Byenvini nan kreyòl entèmedyè Premye jou Poze keksyon sa yo ba patnè w pou konnen ni pi byen!

1. Ki moun ou ye? Ki kote ou soti? 2. Ki sa w renmen fè? Ki pastan ak aktivite ou konn fè? 3. Ki sa w pa renmen fè? Ki sa w pa renmen fè men ou

dwe fè l? 4. Ki sa w ap etidye nan Inivèsite Laflorid? 5. Pouki w te chwazi etidye li? Ki sa ou ta vreman renmen

etidye? Ki sa ou pa ta renmen etidye? 6. Ki sa w vle fè nan lavi w? Ki djòb? Ki karyè? 7. Ki sa w vle aprann nan klas kreyòl ou? 8. Di patnè w yon bagay komik/enteresan sou fanmi w.

9. Ki liv ou kwè w ap pi renmen? Sèvis Ginen oubyen Plant

ak pyebwa tè peyi d Ayiti 10. Ki kalite mizik ou pi renmen? 11. Ki jan ou kapab merite yon “A” nan yon klas tankou

kreyòl ayisyen? Ki jan yon moun kapab merite yon “B” oswa yon “C”? Ki jan sa posib?

12. Nan Inivèsite Leta, ki kalite apwòch nou gendwa fè sou yon relijyon tankou Vodou, Islam oswa Krisyanis?

13. Ki panse/bagay fè ou pi kontan nan lanne 2011 la? Liv nou genyen pou nou li semès sa a:

All these textbooks are available at: GTI textbooks at the Creekside Mall [3501 Southwest 2nd Avenue, Gainesville, FL 32607-2866; (352) 374-4500]

1. Jil, Dyeri and Ivwoz Jil. 2009. Sèvis Ginen: Rasin, Rityèl, Respè

lan Vodou. Davie, Florida: Bookmanlit.

2. Séverin, François. 2001. Plant ak pyebwa tè peyi d Ayiti. Éditions

Quitel: Port-au-Prince.

Vandredi: Sèvis Ginen 22-36

I. Travay ak yon patnè pou bay bon repons yo:

1. Èske Vodou gen yon sèl otorite? Kijan l diferan konpare ak lòt

tradisyon nan sans sa a? Bay yon egzanp.

2. Kisa mo “eritye” a vle di? Kisa li sijere?

3. Kisa mo Vodou a vle di?

4. Kwayans Tradisyonèl Ayisyen sonje ki moun?

5. Èske yon kretyen vivan kapab nan Vodou?

6. Esplike: “Lakòl ki soude vizib ak envizib.”

7. Poukisa liv la di “chante Vodou se yon kout flach sou sa ki te pase

lan peyi a”?

8. Vodou soti nan yon tradisyon ekri oswa pale? Èske yonn pi bon

pase lòt?

9. Ki enpòtans voye yon pwen genyen an Ayiti ak nan Vodou?

Poukisa moun sèvi ak mòd chante konsa?

II. Mete nou nan gwoup ak 3 moun. Chwazi yon moun ki pou

bay repons yo. Lè w fin ak keksyon ou yo, konmanse ak lòt

yo.

10. Esplike: sanba.

11. Esplike: mitoloji.

12. Jeyografikman, ki kote Ginen ye?

13. Pi fò Ayisyen soti ki kote an Afrik yo?

14. Eske sèvitè Ginen tèt cho pou konvèti moun? Esplike wi

oswa non.

15. Ki ras yo ki mete lesklavaj an Afrik? Te gen yon kalite

esklavaj anvan yo te rive? Eske se te menm jan?

16. Esplike orijin “Lwa Frèt” ak “Lwa Cho.” Ki konfizyon anpil

otè fè sou Vodou?

17. Bay egzanp pèp Rada ak Kongo yo.

18. Kijan kwayans yo vin melanje an Afrik?

19. Pale sou konmansman komès esklav an Ewòp an Itali ak

Pòtigal. An 1550, ki pousantaj moun te esklav Lisbòn?

20. Kijan latè te divize an Afrik anvan magouyè Ewopeyen rive?

Ki Ayisyen te gen menm vizyon an?

