71

Catrin Fflur Huws

Siarad iaith yr aelwyd pan fo’r aelwyd yn anfforddiadwy

GWERDDONCYFNODOLYN ACADEMAIDD CYMRAEG

Cyfrol I, Rhif 3, Mai 2008 • ISSN 1741-4261

72

Siarad iaith yr aelwyd pan fo’r aelwyd yn anfforddiadwy

Catrin Fflur Huws

Yngynyddol,mae’rmaterodaifforddiadwywediennillsylwynywasg,achany

llywodraeth.1Wrthi’rUndebEwropeaiddehanguachreumarchnadoeddnewyddar

gyfertai,dawpryderonynghylchprisiautaiyngwestiwnsyddâpherthnaseddledled

Ewrop.Amlygirypryderonhynosawlcyfeiriad.Mewndinasoedd,sailypryderonywnad

ywgweithwyrallweddol,ynysectorauiechyd,addysga’rgwasanaethauargyfwngyn

gallufforddiobywynardaleugweithle.2Mewnardaloeddgwledig,llemae’rgostobrynu

tywedicynyddu’ngyflymachnagawelwydmewnardaloeddtrefol,3ceirsawldimensiwn

i’rpryderonynghylchtaianfforddiadwy,gangynnwyseffeithiauprynianttaifeltaihaf

athaigwyliauarygymuned,aceffeithiaudiweithdraagwaithtymhorolarallupobli

fforddiotai.Mewnardaloeddllemaeiaithadiwylliantyrardalynfregus,ceirelfenarall

i’rcwestiwnodaifforddiadwy,ganfodanallueddpoblifaincatheuluoeddiarosymmro

eumagwraethyncaeleffaithandwyolarddyfodolyriaitha’rdiwyllianthynny.Dymayw’r

pryderwrthgwrs,yngnghyd-destunyFroGymraeg.4Sutgellirmeithriniaithyraelwyd,lle

mae’rgostobrynuaelwydymhellytuhwnti’rhynsyddynfforddiadwy?Amcanyrerthygl

honfellyywiystyriedbethsyddwediachosiprisiautaiifodynanfforddiadwy,mesur

llwyddiantyratebioncyfredolaciystyriedsutisicrhauprisiautaisyddynfforddiadwyac

amddiffyniaitharyrunpryd.

Beth yw tai anfforddiadwy?

Ymae’rterm‘taianfforddiadwy’yngolygugwahanolbethauiwahanolbobl,gan

ddibynnuaramrywoffactoraumegisincwm,blaenoriaethauafforddofyw.Irai,er

enghraifft,golygataianfforddiadwyfodpoblynddi-gartrefamnaallantfforddioto

uwcheupen.Ieraillgolyganadywpoblyngallufforddioprynutyonibaiiddyntdderbyn

budd-daliadauganywladwriaeth.Foddbynnag,yrhynsyddwedidigwyddofewny

ddegawdddiwethafywbodcartrefiynanfforddiadwyidrwchhelaethyboblogaeth,ac

ynanfforddiadwyhydynoedpanfodauincwmcysongandeulu.Erenghraifft,mewn

ystadegauagyhoeddwydargyferLloegryn2006,canfuwydnaallaiunigolynsyddyn

1 Erenghraifft,cyhoeddwydymgynghoriaddiweddarafyllywodraethardaifforddiadwyymmisGorffenaf2007,AdranCymunedauaLlywodraethLeol, Homes For the Future: More Sustainable: More Affordable(Llundain,TheStationeryOffice),http://www.communities.gov.uk/publications/housing/homesforfuture[CyrchwydEbrill10,2008].

2 Swyddfa’rDirprwyBrifWeinidog,Lessons from the past, challenges for the future for housing policy: An evaluation of English housing policy 1975-2000 (Llundain,ODPM),para1.39,t.27,http://www.communities.gov.uk/publications/housing/evaluationenglish[CyrchwydEbrill10,2008].

3 AffordableRuralHousingCommission(2006),Adroddiad,t.15,www.defra.gov.uk/rural/pdfs/housing/commission/affordable-housing.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].

4 Aitchison,J.,aCarter.H.(2004),Speading the word: the Welsh language 2001(Talybont,YLolfa),t.12.

73

ennillcyflogo£17,000yflwyddynfforddioprynutymewn68ycantoetholaethau.5Ceir

enghraifftarwyddocaolganBestaShucksmith,wrthgyfeirioatanfforddiadwyeddyn

ArdalyLlynnoedd:‘[I]ntheLakeDistricttheNationalParkAuthorityestimatesanaverage

housepriceof£160,000asagainstanaveragehouseholdincomeof£23,000,indicatingan

affordabilityratioof7:1’.6

YngNghymru,mae’rsefyllfayndebygolofodynllawergwaeth,ganfodcyflogauar

gyfartaleddynis,7aphrisiautaiwedicynydduyngyflymach.8Yngrynofelly,nidywtai

anfforddiadwyoreidrwyddyngolygutaisyddynanfforddiadwyiboblymaeangen

cefnogaetharnyntganywladwriaethoherwydddiweithdraneuanallueddiweithio,ond

taisyddynanfforddiadwyiboblnaddylentyngyffredinolfodaganawsterausylweddol

i’wrhwystrorhagcaelmynediadi’rfarchnaddai.Dyma’rrheswmfellypahamfod

fforddiadwyeddtaiyndenugymaintosylw.

Paham fod tai yn anfforddiadwy?

Crynswthanfforddiadwyeddyfarchnaddaiywbodygalwamdaiynuwchna’r

ddarpariaeth.9Ceiramryworesymauamhyn.Yngyntaf,maesawlpolisiganyllywodraeth

drosypummlyneddarhugaindiwethafwedicyfynguarargaeleddtai,gangynnwys

cyfyngiadaucynllunio,yrhawlibrynutaicyngoradadreoleiddiomorgeisi,aganiataodd

iboblfenthycamwyoarianganfenthycwyrmorgais,ganalluogigwerthwyr,felly,igodi

prisiauuwchamdaiarwerth.Ynystodyruncyfnod,maeadeiladwaithcymdeithasol

wedinewidhefyd,gydamwyoboblynbywareupennau’uhunain,mwyodeuluoedd

unrhiant,amwyoboblsyddyngweithio’nbello’ucartrefi,ganbreswylioynagosachat

eugweithleynystodyrwythnos,adychwelydateuteuluoeddambenwythnosau.Golyga

hynfodniferyraelwydyddwedicynyddu,acfellyhefydyrangenamdai.

5 BramleyG.,aKarley,N.K.(2005),‘HowmuchextraaffordablehousingisneededinEngland?’,HousingStudies20:5,t.690.

6 Best,R.,aSchucksmith,M.(2006),Homes for Rural Communities, ReportoftheJosephRowntreeFoundationRuralHousingPolicyForum,t.7,http://www.jrf.org.uk/bookshop/eBooks/9781859354933.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].

7 LlywodraethCynulliadCymru(2006),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,Adroddiadymchwilcyfiawndercymdeithasol,t.6,AYCCA1/06/(Caerdydd,LlywodraethCynulliadCymru),http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].

8 ErenghraifftmewnpedairoAwdurdodauLleolyngNghymrucafwydcynnyddodros10ycantmewnprisiautaiynyflwyddynAwst2006-Awst2007,gydaphrisiautaiyngNgheredigionwedicynydduo18.4ycant–1.7ycantynfwyna’rcynnyddawelwydmewnprisiautaiynLlundainynystodyruncyfnod.GwelerLandRegistry(2007),LandRegistryHousePriceIndexAugust2007,http://www.landreg.gov.uk/assets/library/documents/hpir0907.pdf[CyrchwydTachwedd8,2007].Ershynmae’rfarchnaddaiwedibodynfwysegurondparhawniweldcynnyddsylweddolymmhrisiautaiCaerffili,SirGaerfyrddin,Gwynedd,YnysMôn,MerthyrTudfulaChastellNeddPortTalbot.GwelerLandRegistry(2007),LandRegistryHousePriceIndex,April2008,http://www.landregistry.gov.uk/www/wps/portal/!ut/p/c1/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3gfN1MTQwt381DL0BBTAyNjY0cTE19PQwN3M6B8JB55A2J0G-AAjoR0-3nk56bqF-SGRpQ7KioCALdDEtQ!/dl2/d1/L2dJQSEvUUt3QS9ZQnB3LzZfTEY1NDE4RzdVOVVUNTAyMzNBNDRNSTEwRzU![CyrchwydEbrill10,2008].

9 Hickey,S.,aBest,S.(2005),‘TheBiteafterBarker:notsohardtoswallow’,Journal of Planning and Environment Law1422–30,t.1423.

74

Ersysaithdegau,cafwydchwyddhefydynyfarchnadprynu-i-osod,acmaehynwedi

bodynffactorarallsyddwedirhoipwysausylweddolaryfarchnaddai,ganiboblweld

yfarchnadhonfelcyfleifuddsoddiagwneudelw.10Ynallweddol,erbodyffactorauhyn

wedieffeithioarbrisiautailedledCymruaLloegr,teimlireuheffeithiauynwaethmewn

ardaloeddgwledig,llemaestocllaiodaiargaeli’wprynu.

