 09-07-12 09:38

A . P . s c h o t e l 4

c u Y P & c u Y P1 0

P o r s e l e i n 1 7

d e z e z o m e r2 2

P i r o s m A n i 8

A A n w i n s t1 4

k u n s t g r e e P 2 0

A g e n d A2 4

m u s e u m s t r A A t 4 0 , d o r d r e c h t ( 0 7 8 ) 7 7 0 8 7 0 8

v o l g o n s o o k o P F A c e b o o k , F l i c k r , t w i t t e r e n Y o u t u b e

d o r d r e c h t s m u s e u m

Vereniging & Dordrechts Museum: historisch verbonden Lid worden of meer informatie: www.verenigingdordrechtsmuseum.nl

A l m e e r d A n 1 1 0 0 l e d e n !

c o l o F o nr e d A c t i e :Henriette Fuhri Snethlage F o t o g r A F i e :Marco de Nood, Richard Boonstra,Huib Kooijker,Mascha Joustra e.a.

v o r m g e v i n g :Jantijn van den Heuvel, Made d r u k :Drukkerij RomeinEtten-Leur o P l A g e :2000 u i t g A v e :Dordrechts Museum © 2012 i s s n :1384-332x

Dordrechts MuseumMuseumstraat 32 3311 xp Dordrecht

b e z o e k A d r e s :Museumstraat 40

i n t e r n e t : www.dordrechtsmuseum.nl

Telefoon (078) 7708 708 Fax (078) 6319 783

o m s l A g : w i l l e m d e z w A r t Aan het strand, 1886 paneel, 27,5 x 23,5 cm

Dordrechts Museum

Deze uitgave wordt mogelijk gemaakt door een substantiële bijdrage van de Vereniging Dordrechts Museum.

Bulletin 2-2012_7.indd 2 09-07-12 09:38

P i r o s m A n i

A A n w i n s t

T a p i j T e n z a a l h e r o p e n d

Op 23 mei heeft professor mr. Pieter van Vollenhoven, voorzitter van het Nationaal

Restauratiefonds, de gerestaureerde tapijtenzaal in Huis Van Gijn heropend.

De zaal met 18de-eeuwse tapijten – de oudste tapijtenzaal in een Nederlands woonhuis die bewaard is gebleven – heeft in 2011 een uitgebreide opknapbeurt ondergaan en is nu weer in volle glorie te zien. Na een uitgebreid kleur onderzoek is de zaal weer in de oorspronkelijke groentinten geschilderd. De wandtapijten met scènes uit het herdersspel Il pastor fido, bij de bouw van het huis omstreeks 1830 speciaal voor deze ruimte gemaakt, zijn door het icat restauratieatelier in Cruquius gerestaureerd en schoongemaakt.

Over de tapijten, het restauratieproces en de geschiedenis van de zaal valt veel te vertellen. De restauratie was dan ook dé gelegenheid om een nieuw informatieprogramma voor het publiek te ontwikkelen. Via twee touch screens is informatie in de vorm van foto’s, filmpjes en tekst voortaan permanent beschikbaar in de zaal.

Zonder de financiële steun van derden was dit alles niet mogelijk geweest. Het hele project kon worden gerealiseerd dankzij bijdragen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Monumentenzorg, het Lindenweij -fonds van het Prins Bernard Cultuurfonds, Stichting De Gijselaar-Hintzenfonds, het Van der Mandele Fonds en Randstad.

Prof. Mr. Pieter van Vollenhoven spreekt de aanwezigen toe in de Tapijtenzaal

m u s e u m s t r A A t 4 0 , d o r d r e c h t ( 0 7 8 ) 7 7 0 8 7 0 8

v o l g o n s o o k o P F A c e b o o k , F l i c k r , t w i t t e r e n Y o u t u b e

d o r d r e c h t s m u s e u m

A l m e e r d A n 1 1 0 0 l e d e n !

e e n b i j z o n d e r m o m e n t . . .

3d o r d r e c h t s m u s e u m | b u l l e t i n 2 2 0 1 2

Bulletin 2-2012_7.indd 3 09-07-12 09:38

4 d o r d r e c h t s m u s e u m | b u l l e t i n 2 2 0 1 2

1. Schepen op stroom voor Dordrecht, 1920doek, 80 x 100 cmparticuliere collectie

h e t o o g v A n e e n F o t o g r A A FIn 1914, 24 jaar oud, werd Schotel werkend lid van het Dordtse tekengenootschap Pictura. Zo kon hij deelnemen aan (verkoop)exposities. Een jaar later verruilde hij zijn kantoorbaan voor het kunstenaarschap. Hij huurde een etage met atelier op de Bomkade 4 aan de Maas. Water en schepen voor de deur: de motieven lagen voor het oprapen. Schotel was nu full time schilder. Hij ging expe-rimenteren met gedurfde formaten, overmoedig groot soms, maakte gewaagde afsnijdingen of zoomde in op details. Geïnspireerd door de foto - grafie? Ongetwijfeld. Hij was een verwoed foto-graaf én filmer. En dat hij opnames gebruikte bij het schilderen ligt voor de hand. Ook schilders als Willem Witsen (1860-1923) en George Breitner (1857-1923) maakten gebruik van foto’s. Schotel deed zelfs meer: hij kéék met de ogen van een fotograaf. Zoals hij water en reflecties weergaf valt niet te fotograferen of filmen. Zeker niet in een tijd die alleen zwart-wit opnames kende. Schepen op stroom voor Dordrecht uit 1920 (afb. 1) lijkt wel een still uit een film. Het is een simpel motief: boten liggen klaar voor vertrek. Maar de echte blikvanger is het water, met zijn reflecties van de wolkenlucht in een geraffineerd tegenlicht. Bruingrijzen, blauwtinten, wit-roze accenten: het is een loodgrijze winterdag in de vroege avond. Het ging Schotel om het weer-geven van de sfeer van het moment. Daarin was hij een meester.

d o r d r e c h tBelangrijk voor Schotels ontwikkeling was de vriendschap met de Vlaamse schilder Maurice Sijs die hij in 1919 had leren kennen. De grijs- en bruintinten van de Dordtse impressionisten maakten plaats voor een genuanceerder en geraffineerder palet. Neem Gezicht op de Bomkade (afb. 2) uit 1921. Het is een stukje

Anton Schotel (1890-1958) wilde al vroeg schilder worden. Niet vreemd in het Dordrecht van zijn jeugd, waar veel kunstenaars uit binnen- en buitenland te vinden waren. Schilderen zat bovendien in zijn genen. De bekende 19de-eeuwse Dordtse zeeschilders J.C. en P.J. Schotel waren verre familieleden. Anton was elf toen hij in 1901 van de Dordtse impressionist Herman Gunneweg (1846-1904) schilderles kreeg. Deze leerde hem buiten te schilderen, direct naar de natuur. Observeren en wat het oog registreert – veranderend weer of licht-effecten – direct vastleggen op doek of paneel. Met altijd iets op de voorgrond, een meerpaal of een kadewand. De lesperiode duurde amper drie jaar, maar was cruciaal. Schotel was een voornamelijk self made man, ontvankelijk voor trends en adviezen. Hij werd een rasechte ‘plein air’ schilder, werkend in de stijl van de Dordtse impressionisten.

d e w e r e l d vA n h e t wAt e r A . P. s c h o t e l 1 8 9 0 -1 9 5 8

Water, lucht en schepen – in alle seizoenen, bij wisselend weer en steeds in een ander licht. De

Dordtse schilder Anthonie Pieter Schotel was er zijn leven lang door gefascineerd. Een gedreven

kunstenaar die de sfeer van het moment wonderlijk goed kon treffen. Succesvol ook, zelfs in de crisis

jaren dertig. In het Dordrechts Museum is tot en met 14 oktober 2012 een keuze uit zijn werk te zien.

M a r l e e n D o M i n i c u s -v a n s o e s t

Bulletin 2-2012_7.indd 4 09-07-12 09:38


2. Gezicht op de Bomkade, 1921 doek, 100 x 140 cmKunsthandel Mark Smit, Ommen

d e w e r e l d vA n h e t wAt e r A . P. s c h o t e l 1 8 9 0 -1 9 5 8

Dordrecht dat op zijn netvlies stond geschreven. Hij koos een moment laat op de dag. Er is nog wat bedrijvigheid: bootjes meren af, zeilen worden gestreken. De zon is bijna onder, de lucht kleurt lila-roze en in tegenlicht is pakhuis Vredenburg nog net geen silhouet. Met vlotte, stevige toetsen schilderde Schotel een betove-rend sfeerbeeld. Het clubgebouw van de Koninklijke Dordtse Roei- en Zeilvereniging (afb.3) uit 1922 heeft

iets van een snapshot. Schotel heeft het reilen en zeilen bij het botenhuis ook gefilmd. Maar het expressieve beeld op doek is veel sprekender. Het plezier spat ervan af. Opnieuw is Sijs’ invloed aanwijsbaar. Van hem leerde Schotel ook werken met tempera, een verfsoort met eidooier als bind middel. Ideaal voor buiten studies, want temperaverf droogt snel en kleuren vervloeien niet. In deze techniek schilderde hij zittend op de kade de Lombardbrug (afb. 4) met spiege-

3. Jachthaven met clubhuis van de Koninklijke Dordrechtse Roei- en Zeilvereniging, 1922 doek, 59,5 x 68,5 cmparticuliere collectie