21. Ki sans espirityèl mo Ginen an genyen?

22. Poukisa vil „Kwa Bosal‟ gen non sa a? Kisa yo te fè ak

esklav afriken yo la?

23. Poukisa sèvitè toujou site non nanchon Ginen yo?

24. Ayisyen gen zansèt Ewopeyen; poukisa yo pa sonje yo menm

jan yo sonje zansèt Afriken yo?

Dikte Ginen

1.Depi w/ou chèche, w ap jwenn

2. mangonmen = [malouk; lan danje]

natif natal

3.manje agogo

4.Nèg Ginen egal Fran Ginen

5. Dantan egal zansèt

Dahomen te nan gwo komès esklav

Magouyè egal sanginen

6. Papa Ewopeyen yo mòde pitit Ayisyen yo jis lan zo

Pratike vokabilè nan Sèvis Ginen

[Dahomen = Benen] [“Yon gwoup gason ki di moun sa pou yo kwè”]

[Kenbe tennfas] [Kongo] [Lwa Cho = Petwo-Kongo] [Lwa Frèt = Rada,

Dahomen] [Yon peyi Slav = Lapòlòy] [Ginen] [Kwa Bosal] [Pòtigal]

[tyoul ki pou sèvi esklav] [vann ozanchè]

1 2 [vann ozanchè] [tyoul ki pou sèvi esklav]

3 4 5 [Ginen] [Kwa Bosal] [Pòtigal]

6 7 8 [Yon peyi Slav = Lapòlòy] [Lwa Frèt = Rada, Dahomen] [Lwa Cho = Petwo-Kongo]

9 10 11 [Kongo] [Kenbe tennfas] [Dahomen = Benen]

12 [“Yon gwoup gason ki di moun sa pou yo kwè”]

Paj 37-56

1. Ki jan Ayisyen wè lafanmi? 2. Ki rapò timoun dwe genyen ak granmoun? 3. Esplike: kijan Vodou konekte ak relijyon Women? (Roman) 4. Esplike: Mawou-Lisa (p. 40). Ki koneksyon Mawou-Lisa genyen ak

mo Marasa? 5. Franse anbake konben moun Afriken an Ayiti? 6. Konben lane esklav te ka espere viv? (p. 43). 7. Èske li fè sans rele Ayiti „La perle des antilles‟? Esplike (p. 47). 8. Ki wòl chante Vodou genyen? (p. 50) 9. Ki move trètman esklav yo te sibi? (p. 51). 10. Defini mo demanbre a (53-54). 11. Kijan Revolisyon Ayisyen an chanje lemonn? 12. Poukisa tè Ayiti sakre pou Vodwizan?

Ogatwa se pou onore lespri yo Sen-Domeng se te yon labatwa Marasa se Jimo/Jimèl Sakre Mawon yo te chape anba lesklavaj Mawou-Lisa se Bondye nan Vodou Sèvis piblik la nan honfò/ounfò li pwatrinè, l ap touse moun kankannen anba solèy

Jwèt pou ou http://www.youtube.com/watch?v=ZRMAnFqYXW0 Ki wòl sinema genyen an Ayiti? Esplike: reyalizatris. Dekri katye „Sinema anba zetwal.‟ Ki kote ekpi Sinema konn ale? Defini: dènye rakwen. Ki anbisyon reyalizatris la genyen? Ki sansibilizasyon ekip la vle fè? Èske fim nan gratis?

Sèvis Ginen, 68-78

Granmèt / filozòf / aganman / Jezi / Legba / Mohamèd / Vichnou 1. Ki moun yo ye: Jezi, Legba, Mohamèd, Vichnou? 2. Esplike sans “Mawou-Lisa,” nan paj 68. 3. Ki tras Mawou-Lisa nou jwenn nan fason Ayisyen yo konsevwa

Bondye? 4. Èske Ayisyen kwè nan anpil Bondye? 5. Poukisa Bondye pa “danse nan tèt moun” pou Ayisyen? 6. Kisa Bondye ye? Yon moun?