Mewnardaloeddgwledighefyd,ceirffactorauychwanegolsyddwedieffeithioarallu

poblifforddioprynuty.Peroddychwyddiantymmhrisiautaiynydinasoeddibobl

o’rardaloeddhynnysymudifywiardaloeddmwygwledig,lletueddaprisiauifodyn

rhatach.CeirysylwcanlynolganBestaShucksmitherenghraifft:

Thosemoving,inparticular,fromLondonandtheurbanisedSouth-East

canout-bidthoseearningalivingintheneighbouringregions;andthe

managerialandprofessionalclasses–whetherinretirementorwhether

commutingtotownsnearby–havedisplacedtheruralworkingclasses.11

Irai,taihaf,taigwyliauacailgartrefiyw’ratyniaddrosbrynutaimewnardaloedd

gwledig,traboeraillyngweldcyfleiosgoibywydyddinasermwyngwireddubreuddwyd

ofywydywlad.Ymaeardaloeddgwledigsyddofewncyrraeddhawddibriffyrddneui

ddinasoeddmawrionynarbennigoatyniadolganalluogipoblifywynywladagweithio

ynyddinas.Canlyniadhynywbodprisiautaimewnardaloeddgwledigwedicynydduar

raddfallawercyflymachnagmewnardaloeddtrefol.12

Ffactorarallsyddwedieffeithioarbrisiautaimewnardaloeddgwledigarraddfa

ehangachnagardaloeddtrefolyw’rwasgfaynysectortaicyhoeddus.Arraddfa

genedlaethol,mae’rhawlibrynutaicyngorodanDdeddfTai198513a’rhawligaffaeldan

DdeddfTai199614(hawliausyddbellachwedieudiddymudrosdro)15wedigolygufody

taisyddynparhauifodargaelynysectorgyhoeddusynamlyndaimewncyflwrgwael.

Mewnardaloeddgwledig,lleroeddllaiodaisectorgyhoeddusargaeligychwyn,mae’r

gweddilloli’nllawermwytrawiadol.16

Hefyd,mewnardaloeddtrefol,lliniarirychydigareffeithiauprisiauuchelardaidrwy’r

sectorrhentupreifat.Nidywhynargaeli’rfathraddaumewnardaloeddgwledig,a

10 Barker,K.(2004),ReviewofHousingSupply,Delivering Stability – securing our future housing needs,www.hm-treasury.gov.uk/consultations_and_legislation/barker/consult_barker_index.cfm[CyrchwydEbrill10,2008].

11 Best,R.,aSchucksmith,M,.(2006),Homes for Rural Communities..ReportoftheJosephRowntreeFoundationRuralHousingPolicyForum,t.4.http://www.jrf.org.uk/bookshop/eBooks/9781859354933.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].

12 AffordableRuralHousingCommission(2006),Reportt.15,www.defra.gov.uk/rural/pdfs/housing/commission/affordable-housing.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].

13 1985c.68.14 1996c.52.15 GorchymynTai(HawliGaffaelaHawliBrynu)(ArdaloeddGwledigDynodedigaRhanbarthau

Dynodedig)(Cymru),2003[OS2003Rhif.54].GorchymynTai(HawliGaffaelaHawliBrynu)(ArdaloeddGwledigDynodedigaRhanbarthauDynodedig)(Diwygio)(Cymru),2003,Rhif.1147.

16 LlywodraethCynulliadCymru(2005),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,t.6,http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].

75

dengysyrystadegaumaillaiodaiyndairhentmewnardaloeddgwledig,17gyda’r

canlyniadnadyw’rfarchnadrentuyngallucyfrannuatddatrysybroblem,fely’igellir

mewndinasoeddmawrion.

Hefyd,erbodgallu(apharodrwydd)poblifenthycaarianwedicynyddu’nsylweddol

mewncenhedlaeth,ceirgwahaniaethaudaearyddolyngngalluymarferolpoblifenthyca

mwyoarian.18Mewnardaloeddgwledig,ersedwiniadydiwydiantamaethyddol,ymae’r

economilleolynddibynnolardwristiaeth–sectorgyflogaethansicr,iseleidâl,tymhorola

chydaondyrychydiglleiafostrwythurgyrfaol.19Anoddiawnydywmewnsefyllfao’rfath

igaelbenthyciadargyfermorgais,acfellyerbodcaniatáubenthyciadauuwchwedi

arwainatgynyddmewnprisiautai,nidyworeidrwyddwedicynorthwyopoblsyddynbyw

mewnardaloeddgwledigigaelmynediadi’rfarchnaddaileol.

Ynyrunmodd,erbodcyfyngiadauarganiatâdcynlluniowediperigwasgfayn

genedlaetholynyniferodaiaadeiledir,ymae’rpwyslaisaroddirarailddatblygutirsydd

wedieiddatblyguo’rblaen(safleoedd‘brownfield’)wediperimaimewnardaloedd

trefolyradeiledirymwyafrifodai,gydagychydigiawnogyfleoeddargyferdatblygiadau

adeiladumewnardaloeddgwledig.Unwaitheto,effaithhynywiachosiytaisyddwedi

eulleolimewnardaloeddgwledigifodynllawermwygwerthfawr,acfellymae’ucostyn

cynyddu.

Foddbynnag,erbodycyfuniado’rffactorauhynwedipericynnyddcyffredinolmewn

prisiautai,bumoddlleihau’reffaithgymunedolmewnardaloeddtrefoloherwydd

marchnadrentuffyniannus.Mewnardaloeddgwledig,foddbynnag,niellirdibynnuar

argaeleddtaiarrentynyrunmodd.20

Effeithiau anfforddiadwyedd

Erbodcanlyniadaui’runigolynobeidiogallufforddioprynuty,ymaeanallueddpobli

brynutaihefydyneffeithio’nehangachargymdeithas.Erenghraifft,lleprynirtaimewn

ardaloeddgwledigargyfertaigwyliauathaihaf,ceireffaithandwyolarwasanaethau

lleolgannadywperchnogiontaigwyliauyndefnyddiogwasanaethaumegisyrysgolleol,

acondyndefnyddiosiopaulleolathrafnidiaethgyhoeddusynachlysurol.Canlyniadhyn

ywbodparhadgwasanaethauo’rfathdanfygythiad.Amlygiryrymdeimladhwnmewn

anerchiadganTimFarronA.S.,AelodSeneddoldrosetholaethWestmorlandandLonsdale

ynArdalyLlynnoedd,iDy’rCyffredin.Dywed:

Peoplewho,hadtheybeenfirst-timebuyersadecadeago,wouldhave

beenabletoaffordamortgageforastarterhome,haveabsolutelyno

chanceofdoingsonow.Thosepeopledooneoftwothings:theyeither

17 LlywodraethCynulliadCymru(2005),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,t.6.http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].

18 Swyddfa’rDirprwyBrifWeinidog(2005),Lessons from the past, challenges for the future for housing policy: An evaluation of English housing policy 1975-2000,Atodlen(Llundain,ODPM).

19 LlywodraethCynulliadCymru(2005),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,t.6,http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008.]

20 Ibid.

76

leavetheareaortheyentertherentedmarket,bothofwhichhaveseriously

damagingeffectsonourlocalcommunities.South Lakelandcurrentlyloses27

percentofitsyoungpeople,nevertoreturn.Notonlyisthatheart-breaking

forlocalfamilies,itisalsodisastrousfortheeconomyandforsociety,stripping

ourtownsandvillagesoftalentandenergy,reducingtheskillsbase,reducing

thebirthrate,leadingtofallingschoolrollsandleachingthelifebloodfrom

ourcommunities...Excessivesecondhomeownershippusheshouseprices

evenfurtherbeyondthemeansoflocalpeopleandremoveshomesthat

wouldotherwisebe,andindeedoncewere,inthehandsoflocalfamilies.

Theimpactonourcommunityofexcessivesecondhomeownershipis

crippling,becausethelossofpropertiestothesecondhomesectorthreatens

thesurvivaloflocalbusinesses,schoolsandpublictransport,aswellasother

services.21

Effaitharalli’rsefyllfallemaeprisiautaiynanfforddiadwyywcreuanghydbwyseddyn

nemograffegoedranyboblogaeth.Nidywprynwyrifaincsyddynprynutyamytrocyntaf

yngallufforddiobywyneucynefinoedd.Canlyniadhynywardaloeddwedi’upoblogi

ganboblogaethsyddynheneiddio,ondllenadoesfframwaithogefnogaethdeuluol

llecaiffyrhenoedgefnogaethganeuteuluoedd.Ceireffaithhefydarygenhedlaeth

iau.Gannadydynthwythau’ngallubywynagosateuteuluoedd,caiffyrhwydwaith

ogefnogaethgymdeithasoleiwanio,ganarwainatunigeddachymunedauarchwâl.

Ganhynny,gwelwnfodtaianfforddiadwyyncaeleffaithytuhwntisefyllfa’runigolyn:

ceiroblygiadauhefydi’rgymdeithasgyfanwrthidaisyddynanfforddiadwyirai,beri

gwasgfamewngwasanaethaui’rgymdeithasgyfan.Niellirfellyanwybyddu’rffenomeno

daianfforddiadwyfelrhywbethsyddyneffeithioarsector‘arall’ogymdeithas–teimlirei

effeithiauarraddfallaweriawnhelaethach.

Canlyniadaralli’rsefyllfallemaeprisiautaiynanfforddiadwyywigreuanghydbwysedd

ynnemograffegoedranyboblogaeth.Nidywprynwyrifaincsyddynprynutyamytro

cyntafyngallufforddiobywyneucynefinoedd.Canlyniadhynywardaloeddwedi’u

poblogiganboblogaethsyddynheneiddio,ondllenadoesfframwaithogefnogaeth

deuluolllecaiffyrhenoedgefnogaethganeuteuluoedd.Ceireffaithhefydary

genhedlaethiau.Gannadydynthwythauyngallubywynagosateuteuluoedd,caiffy

rhwydwaithogefnogaethcymdeithasoleiwanio,ganarwainatunigeddachymunedau

archwâl.

MewnardaloeddmegiscefngwladCymrumaecanlyniadychwanegoli’rsefyllfallemae

prisiautaiymhelluwchlawcyflogaulleol,sefyreffaithandwyolargymunedaullemaeiaith

leiafrifolynparhauifodyniaithnaturiolygymdeithas.Yneugwaitharoroesiadieithoedd

lleiafrifol,cyfeiriaAitchisonaCarter22atbwysigrwyddcaeltrwchosiaradwyrermwyn

sicrhauparhadiaithfeliaithnaturiolygymuned.Awgrymirfodcymunedaullesiarediriaith

gandros80ycanto’rboblogaethyndebygolofodyngymunedaulledefnyddiryriaith

21 HansardHC,October27,2005,col.508–9.22 Aitchision,J.,aCarter,H.(2004),Spreading the Word: The Welsh Language 2000(Talybont,Y

Lolfa),t.37.