4. Gezicht op de Lombardbrug te Dordrecht, 1924 tempera, 45,5 x 55 cmDordrechts Museum

Bulletin 2-2012_7.indd 5 09-07-12 09:38


lingen in het water, door het zonlicht feestelijk gekleurd. Schotel maakte een spannende uitsnede. Misschien had hij een ver wante compositie van Willem Witsen voor ogen. Tentoongesteld bij Pictura in 1924, oogstte dit werk veel lof. Al in zijn Dordtse jaren zocht Schotel inspiratie buiten Dordrecht. Hij was inmiddels in 1920 getrouwd met Elisabeth Goedvolk en met haar trok hij eropuit. Aanvankelijk zocht hij het dichtbij, in Rotterdam en Volendam. Vanaf 1923 gingen ze ook naar het buitenland: Brugge, de Belgische kust, Londen en de Franse Rivièra, met de auto, via Parijs en Bretagne. Het bracht verandering in Schotels werk. Zijn schilderstijl werd dun en diffuus, de kleuren zacht en ijl. De losse toetsen en lichte tinten van de Franse impressionisten moeten eyeopeners zijn geweest. In Nieuwe Haven in winter met Grote Kerk (afb. 5) is dat te zien.

v o o r d e w i n dIn 1925 verhuisden de Schotels naar Volendam, het kleurrijke vissersdorpje aan de Zuiderzee dat veel kunstenaars aantrok. Ze waren er al vaker geweest. Houten huisjes, haven, oude buurtjes, mensen in klederdracht: schilders motieven in overvloed. Schotel nam deze onderwerpen ook wel eens ter hand (afb. 6), maar zijn ware passie lag bij de botter, de stoere vissersboot met zijn bruinrode zeilen. Die wilde hij ‘volkomen in zijn macht krijgen’. Alles registreerde hij. Het uitvaren van de botters, hun aankomst, de boten in de haven of op het weidse water van de Zuiderzee. Zomer en winter, bij regen en sneeuw. En altijd is er dat samenspel van schepen, water, lucht en licht. In de Uitvarende Volendamse vloot is dat prachtig te zien (afb. 7). Soms lijkt het alsof Schotel zelf op een schip zat en alles van dichtbij vastlegde. Toch stond hij gezien zijn watervrees ook dit keer op de steiger. In 1927 was het tijd voor iets nieuws. Na wat omzwervingen werd het in 1929 Laren, het trendy kunstenaarsdorp in het Gooi. Van hieruit werden Zuiderzeedorpen bezocht en buitenlandse reizen ondernomen. Nu naar Normandië en Bretagne, waar vooral de kustplaatsjes trokken. Eén van de favoriete was Concarneau, de thuishaven van de tonijn- en sardinevissers (afb. 8). Het ging Schotel voor de wind. Hij was lid van diverse kunstenaarsverenigingen, ook in Amsterdam. Op tentoonstellingen, aan huis en via de kunsthandel werd goed verkocht. Schotels werk sprak een groot publiek aan. Bewonderd werden de ‘paarlmoerige nuanceering’ – verkregen door vage contourlijnen – en het zinderend licht, gesuggereerd met pasteltoetsen op effen ondergrond. Na 1927 dateerde Schotel zijn werk niet meer. Wanneer een schilderij

7. Uitvarende Volendamse vloot doek, 80 x 100 cm collectie Lieveland, De Rijp

5.Nieuwe Haven in winter met Grote Kerk, 1925doek, 80 x 100 cmparticuliere collectie

6. Waschdag, 1921 doek, 41,5 x 53,5 cmZuiderzeemuseum, Enkhuizen

Bulletin 2-2012_7.indd 6 09-07-12 09:38


ontstond is soms moeilijk te zeggen. Zijn onderwerpskeuze vormt geen aanknopings-punt; succesvolle thema’s werden herhaald.

l A A t s t e j A r e nOok tijdens de Tweede Wereldoorlog gingen de zaken goed. Schotels realistische impressies pasten bij het ‘volkseigen’ kunstideaal van de bezetter. Hij deed mee aan verkoopexposities in Laren, Amsterdam en Den Haag. En zelfs in Duitsland. Maar in het laatste oorlogsjaar was het gedaan met de voorspoed. In september 1944 vluchtten de Schotels naar Duitsland, bang voor wat de op handen zijnde bevrijding zou brengen. Een tijd van honger, ziektes en weinig werklust volgde. Juni 1946 waren de Schotels in Laren terug, ziek en berooid. Maar in de jaren daarna ontstonden geleidelijk nieuwe schilderijen. Minder gedurfd dan vroeger: de dromerige sfeer had plaats ge maakt voor een realistischer beeld. En lag vroeger het accent op schepen en water, nu richtte Schotel de blik omhoog. Haven van Rotterdam, zomer 1958 (afb. 9) is een imposant voorbeeld. Driekwart van het doek is met wolkenformaties gevuld, zoals bij de Hollandse meesters van de Gouden Eeuw. ‘Eerlijk-nederlands’ meende een recensent, die het op Schotels laatste expositie in 1958 zag. Weer had Schotel succes. Kort erop overleed hij.

Op 19 augustus 2012 vindt in het museum een concert plaats met impressionistische muziek uit de tijd van A.P. Schotel, de voorstelling Debussy Poétique van Duo+. Duo+ is opgericht door harpiste Sabien Canton en fluitist Wouter van Breugel. Zij ontwikkelen muzikale voorstellingen waarbij zij samenwerking zoeken met beeldend kunstenaars, componisten, dichters, filmmakers en choreografen. Ter gelegenheid van Debussy’s 150ste verjaardag ontwikkelde Duo+ met mezzosopraan Ellen van Beek de voorstelling Debussy Poétique over componist Claude Debussy en de dichters die hem inspireerden.

Meer informatie en aanmelden, zie www.dordrechtsmuseum.nl.

10.Muiden, aan de Vechtdoek, 80 x 100 cmparticuliere collectie

A.P. Schotel 1 8 90 -1 9 58

D e w e r e l D vAn h e t wAt e r

C a r o l e D e n n i n g e r

Anthonie Pieter Schotel (1890–1958), een van oorsprong Dordrechtse schilder, beperkte zich tot vrijwel één motief: het water. Daarmee zette hij niet alleen de traditie voort van zijn illustere naamgenoten, de zeeschilders J.C. Schotel (1787–1838) en P.J. Schotel (1808–1865), maar ook van belangrijke binnen- en buitenlandse schilders die in het Dordrecht van de negentiende eeuw hun inspiratie vonden, zoals Jongkind, Turner, Whistler en Witsen. Vanuit zijn opeenvolgende woon - plaatsen (Dordrecht, Volendam, Vlissingen, Rotterdam en Laren) bestudeerde hij het water en de schepen. Hij was verknocht aan de stoere botters op de Zuiderzee die hij onder een steeds wisselende hemel de Volendamse haven zag binnenkomen en verlaten. Door de aanleg van de Afsluitdijk (1932) verdween een groot deel van de machtige houten vissers-vloot en legde Schotel zich meer toe op de pleziervaart in Loosdrecht en Muiden. De oorlog vormde in zijn leven een in alle opzichten pijnlijke periode die hij, ook artistiek gezien, maar moeizaam overleefde. Over succes had Schotel tijdens zijn leven niet te klagen. Critici noem-den hem lovend ‘de Mesdag van de Zuiderzee’ en ‘Aquarius’ van de Gooise schilders. Het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen bezit een fraaie collectie van zijn werk. Deze verzameling Schotels vormt nu een historisch document van de Zuiderzee.

286 mm

235 mm235 mm110 mm 110 mm20 mm

Gezicht op de Bomkade, 1921 olieverf op doek, 100 x 140 cm Mark Smit Kunsthandel,

Ommen

w w w . t h o t h . n l

A.P. Sch

otel

De

we

re

lD vA

n h

et w

Ate

r

Bij uitgeverij thoth is een uitgebreide monografie verschenen, geschreven door Carole Denninger. Tijdens de tentoonstelling € 29,90, daarna € 34,95.

Robin Lutz maakte een film over het leven en werk van A.P. Schotel. Deze film is gedurende de tentoonstelling doorlopend te zien in De Zaal.

Tentoonstelling, boek en film zijn tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de Elisabeth Goedvolk Stichting.

8.Concarneau, Bretagne, 1935doek, 100 x 100 cmparticuliere collectie

9. Haven van Rotterdam, zomer 1958 doek, 90 x 130 cmparticuliere collectie

Bulletin 2-2012_7.indd 7 09-07-12 09:39


k l e u r r ij k e o P e n i n g P i r o s m A n i n o g t/ m 3 0 s e P t e m b e r t e z i e n

De recensies zijn lovend. Hilda Bouma bijvoor-beeld schrijft in het Financieele Dagblad: ‘Wat de schilderijen gemeen hebben is hun grote beeldende kracht en het nagenoeg ontbreken van een boodschap. En dat ontroert. Zo’n giraf die Pirosmani uit zijn hoofd heeft geschilderd en die meer lijkt op een schimmel met een lange nek is een geweldig grappig schilderij. (…) Een hert kijkt je loensend aan in een berg-landschap. Moet je hier nu om lachen of niet? Dat mag best, want iets kan tegen kitsch aan-schurken en tegelijkertijd overtuigend zijn.’

d e o P e n i n gDe opening van de tentoonstelling was bijzon-der feestelijk, geheel in de Georgische traditie. Het begon met een officieel deel dat plaats-vond in de Augustijnenkerk in aanwezigheid van Minister Rosenthal en veel Georgische en andere bijzondere internationale gasten. Er werd behalve door Sandra Roelofs, gesproken door David Lordkipanidze, directeur van het Georgisch Nationaal Museum en door Peter Schoon, directeur van het Dordrechts Museum.

Op 5 mei jongstleden opende Sandra Roelofs, de First Lady van Georgië, de tentoonstelling Op zoek

naar Pirosmani. Het werk van de Georgische kunstenaar Niko Pirosmani was tot nu toe vrij onbekend

in Nederland. Maar het mag een echte ontdekking genoemd worden. De naïeve schilderijen blinken

uit in zeggingskracht en ontroeren tegelijkertijd.