7. Eske Bondye parèt nan rèv moun Vodou?

8. Ki jan Bondye antre nan tèt Kretyen yo? (p. 72) 9. Eske lwa se menm ak Bondye? Ki jan Ayisyen konsevwa lwa yo? 10. Aganman senbolize kisa? 11. Lè kolonizasyon konmanse, kisa Ewopeyen yo remake ann Afrik bò

lakay peristil yo? (74) 12. Pou Vodwizan, poukisa Bondye te kreye lwa yo? 13. Pou Kretyen, poukisa Bondye kreye zanj yo, Jezi? 14. Esplike: Bondye bay, li pa konn separe / Ki mele Bondye ak grangou

chen / Kreyon Bondye pa gen gonm. 15. Vodwizan kwè nan lanfè?

http://www.youtube.com/user/haiti220#p/u/109/U5g2ROcOMPY

[pasaj kominikasyon kontak]

[kòklo/kòklò Legba Gad on gwo kòklo papa! Tèt li poze nèt!]

[Dantan Ginen (Oseyani). Se lafanmi. Pyebwa: syèl, tè, anba dlo | baton]

[Papa Legba Vèvè Legba ak baton ladan ni. Bibop koul anpil.]

[Manbo a ap fè yon seremoni Se kalfou/kafou a. Mèt Kafou.]

[jèn moun byen gaya y ap mache bobis Tousen Louvèti]

[Janis = Janvye; Legba women ak 2 tèt Anansi = Legba Akan]

Dekri sèn sa a. Keksyon pou kominikasyon

1. Esplike: non vanyan. 2. Revize: lwa cho / lwa frèt. 3. Ki lè ou konn mache bobis? 4. Ki lè tèt ou poze? 5. Poukisa pyebwa se gwo senbòl nan Vodou? 6. Kisa mo „ago‟ vle di? 7. Revize kèk aspè lwa Legba? 8. Nan Krisyanis, ki moun/sen/espri gen menm wòl la?

Siklòn, goudougoudou, kolera... tèt chanje http://www.youtube.com/user/jwetPouOu#p/a/f/0/QkviUO2Utyg

Sant Pèpètyèl http://www.youtube.com/user/jwetPouOu#p/c/37632A96C265F7A4/9/nzoPJPenDlo

1. Kisa medam yo ap aprann? 2. Konben tan reskonsab la te Kanada? 3. Ki enpòtans atelye sa a genyen? 4. Ki objektif yo genyen? 5. Kote timoun yo ale? 6. Frè eskolè se konben chak mwa? 7. Sa rive nan yon ti bat je? 8. Ki jan ti bebe a rive la? 9. Dekri sant la, ki aktivite li genyen? 10. Sa ki rive pitit reskonsab la?

Sèvis Ginen paj 86-101,

1. Ki lè Bondye te kreye lwa Danbala ak Ayida yo, selon mit Vodou yo? 2. Kote Danbala ak Ayida konn plotonnen kò yo? 3. Ki kote sèvitè yo konn pentire Danbala ak Ayida? 4. Ki wòl Danbala ak Ayida genyen? 5. Poukisa yo reprezante yo tankou koulèv? 6. Ki vil nan Benen se lakay Dan? 7. Kijan yo rele moun ki bat tanbou nan Vodou? 8. Mo “Rada” a konekte ak ki vil nan Dahomen (Benen)? 9. Esplike mo yanvalou a. 10. Nan gouvènman Wayom Wida, ki djòb Yovogan te genyen?

11. Ki kalite lwa se Èzili Freda? 12. Poukisa yo konn di Èzili “bleng sou bleng”? 13. Èzili se patwon kisa? 14. Esplike “Depi nan Ginen Nèg rayi Nèg.” Poukisa li pa vre selon Jil

ak Jil? (p96) 15. Kisa ki lanvè “renmen”? 16. Kipid ak Èzili gen ki koneksyon 17. Poukisa Èzili dekri tankou yon manman? Kisa manman yo konn fè?

18. Kijan Mari ak Èzili vin asosye? (98). 19. Poukisa Èzili Dantò ponya, poukisa li pa pale lè li danse nan tèt

moun? 20. Poukisa Èzili Dantò klase kòm yon lwa Petwo-Kongo lè li soti nan

zòn Rada a? 21. Ki wòl Èzili Dantò te genyen nan lagè lendepandans lan? 22. Ki bèt sèvitè yo konn sakrifye pou Èzili? 23. Ki sans chif sèt la genyen nan Vodou?