77

honnofeliaithnaturiolygymuned,acmae’nanoddiboblnadydyntynsiaradyriaith

honnofodynrhano’rgymunedonibaieubodynmeithrinyriaith.

Lledisgynyganranosiaradwyriffigwrrhwng60ac80ycant,foddbynnag,ytebygrwydd

ydywi’riaithhonnogollieichadernidfeliaithygymuned,acheirllaioanogaethi’rrheiny

nadydyntynsiaradyriaithi’wdysgu.Nidoesi’riaithhonnoyrun‘cyfalaf’yngymdeithasol

–nidyw’riaithyngalluprynucymaintofantaisgymdeithasol,acfellydilynirycwympyng

nghanranysiaradwyrgangwympynyniferoeddsyddyndewistrosglwyddo’riaithi’w

plant,neusyddyndewisdysgu’riaith.Effaithhynywcreupatrwmogolliiaith–ceirllai

osiaradwyr,acfellyllaioanogaethiarddelyriaith,acfellyceirllaiosiaradwyr,acfelly

ymlaen.Dyma’runionbethsyddwedidigwyddynardalDwyforyngNgogleddCymru.Yn

ôlystadegau’rcyfrifiadau,yroedd89ycantoboblogaethDwyforym1981ynsiaradwyr

Cymraeg,acroedddros80ycantosiaradwyrCymraegmewndegallano’rtairardal

arddeg.Erbyn2001,dimondmewndwyardalyceir80ycantneufwyo’rboblogaeth

syddynmedru’rGymraeg.23Felly,gwelwnfoddyfodolyGymraegfeliaithnaturioly

gymunedynedrychyndduiawn.Ynyruncyfnod,gwelwydtwfmewnmewnfudwyri’r

ardaloherwyddatyniadylleoliad,aphrisiautaiaoeddyngryndipynynrhatachna

thaiawerthidmewnardaloeddtrefol,athaiaoeddarwerthmewnardaloeddgwledig

cyffelyb.24Drwyi’rGymraeggollieichadarnlefeliaithnaturiolygymuned,collirhefydyr

ymarfero’iharddel,ganarwainatamharodrwyddcynyddoli’wdefnyddiomewnparthau

eraillmegisaddysg,asefyllfaoeddmegisachosionllysagwasanaethaucyhoeddus,llebu

ymdrechioniehanguparthau’riaithGymraegdrwygyflwynodarpariaethddwyieithog.

Gwelwnfellyfodtaisyddynanfforddiadwyarraddfaleolhefydyngallucreusefyllfao

ansefydlogrwyddieithyddolacnaddadleconomaiddynunigyw’rddadloblaidsicrhau

cartrefifforddiadwyarraddfaleol.

Atebion cyfredol

Prifffrwdyrymatebi’rsefyllfallemaetaiynanfforddiadwyywdarparucynlluniautai

fforddiadwy,syddarwahâni’rfarchnaddai.Hynnyyw,derbynnirnadywtaiaryfarchnad

agoredynfforddiadwy.Erenghraifft,dywedyComisiwnarDaiFforddiadwymewn

ArdaloeddGwledig:

Thegovernment’sdraftdefinitioninPlanningPolicyStatement3statesthat

affordablehousingisnon-market housing providedtothosewhose needs are not met by the market.

a:

Markethousing.Housingsoldontheopenmarket.Markethousingwillnot

meettheaffordablehousingdefinition.

23 CanolfanYmchwilEwropeaidd.ArdrawiadIeithyddolhafanPwllheli:AdroddiadTerfynol(2005),t.8,http://www.gwynedd.gov.uk/upload/public/attachments/777/ADRODDIAD_TERFYNOL_HAFAN_5_MAI1.doc[CyrchwydEbrill10,2008].

24 LlywodraethCynulliadCymru(2006),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,Adroddiadymchwilcyfiawndercymdeithasol,t.4,AYCCA1/06/(Caerdydd,LlywodraethCynulliadCymru),http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].

78

Erbodamrywowahanolfodelauargyferdarparutaifforddiadwy,erenghraifft

HomeBuy25a’rCynlluniauGweithwyrAllweddol,26yrhynsyddwrthwraiddpobuno’r

cynlluniauywbodCymdeithasauTaiynariannurhano’rgostobrynuty(30ycantfel

arfer27–erygallybenthyciadfodgymainta50ycant,megisyngnghynllunCymorth

prynuCymdeithasTaiEryri28),trabo’rprynwrynariannu’rgweddillgydachynilionneu

fenthyciadmorgais.UnffurfarhynywbodyGymdeithasDaiynrhoibenthyciadoariani’r

prynwrsyddyngyfwerthâchyfranogostprynu’rty.Panwerthiryty,rhaidad-dalu’rarian

afenthycwydganyGymdeithasDai,ermwyngalluogi’rGymdeithasiariannumwyodai

fforddiadwy.Ymodelarallsyddynbodoliyw’rmodellledaw’rprynwra’rGymdeithas

Daiyngyd-berchnogiondrosytyfforddiadwy.Byddyprynwryntalurhenti’rGymdeithas

Dai,ahefydyntalu’rad-daliadauarfenthyciadarforgais.29Gallytaiabrynirddodostoc

gyfredolyGymdeithasDai,neugallantfodyndai(newyddneuail-werthiannau)syddar

wertharyfarchnadagored.Foddbynnag,yrhynsyddynamlwgo’rddaufodelywbod

taisyddarwertharyfarchnadagoredynrhyddrudonibaii’rprynwrdderbyncymorth

ganyGymdeithasDai.

Erbodymesurauhynwedigalluogipoblibrynutai,mesurautymorbyrydyntyny

bôn.Gallantgynorthwyo’rgenhedlaethgyntafobrynwyribrynuty,ondnidyw’n

systemgynaliadwy.Wrthi’rgostobrynutygynyddu,cynydduhefydwnaiffygosti’r

prynwr,abuaniawnydawygosti’rprynwrynanfforddiadwy,ergwaethafcyfraniady

GymdeithasDai.Erenghraifft,panoeddcyfartaleddprisiautaiynllaina£100,000,yna

golygaicyfraniado30ycantogostypryniantganGymdeithasDai,fod£70,000ynswm

fforddiadwyi’rprynwreigyniloneueifenthyca.Foddbynnag,gydaphrisiautaibellach

yncostio£185,61630golygacyfraniado30ycantganGymdeithasDaifodynrhaidi’r

prynwrganfod£129,931ermwyngalluprynuty.Hynnyyw,onibaifodyGymdeithas

Daiyncyfrannucyfranhelaethachogostypryniant,ymaetaiaallaifodwedibodyn

fforddiadwybummlyneddynôl,bellachynanfforddiadwy.Foddbynnag,osywcyfraniad

yGymdeithasDaiynhelaethach,ynamae’rswmsyddynrhaideiad-dalupanwerthiryty

hefydynmyndifodynuwch.

Ychwanegiratyreffaithhyndrwyidaifforddiadwyfodarwahâni’rfarchnaddai,ond

wedi’udiffiniogangyfeirioatyfarchnadgyffredin.Dyma’rsefyllfadebygol.Ymaeprynwr

ynprynutyfforddiadwygydachymorthmorgaisachyfraniadganGymdeithasDai.

25 LlywodraethCynulliadCymru,HomeBuy: Arweiniad i Ymgeisgwyr yng Nghymru,http://new.wales.gov.uk/desh/publications/housing/homebuyguide/guidew?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].

26 Swyddfa’rDirprwyBrifWeinidog,AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),Key Worker Living,http://www.communities.gov.uk/housing/buyingselling/ownershipschemes/homebuy/keyworkerliving/[CyrchwydEbrill10,2008].

27 LlywodraethCynulliadCymru,Homebuy. Arweiniad i Ymgeiswyr yng Nghymru,http://new.wales.gov.uk/desh/publications/housing/homebuyguide/guidew?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].

28 CymdeithasTaiEryri(2008),CymorthPrynu,http://taieryri.co.uk/cymraeg/looking_for_home/homebuy.aspx[CyrchwydEbrill10,2008].

29 LlywodraethCynulliadCymru(2006),Y Pecyn Cymorth Tai Fforddiadwy,http://newydd.cymru.gov.uk/docrepos/40382/sjr/housing/affordablehousingtoolkite?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008.]

30 FfigurauganGofrestrfaTirEiMawrhydi,http://www.hmlr.gov.uk/[CyrchwydEbrill10,2008].

79

Ymhenamser,penderfynasymudty,erenghraifftoherwyddfodeianghenionwedinewid

wrthiddonewidofodynunigolynifodynbenteulu.Panddigwyddhynny,rhaidi’rprynwr

ad-dalucyfraniadyGymdeithasDai,syddyngolygunaallwireddullawnwerthytydrwy’i

werthu.Canlyniadhynywnaallfforddioprynutysyddarwertharyfarchnadagored.

Rhaididdofellybrynutyfforddiadwyarall–syddynrhwystro’railgenhedlaethoddarpar-

brynwyrrhagcaelmynediadi’rfarchnaddai.Aryllawarall,onibaibodyGymdeithas

Daiyngalluadennilleifenthyciadi’rprynwr,niallfforddiocynnigbenthyciadHomeBuy

i’railgenhedlaethobrynwyr.Gwelwnfellymaidimondygenhedlaethgyntafobrynwyr

agefnogirganysystembresennolosicrhaufforddiadwyedd,achannadydynthwy’n

debygoloallucroesiimewni’rfarchnadagored,nidoesmoddrhyddhautaifforddiadwy

argyferyrailgenhedlaethobrynwyr.Ynanffodus,ymddengysfodypatrwmhwnyn

debygolobarhau,gani’rllywodraethbarhauigefnogicynlluniausyddynparhauiddilyn

trywyddcyd-bryniantganyprynwra’rCymdeithasauTai,ondgydamwyogyfleoeddi

fenthygarianganfenthycwyrmorgeisi.31Foddbynnag,feladrafodwydynghynt,ymae

llaweriawnynanosi’runigolionsyddynddibynnolarwaithtymhorolsicrhauariangan

fenthycwyrmorgeisiac,wrthgwrs,felawelwydynygorffennolgallberiiwerthwyrofyn

prisiauuwchamdai,acfellycreumarchnaddaisyddynfwyfwyanfforddiadwy.O’r

herwydd,sicrhauparhadadwysâdybroblemawna’rmesurautaifforddiadwycyfredol

ynhytrachna’udatrys.

