Upload
tuong-anh-le-pham
View
228
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
1/57
Chng II. Cc k thut nn
trong cng ngh sinh hc hin i
GV: Nguyn Th Kim Khang
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
2/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
3/57
I. Cc k thut chnh s dng trong to DNA ti t hp(Recombinant DNA)
3. Cc vector nhn dng (cloning vector) s dng trong kthut DNA ti t hp
3.1. Khi nim
Nhn dng gene (gene cloning): qu trnh
nhn bn cc on DNA ct thnhnhiu bn ng nht v sp xp chngthnh tng dng ring bit
Vector: DNA ngn dng thng hay dngvng, DNA cn nghin cu c ci
vo DNA l
Vector nhn dng: l mt mnh nh DNA c gc ti bn,c th nhn ln trong t bo ch
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/PGEX-3X_cloning_vector.pnghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/PGEX-3X_cloning_vector.png8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
4/57
I. Cc k thut chnh s dng trong to DNA ti t hp(Recombinant DNA)
3. Cc vector nhn dng (cloning vector) s dng trong kthut DNA ti t hp
3.2. Yu cu ca mt vector chuyn gene
+ C im khi u sao chp (origin of replication)
+ C cc on trnh t nhn bit cho enzyme gii hn ct
+ C mt hay nhiu gene ch th: khng sinh, gene tng hp mu
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
5/57
I. Cc k thut chnh s dng trong to DNA ti t hp(Recombinant DNA)
3. Cc vector nhn dng (cloning vector) s dng trong kthut DNA ti t hp
3.3. Cc ng dng ca vector chuyn gene
+ To dng, nhn dng cc on trnh t/gene to nhiu bn sao ging nhau
+ Nghin cu s biu hin ca mt on trnh/gene t
+ Chuyn gene vo t bo ca sinh vt khc
+ Sn xut cc RNA t cc DNA to dng
+ Sn xut protein tng hp t gene c to dng
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
6/57
I. Cc k thut chnh s dng trong to DNA ti t hp(Recombinant DNA)
3. Cc vector nhn dng (cloning vector) s dng trong kthut DNA ti t hp
3.4. Chn la vector
+ Ph thuc vo mc ch nghin cu
+ Kiu ca t bo ch ph hp vi DNA nhn
Nhm t c hiu sut ti u cho tng mc ch nghin cu
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
7/57
3.5. Cc vector nhn dng ch yuplasmids phages cosmids Cc vector khc
Phn t DNA nh, cu trc mch
vng, nm ngoi NST ca t bovk
Virus ca vi khun Vector lai nhn
to t mtplasmid vi cctrnh t cos caphage
Plasmid Ti, YAC
(yeast artificialchromosome),
Kch thc: 1.5 300 kb 2 200 kb ~ 5kb
Phn loi:+ Plasmid c s lng bn saoln (10 100)
+ Plasmid c s lng bn saonh (1 4)
+ Plasmid tip hp
+Plasmid khng tip hp
pSC101, ColE1
pBR322, pAT1153, pUC18
ng dng: vector dng nhndng 1 on DNA trong vi khun
Phn loi:+ Virulent
+ Temperate
Cc loi phages:
EMBL, GEM,phage M13, T4
ng dng: Nhndng cc on DNAc kch thc ln
Tch dng t nhnggene ln ton n hn enome
ng dng: nhn dng ccon DNA ln(40-45 kb)
ng dng: Tchdng gene, lpngn hng genome,dng trong chuyngene t bo ngvt, thc vt
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
8/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
9/57
I. Cc k thut chnh s dng trong to DNA ti t hp(Recombinant DNA)
4. Cc vt ch thu nhn vector chuyn gene+ Vi khun E.coli v cc vi khun khc
+ Nm men v nm mc
+ T bo thc vt bc cao+ T bo ng vt c v
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
10/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
1. Phng php tch chit DNA1.1. Nguyn tc
Ph mng t bo v mng nhn: proteinase K,
SDS (sodium dodecyl sulphate) v sarcosyl Loi b cc thnh phn khc DNA trong mu:
phenol, chloroform
Ta nucleic acid: ethanol, isopropanol
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
11/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
1. Phng php tch chit DNA1.2. Tch chit DNA t m ng vt
Vt liu
Men, vi khun
Cc m ng vt (no, gan, phi, tim, thn)
Mu ng vt, cn trng
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
12/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
1. Phng php tch chit DNA1.3. Tch chit DNA t m ng vt
Chn v tr mu trc khi tch gDNA