M a a i k e v a n D e W i e l

Meerstemmige zang tijdens de opening

Daarna volgde een optreden van het Georgische Theatraluris Kvarteti, die specifieke meer-stemmige zang uit Georgië ten gehore bracht. Het meest bijzondere waren wel de acteurs, die uitgedost waren als de figuren uit Pirosmani’s schilderijen. Ze leken zo uit de schilderijen te zijn weggelopen. Overigens zijn deze karakters nog eens te zien; ze treden ook op tijdens het Georgisch Cultureel weekend dat het Dordrechts Museum organiseert in het weekend van 30 augustus tot en met 2 september.

d e g e o r g i s c h e v i n c e n t v A n g o g hIn haar openingsspeech trok Sandra Roelofs diverse parallellen tussen Pirosmani en Van Gogh. Niet alleen zijn zij tijdgenoten en zijn ze allebei qua stijl hun tijd ver vooruit, ze hebben ook tijdens

n i k o P i r o s m A n i Girafdoek, 138 x 112 cmTbilisi, Georgisch Nationaal Museum

Bulletin 2-2012_7.indd 8 09-07-12 09:39

Na hun dood, en dat is de laatste parallel die Sandra Roelofs trekt, hebben beiden weten door te dringen tot in de huiskamer van de gewone man. Zoals Van Gogh hier in Nederland een nationale bekendheid is, is Pirosmani dat in Georgië. Iedereen kent hem en zijn belangrijkste personages worden overal op afgebeeld, van fraaie reproducties tot wijnflesetiketten en koelkastmagneten.

hun leven geen erkenning gekregen. Ze hadden het geen van beiden breed en leidden een vrij moeizaam en eenzaam kunstenaars bestaan. Een groot verschil is dat Vincent van Gogh alle nieuwe ontwikkelingen in de kunst in de tweede helft van de 19de eeuw adopteerde en op die manier probeerde een eigen stijl te ontwikkelen. Terwijl de moderne stromingen juist volledig voorbijgingen aan Pirosmani.


k l e u r r ij k e o P e n i n g P i r o s m A n i n o g t/ m 3 0 s e P t e m b e r t e z i e n

Op zoek naar Pirosmani is een overzichts tentoonstelling van de Georgische schilder Niko Pirosmani (1862-1918). Het werk is aangevuld met foto’s van tijd genoot en docu-mentair fotograaf Dimitri Ermakov die een prachtig beeld geven van het Georgië rond 1900.

Een belangrijk ander onderdeel is de hommage aan Pirosmani die Rein Dool schilderde. Zijn fascinatie voor deze kunstenaar vormde namelijk de aanleiding voor deze expositie.

De catalogus is in de museumwinkel te koop voor € 19,95.

Bekijk daar ook het kookboek Georgisch Tafelen, de sleutelhangers en de set koelkastmagneten.

Tijdens de tentoonstelling vinden er diverse activiteiten plaats en tijdens het Georgisch Cultureel Weekend van 30 augustus t/m 2 september wordt er aandacht besteed aan de Georgische eet- en drinkcultuur en is er een wijnproeverij. Ook zijn er lezingen, films en theater. De Pirosmani karakters zullen dit weekend nogmaals optreden en een ander hoogtepunt is het optreden van het Groningse koor Caucasica. Caucasica is het enige koor in Nederland waarin liederen en melodieën in de eeuwenoude traditie van Georgische meer stemmigheid, Armeense verfijndheid en Russische melancholie elkaar ontmoeten. Het repertoire varieert van dans-, drink- en treurliederen tot wiegeliedjes en liturgische muziek.

De drukbezochte opening werd verricht door Sandra Roelofsfoto mascha joustra

Bulletin 2-2012_7.indd 9 09-07-12 09:39


l i e s b e t h v a n n o o r t W i j k

Acht schilderijen uit het Mauritshuis zijn nu te gast in het Dordrechts Museum: werken van Dordtse

meesters zoals Aelbert Cuyp, Nicolaes Maes en Arent de Gelder, maar ook een vroeg stadsgezicht

van Dordrecht door Jan van Goyen en een monumentaal portret van koningstadhouder Willem iii

door Godfried Schalcken. In een reeks Ontmoetingen wordt telkens één schilderij uit het Mauritshuis

samen tentoongesteld met een schilderij uit Dordrecht. Door te kijken en te vergelijken leert het

publiek de gecombineerde schilderijen uit beide musea op een andere manier kennen.

m e e s t e r s u i t h e t m A u r i t s h u i si n h e t d o r d r e c h t s m u s e u m

Impressie van het Mauritshuis met de nieuwe uitbreiding

In juni is het Mauritshuis van start gegaan met een ambitieus uitbreidings- en renovatieproject, dat volgens planning medio 2014 zal zijn voltooid. Het Haagse museum wordt uitgebreid met het pand aan de overkant van de straat, dat via een ondergrondse foyer (ontworpen door architect Hans van Heeswijk) wordt verbonden met het Mauritshuis. Ariane van Suchtelen, conservator van het Mauritshuis, over de verbouwing: ‘Het oppervlak verdubbelt zodat er meer ruimte komt voor tentoonstellingen, educatie en andere voorzieningen. Gelijktijdig met de uitbreiding wordt het 17de-eeuwse Mauritshuis zelf gerenoveerd. Dit betekent dat alle schilderijen tijdelijk elders zijn ondergebracht. Een selectie van ruim honderd topstukken is in het Haagse

Gemeentemuseum te bezichtigen. Zo’n 150 schilderijen zijn permanent tentoongesteld in Galerij Prins Willem v, de dependance van het Mauritshuis aan het Buitenhof in Den Haag. Een tentoonstelling van ongeveer vijftig werken maakt een tournee door Japan en Amerika. Ten slotte zijn samenhangende ensembles van schilderijen uitgeleend aan acht musea in Nederland en België, waarbij in onderling overleg is getracht de selectie zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de collecties van de ontvangende musea. Zo blijft de collectie van het Mauritshuis tijdens het bouwproject zoveel mogelijk toegankelijk voor het publiek.’ Voor het Dordrechts Museum zijn de schilde-rijen uit het Mauritshuis welkome gasten.

Bulletin 2-2012_7.indd 10 09-07-12 09:39

Conser vator Sander Paarlberg vertelt hierover: ‘We hebben er voor gekozen de werken niet als tentoonstelling apart te presenteren of gemengd met de eigen collectie, maar als een reeks ‘ontmoetingen’ tussen de beide collecties. Een prachtig portret van de koopman Jacob Trip, geschilderd door Nicolaes Maes, wordt voor even herenigd met het portret van zijn vrouw Margaretha de Geer, eveneens van de hand van


m e e s t e r s u i t h e t m A u r i t s h u i si n h e t d o r d r e c h t s m u s e u m

n i c o l A e s m A e sPortret van Jacob Trip (c. 1576-1661), 1665?doek, 121,8 x 100,5 cmMauritshuis, Den Haag

n i c o l A e s m A e s

Portret van Margaretha de Geerdoek, 117 x 87 cmaankoop met steun van Vereniging Rembrandt en Stichting Vrienden van het Dordrechts Museum, 1997

j A n v A n g o Y e nGezicht op Dordrecht vanuit Papendrecht, 1633paneel, 46,8 x 73 cmMauritshuis, Den Haag

Maes. Ons eigen late Gezicht op Dordrecht van Jan van Goyen tonen we samen met de fraaie Van Goyen uit het Mauritshuis, het vroegst bekende landschap met een gezicht op Dordrecht op de achtergrond. Woelig water in 1633 tegenover windstilte en verstilling in 1651. En zo zijn er nog veel meer interessante combinaties te maken. We beginnen spectaculair, met twee meester-werken van niemand minder dan Aelbert Cuyp.’

j A n v A n g o Y e nGezicht op Dordrecht, 1651paneel, 67,2 x 97,7 cmaankoop met steun van Vereniging Rembrandt,

Mondriaan Stichting, VSB, Nationaal Aankoopfonds, Stichting Vrienden van de Dordtse Musea en vele andere fondsen, bedrijven en particulieren, 2008

Bulletin 2-2012_7.indd 11 09-07-12 09:39


t w e e s c h i l d e r ij e n v A n c u Y P Op Cuyps schilderij uit het Mauritshuis (afb. p. 13) kijkt Pieter de Roovere, hoog op zijn paard, ons aan, terwijl hij met zijn rijzweepje wijst op een grote zalm, die hem door een in lieslaarzen gestoken visser wordt aangeboden. Hij was ambachtsheer van Hardinxveld (nabij Dordrecht), waar de zalm visserij in de 17de eeuw de belang -rijkste inkomstenbron was. De Roovere draagt een fluwelen Poolse of Hongaarse ‘rock’ met tressen en een muts met een zwierige veer. Op het voorhoofd van het paard hangt een schildje met zijn familiewapen. Oren en neusgaten van het dier zijn volgens de toenmalige mode gecoupeerd. Op de achtergrond beziet een heer (waarschijnlijk wederom de Roovere) hoe visnetten worden binnen gehaald, terwijl een stalknecht komt aansnellen met zijn paard.

Het schilderij uit het Mauritshuis is een vroeg voorbeeld van een ruiterportret door Aelbert Cuyp, het dateert van kort na 1650. Het schilderij uit het Dordrechts Museum, uit de late jaren 1650, stelt eveneens een landschap met ruiter voor. Op beide stukken dragen de ruiters

Oost-Europese kostuums. Ook de opbouw is hetzelfde: de figuren groot op de voorgrond, op het middenplan nog een paar mensen en dieren en dan een blik op de horizon. Het licht in beide schilderijen is vergelijkbaar. Cuyps specialiteit was het schilderen van landschappen die zijn overgoten door een gouden zonlicht. Hoewel hij nooit in Italië was geweest, wist hij de mediterrane sfeer mooi te treffen. Hij liet zich daarbij inspireren door schilderijen van collega’s die de reis wel hadden gemaakt. Toch is er ook een essentieel verschil. Van het Haagse schilderij weten we zeker dat het om een portret gaat: van Dordtenaar Pieter de Roovere; van hem hangt ook een portret in de regentenkamer van het Arend Maartenshofje, vlakbij het museum. De ruiters op het Dordtse schilderij zijn geen portretten, maar algemene ‘genrefiguren’ waarmee de rijke klanten van Cuyp in Dordrecht zich makkelijk konden identificeren. Waar het in het Haagse stuk draait om de opdracht – het goed weergeven van Pieter de Roovere en de zalmvisserij – gaat het Dordtse schilderij over licht en de lome sfeer van een warme namiddag.

