CÁCH ĐƠN GIẢNĐÁNH GIÁ THÔNG TIN

Y HỌC TÌM ĐƯỢC QUA INTERNET

ThS. BS. Văn Đức HạnhViện Tim Mạch Việt Nam

ĐÁNH GIÁ THÔNG TIN TRÊN INTERNET?

Trang web / tạp chí nào đáng tin cậy?

Tiêu chuẩn đánh giá một bài báo tốt là gì?

Tạp chí nào đáng tin cậy?Tạp chí tin cậy là tạp chí có số lượng bài được các tạp chí khác trích dẫn trung bình trong một năm cao.

IF (Impact Factor): Hệ số ảnh hưởng là số lần trích dẫn trung bình của những bài báo khoa học đã được công bố trong các tạp chí khoa học và khoa học xã hội 2 năm trước.

IF phản ánh tầm quan trọng của một tạp chí trong lĩnh vực khoa học (không phải chỉ riêng cho Y học).

IF được Eugene Garfield nghĩ ra vào những năm 1950 ở Mỹ

http://en.wikipedia.org/wiki/Impact_factor

IF =

Tổng số lần các bài báo đã xuất bản trong 2 năm trước đó được trích dẫn trong năm đó

Tổng số tất cả các bài báo đã được xuất bản trong 2 năm trước đó

trong 1 năm

http://en.wikipedia.org/wiki/Impact_factor

Tạp chí nào đáng tin cậy?

IF =

Tổng số lần các bài báo đã xuất bản trong năm 2010 và 2011 được trích dẫn vào năm 2012

Tổng số tất cả các bài báo đã được xuất bản trong năm 2010 và 2011

năm 2012

VÍ DỤ:

IF =

Tổng số lần các bài báo đã xuất bản trong 2 năm trước đó được trích dẫn trong năm đó

Tổng số tất cả các bài báo đã được xuất bản trong 2 năm trước đó

trong 1 năm

http://en.wikipedia.org/wiki/Impact_factor

Tạp chí nào đáng tin cậy?

IF =

Có 10500 bài báo trích dẫn

450 bài vào năm 2005

Lancet đăng 450 bài

năm 2003 và 2004

Lancet 2005

VÍ DỤ:

= 23.3

http://impactfactor.weebly.com/

Medicine (overall)

http://impactfactor.weebly.com/

Cardiology

http://impactfactor.weebly.com/

Nhược điểm của IFIF chỉ được tính cho những tập san trong danh bạ của Viện Thông tin khoa học (Institute of Scientific Information) hoặc Journal Citation Report của ISI.

Chỉ số IF dùng cho mọi chuyên ngành (không phải riêng cho Y học).

IF tính cả các bài bình luận và xã luận.

IF không phân biệt xu hướng tác giả tự trích dẫn bài báo cũ của mình.

Khoảng thời gian 2 năm là quá ngắn.

IF không phân biệt các bài nghiên cứu Sai.

Có cách nào khác không?

IF ?

IF ?

IF ?

IF ?

Web nào đáng tin cậy?1. Ai điều hành trang web?

2. Ai trả tiền cho trang web hoạt động?

3. Mục đích hoạt động của trang web là gì?

4. Nguồn thông tin của trang web từ đâu ra?

5. Cơ sở thông tin là gì?

6. Cách lựa chọn và tổng hợp thông tin của trang web là gi?

7. Thông tin có liên tục được cập nhật không?

8. Có liên kết với các trang web uy tín khác không?

9. Khi đăng kí thành viên, trang web yêu cầu những thông tin gì, tại sao?

10. Cách quản lý các tương tác với người truy cập?http://nccam.nih.gov/health/webresources

Web nào đáng tin cậy?

1. Ai điều hành trang web?

• Chính phủ / tổ chức / công ty / cá nhân ?

2. Ai trả tiền cho trang web hoạt động?

• .gov: chính phủ chi trả

• .edu: tổ chức giáo dục chi trả

• .org: tổ chức phi lợi nhuận

3. Mục đích hoạt động của trang web là gì?

• Cung cấp thông tin, giáo dục, thương mại...

http://nccam.nih.gov/health/webresources

Web nào đáng tin cậy?4. Nguồn thông tin của trang web từ đâu ra?

• Các tổ chức, thư viện quốc gia có uy tín: NLM, NIH, ADAM, Reuters...

• Các tổ chức y tế, các trang web khác

http://nccam.nih.gov/health/webresources

Web nào đáng tin cậy?5. Cơ sở thông tin là gì?

• Bằng chứng đã được chứng minh dựa vào các nghiên cứu.

• Khuyến cáo của các Hội, Tổ chức có uy tín.