Mu Yu cu Nhit tr (oC)
S lngmu ban u
Ghi ch
M ng vt mu ti -20, -70 25-60 mg
Men G u ca
log phase
-20, -70 5x107 cells Ra bng dung
mi miVi khun 2x109 cells
Mu ng vt mu ti Proteinase K
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
13/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
1. Phng php tch chit DNA1.3. Tch chit DNA t m ng vt
Homogenize
(ng nht mu)
Phase separation(Tch ri)
Centrifugation(Ly tm)
DNA precipitation(Kt ta DNA)
DNA wash(Ra DNA)
DNA solubilazation(Ho tan DNA)
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
14/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA1.4. Phng php tch chit RNA
ng nht mu(Homogenize)
Tch ri(Phase separation)
Kt ta RNA(RNA precipitation)
Ra RNA(RNA wash)
Ho tan RNA(RNA solubilazation)
Ph v(Disruption)
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
15/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
16/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
17/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA1.5. Phng php nh lng DNA, RNA
1.5.2. Phng php in di (Electrophoresis)
Nucleic acid l phn t tch in m
Phn t di chuyn t cc m n cc dng
Nguyn tc:
C 2 lai gel: Agarose gel v Polyacrylamide gel
Cc DNA khc nhau v trng lng khc nhau vin tch
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
18/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA1.5. Phng php nh lng DNA, RNA
1.5.2. Phng php in di (Electrophoresis)
Ethidium Bromide
in di vi Agarose gel
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
19/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA1.5. Phng php nh lng DNA, RNA
1.5.2. Phng php in di (Electrophoresis)
in di vi Agarose gel
S lng agarose gel (%) Kch thc cc on DNA
tch ri (Kb)0.6 0.8 1 2
0.9 1.2 0.5 0.7
1.2 1.5 0.2 0.5
2.0 0.1
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
20/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA1.5. Phng php nh lng DNA, RNA
1.5.2. Phng php in di (Electrophoresis)
in di vi polyacrylamide gel
S lng acrylamide gel (%) Kch thc cc on DNAtch ri (Kb)
4 200 8005 80 200
8 40 100
11 10 - 50
Cc phn t c nh du bng ng v phng x
Pht hin v tr bng k thut phng x t ghi
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
21/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
2. Phng php lai acid nucleic
2.1. Nguyn tc
-Da vo nguyn tc b sung (A-T, C-G) phn t lai
-iu kin tin hnh phn ng lainhit , ho cht (NaOH, formaldehyde) tch hai mchDNA thnh si n d dng bt cp vi nhauMu d c nh du phng x P32 pht hin v tr lai
2.2. Cc phng php lai:Southern Blot, Northern Blot, Western Blot
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
22/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
2. Phng php lai acid nucleic
Souther blot
- Nguyn l
Da vo nguyn tc b sung (A-T, C-G) ca mu d (DNA) c nh du bng ng v phng x P32
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
23/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
2. Phng php lai acid nucleic
2.2. Southern Blot- Cc bc tin hnh
DNATch DNA trnAgarose gel Chuyn DNA t gel sang mng lai
Mu dMng lai vi vchDNA c chuyn
Mu ng v phng xc vi mng lai
Cc vch DNA c th hin trn fil
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
24/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
2. Phng php lai acid nucleic
2.2. Southern Blot
- ng dng+ Nghin cu s a hnh ca DNA v nh gi s a hnhca cc on gii hn (RFLP: restriction fragment length
polymorphism)+ Xc nh trng lng phn t ca cc on gii hn vmc ging nhau gia gene NST v trnh t mu d+ C hay khng s hin din ca gene v c bao nhiu
bn sao hin din trong b genome ca sinh vt
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
25/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
2. Phng php lai acid nucleic
2.3. RFLP (Restriction fragment length polymorphism)+ L s a dng v trnh t DNA ca b genome ct DNA thnh nhngmnh nh vi cc enzyme gii hn v kch thc ca nhng mnh nyc phn tch qua chy in di (electrophoresis gel)