Ynogystalâmesurauargyfertaifforddiadwy,mewnrhaiardaloeddceirdimensiwnlleoli’r

cwestiwnodaifforddiadwy.Ermwynsicrhaufodtainidynunigynfforddiadwy,ondhefyd

ynfforddiadwyarraddfaleol,cyfyngirargaeleddtaifforddiadwyibobladdiffinnirfelpobl

leol,sefpoblsyddynbywneuyngweithioofewnyrardal,neuboblsyddamddychwelyd

i’rardal.Erenghraifft,ynNodynCyngorTechnegolLlywodraethCynulliadCymrudiffinnir

poblleolfelaganlyn:

- aelwydydd sydd yn yr ardal eisoes ac y mae arnynt angen llety ar wahân yn yr ardal;

- pobl sy’n darparu gwasanaethau hanfodol wrth eu gwaith ac y mae angen iddynt fyw

yn nes at y gymuned leol;

- pobl sydd â chysylltiad teuluol neu gysylltiadau â’r gymuned leol ers tro;

- pobl sydd wedi cael cynnig swydd yn yr ardal leol ac y mae angen tai fforddiadwy

arnynt.32

Defnyddirmesurauo’rfathynarbennigmewnardaloeddgwledig,llenaellirdiwallu’r

angenamdaidrwyganiatáumwyogynlluniauadeiladu,ganfoddyheadhefydi

warchodyramgylcheddnaturiol.YnyParciauCenedlaetholacArdaloeddoHarddwch

31 AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2007),Homes for the future: more affordable, more sustainable,http://www.communities.gov.uk/documents/housing/pdf/439986[CyrchwydEbrill102008].

32 LlywodraethCynulliadCymru(2006),PolisiCynllunioCymru:NodynCyngorTechnegol.2,CynllunioaThaiFforddiadwy,t.12,paragraff10.16,http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/4038231121/403821/40382/40382/4038241/39239_TAN_2_ACs_Welsh_LoRes.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].

80

NaturiolArbennigynenwedig,ceirdyletswyddiwarchodyramgylchedd,33acfellyceir

cyfyngiadauarygalluiadeiladumwyodai.Serchhynny,ystyriryrangenigadwpobl

leolofewnardaloeddeumagwraethfelblaenoriaeth.Ganhynnydefnyddirysystem

oglustnodiardaloeddfelsafleoeddeithriediggwledig34ermwynrhoiblaenoriaethyny

farchnaddaiibobladdiffinnirfelpoblleol.Defnyddiwydyfecanwaithhongydachryn

lwyddiantmewnardaloeddmegisParcCenedlaetholDyffrynnoeddSwyddEfrog35

arhannauoDorset.MabwysiadwydymodelhwnyngNghymruymMholisiCynllunio

Cymru36acfeallfodynfforddosicrhaufodpoblleolyncaelrhywfaintoflaenoriaeth

ynyfarchnaddai,acohynny,cyfleibarhadcymunedaullesiarediryGymraegfeliaith

naturiolygymunedgandrwchyboblogaeth.Erenghraifft,nibyddCyngorSirGwynedd

yncaniatáudatblygiadonibaiiddogynnwysamodynunolagadran106DeddfCynllunio

GwladaThref1990,syddynmynnufodcanrano’rtaiaadeiladiryndaifforddiadwya’u

bodyncaeleucynnigarwerthibobllleolcyniddyntgaeleucynnigarwerthifarchnad

ehangach.37Nichaiffcynlluniauargyferadeiladutaieuderbynonibaentyndiwallu

anghenionpoblleolamdai.Cedwirrheolaetharbrisiautai,felly,oherwyddbodrhaidi

werthwyrgwerthutaiibreswylwyrlleol.

Foddbynnag,ymahefydceircyfyngiadauymarferolarallu’rmecanweithiauhynisicrhau

bodyddarpariaethodaifforddiadwyiboblleolyncyfatebi’rgalw.Dimonddegycant

obobdatblygiadnewyddsyddyngorfodbodynfforddiadwyiboblleol.38Foddbynnag,

gydachyfyngiadauynyParciauCenedlaetholarfaintowaithadeiladunewyddsyddyn

galludigwydd,achydagondcanranfechano’rtaiaadeiladiryngorfodbodargyfer

poblleolacynfforddiadwy,gwelwnmaicamaubychainiawnagymeririsicrhauygall

poblfforddio,mewngwirionedd,iarosynardaloeddeumagwraeth.Ynwir,mewnardal

33 DeddfParciauCenedlaetholaMynediadi’rWlad1949,(1949,c.96a6,aDeddfyWladaHawliauTramwy2000,(2000),c.37a82.

34 AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),DatganiadPolisiCynllunio3,www.communities.gov.ukpub/911/PlanningPolicyStatement[CyrchwydEbrill10,2008].

Diffinnirsafleoeddeithriediggwledigfelaganlyn: Dylaisafleoeddeithriediggwledigfodynfach(felydiffinnirhynny’nlleolynycynllun

datblygu),argyfertaifforddiadwyynunigacardirmewnaneddiadaugwledigsy’nbodolieisoesneuardirsyddamyffinâhwy,acnafyddai,felarall,yncaeleiryddhauargyfertaiaryfarchnadagored.Dylai’rtaifforddiadwyaddarperirarsafleoeddo’rfathddiwalluanghenionpoblleol…ambythadylentgyfrifatnifercyffredinolytaiaddarperir.

LlywodraethCynulliadCymru(2006),PolisiCynllunioCymru:NodynCyngorTechnegol.2:,CynllunioaThaiFforddiadwy,t.10,paragraff10.13,http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/4038231121/403821/40382/40382/4038241/39239_TAN_2_ACs_Welsh_LoRes.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].

35 YorkshireDalesNationalParkAuthority,LocalOccupancyCriteria,www.yorkshiredales.org.uk/local_occupancy_criteria[CyrchwydEbrill10,2008].

36 LlywodraethCynulliadCymru(2006),PolisiCynllunioCymru:NodynCyngorTechnegol.2:CynllunioaThaiFforddiadwy,t.12,paragraff10.16.http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/4038231121/403821/40382/40382/4038241/39239_TAN_2_ACs_Welsh_LoRes.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].

37 CyngorSirGwynedd(2008),CytundebCyfreithiolAdran106,TaiFforddiadwyCyngorGwynedd,http://www.gwynedd.gov.uk/upload/public/attachments/901/Crynodeb_o_Gytundeb_106_Tai_Fforddiadwy.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].

38 YorkshireDalesNationalParkAuthority(2006,Yorkshire Dales Local Plan, www.yorkshiredales.org.uk/yorkshire_dales_local_plan_2006_-_final.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].

81

wledig,ynenwediglleceircyfyngiadauaradeiladu,efallaifodclustnodiuntyymhob

degfeltaiargyferpoblleolyngolygumaiondunneuddauodaiymhobardalfyddyn

daiargyferpoblleol.Dymasyddyndebygoloddigwyddgydachynlluniautailleolyng

Nghymru,ynenwedigmewnardaloeddmegisParcCenedlaetholEryri–yrunionardallle

ceirytrwchosiaradwyrCymraegymaeeiangenisicrhauparhadiaithfeliaithnaturiol

ygymuned.Annhebygolfellyywifesurauo’rfathsicrhauparhadtrwchosiaradwyr

Cymraegmewnardaloeddllemaedyfodolyriaithynsigledig.

Caiffymecanweithiaueubeirniaduhefydameibodyngymharolhawddisicrhaueithriad

rhagygofynionodaifforddiadwyathaiiboblleol,oherwyddamwyseddynyrheolau

ynghylchpabrydymae’nrhaidiadeiladwrddarparutaifforddiadwy,afaintodai

fforddiadwysyddyngorfodbodynrhano’rdatblygiad.39Ganhynny,maesicrhaueithriad

rhagydyletswyddiadeiladutaifforddiadwyyngampoblogaiddganddatblygwyr

taisyddynymwybodoleibodynllaweriawnmwymanteisioliddyntddatblygutaiary

farchnadagoredynhytrachnagargyferysectortaifforddiadwy.Gallanthefydfanteisio

areconomïaugraddfaganeibodynllaweriawnrhatachiadeiladuuntymawr,syddyn

anfforddiadwyi’rrheinysyddynbrynwyramytrocyntaf,nagydywiadeiladudaudyllaia

allaifodofewncyrraeddariannolargyferyprynwrifanc.40

Hydynoedlleadeiladirdatblygiadnewyddodai,amlygirpryderonganFynnac

Auchinloss41fodyrangenineilltuotaifeltaifforddiadwyyndebygologaeleffaithandwyol

argostautaiaryfarchnadagored.Eglurant,eridaiddodynfforddiadwyargyferun

sectoro’rgymuned,dôntynanfforddiadwyisectorarallo’rgymuned,sectorsyddynbyw

arincwmcymharolfychan,42ondsectornadyw’ngymwysialluprynutaifforddiadwyac

syddfelly’ngorfodprynuaryfarchnadagored.Foddbynnag,ofewnyfarchnadagored

maeprisiauwedicynydduermwyngalluogi’radeiladwyriadennillycolledionelwsydd

wediCodioherwyddydyletswyddiwerthurhaio’rtaiambrisfforddiadwy.Crëirhaeno’r

boblogaethnadydyntyngalluprynutaifforddiadwynathaiaryfarchnadagored.

