PLANIRAWE NA DOLGORO^NI PLANIRAWE NA DOLGORO^NI VLO@UVAWA VLO@UVAWA

(KAPITALNO BUXETIRAWE)(KAPITALNO BUXETIRAWE)

Poslediplomski studii MBA-MenaxmentPoslediplomski studii MBA-Menaxment

Ekonomski fakultet - SkopjeEkonomski fakultet - Skopje

Doc. d-r Sa{o ArsovDoc. d-r Sa{o Arsov

KARAKTERISTIKI NA KARAKTERISTIKI NA INVESTICISKOTO ODLU^UVAWEINVESTICISKOTO ODLU^UVAWE

Dolgoro~ni vlo`uvawaDolgoro~ni vlo`uvawa - vlo`uvawa ~ii - vlo`uvawa ~ii efekti se o~ekuvaat vo idnina, vo efekti se o~ekuvaat vo idnina, vo vreme {to e podolgo od edna godina. vreme {to e podolgo od edna godina.

vrzuvaat golemi pari~ni iznosivrzuvaat golemi pari~ni iznosi ireverzibilnostireverzibilnost efekti {to se o~ekuvaat vo idninataefekti {to se o~ekuvaat vo idninata

POSTAPKA ZA PLANIRAWE NA POSTAPKA ZA PLANIRAWE NA DOLGORO^NITE VLO@UVAWADOLGORO^NITE VLO@UVAWA

Predinvesticiska studijaPredinvesticiska studija

Investiciska studijaInvesticiska studija Pretstavuvawe na investitorotPretstavuvawe na investitorot Analiza na pazarotAnaliza na pazarot Tehni~ko-tehnolo{ka analizaTehni~ko-tehnolo{ka analiza Analiza na grade`nite re{enijaAnaliza na grade`nite re{enija Organizaciski delOrganizaciski del Ekonomsko-finansiska analizaEkonomsko-finansiska analiza Ocenka na efikasnosta na proektotOcenka na efikasnosta na proektot

Studija za izvedbaStudija za izvedba

POSTAPKA ZA PLANIRAWE NA POSTAPKA ZA PLANIRAWE NA DOLGORO^NITE VLO@UVAWADOLGORO^NITE VLO@UVAWA

predi nvesti ci ska i nvesti ci ska real i zaci ja probna studi ja studi ja na proektot rabota

1-I I 2-P I O 3-I O 4-P R 5-RR

OCENKA NA FINANSISKITE EFEKTI OCENKA NA FINANSISKITE EFEKTI OD DOLGORO^NITE VLO@UVAWAOD DOLGORO^NITE VLO@UVAWA

LikvidnostLikvidnost RentabilnostRentabilnost

Gotovinski tek za ocenka na likvidnostaGotovinski tek za ocenka na likvidnosta Gotovinski tek za ocenka na rentabilnostaGotovinski tek za ocenka na rentabilnosta

Godini

0 1 2 3 4

Prilivi:

Sopstven kapital 100.000

Akcionerski kapital 300.000

Dolgoro~ni krediti 50.000

Prihodi od proda`bata 200.000 300.000 350.000 420.000

Odlivi:

Investicii:-vo postojani sredstva-vo obrtni sredstva

400.00040.000

Materijalni tro{oci 90.000 110.000 140.000 200.000

Bruto plati 45.000 60.000 75.000 100.000

Administrativni tro{oci 35.000 40.000 40.000 50.000

Otplata na krediti 16.000 18.000 20.000 17.000

Danoci 5.000 6.000 6.500 8.000

Dividendi 12.000 12.000 14.000 15.000

NETO-PRILIV 10.000 -3.000 54.000 54.500 30.000

KUMULATIV 10.000 7.000 61.000115.50

0145.500

GOTOVINSKI TEK ZA OCENKA NA LIKVIDNOSTAGOTOVINSKI TEK ZA OCENKA NA LIKVIDNOSTA

Godini

0 1 2 3 4

Prilivi:

Prihodi od proda`bata200.00

0300.00

0350.00

0420.000

Ostatok na vrednosta1.000.00

0

Odlivi:

Investicii:-vo postojani sredstva-vo obrtni sredstva

400.00040.000

Materijalni tro{oci 90.000110.00

0140.00

0200.000

Bruto plati 45.000 60.000 75.000 100.000

Administrativni tro{oci 35.000 40.000 40.000 50.000

Danoci 5.000 6.000 6.500 8.000

NETO-PRINOS-

440.00025.000 84.000

261.500

1.062.000

GOTOVINSKI TEK ZA OCENKA NA GOTOVINSKI TEK ZA OCENKA NA RENTABILNOSTARENTABILNOSTA

KRITERIUMI ZA OCENKA NA KRITERIUMI ZA OCENKA NA INVESTICISKITE PROEKTIINVESTICISKITE PROEKTI

NediskontniNediskontni Period na vra}awe na investiciitePeriod na vra}awe na investiciite Prose~na stapka na prinosProse~na stapka na prinos

DiskontniDiskontni Neto-sega{na vrednost na proektotNeto-sega{na vrednost na proektot Interna stapka na rentabilnostInterna stapka na rentabilnost

PERIOD NA VRA]AWE NA PERIOD NA VRA]AWE NA INVESTICIITEINVESTICIITE

God. Neto-prinosi Kumulativ

0 -100.000 -

1 20.000 20.000

2 30.000 50.000

3 30.000 80.000

4 30.000 110.000

5 40.000 150.000

Primer: Inicijalni investicii vo iznos od 100.000 Proektirani neto-prinosi po godini: 20.000, 30.000, 30.000, 30.000, 40.000.