A e l b e r t c u Y PRustende ruiters in een landschapdoek, 116 x 168 cm Dordrechts Museum, aankoop met steun van Vereniging Rembrandt

Bulletin 2-2012_7.indd 12 09-07-12 09:39


A e l b e r t c u Y P Portret van Pieter de Roovere (1602-1652), ca. 1650doek, 123,5 x 154 cmMauritshuis, Den Haag

Hoog in het luchtruim geboetseerdkijkt op zijn paard de man naar vorenmaar wijst intussen naar de zalmdie onder hem wordt vastgehoudendoor ’t knechtje dat daar staat ennaar hem opziet. Het tilt van de zojuistgevangen vis een kieuw omhoogzodat de heer, indien hij keek,een vurig rood zou zien, als van het mutsje dat de jongen dekt.Zelf draagt de heer een hoed met pluimvan een verfijnder, meer bestorven rood.De connaisseur roemt het fluweelvan zijn voorname jas. Mijn oog komt niet tot rust, het reisttussen de ruiter en de jongen,van de verlopen, nog hautainemaar dodelijk vermoeide bliknaar dat wijdopene, een schuchteren toch eindeloos vrij kijken.

Tegen een strook van karig lichtonder het oordeel van de wolkendaagt eindelijk het besef:van beiden ben ik de gelijke.

jan ei jkelboom

Bulletin 2-2012_7.indd 13 09-07-12 09:39


n i e u w e A A n w i n s t: A A n h e t s t r A n d

Willem de Zwart (1862-1931) wordt gerekend tot de jongste generatie schilders van de Haagse School. Deze kunstenaars gelden als de grote vernieuwers van de Nederlandse schilderkunst in de 19de eeuw, maar wat De Zwart in Aan het strand (afb. 1) deed is wel erg gewaagd. Hij durfde het aan om het schip links resoluut af te snijden en om de twee bruine paarden te door-snijden met de figuur van de vrouw. Wel meer schilders pasten dergelijke afsnijdingen toe en overtraden daarmee de gangbare compositie-

Het Dordrechts Museum is een bijzonder schilderij rijker: Aan het strand van Willem de Zwart. Dit

kleine paneel heeft alles in zich om net zo beeldbepalend voor de collectie te worden als Te Noorden

bij Nieuwkoop van Jan Hendrik Weissenbruch. Het is een opvallend schilderij dat in 1886 werd

gemaakt en dat voor zijn tijd verrassend modern oogt. De aankoop werd mogelijk gemaakt dankzij

een legaat van de heer en mevrouw RinkesHellweg en steun van de Vereniging Rembrandt.

regels, maar hij moet toch wel behoorlijk lef hebben gehad om ook nog eens de vrouw met parasol, zo radicaal als een zwart silhouet op de voorgrond af te beelden. Wat heeft hem zo aangetrokken in de vormeloze achterkant van een dame aan het strand? Het is net alsof De Zwart vlug een foto heeft gemaakt om dit moment vast te leggen, zonder zich te veel te bekommeren om een uitgebalanceerde compositie. Het harde licht van de Hollandse zomer heeft hij weergegeven door de verf in vlakken en in heldere kleuren scherp tegen elkaar te zetten: zwart, blauw en bruin. Toch kun je Willem de Zwart niet radicaal of modern noemen. Het is zeker zo dat dit kleine meesterwerk tot stand kwam in een periode waarin het gistte en kiemde in de kunst. In de jaren tachtig van de 19de eeuw accelereerde de vernieuwing en maakte de Nederlandse schilderkunst veranderingen door, die een aan-zet vormden voor het ontstaan van de moderne kunst. De Zwart zal hier ongetwijfeld iets van hebben meegekregen, maar hij was daarin zelf geen factor. Aan het strand is binnen het oeuvre van De Zwart uitzonderlijk. Er zijn bovendien geen getuigenissen of kritieken uit die tijd bekend, die het schilderij als vernieuwend kwalificeren. Ook in dit opzicht dringt zich een vergelijking op met Te Noorden bij Nieuwkoop (1901). Dit kleine schilderij (afb. 2) is eveneens bijna foto-grafisch door de gedurfde beelddoorsnijdingen, dwars door zeilen en schepen heen. Ook hier een donker silhouet – van een dam en een huis in een haakse hoek – resoluut en prominent op de voorgrond. En ook dit schilderij werd niet vanuit een modernistische visie geschilderd en toch is het wonderlijk modern. Hedendaagse Nederlandse schilders zien in Weissenbruch een

G e r r i t W i l l e M s

Carel Blotkamp tijdens de opening van What’s Up!

1. w i l l e m d e z w A r t Aan het strand, 1886 paneel, 27,5 x 23,5 cm

Dordrechts Museum, aankoop met steun van de Vereniging Rembrandt en dankzij een legaat van de heer en mevrouw Rinkes-Hellwig

Bulletin 2-2012_7.indd 14 09-07-12 09:39


n i e u w e A A n w i n s t: A A n h e t s t r A n d

verre geestverwant en dit schilderij als iconisch voor de weergave van het Hollandse licht. Wie weet wordt Aan het strand ook zo’n icoon. w i l l e m d e z w A r tWillem de Zwart was een neerslachtig mens en dat vormde een belemmering voor zijn carrière. Naarmate hij ouder werd, leed zijn werk meer en meer onder zijn mentale inzinkingen. In 1906/07 liet hij zich behandelen voor zijn wanen, maar veel hielp dat niet. In brieven bleef hij klagen over de teruglopende kwaliteit van zijn werk. In 1924 beeldde hij zijn angsten af in een drieluik dat hij als titel De kwelgeesten meegaf. Hij schonk het aan het Haags Gemeente -museum, opdat de hele kunstwereld zou weten wat de oorzaak van zijn terugval was. Zijn sterkste werken schilderde De Zwart in zijn vroege jaren. De tijd tussen 1880 en 1895 wordt gezien als de meest vruchtbare periode van zijn kunstenaarschap. Hij volgde van 1876 tot 1880 tekenlessen aan de Haagse kunst-academie en in 1877 nam Jacob Maris hem als leerling aan. Hij schilderde stillevens, dierstudies en landschappen in de trant van de Haagse School. In de jaren 1884 en 1885 trok hij op met George Breitner, hun werk had toen enige verwantschap, al zijn de schilderijen van De Zwart kleiner en intiemer. In 1889 vestigde hij zich aan de Beeklaan in Den Haag, waar meer kunstenaars in een kolonie bij elkaar woonden. Zijn werk veranderde daar van thematiek en bewoog zich in de richting van het stedelijk impressionisme dat we vooral kennen van de Amsterdamse schilders uit die tijd. Hij schilderde een serie figuurstukken, stadsgezichten en onderwerpen zoals wegarbeiders en wachtende

koetsiers. Een mooi voorbeeld van zijn kunnen uit deze tijd is Meisje met Japanse parasol (1891), net als Aan het strand gedurfd van opzet en uitbundig van kleur, maar veel rauwer geschilderd (afb. 3). In 1885 had De Zwart zich aangesloten bij de Nederlandse Etsclub. Hij was tot ongeveer 1890 zeer actief als etser, daarna maakte hij nog zelden een ets (afb. 4).

2. j A n h e n d r i k w e i s s e n b r u c h Te Noorden bij Nieuwkoop, 1901doek, 33 x 41 cm

Dordrechts Museum, bruikleen rce (collectie Van Bilderbeek)

3. w i l l e m d e z w A r t Meisje met Japanse parasol, ca. 1891doek, 83 x 51,5 cm

Gemeentemuseum Den Haag

4. w i l l e m d e z w A r t Havengezicht, ca. 1886ets, 160 x 206 mm

Dordrechts Museum, bruikleen Teekengenootschap Pictura, Dordrecht

Bulletin 2-2012_7.indd 15 09-07-12 09:40


schilderde. Ernst Ahn heeft zijn collectie grotendeels tijdens zijn leven weer verkocht op twee tentoonstellingen bij Van Wisselingh in 1903 en 1911. Een van de directeuren van de kunsthandel, P.C. Eilers, heeft in 1903 het werk voor zichzelf gekocht en het is sindsdien in de familie gebleven. Het werk kwam in 2001 in een particuliere collectie terecht en daaruit is het nu door het museum aangekocht. Aan het strand werd al eerder in het Dordrechts Museum getoond. Het schilderij werd toegevoegd aan de tentoonstelling De 19de eeuw op zijn mooist (2004-2006) en toen was goed te zien dat dit bijzondere werk uit-stekend past in de collectie van het museum. Het Dordrechts Museum bezit een sterke collectie 19de-eeuwse schilderkunst. Het schil-derij sluit goed aan bij stukken van de Haagse School en is ook een aanvulling op werken van belangrijke kunstenaar van de generatie van de Tachtigers, zoals Floris Verster (afb. 6), Jan Veth, George Breitner en Isaac Israëls. Maar bovenal is dit bijzondere schilderij op zijn plaats in een collectie die alom gewaardeerd wordt vanwege de vele verrassende, vaak wat kleinere schilderijen van hoge kwaliteit.

