CU HI N TP MN TM L HCCu 1.Bn cht ca hin tng tm l ngi:1.1. Mt s quan im v bn cht ca hin tng tm l ngi:

Quan im duy tm cho rng: Tm l con ngi do thng sng to ra v nhp vo th xc con ngi. Tm l khng ph thuc vo khch quan cng nh iu kin thc ti ca cuc sng.

Quan im duy vt tm thng: Tm l, tm hn c cu to t vt cht, do vt cht trc tip sinh ra nh gan tit ra mt, h ng nht ci vt l, ci sinh l vi ci tm l, ph nhn vai tr ca ch th, tnh tch cc, nng ng ca tm l, thc, ph nhn bn cht x hi ca tm l.

Quan im duy vt bin chng:

Tm l ngi l s phn nh hin thc khch quan vo no ngi thng qua hot ng ca mi ngi.

Tm l ngi mang bn cht x hi v tnh lch s.

2.2 Quan im duy vt bin chng v hin tng tm l ngi:

1.1.1. Tm l ngi l s phn nh hin thc khch quan vo no ngi thng qua hot ng ca mi ngi

* Phn nh l qu trnh tc ng qua li h thng ny v h thng khc, kt qu l li du vt (hnh nh) tc ng c h thng tc ng v h thng chu s tc ng.

Phn nh c hc:

V d: vin phn c dng vit ln bng li vt trn bng v ngc li bng lm mn ( li vt) trn u vin phn.

Phn nh vt l: mi vt cht u c hnh thc phn nh ny.V d: khi mnh ng trc gng th mnh thy hnh nh ca mnh qua gng. Phn nh sinh hc: phn nh ny c th gii sinh vt ni chung.V d: hoa hng dng lun hng v pha mt tri mc.

Phn nh ha hc: l s tc ng ca hai hp cht to thnh hp cht mi.

V d: 2H2 + O2 -> 2H2O Phn nh x hi: phn nh cc mi quan h trong x hi m con ngi l thnh vin sng v hot ng.V d: trong cuc sng cn c s gip , m bc ln nhau nh cu L lnh m l rch.

Phn nh tm l: l hnh thc phn nh cao nht v phc tp nht.

l kt qu ca s tc ng ca hin thc khch quan vo no ngi v do no tin hnh.

*iu kin cn c phn nh tm l:

Tc ng Sn phm ca s phn nh l hnh nh tm l trn v no mang tnh tch cc v sinh ng. N khc xa v cht so vi cc hnh nh c hc, vt l, sinh l,

Hnh nh tm l mang tnh tch cc v sinh ng.

Hnh nh tm l mang tnh tch cc bi kt qu ca ln phn nh trc s nh hng trc tip n ln phn nh sau, nh con ngi tch ly c kinh nghim mi c s tn ti v pht trin.V d: Trong mt ln i chi ta quen c mt ngi v c n tng tt v ngi , mt thi gian sau gp li ta bt gp mt hnh ng khng hay ca ngi th thot tin chng ta s khng tin ngi c th hnh ng nh vy v suy ngh nhiu l do bin minh cho hnh ng . Do c th ni , kt qu ca ln phn nh trc s nh hng trc tip n ln phn nh sau. Hnh nh tm l cn mang tnh ch th v m mu sc c nhn.

Tc ng

dn n

V d: Hai iu tra vin cng tham gia khm nghim hin trng nhng do trnh nhn thc, chuyn mn,khc nhau nn kt qu iu tra khc nhau.

Con gi yu bng tai, con trai yu bng mt.

Nguyn nhn l do: + Mi ngi c c im ring v c th, gic quan, h thn kinh v no b.

+ Mi ngi c hon cnh sng khc nhau, iu kin gio dc khng nh nhau.+ c bit l mi c nhn th hin mc tch cc hot ng, tch cc giao lu khc nhau trong cuc sng dn n tm l ca ngi ny khc vi tm l ca ngi kia.

Tuy nhin khng phi c hin thc khch quan trc tip tc ng n no l c hnh nh tm l. Mun c hnh nh tm l th iu kin l phi thng qua con ng hot ng v giao tip.

1.1.2. Tm l ngi mang bn cht x hi v tnh lch sV:

*Ngun gc: th gii khch quan (th gii t nhin v x hi) trong ngun gc x hi l quyt nh tm l con ngi, th hin qua: cc mi quan h kinh t-x hi, o c, php quyn, mi quan h con ngi-con ngi, t quan h gia nh, lng xm, qu hng, quan h cng ng, nhm,Cc mi quan h trn quyt nh bn cht tm l con ngi (nh Mark ni: bn cht con ngi l tng ha cc mi quan h x hi). Trn thc t, nu con ngi thot li khi cc mi quan h x hi, quan h gia con ngi vi con ngi th tm l ngi s mt bn tnh ngi.V d: Rochom Pngieng mt tch nm 1989 khi i chn tru. Sau 18 nm, Rochom c tm thy khi trn ngi khng mc qun o v di chuyn nh mt con kh ni chuyn hay giao tip m ch pht ra nhng ting g g, nhng m thanh v ngha, khng th ha nhp vo cuc sng con ngi. T c th thy tm l ngi ch hnh thnh khi c iu kin cn v l s tc ng ca hin thc khch quan ln no ngi bnh thng v phi c hot ng v giao tip.*Tm l ngi l sn phm ca hot ng giao tip trong cc mi quan h x hi, l sn phm ca con ngi vi t cch l ch th x hi, ch th ca nhn thc v hot ng ca giao tip mt cch ch ng v sng to.

V d: Nh v d trn, Rochom do khng tham gia hot ng giao tip bng ngn ng vi con ngi nn khng c tm l ngi bnh thng.*C ch hnh thnh: c ch lnh hi, tip thu vn kinh nghim, nn vn ha x hi thng qua hot ng v giao tip, trong gio dc gi vai tr ch o. Hot ng v mi quan h giao tip ca con ngi c tnh quyt nh.

V d: Mt a tr khi sinh ra chng nh mt trang giy trng, nhng sau mt thi gian c b m chm sc, dy d, c tip xc vi nhiu ngi th n ngy cng hc hi, lnh hi, tip thu v hiu bit nhiu hn v mi vic xung quanh.

* Tm l hnh thnh, pht trin v bin i cng vi s pht trin ca lch s c nhn, lch s dn tc v cng ng. Tm l ca mi con ngi chu s ch c bi lch s ca c nhn v cng ng. Tuy nhin khng phi l s copy mt cch my mc m c thay i thng qua i sng tm l c nhn. Chnh v th mi c nhn va mang nhng nt chung c trng cho x hi lch s va mang nhng nt ring to nn mu sc ca mi c nhn.

V d: Trc y th x hi rt nh kin v vic c thai trc khi ci nhng by gi x hi bin i, sng phng tng hn nn con ngi xem vn l bnh thng.Tm li, tm l ngi l hin tng tinh thn ny sinh trong u c con ngi thng qua hot ng v giao lu tch cc ca mi con ngi trong nhng iu kin x hi lch s nht nh. N c bn cht x hi, tnh lch s v tnh ch th.

2. Kt lun: Mun hon thin, ci to tm l ngi cn phi nghin cu hon cnh lch s, iu kin sng,ca con ngi. Cn ch nghin cu st i tng, ch c im ring ca tng c nhn.

Phi t chc hot ng v cc quan h giao tip nghin cu s hnh thnh v pht trin tm l con ngi.

Ch gio dc th cht, pht trin no b v cc gic quan.

Nhn nhn hc sinh theo quan im pht trin, tn trng c im la tui.

Tn trng kin, quan im ca tng ch th.

Khi nghin cu cn xem xt s pht trin ca lch s c nhn, lch s dn tc v cng ng trong tng giai on lch s.Cu 2: Phn nh l g? Ti sao ni phn nh tm l l mt loi phn nh t bit?1. Th nht phn nh.

A. Theo quan im ch ngha Mc-Lnin

Phn nh l s lu gi, ti to nhng c im ca dng vt cht ny dng vt cht khc trong qu trnh tc ng qua li ln nhau gia chng.

Phn chia: phn nh c chia thnh 5 mc khc nhau t thp n cao.

Phn nh vt l.

Phn nh ha hc.

Phn nh sinh hc.

Phn nh tm l.

Phn nh nng ng sng to ( thc).

Phn nh vt l-ha hc: l hnh thc phn nh thp nht, c trng cho vt cht v sinh, c th hin qua nhng bin i c- l ha khi c tc ng qua li ln nhau gia cc vt cht v sinh.y l hnh thc phn nh mang tnh th ng, cha c nh hng la chn ca vt cht tc ng.

V d: khi thanh st vo axit thanh st s dn b oxi ha, b mn dn. (thay i kt cu, v tr, tnh cht l-ha qua qu trnh kt hp phn gii cc cht)

Phn nh sinh hc: l hnh thc phn nh cao hn, c trng cho gii t nghin hu sinh, c th hin qua tnh kch thch, tnh cm ng v tnh phn x.

Tnh kch thch: l phn ng ca thc vt v ng vt bc thp bng cch thay i chiu hng sinh trng, pht trin, mu sc, cu trc khi nhn s tc ng ca mi trng.

V d: cy xng rng sng c nhng ni c kh hu kh hn l nh nhng thay i trong cu trc sinh trng v pht trin ca cy,nhng chic l dn thu nh li thnh nhng chic gai.T gip cy chng mt nc v thch nghi vi mi trng khc nghit.

Tnh cm ng: l phn ng ca ng vt c h thn kinh to ra nng lc cm gic, c thc hin trn c s iu khin ca qu trnh thn kinh qua c ch phn x khng iu kin khi c s tc ng t bn ngoi mi trng ln c th sng.

V d: con tc k s thay i mu sc trng mu vi mi trng khi nhng mi trng khc nhau.

Phn nh tm l: l phn nh ca ng vt c h thn kinh trung ng c thc hin trn c s iu khin ca h thn kinh trung ng thng qua c ch phn x c iu kin.

Phn nh nng ng sng to: l hnh thc phn nh cao nht, c thc hin dng vt cht cao nht l no ngi, l s phn nh c tnh ch ng la chn thng tin, x l thng tin to ra thng tin mi.

B. Theo quan im tm l hc

Phn chia: theo quan im tm l hc chia phn nh thnh 3 mc . Phn nh vt l: l phn nh ca nhng sinh vt v sinh.

Phn nh sinh l: l phn nh ca thc vt v ng vt bc thp.

V d: hoa hng dng s lun hng v pha mt tri mc.

Phn nh tm l: l nhng du vt cn st li, li sau khi c s tc ng qua li gia h thng vt cht ny vi h thng vt cht khc (qua c th gi l tr nh)

2. Th hai phn nh tm l l mt loi phn nh t bit v: l s phn nh ca hin thc khch quan l no b l t chc vt cht cao nht.

Hin thc khch quan l nhng yn t tn ti ngoi mun ca con ngi.Khi c hin thc khch quan tc ng vo t s hnh thnh hnh nh tm l v chng.

V d: Khi chng ta nhn mt bc tranh p sau khi nhm mt li chng ta vn c th hnh dung li ni dung ca bc tranh .Hay:

Khi ta nhm mt ta s vo mt vt g nh hn bi, sau khi ct i chng ta vn c th m t li hnh dng ca hn bi .

T nhng v d trn chng ta c th rt ra kinh nghim trong vic ging dy l phi kt hp gia bi ging vi thc t th hc sinh s tip thu bi tt hn., v phi thng xuyn gn lin ni dung ca bi ging vi thc t,s dng phng php ging dy trc quan sinh ng,phong ph

Phn nh tm l phn nh t bit, tch cc, hnh nh tm l mang tnh nng ng sng to.

Phn nh tm l to ra hnh nh tm l. Hnh nh tm l l kt qu ca qu trnh phn nh th gii khch quan vo b no ngi, song hnh nh tm l khc v cht so vi hnh nh c l ha sinh vt.

V d: Hnh nh tm l v mt trn bng i vi mt ngi say m bng s khc xa vi s cng nht ca hnh nh vt l trong tivi l hnh nh cht cng.

Phn nh tm l to ra hnh nh tm l, hnh nh mang tnh ch th, mang sc thai ring, m bn sc c nhn.

Cng hot ng trong mt hon cnh nh nhau nhng hnh nh tm l cc ch th khc nhau s khc nhau.Con ngi phn nh th gii bng hnh nh tm l thng qua lng knh ch quan ca mnh.Cng cm nhn s tc ng v mt hin thc khch quan ti nhng ch th khc nhau s cho nhng hnh nh tm l khc nhau.

V d:

Cng trong mt ting t ng.

Ngi ngoi ci n ngi trong khc thm.

Hay:

Cng xem mt bc tranh s c k khen ngi ch khc nhau.

ng trc s trc s tc ng ca mt hin tng khch quan nhng thi im khc nhau th ch th s c nhng biu hin v sc thi tm l khc nhau.

V d: Cng mt cu ni a nhng ty vo hon cnh cu ni s gy ci hay s gy s tc gin cho ngi khc.Hay :

Chng gin th v bt li.

Cm si bt la chng ri ht no.

Hay:

Cnh no cnh chng eo su

Ngi bun cnh c vui u bao gi.

- C s khc bit l do: mi ngi c c im khc nhau v th gii quan, h thn kinh, no b, mi ngi c hon cnh sng khc nhau s gio dc khc nhau.

- Qua chng ta c th rt ra mt s bi hc kinh nghim cho thc tin v qu trnh nghin cu tn l:

V tm l mang tnh ch th nn phi tn trng kin ca ngi khc.

Trong ng x cn phi ch n nguyn tc st i tng.

Trong gio dc cn ch n tnh c bit ca cc hc sinh, nhn nhn nh gi con ngi trong quan im vn ng, pht trin khng ngng.

Cu 3.TI SAO TM L LI MANG BN CHT X HI

I.KHI NIM:

Tm l ngi l s phn nh hin thc khch quan vo no ngi thng qua hot ng ca mi ngi.Vy bn cht ca tm l l g? Theo quan im ca ch ngha duy vt bin chng th: Tm l l s phn nh hin thc khch vo no ngi thng qua ch th v c bn cht x hi- lch s.

II.NI DUNG:

1. Tm l ngi l s phn nh hin thc khch quan vo ngi thng qua hot ng ca mi ngi trong hot ng x hi l ch yu.

Hin thc khch quan l g?-Hin thc khch quan l nhng g tn ti xung quanh chng ta, c ci nhn thy c c ci khng nhn thy c.