PERIOD NA VRA]AWE NA PERIOD NA VRA]AWE NA INVESTICIITEINVESTICIITE

God. Neto-prinosi Kumulativ

0 -100.000 -

1 20.000 20.000

2 30.000 50.000

3 30.000 80.000

4 30.000 110.000

5 40.000 150.000

godina tekovnata od tek Gotovinski

iznos nevraten u{te S#vra}awe celosnoto pred GodinaT

godini67,3000.30

000.80000.1003

T

PERIOD NA VRA]AWE NA INVESTICIITEPERIOD NA VRA]AWE NA INVESTICIITE

Slabosti na metodot Period na vra}awe:

1. Ne vodi smetka za vremenskata preferencija na parite

2. Ne se zemaat predvid gotovinskite tekovi po istekot na presmetaniot period na vra}awe

3. Pregolemoto potpirawe na brzinata na vra}awe {to mo`e da ja zgolemi rizi~nosta na izbranite proekti i sl.

Kriterium za prifatlivost:Presmetaniot period na vra}awe na proektot treba

da bide pokus od nekoj maksimalno prifatliv period na vra}awe

PROSE^NA STAPKA NA PRINOSPROSE^NA STAPKA NA PRINOS

Investiciidobivkanetona~Prose

RR

PROSE^NA STAPKA NA PRINOSPROSE^NA STAPKA NA PRINOS

Primer: Inicijalnite investicii na proektot iznesuvaat 100.000. Proektiranata neto-dobivka vo eksploataciskiot period iznesuva, po godini: 10.000, 15.000, 20.000, 20.000, 25.000.

000.185

0002500020000200001500010

. . . . . dobivka-neto na~Prose

%18100000.100

000.18RR

PROSE^NA STAPKA NA PRINOSPROSE^NA STAPKA NA PRINOS

Slabosti na metodot Prose~na stapka na prinos:

1. Ne vodi smetka za vremenskata preferencija na parite

2. Se koristi neto-dobivkata kako kategorija

Kriterium za prifatlivost:Prose~nata stapka na prinos na proektot treba da

bide povisoka od prose~nata cena na kapitalot.

NETO-SEGA[NA VREDNOST NETO-SEGA[NA VREDNOST (NSV)(NSV)

Kade {to:Kade {to: NPNPtt se neto-prinosite od periodot se neto-prinosite od periodot tt kk e diskontnata stapka e diskontnata stapka nn e brojot na godini vo periodot na proekcija e brojot na godini vo periodot na proekcija

n

tt

t

k

NPNSV

0 )1(

Kriterium za prifatlivost:

NSV > 0

Primer: Proektirani neto-prinosi po godini: 110.000 (investicii, kako negativen neto-prinos), 30.000, 35.000, 40.000, 40.000, 50.000.

Diskontnata stapka e proceneta na 14%.

Godina Neto-prinosiDiskonten

faktor

Diskontirani neto-

prinosi

0 -110.000 1 -110.000

1 30.000 0,87719 26.316

2 35.000 0,76947 26.931

3 40.000 0,67497 26.999

4 40.000 0,59208 23.683

5 50.000 0,51937 25.969

NSV = 19.898

INTERNA STAPKA NA INTERNA STAPKA NA PRINOSPRINOS (IRR (IRR))

n

tt

t

k

NPI

1 )1(

0)1(0

n

tt

t

k

NP

-I NP1 NP2 NP3 NP4 ….. denes god.1 god.2 god.3 god.4 ….

INTERNA STAPKA NA PRINOSINTERNA STAPKA NA PRINOS

God

Neto-prinos

i

Diskonten faktor (19%)

Diskontirani neto-

prinosi

Diskonten faktor (22%)

Diskontirani neto-

prinosi

0110.00

01 -110.000 1 -110.000

1 30.000 0,84034 25.210 0,81967 24.590

2 35.000 0,70616 24.716 0,67186 23.515

3 40.000 0,59342 23.737 0,55071 22.028

4 40.000 0,49867 19.947 0,45140 18.056

5 50.000 0,41905 20.952 0,37000 18.500

4.562 -3.311

np

pnpp NPNP

rrNPrIRR

)(

INTERNA STAPKA NA PRINOSINTERNA STAPKA NA PRINOS

np

pnpp NPNP

rrNPrIRR

)(

Kade {to:- rp e stapkata so koja posleden pat e presmetana pozitivna NSV;- rn e stapkata so koja posleden pat e presmetana negativna NSV;- NPn e negativnata NSV (zemena kako apsolutna vrednost);- NPp e pozitivnata NSV.

%7,20311.3562.4

)1922(562.419

IRR

Kriterium za prifatlivost:

IRR > Prose~nata cena na kapitalot