Kounyeya idantifye mo ak lide ki ilistre nan foto ak imaj sa yo:

1 2 3

4 5 6 7

8 9 10

11 12 13

14 15 16 17

Hountògi Hountò plotonnen Wida pyès 25 kòb ak Danbala manniganse pou pran pouvwa kouto ki pike yon kè trèt pa sot lwen kouto ponyade Kipid epi banza ak flèch li. Isis, Oris [here]

101-120 1. Esplike: Gedevi ak Gede 2. Lwa Agasou konekte ak ki bèt? [krab] (101) 3. Kisa Agasou pwoteje an Ayiti? 4. Agasou se pitit ki bèt? [leyopa] 5. Ki jan Wa Dahomen te konn sèvi ak lwa yo? Poukisa? 6. Ki moun ki Bosou Achade ak Kadya Bosou 7. Poukisa Achade te peye hougan yo? (105) 8. Dyobolo Bosou, Kadya Dosou, Kadya Bosou se konben lwa?

(105) 9. Ki atitid Kadya Bosou genyen ak lesklavaj? (105) 10. Poukisa li te sètoblije patisipe nan kòmès la?

Benen: peyi Vodou (65%), peyi Krisyanis (15%), peyi Mizilman (15%) Benen = peyi Rada, peyi Danbala, peyi Kadya Bosou

1 2

3 4 5

6 7

8 9

10 11 Gramè ak vokabilè kreyòl:

1. Dahomen te sètoblije fè woulman avèk yo, peye yo enpo Esplike sans mo woulman an kreyòl

2. Se Ewopeyen yo ki pote maladi a, san yo pa konn sa Ki jan gramè kreyòl la diferan ak gramè anglè?

3. Anpil fanmi kraze rak epi y al ouvè nouvo waf...pou yo fè tout kalite komès, ata komès moun. Jwenn sinonim pou mo an gra

1. Dekri wòl Wida, Dahomen, nan istwa lesklavaj (106) 2. Dekri kèk nan zak Kadya Bosou yo (108) 3. Ki sans Agasou (se pa Agawou) genyen nan Dahomen? (104)

[Achade di se lwa Agasou ki mete fanmi li sou pouvwa a; se Agasou ki fonde Dahomen]

4. Dekri yo. 5. Ki lyen Tousen Louvèti genyen ak Agawou nan Dahomen? 6. Ki rapò Kadya Bosou genyen avèk fanm? 7. Ki fanm li te pi renmen? [Larèn Wandyole] 8. Ki pitit yo te grennen? [Achade] 9. Ki honfò Ayiti konsidere tèt li tankou eritye Dahomen? Ki kote l ye?

(113)

144. Achade o! Achade, m pa genyen paran isit ki pou pale pou mwen! Achade, mwen pa genyen paran isit ki pou pale pou mwen la! Achade o, Ogou move o! 148 Kou yo malad o, yo rele Achade. O, kou yo geri kò yo, Achade se demon.

177. Dyobolo Bosou mwen o m a prale, Anminan, sa k ap kenbe Gran Bwa lè mwen pa la. (bis) Moun yo voye rele mwen pou zanfan ki malad. (bis) Se mwen k manman papa zanfan la yo, si yo malad, mezanmi, se pou m ale pou m al bay o lavi o. Ogou yo

1. Ogou soti nan ki kominote? 2. Ki karaktè li genyen? 3. Ki senbòl Ogou mache ak yo? 4. Poukisa yo sèvi ak yon chwal pou reprezante Ogou?

Fèt Agawou: http://www.youtube.com/user/haiti220#p/u/58/Jc-F6g4x47Q Nago Oyo ak Wayòm Oyo

1. Dekri pèp Nòk la; kote yo soti, ki enpòtans yo genyen? (p. 117) 2. Dekri enpòtans fè nan lagè, lasyans, teknoloji ak Vodou (118) 3. Ogou se patwon kisa? (118) 4. Kisa bòs fòjewon konn fè? 5. Ki rapò Dahomen genyen ak Nago-Oyo pandan 100 ane (119)? 6. Kijan yo rele lwa nan zòn Nago-Oyo? Nan Kiba jodi a? (120)

Dekri sèn nan. Kisa k ap pase? Kisa moun kenbe? Eske se yon seremoni Vodou tipik?