-Hin thc khch quan phn nh vo no ngi ny sinh ra hin tng tm l.Nhng s phn nh tm l khc vi s phn nh khc ch: y l s phn nh c bit- phn nh thng qua lng knh ch quan ca mi ngi. Hnh nh tm l mang tnh cht sinh ng sang to . Hnh nh tm l mang tnh cht ch th,mang m mu sc c nhn.Hay ni cch khc hnh nh tm l l hnh nh l hnh nh ch quan v hin thc khch quan.Tnh cht ch th trong phn nh tm l th hin ch cng mt hin thc khch quan tc ng vo mt ch th duy nht nhng vo thi im khc nhau, nhng hon cnh khc nhau vi trng thi c th ,trng thi tinh thn khc nhau c th cho ta thy mc biu hin v cc sc thi tm l khc nhau ch th y.VD: Mt ngi n xin n xin tin mt ngi n ng,nhng ngi n ng ny ang trong trng thi gin d, khng vui v th chc chn ngi n ng ny khng cho v b i.Nhng cng vi ngi n xin n xin tin mt ngi khc.Ngi ny ang vui v,tm trng thoi mi cng vi tm lng thng ngi th ngi ny s nhn ngi n xin vi nh mt ng cm v s gip ngi n xin . Nguyn nhn ca s khc nhau l do mi ngi c nhng c im ring v c th, gic quan, h thn kinh v no b.Mi ngi c hon cnh sng khc nhau, iu kin gio dc cng khng nh nhau v c bit l mi c nhn th hin mc tch cc hot ng tch cc giao lu l khc nhau.V vy tm l ngi ny khc vi tm l ngi kia. Hot ng x hi l nhn t quyt nh ch yu n tm l con ngi.iu ny c th hin qua cc mi quan h kinh t-x hi,quan h o c,quan h gio dcVD:Mt x hi lun cao nhng chun mc o c tt p v lun hng con ngi n s hon thin nhng chun mc o c tt p .Nu mt ngi sng trong x hi th tm l ca ng cng pht trin theo quy lut ca x hi .

2.Tm l l sn phm ca hot ng v giao tip.Trong giao tip l hot ng quan trng nht.

-Trong hot ng, nh hot ng v hnh ng, con ngi chuyn nhng sn phm tm l ca mnh vo sn phm tinh thn.Tm l con ngi c phn nh vo cc sn phm ca hot ng .VD: Nhc s sng tc bi ht.Trong v d ny cho thy: thng qua hot ng sng tc m ton b tm l tm t tnh cm ca tc gi kt tinh li bi ht.V bi ht mang chnh nhng cm xc ca tc gi. Nh vy trong qu trnh hot ng con ngi bin nng lc hot ng ca mnh thnh sn phm hot ng; chuyn , tm trng ,tnh cm ca mnh vo sn phm .

-Giao tip l iu kin tn ti ca con ngi.Khng c giao tip vi ngi khc con ngi cm thy c n v c khi tr thnh bnh hon.Nhu cu ca con ngi trc ht l nhu cu tip xc vi ngi khc.Khi tip xc vi nhau mi ngi thng truyn cho nhau thng tin , kinh nghim, kin thc lm cho tm l mi ngi tr nn phong ph a dngVD:Mt ngi khi c tm l rt r,ngi giao tip nhng khi b buc phi lm vic nhm.Nhng ngi trong nhm ht sc nng ng v lc quan.Sau thi gian lm vic v tip xc, ngi m trc kia tng rt ngi giao tip th gi tr nn bo dn v nhanh nhn.

-Giao tip c vai tr rt quan trng trong vic hnh thnh tm l.Trn thc t ,nu con ngi khi sinh ra nhng khng sng trong x hi loi ngi,khng c s giao tip gia con ngi vi con ngi th s khng mang tm l ngi.VD:Mt nh nhn chng hc ngi Php gp mt c b ln 10 sng ti rng rm ven sng Amazon (Brazin).ng mang v Pari nui dy.Mi nm sau hnh dng v tm l c gi thay i n mc ngi ta khng th phn bit c c vi cc c gi khc Pari

3.Tm l ca mi c nhn l kt qu lnh hi tip thu vn kinh nghim x hi loi ngi, nn vn ha x hi thng qua hot ng giao tip.

Nh ng ghen tng ni: S phong ph v mt con ngi hon ton ph thuc vo mi quan h ca ngi vi th gii xung quanhVD: Trong mt lng c truyn thng hiu hc,th nhng a tr lng ngay t nh c tip thu truyn thng y qua s gio dc ca cha m,qua mi quan vi mi ngi.T nhng a tr ny lun c tm l phi hc cho xng ng vi truyn thng ca lng. 4.Tm l ca mi ngi hnh thnhpht trin v bin i cng vi s pht trin ca lch s c nhn lch s dn tc v cng ng.Tm l ca mi ngi chu s ch c bi lch ca c nhn v cng ng. VD: Ngi min Bc c tm l khc vi ngi min Nam.

III.KT LUN

1. Tm lc ngun gc t th gii khch quan v th khi nghin cu cng nh khi hnh thnh,ci to tm l ngi phi nghin cu hon cnh trong con ngi sng v hot ng

2. Tm l ngi mang tnh ch th, v th trong dy hc ,gio dc cng nh trog quan h ng x phi ch n nguyn tc st i tng

3. Tm l l sn phm ca hoat ng v giao tip,v th phi t chc hot ng v cc quan h giao tip nghin cu hnh thnh v pht trin tm l con ngi

4. Khi nghin cu cc mi trng x hi quan h x hi hnh thnh v pht trin tm l cn t chc c hiu qu hot ng a dng ca tng giai on la tui khc nhau, gip cho con ngi lnh hi nn vn ha x hi hnh thnh v pht trin tm l con ngi;phi tm hiu ngun gc ca h;tm hiu c im ca vng m ngi sng.

Cu 4. Vai tr ca hot ng v giao tip i vi s hnh thnh v pht trin tm l, nhn cch c nhn

I. Vai tr ca hot ng i vi s hnh thnh v pht trin tm l, nhn cch c nhn.

1. Khi nim. Theo tm l hc: Hot ng l phng thc tn ti ca con ngi trong th gii. Hot ng to nn mi quan h tc ng qua li gia con ngi vi th gii khch quan v vi chnh bn thn mnh, qua to ra sn phm c v pha th gii (khch th), c v pha con ngi (ch th). 2. Vai tr ca hot ng.

Hot ng ng vai tr quyt nh n s hnh thnh v pht trin tm l v nhn cch c nhn thng qua hai qu trnh:

2.1. Qu trnh i tng ha: ch th chuyn nng lc v phm cht tm l ca mnh to thnh sn phm. T , tm l ngi c bc l, khch quan ha trong qu trnh to ra sn phm, hay cn c gi l qu trnh xut tm.

V d: Khi thuyt trnh mt mn hc no th ngi thuyt trnh phi s dng kin thc, k nng, thi , tnh cm ca mnh v mn hc thuyt trnh. Ttrong khi thuyt trnh th mi ngi li c tm l khc nhau: ngi th rt t tin, ni to, mch lc, r rng, logic; ngi th run, lo s, ni nh, khng mch lc. Cho nn ph thuc vo tm l ca mi ngi m bi thuyt trnh s t yu cu hay khng t yu cu.

2.2. Qu trnh ch th ha: Thng qua cc hot ng , con ngi, tip thu ly tri thc, c rt c kinh nghim nh qu trnh tc ng vo i tng, hay cn c gi l qu trnh nhp tm.

V d: Sau ln thuyt trnh ln u tin th c nhn rt ra c rt nhiu kinh nghim cho bn thn, v bit lm th no c mt bi thuyt trnh t hiu qu tt. Nu ln sau c c hi c thuyt trnh th s phi chun b mt tm l tt, l: phi t tin, ni to, r rng, mch lc, logic, phi lm ch c mnh trc mi ngi,3. Kt lun

- Hot ng quyt nh n s hnh thnh v pht trin tm l, nhn cch c nhn.

- S hnh thnh v pht trin tm l, nhn cch c nhn ph thuc vo hot ng ch o ca tng thi k.

V d:

Giai on tui nh tr (1-2 tui) hot ng ch o l hot ng vi vt: tr bt trc cc hnh ng s dng vt, nh khm ph, tm hiu s vt xung quanh.

Giai on trng thnh (18-25 tui) hot ng ch o l lao ng v hc tp.

- Cn t chc nhiu hot ng a dng v phong ph trong cuc sng v cng tc.

- Cn to mi trng thun li con ngi hot ng.

II. Vai tr ca giao tip i vi s hnh thnh v pht trin tm l, nhn cch c nhn.

1. Khi nim.

Theo tm l hc: Giao tip l hot ng xc lp, vn hnh cc mi quan h gia ngi vi ngi nhm tha mn nhng nhu cu nht nh.

2. Vai tr ca giao tip.

2.1. Giao tip l iu kin tn ti ca c nhn v x hi.

- Giao tip l iu kin tn ti ca con ngi. Nu khng c giao tip vi ngi khc th con ngi khng th pht trin, cm thy c n v c khi tr thnh bnh hon.

- Nu khng c giao tip th khng c s tn ti x hi, v x hi lun l mt cng ng ngi c s rng buc, lin kt vi nhau.

- Qua giao tip chng ta c th xc nh c cc mc nhu cu, t tng, tnh cm, vn sng, kinh nghimca i tng giao tip, nh m ch th giao tip p ng kp thi, ph hp vi mc ch v nhim v giao tip.

- T to thnh cc hnh thc giao tip gia c nhn vi c nhn, gia c nhn vi nhm, gia nhm vi nhm hoc gia nhm vi cng ng.

V d: Khi mt con ngi sinh ra c ch si nui, th ngi s c nhiu lng, khng i thng m i bng 4 chn, n tht sng, s s ngi, sng trong hang v c nhng hnh ng,cch c x ging nh tp tnh ca ch si.

2.2. Giao tip l nhu cu sm nht ca con ngi t khi tn ti n khi mt i.

- T khi con ngi mi sinh ra c nhu cu giao tip, nhm tha mn nhng nhu cu ca bn thn.

- u c s tn ti ca con ngi th c s giao tip gia con ngi vi con ngi, giao tip l c ch bn trong ca s tn ti v pht trin con ngi

- tham gia vo cc quan h x hi, giao tip vi ngi khc th con ngi phi c mt ci tn, v phi c phng tin giao tip.

- Ln ln con ngi phi c ngh nghip, m ngh nghip do x hi sinh ra v quy nh. Vic o to, chun b tri thc cho ngh nghip phi tun theo mt quy nh c th, khoa hc khng hc tp tip xc vi mi ngi th s khng c ngh nghip theo ng ngha ca n, hn na mun hnh ngh phi c ngh thut giao tip vi mi ngi th mi thnh t trong cuc sng.

- Trong qu trnh lao ng con ngi khng th trnh c cc mi quan h vi nhau. l mt phng tin quan trng giao tip v mt c trng quan trng ca con ngi l ting ni v ngn ng.

- Giao tip gip con ngi truyn t kinh nghim, thuyt phc, kch thch i tng giao tip hot ng, gii quyt cc vn trong hc tp, sn xut kinh doanh, tha mn nhng nhu cu hng th, cm xc to ra.

- Qua giao tip gip con ngi hiu bit ln nhau, lin h vi nhau v lm vic cng nhau.

V d: T khi mt a tr va mi sinh ra c nhu cu giao tip vi ba m v mi ngi c tha mn nhu cu an ton, bo v,chm sc v c vui chi,

2.3. Thng qua giao tip con ngi gia nhp vo cc mi quan h x hi, lnh hi nn vn ha x hi, o c, chun mc x hi.

- Trong qu trnh giao tip th c nhn iu chnh, iu khin hnh vi ca mnh cho ph hp vi cc chun mc x hi, quan h x hi, pht huy nhng mt tch cc v hn ch nhng mt tiu cc.

- Cng vi hot ng giao tip con ngi tip thu nn vn ha, x hi, lch s bin nhng kinh nghim thnh vn sng. Kinh nghim ca bn thn hnh thnh v pht trin trong i sng tm l. ng thi gp phn vo s pht trin ca x hi.

- Nhiu nh tm l hc khng nh, nu khng c s giao tip gia con ngi th mt a tr khng th pht trin tm l, nhn cch v thc tt c.

- Nu con ngi trong x hi m khng giao tip vi nhau th s khng c mt x hi tin b, con ngi tin b.

- Nu c nhn khng giao tip vi x hi th c nhn s khng bit phi lm nhng g cho ph hp vi chun mc x hi, c nhn s ri vo tnh trng c n, c lp v tinh thn v i sng s gp rt nhiu kh khn.

- Trong khi giao tip vi mi ngi th h truyn t cho nhau nhng t tng , tnh cm, thu hiu v c iu kin tip thu c nhng tinh hoa vn ha nhn loi, bit cch ng x nh th no l ph hp vi chun mc x hi.

V d: Khi gp ngi ln tui hn mnh th phi cho hi, phi xng h cho ng mc, phi bit tn trng tt c mi ngi, d h l ai i chng na, phi lun lun th hin mnh l ngi c vn ha, o c.

2.4. Thng qua giao tip con ngi hnh thnh nng lc t thc.

- Trong qu trnh giao tip, con ngi nhn thc nh gi bn thn mnh trn c s nhn thc nh gi ngi khc. Theo cch ny h c xu hng tm kim ngi khc xem kin ca mnh c ng khng, tha nhn khng. Trn c s h c s t iu chnh, iu khin hnh vi ca mnh theo hng tng cng hoc gim bt s thch ng ln nhau.

- T thc l iu kin tr thnh ch th hnh ng c lp, ch th x hi.

- Thng qua giao tip th c nhn t iu chnh, iu khin hnh vi theo mc ch t gic.

- Thng qua giao tip th c nhn c kh nng t gio dc v t hon thin mnh.

- C nhn t nhn thc v bn thn mnh t bn ngoi n ni tm, tm hn, nhng din bin tm l, gi tr tinh thn ca bn thn, v th v cc quan h x hi.

- Khi mt c nhn t thc c th khi ra x hi h thng nhn nhn v so snh mnh vi ngi khc xem h hn ngi khc im no v yu hn im no, n lc v phn u, pht huy nhng mt tch cc v hn ch nhng mt yu km.

- Nu khng giao tip c nhn s khng bit nhng g mnh lm c c x hi chp nhn khng, c ng vi nhng g m x hi ang cn duy tr v pht huy hay khng.

- Nu con ngi khi sinh ra m b b ri, m c ng vt nui th nhng c ch v hnh ng ca nui bn thn con ngi s ging nh c ch v hnh ng ca con vt m nui bn thn con ngi .

V d:

Khi tham gia vo cc hot ng x hi th c nhn nhn thc mnh nn lm nhng g v khng nn lm nhng vic g nh: nn gip nhng ngi gp hon cnh kh khn, tham gia vo cc hot ng tnh nguyn, khng c tham gia cc t nn x hi, ch c php tuyn truyn mi ngi v tc hi ca chng i vi bn thn, gia nh v x hi.

Hoc khi tham d mt m tang th mi ngi thc c rng phi n mc lch s, khng nn ci a. Bn cnh phi t lng thng tit i vi ngi khut v gia nh h.

3. Kt lun

- Giao tip ng vai tr quan trong trong s hnh thnh v pht trin tm l, nhn cch c nhn.

- Cn phi rn luyn cc k nng giao tip.

S pht trin ca mt cc nhn ph thuc vo s pht trin ca cc c nhn khc m n giao tip trc tip v gin tip.

Cu 5. Thuc tnh v cu trc ca thc.