Nguyn tc+ Da trn s sai khc ca cc ph bng in di v di ca cc on b ctbi cc enzyme gii hn
ng dng lnh vc di truyn v chn to ging+ Cng c quan trng cho bn h genome
+ Pht hin s c mt ca gene cn tm: v tr ca cc gene mang bnh ditruyn, ri ro ca mt bnh+ Pht hin s a dng DNA qua cc c th khc nhau ca mt loi: duvn tay+ Kim tra quan h huyt thng
+ Pht hin cc th lai soma
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
26/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
27/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
2. Phng php lai acid nucleic
2.4. Northern Blot
- Nguyn l: tng t phng php lai Southern blotLai mRNA vi mu d DNA
- ng dng+ Xc nh kch thc v s lng mRNA c trong t bo
+ S khc nhau gia gene ca t bo t bin v t bo bnh thng
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
28/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
29/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
30/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
31/57
1. Tch chit DNA
2. Ct DNA t cc mutocc on DNA ging nhau
3. Gn ng v phng x vou 5 DNA4. X l ho cht thnh 4 nhmring bit
5. in di sn phm trn gelpolyacrylamide
6. Chp kt qu in di bngphng x t ghi
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
32/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
33/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
34/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
3. Phng php gii trnh t gene
3.2. Phng php Sanger
DNA polymerase xc tc cho vic ko di chui polynucleotide
- Nguyn l: nh vo s tng hp mch b sung cho trnh tcn xc nh nh hot ng ca enzyme DNA polymerase vcc deoxy
Deoxy l cc nucleotide mt c hai nhm OH v tr cacbons 2 & 3
Dideoxynucleotide (ddNTP): ddATP, ddCTP, ddGTP, ddTTP
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
35/57
Cu trc ca cc dideoxynucleotide
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
36/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
37/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
3. Phng php gii trnh t gene
3.3. Gii trnh t DNA t ng
- Nguyn l:S dng enzyme DNA polymerase v cc deoxy (phng phpSanger)
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
38/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
39/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
40/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.1. Khi nim
- K thut PCR: phng php nn ca CNSH hin i
- PCR (phn ng chui trng hp): on DNA c nhn ln
- Pht minh 1985 do Mullis K.- K thut c s dng trong sinh hc phn t nhn bn mton DNA trong ng nghim
DNA polymerase (t vi khun chu nhit Thermusaquaticus)
My chu k nhit Tng hp on DNA vi tc nhanh, chnh xc
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
41/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.2. Nguyn tc
-To lng ln cc on DNA c th t DNA khun da trnc s hot ng ca DNA polymerase si mi b sung
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
42/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.3. Thnh phn phn ng
- Nng Mg2+ v cc dNTP
- Enzyme
- Buffers (dung dch m)
- Mu DNA (Template) v mi (Primers)
- Cht khc
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/PCR_tubes.pnghttp://en.wikipedia.org/wiki/Image:Pcr_machine.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/PCR_tubes.png8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
43/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.3. Thnh phn phn ng
Lng enzyme: ph thuc vo mu DNA(template) v kch thcphn ng
- Enzyme
Cc c tnh ca enzyme DNA polymerase v n v khc nhau tutheo nh sn xut
Vic thay i DNA polymerase thay i hiu sut phn ng
Tnh chnh xc ca enzyme DNA polymerase ph thuc vo hottnh 35 exonuclease
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
44/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.3. Thnh phn phn ng