Nidyw’rmesuraucyfredol,felly,ynsicrhaufforddiadwyeddgynaliadwy.Eithriadprinyw’r

personsyddyngallumanteisioarymecanweithiauiddiwallu’rangenamdaisyddyn

fforddiadwyiboblleol.Unwaithetoteimlirhynynwaethmewnardaloeddgwledig,gan

fodysafleoeddsyddynaddasargyferdatblygutaiyndueddolofodynfychanoran

maint,acfellytueddiriymwrthodrhageudatblyguoherwyddnafyddmoddadeiladu

digonodaiisicrhaufodytaiawerthiraryfarchnadagoredyngwrthbwyso’rgosti’r

adeiladwroddarparutaifforddiadwy.

Ynycyd-destunCymreig,effaithhynywnaallpoblfforddiobywynardaleumagwrfa,

acoganlyniad,niamddiffynnirytrwchoboblogaethaamlygirganCarter43syddyn

39 Fyn.,L,acAuchinloss,M.(2003),‘TheProvisionofAffordableHousingonShelteredHousingDevelopments’,Journal of Planning and Environmental Law,t.141.

40 Johnston,E.(2003),Asgwrn Cynnen: Tai Fforddiadwy yng Nghymru Wledig(Caerdydd,IWA),t.9.41 Fynn.L,acAuchinloss,M.,op cit..42 Gallent,N.,Mace,A.,aTewdwrJones,M.(2002),‘DeliveringAffordableHousingthrough

Planning:ExplainingVariablePolicyUsageacrossRuralEnglandandWales’,Planning Practice and Research 17,4,t.465–83.

43 Aitchision,J.,aCarter,H.(2001),op cit.,t.37.

82

angenrheidiolermwynsicrhauparhadiaithfeliaithnaturiolygymuned.Trownfellyatsuty

gellirnewidysefyllfaergwell.

Atebion – tri cham at dai fforddiadwy

Ynyrerthyglhon,gwelwydmaiprifwendidau’rsystembresennolywidaifforddiadwyfod

arwahânidaiarwertharyfarchnadagored,abodtaifforddiadwyathailleolondyn

cynrychiolicyfranfychano’rtaisyddargaeli’wprynu.Oganlyniadnidyw’rcyflenwad

odaifforddiadwyyncyfatebâ’rgalw,acfellydrwywneudtaiynfforddiadwyiunsector

ogymdeithas,dôntynanfforddiadwyisectorarallsyddyngorfoddibynnuaryfarchnad

agored.Ganhynny,ycamcyntafywinormaleiddiofforddiadwyedd–hynnyywdrwy

ehanguarycyflenwadodaifforddiadwy.Gellircyflawnihynynrhannoldrwyehanguar

ymecanweithiaupresennol.Erenghraifft,arsafleoeddbychan(megissafleoeddsyddi

gynnwysdegtyneulai–sefyrhynsyddyndebygolarsafleoeddmewnpentrefigwledig),

feellirmynnufodpobtyawerthirynfforddiadwy.44Byddaihynohono’ihunanynsicrhau

fodmwyodaifforddiadwyargael,athrwygyplysufforddiadwyeddgydachamauiroi

blaenoriaethiboblleol,felageirymMharcCenedlaetholDyffrynnoeddSwyddEfrog,

gellirsicrhaufodmwyogyfleiboblalluparhauifywynardaleumagwraeth.

Ynail,dadlGallentet al45ywfodganyrawdurdodaulleolhefydrôlallweddolynyfenter

osicrhaufodmwyodaifforddiadwyargael,ganfodmoddiddyntfodynfwycadarn

drwyfynnufodadeiladwyrynadeiladutaifforddiadwy.46Awgrymantfodadeiladwyryn

galluosgoiamodauynghylchadeiladutaifforddiadwydrwyddadlaufodadeiladutai

argyferyfarchnadagoredynwellnapheidioadeiladuogwbl.Foddbynnag,yrhyna

adeiladirywtaimawrionsyddynmanteisioareconomïaugraddfa,acfellyyndainad

ydyntynaddasosafbwyntmaintnaphrisargyferysawlsyddyncanfodfodprisiautaiyn

anfforddiadwy.Ganhynny,ycamcyntaftuagatsicrhautaifforddiadwyywiadeiladu

mwyodaisyddynwirioneddolfforddiadwyacsyddyndiwalluanghenionysawlsyddyn

methucaelmynedianti’rfarchnaddai.

Ynogystalâthynhauaryramodauynymwneudâchaniatâdcynllunio,gallawdurdodau

lleolhefydddatblygupolisïaullymachargyfercaniatáudefnyddioanheddaumewn

ardaloeddgwledigfelcartrefigwyliau,taihafacailgartrefi.Dymarywbethsyddyn

destunymgyrchoeddmewnsawlardalyngNghymruaLloegr,acyndestynadolygiad

cyfredolganMatthewTaylor,yrAelodSeneddolargyferTruroaStAustellyngNghernyw.47

PecaniateiriAwdurdodauLleolfynnufodrhaidiunigolionsyddynprynutaifelailgartrefi

44 Shelter,InvestigationReport(2004),Priced out: the rising cost of rural homes,t.8,http://england.shelter.org.uk/files/docs/7689/Ruralinvesreportfinal.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].Gwelerhefyd,LlywodraethCynulliadCymru(2006),PolisiCynllunioCymru:NodynCyngorTechnegol,2,Cynllunio a Thai Fforddiadwy,t.9,paragraff10.6,http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/epc/planning/40382/40382/4038241/39239_TAN_2_ACs_Welsh_LoRes.pdf?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].

45 Gallent,N.,Mace,A.,aTewdwr-Jones,M.(2002),op cit., t.465–83.46 Gallent,N.,Mace,A.,aTewdwr-Jones,M.(2002),op cit.,t.471.47 AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2007),MatthewTaylorReviewonRuralEconomy

andAffordableHousing,http://www.communities.gov.uk/documents/planningandbuilding/pdf/614580[CyrchwydEbrill10,2008].

83

neudaigwyliauwneudcaiscynllunioermwynnewidpwrpasyranhedd,byddaiobosib

ynperiiail-gartrefiddodynllaideniadol.Anawsterhynwrthgwrsyweifodynanoddiawn

i’wfonitroosnadywdarparbrynwyryndatgelueubwriadauiddefnyddio’rtyfelcartref

gwyliau,neuyncofrestruyprifgartrefynenwunperchennog,a’rcartrefgwyliauynenw’r

cymar.

Ynghlwmâhyn,rhaiddiddymu’rrhwystraupresennolsyddynperiiAwdurdodauLleolfod

ynbetrusgarynghylchcaniatáucynlluniauargyfertaifforddiadwy.DadleuirganGallent

et al48 fod y rheolau presennol hefyd yn rhy gymhleth, ac o ganlyniad caiff cynlluniau

eu gwrthod oherwydd amheuon ynghylch eu heffeithiau a’u cyfreithlondeb, yn hytrach

na’u derbyn gydag amodau penodol. Er enghraifft, y mae canllawiau eisoes yn bodoli49

sydd yn pwysleisio’r angen i ystyried yr effeithiau ar yr iaith Gymraeg fel un o’r meini prawf

wrth benderfynu a ddylid caniatáu cynllun datblygu arfaethedig.50 Gallai defnyddio’r

canllawiau hyn mewn ffordd synhwyrol gael effaith hynod o bositif o safbwynt cynllunio

gofod i sicrhau parhad yr iaith Gymraeg fel iaith naturiol y gymuned. Gellid eu defnyddio

i sicrhau na chaiff cymunedau Cymraeg eu hiaith eu chwalu gan ddatblygiadau sydd

yn creu pyllau llai o siaradwyr y Gymraeg wedi eu gwasgaru, yn hytrach na chymuned

lle’i siaredir fel iaith naturiol y gymuned. Yn ôl canfyddiadau Gallent et al.,fodd

bynnag,eithriadauprinyw’rsefyllfaoeddlledefnyddiwydycanllawiauhynoherwydd

euhamwyseddaphryderondroseucamddefnyddiomewnfforddfyddai’ndenu

beirniadaethogreugwahaniaetharsailhil,yngroesiadran19B(1)DeddfCysylltiadau

Hiliol(Diwygiad)2000.51Ganhynny,effeithiau’rcanllawiauywiddwysau’rbroblemodai

anfforddiadwy,ynhytrachna’idatrys.Erbodycanllawiau’nbodoli,felly,priniawnyw

euheffaithwedibodigeisioymdrinâ’rsefyllfa.AwgrymBwrddyrIaithGymraeg,felly,

ywychwaneguatycanllawiaua’ugwneudynfwyeglurachydamwyosicrwyddo’u

perthnasedd,ermwyneiwneudynhawsiganiatáucynlluniauadeiladugydagamodau,

ynhytrachnagwrthodycynlluniauyngyfangwbl.52Pegellidrhoisicrhadynghylch

cyfreithlondebcynlluniauafyddaiynrhoiblaenoriaethidaisyddynfforddiadwy,ac

syddyndiwalluanghenionlleolaieithyddol,ynagellidehangu’rsectortaifforddiadwyyn

sylweddol.

Ymae’rtrydyddcamatdaifforddiadwyyngamynllaweriawnmwyherfeiddiol.Fela

welwydynyrerthyglhon,ymae’rsystembresennolllemaetaifforddiadwyynsector

bychanodaiarwahâni’rfarchnadagoredynsystemsyddyncreumwyobroblemau

nagagaiffeudatrys.Ymaewedipericynnyddmewnprisiautai,wedisymudybroblem

48 Gallent,N.,Mace,A.,aTewdwr-Jones,M.(2002),op cit..49 LlywodraethCynulliadCymru(2000),CanllawiauCynllunio(Cymru),TechnicalAdviceNote

(Wales),20,The Welsh Language: Unitary Development Plans and Planning Control,http://www.ecoliinquirywales.org.uk/docrepos/40382/4038231121/403821/403821/40382/403824/tan20_e.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].