Mi phn nh tm l v hin tng tm l cu con ngi iu c lin quan n thc, c s thng nht vi thc v ph thuc vo thc.

I. thc l g?

Tm l hc a ra nh ngha nh sau:

thc l hnh thc phn nh tm l cao nht ch c con ngi, l s phn nh bng ngn ng nhng g con ngi tip thu trong qu trnh quan h qua li vi th gii khch quan.

II. Thuc tnh ca thc:

1. thc th hin nng lc nhn thc cao nht ca con ngi v th gii:

y l kh nng thc mt cch khi qut bn cht hin thc khch quan. Con ngi mun c thc y , su sc cn phi c t duy khi qut v bn cht th gii khch quan. Tc l mun c thc trc tin con ngi phi hiu bit v th gii khch quan.

V vy thc gip cho con ngi:

Nhn thc ci bn cht, nhn thc khi qut bng ngn ng.

D kin trc k hoch, kt qu ca hnh vi lm cho hnh vi mang tnh ch ng.

Vd: khi tham gia giao thng mun con ngi c thc trong qu trnh giao thng th trc tin h phi bit v lut l giao thng. T mi hnh thnh nn thc con ngi v s lng trc c nhng hnh vi ca mnh l ng hay sai. Trong bt k trng hp no cng vy con ngu mun hnh thnh nn thc v mt iu g th phi c nhn thc v iu .

2. thc th hin thi ca con ngi v th gii:

Con ngi phn nh hin thc khch quan bng cch t thi vi n. Nhng thi mun mu, mun v l biu hin mc thc ca con ngi v th gii khch quan.

C nhng biu hin tch cc ca con ngi gp phn vo ci to th gii khch quan. Ngc li mt s biu hin ca con ngi ho hoi th gii khch quan.

Vd: mt ngi c thc khi tham gia giao thng h s bnh thn v t thi vui v khi dng n trong khi mt s ngi th t thi bc bi, thm ch l vt n . Thng qua thi ca h ta c th nh gi c thc ca h nh th no.

3. thc th hin nng lc iu chnh, iu khin hnh vi ca con ngi:

Ngi c thc l ngi bit iu chnh hnh vi ca bn thn sao cho ph hp vi tng hon cnh sng.

Vd: mc d rt mt mi nhng Hoa vn c gng thc sut m hon thnh n bi tp ca mnh. T vd trn cho ta thy Hoa l ngi c thc rt cao trong hc tp, mc d rt mt mi nhng c y vn c gn iu chnh hnh vi ca mnh hon thnh bi tp.

4.Kh nng t thc:

Con ngi khng ch thc v th gii, m mc cao hn, con ngi c kh nng t nhn thc v mnh, t xc nh thi i vi bn thn, t iu khin, iu chnh hon thin mnh.

Vd: ADAM KHOO tng vit cun sch ti ti gii v bn cng th v y l cun sch hay v c bn chy nht mi thi i. Trong cun sch ng k v cuc i ca mnh tng l mt cu hc sinh t nht nhng ri cui cng ng cng thnh cng v ng nhn thc c kh nng ca mnh khng ch l vy. y th hin kh nng t thc ca ng.

I. Cu trc ca thc:

thc c cu trc phc tp bao gm nhiu mt l mt chnh th mang li cho th gii tm hn ca con ngi mt cht lng mi. thc c 3 mt thng nht hu c vi nhau, iu khin hnh ng c thc ca con ngi.

1.Mt nhn thc:y l s nhn thc ca thc, hiu bit ca hiu bit. Bao gm 2 qu trnh:

Nhn thc cm tnh: mang li nhng t liu cho thc; cm gic cho ta hnh nh tng thuc tnh bn ngoi ca s vt, hin tng; tri gic mang li cho ta nhng hnh nh trn vn bn ngoi ca s vt, hin tng. Nhng hnh nh gip chng ta thy c s tn ti tht ca th gii khch quan v l ni dung ban u v cng l bc s cp ca thc.

Nhn thc l tnh: mang li cho ta hnh nh khi qut bn cht ca thc ti khch quan v mi lin h gia cc s vt v hin tng. y l ni dung ht sc c bn ca tri thc. Tri thc l ht nhn c bn ca thc. Do vy thc l s hiu bit v th gii khch quan.

2.Mt thi :

Ni ln thi la chn, thi cm xc, thi nh gi ca ch th i vi th gii.

Vd: thi la chn: khi i mua , hai b m chng ta iu thch nhng ti tin c hn ch c th mua mt b, lc ny trong t duy ca con ngi s xut hin thi so snh i chiu chn b ph hp v tt nht.

Vd: thi cm xc: s yu thng, ght, hn. khi xem mt v kch cm ng c ngi khc, lc ny h th hin thi cm xc.

Vd: thi nh gi: s nhn xt v mt ngi no , p, xu..3. Mt nng ng: thc iu chnh, iu khin hot ng ca con ngi lm cho hot ng c thc. l qu trnh con ngi vn dng nhng hiu bit v t thi ca mnh nhm thch nghi, ci to th gii v ci bin c bn thn.

Mt con ngi c thc hay khng s c nh gi qua mt ny ca thc.

VD1: Nh ca A v B cnh nhau. Mc d l mt ngi c hc thc cao v hiu bit vn rng nhng v mun cho nh mnh sch m A c nm rc qua nh B.

Phn tch vd trn ta thy A l mt ngi cha c thc tht s. R rng ng l ngi c nhn thc v kh hiu bit hnh ng ca bn thn mnh l sai nhng ng vn lm v trong cu trc thc ca ng A ch mi hnh thnh 2 mt l mt nhn thc v mt thi vn cha c mt nng ng iu chnh hnh vi ca mnh.

VD2: Hoa l mt sinh vin gii.

Mt nhn thc: Hoa nhn thc c vic hc ca mnh l rt quan trng.

Mt thi : Hoa rt thch vic hc, lun i hc ng gi v t hon thnh bi tp khng ai phi nht nh.

Mt nng ng: Hoa ln nhng k hoch cho hc tp v thc hin theo k hoch t kt qu tt trong hc tp

Qua trn ta thy Hoa l mt ngi rt c thc trong hc tp.

Cu 6. Cm gic

LI M U

Trong cuc sng thng ngy con ngi lun b tc ng bi cc s vt, hin tng v cng a dng v phong ph. Cc s vt, hin tng bng cc thuc tnh ca mnh nh mu sc, m thanh, hnh dng, khi lng, tnh cht.tc ng vo nhn thc ca con ngi, t u c ca con ngi c c hnh nh v cc thuc tnh ca s vt, hin tng. M nh chng ta bit nhn thc l mt trong ba mt c bn ca i sng tm l con ngi (nhn thc, tnh cm v hnh ng). N quan h cht ch vi cc mt kia, nhng khng ngang hng v nguyn tc. N cng c quan h mt thit vi cc hin tng tm l khc ca con ngi.

Nhn thc l mt qu trnh. con ngi qu trnh ny thng gn lin vi mc ch nht nh nn nhn thc ca con ngi l mt hoat ng. c trng ni bt nht ca hot ng nhn thc l phn nh hin thc khch quan. Hot ng ny bao gm nhiu qu trnh khc nhau, th hin nhng mc phn nh hin thc khc nhau (cm gic, tri gic, t duy, tru tng) v mang li nhng sn phm khc nhau v hin tng khch quan (hnh nh, hnh tng, biu tng, khi nim).

y chng ta tm hiu qu trnh phn nh mt cch ring l tng thuc tnh, b ngoi ca s vt ,hin tng ang tc ng vo cc gic quan ca con ngi, nh vy gi l cm gic.Vy chng ta t ra cu hi cm gic l g? Cm gic c nhng c im v vai tr g? Chng ta cng i su tm hiu nh.

I. KHI NIM CM GIC

tn ti trong cuc sng ny con ngi phi chu s tc ng ca v vn cc s vt, hin tng xung quanh. VD: Khi bc ra ngoi ng ta c th lng nghe c ting xe c chy n o, nhn thy mi vt ang chuyn ng v cng c th cm nhn c th gii xung quanh ta ang ngy cng c nhng s thay i mi. Vy nh u m chng ta c th lm c iu ?iu t ra cho chng ta mt cu hi ln v chng ta c th tm tr li rng l nh cm gic.

Mi s vt hin tng xung quanh ta tt c u c b no phn nh li nh vo cm gic. Nhng b no chng ta ch mi phn nh c tng thuc tnh b ngoi ca s vt nh vo cm gic. VD: Ta t vo lng bn tay xo ra ca ngi bn mt vt bt k vi yu cu trc ngi bn phi nhm mt, bn tay khng c nm hay s bp th chc chn ngi bn khng bit ch xc l vt g, m ch c th bit c vt nng hay nh, nng hay lnhngha l ngi bn mi ch phn nh c tng thuc tnh b ngoi ca s vt nh cm gic.

T v d trn cho thy cm gic l hnh thc u tin m qua mi quan h tm l ca c th vi mi trng c thit lp. Ni cch khc, cm gic l mc phn nh tm l u tin, thp nht ca con ngi ni chung v ca hot ng nhn thc ni ring. Nhng nghin cu v s pht trin ca hot ng nhn thc xt v mt tin ho sinh vt (pht sinh chng loi) cng nh v mt hnh thnh c th (pht sinh c th) ch r cm gic l hnh thc u tin ca c th trong th gii xung quanh. VD: Nhng con vt cp thp, s ng ch phn nh c nhng thuc tnh ring l, c ngha sinh hc trc tip ca cc s vt, hin tng. a tr trong nhng tun l u tin ca cuc i cng nh vy. Ni cch khc, chng mi ch lin h c vi mi trng nh cm gic, chng mi ch c cm gic.

Vy cm gic l g? Cm gic l mt qu trnh tm l phn nh tng thuc tnh ring l ca s vt v hin tng ang trc tip tc ng vo gic quan ca ta.

Con ngi c th phn nh c cc thuc tnh ca s vt, hin tng l do c mt h thng ht sc phc tp ca c quan cm gic c th tip xc cc kch thch t bn ngoi, mi kch thch lin quan n mt s vt, hin tng. VD nh: hnh dng, m thanh, mu sc Cc kch thch ny tc ng ln gic quan lm cho gic quan ca con ngi tip nhn kch thch sau m ho chuyn ti no b. Ti v no, thng tin ny x l v con ngi c c cm gic. Qu trnh cm gic gm 3 khu:

1) Kch thch xut hin v tc ng vo c quan th cm

2) Xut hin xung thn kinh c truyn theo dy thn kinh ti no

3) Vng thn kinh cm gic tng ng vi v no hot ng to ra cm gic

Ngoi ra, con ngi cn c nhng cm gic t cc kch thch xut hin chnh bn trong c th ngi .Ni cch khc, con ngi khng ch c cm gic phn nh cc thc tnh ca s vt, hin tng m cn c cm gic phn nh cc trng thi ca c th ang tn ti. VD: Cm gic kht nc, i bng, mt mi, s hi. Qua tm hiu v khi nim cm gic th ta thy cm gic c rt nhiu loi v rt a dng vi nhiu hnh thc biu hin khc nhau da vo v tr ca ngun kch thch gy ra cm gic nm ngoi hay trong c th.

II) C IM CM GIC

Cm gic l mt qu trnh tm l, qu trnh tm l l nhng hot ng tm l din ra trong mt thi gian tng i ngn, c m u, din bin, kt thc tng i r rng. Kch thch gy ra cm gic l chnh s vt hin tng trong hin thc khch quan v chnh cc trng thi tm l ca chnh bn thn ta. y cn thy s khc bit vi khi nim cm gic nh l sn phm ca qu trnh nhn thc.Ni cm gic l mt qu trnh th phi c nhng iu kin tin tc ng n no b, kch thch no.T simh ra cm gic v n cn tip din mt thi gian ri kt thc cm gic y.Ni cm gic l sn phm ca qu trnh nhn thc. VD: quan st mt con h, ngh u tin trong u ta l phi c con h, ri khi nhn thy t nhin em n cho ta cm gic s hi v cm gic ko di mt thi gian, cho n khi con h bin mt v cm gic s hi s tiu tan dn. Nh vy ta c th ni rng: Khi kch thch ngng th cm gic cng ngng tt.

Cm gic ch phn nh tng thuc tnh ring l ca s vt hin tng ch khng phn nh c trn vn cc thuc tnh ca s vt, hin tng. Con ngi ch c th phn nh c mt hoc mt vi thuc tnh nht nh, nhng thuc tnh cn bn nht. Ngha l cm gic mi ch cho ta bit tng cm gic c th, mt kch thch tc ng s cho ta mt cm gic tng ng. VD: Khi ta chm tay vo nc nng, n tc ngg n tay v gy cho ta mt cm gic nng thong qua xc gic ta cha th phn bit c ht cc thuc tnh ca s vic y v bn cht ca n.

Cm gic phn nh hin thc khch quan khi n ang tc ng mt cch trc tip, tc l s vt, hin tng phi ang trc tip tc ng vo gic quan ca ta, v ch vo thi im mi to ra c cm gic.VD: Khi chm tay vo nc nng, tay ta trc tip cm gic c tay ta b nng thng qua mc gic ca mnh. Phn nh trc tip p vo cc gic quan ca c th truyn n no ta phn bit vi phn nh gin tip: khi s vt hin tng tc ng khng thng qua cc gic quan mt cch trc tip nhng vn cho ta cm gic.VD: Khi ta nhn thy mt ngi ang n chanh, lc ta c cm gic mnh ang nut nc bt v cng cm thy chua ging ngi ang trc tip n vy. Cm gic y c con ngi hnh thnh qua mt qu trnh tm l, khi tc ng n i tng khc th cng kch thch n bn thn cm gic y.

Cm gic khng ch phn nh thuc tnh ring l ca i tng bn ngoi, m cn phn nh nhng trng thi bn trong c th. VD: cm gic i cn co, tim hi hp trc khi vo phng thi hoc khi c mt bn khc gii t tnh.

Cm gic ngi ch l mc nh hng u tin n s nht, khng phi mc cao nht, duy nht loi vt. Cm gic ngi chu nh hng ca cc hin tng tm l ca con ngi. Cm gic ca con ngi pht trin mnh v phong ph di tc ng ca gio dc v hot ng tc l cm gic ca con ngi c to ra mang c tnh x hi. VD: nh hot ng ngh nghip m c ngi th dt phn bit c 60 mu en khc nhau, c nhng ngi u bp nm c bng mi hoc c nhng ngi c c bng tay.

Cc c im trn ca cm gic chng t mc phn nh tm l thp v tnh cht hn ch ca cm gic. Trong thc t, tn ti v pht trin con ngi cn phi nhn thc c nhng s vt, hin tng khng trc tip tc ng vo cc gic quan ca mnhIII) VAI TR CA CM GIC Trong cuc sng ni chung v hot ng nhn thc ni ring ca con ngi cm gic c nhng vai tr quan trong sau y:

Cm gic l hnh thc nh hng u tin ca con ngi v con vt trong hin thc khch quan to nn mi lin h trc tip trong c th v mi trng xung quanh. Cm gic ch phn nh ring l tng thuc tnh bn ngoi s vt, hin tng, n tc ng trc tip vo c quan cm gic ca chng ta tc l s vt ang hin din y v by gi trong mi quan h vi con ngi.VI.Lnin ch r: Cm gic l mi lin h trc tip gia thc v th gii bn ngoi, l s chuyn ho ca nng lng kch thch bn ngoi thnh hin tng thc. VD: khi thi tit nng nng nh c cm gic m ta nhn thy c c th ta ang nng ln v c th s t iu tit tot ra m hi gim nhit ca c th.