1. Lwa Chango (nan fanmi Ogou a) te yon moun. Ki moun? (120) 2. Dekri fanmi wa Afriken yo. (121) 3. Ki tan ki konekte ak Chango? (121) 4. Ki moun ki Bejamenn Franklen? 5. Poukisa Vodwizan konn sonje wa Nago yo? (124) 6. Kisa fraz Vodou “Awo Achè Nago” vle di? 7. Ki wòl Ogou genyen nan Revolisyon Ayisyen? (125-6) 8. Ki moun Ewopeyen te yon kriminèl san vègòy? Poukisa? (126)

[Napoleyon] 9. Gen moun ki panse Desalin te yon gwo militè, men J. & J. sijere li te

fè diplomasi tou. Ki egzanp yo bay? (128) 10. Poukisa anpil honfò genyen drapo pou Ogou? (129)

11. Lè moun tonbe lwa Ogou, kisa yo konn fè (129-30) 12. Ki koulè reprezante Ogou, poukisa? 13. Rada / Petwo-Kongo = fi / gason. Esplike. (131)

Sanba Azò (Azor) http://www.youtube.com/watch?v=SAnQ8Od6P7Q&playnext=1&list=PL026F13DB44E85DBA

1. Chante sa a pale sou ki koze? 2. Ki vokabilè ou tande nan chante a? 3. Ki bagay yo genyen nan videyo a? 4. Ki kote yo prale? Ki kote y a wè sa? 5. Ki kalite moun se pou siveye?

W ap mache di sanba anmwe pa pran nan pyèj o! lo bannann apre Bondye, nou la, apre Lesen nan syèl, nou la

Esplike mo ki anba yo. Si ou pa konnen, avanse. N ap tcheke repons yo nan yon ti talè. Egzanp: chan diri Chan diri a parèt nan vèvè Azaka a Kache Montre Jihad an 1836 |Foula yanvalou |yon rit tanbou tyaka |manje Azaka (mayi ak lòt manje) Zaka |moun andeyò (lwa a) bayakou |devide latrin Ibo |pèp demokratik Papa Loko |pyebwa sakri repozwa lwa |kote lwa rete Ayizan |palmis kanzo |inisye (li gen limyè) milokan |vèvè ki konbine plizyè vèvè mawoule |mache ak bèf nan mache Mèt Agwe |lanmè Aloumandya |Labalèn pagay |bwafouye san vwal bak Agwe |kabare pou Agwe

Ti Kwiz 169-185 1. Ki avantaj teknolojik Ewopeyen yo te genyen?

a. gwo kay b. gwo zam c. gwo batiman d. a & b e. b & c 2. Nan 17yèm syèk la, peyi sa a te pwodui anpil twal. (170)

a. Dahomen b. Ibo c. Kongo 3. Kisa “Basen San” vle di?

a. Kote yo fè sakrifis b. Atlantik la 4. Franse yo menm te al kidnape Afriken yo

a. Vre b. Pa vre 5. Franse yo te al peye bandi afriken yo pou kidnape moun

a. Vre b. Pa vre 6. Lavil Wida nan Dahomen,

a. lakòt Dahomen b. lwen lakòt 7. Soulouk...

a. se yon ansyen prezidan b. se yon lwa c. se yon manje 8. Koulè nwa

a. Moun vivan b. Zansèt 9. Koulè blan

a. Moun vivan b. Zansèt 10. Selon lasyans, gen moun ki gen san pwòp ak moun ki pa gen san

pwòp. a. Vre b. Pa vre

Ti Kwiz 186-204 1. Manje lwa se yon...

a. jès senbolik b. yon tradisyon ki fini c. yon 2. Sakrifis nan nanchon Senega pa genyen bèt sa a ladan ni:

a. kabrit b. bèf c. kochon d. poul 3. “Bon chasè” =

a. bon abitan b. bon avoka c. bon militè 4. Nan tan lontan, sakrifis moun te fèt nan:

a. Mwayen Noryan b. Afrik c. Azi d. Tout (a/b/c) c. Okenn 5. Souvan nasyon ki ilegalize sakrifis bèt (kòm Lèzetazini)

a. gen labatwa kanmenm b. pa gen labatwa 6. Vodwizan sèvi ak alkòl nan rityèl yo.

