cac ky thuat nen CNSH 2

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    1/57

    Chng II. Cc k thut nn

    trong cng ngh sinh hc hin i

    GV: Nguyn Th Kim Khang

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    2/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    3/57

    I. Cc k thut chnh s dng trong to DNA ti t hp(Recombinant DNA)

    3. Cc vector nhn dng (cloning vector) s dng trong kthut DNA ti t hp

    3.1. Khi nim

    Nhn dng gene (gene cloning): qu trnh

    nhn bn cc on DNA ct thnhnhiu bn ng nht v sp xp chngthnh tng dng ring bit

    Vector: DNA ngn dng thng hay dngvng, DNA cn nghin cu c ci

    vo DNA l

    Vector nhn dng: l mt mnh nh DNA c gc ti bn,c th nhn ln trong t bo ch

    http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/PGEX-3X_cloning_vector.pnghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/PGEX-3X_cloning_vector.png
  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    4/57

    I. Cc k thut chnh s dng trong to DNA ti t hp(Recombinant DNA)

    3. Cc vector nhn dng (cloning vector) s dng trong kthut DNA ti t hp

    3.2. Yu cu ca mt vector chuyn gene

    + C im khi u sao chp (origin of replication)

    + C cc on trnh t nhn bit cho enzyme gii hn ct

    + C mt hay nhiu gene ch th: khng sinh, gene tng hp mu

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    5/57

    I. Cc k thut chnh s dng trong to DNA ti t hp(Recombinant DNA)

    3. Cc vector nhn dng (cloning vector) s dng trong kthut DNA ti t hp

    3.3. Cc ng dng ca vector chuyn gene

    + To dng, nhn dng cc on trnh t/gene to nhiu bn sao ging nhau

    + Nghin cu s biu hin ca mt on trnh/gene t

    + Chuyn gene vo t bo ca sinh vt khc

    + Sn xut cc RNA t cc DNA to dng

    + Sn xut protein tng hp t gene c to dng

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    6/57

    I. Cc k thut chnh s dng trong to DNA ti t hp(Recombinant DNA)

    3. Cc vector nhn dng (cloning vector) s dng trong kthut DNA ti t hp

    3.4. Chn la vector

    + Ph thuc vo mc ch nghin cu

    + Kiu ca t bo ch ph hp vi DNA nhn

    Nhm t c hiu sut ti u cho tng mc ch nghin cu

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    7/57

    3.5. Cc vector nhn dng ch yuplasmids phages cosmids Cc vector khc

    Phn t DNA nh, cu trc mch

    vng, nm ngoi NST ca t bovk

    Virus ca vi khun Vector lai nhn

    to t mtplasmid vi cctrnh t cos caphage

    Plasmid Ti, YAC

    (yeast artificialchromosome),

    Kch thc: 1.5 300 kb 2 200 kb ~ 5kb

    Phn loi:+ Plasmid c s lng bn saoln (10 100)

    + Plasmid c s lng bn saonh (1 4)

    + Plasmid tip hp

    +Plasmid khng tip hp

    pSC101, ColE1

    pBR322, pAT1153, pUC18

    ng dng: vector dng nhndng 1 on DNA trong vi khun

    Phn loi:+ Virulent

    + Temperate

    Cc loi phages:

    EMBL, GEM,phage M13, T4

    ng dng: Nhndng cc on DNAc kch thc ln

    Tch dng t nhnggene ln ton n hn enome

    ng dng: nhn dng ccon DNA ln(40-45 kb)

    ng dng: Tchdng gene, lpngn hng genome,dng trong chuyngene t bo ngvt, thc vt

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    8/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    9/57

    I. Cc k thut chnh s dng trong to DNA ti t hp(Recombinant DNA)

    4. Cc vt ch thu nhn vector chuyn gene+ Vi khun E.coli v cc vi khun khc

    + Nm men v nm mc

    + T bo thc vt bc cao+ T bo ng vt c v

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    10/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    1. Phng php tch chit DNA1.1. Nguyn tc