5. j A n t o o r o P Portret van de heer E. Ahn en mevrouw Annie Toorop-Hall, 1886 doek, 44,3 x 58,2 cm

Dordrechts Museum

6. F l o r i s v e r s t e r Dode kraai, 1907doek, 55,5 x 37,3 cmDordrechts Museum, schenking 1958

De Zwart werkte en woonde op verschillende plaatsen in Nederland, in Het Gooi (1895-1900), in Amsterdam (1900-1905), Bloemendaal, Scheveningen en Leidschendam (1907-1917). De laatste periode tot zijn dood in 1931 woonde hij weer in Den Haag. In Het Gooi werd zijn werk lichter van kleur dan in zijn Haagse periode. Hij schilderde voornamelijk landschappen en het landelijke leven, pittoresk en anekdotisch. Hij kreeg commercieel meer succes doordat hij zich had verbonden aan de kunsthandel Van Wisselingh. Dit contract werd in 1910 weer verbroken en vanaf die tijd verging het hem steeds slechter. Men zag hem tegen het einde van zijn leven soms verward door de stad schuifelen, nog altijd wel met de schilderskist onder de arm. Van zijn laatste werk zijn de studies en tekeningen van vogels in de Haagse dierentuin nog het beste.

h e r k o m s t e n A A n k o o P Aan het strand werd gekocht door de Haagse verzamelaar Ernst Ahn (1838-1918), een hoge ambtenaar bij de marine en een kennis van de vader van Jan Toorop. In zijn memoires vertelt Toorop hoe belangrijk Ahn voor hem is geweest. Hij herkende als eerste zijn talent, zorgde er voor dat hij naar de kunstacademie kon en bracht hem met veel Haagse kunstenaars in contact. Het Dordrechts Museum bezit een prachtig dubbel-portret van Toorop waarop hij zijn oudere vriend samen met zijn vrouw Annie Toorop-Hall heeft afgebeeld (afb. 5). Het werd geschilderd in 1886, het jaar waarin De Zwart Aan het strand

Bulletin 2-2012_7.indd 16 09-07-12 09:40

Geen van drieën, noch Simon van Gijn, noch zijn neef of mevrouw Loffelt-de Groot, heeft de bedoeling gehad om een gespecialiseerde porseleinverzameling aan te leggen. Ze gebruikten porselein als aankleding van hun interieurs, zo blijkt uit oude interieurfoto’s en een boedelinventaris. Geheel volgens de mode. Voor de inrichting van een kamer in Oud-Hollandse stijl, populair aan het eind van de 19de eeuw, was porselein onontbeerlijk. Het contrasteerde helder en fris met de eiken-houten kamerbetimmeringen en meubels. Het droeg bovendien bij aan het pittoreske, dat men toen nastreefde in het interieur (afb. 1).

c h i n A e n j A P A nVan oorsprong kwam porselein uit China. Vanouds exporteerde China naar India en het Midden-Oosten. Toen in de 16de eeuw de Portugezen de zeeroute naar China hadden

c h r i s D e b r u y n

ontdekt, werd ook West-Europa een afzet-gebied. Porselein was exotisch en bijzonder en om die reden werd het geliefd bij de rijke Europeanen.

Huis Van Gijn bezit een omvangrijke verzameling Chinees en Japans porselein, voor het

grootste gedeelte afkomstig uit de nalatenschappen van Simon van Gijn (18361922), diens neef

S.M. Hugo van Gijn (18481937) en mevrouw M.A. Loffeltde Groot (18461827), een zeer goede

kennis van de Van Gijns. Tot en met 28 oktober is een keuze uit deze verzameling tentoongesteld

in Huis Van Gijn: Het witte goud.

1. c o n s t A n t i j n m u Y s k e n Interieur van de ‘Oud-Hollandsche’ studeerkamer van S. van Gijn, uitvoering 1886Huis Van Gijn, Dordrecht foto marco de nood


P o r s e l e i ni n h u i s vA n g ij n

Porselein bestaat uit een mengsel van kaolien (porseleinaarde), veldspaat en kwarts. Onder hoge temperaturen, tussen 1250 en 1350 graden, versmelt de porseleinmassa tot een fijn door-schijnend baksel. Als een voorwerp in klei was gevormd werd het, voor het bakken, eerst een jaar lang gedroogd. Dan werd het biscuit, dat wil zeggen voor de eerste keer en zonder glazuur, gebakken. Vervolgens bracht men een decoratie aan in een kobalt-blauwe, koper-rode of ijzer-bruine kleurstof. Na een nieuwe droogperiode werd het glazuur opgebracht. Daarna werd het opnieuw gebakken.

2. Vaas of puntfles, decor met een draak, China, eerste helft 18de eeuwporselein, h. 25,5 cm Huis Van Gijn, Dordrecht

Bulletin 2-2012_7.indd 17 09-07-12 09:40


Het centrum van de porseleinindustrie in China was Jingdezhen, een stad midden in een grote kaolienafzetting. Hier werd porselein geproduceerd voor de Chinese overheid en voor de export. Aanvankelijk was het porselein gedecoreerd met één kleur: blauw, rood of bruin (zie kader). Vanaf het eind van de 17de eeuw werd ook polychroom (meer-kleurig) porselein gemaakt; de export haven Guangzhou (Kanton) was het centrum voor deze productie. Hier werd porselein uit Jingdezhen gedecoreerd met emailglazuren en nogmaals gebakken bij ongeveer 750 graden. Vaak werkte men naar Europese prenten en ontwerpen (afb.4). Ook werd er porselein voor de Europese markt speciaal op bestelling gemaakt; dat porselein wordt Chine de Commande genoemd.

i m P o r t e n i n n o v A t i eIn de 16de eeuw waren de Portugezen de eersten die met schepen porselein importeerden. De Nederlandse Verenigde Oost-Indische Compagnie nam deze porseleinimport over. De invoer bestond naast sierporselein uit grote hoeveelheden gebruiksgoed: serviesgoed voor de nieuwe dranken thee, koffie en chocolade. Tussen 1644 en ongeveer 1680 stond de Chinese porseleinexport vrijwel stil door een burgeroorlog. Jingdezhen en omgeving werden zwaar getroffen. De voc ging noodgedwongen porselein uit Japan importeren. Nieuw was toen het zogenoemde Imari porselein, met Japanse decors in blauw, rood en goud, dat onmiddellijk razend populair werd in Europa. Toen na 1683 China weer kon produceren, ging men dan ook het Japanse Imari namaken (afb. 5).

Door de porseleinimport werden West-Europese pottenbakkerijen gedwongen tot innovatie. In de Delft leidde dit tot het beroemde Delfts blauw. Als alternatief voor het kostbare Chinese porselein werd dit aardewerk commercieel een groot succes. Zelf porselein maken, dat lukte de Europeanen pas in 1709. Na jaren van systema-tisch onderzoek in Saksen vond men kaolien, het belangrijkste bestanddeel van porselein. De eerste verkoop van in Europa gemaakt porselein vond plaats in Meissen in 1713. Vanuit Meissen verspreidde de kunst van het porseleinbakken zich over West-Europa.

5. Bord, in Imari kleurenChina, 18de eeuw porselein, diameter 22,8 cmHuis Van Gijn, Dordrecht

3. Geschulpte schotel, met een leeuw in het platChina, circa 1690porselein, diameter 27 cmHuis Van Gijn, Dordrecht

4. Schotel van een kom en schotel, met een decoratie met zagende mannen, in navolging van Meissner porselein uit circa 1725China, circa 1735 porselein, diameter 11,5 cmHuis Van Gijn, Dordrecht

Bulletin 2-2012_7.indd 18 09-07-12 09:40


P o r s e l e i n i n h e t i n t e r i e u rPorselein verzamelen werd in de 17de eeuw een rage. Amalia van Solms (1602-1675), echtgenote van stadhouder Frederik Hendrik, speelde hierin een hoofdrol. Zij en haar dochters lieten exotische kamers inrichten met Chinese lakpanelen en veel porselein: porseleinkabinetten. Deze hobby werd over-genomen door rijke dames, die zich graag spiegelden aan koninklijk gedrag. Door de huwelijken van de dochters van Amalia verspreidde deze mode zich in Duitse gebieden. Maria Henriëtte Stuart (1662-1695), die trouwde met de kleinzoon van Amalia, stadhouder-koning Willem iii, zette deze traditie voort. Zij liet in paleis Honse laarsdijk een vertrek inrichten voor haar collectie. De schoorsteenbetimmering in deze kamer was van onder tot boven voorzien van kleine consoles voor porselein. Ook in de andere paleizen van Willem en Maria werden in haar appartementen porseleinkabinetten ingericht. Hun hofdecorateur en architect Daniël Marot (1661-1752) leverde de ontwerpen. Marot, opgeleid in Parijs, had door zijn positie aan het hof veel invloed op de vormgeving in Nederland. Hij gaf in 1703 een bundel ontwerp-prenten uit, zodat iedereen kennis kon nemen van zijn stijlidioom (afb.6).

i n d e k A s t , u i t d e k A s tRond 1700 was het aanbrengen van consoles voor porselein in kamerbetimmeringen inge-burgerd. Een bescheiden voorbeeld hiervan is de schouw in de velouté-slaapkamer in Huis Van Gijn. Na 1725-1730 raakte dit weer uit de mode. De porseleinkast deed haar nu haar intrede in het interieur: een kostbaar meubel in de vorm van een kabinet maar met glas deuren. Pas in de 19de eeuw kwam de porseleinkast algemener voor. Veel 18de-eeuwse kabinetten zijn toen ‘omgebouwd’ tot porseleinkasten om aan de vraag te voldoen. Het porseleinkastje op de eerste verdieping in Huis Van Gijn is zo’n verbouwd meubel. Porselein kwam weer uit de kast in de late 19de eeuw. Toen greep men in het interieur weer terug op de 17de-eeuwse renaissancestijl. Dat bood mogelijk heden om te pronken met porselein. Ook Van Gijn ging mee met de mode. De bibliotheek, de studeerkamer en de eetkamer in Huis Van Gijn zijn daarvan

de getuigen; deze kamers staan vol met porselein. De porseleinkast kreeg concurrentie van een grote variatie aan vitrinekasten zoals te zien is in de Vriesendorpsalon en in de tuin-kamer. Na de Tweede Wereldoorlog paste, algemeen gesproken, het oude porselein niet meer zo goed in eigentijdse interieurs. Veel familieporselein werd verkocht. Een tegenbeweging kwam op gang: punt gaaf porselein werd opgekocht door Japanners en Chinezen – terug naar het land van herkomst.