Cm gic chnh l knh thu nhn cc loi t tng phong ph va sinh ng t th gii bn ngoi nh hng quan trng n nhn thc cao hn sau ny. Khng c nguyn vt liu quan trng vi cm gic th khng th c nhn thc cao hn.VI.Lnin cho rng: Cm gic l ngun gc duy nht ca hiu bit. Ngy nay cc nh trit hc cn ch ra vai tr ca tng loi cm gic trong vt cht thu nhn t tng t pha khch quan: v gic 1%; xc gic 1.5%; khu gic 3.5%; thnh gic 11%; th gic 83%

Cm gic l iu kin quan trng m bo trng thi hot ng ca v no, nh m bo hot ng thn kinh ca con ngi c bnh thng. Nu con ngi trong trng thi i cm gic cc chc nng tm sinh l s b ri lon.VD: Nhng ngi khng tip xc vi th gii bn ngoi th s c tm trng khng bnh thng nh: s nh sng, lo u, bun chn.

Cm gic l ngun cung cp nhng nguyn liu cho chnh cc hnh thc nhn thc cao hn Cm gic l vin gch xy nn ton b lu i nhn thc. V.L.Lnin ni: Ngoi thng qua cm gic, chng ta khng th no nhn thc c bt c mt hnh thc no ca vt cht, cng nh bt c hnh thc no ca vn ng v tin u tin ca l lun v nhn thc chc chn ni rng cm gic l ngun gc duy nht ca hiu bit v Tt c hiu bit u bt ngun t kinh nghim, t cm gic, tri gic. Nu khng c cm gic th chng ta khng hiu bit g v hnh thc vt cht. VD: khi ta ang i trn ng m vp phi mt hn th ta s b ng v ln sau nu i qua on ng ta s ch hn s khng b t ln na

Cm gic l con ng nhn thc hin thc khch quan c bit quan trng i vi ngi b khuyt tt. Nhng ngi m, cm, ic nhn ra vt, ngi than nh xc gic.VD: ngi b cm th giao tip vi ngi khc bng nh mt v hnh ng chn tay v nhng c ch c th

Cm gic gip con ngi c c hi lm giu tm hn, thng thc th gii xung quanh chng ta. Cm gic gi cho no trng thi hot ho m bo hot ng ca xung thn kinh, gip cho con ngi lm giu tm hn, thng thc th gii diu k xung quanh.

tm hiu mt cch chi tit v cm gic th cn c nhiu thi gian v kinh nghim nghin cu. y chng ti ch chi tit ho mt s kin thc t tm hiu. C g cn b sung v gp th hi vng c v cc bn s xem xt v gp ln sau chng ti c th rt kinh nghim v s lm tt hn. Chng ti xin chn thnh cm n.

Cu 7. Anh (ch) nhn thc nh th no v nhu cu c nhn? Nhn thc gip g cho anh (ch) trong cuc sng v cng tc?

Chng 1.NHN THC V NHU CU C NHN

1.Khi nim nhu cu

Nhu cu l i hi tt yu m con ngi cm thy cn c tha mn tn ti v pht trin.

2.Cu trc ca nhu cu c nhn

Theo Maslow nhu cu c phn loi thnh 5 cp bc, t thp n cao theo hnh kim t thp:

Mc thp:

Nhu cu v sinh l l nn tng ca h thng phn cp nhu cu, v c u tin hng u. N bao gm: n ung,ngh ngi, bi tit,vn ng

Nhu cu an ton bao hm c an ton v tnh mng v an ton v tinh thn.

Mc cao:

Nhu cu x hi: nhu c tnh cm quan h bn b, hng xm, gia nh v x hi.

Nhu cu t khng nh: nhu cu c ngi khc qu mn, n trng thng qua cc thnh qu lao ng ca mnh.

Nhu cu pht trin: l mc cao nht trong h thng phn cp nhu cu ca Macslow

Aristot cho rng con ngi c hai loi nhu cu chnh: th xc v linh hn, s phn loi ny mang tnh c l ln nhng nh hng n tn ngy nay.

Boris M.Gkin chia nhu cu ra 2 nhm: nhu cu tn ti v nhu cu t mc ch sng. Nhu cu tn ti gm nhu cu sinh l, nhu cu an ton v nhu cu tham d. Trong nhu cu t mc ch c bn nhm:

1, giu c v vt cht

2,quyn lc v danh vng

3, kin thc v sng to

4, hon thin tinh thn

Ty vo xu hng ca mi c nhn m mt trong bn nhu cu trn th hin mc . C th mt ngi hin din c bn dng nhu cu nhng cc giai on khc nhau trong i.

3.c im nhu cu

Nhu cu ca con ngi c nhng c im sau:

Nhu cu bao gi cng c i tng. Trong tm l con ngi, nhu cu c nhn thc dn dn. Khi i tng ca nhu cu c nhn thc y , tt yu phi thc hin th lc nhu cu tr thnh ng c thc y con ngi nhm hng ti i tng.

Vd: i cn n, khi lnh ta cn c o m. iu ny c ngha l: thc n l i tng ca nhu cu n, o m l i tng ca nhu cu mc m.

Ni dung ca nhu cu do nhng phng thc v iu kin tha mn n quy nh.

Vd: nh ta bit: tm th n l du. Nhng nh bc hc acuyn th nghm cho tm n khoai m. n khi tm trng thnh, ng cho n n l du nhng n khng n m n khoai m.

i lp li ca mt s vic hay thi gian kt thc mt vng quay, mt chu trnh.

Vd: hng ngy chng ta n ba ba chnh, v chu trnh c lp li ngy ny qua ngy khc, iu ny l minh chng c th cho tnh chu k ca nhu cu c nhn.

Nh vy, nhu cu c tnh chu k v n thng xuyn xut hin trong cuc sng hng ngy ca chng ta.

Nhu cu ca con ngi khc xa v cht so vi nhu cu ca con vt, nhu cu ca con ngi mang bn cht x hi.

Vd: Khi con vt i m thy thc n trc mt th ngay lp tc n s chy ti v tranh nhau n tha mn nhu cu cp thit ca n. Nhu cu ca con ngi th li khc, mt ngi no d ang rt i bng nhng khi ng trc mt mm c trn tr th h phi quan st trc, sau v nhn mi ngi xung quanh mi v xin php ri mi n. Nu khng c s cho php th h sn sng nhn i ch khng th nh mt lng t trng v ming n c.

l tnh x hi ca con ngi, khc xa bn nng vn c ca con vt.

4.Cc loi nhu cu

Nhu cu ca con ngi rt phong ph v a dng, c th phn thnh 4 nhm: nhu cu vt cht, nhu cu tinh thn, nhu cu lao ng v nhu cu giao tip.

Nhu cu vt cht gn lin vi s tn ti c th, y l nhng nhu cu c s v s ng nht ca con ngi.

Vd: n ung,, mc,

Chnh n thc y hot ng lao ng v sng to ca con ngi, lm ra ca ci vt cht.

Nhu cu vt cht l nhu cu c bn nht ca con ngi, nu nhu cu ny khng c p ng th cc nhu cu khc th kh c th t c.

Nhu cu tinh thn, bao gm nhu cu hiu bit v nhu cu thm m.

Nhu cu vt cht thng gn lin vi nhu cu tinh thn, con ngi thng thch n ngon hn, mc ep hn, tt hn, l nhu cu thm m.

Vd: nghe mt bi ht hay, xem mt bc tranh p th ta tha mn nhu cu thm m.

Nhu cu thm m c th ni l mt ng lc quan trng gip ta sng to ra cc tc phm ngh thut, gip cuc sng ca con ngi tr nn hon thin, th v hn.

Nhu cu hiu bit l nhu cu m con ngi cn c kin thc v cuc sng xung quanh mnh nh t nhin, kinh t, x hi,

Vd: sinh vin ang ngi trn gh ging ng i hc cng c ngha l bn ang p ng nhu cu hiu bit.

Nhu cu hiu bit l nhu cu quan trong khng th thiu duy tr cuc sng hng ngy. V nu bn khng c cht kin thc no v cuc sng th chng ta khng th no tn ti c.

Nhu cu lao ng l i hi khch quan phi c tha mn v hot ng chn tay v hot ng tr c nhm ci to thin nhin, ci to x hi v ci to con ngi.

Vd: ta lm mt k s hay mt th may th nhu cu lao ng ca ta c thc hin.

Nh qu trnh lao ng v thng qua lao ng m t duy con ngi ngy cng hon thin v phat trin t ngi nguyn thy cho n ngi hin i.

Tuy cung chung sng trong mt x hi nhng nhu cu lao ng ca mi ngi rt khc nhau, l kt qu ca gio dc v t gio dc.

Nhu cu giao tip l nhu cu quan h gia ngi ny v ngi khc: gia c nhn v nhm, gia nhm ny vi nhom khc. Thng qua m nhn cch, cc mi quan h lin quan nhn cch hnh thnh v pht trin. Ngi lnh o cn hiu r nhu cu ny v vn dng chng vo qu trnh qun l, cn la chn hnh thc giao tip rng ri v la chn trong giao tip. Trong giao tip s biu l ra c ch mnh v yu ca con ngi.

Vd: ta cn trao i, tm s hay ni chuyn vi ngi thn, bn b v mi ngi pht trin cc mi quan h trong x hi l nhu cu giao tip.

Nu nhu cu lao ng gip con ngi ngy cng tin ha hn, pht trin hn, th nhu cu giao tip gip con ngi m rng thm c kin thc, pht trin cc mi quan h x hi th khng th thiu trong cuc sng hng ngy.

Nu khng c nhu cu lao ng v nhu cu giao tip th con ngi tr nn l, chm chp, khng tin b. iu ny lm con ngi ngy cng tr v thi k nguyn thy.

Vy lm th no hnh thanh dc nhu cu c nhn? V cch thc tha mn chng.

Bn loi nhu cu trn c mi quan h mt thit vi nhau v nhu cu ny l iu kin cho s ra i ca nhu cu kia.

Nhu cu vt cht gn lin vi s tn ta v pht trin ca c th sng. N thi thc con ngi phi lao ng v sng to to ra ca ci vt cht nui sng bn thn.

Nhu cu ny xut pht t thc tin cuc sng t ra, l mong mun c p ng nhng nhu cu c bn nht ca bn thn.Vy p ng nhu cu ny, con ngi cn phi lao ng v sng to to ra ca ci vt cht nhm p ng v tha mn nhu cu ngy cng cao ca con ngi.

i vi nhu cu thm m. Trc ht, phi p ng nhu cu vt cht. Khi n, mc,hay c p ng nhng nhu cu c bn th con ngi mi c nhng nhu cu ln hn nh: n ngon hn, mc p hn, cuc sng d tha hn

Nhu cu thm m cng cn c nui dng, gio dc t nh v gi tr thm m, g tr ngh thut, gi tr nhn vn,

Mun hnh thnh nhu cu hiu bit, chng ta phi tri qua mt qu trnh hc tp, tch ly kinh nghim sng t trong cuc sng. khng ch l vic hc nh trng m cn t cuc sng x hi

Chng ta c hc t nhng ci n gin: Hc n, hc ni, hc gi, hc m n: Hc bit, hc hiu, hc lm, hc chung sng, hc khng nh mnh.

Thng xuyn rn luyn kin thc nng cao trnh hiu bit, bi dng thm vn tri thc ca mnh.

Nhu cu lao ng, c nhu cu lao ng chng ta cn gio dc v gi tr lao ng. Hnh thnh trong mi con ngi kht khao c cng hin ti nng, tr lc ca bn thn cho x hi.M bc ban u l lm nhng iu n gin nht. Bi nu chng ta khng bit lao ng t nh th ln ln khng bit qu trng gi tr lao ng, khng bit lm vic tr thnh k v dng.

Chnh v vy, n thi thc con ngi cn phi lao ng, v con ngi ang lm vic l ang p ng nhu cu lao ng ca mnh.

Nhu cu giao tip ca c nhn c hnh thnh ngay t lc trong bng m. Khi mi ra i ta dy cho tr ngn ng lm phng tin giao tip, ta ni chuyn vi n,..

Khi tr ln ln, ta cho tr n trng p ng cc nhu cu pht trin ton din khc, trong c nhu cu giao tip.

Vic chng ta ang giao tip, ni chuyn hng ngy vi nhau hay lm vic nhm l chng ta ang tm cch tha mn nhu cu giao tip. Hn na, qua giao tip m nhn cch ca con ngi c hnh thnh, pht trin v ngy cng hon thin.

Cu 8. QU TRNH HNH THNH TM L

Hin tng khch quan No ngi bnh thng li du vt trn v no (hnh nh tm l) Tm l (hnh thnh trong hot ng v bng hot ng).

Khi cc thng tin v cc thuc tnh ca s vt hin tng c c nh cm gic c truyn ti v no thn gy lp tc chng c t chc, sp xp to nn mt hnh nh y c ngha v chnh s vt, hin tng ang tc ng vo chnh gic quan ca chng ta.

+ Chng ta khng ch thy mu xanh n thun m thy mu xanh ca cy c, ca bu tri.

+ Chng ta khng ch nghe thy m thanh m cn nghe ting nhc, ting ht.

qu trnh t chc sp xp, l gii v xc nh ngha ca hnh nh v s vt hin tng chnh l TRI GIC.

I. NH NGHA TRI GIC

Tri gic l mt qu trnh tm l, phn nh mt cch trn vn mt s vt hin tng khch quan khi chng trc tip tc ng vo cc gic quan ca chng ta.

Nh vy: hnh nh trn vn ca s vt c c l da trn :

+ C s cc thng tin do cm gic em li.

+ Vic t chc, sp xp cc thuc tnh bn ngoi ca s vt thnh mt th thng nht theo ng cu trc khch quan.

Cm gic c coi l ngun cung cp thng tin u vo, cn tri gic l s t hp din gii gn cho cc thng tin .

II.C IM CA TRI GIC

1. Tri gic l mt qu trnh tm l.

V d: khi ta c 1 r xoi. Chng ta mun bit l g th mc n gin nht chng ta cn phi tip xc trc tip vi n

2. Tri gic phn nh trn vn cc thuc tnh b ngoi ca s vt hin tng.

Vd: nh mt ta thy c mu sc, c lng c kch thc v s lng qu xoi trong r.

3. Tri gic phn nh trc tip.

4. Tri gic khng phi l tng s cc cm gic.

Vd: Chng ta ch cn nhn bng mt v khng s dng ti mi ming ....cng vi hiu bit trc ca bn thn, chng ta tri gic v gi tn ng s vt trn.