6. Lựa chọn và tổng hợp thông tin của trang web?

• Thông tin được lựa chọn và tổng hợp từ nguồn nào?

• Ban biên tập ?

7. Thông tin có liên tục được cập nhật không?

• Thông tin Y học đòi hỏi liên tục cập nhật ==> tránh gây nguy hiểm cho BN

• Bao lâu các trang web cập nhật lại các thông tin đã đăng?

• Nội dung cập nhật có được sửa chữa trên bài báo cũ không ?

http://nccam.nih.gov/health/webresources

Web nào đáng tin cậy?

8. Có liên kết với các trang web uy tín khác không?

9. Khi đăng kí thành viên, trang web yêu cầu những thông tin gì, tại sao?

• Một số trang web yêu cầu đăng kí hoặc trả phí khi đọc thông tin

• Cẩn thẩn khi đăng kí thông tin cá nhân ở những trang web “nghi ngờ”

• không đăng kí bất kì điều gì mà bạn chưa hiểu rõ

10. Cách quản lý các tương tác với người truy cập?

• Một số trang web cho phép tương tác, phản hồi ý kiến tới ban biên tập

http://nccam.nih.gov/health/webresources

Web nào đáng tin cậy?American Heart Association (AHA) (http://www.americanheart.org/)

Congenital Heart Information Network (http://tchin.org/).

Heart Information Network (http://heartinfo.org/).

March of Dimes Birth Defects (http://modimes.org/).

Mayo Clinic Heart Center (http://www.mayoclinic.com/health/heart-disease/HB99999 or http://www.mayohealth.org/home/)

National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion (http://www.cdc.gov/nccdphp/)

National Center for Health Statistics (NCHS) (http://www.cdc.gov/nccdphp/).

National Heart, Lung and Blood Institute (NHLBI) (http://www.nhlbi.nih.gov/)

NOAH: New York Online Access to Health (http://www.noah-health.org/)

http://www.mlanet.org/resources/userguide.html

Các dạng bài báo khoa họcOriginal Contributions (bài báo cống hiến nguyên thủy): báo cáo kết quả nghiên cứu khoa học, đề ra 1 phương pháp mới, ý tưởng mới, phương pháp tiếp cận mới.

Case reports (báo cáo ca lâm sàng): báo cáo một hoặc một vài bệnh nhân (có thể là rất hiếm gặp). Phải qua kiểm duyệt.

Reviews (Tổng quan): bài tập trung vào một vấn đề nhỏ, hẹp trong khoa học. Tác giả đọc các bài báo liên quan và tóm lược lại, bàn qua về những vấn đề chính và các nghiên cứu chuyên ngành.

Các dạng bài báo khoa học

Editorials (Xã luận): thường do ban biên tập viết lời bình cho một bài nghiên cứu nguyên thủy.

Letter to the editor (thư gửi toàn soạn): bài viết phản hồi các bài báo đã đăng. Các thư thường phê phán hoặc chỉ ra một sai lầm trong các bài báo nghiên cứu nguyên thủy.

NGHIÊN CỨU COGENT

N Engl J Med 2010; 363:1909-1917

N Engl J Med 2008; 358: 2148 - 59

Bài xã luận viết về nghiên cứu FREEDOM

November 4, 2012DOI: 10.1056/NEJMe1212278

CÁCH ĐỌC MỘT NGHIÊN CỨU

Cách đọc một nghiên cứu

1. Mục tiêu nghiên cứu có rõ ràng, trọng tâm?

2. Thiết kế nghiên cứu có cụ thể, rõ ràng?

3. Cỡ mẫu có đủ lớn không?

4. Lựa chọn bệnh nhân: ngẫu nhiên, làm mù?

5. Nhóm điều trị và nhóm chứng có tương đồng trước khi theo dõi không? Sự thu thập số liệu ở các nhóm có như nhau không?

6. Phân tích kết quả: Tất cả các bệnh nhân có được phân tích khi kết thúc nghiên cứu không? Thuật toán phù hợp không?

7. Đánh giá kết luận ? Hiệu quả của điều trị thế nào?

Mục tiêu nghiên cứu

✤ Mục tiêu nghiên cứu tốt ==> Câu hỏi nghiên cứu tốt.

✤ Câu hỏi nghiên cứu tốt: PICO✴ P: Patients or Population (bệnh nhân hoặc quần thể)

✴ I: Intervention (can thiệp, điều trị)

✴ C: Comparition or Control (so sánh hoặc nhóm chứng)

✴ O: Outcome (kết quả)

Thiết kế nghiên cứu

ĐỘ MẠNH CỦA CÁC LOẠI THIẾT KẾ NGHIÊN CỨULÂM SÀNG

NGHIÊN CỨU LOẠT BỆNH, CẮT NGANG

NGHIÊN CỨU BỆNH CHỨNG

NGHIÊN CỨU THUẦN TẬP

THỬ NGHIÊM NGẪU NHIÊN

META-ANALYSIS

3. CỠ MẪU NGHIÊN CỨU✴ Cỡ mẫu nghiên cứu có đủ lớn ➠ xuất hiện biến cố ➠ chứng

minh sự khác biệt hay không?