50 LlywodraethCynulliadCymru(2006),DatganiadPolisiCynllunioInterimyGweinidog–Tai,1/2006,t.3,http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/4038231121/403821/40382/4038212/39237_ACs_Welsh_LoRes.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].

51 (2000),c.34.52 BwrddyrIaithGymraeg(2005),Cynllunio a’r Iaith Gymraeg: y ffordd ymlaen,http://www.bwrdd-

yr-iaith.org.uk/cynnwys.php?cID=&pID=109&nID=2211&langID=2[CyrchwydEbrill10,2008].

84

oanfforddiadwyeddosectordlotafygymdeithasisectorsyddychydigynwellallanyn

ariannol,ondsyddymhellofodyngyfoethog,acllecafwydllwyddiant,ymae’rllwyddiant

hwnnwondwedidigwyddiniferfychanobrynwyr,ahynnyamgyfnodtymorbyrynunig.

Ganhynnyrhaidcrybwyllfforddnewyddoddatrysybroblem,sefireoliprisiautaiyn

gaethach,gansicrhaufodprisiautaiynfforddiadwygangyfeirioatgyfraddauincwmyn

lleol.Irywraddau,mae’rllywodraethynbarodwediadnabodycamaui’wcymryd,ar

ffurfCanllawiauAsesu’rFarchnadDaiLeol53ondgwendidycanllawiauhynyweubod

ynparhauineilltuotaifforddiadwyfelsectorarwahâni’rfarchnadagored.Serchhynny,

pegellidaddasu’rcamauydylideucymrydfeleubodynberthnasoli’rfarchnaddai

yneigyfanrwydd,gellircreusefyllfalledawtaiynfwyfforddiadwyisectorhelaethach

o’rgymuned.Gelliddadlau,wrthgwrs,maidewisamhoblogaiddynwleidyddolfyddai

rheolaetho’rfathymysgperchnogioncyfredol,syddefallaiwedielwa’nsylweddolo’r

cynnyddmewnprisiautai.Foddbynnag,rhaidcofiomaicynnydddamcaniaetholynunig

yw’rcynnyddhwn–nidywperchnogioncyfredolynelwamewngwirioneddoherwydd

panddôntiwerthu’uheiddo,rhaididdyntwario’nsylweddolermwynprynutyarall.Gan

hynny,efallaifodynrhaidmyndi’rafaelâ’rbroblemoanfforddiadwyeddmewnmodd

radical,agosodrheolaucaethachbrisiautaiaryfarchnadagored.Ystyriwn,felly,sut

fyddaicyflawninewido’rfath.

Yngyntafrhaidcanfodibafathodeuluoeddmaetaiynanfforddiadwy.Efallaiygellir

caelamcanohyndrwyystyriedfforddiadwyeddiunigolion,fforddiadwyeddigyplau

(neuddauunigolynyncyd-fyw)afforddiadwyeddideuluoeddâphlant(gangynnwys

teuluoeddunrhiant,atheuluoeddlledimondunrhiantsyddmewngwaithllawnamser).

Foddbynnag,efallainaddyma’runiggrwpiausyddyncanfodygostobrynutyifodyn

anfforddiadwy.Ganhynny,byddaiarolwgowahanoldeuluoeddyneingalluogiigael

darluncliriachobaraisyddwedieuheithrioo’rfarchnaddai.

Ohyngellirystyriedpafathodaisyddyngorfodbodynfforddiadwyacymmha

leoliadau.Erenghraifft,osywtaiynanfforddiadwyiboblâtheuluoedd,ynanichaiffyr

angenamdaifforddiadwyeiddiwalluganddatblygiadauofflatiau.Aryllawarall,osyw

taiynanfforddiadwyiunigolionneuigyplau,yna,anaddasywtaimawrionobedaira

phumllofft.

Hefyd,rhaidystyriedbethsyddynfforddiadwyiboblmewngwahanolardaloedd.

Gwelwyd,erenghraifft,fodybroblemodaianfforddiadwymewnardaloeddgwledig

wedieiachosi’nrhannolganboblyngwerthutaiynne-ddwyrainLloegrambrisuchel,ac

felly’ngalluprynutaimewnardaloeddmegisArdalyLlynnoedd,SwyddEfrog,Dyfnainta

Chernyw,aChymruambrisiausyddynllaweriawnynrhatach,ondsyddymhellytudraw

i’rhynsyddynfforddiadwyidrigolionyrardaloeddhynny.Rhaidfellyibrisiautaimewn

gwahanolardaloeddadlewyrchucyfartaleddcyflogauynyrardaloeddhynny.Gellir

gwneudhyndrwyosodbandiauobrisiautaiafyddynfforddiadwyiwahanolgrwpiauo

bobl.Erenghraifft,pedystyridmaiteirgwaithcyflogblwyddynyw’rswmaystyririfodyn

brisfforddiadwy,gellidcaelamcanoystodobrisiautaisyddynfforddiadwyiunigolion

53 LlywodraethCynulliadCymru(2005),LocalHousingMarketAssessmentGuide,http://new.wales.gov.uk/desh/publications/housing/marketassessguide/guide?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].

85

neuigyplaullemaeunpartnermewngwaitha’rllallynddi-waith,ystodobrisiautaisydd

ynfforddiadwyargyfercyplaullemae’rddaubartnermewngwaithllawnamser,acystod

obrisiautaisyddynfforddiadwyargyfercyplaullemaeunpartneryngweithio’nllawn

amsera’rllallmewngwaithrhanamser.Byddaiystodobrisiaufforddiadwy’ngolygufod

moddiboblofynprisuwchamdysyddefallaiynunigryw,neu’nmanteisioarnodweddion

ychwanegol,megistyarbenterasodai(aallfodychydigynfwyoranmaint,achyda

llainychwanegolodir)ynhytrachnathyynghanolyteras.

Canlyniadhynfyddaicreumarchnaddaisyddynfforddiadwyibrynwyrlleol,nachânt

fellyeuheithrioo’rfarchnaddaioherwyddgallupobloardaloedderailli’wprisioallano’r

farchnad.Golygaybyddaiganboblwellsiawnsoarosynardaleumagwraethosydynt

yndymunohynny,acfellygellidrhoigwellcyfleisicrhauparhadcymunedaullesiarediry

Gymraegfeliaithnaturiolygymuned.Foddbynnag,oherwyddeifodynrhoicyflecyfartal

iboblibrynuty,nidyw’ngwahaniaethuarsailhilmewnmoddafyddai’ngroesi’rCôd

YmarferStatudolarGydraddoldebHiliolymMaesTai.54Gellirrhoicefnogaethbellachi’r

syniadoamddiffyncymunedleoldrwybarhauâ’rmecanweithiaupresennolosicrhau

maipoblsyddâchysylltiadlleolsyddyncaelycynnigcyntafibrynucynidaigaeleu

cynnigarwerthifarchnadehangach.Nidoesangenoreidrwyddfoddbynnagi’rsyniad

odaigydadimensiwnlleolfodargaeldrwy’rfarchnadyneichyfanrwydd,ganybyddai

gwellfforddiadwyeddohono’ihunanynrhoigwellsiawnsiboblsyddyndymunoarosyn

ardaloeddeumagwraethwneudhynny.Foddbynnag,feallbarhauifodynofynnolgyda

rhaidatblygiadau,felbopoblsyddâchysylltiadlleolyncaelrhywelfenoflaenoriaethyny

farchnad.

Casgliad

I’runigolynmaetaifforddiadwyynbwysigoherwyddfodcartrefifywynddoynuno’n

hanghenioncraiddfeldynolryw.Ond,maeoblygiadaupellachidaisyddynfforddiadwy.

Ymaentynamddiffyncymunedaugansicrhaufodpoblyngallubywagweithiomewn

cymunedynhytrachnabodcymunedarchwâldrwyiboblorfodsymudallano’ubro

ichwilioamdyachartref,ganarwainatddiffygcefnogaethgymunedolac,ynycyd-

destunCymreig,gallhefydamddiffyniaithadiwylliantsyddynfregus.Ermwynparhaui

siaradiaithyraelwyd,rhaidi’raelwydhonnofodynfforddiadwy.Awnawnniwynebu’r

sialens?

Llyfryddiaeth

AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),TheNewHomebuyScheme,http://www.

communities.gov.uk/housing/buyingselling/ownershipschemes/homebuy/[CyrchwydEbrill

10,2008].

AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),KeyWorkerLiving,http://www.odpm.gov.

uk/index.asp?id=1151221[CyrchwydEbrill10,2008].

54 GwelerComisiwnCydraddoldebHiliol(2006),CôdYmarferStatudolarGydraddoldebHiliolymMaesTai–Cymru,http://83.137.212.42/sitearchive/cre/downloads/housing_Code_wales_cymraeg.pdfaComisiwnCydraddoldebHiliol(2006),Canllawi’rCôdYmarferarGydraddoldebHiliolymMaesTai,http://83.137.212.42/sitearchive/cre/downloads/housingCode_summary_privatesector_welsh.pdf,[CyrchwydEbrill10,2008].

86

AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006)RighttoBuy,http://www.communities.gov.

uk/housing/buyingselling/ownershipschemes/righttobuy/[CyrchwydEbrill10,2008].

AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),RighttoAcquire,http://www.communities.

gov.uk/housing/buyingselling/ownershipschemes/righttoacquire/[CyrchwydEbrill10,

2008].

AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),CashIncentiveScheme,http://www.

communities.gov.uk/housing/buyingselling/ownershipschemes/cashincentivescheme/

[CyrchwydEbrill10,2008].

AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2006),DatganiadPolisiCynllunio3,http://www.

communities.gov.uk/publications/planningandbuilding/pps3housing[CyrchwydEbrill10,

2008].

AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2007),MatthewTaylorReviewonRural

EconomyandAffordableHousing,http://www.communities.gov.uk/documents/

planningandbuilding/pdf/614580[CyrchwydEbrill10,2008].