a. Vre b. Pa vre 7. Doktè rekonèt alkòl kòm yon bwason moun bwè pou yo bat ak...

a. Rimatis b. Tèt fè mal c. Dezespwa 8. Nan tan lontan, anpil te bwè plis diven pase dlo paske dlo a te gen...

a. Mikwòb b. Move gou c. Yon pri elve 9. Ayisyen pa respekte moun sou.

a. Vre b. Pa vre 10. Sèvitè mete rad penitans

a. pou defèt peche b. pou ankouraje peche 11. Ewopeyen yo te bati plizyè lekòl pou esklav yo.

a.Vre b. Pa vre 12. Dans Vodou

a. Piblik b. Prive 13. Wanga Vodou

a. Piblik b. Prive

Vodou nan Kap Ayisyen http://www.youtube.com/watch?v=zVwJbz-H-28&feature=related Esplike:

1. 2.

3. 4.

5. 6.

Esplike mo ak lide sa yo: 1. alkòl dejwe lespri 2. se yon kalite luil sosyal 3. Don Petwo 4. Lwa achte 5. Lwa rasin 6.Donki=Lougawou 7. Moundong 8. Simbi 9. Regleman (193)

Jeyografi Afriken: Kongo ak Angola (Wangòl)

Pale ak patnè w sou moralite nan Vodou 1. Poukisa moun di Ayiti pòv pou sa Ayisyen yo fè? 2. Eske lajan/richès = moralite? 3. Eske lajan fè moun? Eske Ameriken kwè sa? 4. Poukisa l ap difisil pou Ayiti soti nan mizè l la? 5. Ki wòl Ewopeyen yo genyen nan mizè Ayiti? 6. Èske sèvitè Vodou asepte imoralite? Vòl? Krim?

Vokabilè ak tèm ki nan paj 204-224

1 2

3 4

4 5 6

7 8 (1711)

9 10

11 migrasyon Banntou so dlo mòn Makaya eklate poud bal revolvè koulè blan ak nwa pase piman sou kò yo

Vodou nan Kap Ayisyen http://www.youtube.com/watch?v=zVwJbz-H-28&feature=related Lakou Soukri, Gonayiv: http://www.youtube.com/watch?v=Tsjfm25FSN8 Kadya Kadya, Gonayiv http://www.youtube.com/watch?v=vBhfiF01taQ Kòtdivwa http://www.youtube.com/watch?v=eO7vxfTO-wk&feature=related Imaj Afriken

http://negroartist.com/precolonial%20africa1/index.html

1. Dekri wayòm Kongo (205) 2. Poukisa peyi Kongo toujou enpòtan jounen jodi a? 3. Bay non kèk lwa Kongo. 4. Ki moun ki te Don Petwo? Ki pwovèb konekte ak li

menm? Ki sans mo don an genyen an kreyòl (212) 5. Ki relijyon Don Petwo vin adopte? (213) 6. Bay kèk detay sou lwa Gede ak Bawon Samdi.

Istorikman, èske yo soti nan menm kote? Dekri Tonbe Lwa Gede (218)

7. Ki jan Sèvitè wè lavi ak lanmò ak Gede? 8. Poukisa Gede bon, Gede move? 9. Ki taktik Pap Gregwa I te genyen nan lanne 601

(222)?

SG 224-236

Esplike mo sa yo: mete yo nan fraz ki esplike sans yo Eritye yo soukri “fetich” Eritaj la zen/zin fanatik Mapou a tonbe febli

1 2 3

4

5

6

7

7.

8.

1. Ki moun ki te Larèn Kongo? 2. Ki lè Ayisyen yo konn rantre nan nouvo relijyon? 3. Poukisa yo di Larèn Kongo “pa t pot kanson pou

bèl twal” 4. Kijan Pòtigè yo fòse Larèn Kongo antre nan

komès esklav? (228) 5. Ki lè pèp Wangòl pèdi kontwòl tè yo? Ki lè yo

reprann kontwòl? (1663-1974) 6. Kisa ki cheve Simbi? (229)

7. Rakonte kèk bagay Wa Toni te fè nan wayòm Kongo a. Ki jan li te chanje relijyon? (232-233)