    Ph mng t bo v mng nhn: proteinase K,

    SDS (sodium dodecyl sulphate) v sarcosyl Loi b cc thnh phn khc DNA trong mu:

    phenol, chloroform

    Ta nucleic acid: ethanol, isopropanol

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    11/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    1. Phng php tch chit DNA1.2. Tch chit DNA t m ng vt

    Vt liu

    Men, vi khun

    Cc m ng vt (no, gan, phi, tim, thn)

    Mu ng vt, cn trng

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    12/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    1. Phng php tch chit DNA1.3. Tch chit DNA t m ng vt

    Chn v tr mu trc khi tch gDNA

    Mu Yu cu Nhit tr (oC)

    S lngmu ban u

    Ghi ch

    M ng vt mu ti -20, -70 25-60 mg

    Men G u ca

    log phase

    -20, -70 5x107 cells Ra bng dung

    mi miVi khun 2x109 cells

    Mu ng vt mu ti Proteinase K

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    13/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    1. Phng php tch chit DNA1.3. Tch chit DNA t m ng vt

    Homogenize

    (ng nht mu)

    Phase separation(Tch ri)

    Centrifugation(Ly tm)

    DNA precipitation(Kt ta DNA)

    DNA wash(Ra DNA)

    DNA solubilazation(Ho tan DNA)

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    14/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA1.4. Phng php tch chit RNA

    ng nht mu(Homogenize)

    Tch ri(Phase separation)

    Kt ta RNA(RNA precipitation)

    Ra RNA(RNA wash)

    Ho tan RNA(RNA solubilazation)

    Ph v(Disruption)

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    15/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    16/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    17/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA1.5. Phng php nh lng DNA, RNA

    1.5.2. Phng php in di (Electrophoresis)

    Nucleic acid l phn t tch in m

    Phn t di chuyn t cc m n cc dng

    Nguyn tc:

    C 2 lai gel: Agarose gel v Polyacrylamide gel

    Cc DNA khc nhau v trng lng khc nhau vin tch

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    18/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA1.5. Phng php nh lng DNA, RNA

    1.5.2. Phng php in di (Electrophoresis)

    Ethidium Bromide

    in di vi Agarose gel

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    19/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA1.5. Phng php nh lng DNA, RNA

    1.5.2. Phng php in di (Electrophoresis)

    in di vi Agarose gel

    S lng agarose gel (%) Kch thc cc on DNA

    tch ri (Kb)0.6 0.8 1 2

    0.9 1.2 0.5 0.7

    1.2 1.5 0.2 0.5

    2.0 0.1

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    20/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA1.5. Phng php nh lng DNA, RNA

    1.5.2. Phng php in di (Electrophoresis)

    in di vi polyacrylamide gel

    S lng acrylamide gel (%) Kch thc cc on DNAtch ri (Kb)

    4 200 8005 80 200

    8 40 100

    11 10 - 50

    Cc phn t c nh du bng ng v phng x

    Pht hin v tr bng k thut phng x t ghi

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    21/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    2. Phng php lai acid nucleic

    2.1. Nguyn tc

    -Da vo nguyn tc b sung (A-T, C-G) phn t lai

    -iu kin tin hnh phn ng lainhit , ho cht (NaOH, formaldehyde) tch hai mchDNA thnh si n d dng bt cp vi nhauMu d c nh du phng x P32 pht hin v tr lai

    2.2. Cc phng php lai:Southern Blot, Northern Blot, Western Blot

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    22/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    2. Phng php lai acid nucleic

    Souther blot

    - Nguyn l

    Da vo nguyn tc b sung (A-T, C-G) ca mu d (DNA) c nh du bng ng v phng x P32

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    23/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    2. Phng php lai acid nucleic

    2.2. Southern Blot- Cc bc tin hnh

    DNATch DNA trnAgarose gel Chuyn DNA t gel sang mng lai

    Mu dMng lai vi vchDNA c chuyn

    Mu ng v phng xc vi mng lai

    Cc vch DNA c th hin trn fil

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    24/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    2. Phng php lai acid nucleic

    2.2. Southern Blot

    - ng dng+ Nghin cu s a hnh ca DNA v nh gi s a hnhca cc on gii hn (RFLP: restriction fragment length

    polymorphism)+ Xc nh trng lng phn t ca cc on gii hn vmc ging nhau gia gene NST v trnh t mu d+ C hay khng s hin din ca gene v c bao nhiu

    bn sao hin din trong b genome ca sinh vt

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    25/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    2. Phng php lai acid nucleic