5. Tri gic l qu trnh tch cc c gn lin vi hot ng ca con ngi.Tri gic mang tnh t gic,gii quyt mt nhim v c th,l hnh ng tch cc trong c s kt hp cht ch ca yu t cm gic vn ng.

Vd:con ngi t ra nhim v v tm cch gii quyt nhim v. mun bit sv trn but ch th phi ch ng, t gic v tch cc tri gic ng sv trn.

Tri gic gip con ngi Xc nh c v tr ca ch th i vi s vt hin tng trong th gii xung quanh mt cch tng i r rng. Tri gic gip con ngi xc nh c s vt hin tng thuc loi nhm s vt hin tng no, tcl tri gic t ng xc nh mi quan h gia mt s vt hin tng v nhm. Quan h gia cm gic v tri gic

*QUAN H:

AB

+ Cm gic l c s cho tri gic.

+ Tri gic quy nh chiu hng la chn cc cm gic thnh phn, mc v tnh cht ca cm gic thnh phn.

II. VAI TR CA TRI GIC

Vai tr ca tri gic v hot ng nhn thc ca con ngi :

Tri gic l thnh phn chnh ca nhn thc cm tnh, c bit l ngi trng thnh.N l mt iu kin quan trng cho s nh hng hnh vi v hot ng ca con ngi trong mi trng xung quanh. Hnh nh ca tri gicgip con ngi iu chnh hnh ng cho ph hp vi s vt hin tng khch quan. c bit hnh thc tri gic cao nht: quan st, do nhng iu kin x hi ch yu l lao ng x hi tr thnh mt mt tng h tr c lp ca hot ng v tr thnh mt phng php nghin cu quan trng ca khoa hc, cng nh ca nhn thc thc tin.

V d:Ta c th nhn dng mt vt m khng cn dng mt m c th dng tay s hoc bp ta cng c th nhn ra l vt g.

C nhiu quan im cho rng tri gic v cm gic l mt th thng nht.Theo bn quan im trn ng hay sai? Ti sao?

Tr li: Qu trnh tri gic din ra mt cch t ng, ngay khi con ngi c cm gic. Ranh gii gia cm gic v tri gic v mc thi gian l khng r rng, vic tch bit gia cm gic v tri gic hon ton l do mc ch nhn thc. Trn thc t, qu trnh cm gic v tri gic din ra mt cch lin tc khng th chia ct. Do vy, cm gic v tri gic l mt h thng hp nht.

III. KT LUN

Tri gic l qu trnh tm l phn nh trn vn thuc tnh bn ngoi ca s vt hin tng ang tc ng trc tip vo gic quan.

Tri gic s dng trc quan do cm gic mang li. Vy c th ni: cm gic l tin hnh thnh tri gic.

Tri gic s dng kinh nghim hc c, tch ly c trong qu kh c hnh nh v s vt hin tng mt cch trn vn phn bit, xc nh mi quan h gia cc s vt hin tng vi nhau.

Do vy chng ta cn phi hc tp, cp nht thng tin, tch cc trao i v tch ly kin thc tri gic ng v vng v s vt hin tng khch quan. Gii quyt cc nhim v c th v gp phn hon thin bn thn.

Cu 8. Quy lut c bn ca tri gicI. KHI NIM:

Khi nhn vo bc tranh ta thy c, ta bit c bc tranh v cun sch, cc hnh v nm trong mt cu trc nht nh vi nhau to thnh 1 chnh th thng nht, bc tranh c mt phn x mt cch y , trn vn thng qua cc thuc tnh bn ngoi nh mu sc, hnh dngngha l ta c tri gic v bc tranh.

TRI GIC l qu trnh tm l phn nh mt cch trn vn cc thuc tnh bn ngoi ca s vt hin tng ang trc tip tc ng cc gic quan ca chng ta.CC QUY LUT C BN CA TRI GIC

1. Quy lut v tnh i tng ca tri gic :

(Tnh i tng ca tri gic l hnh nh trc quan m tri gic em li bao gi cng l cng thuc v mt s vt, hin tng nht nh no ca th gii bn ngoi.

Hnh nh trc quan ca tri gic:

+ c im ca s vt hin tng.

+ Hnh nh ch quan v th gii khch quan.

V d: cc ch b i c th tri gic c chic xe tng da vo ting xch xe, ting ng c.

( Tnh i tng ca tri gic c vai tr quan trng n l c s ca chc nng nh hng hnh vi v hot ng ca con ngi Da trn kinh nghim, s hiu bit v s vt, hin tng ng thi s dng mt t hp cc hot ng ca cc c quan phn tch trnh cc c im ca s vt, a chng vo hnh nh ca s vt hin tng, v vy m tri gic mang tnh c lp bao gi bao gi cng thuc v mt s vt hin tng.

V d: ngi ha s tri gic bc tranh tt hn chng ta.

ng dng:

Khi cn xc nh l i tng g phn nh bn cht bn trong ca i tng.Nu ch da trn nhng hnh nh v c im m s vt hin tng em li thng qua cc gic quan kh c th em li tri gic mt cch y , trn vn.

Ngc li, ch da trn hiu bit vn kinh nghim ca bn thn m vi vng a ra kt lun rt d dng mc sai lm thiu chnh xc trong quyt nh.2. Quy lut v tnh la chn cu tri gic

Khi ta tri gic mt s vt hin tng no th c ngha l ta tch s vt ra khi bi cnh chung quanh ly n lm i tng phn nh ca mnh.

Vai tr gia i tng v bi cnh c th chuyn i cho nhau

Hnh bn trn: u ngi hay bnh hoa.

Hnh v mt cun v c ch vit c nhng dng ch vit bng mu mc khc nhau.

+ C lin h cht ch vi tnh trn vn.

+ Do hng th, trng thi tm sinh l cng nh hng ti tri gic

V d: trong sch c nhiu ch in nghing nhn mnh, gio vin dng mc nh giu ch sai ca hc sinh

Xung quanh (iu kin bn ngoi, ngn ng) ta c v vn s vt, hin tng tc ng vo tri gic khng th phn nh c tt c cc s vt hin tng m ch la chn, tch ra mt s tc ng to thnh tri gic v i tng.

ng dng

Trang tr, b cc. Trong ging dy cc thy c thng dng bi ging kt vi ti liu trc quan sinh ng, yu cu hc sinh lm cc bi tp in hnh, nhn mnh nhng phn quan trng gip cc hc sinh tip thu bi.3. Quy lut v tnh ngha :

+Nhng hnh nh ca tri gic m con ngi thu c lun lun c mt ngha xc nh.

+Khi tri gic mt s vt hin tng no ta gi tn c s vt hin tng trong c, v xp s vt hin tng vo mt nhm, mt lp cc s vt hin tng nht nh

+Ngay c tri gic s vt khng quen thuc, chng ta cng c thu nhn trong n mt s ging nhau no v nhng i tng m mnh bit, xp n vo mt nhm phm tr no .

ng dng

Qung co. Ngh thut. Ty thuc vo c im ca nhm khch hng m a nhng sn phm ph hp4. Quy lut v tnh n nh ca tri gic

+ Tnh n nh ca tri gic l kh nng phn nh s vt hin tng mt cch khng thay i khi iu kin tri gic thay i.

+Tnh n nh ca tri gic c hnh thnh trong hot ng vi vt v l mt iu kin cn thit ca i sng con ngi. Tnh n nh ca tri gic do kinh nghim m c.

V d: Khi vit ln trang giy ta lun thy trang giy c mu trng mc d ta vit di nh n du, lc tri ti.

+ Tnh n nh ca tri gic ph thuc vo nhiu yu t, do cu trc ca s vt hin tng tng i n nh trong mt thi gian, thi im nht nh, mt khc do c ch t iu chnh ca h thn kinh cng nh vn kinh nghim v i tng. L iu kin cn thit ca hot ng thc tin ca con ngi.

V d: mt a tr ng gn ta v mt ngi ln ng xa ta hng km, nh ca a tr ln hn nh ca ngi ln, nhng ta vn bit u l a tr u l ngi ln nh tri gic.

ng dng:

Trong hot ng qun l cc nh qun l, lnh o t b tc ng bi mi trng xung quanh, c ci nhn bao qut, ton din. Tuy nhin, i khi li dn n ci nhn phin din, c on, trong suy ngh hnh ng ca con ngi. 5. Quy lut tng gic :

+ Ngoi bn thn nhng kch thch gy ra n, tri gic ca con ngi cn b quy nh b mt lot cc nhn t nm trong bn thn ch th tri gic.

+ S ph thuc ca tri gic vo vo ni dung ca sng tm l, vo c im nhn cch ca h gi l tng gic.

Bn cnh nhng iu kin tri gic nhng iu kin tri gic cn thuc vo bn thn ca: nhu cu, mong mun, tnh cm, mc ch.

ng dng

Trong giao tip: hnh dng, phong cch, nt mt, nh mt, cch trang im, qun o, li ni, n cit nhiu cng nh hng n tri gic, nhng hiu bit v trnh vn ha, nhn cch, tnh cm dnh cho nhau. Trong gio dc: quan tm n kinh nghim, vn hiu bit, hng th, tm l, tnh cmgip hc sinh nhy bn, tinh t hn.6. o gic ( o nh th gic)

Nhn vo cc hnh nh sau:

ab

cd

hnh 1

hnh 2

Nhn vo hnh 1: ab=cd m nh l ab >cd

Nhn vo hinh 2 nh ng ht b gy.

Nguyn nhn:

Nguyn nhn khch quan:

+ Do thiu s tng phn gia vt v nn, do s xa nha gia vt v nn.

V d: li dng iu ny trong chin tranh, ngi ta ngy trang cng s, khu sng bng l cy.

+ Do hiu ng khuch tn, ngha l vt sng to hn vt ti mt d chng bng nhau.

Ngi ta ng dng vic ny vo thi trang: nu bn n c da trng hng, hay la chn mu o tht thm th ni hn v ngc li ngi co da en th la chn mu sang ch ng mc o mu trng hay en, ,. Nu bn thp th nn mc o k dc s to cm gic cao hn, nu bn cao, m th nn mc o k ngang.

Nguyn nhn ch quan: khng hiu c ngha v hinh nh m mnh cn tri gic.

T ta a ra khi nim:

+o gic l tri gic khng ng, b sai lch. Nhng hin tng ny tuy khng nhiu, song n c tnh qui lut.

+Ngi ta li dng o gic vo trong kin trc, hi ha, trang tr, trang phc phc v cho cuc sng con ngi

Bn cnh , th o gic cn gy ra hoang tng, m mng v mt vic m bit chc khng c tht, phn nh khng ng, sai lch v bn cht bn trong ca s vt, hin tng u im Tri gic c vai tr quan trng i vi con ngi, thnh phn chnh ca nhn thc cm tnh, l c s cho hot ng tm l cao hn. c vn dng rng ri trong i sng x hi: giao tip, qun l, kinh doanh Tri gic phi da trn c im, mi quan h vi cc s vt hin tng, xc cm i vi i tng. Cn rn luyn nng lc quan st, c tri gic chnh xc, nhanh chng..Khuyt im

Tri gic ch da trn yu t tm l, mt s hin tng nh gi bn cht ca i tng, a n quyt nh cng nhc, thiu chnh xc Trnh nh gi my mc, phin din v s vt-hin tng.Cu 10. Phn tch khi nim ca t duy. Mun pht trin tu duy th cn phi lm g?

I/ nh ngha:

T duy l qu trnh tm l phn nh nhng thuc tnh bn cht, nhng mi lin h v quan h bn trong c tnh quy lut ca s vt, hin tng trong hin thc khch quan m trc ta cha bit.

* Cc khi nim cn lm r:

Qu trnh tm l: l nhng hin tng tm l din ra trong thi gian tng i ngn, c m u, din bin ve kt thc tng i r rng.

Qu trnh tm l gm cc qu trnh:

+ Qu trnh nhn thc: l qu trnh phn nh bn thn hin tng khch quan (cm gic, tri gic, biu tng, tr nh, tng tng, t duy,)

+ Qu trnh cm xc: l nhng rung cm ca ch th khi nhn thc th gii bn ngoi t biu th thi i vi khch quan bn ngoi.

+ Qu trnh ch: l qu trnh iu khin, iu hnh ng ca ch th nhm ci to th gii, tha mn yu cu c nhn v x hi (khng kh iu khin c nhn m c th gii bn ngoi)

V vy

i sng tm l lun phi cn bng c 3 qu trnh trn y

Nu thin v l tr con ngi s thiu tnh cm, tm hn kh khan.

Nu thin v tnh cm con ngi s thiu sng sut.

Thiu ch th tnh cm con ngi khng th bin thnh hnh ng.

(vd: i dc ng thy qun h tiu thy thm nn gh vo n.

Lc gp ngi gi i n xin thy thng cm nn cho tin)

Thuc tnh bn cht: l s tng hp tt c cc mt, cc mi lin h mang tnh c bn, tt nhin n nh bn trong s vt chi phi s vn ng v pht trin ca n phn bit gia s vt ny vi s khc. . c tnh vn c ca mt s vt, nh s vt tn ti v qua con ngi nhn thc c s vt, phn bit c s vt ny vi s vt khc. Mu sc l mt thuc tnh ca mi vt th. (vd: Thuc tnh bn cht ca con ngi chnh l bit ch to v s dng cc cng c lao ng, c ngn ng, c quan h x hi.

Gng cay mui mn )

nhn thc cm tnh l: phn nh mt cch trc tip cc i tng bn ngoi s vt, hin tng (mu sc, kch thc, khi lng, m thanh, mi, v, b mt, nhit ) v thng qua cc gic quan vo b c ca con ngi. Mang tnh ch quan nn thng khng chnh xc. nhn thc l tnh l:c ny sinh t nhn thc cm tnh. N phn nh mt cch gin tip, tru tng, khi qu, su sc nhng c im, tnh cht, quan h bn trong ca s vt (c tnh, tnh cht, cng dng) vo trong b c con ngi v c biu t bng ngn ng. Mang tnh khch quan nn thng chnh xc. Mi lin h: l s tc ng (rng buc, thm nhp) ln nhau m s thay i ci ny tt yu s dn n s thay i ca ci kia.

(vd: mi lin h gia bn cht v hin tng, khi bn cht thay i th hin tng s thay i, ng thi hin tng s tc ng li i vi bn cht. )

Quy lut : Quan h khng i, c biu th di dng cng thc khi qut, gia nhiu hin tng hoc nhm hin tng, l nhng mi lin h khch quan, bn cht, tt nhin , chung, lp li gia cc s vt hin tng v chi phi mi s vn ng, pht trin ca n.

(vd: Quy lut t nhng s thay i v lng thnh nhng s thay i v cht v ngc li l mt trong nhng quy lut c bn nht trong th gii vt cht, tn ti trong mi s vn ng v pht trin)

Cha bit: l s hon ton cha nhn thc hay nhn thc cha y , cha r rng, cha bit chc chn, l qu trnh nhn thc cm tnh ca con ngi (l giai on u hnh thnh nn t duy).

C th xem cha bit c hai dng nh sau:

Cha bit khng t duy:s hon ta cha nhn thc, xa tm hiu bit

Vd: Mt a tr lp 1 s hon ton khng nhn thc c mt bi ton lng gic ca lp 10.