6. d A n i ë l m A r o t Ontwerp voor een porseleinkabinet in Paleis Het Looets, voor 1703Huis Van Gijn, Dordrecht

7. j . h . t o l l e n s Interieur van de eetkamer in genre renaissancestijlOntwerp: C. Muysken, 1886 Foto, 1904 Huis Van Gijn, Dordrecht

Bulletin 2-2012_7.indd 19 09-07-12 09:40


Toen in 1899 het werk van de Italiaanse schilder Antonio Mancini (18521930) voor het eerst in Dordrecht

tentoongesteld werd, maakte het grote indruk. Vooral de warme kleurenpracht en zonnige uitstraling

van het werk van deze eigenzinnige, in Rome werkende kunstenaar vielen op. Minstens zo opvallend

is zijn manier van werken. Hij bracht de verf vaak in dikke lagen aan. Op de zomerse Lafenis (afb. 1)

in het Dordrechts Museum is ook een ruitjespatroon te zien en iets dat in de natte verf is gedrukt.

e e n k i n d e r tA n d j e i n d e v e r F ?

kunstgreeP i n k u n s t g r e e P v i n d t u e e n v e r r A s s e n d e g r e e P u i t d e c o l l e c t i e v A n h e t

d o r d r e c h t s m u s e u m : e e n b i j z o n d e r v e r h A A l o v e r e e n v A n d e k u n s t w e r k e n

o F e e n w o n d e r l i j k d e t A i l d A t w o r d t u i t g e l i c h t . r o n d t A l v A n w e r k e n i s

e e n o P m e r k e l i j k , o n v e r w A c h t v e r h A A l t e v e r t e l l e n . i n d i t j u l i n u m m e r

d e l A F e n i s v A n m A n c i n i , e e n z o m e r s s c h i l d e r i j w A A r d e s c h i l d e r A l s h e t

w A r e z i j n t A n d e n i n z e t t e .

s a n D e r P a a r l b e r G

De kunstkritiek was lovend over de tentoonstelling van Antonio Mancini in het Teeken genootschap Pictura in 1899. In de Dordrechtsche Courant werd de hoop uitgesproken ‘dat in ons grijze Dordt een deel van den in deze kunst weer-gegeven zonneschijn mocht achterblijven.’ Die wens kwam uit. Het Dordrechts Museum kocht

1. A n t o n i o m A n c i n iDe lafenis, vóór 1899doek, 99,8 x 60,2 cmDordrechts Museum, bruikleen rce (collectie Van Bilderbeek)

al tijdens de tentoonstelling de Vruchten-verkoopster. Twee andere schilderijen, De Lafenis en In de speelgoedwinkel (afb. 2), zouden later ook in het museum terechtkomen, dankzij de verzamelaar Willem Hendrik van Bilderbeek (1855-1918). De Lafenis behoort nu nog steeds tot de meest opvallende schilderijen in de vaste opstelling. Het intrigerende schilderij toont twee vrou-wen die het beeld uitkijken. De vrouw rechts met de hoed houdt een glazen fles vast die op een tafel, stoelleuning of balustrade voor haar staat. Haar linkerhand heeft zij met gespreide vingers tegen haar borst gezet. Kleding en voorgrond zijn breed geschilderd met een dikke laag verf. De gezichten en handen van de figuren lijken nog het fijnst uitgewerkt, maar geven toch een wazige indruk. Mancini vond dat je een schilderij op afstand moest bekijken. Tijdens het schilderen gebruikte hij zelfs een omgekeerde verrekijker als hulpmiddel om model en schilderij vanuit de verte te kunnen bestuderen. Ook liep hij vaak heen en weer naar een vast punt ver van het doek. De Lafenis laat bovendien goed zien dat Mancini een raster gebruikte. Vóór zijn model en vóór het schilderij spande de kunstenaar een patroon van horizontale en verticale lijnen in dezelfde verhoudingen. Zo kon hij het model levensgroot en zo natuurgetrouw mogelijk weer-geven. Hij schilderde wild over de draden heen en trok het raster na afloop van het doek af, of liet het gewoon zitten. Kennelijk was hij gecharmeerd door de aldus ontstane structuur van vakjes. Het zal geen verwondering wekken dat het vooral ook collega-kunstenaars waren die

Bulletin 2-2012_7.indd 20 09-07-12 09:40


Mancini’s schilderijen met hun bijzondere techniek waardeerden. De zeeschilder Hendrik Willem Mesdag (1831-1915) was een groot bewonderaar, hoewel hij de zichtbare vier-kantjes van het raster eigenlijk hinderlijk vond. Hij steunde Mancini financieel en introduceerde zijn werk in Nederland. Hij kocht en verkocht vele schilderijen van Mancini. De Lafenis is waarschijnlijk via Mesdag in het bezit gekomen van de schilder Jacob Maris (1837-1899) voordat Van Bilderbeek het in 1904 kocht. Maar er is nog iets vreemds aan de hand met het schilderij. In de catalogus van de in 1987 in het Dordrechts Museum georganiseerde tentoonstelling Antonio Mancini en Nederland staat bij de beschrijving van De Lafenis: ‘In het midden is een kindertandje in de verf gedrukt.’ Deze informatie blijkt afkomstig te zijn van de toenmalige restaurator van het Dordrechts Museum. Het schilderij is in 1978 gerestaureerd, maar nergens in het verslag wordt van een kindertandje gerept. Wanneer we het schilderij goed bekijken is inderdaad rechts van de fles, iets onder het midden van het schilderij een

pasteus gedeelte te zien met een klein wit stukje erin (afb. 3). Het lijkt inderdaad de vorm van een klein tandje te hebben. Maar waarom deed Mancini dat dan? Van Mancini is bekend dat hij regelmatig stukjes glas, spiegel, blik, munten en (zilver)papier in de dikke, natte verf drukte. Met deze glinsterende materialen trachtte hij een bijzondere lichtwerking te bewerkstelligen, een fonkelende uitstraling. Net als het raster was dit in zijn ogen een middel om il vero, de werkelijkheid, beter te benaderen. Om met licht en kleur gevoelens en stemmingen natuur-getrouw uit te beelden. Doordat de in de verf gedrukte materialen in de loop der tijd dof zijn geworden is het effect tegenwoordig niet meer zo sterk. In het verfoppervlak van de Lafenis zijn verder geen andere spiegelende stukjes gevonden, maar het witte tandje en de pasteuze verf blijven het licht fraai weerkaatsen. Of er werkelijk een melktandje in de verf zit, is nog maar de vraag. Het zit deels verstopt in de verf. Het meet ongeveer 8 x 6 x 3 mm. Het lijkt weliswaar een platte onderkant en scherp randje aan de bovenkant te hebben, maar is toch onregelmatiger van vorm dan een tand. Zou het niet een opgedroogd kloddertje witte verf kunnen zijn, dat Mancini van zijn palet heeft gekrabd? Een röntgenopname zou mogelijk meer kunnen vertellen. Wellicht moet er dan ook een tandarts aan te pas komen.

3. Detail (macro opname) van De lafenis met het witte ‘melktandje foto lidwien speleers

l i t e r A t u u rHanna Pennock, Antonio Mancini en Nederland, tent. cat. Dordrecht, Dordrechts Museum 1987

2. A n t o n i o m A n c i n iIn de speelgoed-winkel, vóór 1897doek, 100,2 x 75 cmDordrechts Museum, bruikleen rce(verzameling Van Bilderbeek)

Bulletin 2-2012_7.indd 21 09-07-12 09:40


Tijdens de Zomerjungle vinden in het Dordrechts Museum vier (volks)dansen theaterworkshops plaats, georganiseerd in samenwerking met de Stichting ToBe. De work-shops, op 25 en 26 juli, worden gecombineerd met een kennismaking met het museum. De kinderen krijgen eerst een actieve rondleiding door de tentoonstelling Op zoek naar Pirosmani en gaan vervolgens dansen en toneelspelen. Dit alles onder begeleiding van twee enthousiaste museum docenten. De kinderen die niet van dansen en acteren houden kunnen gedurende de hele periode van de tentoonstelling aan de hand een speciaal gemaakte kindergids, Op zoek naar Pirosmani, zelf op ontdekkingsreis. Op 29 juli kunt u deelnemen aan een bijzon-dere stadswandeling met Ans Koning. Zij is een kenner van het leven en werk van A.P. Schotel en geeft een rondleiding door de binnenstad van Dordrecht, onder meer langs de plekken waar Schotel heeft gewoond en gewerkt. Tevens is er een A.P. Schotel stadswandeling als folder gratis verkrijgbaar.

In het Georgische weekend eind augustus/begin september wordt er veel aandacht besteed aan de cultuur uit dit bijzondere land. Tijdens dit weekend kunt u op verschillende manieren kennismaken met de Georgische cultuur: door middel van een lezing, films,

e l s a v a n a r k e l

Kom deze zomer naar de Dordtse musea en neem deel aan het uitgebreide activiteitenprogramma.

Kijk, doe en ontdek. Voor iedereen is er altijd wat te doen. Er zijn leuke rondleidingen met diverse

thema’s, workshops voor kinderen, de Cultuursafari, heuse colleges voor kinderen, een stads

wandeling bij de tentoonstelling over Schotel, een feestelijk Georgisch weekend en nog veel

meer (familie)activiteiten.

theater, rondleidingen, een wijnproeverij en Georgische muziek. Vanaf half juli verandert op vrijdagavonden de museumtuin in een buitenbioscoop. In samenwerking met The Movies vertoont het Dordrechts Museums elke week een andere film. Het programma vindt u op de website. Vanaf september is er weer iedere laatste vrijdag museumavond in het Dordrechts Museum. Iedere maand staat er een ander thema centraal en verzorgen museummede-werkers thematische rondleidingen langs schilderijen. Ook zijn er bijzondere muzikale optredens in de lounge. De avonden zijn gratis te bezoeken tussen 17.00-22.00.