AdranCymunedauaLlywodraethLeol(2007),HomesFortheFuture:MoreSustainable:

MoreAffordable(Llundain,TheStationaryOffice),http://www.communities.gov.uk/

publications/housing/homesforfuture[CyrchwydEbrill10,2008].

AffordableRuralHousingCommission(2006),Report,www.defra.gov.uk/rural/pdfs/

housing/commission/affordable-housing.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].

Arden,A.,aHunter,C.(2003),ManualofHousingLaw,(Llundain,ThomsonSweet&

Maxwell).

ArdrawiadIeithyddolHafanPwllheli,AdroddiadTerfynol2005.

Bady,S.(1996,)‘Builders open doors for shut-out home buyers’, Professional builder 61,(9), t. 22.

Barker,K.(2004),Review of Housing Supply. Delivering Stability – securing our future housing

needs,http://www.hmtreasury.gov.uk/consultations_and_legislation/barker/consult_

barker_index.cfm[CyrchwydEbrill10,2008].

Barker,K.(2006),BarkerReviewofLandUseandPlanning.Finalreport–recommendations,

http://www.hm-treasury.gov.uk/media/3/A/barker_finalreport051206.pdf[CyrchwydEbrill

10,2008].

Best,R,.a Schucksmith,M.(2006),Homes for Rural Communities,ReportoftheJoseph

RowntreeFoundationRuralHousingPolicyForum,http://www.jrf.org.uk/bookshop/

eBooks/9781859354933.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].

Bollom,C.(1978),Attitudes and second homes in rural Wales,(Caerdydd,GwasgPrifysgol

Cymru).

87

Bourassa,S.C.(1996),‘Measuringtheaffordabilityofhomeownership’,Urban Studies

33,(10),t.1867–77

Bourdieu,P.(1982),Ce que Parler Veut Dire: Léconomie des échanges Linguistiques,(Paris,

Fayard),t.59–60.Dyfynwyd(wedieigyfieithui’rSaesneg)ynSnook,I.(1990),‘Language,

TruthandPower:Bourdieu’sMinisterium’,ynHarker,R.,Mahar,C.aWilkes,C.(gol.),An

Introduction to the Work of Pierre Bourdieu. The Practice of Theory.(HoundmillsaLlundain,

Macmillan),t.169–70.

Bourdieu,P.(1991),Language and Symbolic Power(Rhydychen,PolityPress).

Bramley,G.aKarley,N.K.(2005),‘Howmuchextraaffordablehousingisneededin

England?’,Housing Studies20,5,t.685–715.

BwrddyrIaithGymraeg(2005),Cynllunio a’r Iaith Gymraeg: y ffordd ymlaen, http://www.

bwrdd-yr-iaith.org.uk/cynnwys.php?cID=&pID=109&nID=2211&langID=2[CyrchwydEbrill

10,2008].

CambridgeCentreforHousingandPlanningResearch(2006),The extent and impacts

of rural housing need – final report,http://www.defra.gov.uk/rural/pdfs/research/rural-

housing-need.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].

CambridgeCentreforHousingandPlanningResearch (2007),Low Cost Home Ownership

Affordability Study,http://www.dataspring.org.uk/Downloads/1275%20MHO%20Report.pdf

[CyrchwydEbrill10,2008].

CampaigntoprotectruralEngland(2004),Housing the nation: meeting the need for

affordable housing – facts, myths and solutions,http://www.cpre.org.uk/library/results/

housing-and-urban-policy[CyrchwydMehefin28,2007].

CanolfanYmchwilEwropeaidd(2005),ArdrawiadIeithyddolhafanPwllheli:Adroddiad

Terfynnol,t.8,http://www.gwynedd.gov.uk/upload/public/attachments/777/

ADRODDIAD_TERFYNOL_HAFAN_5_MAI1.doc[CyrchwydEbrill10,2008].

Carper,J.,McLeister,D.,aO’Reilly,A.(1996),‘SpecialReport:TheChallengeOfAffordable

Housing’,Professional builder & remodeler61,16,t.58.

Carr,H.(2004),‘Discrimination,RentedHousingandtheLaw’,New Law Journal 154,t.254.

Christians,A.D.(1999),‘BreakingtheSubsidyCycle:AProposalforAffordableHousing’,

Columbia journal of law and social problems32,2,t.131.

Clarke,D.N.,gydaWells,A.(1994),Leasehold Enfranchisement: the new law(Bryste,

Jordans),CofrestrfaTirEiMawrhydi,http://www.hmlr.gov.uk/[CyrchwydEbrill10,2008].

ComisiwnCydraddoldebHiliol(2006),Canllawi’rCôdYmarferarGydraddoldebHiliol

ymMaesTai,http://83.137.212.42/sitearchive/cre/downloads/housingCode_summary_

privatesector_welsh.pdf.[CyrchwydEbrill10,2008].

88

ComisiwnCydraddoldebHiliol(2006),CôdYmarferStatudolarGydraddoldebHiliolym

MaesTai–Cymru,http://83.137.212.42/sitearchive/cre/downloads/housing_Code_wales_

cymraeg.pdfCyrchwydEbrill10,2008.

CymdeithasTaiEryri(2006),CymorthPrynu,http://www.taieryri.co.uk/cymraeg/looking_

for_home/homebuy.aspx[CyrchwydEbrill10,2008].

CyngorGwynedd(2008),CytundebCyfreithiolAdran106TaiFforddiadwyCyngor

Gwynedd,http://www.gwynedd.gov.uk/upload/public/attachments/901/Crynodeb_o_

Gytundeb_106_Tai_Fforddiadwy.pdf[CyrchwydEbrill10,2008].

DeddfCysylltiadauHiliol(Diwygiad)2000,(2000),c.34.

DeddfCynllunioTrefaGwlad1990(1990),c.8.

DeddfParciauCenedlaetholaMynediadi’rWlad1949(1949),c.96.

DeddfTai1985(1985),c.68.

DeddfTai1996(1996),c.52.

DeddfyWladaHawliauTramwy2000(2000),c.37.

DEFRA(2005),PressRelease:Evidencesoughtonaffordableruralhousing.

DeVane,R.(1975),Second Home Ownership: A Case Study. Bangor Occasional Papers in

Economics,(Caerdydd,GwasgPrifysgolCymru).

Directgov (2006),HomeandCommunity–KeyWorkerLivingProgramme,http://www.

direct.gov.uk/HomeAndCommunity/BuyingAndSellingYourHome/HomeBuyingSchemes/

BuyingSchemesArticles/fs/en?CONTENT_ID=4001345&chk=RM9Qsx[CyrchwydEbrill10,

2008.]

The Economist(2002),‘UnitedStates:theroofthatcoststoomuch:affordablehousing’,

Rhag7,Vol.365,Issue8302,t.58.

Edge,J.(2005),‘Affordablehousing:canweaffordit?’,Journal of Planning and

Environmental Law,Supp(OccasionalPapers),t.33.

Editorial (2003),‘Affordablehousing’,Journal of planning and environment law,Mai,t.

513–5.

Evans,M.(1995),‘Makingaffordablehousingwork’,Journal of Property Management,60

(2),t.50.

Fisk,M.J.(1996),Home Truths,(Llandyssul,GwasgGomer).

Fynn,L.,aAuchinloss,M.(2003),‘TheProvisionofAffordableHousingonShelteredHousing

Developments’,Journal of Planning and Environmental Law,t.141.

89

Gal,S.(1988),‘ThePoliticaleconomyofCodechoice’,ynHeller,M.(gol.),Codeswitching:

Anthropological and Sociolinguistic Perspectives,(Berlin,MoutondeGruyter),t.245–64.

Gallent,N.,Mace,A.A,Tewdwr-Jones,M.(2002),‘DeliveringAffordableHousingthrough

Planning:ExplainingVariablePolicyUsageacrossRuralEnglandandWales’,Planning

Practice and Research 17,4,t.465–83.

Garris,L.B.(2004),‘TheNewFaceofAffordableHousing’,Buildings98,Part2,t.48–53.

Garner,S.(2002),A Practical Approach to Landlord and Tenant,(Rhydychen,Oxford

UniversityPress).

Giles,H.,Bourhis,R.Y.,aTaylor,O.M.(1977),‘Towardsatheoryofintergrouprelations’,yn

Giles,H.(gol.),Language Ethnicity and Intergroup Relations,(Llundain,AcademicPress),t.

307–44.

GorchymynTai(HawliGaffaelaHawliBrynu)(ArdaloeddGwledigDynodediga

RhanbarthauDynodedig)(Cymru)(2003),[OS2003,Rhif54].

GorchymynnTai(HawliGaffaelaHawliBrynu)(ArdaloeddGwledigDynodediga

RhanbarthauDynodedig)(Diwygio)(Cymru),2003,[OS2003,Rhif1147].

Graham,L.(2005),‘Socialhousingbulletin:aspectsoftheHousingAct2004’,Housing Law

Monitor129(14),t.1.

Hague,N.(1987),Leasehold Enfranchisement(Llundain,Sweet&Maxwell).

Handy,C.(1993),Discrimination in Housing,(Llundain,Sweet&Maxwell).

HansardHC,Hydref27,2005,col.508–9.

Harker,R.,Mahar,C.,aWilkes,C.(1990),An Introduction to the Work of Pierre Bourdieu. The

Practice of Theory(HoundmillsaLlundain,Macmillan).

Hickey,S.,aBest,S.(2005),‘AffordableHousing:FourLitigantsandaFreeforAll’,Journal of

Planning and Environment Law,Part1,t.881–9.

Hickey,S.aBest,S.(2005),‘TheBiteafterBarker:notsohardtoswallow’,Journal of

Planning and Environment Law,t.1422–30

Hillman,P.(2001),‘Intensivecareforhealthworkers’,Estates Gazette,Chwefror17,2001,t.

152.

Housing(RightofFirstRefusal),WalesRegulations,2005

Housing(RighttoBuy)(InformationforSecureTenants),Regulations,2005.