Cha bit c t duy: s nhn thc cha y , cha r rng, cha bit chc chn.

Vd: Ca dao c cu: m thng nm cha nm sng,

Ngy thng mi cha ci ti.

Thc cht ngi ta ch bit vo nhng ngy ca thng no th tri s sng lu hay ti lu. Nhng khng h bit vo nhng thng ny th trc ca Tri t b lch nhiu nht v lm cho mt bn cu nhn nh sng nhiu nht hay t nht.

II/ Pht trin t duy Phi xem trng vic pht trin t duy. V nu khng c kh nng t duy th khng th hc tp khng hiu bit, khng ci to c t nhin,x hi v rn luyn bn thn.

Phi t c nhn vo tnh hung c vn kch thch tnh tch cc ca bn thn, c lp sng to khi gii quyt tnh hung c vn .

Phi rn luyn hc tp nng cao nhn thc pht trin kh nng t duy tt, chnh xc.

Phi tng cng kh nng tru tng khi qut.

Phi thng xuyn quan st tm hiu thc t, rn luyn cm gic, tnh nhy cm, nng lc tr nh nhm nng cao nhn thc cm tnh sau rt ra nhn thc mt cch l tnh, c khoa hc.

Phi trau di vn ngn ng, v ngn ng l ci v th hin ca t duy v thng qua mi biu t t duy ca bn thn cng nh lnh hi t duy ca ngi khc.

Tch cc trong nhiu hot ng v cc mi quan h giao tip.

*Bn cnh , cng c nhng sai st trong t duy m chng ta cn trnh

Sai st trong t duy c khi l hin tng tm l bnh thng nhng cng c khi sai st do bnh l. L nhng sai st thuc v kt qu t duy (phn on, suy l khng chnh xc, s hiu bit khi nim khng y ) hoc v hnh thc thao tc ca t duy (khng bit t duy tru tng, sai st trong phn tch, tng hp vn , thiu mm do ...)

Sai st ca t duy c quan h cht ch vi nhng sai st ca cc qu trnh tm l khc nht l thc, cm xc, ch , nng lc, vn hiu bit. Sau y l mt s sai st ca t duy c lin quan n qu trnh bnh l ca ngi bnh:

S nh kin

L kt qu t duy v nhng s vt hin tng c thc nh ngi bnh c gn cho n mt ngha khc qu mc, khng ng nh vn c ca n v tng ny chim u th trong thc, tnh cm...ca ngi bnh.

V d ngi bnh qu cng iu v khuyt im ca mnh, t ty

tng m nh:

Bnh nhn c nhng tng khng ph hp vi thc t khch quan.

V d: Bnh nhn lun c ngh rng mnh c li hoc xc phm vi thy thuc... nhng trong thc t th khng phi nh vy. ngh ny c khi ngi bnh bit l sai v t u tranh xua dui n nhng khng c. tng m nh thng gn vi nhng hin tng m nh khc, nh lo s m nh, hnh vi m nh.

Hoang tng:

L nhng ngh, phn on sai lm, khng ph hp vi thc t do bnh tm thn sinh ra.

V d: Bnh nhn lun c ngh mnh b truy hi, b nhiu bnh hoc mnh l ngi v i... nhng ngh ny s mt i khi bnh khi hoc thuyn gim trong cc bnh tm thn.

Cu 11. V SAO T DUY MANG BN CHT X HI

T duy l g?

T duy l qu trnh tm l phn nh nhng thuc tnh bn cht, nhng mi lin h v quan h bn trong c tnh quy lut ca ca s vt, hin tng trong hin thc khch quan m trc ta cha bit. Bn cht x hi ca t duy.

T duy c tin hnh trong b c ca tng ngi c th , nhng t duy c bn cht x hi v c th hin qua cc mt sau:

Hnh ng t duy u da trn c s kinh nghim m cc th h trc tch ly, tc l da vo kt qu hot ng nhn thc m x hi loi ngi t c t trc ti nay.

T duy da vo vn t ng m cc th h trc sng to ra vi t cch l mt phng tin biu t, khi qut v gi gn kt qu hot ng nhn thc ca loi ngi.

Bn cht qu trnh t duy c thc y do nhu cu ca x hi, ngha l ngh ca con ngi c hng vo vic gii quyt cc nhim v nng hi nht ca giai on lch s ng i.

T duy mang tnh tp th: tc t duy phi s dng cc ti liu thu c trong cc lnh vc tri thc lin quan, nu khng s khng gii quyt c cc nhim v t ra.

T duy mang tnh tch cc: T duy ca mi ngi c hnh thnh v pht trin trong qu trnh hot ng nhn thc tch cc ca bn thn h, gii quyt nhim v cp thit, nng hi nht ca giai on lch s ng i.

Sau y ta s th phn tch mt v d thy c bn cht x hi ca t duy:

Sau y chng ta s i tm hiu v s ra i ca my vi tnh mt sn phm ca t duy m ta khng th khng bit ti. Qua v d ny ta s thy r hn v bn cht x hi ca t duy, nhng ci mi m trc con ngi cha bit ti.

y l mt trong nhng chic siu my tinh u tin trn th gii v chic my tnh xch tay u tin.

to ra nhng chic my tinh nh by gii m ta ang s dng, khng phi l chuyn ngy mt ngy hai, khng phi ch c to ra sau vi gi, khng phi ch cn mt ngi l .

M l c mt giai on lch s, rt nhiu ti liu, kin thc v kinh nghim ca bao nhiu ngi i trc

T chic my tnh u tin trn th gii (thp nin 50 ca th k XX) kch thc ti 250m vung, nhng tc ch t vi ngn php tnh trn mt giy; ti chic my tnh bn nh gn nh hnh bn ri chic my tnh xch tay rt tin gn.

My tnh in t ra i vo nm 1946 ti hoa k t pht trin rt mnh v n nay tri qua 5 th h my tnh.

Th h 1 (thp nin 50) dng bng in t chn khng, tiu th nng lng rt ln. Kch thc my rt ln (khong 250 m vung ) nhng tc s l li rt chm ch t khong vi ngn php tnh trn giy.gi c th ct c .

Th h 2 (thp nin 60 ) : cc bng in t c thay bng cc bng lm bng cht bn dn nn nng lng tiu th gim, kch thc nh hn nhng vn rt ln ( 50 m vung ), tc x l t khong vi chc ngn php tnh trn giy( c th c hay khng cng c, ni qua mt cht thi)+ Th h 5 : l th h my tnh hin nay,c tp trung pht trin v nhiu mt nhm nng cao tc x l va to thm nhiu tnh nng cho my. Cc my tnh hin nay c th x l hng chc t php tnh trn giy .-T duy s dng kinh nghim ca nhng ngi i trc:T duy to ra nhng chic my tnh ny l da vo kinh nghim ca cc th h trc, ci c s li kinh nghim cho ci mi. Kinh nghim m trc nhng ngi tng nghin cu v ch to my vi tinh li. l t duy phi da vo kinh nghim.

-T duy l do nhu cu x hi thc y:

Khi m s lng cng vic ngy cng nhiu, con ngi qu bn rn, my tnh ra i gip con ngi tnh ton nhanh hn.

Sau ny cn l nhu cu gip con ngi gii tr sau nhng gi lm vic mt mi_nhu cu gii tr. Nhu cu giao tip,tnh cm do khong cch a l, my tnh a con ngi li gn nhau (internet).

My tnh ra i l gii quyt nhu cu ca con ngi hay t duy to ra my tnh l do nhu cu x hi.

-T duy s dng ngn ng ca cc th h trc li:

V tt nhin t duy phi s dng ngn ng m cc th h trc to ra. Nhng ngi to ra nhng chic my vi tnh ny nu mun ngi sau bit cch sn xut n h phi lu li bng ngn ng: ch vit hoc m thanh ci m h t duy ra. Cng nh cc th h trc li cho h. Nu khng mt nh nghin cu no li nhng g mnh tm t duy c th chc rng my vi tnh s khng bao gi ra i.

-T duy mang tnh tp th:

Vic to ra chic my tnh bng tuyt vi nh hnh di khng ch quy nh bi cc cng vic lin quan n lnh vc sn xut my tnh m cn l s kt hp ca rt nhiu cc ngnh ngh lnh vc lin quan, l thnh qu t duy ca nhng ngi lm trong cc lnh vc khc v thit k thi trang, phn mm, vt l hc, tin hc, in t, k thut ha, lp trnh

Tc l da trn kt qu t duy ca tp th.

-T duy mang tnh tch cc:

Th hi cc bn: s ra i ca my vi tnh c mang tnh tch cc khng? Rt tch cc, vic to ra my tnh cng ngh cao gip con ngi gii quyt cc cng vic nhanh hn v hiu qu hn.Khng nhng th, cn l phng tin gii tr hu hiu v b ch cho con ngi sau nhng gi lm vic mt mi.V mang li mt thi k mi trong vn minh nhn loi, thi k ca cng ngh.

Tnh tch cc ca nhng t duy sng to nh th ny chc hn khng phi bn ci. Chnh v t duy l gii quyt cc nhim v ca con ngi

Trn y ch l mt trong v s nhng v d nh th, chng ta c th d dng nhn ra ngay qua nhng vic nh nht xung quanh ta: th hi, ti sao chng ta, nhng ngi tr tui thng hay ni hay trch mc nhng c gi, ng b ta nh, hay l thm ch c b m ta lc hu. v sao th?V chng ta v h sng trong hai giai on lch s khc nhau.V sao h khng bit s dng in thoi di ng?v sao h khng bit ti internet? V x hi m h sng trc khng c nhng th m chng ta ang dng. n gin, Vit Nam ch mi i mi c hn 20 nm nay v tan d ca x hi c vn cn u trong x hi ny.

Kt lun

T ta c th thy t duy mang m bn cht x hi.v vy khi nghin cu v t duy con ngi ta cn phi ch nhng vn sau:

T duy phn nh c cc quy lut, v t duy ly ngn ng lm phng tin v c bn cht x hi.

T duy ny sinh do yu cu ca thc tin cuc sng ci to t nhin, ci to x hi v ci to chnh bn thn mnh ca con ngi.

T duy phn nh nhng ci mi, nhng ci trc ta cha bit, n khc xa v cht so vi nhn thc cm tnh v tr nh.

T duy tru tng, t duy bng ngn ng ch c con ngi, nhng ngi pht trin bnh thng v trong trng thi tnh to.

Nh c t duy m kho tng nhn thc ca loi ngi ngy cng s, x hi loi ngi lun lun pht trin, th h sau bao gi cng vn minh tin b hn th h trc.

Bi hc kinh nghim rt ra:

Cn tm hiu v mi trng v x hi m ngi sinh sng

Tm hiu v truyn thng, hon cnh gia nh v gia nh l mt x hi thu nh nh hng ti con ngi nhiu nht.

Khi cn t duy v mt vn g cn thu thp nhng ti liu, da vo nhng kinh nghim ca nhng ngi i trc v vn ta t duy v phi bit gn t duy vi tnh hnh x hi ng thi.

Cu 12: Phn tch tnh c vn ca t duy

I. Khi nim t duy

T duy l qu trnh tm l phn nh nhng thuc tnh bn cht, nhng mi lin h v quan h bn trong c tnh quy lut ca s vt, hin tng trong hin thc khch quan m trc ta cha bit.

T duy l mt trong bn thnh phn cu to ca thc con ngi, l mc thp ca nhn thc l tnh.

II. c im ca t duy

T duy con ngi c 5 c im c bn sau y:

1. Tnh c vn ca t duy

T duy ch ny sinh trong hot ng thc tin xut hin mt mc ch mi, mt vn mi m nhng phng php, phng tin c khng gii quyt. nhng hon cnh (tnh hung) nh th gi l hon cnh c vn .

Khng phi tt c cc hon cnh c vn u lm ny sinh t duy. Mun lm xut hin mt qu trnh t duy th hon cnh c vn phi c c nhn nhn thc c y .

2. Tnh gin tip ca t duy

T duy pht hin ra n cht ca s vt, hin tng v quy lut chi phi chng nh cng c, phng tin v cc thnh tu trong hot ng nhn thc ca loi ngi v kinh nghim ca c nhn mnh.

Tnh gin tip cn biu hin trong ngn ng. Con ngi lun dng ngn ng t duy. Nh c im ny m t duy m rng khng gii hn phm vi nhn thc ca con ngi.3. Tnh tru tng v khi qut ha ca t duy

T duy mang tnh loi b nhng thuc tnh, du hiu khng cn thit cho qu trnh t duy, ch gi li nhng thuc tnh cn thit nht, bn cht nht, chung cho nhiu s vt, hin tng hp thnh mt nhm, phm tr.

Tnh tru tng v khi qut ha cho php con ngi gii quyt nhng cng vic trong hin ti v tng lai.

4. T duy gn lin vi ngn ng

T duy c quan h mt hit vi ngn ng. t duy khng th tn ti bn ngoi ngn ng m phi dng ngn ng lm phng tin.

Nu khng c ngn ng th bn than qu trnh t duy khng th din ra, ng thi cc sn phm ca t duy khng tn ti vi bn than ch th v i vi ngi khc.5. T duy quan h mt thit vi nhn thc cm tnh

Nhn thc cm tnh l knh cung cp thng tin duy nht cho hot ng t duy, l mi lin h gia t duy v hin thc.

Cc hot ng trong qu trnh nhn thc ca con ngi khng hon ton tch bit m lun xm nhp, b sung, tc ng ln nhau. Ngc li, t duy v sn phm ca n nh hng n cc qu trnh ca nhn thc cm tnh, n la chn, tnh c ngha, tnh n nh ca tri gic.

III. Tnh c vn ca t duy

y l tnh cht c bn v quan trng nht ca qu trnh t duy. Khng c hon cnh c vn , qu trnh t duy khng th hnh thnh v pht trin.

1. Khi nim vn

Vn l nhng hon cnh, tnh hung thc t din ra m nhng phng tin, phng php hnh ng quen thuc khng gii quyt. Nhng hon cnh (tnh hung) nh th gi l hon cnh c vn V d:

Dng 12 cy trng thnh 6 hng, mi hng 4 cy.

Dng 10 cy trng thnh 5 hng, mi hng 4 cy

A v B mi ngi c 1 kha v 1 cha kha khc nhau

lm sao 2 ngi h lc no cng c th kha v m kha

c?

2. Mi quan h gia vn v t duy

Vn l tin lm xut hin t duy: nh trnh by trn, t duy khng th hnh thnh nu thiu hon cnh c vn . Tnh hung c vn m nhng bin php, cng c trc y khng th gii quyt mt cch c hiu qu s lm khi ngun cho cc hot ng t duy ca con ngi. Vn c tc ng thc y, ng lc cho t duy: Vn ny sinh s l ng lc thi thc con ngi t duy tm khc gii quyt hiu qu hn. c bit l i vi nhng tnh hung c vn ph hp, ngi gii quyt c nhn thc y , c nng lc v nhu cu gii quyt th s thc y nhanh chng kh nng t duy gii quyt vn .V d: Gio vin thng xuyn cho bi tp ph hp v ng vin, khuyn khch hc sinh nng cao kh nng hc tp.