✴ Cỡ mẫu nhỏ: thường áp dụng cho nghiên cứu bệnh chứng.

✴ Cỡ mấu lớn: áp dụng cho nghiên cứu thuần tập hoặc nghiên cứu can thiệp.

✴ Cỡ mẫu lớn giúp tránh sai số ngẫu nhiên, sai số hệ thống và nhiễu.

4. LỰA CHỌN BỆNH NHÂN✴ Đối tượng nghiên cứu có cụ thể, rõ ràng (tuổi, giới, địa dư,

trung tâm nghiên cứu...) không?

✴ Tiêu chuẩn lựa chọn BN, tiêu chuẩn loại trừ BN khỏi nghiên cứu có rõ ràng không?

✴ BN có được lựa chọn ngẫu nhiên không? Sự lựa chọn có được làm mù không ? (thường áp dụng cho NC thử nghiệm lâm sàng).

5. NHÓM ĐIỀU TRỊ VÀ NHÓM CHỨNG

✤ Trước khi điều trị: có tương đồng nhau không? Các nhóm tương đồng trước nghiên cứu giúp đánh giá sự khác biệt sau quá trình điều trị.

✤ Trong quá trình theo dõi điều trị: bệnh nhân có được theo dõi như nhau không?

6. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ

✴ Biến cố nghiên cứu có được định nghĩa rõ ràng không?

✴ Cách đo lường/cách xác định biến cố có hợp lý không?

✴ Có tồn tại sai số hoặc nhiễm không?

✴ Các nhóm nghiên cứu có hoàn thành đủ thời gian theo dõi không?

✴ Đối với NC can thiệp: BN làm mù? Tác dụng của placebo? Thiết kế protocol ? Số lượng BN bỏ nghiên cứu?

THỂ HIỆN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ?Mục tiêu Thuật toán - Thể hiện kết quả

Nghiên cứu sống còn theo thời gian Logrank, Biểu đồ Kaplan - Meier

Nghiên cứu tương quan biến định lượng Hệ số r, Biểu đồ chấm

Nghiên cứu tìm hiểu yếu tố nguy cơ

OR (RR, HR) ==> Hồi quy Logistic (COX)

Nghiên cứu tính tương đồng trong chẩn đoán Hệ số Kappa

Nghiên cứu giá trị của phương pháp chẩn đoán

Độ nhạy, độ đặc hiệu, Diện tích dưới đường cong ROC

7. KẾT LUẬN VÀ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ

✤ Đánh giá về kết luận ✴ Có thành lập được mối quan hệ Nhân - Quả không?

✴ Kết luận của nghiên cứu có mang lại lợi ích trên thực hành lâm sàng không?

KẾT LUẬN

Web nào đáng tin

cậy?

1. Hệ số IF cao

2. Thỏa mãn 10 câu hỏi:1. Ai điều hành trang web?

2. Ai trả tiền cho trang web hoạt động?

3. Mục đích hoạt động của trang web là gì?

4. Nguồn thông tin của trang web từ đâu ra?

5. Cơ sở thông tin là gì?

6. Cách lựa chọn và tổng hợp thông tin của trang web là gi?

7. Thông tin có liên tục được cập nhật không?

8. Có liên kết với các trang web uy tín khác không?

9. Khi đăng kí thành viên, trang web yêu cầu những thông tin gì, tại sao?

10. Cách quản lý các tương tác với người truy cập?http://nccam.nih.gov/health/webresources

Tiêu chuẩn 1 bài báo tốt1. Mục tiêu nghiên cứu có rõ ràng, trọng tâm?

2. Thiết kế nghiên cứu có cụ thể, rõ ràng?

3. Cỡ mẫu có đủ lớn không?

4. Lựa chọn bệnh nhân: ngẫu nhiên, làm mù?

5. Nhóm điều trị và nhóm chứng có tương đồng trước khi theo dõi không? Sự thu thập số liệu ở các nhóm có như nhau không?

6. Phân tích kết quả: Tất cả các bệnh nhân có được phân tích khi kết thúc nghiên cứu không? Thuật toán phù hợp không?

7. Đánh giá kết luận ? Hiệu quả của điều trị thế nào?

XIN CẢM ƠN SỰ CHÚ Ý LẮNG NGHE !