    2.3. RFLP (Restriction fragment length polymorphism)+ L s a dng v trnh t DNA ca b genome ct DNA thnh nhngmnh nh vi cc enzyme gii hn v kch thc ca nhng mnh nyc phn tch qua chy in di (electrophoresis gel)

    Nguyn tc+ Da trn s sai khc ca cc ph bng in di v di ca cc on b ctbi cc enzyme gii hn

    ng dng lnh vc di truyn v chn to ging+ Cng c quan trng cho bn h genome

    + Pht hin s c mt ca gene cn tm: v tr ca cc gene mang bnh ditruyn, ri ro ca mt bnh+ Pht hin s a dng DNA qua cc c th khc nhau ca mt loi: duvn tay+ Kim tra quan h huyt thng

    + Pht hin cc th lai soma

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    26/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    27/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    2. Phng php lai acid nucleic

    2.4. Northern Blot

    - Nguyn l: tng t phng php lai Southern blotLai mRNA vi mu d DNA

    - ng dng+ Xc nh kch thc v s lng mRNA c trong t bo

    + S khc nhau gia gene ca t bo t bin v t bo bnh thng

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    28/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    29/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    30/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    31/57

    1. Tch chit DNA

    2. Ct DNA t cc mutocc on DNA ging nhau

    3. Gn ng v phng x vou 5 DNA4. X l ho cht thnh 4 nhmring bit

    5. in di sn phm trn gelpolyacrylamide

    6. Chp kt qu in di bngphng x t ghi

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    32/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    33/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    34/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    3. Phng php gii trnh t gene

    3.2. Phng php Sanger

    DNA polymerase xc tc cho vic ko di chui polynucleotide

    - Nguyn l: nh vo s tng hp mch b sung cho trnh tcn xc nh nh hot ng ca enzyme DNA polymerase vcc deoxy

    Deoxy l cc nucleotide mt c hai nhm OH v tr cacbons 2 & 3

    Dideoxynucleotide (ddNTP): ddATP, ddCTP, ddGTP, ddTTP

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    35/57

    Cu trc ca cc dideoxynucleotide

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    36/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    37/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    3. Phng php gii trnh t gene

    3.3. Gii trnh t DNA t ng

    - Nguyn l:S dng enzyme DNA polymerase v cc deoxy (phng phpSanger)

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    38/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    39/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    40/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.1. Khi nim

    - K thut PCR: phng php nn ca CNSH hin i

    - PCR (phn ng chui trng hp): on DNA c nhn ln

    - Pht minh 1985 do Mullis K.- K thut c s dng trong sinh hc phn t nhn bn mton DNA trong ng nghim

    DNA polymerase (t vi khun chu nhit Thermusaquaticus)

    My chu k nhit Tng hp on DNA vi tc nhanh, chnh xc

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    41/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.2. Nguyn tc

    -To lng ln cc on DNA c th t DNA khun da trnc s hot ng ca DNA polymerase si mi b sung

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    42/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.3. Thnh phn phn ng

    - Nng Mg2+ v cc dNTP

    - Enzyme

    - Buffers (dung dch m)

    - Mu DNA (Template) v mi (Primers)

    - Cht khc

    http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/PCR_tubes.pnghttp://en.wikipedia.org/wiki/Image:Pcr_machine.jpghttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/PCR_tubes.png
  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    43/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.3. Thnh phn phn ng

    Lng enzyme: ph thuc vo mu DNA(template) v kch thcphn ng

    - Enzyme

    Cc c tnh ca enzyme DNA polymerase v n v khc nhau tutheo nh sn xut

    Vic thay i DNA polymerase thay i hiu sut phn ng

    Tnh chnh xc ca enzyme DNA polymerase ph thuc vo hottnh 35 exonuclease

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    44/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.3. Thnh phn phn ng