Mt s buffer cha cht hot ng b mt nh hng n ccphn ng khc
- Buffers
Hiu sut, tnh chnh xc ca enzyme DNA ph thuc vo h buffers dng
Mt s buffer nh sn mt lng ion Mg2+ nht nh lu khi ti u ho nng Mg2+
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
45/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.3. Thnh phn phn ng
Nng Mg2+ ti u ph thuc vo DNA polymerase, loi DNAv thnh phn buffer
-Nng Mg2+ v cc dNTPs
Nng Mg2+ cao xut hin thm cc sn phm khng c hiuNng Mg2+ thp sn phm PCR thp
dNTP l ho cht km bn chia nh lng dNTP, gim s lnlm tan v s dng li
Lng dNTP ti u l 200 M/mi loi
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
46/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.3. Thnh phn phn ng
- Mu DNA v mi
Nng ti u ca mu DNA:plasmid, lamda: 1pg 10 ng/50 l tng th tchmu DNA genome: 50 500 ng/50 l tng th tch
Nng mi ti u: 10 mM
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
47/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.3. Thnh phn phn ng
Tng DMSO trong PCR gim nhit bt mi
- Cht khc
DMSO, formamide, glycerol, betaine mu DNA ln, giu GC
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
48/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.4. Chu trnh nhit
- Tng hp mch mi hay ko di (Extension)
- Bin tnh (Denature)
- Thc hin phn ng lai (annealing)
http://www.thuvienkhoahoc.com/tusach/images/PCR_basic_principle1.jpg8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
49/57
http://www.thuvienkhoahoc.com/tusach/images/PCR_basic_principle1.jpg8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
50/57
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
51/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.5. Cc yu t nh hng n phn ng PCR
- Mi v nhit nng chy ca mi
- Mu DNA lm khun: tinh sch, mu DNA khng qu di (1-1.5kb)
- Enzyme DNA polymerase
- nh hng ca cc nucleotide
- Mi trng phn ng- Thit b v dng c
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
52/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)
4.6. ng dng ca phng php PCR
- Tch nhanh v chnh xc tng gene
- Xc nh trnh t gene, tnh a hnh DNA, phn tch cc ch th
phn t phc v cng tc ging (cy trng, vt nui, vsv), cckiu t bin
- Chn on cc bnh di truyn, nhim trng
- Nghin cu cc mu kho c, bo tn v duy tr nhng gene qu
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
53/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
5. Cc k thut xc nh tnh a hnh da trn PCR
- K thut RAPD (Randomly amplified polymorphic DNA) -a hnh cc on DNA nhn bn ngu nhin
- K thut AFLP (Amplified fragment length polymorphism) - S
a hnh chiu di ca cc phn on DNA c nhn bn
- K thut STS (Sequence tagged site) - im trnh t c nhdu
- K thut SSR ( Simple sequence repeats) a hnh trnh t lpli n gin
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
54/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
6. cDNA (complementary DNA) Ngn hng cDNA
6.1. Khi nim:
- Tng hp cDNA t mRNA vi s c mt ca enzyme phin mngc (Reverse transcriptase)
-u im:-Gene thu nhn loi b c nhng trnh t khng m ho(intron).
-To dng gene m ho tng hp globine ca ngi, ng vt,
chim, protein thu tinh th mt b, ovalbumine, fibroin t tm
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
55/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
6. cDNA (complementary DNA) Ngn hng cDNA
6.2. K thut to cDNA
Cu trc gene
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
56/57
II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA
6. cDNA (complementary DNA) Ngn hng cDNA
6.2. K thut to cDNA Tch chit v tinh schRNA tng s
Gn oligo dT vo u 3
ca mRNAEnzyme sao chp ngc tng hp cDNA si kp
8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2
57/57
Cm n rt nhiu!
http://bigteaparty.com/blog/wp-content/uploads/clone-dog-bird.jpghttp://bigteaparty.com/blog/wp-content/uploads/clone-dog-bird.jpghttp://bigteaparty.com/blog/wp-content/uploads/clone-dog-bird.jpg