Aan het einde van de zomer gaat de MuseumjeugdUniversiteit van start in De Zaal van het Dordrechts Museum. Nieuwsgierige kinderen van 8-12 jaar krijgen echte colleges!

z o m e r i n d e d o r d t s e m u s e Av o o r i e d e r e e n wAt t e d o e n

1. PICTURA Voorstraat 190-192Teekengenootschap Pictura is in 1744 opgericht

als ontmoetings- en tentoonstellingsplek voor

kunstenaars, en is dat nu nog steeds. Het pand waar

u nu voor staat, wordt sinds 1900 door Pictura gebruikt.

Schotel wordt in 1914 lid.Hij ziet dit lidmaatschap

als bevestiging van zijn profes sionaliteit als

kunstenaar.

2. BELLEVUE > horeca-aanbieding

Boomstraat 37Hier bij Bellevue stond Schotel vaak in de open lucht

te schilderen, aangemoedigd

door zijn leraar Gunneweg.Hotel Bellevue werd veel

bezocht door kunstenaars van

buiten de stad, die net als Schotel de Hollandse haven-

gezichten wilden vastleggen.

Soms nam Schotel vanaf hier

de stoom boot naar Rotterdam,

waar de haven nóg groter en

nóg drukker was.

3. HUIS VAN GIJN Nieuwe Haven 29Tegenover Huis Van Gijn lagen

de jachthaven en het clubgebouw

van de Koninklijke Roei- en Zeil vereniging. Schotel maakte

er in 1922 een schilderij van.

Bankier en verzamelaar Simon van Gijn woonde toen

in dit huis. Zijn woonhuis is nu

een museum met historische

interieurs waarin je kunt zien

hoe welgestelde burgers in het begin van de 20ste eeuw

leefden.

4. WOONHUIS EN ATELIER Bomkade 4

Als zijn ouders in 1915 uit Dordrecht vertrekken, besluit

Schotel zijn kantoorbaan op

te zeggen en fulltime als schilder te gaan werken. Hij

huurt een eigen woonruimte

met atelier op de Bomkade, met mooi uitzicht op de

haven. In 1920 trouwt Schotel

met de tien jaar jongere Elisabeth Goedvolk. Tot 1925

blijven ze op de Bomkade wonen.

5. GROTE KERK Lange Geldersekade 2De Grote Kerk van Dordrecht

is veel terug te zien opschilderijen van A.P. Schotel.

Zijn vader was er organist. In

de kerk bevindt zich het graf

van de beroemde zeeschilder

J.C. Schotel, verre familie en lichtend voorbeeld voor

A.P. Schotel.

6. GEBOORTEHUIS Schuitenmakersstraat 4De vader van Schotel is

steenhouwer. Een beroep waar Anthonie niets voor

voelt. Het huis van de Schotels en de steen houwerij

worden in 1919 verkocht en kort daarop gesloopt.

Als herinnering aan deze plek schilderde Schotel in

1930 M’n geboortehuis.

7. LOMBARDBRUG StadhuispleinIn 1924 schildert Schotel de

Lombardbrug. Hij exposeert

het werk datzelfde jaar op de ledententoonstelling

van Pictura. Critici zijn vol lof over zijn schilderijen en

roemen Schotel om de manier

waarop hij de weerspiegeling

van kleuren in het water weet vast te leggen.

8. DE DORDTEVAAR > rondvaart

Wijnbrug 3Hoewel Schotel zijn hele

leven schepen heeft geschilderd

en getekend, durfde hij niet

vanuit een bootje te gaan werken, zoals collega-schilders

wel deden. Schotel kon niet

zwemmen. Jammer, want vanaf

het water beleef je de stad op

een heel andere manier. Wel varen? Vanaf de Wijnbrug

vertrekt rondvaartboot De Dordtevaar.

2

1

3

4

7

DORDRECHTS MUSEUM

HOTEL BELLEVUEBoomstraat 37, 3311 tc Dordrecht, tel. (078) 6332 500

Bellevue Groothoofd hotel culinair is elke dag geopend.

Onze restaurants hebben verschillende openingstijden.

Restaurant Blanclunch: dagelijks 12.00 - 14.00 uurdiner:

dagelijks 18.00 - 21.30 uurhigh tea op zondag:

12.00 - 14.00 uurBrasserie BellevueDagelijks 10.00 - 24.00 uur (keuken 11.00 - 22.00 uur) AANBIEDING HOTEL BELLEVUE

Op vertoon van uw entreekaart

van het Dordrechts Museum ontvangt u koffie met gebak of

prosecco met een amuse voor de speciale prijs van € 5,50.

HUIS VAN GIJN Nieuwe Haven 29-30, 3311 ap Dordrecht, tel. (078) 7708 709

Dinsdag - zondag 11.oo - 17.oo uur Volwassenen

€ 7,00

Kinderen tot en met 12 jaar

gratis

13-18 jaar, cjp, Docentenpas

€ 4,00

Groepen vanaf 10 personen (p.p.)

€ 6,00

Museumkaart, icom, Vereniging Rembrandt gratis

DORDRECHTS MUSEUM Museumstraat 40, 3311 xp Dordrecht, tel. (078) 7708 708

Dinsdag - zondag 11.oo - 17.oo uurVolwassenen

€ 10,00

Kinderen tot en met 12 jaar

gratis

13-18 jaar

€ 5,00

Groepen vanaf 10 personen (p.p.)

€ 9,00

cjp, cultuurkaart, studenten (> 18 jaar) € 6,00

Museumkaart, icom, Vereniging Rembrandt gratis

BE

ZO

EK

ER

SI N

FO

5

6

8

2

DE

A .P. SCHOTEL 1 8 9 0 - 1 9 5 8 S T A D S W A N D E L I N G

DE SCHILDER ANTHONIE PIETER SCHOTEL

IS OP 5 SEPTEMBER 1890 IN DORDRECHT

GEBOREN. WATER , SCHEPEN EN HAVENS

WAREN ZIJN GROTE PASSIE.

DEZE WANDELING BRENGT U L ANGS

HISTORISCHE PUNTEN IN DE STAD DIE

SCHOTEL OP ZIJN SCHILDERIJEN HEEFT

VASTGELEGD.

TENTOONSTELLING

27 mei t/m 14 oktober 2012 in het

Dordrechts Museum.

FILMRobin Lutz maakte een film over het

leven en werk van A.P. Schotel. Deze

film is gedurende de tentoonstelling

te zien in De Zaal van het Dordrechts

Museum.

BOEKBij de tentoonstelling

verschijnt een uitgebreide

monografie uitgebracht

door uitgeverij thoth.

Tijdens de tentoonstelling kost de

publicatie € 29,-, daarna € 34,95.

B O T E N S P E L Op de schilderijen van A.P. Schotel zie je veel verschillende boten. Wanneer je door Dordrecht

loopt kom je ook allerlei boten tegen. Welk van onderstaande boten zie jij in de havens liggen of op het water varen?

A .P. SCHOTEL 1 8 9 0 - 1 9 5 8

2 7 M E I T/ M 1 4 O K T O B E R 2 0 1 2

D E W E R E L D

VAN H E T WAT E R

DE WERELD VAN HET WATER

De tentoonstelling, film en publicatie zijn

in nauwe samenwerking met de Elisabeth

Goedvolk Stichting tot stand gekomen.

A.P. SCHOTEL 1 8 90 -1 9

58

D E W E R E L D

VAN H E T WAT E R

C A R O L E D E N N I N G E R

Wat leuk dat je er bent! Hou je een beetje van avontuur? Mijn naam is Niko Pirosmani. Ik ben een schilder. Meer dan 150 jaar geleden woonde ik in Georgië. Op de wereld-ballon zie je waar het ligt. Ook sta ik op het bankbiljet van Georgië, leuk hè?

Het land is bijna twee keer zo groot als Nederland. Ik heb veel door Georgië gereisd en veel gezien. Ga je met me mee op ontdekkingstocht naar de mensen, dieren en landschappen in Georgië?

Met vragen en opdrachten ontdek je van alles over mijn schilderijen. Je kunt het samen met je begeleider doen.

De nummers van de vragen in je boekje horen bij de genummerde ballonnen naast de schilderijen.Volg de ballonnetjes. Begin bij nr. 1.

1NEDEDED RERE LRLR ALAL ND GEORGIË

foto

rob d

oo

laard

/izp

Zoek deze giraf

Moet je deze giraf zien! Ik heb hem in de dierentuin van Tbilisi ontmoet. Dit is de hoofdstad van Georgië. Na het bezoek heb een portret van de giraf gemaakt.

> Zie je de verschillen tussen mijn giraf en die op deze foto?

1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

> Wat is jouw lievelingsdier en waarom?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Heb jij dit schilderij ook gezien in de tentoonstelling?

rein d

oo

l

Wat leuk dat je er bent!Wat leuk dat je er bent!Wat leuk dat je er bent!Wat leuk dat je er bent!Wat leuk dat je er bent!Hou je een beetje van avontuur? Hou je een beetje van avontuur? Hou je een beetje van avontuur? Hou je een beetje van avontuur? Hou je een beetje van avontuur? Mijn naam is Niko Pirosmani. Ik ben een Mijn naam is Niko Pirosmani. Ik ben een Mijn naam is Niko Pirosmani. Ik ben een Mijn naam is Niko Pirosmani. Ik ben een Mijn naam is Niko Pirosmani. Ik ben een schilder. Meer dan 150 jaar geleden schilder. Meer dan 150 jaar geleden schilder. Meer dan 150 jaar geleden schilder. Meer dan 150 jaar geleden schilder. Meer dan 150 jaar geleden woonde ik in Georgië. Op de wereld-woonde ik in Georgië. Op de wereld-woonde ik in Georgië. Op de wereld-woonde ik in Georgië. Op de wereld-woonde ik in Georgië. Op de wereld-ballon zie je waar het ligt. Ook sta ik op ballon zie je waar het ligt. Ook sta ik op ballon zie je waar het ligt. Ook sta ik op ballon zie je waar het ligt. Ook sta ik op ballon zie je waar het ligt. Ook sta ik op het bankbiljet van Georgië, leuk hè? het bankbiljet van Georgië, leuk hè? het bankbiljet van Georgië, leuk hè? het bankbiljet van Georgië, leuk hè? het bankbiljet van Georgië, leuk hè?