    Mt s buffer cha cht hot ng b mt nh hng n ccphn ng khc

    - Buffers

    Hiu sut, tnh chnh xc ca enzyme DNA ph thuc vo h buffers dng

    Mt s buffer nh sn mt lng ion Mg2+ nht nh lu khi ti u ho nng Mg2+

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    45/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.3. Thnh phn phn ng

    Nng Mg2+ ti u ph thuc vo DNA polymerase, loi DNAv thnh phn buffer

    -Nng Mg2+ v cc dNTPs

    Nng Mg2+ cao xut hin thm cc sn phm khng c hiuNng Mg2+ thp sn phm PCR thp

    dNTP l ho cht km bn chia nh lng dNTP, gim s lnlm tan v s dng li

    Lng dNTP ti u l 200 M/mi loi

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    46/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.3. Thnh phn phn ng

    - Mu DNA v mi

    Nng ti u ca mu DNA:plasmid, lamda: 1pg 10 ng/50 l tng th tchmu DNA genome: 50 500 ng/50 l tng th tch

    Nng mi ti u: 10 mM

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    47/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.3. Thnh phn phn ng

    Tng DMSO trong PCR gim nhit bt mi

    - Cht khc

    DMSO, formamide, glycerol, betaine mu DNA ln, giu GC

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    48/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.4. Chu trnh nhit

    - Tng hp mch mi hay ko di (Extension)

    - Bin tnh (Denature)

    - Thc hin phn ng lai (annealing)

    http://www.thuvienkhoahoc.com/tusach/images/PCR_basic_principle1.jpg
  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    49/57

    http://www.thuvienkhoahoc.com/tusach/images/PCR_basic_principle1.jpg
  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    50/57

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    51/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.5. Cc yu t nh hng n phn ng PCR

    - Mi v nhit nng chy ca mi

    - Mu DNA lm khun: tinh sch, mu DNA khng qu di (1-1.5kb)

    - Enzyme DNA polymerase

    - nh hng ca cc nucleotide

    - Mi trng phn ng- Thit b v dng c

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    52/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    4. K thut PCR (Polymerase chain reaction)

    4.6. ng dng ca phng php PCR

    - Tch nhanh v chnh xc tng gene

    - Xc nh trnh t gene, tnh a hnh DNA, phn tch cc ch th

    phn t phc v cng tc ging (cy trng, vt nui, vsv), cckiu t bin

    - Chn on cc bnh di truyn, nhim trng

    - Nghin cu cc mu kho c, bo tn v duy tr nhng gene qu

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    53/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    5. Cc k thut xc nh tnh a hnh da trn PCR

    - K thut RAPD (Randomly amplified polymorphic DNA) -a hnh cc on DNA nhn bn ngu nhin

    - K thut AFLP (Amplified fragment length polymorphism) - S

    a hnh chiu di ca cc phn on DNA c nhn bn

    - K thut STS (Sequence tagged site) - im trnh t c nhdu

    - K thut SSR ( Simple sequence repeats) a hnh trnh t lpli n gin

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    54/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    6. cDNA (complementary DNA) Ngn hng cDNA

    6.1. Khi nim:

    - Tng hp cDNA t mRNA vi s c mt ca enzyme phin mngc (Reverse transcriptase)

    -u im:-Gene thu nhn loi b c nhng trnh t khng m ho(intron).

    -To dng gene m ho tng hp globine ca ngi, ng vt,

    chim, protein thu tinh th mt b, ovalbumine, fibroin t tm

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    55/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    6. cDNA (complementary DNA) Ngn hng cDNA

    6.2. K thut to cDNA

    Cu trc gene

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    56/57

    II. Cc k thut chnh s dng trong phn tch DNA

    6. cDNA (complementary DNA) Ngn hng cDNA

    6.2. K thut to cDNA Tch chit v tinh schRNA tng s

    Gn oligo dT vo u 3

    ca mRNAEnzyme sao chp ngc tng hp cDNA si kp

  • 8/7/2019 cac ky thuat nen CNSH 2

    57/57

    Cm n rt nhiu!

    http://bigteaparty.com/blog/wp-content/uploads/clone-dog-bird.jpghttp://bigteaparty.com/blog/wp-content/uploads/clone-dog-bird.jpghttp://bigteaparty.com/blog/wp-content/uploads/clone-dog-bird.jpg