Hutton,R.H.(1991),‘Localneedspolicyinitiativesinruralareas–missingthetarget’,Journal

of Planning and Environmental Law,t.303–11

Johnston,E.(2003),Asgwrn Cynnen: Tai Fforddiadwy yng Nghymru Wledig,(Caerdydd,

IWA).

90

Johnson,M.P.(2007),Planning models for the provision of affordable housing,34(3),

Environmentandplanning,Vol.B,Planninganddesign,t.501–24.

JosephRowntreeFoundation(2001),The future of low-cost home ownership,http://www.

jrf.org.uk/knowledge/findings/housing/d51.asp[CyrchwydEbrill10,2008].

Krieger,A.(2002),‘JumpingtheQueue’,Legal Week,May16,t.24.

LandRegistry(2007),LandRegistryHousePriceIndex,August2007.http://www.landreg.

gov.uk/assets/library/documents/hpir0907.pdf[CyrchwydTachwedd8,2007].

LangdonDown,G.(2005),‘PracticeArea:Planning:GrandDesigns’,Law Society Gazette

7,Gorffennaf,t.22.

Lewis,P.(2006),‘Secondhomeownersmayfacenewtax’,The Guardian,Ebrill18.

LlywodraethCynulliadCymru (d.d),Homebuy, Arweiniad i Ymgeiswyr yng Nghymru,http://

new.wales.gov.uk/desh/publications/housing/homebuyguide/guidew?lang=cy[Cyrchwyd

Ebrill10,2008].

LlywodraethCynulliadCymru(2000),PlanningGuidance(Wales),TechnicalAdvice

Note(Wales)20,The Welsh Language: Unitary Development Plans and Planning Control,

http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/epc/planning/403821/40382/403824/tan20_e.

pdf?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].

LlywodraethCynulliadCymru(2001),Cartrefi Gwell i Bobl yng Nghymru,http://new.

wales.gov.uk/topics/housingandcommunity/housing/publications/betterhomes?lang=cy

[CyrchwydEbrill10,2008].

LlywodraethCynulliadCymru(2005),Homebuy,http://new.wales.gov.uk/topics/

housingandcommunity/housing/private/buyingandselling/homebuy/?lang=cy[Cyrchwyd

Ebrill10,2008].

LlywodraethCynulliadCymru(2005,)LocalHousingMarketAssessmentGuide,http://new.

wales.gov.uk/desh/publications/housing/marketassessguide/guide?lang=cy[Cyrchwyd

Ebrill10,2008].

LlywodraethCynulliadCymru(2006),Y Pecyn Cymorth Tai Fforddiadwy,http://wales.gov.

uk/desh/publications/housing/affordablehousingtoolkit/toolkitw?lang=cy[CyrchwydEbrill

10,2008].

LlywodraethCynulliadCymru(2006),Rôl y system dai yn y Gymru wledig,Adroddiad

ymchwilcyfiawndercymdeithasolAYCCA,1/06/(Caerdydd,LlywodraethCynulliad

Cymru),http://new.wales.gov.uk/dsjlg/research/0106/reportw?lang=cy[CyrchwydEbrill

10,2008].

LlywodraethCynulliadCymru(2006),DatganiadPolisiCynllunioInterimyGweinidog–Tai

1/2006.http://wales.gov.uk/docrepos/40382/epc/planning/40382/4038212/39237_ACs_

Welsh_LoRes.pdf?lang=en[CyrchwydEbrill10,2008].

91

LlywodraethCynulliadCymru(2006),PolisiCynllunioCymru:NodynCyngorTechnegol.

2:CynllunioaThaiFforddiadwy.http://new.wales.gov.uk/docrepos/40382/epc/

planning/40382/403821/planningpolicywales-w.pdf?lang=cy[CyrchwydEbrill10,2008].

LlywodraethCynulliadCymru(2007),Planning: Delivering Affordable Housing,Reportof

WelshAssemblyGovernmentseminarsheldinMay2007,http://new.wales.gov.uk/docrep

os/40382w/403821121/403821/164024/ThreeDragons_Reportpdf?lang=en[CyrchwydEbrill

10,2008.]

Lo,A.(1999),‘Codeswitching,speechcommunitymembershipandtheconstructionof

ethnicidentity’,Journal of Sociolinguistics3(4),t.461–79.

Martin,J.(2004),Planning – New Developments,EMISPropertyService,Cyf.2,12,t.2.

Mauthner,N.,McKee,L.,aStrell,M.(2001),Work and family life in rural communities, Family

andWorkSeries(Efrog,JosephRowntreeFoundation).http://www.jrf.org.uk/knowledge/

findings/socialpolicy/971.asp[CyrchwydEbrill10,2008].

Merrett,S.aGrey,F.(1982),Owner-Occupation in Britain,(Llundain,RoutledgeaKegan

Paul).

Mukhija,V.(2004),‘Thecontradictionsinenablingprivatedevelopersofaffordable

housing:acautionarycasefromAhmedabad,India’,Urban Studies41,11,t.2231–44.

Paris,C.(2007),‘InternationalPerspectivesonPlanningandAffordableHousing’,Housing

Studies22,1,t.1–9

Pavis,S.,Hubbard,G.,aPlatt,S.(2001),‘YoungPeopleinRuralAreas:sociallyexcludedor

not?’,Work, Employment and Society15(2),t.291–309

Ramos,M.J.(1994),‘10StepsToAffordableHousingDevelopment’,Journal of Housing51,

6,t.19

Richards,F.,aSatsangi,M.(2004),‘Importingapolicyproblem?Affordablehousingin

Britain’sNationalParks’,Planning Practice and Research19,3,t.251–66.

Rodgers,C.P.(2002),Housing Law: residential security and enfranchisement(Llundain,

ButterworthsLexisNexis).

SalisburyDistrictCouncil(2004),DeliveringAffordableHousinginSalisburyDistrict(Adoption

Version–Sept2004),www.salisbury.gov.uk/rural_exception_policy.pdf[CyrchwydEbrill10,

2008].

Samuels,A.(2002),‘Affordablehousing’Journal of Planning and Environmental Law,

t.1182.

Satsangi,M.A.,Dunmore,K.(2003),‘ThePlanningSystemandtheProvisionofAffordable

HousinginRuralBritain:AComparisonoftheScottishandEnglishExperience’,Housing

Studies 18,2,t.201–17.

92

Shelter(2004),Investigationreport,Priced out: the rising cost of rural homes,http://

england.shelter.org.uk/files/docs/7689/Ruralinvestreportcfinal.pdf[CyrchwydEbrill10,

2008].

Smith,P.F.(2002),The Law of Landlord and Tenant,(Llundain,ButterworthsLexisNexis).

Smith,R.(2000),‘Planningobligationsandaffordablehousing’,Journal of Housing Law,t.

73.

Snook,I.,(1990),‘Language,TruthandPower:Bourdieu’sMinisterium’,ynHarker,R.,Mahar,

C.,aWilkes,C.(gol.),An Introduction to the Work of Pierre Bourdieu. The Practice of Theory

(HoundmillsaLlundain,Macmillan).

South,J.(1993),Leasehold enfranchisement: the case for reform,Collectedpapers

oftheLeaseholdEnfranchisementAssociation(Llundain,LeaseholdEnfranchisement

Association).

Sparkes,P.(2001),A New Landlord and Tenant(RhydychenaPortland,Oregon,Hart

Publishing).

Swyddfa’rDirprwyBrifWeinidog(2005),Lessons from the past, challenges for the future for

housing policy: An evaluation of English housing policy 1975-2000(Llundain,HMSO),http://

www.communities.gov.uk/publications/housing/evaluationenglish[CyrchwydEbrill10,

2008].

Swyddfa’rDirprwyBrifWeinidog(2003),Affordable homes: The Government’s response

to the Housing, Planning Local Government and the Regions Select Committee’s Report,

www.odpm.gov.uk/index.asp?id=1150362#TopofPage[CyrchwydMai18,2006.]

SwyddfaYstadegauCenedlaethol(2006),2003-BasedNationalandSub-

NationalHouseholdProjectionsforWales,http://new.wales.gov.uk/legacy_en/

keypubstatisticsforwales/content/publication/housing/2006/sdr30-2006/sdr30-2006.htm

[CyrchwydEbrill10,2008].

Thomas,H.,‘Britishplanningandthepromotionofraceequality:theWelshexperienceof

raceequalityschemes’,Planning Practice and Research19,1,t.33–47.

TheTudorTrust/TrowersandHamlins(2007),Community Land Trusts: Affordable Homes in

Sustainable Communities,www.communitylandtrust.org.uk/documents/AffordableHousing.

pdf[CyrchwydChwefror23,2007].

TheTudorTrust/TrowersandHamlins(2007),Community Land Trusts – the legal perspective.

Land ownership – the heart of the CLT,www.communitylandtrust.org.uk/documents/

legalperspective.pdf[CyrchwydChwefror23,2007].

Whitehead,C.M.E.(2007),‘PlanningPoliciesandAffordableHousing:Englandasa

SuccessfulCaseStudy?’,Housing Studies22,1,t.25–44

Wilkinson,H.W.(1994),‘Shakygovernmentadvice’,The Conveyancer and Property Lawyer,

Gorffennaf/Awst,t.261–4.

93

Yalamanchi,R.(1993),‘TheLansingPlan:AnAffordableHousingApproach’,Journal of

Housing50,3,t.115.

YorkshireDalesNationalParkAuthority,LocalOccupancyCriteria,www.yorkshiredales.org.

uk/local_occupancy_criteria.doc[CyrchwydEbrill10,2008].

YorkshireDalesNationalParkAuthority(2006),YorkshireDalesLocalPlan,www.

yorkshiredales.org.uk/yorkshire_dales_local_plan_2006_-_final.pdf[CyrchwydMehefin11,

2007].

YstadegauCenedlaethol(2003),http://www.statistics.gov.uk/census2001 [CyrchwydEbrill

10,2008].