Het land is bijna twee keer zo groot Het land is bijna twee keer zo groot Het land is bijna twee keer zo groot Het land is bijna twee keer zo groot Het land is bijna twee keer zo groot Het land is bijna twee keer zo groot als Nederland. Ik heb veel door Georgië als Nederland. Ik heb veel door Georgië als Nederland. Ik heb veel door Georgië als Nederland. Ik heb veel door Georgië als Nederland. Ik heb veel door Georgië gereisd en veel gezien. Ga je met me mee gereisd en veel gezien. Ga je met me mee gereisd en veel gezien. Ga je met me mee gereisd en veel gezien. Ga je met me mee gereisd en veel gezien. Ga je met me mee op ontdekkingstocht naar de mensen, dieren en landschappen in Georgië?

De nummers van de vragen in je boekje horen bij de genummerde ballonnen naast de schilderijen.Volg de ballonnetjes. Begin bij nr. 1.

> Zie je de verschillen tussen mijn giraf en die op deze foto?> Zie je de verschillen tussen mijn giraf en die op deze foto?> Zie je de verschillen tussen mijn giraf en die op deze foto?

1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

> Wat is jouw lievelingsdier en waarom?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Heb jij dit schilderij ook gezien in de tentoonstelling?

O P R E I S M E T

P I R O S M A N I D O O R G E O R G I Ë

Kindergids Pirosmani_9 DEF CMYK HR.indd 1

23-04-12 07:51

Bulletin 2-2012_7.indd 22 09-07-12 09:40


Wetenschappers en experts geven uitleg over spannende, grappige en opmerkelijke onder-werpen die gerelateerd zijn aan de Dordtse collecties. Op zondag 2 september wordt de aftrap gegeven met het college Hoe overleef ik zonder koelkast?. Assistent conservator Wyke Sybesma, laat zien hoe het leven er in de 19de eeuw uitzag. In de volgende colleges komen vragen als Wie is er bang voor water?, Wat is mooie en lelijke kunst? en Weggooien of verzamelen? aan bod. Gastdocenten zijn respectievelijk Ellen Kelder, projectcoördinator Water bij de gemeente Dordrecht, kunstcriticus Hans den Hartog Jager en museumdirecteur Peter Schoon. Tijdens de colleges kunnen kinderen naar hartenlust vragen stellenen soms zelfs echte museumstukken van dichtbij bekijken. Inschrijven kan vanaf nu via www.museumjeugduniversiteit.nl.De lezingen worden gehouden op zondag-ochtend van 11.30-12.30 uur in het Dordrechts Museum.

z o m e r i n d e d o r d t s e m u s e Av o o r i e d e r e e n wAt t e d o e n

Meer weten dan je Meester of juf ?

MuseuM jeugd universiteit Doe je mee?

voor meer informatie: www.museumjeugduniversiteit.nl

m u s e u m v A n g ij nTijdens de tentoonstelling Het witte goud is er een speciale porseleinroute door het huis; de route is af te halen bij de balie. Speciaal voor de hele familie organiseren we tijdens de zomervakantie in Huis Van Gijn de activiteit ‘Kom je buiten spelen’. De familie Van Gijn komt terug van vakantie en de dienstmeiden en jongens hebben zich heerlijk vermaakt. Ze hebben veel spelletjes gespeeld zowel in het huis als in de tuin, en lekker gegeten, maar nu moet alles spic en span zijn. Een zomerschoonmaak: de bezoekers gaan zelf ramenwassen, matten kloppen, wassen etc. Tijdens de workshop in Huis Van Gijn op woensdag 15 augustus kan je samen met de gehele familie ervaren hoe het leven was in de 19de eeuw en het huis weer helemaal schoon-maken voor de herfst!

Het witte goudp o r s e l e i n r o u t e d o o r H u i s V a n G i j n

begane grond

n i e u w e m o d e i n d e G a n G Van Gijn hield van historische interieurstijlen, maar de gang richtte hij in volgens de laatste mode van zijn eigen tijd: de wanden volledig behangen met borden rekken, porselein, aardewerk en historische voorwerpen. Met een combinatie van deze voorwerpen werden decoratieve patronen op de wanden gemaakt.

Deze mode verdween pas na de Tweede Wereldoorlog. De gangen in Nederlandse huizen werden toen weer massaal van borden en tegels ontdaan. Slechts een enkele barometer of kapstok sierde voort-aan de lege gang.

t o t i n d e s l a a p k a m e rVanaf de eerste porseleinveilingen (begin 17de eeuw) zijn Nederlanders porseleinen schotels, borden en kommen gaan gebruiken als interieurdecoratie. Zelfs in de slaapkamers werden speciale plateautjes aangebracht voor porselein [1].

De rijk versierde schoorsteen betimmering, met daarop porselein, laat duidelijk de invloed zien van Daniël Marot. Deze van oorsprong Franse architect was de hofontwerper van stadhouder- koning Willem iii. Hij ontwierp de interieurs van veel paleizen en huizen in Nederland. Marot’s interieurontwerp-prenten tonen zijn voorkeur voor het gebruik van porselein [2].

eerste verdieping

t weede verdieping

[1]

[2]

Bulletin 2-2012_7.indd 23 09-07-12 09:40

d o r d r e c h t s m u s e u m o P z o e k n A A r P i r o s m A n i ( 1 8 6 2 - 1 9 1 8 )t/m 30 septe m b e r 20 1 2

Unieke overzichtstentoonstelling van de naïeve Georgische schilder Niko Pirosmani, aangevuld met foto’s van Dimitri Ermakov en een hommage van Rein Dool.

A c t i v i t e i t e n r o n d o m P i r o s m A n iZ o M e r j u n G l e c u l t u u r s a f a r i25 + 26 juli 20 1 2

Vier workshops (volks)dans en theater voor kinderen.

G e o r G i s c h c u l t u r e e l W e e k e n D 30 augustus t/m 2 se pte m b e r 20 1 2

Vier dagen lang Georgische film, theater, lezingen, muziek en een wijnproeverij.

r o n D l e i D i n G D o o r c l a r a o s c u r a 30 september 20 1 2, 1 4 . 3 0 uur

Het Dordtse duo Clara Oscura geeft een bijzondere muzikale rondleiding.

d e w e r e l d v A n h e t w A t e r , A . P . s c h o t e l ( 1 8 9 0 - 1 9 5 8 )t/m 14 oktob e r 20 1 2

Schilderijen en aquarellen van de Dordtse impressionist Anthonie Pieter Schotel. Water, schepen en bedrijvigheid langs de kades hebben hem zijn hele leven geïnspireerd.

A c t i v i t e i t e n r o n d o m A . P . s c h o t e ls t a D s W a n D e l i n G M e t a n s k o n i n G 29 juli 2012, 1 4 . 3 0 uur

Ans Koning, kenner van het leven en werk van A.P. Schotel, geeft een rondleiding door de Dordtse binnenstad.

D e b u s s y P o e t i q u e v a n D u o + 19 augustus 20 1 2, 1 4 . 3 0 uur

Impressionistische muziek uit de tijd van A.P. Schotel.

f a M i l i e r o n D l e i D i n G26 augustus 20 1 2, 1 4 . 3 0 uur

De wereld van het water - A.P. Schotel

A g e n dAwww.huisvangijn.nl www.dordrechtsmuseum.nl

c u Y P & c u Y PMauriTshuis onTMoeT dordrechTs MuseuMt ot medio s ept ember 2012

Schilderijen uit het Mauritshuis zijn tijdelijk te gast in Dordrecht. In een reeks kleine presentaties ontmoeten werken uit beide collecties elkaar. Als eerste het Portret van Pieter de Roovere en Rustende ruiters van Aelbert Cuyp.

h u i s v A n g i j nh e t w i t t e g o u d porselein in heT inTerieurt /m 28 okt ober 2012

Huis Van Gijn bezit een bijzondere collectie Chinees en Japans porselein. Dit ‘witte goud’ deed in de 16de eeuw zijn intrede in Europa en was meteen zeer geliefd. Simon van Gijn was ook een groot liefhebber.

o v e r i g e A c t i v i t e i t e n i n G e s P r e k M e t 15 j u li 2012, 14.30 u u r

Restaurator Lidwien Speleers over het plafondstuk met vogels van Abraham Busschop.

‘ k o M j e b u i t e n s P e l e n ’15 au gu s t u s 2012, 14.30 u u r

Familieactiviteit in Huis Van Gijn: Leven en spelen zoals vroeger.

M u s e u M j e u G D u n i v e r s i t e i t 2 s ept ember 2012, 11.30 u u r

College voor nieuwsgierige kinderen 8-12 jaar: Hoe overleef ik... zonder koelkast (niet gratis).

b a c h f e s t i v a l 15 s ept ember 2012, 12.00 u u r

Familieactiviteit: Open podium amateurmusici van 8 tot 80 jaar.

f i l M i n D e M u s e u M t u i n juli /augustus 2012

Film op vrijdagavond in de tuin van het Dordrechts Museum, i.s.m. The Movies. Voor het programma zie www.dordrechtsmuseum.nl

Elk weekend is er in de musea wel iets te doen. Kijk op de websites voor meer informatie en meld je aan voor onze nieuwsbrief, om op de hoogte te blijven.

* Activiteiten zijn gratis, tenzij anders vermeld. Entree voor het museum moet wel betaald worden. Aanmelden voor de activiteiten via www.dordrechtsmuseum.nl

Bulletin 2-2012_7.indd 24 09-07-12 09:40

Documents

Bulletin 2 2012