Vn l tiu chun kim chng tnh thc t ca t duy: Ni cho cng, tt c cc hot ng nhn thc ca con ngi u xut pht sau quay v hin thc khch quan. i vi mt tnh hung c vn , con ngi lun c nhiu cch khc nhau gii quyt vn , nhng phng php no hiu qu nht, ng dng hiu qu nht trong thc tin s c chn la v thc hin. Nu t duy ch dng li l nhng suy ngh th s khng c gi tr.V d: i vi ton hc, vic tm ra con s Pi l v cng quan trng, ngay t thi c i, c nhiu nghin cu v a ra con s Pi gn ng (t 3,13 3,16). Ngy nay, cc nh ton hc chng minh c con s Pi l s thp phn v hn khng tun hon. c s tin xa trong lnh vc ny, ngy nay tuy bit con s Pi l v tn nhng vic tm ra con s ny ln ti hng chc t ch s sau du phy (,).

T duy ny sinh v pht trin gp phn thay i thc t, vn . Cch gii quyt mi s gip t nn nhng vn mi hn trong cuc sng v lao ng: Nh nu trong v d trn, nhng kt qu ca t duy mang li hiu qu trong thc tin, ng thi cng a con ngi i din vi nhng vn mi ny sinh da trn nn tng ca nhng vn c. C th ly v d v chng trnh hc ca hc sinh cp II v cp III, cc ni dung kh ging nhau nhng cp II ch mang tnh tng quan, nh tnh cn cp III th i su chi tit v nh lng. Chng trnh hc nh vy mi ph hp v gip nng cao nng lc ca hc sinh.3. Yu cu ca vn i vi t duy

Khng phi bt c hon cnh c vn no cng lm ny sinh t duy. Qu trnh t duy ch xy ra khi c nhng tnh hung c vn tha mn cc iu kin sau:

Vn phi xut pht v c lin h trc tip i vi ngi gii quyt vn . C nhn phi c nhu cu gii quyt vn . Vn phi ph hp vi kh nng ca ngi gii quyt. C nhn phi nhn thc c y vn . C nhn c nhng tri thc cn thit gii quyt vn .V d: Nu a bi ton gii phng trnh bc 2 cho hc sinh lp 3 gii, y cng l tnh hung c vn nhng khng ph hp bt k yu t no c nu trn trong trng hp ny.IV. Nhn xt, ngha thc tin

1. Nhn xt

Nh vy t duy khng th ny sinh nu thiu vn t ra trong cuc sng.Mc ca vn c tc ng quyt nh n kh nng hnh thnh t duy.Nhng vic t duy v tm ra c phng php gii quyt vn li cn ty thuc vo nng lc v iu kin thc t ca mi c nhn trong qu trnh nhn thc v t duy.2. ngha

Vic nhn ra c bn cht tnh c vn ca t duy gip ta c ci nhn khoa hc v chnh xc v kh nng hnh thnh t duy, gii quyt vn ca chng ta.L yu t quan trng ch ra rng vic nng cao kh nng t duy ca con ngi l hon ton c th v ch ng, gip con ngi ta c ng lc hc tp, tch ly v hon thin bn thn, hot ng ca chnh mnh.3. i vi sinh vin

i vi sinh vin, vic hc tp v rn luyn i khi gy ra nhiu kh khn nhng cng l ng lc gip chng ta c th trng thnh hn.Qua nu ra nhim v i vi mi sinh vin l phi khng ngng hc tp, trau di bn thn c th gii quyt c nhiu vn d phc tp do cuc sng em li.Nh vy, vn va l mc tiu, ng lc v s nh gi i vi mi chng ta.Cu 13: Phn tch cc c im ca t duy?

I. Khi nim v t duy:

T duy l qu trnh tm l phn nh nhng thuc tnh bn cht,nhng mi lin h v quan h bn trong c tnh quy lut ca s vt,hin tng trong hin thc khch quan m trc ta cha bit.

II. Cc c im ca t duy

T duy thuc mc nhn thc l tnh vi cc c im sau:

a. Tnh c vn ca t duy.

- Vn l nhng tnh hung,hon cnh cha ng mt mc ch,mt vn mi m nhng hiu bit c,nhng phng php hnh ng c tuy cn cn thit song khng sc gii quyt.

- T duy ch xut hin khi gp nhng hon cnh,tnh hung c vn . Mun gii quyt vn con ngi phi tm cch thc gii quyt mi. Tc l con ngi phi t duy.

V d : Gi s gii mt bi ton,trc ht hc sinh phi nhn thc c yu cu,nhim v ca bi ton,sau nh li cc quy tc,cng thc,nh l c lin quan v mi quan h gia ci cho v ci cn tm,phi chng minh gii c bi ton.Khi t duy xut hin

C phi t duy lun lun xut hin?

Khng phi bt c hon cnh no t duy cng xut hin. Vn ch tr nn tnh hung c vn khi ch th nhn thc c tnh hung c vn ,nhn thc c mu thun cha ng trong vn ,ch th phi c nhu cu gii quyt v phi c nhng tri thc lin quan n vn .Ch trn c s t duy mi xut hin.

Vd :Nu t cu hi giai cp l g? Vi hc sinh lp 1 th s khng lm hc sinh phi suy ngh.

Nu cho bi ton : 2(x+1) = ? th vi hc sinh lp 2 t duy s khng xut hin.

b. Tnh gin tip ca t duy.

- n t duy con ngi khng nhn thc th gii mt cch trc tip m c kh nng nhn thc n mt cch gin tip. Tnh gin tip ca t duy c th hin trc ht vic con ngi s dng ngn ng t duy. Nh c ngn ng m con ngi s dng cc kt qu nhn thc(quy tc,khi nim,cng thc,quy lut)v kinh nghim ca bn thn vo qu trnh t duy (phn tch,tng hp,so snh,khi qut) nhn thc c ci bn trong,bn cht ca s vt hin tng.

V du : gii mt bi ton th trc ht hc sinh phi bit c yu cu,nhim v ca bi ton,nh li cc cng thc,nh lc lin quan gii bi ton. Ta thy r rng trong qu trnh gii bi ton con ngi dng ngn ng m th hin l cc quy tc nhl ngoi ra cn c c kinh nghim ca bn thn ch th thng qua nhiu ln gii ton trc .

- Tnh gin tip ca t duy cn c th hin ch,trong qu trnh t duy con ngi s dng nhng cng c,phng tin (nh ng h,nhit k,my mc) nhn thc i tng m khng th trc tip tri gic chng.

V d: bit c nhit si ca nc ta dng nhit k o.

o ngi ta dng cc thit b o c bit o ch khng th qua cm nhn gic quan thng thng m bit c.

- Nh c tnh gin tip m t duy ca con ngi m rng khng gii hn kh nng nhn thc ca con ngi,con ngi khng ch phn nh nhng g din ra trong hin ti m cn phn nh c c qu kh v tng lai.

V d: Phim c trang Trung Quc

Da trn nhng d liu thin vn, kh hu m con ngi thu thp c m con ngi d bo c bo.

V d: Cc pht minh do con ngi to ra nh nhit k, tivigip chng ta hiu bit v nhng hin tng thin nhin,thc t nhng khng tri gic chng ta trc tip.

V d: Da vo nhng thnh tu v tri thc cc nh khoa hc lu li m chng ta tnh ton c nhiu v v tr m kt qu l chng ta pht hin thm nhiu thin h mi m chng ta cha mt ln c chn n.

- T duy c biu hin trong ngn ng.

c. Tnh tru tng v khi qut ca t duy.

- Khc vi nhn thc cm tnh, t duy khng phn nh s vt, hin tng mt cch c th v ring l. T duy c kh nng tru xut khi s vt, hin tng nhng thuc tnh, nhng du hiu c bit, c th, ch gi li nhng thuc tnh bn cht chung cho nhiu s vt hin tng, trn c s m khi qut nhng s vt hin tng ring l, nhng c nhng thuc tnh chung thnh mt nhm, mt loi, mt phm tr. Ni cch khc t duy mang tnh tru tng v khi qut.

+ Tru tng l dng tr c gc b nhng mc nhng thuc tnh, nhng mi lin h, quan h th yu khng cn thit v ch gi li nhng yu t cn thit cho t duy.

+ Khi qut l dng tri c hp nht nhiu i tng khc nhau thnh mt nhm, mt loi, mt phm tr theo nhng thuc tnh,lin h,quan h chung nht nh.

(Tru tng v khi qut c mi lin h mt thit vi nhau mc cao.Khng c tru tng th khng th tin hnh khi qut, nhng tru tng m khng khi qut th hn ch qu trnh nhn thc.

Phn tch v d : + Ni v khi nim ci cc, con ngi tru xut nhng thuc tnh khng quan trng nh cht liu,mu sc,kiu dng m ch gi li nhng thuc tnh cn thit nh hnh tr,dng ng nc ung. l tru tng.

+ Khi qut gp tt c nhng vt c nhng thuc tnh c bn ni trn d lm bng nhm, s, thy tinhc mu xanh hay vngtt c iu xp vo mt nhm ci cc.

- Nh c c im ny m con ngi khng ch gii quyt c nhng nhim v hin ti m cn c th gii quyt c nhng nhim v ca tng lai,trong khi gii quyt nhim v c th vn c th sp xp n vo mt nhm,mt loi,mt phm tr c nhng quy tc,nhng phng php gii quyt tng t.

V d: Khi tnh din tch hnh ch nht ta c cng thc : S = (a x b).Cng thc ny c p dng cho nhiu trng hp tng t vi nhiu con s khc nhau.

d. T duy quan h cht ch vi ngn ng.

- T duy mang tnh c vn , tnh gin tip, tnh tru tng v khi qut l do n gn cht vi ngn ng. T duy v ngn ng c mi quan h mt thit vi nhau. Nu khng c ngn ng th qu trnh t duy ca con ngi khng th din ra c, ng thi cc sn phm ca t duy (khi nim, phn on)cng khng c ch th v ngi khc tip nhn.

V d: Nu khng c ngn ng th nhng cng thc ton hc s khng c v khng th hin c nhng hiu bit v t nhin.

V d: khi tin hnh lp trnh PASCAL, ngi ta dng ngn ng ghi li c mt chng trnh lp trnh hon chnh. Nu khng c ngn ng ghi li th c ch th ln ngi hc u khng th tip nhn c trn vn tri thc.

- Ngn ng c nh li kt qu ca t duy, l phng tin biu t kt qu t duy, do c th khch quan ha kt qu t duy cho ngi khc v cho bn thn ch th t duy. Ngc li, nu khng c t duy th ngn ng ch l nhng chui m thanh v ngha. Tuy nhin, ngn ng khng phi l t duy m ch l phng tin ca t duy.

- Ngn ng ca chng ta ngy nay l kt qu ca qu trnh pht trin t duy lu di trong lch s pht trin ca nhn loi,do ngn ng lun th hin kt qu t duy ca con ngi.

V d: Cng thc tnh din tch hnh vung S = (a x a) l kt qu ca qu trnh con ngi tm hiu tnh ton.Nu khng c t duy th r rng cng thc ny v ngha.e. T duy c mi quan h mt thit vi nhn thc cm tnh

- Nhn thc cm tnh bao gm cm gic v tri gic, trong :

+Cm gic l mt qu trnh tm l phn nh tng thuc tnh ring l ca s vt hin tng ang trc tip tc ng vo gic quan ca ta.

+ Tri gic l qu trnh tm l phn nh mt cch trn vn cc thuc tnh b ngoi ca s vt, hin tng khi chng ang trc tip tc ng vo gic quan ca ta.

- T duy phi da vo nhn thc cm tnh, da trn nhng ti liu cm tnh, trn kinh nghim, trn c s trc quan sinh ng. T duy thng bt u t nhn thc cm tnh, trn c s nhn thc cm tnh m ny sinh tnh hung c vn . Nhn thc cm tnh l mt khu ca mi lin h trc tip gia t duy vi hin thc, l c s ca nhng khi qut kinh nghim di dng nhng khi nim, quy lut,l cht liu ca nhng khi qut hin thc theo mt nhm, mt lp, mt phm tr mang tnh quy lut trong qu trnh t duy.

- X.L.Rubinstein nh tm l hc X vit vit: ni dung cm tnh bao gi cng c trong t duy tru tng,ta h nh lm thnh ch da ca t duy.

- Lnin tng ni: khng c cm gic th khng c qu trnh nhn thc no c.

Vi d: Khi c mt v tai nn giao thng xy ra m ta thy.Th trong u ta s t ra hng lot cc cu hi nh: Ti sao li xy ra tai nn? Ai l ngi c li?...nh vy l t nhng nhn thc cm tnh nh : nhn,nghequ trnh t duy bt u xut hin.

- Ngc li, t duy v nhng kt qu ca n nh hng mnh m, chi phi kh nng phn nh ca nhn thc cm tnh : lm cho kh nng cm gic ca con ngi tinh vi,nhy bn hn,lm cho tri gic ca con ngi mang tnh la chn,tnh ngha. Chnh v l , Ph.Angghen vit: nhp vo vi mt ca chng ta chng nhng c cc cm gic khc m cn c c hot ng t duy ca ta na.

III. Kt lun

T nhng c im trn y ca t duy, ta c th ra nhng kt lun cn thit:

- Phi coi trng vic pht trin t duy cho hc sinh.Bi l, khng c kh nng t duy hc sinh khng hc tp v rn luyn c.

- Mun kch thch hc sinh t duy th phi a hc sinh vo nhng tnh hung c vn v t chc cho hc sinh c lp, sng to gii quyt tnh hung c vn .

- Vic pht trin t duy phi c tin hnh song song v thng qua truyn th tri thc.Mi tri thc u mang tnh khi qut, nu khng t duy th khng thc s tip thu, li khng vn dng c nhng tri thc .

-Vic pht trin t duy phi gn vi vic trau di ngn ng. Bi l c nm vng ngn ng th mi c phng tin t duy c hiu qu.

- Tng cng kh nng tru tng v khi qut trong suy ngh.

- Vic pht trin t duy phi gn lin vi vic rn luyn cm gic, tri gic,nng lc quan st v tr nh. Bi l,thiu nhng ti liu cm tnh th t duy khng th din ra c.

- pht trin t duy khng cn con ng no khc l thng xuyn tham gia vo cc hot ng nhn thc v thc tin. Qua t duy ca con ngi s khng ngng c nng cao.

Ngoi ra cn trnh mt s vn nh:

- Qa nh kin trong t duy.

- Trnh nhng trng hp b m nh, b p lc.

- Ch th mang mt t duy hoang tng m in hnh d thy nht l ngi b m nh bi ti li

Cu 14. V sao ni t duy l mt qu trnh. v d minh ha?QU TRNH T DUY

Khi qut:

I. Khi nim t duy.

II. Qu trnh t duy.

1) xc nh vn v biu t vn .

2) Huy ng v la chn cc tri thc, kinh nghim.

3) Sng lc cc lin tng v hnh thnh gi thuyt.

4) Kim tra gi thuyt.

5) Gii quyt nhim v.

Ch : v d minh ha cho qu trnh t duy.

III. Kt lun.

IV. Sch hay tm c.

Chi tit:

I. Khi nim t duy

T duy l qu trnh tm l phn nh nhng thuc tnh bn cht, nhng mi lin h v quan h bn trong c tnh quy lut ca s vt, hin tng trong hin thc khch quan m trc ta cha bit.

T duy thuc v giai on nhn thc l tnh, l mt b phn quan trng ca qu trnh tm l.

II.Qu trnh t duy.

T duy l mt qu trnh bao gm nhiu giai on:

1) Xc nh vn v biu t vn

T duy ch ny sinh khi con ngi nhn thc c tnh hung. Tnh hung l iu kin quan trng ca t duy. Song khng phi tnh hung no cng ny sinh t duy. Ch c nhng tnh hung m con ngi nhn thc rng c vn v cn phi gii quyt n tha mn nhu cu th trong tnh hung t duy mi ny sinh.

V d: mt bi ton nhn s l vn i vi mt hc sinh lp hai nhng khng phi l vn i vi mt sinh vin i hc.

Mi ngi s nhn nhn vn mt cch khc nhau ty thuc vo kin thc, kinh nghim v nhu cu c nhn. Mt ngi cng c nhiu kinh nghim trong mt lnh vc no cng d dng nhn ra mt cch y cc mu thun.

V nhu cu ca mi ngi cng rt quan trng. Nu nu ngi no c nhu cu cao trong vn th s nhn nhn vn su sc hn nhng ngi c nhu cu c bn.

V d: Nh qun l c kin thc cao, tng lm vic nhiu nm c nhiu kinh nghim v c nhu cu gii quyt vn cao th s nhn nhn vn su sc v ton din hn nh qun l c kin thc thp mi i lm v khng c mong mun gii quyt vn .

Trong giai on ny cn ch trnh xc nh chch hng vn . Nu xc nh sai s nh hng n nhng bc sau v c th khng tm ra phng php gii quyt.

y l giai on u tin v quan trng ca qu trnh t duy.

2) huy ng cc tri thc, kinh nghim

Ch th t duy huy ng cc tri thc, kinh nghim lin quan n vn cn gii quyt t xut hin cc lin tng. Sau khi xc nh vn ch th t duy bt tay vo vic tm kim ti liu t nhiu ngun khc nhau v tp hp nhng kinh nghim ca bn thn hoc kinh nghim hc hi t ngi i trc c lin quan n vn ,t lin tng trong u nhng ni dung c lin quan n vn .

3) Sng lc cc lin tng v hnh thnh gi thuyt

Cc tri thc kinh nghim thot u mang tnh cht rng ri, bao trm nn cn c sng lc cho ph hp vi nhim v. Ch th t duy tm kim thng tin t nhiu pha nn lng thng tin thu c rt ln nhng khng phi thng tin no cng chnh xc, cn phi la chn nhng thng tin ph hp v ng tin cy a vo gii quyt vn .

V du: sau khi thu thp thng tin v mt vn tm l no o thng qua nhng t trc nghim ngi ta khng dng thng tin ca tt c cc phiu m ch dng nhng phiu c ni dung chn thc s dng.

T c s d liu va thu c hnh thnh mt s phng n c th c gii quyt nhim v nhanh chng v tit kim thi gian.

4) Kim tra gi thuyt

Nn tri qua mt qu trnh kim tra trc khi thc hin cc phng n. Cn kim tra xem phng n no tng ng vi iu kin v gii quyt vn mt cch hiu qu nht. Nu:

Phng n c khng nh th s i n gii quyt vn bng phng n .

Phng n b ph dnh th hnh thnh mt qu trnh t duy mi tm ra phng n mi ph hp hn gii quyt vn .

Trong giai on ny sau khi km tra cc phng n i khi ch th t duy s pht hin ra mt s nhim v mi cn gii quyt.

5)Gii quyt vn

L khu cui cng ca qu trnh t duy.

Khi gi thuyt c kim tra v khng nh th s c thc hin, ngha l i n cu tr li cho vn c t ra.

Sau khi gii quyt vn i khi mt s vn mi li ny sinh. Lc , mt qu trnh t duy mi li bt u.

Trong qu trnh gii quyt nhim v, con ngi thng gp nhiu kh khn do nhiu nguyn nhn. C 3 nguyn nhn thng gp:

Ch th khng nhn thy mt s d kin ca bi ton( nhim v).

Ch th a vo bi ton mt iu kin tha.

Tnh cht cng nhc, khun so ca t duy.

S : cc giai on ca mt qu trnh t duy.

y l s logic ca t duy do nh tm l hc K.K. Platonop tm tt. S lng cc gia on c th khng cn y trong nhng trng hp nht nh, nhng th t cc giai on phi tun th theo s .V d minh ha:

Sinh vin A cui thng ht tin khng c tin n, tin tiu nhng cn n mt tun na mi n hn nhn tin nh gi. Vn t ra cho sinh vin ny l lm sao sng qua mt tun na ch n ngy nh gi tin vo. V sinh vin A bt tay vo vc tm cch gii quyt vn .

Sau khi tham kho kin ca cc bn v cng thm kinh nghim ca bn thn qua nhng ln ht tin trc y sinh vin A tm ra mt s phng n gii quyt nh sau:

Vay tin bn b sng tm mt tun, sau khi nn tin s gi li.

Bo gia nh gi tin sm hn

n chu.

Sinh vin A bt tay vo vic kim tra xem phng n no c th thc hin c.

u tin l i hi thm cc bn vay tin nhng cui thng ai cng ht tin khng th vay c.

Tip theo l hi c ch n chu nhng c ch qun khng bn.

Cui cng l in v nh ni vi gia nh v gia nh ng gi sm hn, nhng gi t hn thng l.

V vn ca sinh vin ny c gii quyt nhng mt v mi li ny sinh l vi s tin t hn sinh in A phi chi tiu th no cho thng tip theo. V mt qu trnh t duy mi li ny sinh.

III. Kt lun

Trong qu trnh t duy cn ch :

Cn kin nhn,c thi gian nhn nhn vn hiu c bn cht ca n trnh b qua mt s d liu quan trng lm cho vic t duy tr nn b tt.

V d: khi lm bi thi phi c thi gian c tht k

Cn quyt on, xc nh r nhim v trnh t duy chch hng vn .

V D: khi lm vic nhm cn thng nht kin trnh phn vn nhiu kin

Trnh lm phc tp ha vn dn n kh khn trong t duy.

v d: ch tm c nhng ti liu cn thit cho bi lm trnh c nhiu sch m ra lan man.

Trnh li t duy khun so, cng nhc. V D: nh qun l khng nn p dng phng php qun l ca mi trng ny cho mi trng khc.

T duy trong cuc sng:

Khi gp mt vn trong cuc sng khng nn bi quan, b tt, cn bnh tnh tm cch t duy gii quyt vn .

Khi t duy gii quyt vn cn t duy tch cc trnh li t duy lch lc tiu cc.

Trong hot ng gio dc v qun l cn khuyn khch li t duy t ph tm ra thnh cng mi.

Hc sinh, sinh vin cn tp li t duy logic, pht trin kh nng t duy hc tp hiu qu v nhanh chng.

Hc sinh sinh vin cn nng n hot ng c nhiu tri nghim gip cho t duy trong hc tp v trong cuc sng tt hn.

VI. sch hay tm c

Lm ch t duy thay i vn mnh ca Adam Khoo: bn c th lm c nhng g bn mun nu bn bit cch t duy v lm ch t duy.

T duy tch cc ca Trish Summerfield: ngi lc quan v c t duy tch cc lun nhn thy c hi trong tng mi him nguy, ngi khng lc quan v c t duy tiu cc lun nhn thy him nguy trong tng c hi.

T duy t ph ca Shogio Hibino: sch gip tr no bn nhn nhn vn mt cch nhanh nht v su sc nht, a ra nhng kin sng to c o. Vi t duy t ph bn s thng minh hn m khng phi mt nhiu cng sc.

Phng php t duy siu tc ca Bobi Diporter ni v cc phng php t duy h r kh nng tr nh, gip b no t duy hiu qu v t ph.

Lp bn t duy ca Tony Buzan: sch hng dn cch lp bn t duy ghi ch li v sp xp nhng t duy gip bn ngn np v sng to hn.

Su chic nn t duy ca Edward de Bono: sch ni v tng loi t duy, ch cho chng ta bit trong hon cnh no cn p dng nhng loi t duy no cho hiu qu cao nht.

Ti ti gii bn cng th ca Adam Khoo. c sch ny cho ta bit nhiu k nng b ch b tr cho qu trnh t duy. n vi ti ti gii bn cng th bn s khm ph v pht huy ht tim nng ca bn thn.

Cu 15. Ch : Phn tch cc c im ca tng tng v nu vai tr ca n?

I- M u:

Nhn thc ca con ngi khng phi ch phn nh nhng s vt hin tng ang trc tip tc ng (nh cm gic, tri gic) v tc ng trc y (nh tr nh) m cn phn nh nhng ci m mnh cha h tri qua. l mt hnh thc hot ng tm l c bit gi l tng tng. Vy tng tng l g?

II- Ni dung:

1. nh ngha:

Tng tng l mt qu trnh tm l phn nh nhng ci cha tng c trong kinh nghim ca c nhn bng cch xy dng nhng hnh nh mi da trn c s ca nhng biu tng c.

V d: hnh nh nng tin c, con rng,

2. c im:

2.1. Tng tng ch ny sinh trc nhng tnh hung c vn , tc l nhng i hi mi, thc tin cha tng gp, trc nhng nhu cu khm ph, pht hin, lm sng t ci mi nhng ch khi tnh bt nh (khng xc nh r rng) ca hon cnh qu ln (nu r rng rnh mch th din ra qu trnh t duy). Gi tr ca tng tng chnh l ch tm c li thot trong hon cnh c vn , ngay c khi khng iu kin t duy; n cho php nhy cc qua mt vi giai on no ca t duy m vn hnh dung ra c kt qu cui cng. Song y cng chnh l ch yu trong gii quyt vn ca tng tng (thiu chun xc, cht ch).

V d: khi c tc phm sng nh anh chng ta cha n ni anh Tri , cha c tip xc vi anh, khng c chng kin 9 pht cui cng bt t ca anh nhng ta vn hnh dung c hnh dng, tm trng, kh phch, cng vi nhng tnh tit trong cu chuyn.

2.2 Tng tng l mt qu trnh nhn thc c bt u v thc hin ch yu bng hnh nh, nhng vn mang tnh gin tip v khi qut cao so vi tr nh. Biu tng ca tng tng l mt hnh nh mi c xy dng t nhng biu tng ca tr nh, n l biu tng ca biu tng.

V d: Ha s Nga Xuricop nhn thy 1 con qu en trn nn tuyt trng tng tng ngay n hnh tng ca phu nhn Morodova (nhn vt thi tha ca ch Nga hong).

2.3 Tng tng lin h cht ch vi nhn thc cm tnh, n s dng nhng biu tng ca tr nh do nhn thc cm tnh thu lm cung cp.

V d: khi hc lch s c i hc sinh phi tng tng ra cuc sng ca ngi nguyn thy.

3. Vai tr:

3.1 Tng tng c lin quan mt thit vi mi hot ng ca con ngi. Nh c tng tng con ngi mi hnh dung trc c kt qu ca lao ng, n gip con ngi nh hng mi hot ng, thc y hot ng,

V d: Jack Nicklaus, mt tay gn chuyn nghip v ni ting th gii tng tit l b mt thnh cng ca mnh trc tin ng tng tng ra hnh nh qu bng ang nm v tr ni ng mun n kt thc, sau ng tng tng ra ng i ca n v c ci cch n tip t nh th no? Cui cng ng lm y nh th v thnh cng.

3.2 Tng tng cn thit cho hot ng nhn thc trong cc qu trnh ca nhn thc u c s tham gia h tr ca tng tng.

3.3 Tng tng cn c vai tr trong hc tp, nh hng ti s sng to ca nh vn, ha s, iu khc,

V d: Nu gio vin ni rng: khong cch t tri t n mt tri bng 149.500.000 km th hc sinh rt kh hnh dung mc d l con s c th. Nhng nu gio vin m t thng qua so snh: chuyn xe la chuyn ng u vi vn tc 50km/h th phi i ht 340 nm mi ht qung ng . Th hc sinh s d hnh dung hn.

III- Kt lun:

Tng tng c vai tr to ln trong i sng tinh thn ca con ngi, nhng biu hin ca tng tng c lin quan n xc cm v c th tr thnh mt trong nhng ngun gc lm xut hin v pht trin cc tnh cm su sc bn vng. Tng tng cn quan trng trong vic phn nh th gii khch quan. Nh vn Vichtohuygo: con ngi khng bit hi hc, khng bit tng tng ch l con ngi.

Cu 16: Tinh cam la gi? So sanh tinh camva nhn thc. Cho vi du minh hoa

1) Khai nim tinh cam:

Tinhcam la nhng thai th hin s rung cam cua con ngi i vi s vt, hin tng cua hin thc, phan anh nghia cua chung trong mi lin quan vi nhu cu va ng c cua con ngi.

Vi du: tinh camgia inh, tinh cam ban be, tinh cam thy c, tinh yu

Mt ngi me co th lam tt ca nhng gi co th chm soc con, nui con khn ln, sn sang hi sinh tinh mang cua minh bao v con cua minh.

2) Khai nim nhn thc :

Nhn thc la qua trinh phan anh nng ngva sang tao hin thc khach quanvao b nao con ngi. Nh hoat ng nhn thc, chung ta khng chi phan anh hin thc xung quanh ma con phan anh ca hin thc xung quanh minh, khng chi cai bn ngoai ma ca ban cht bn trong, cac mi quan h mang tinh qui lut chi phi s vn ng, phat trin cac s vt hin tng , khng chi phan anh cai hin tai ma cai a qua va cai se ti. Hoat ngnay bao gm nhiu qua trinh khac nhau , th hin nhiu mc phan anh hin thc khach quanva mang lai nhng san phm khac nhau v hin thc khach quan .

Cn c vao tinh cht phan anh co th chia toan b hoat ng nhn thc thanh hai mc :

Nhn thc cam tinh: phan anh thuc tinh bn ngoai( cam giac va tri giac). Vi du : khi nhin thy mt chic may tinh xach tay thi nhn thc cam tinh cho chng ta thy c mau sc, kich thc , nhan hiu cua chic may tinh

Nhn thc li tinh: phan anh thuc tinh bn trong, ban cht cua s vt. Vi du: khi nhin thy chic may tinh xach tay, bng nhn thc li tinh ta bit c cht lng cua chic may tinh

3) Vai tro cua tinh cam

a) i vi hoat ng nhn thc:

Tinh cam la ngun ng lc manh me kich thich con ngi tim toi chnli. Ngc lai, nhn thc la c s, la cai li cua tinh cam, chi ao tinh cam, li va tinh la hai mt cua mt vn n