Chrząszcz - Marzec 2007 (nr 12)

8/7/2019 Chrzszcz - Marzec 2007 (nr 12)

1/12

ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

NR.3(2) MARZEC 2007 Egzem

Franciszka Boryta

ROLNIK

Ju soce wzeszo, niebo bez chmurek,skowronek zacz swj koncert radosny.Wic id, rolniku, i przejd przez bruzd,bo czas szykowa si ju do wiosny.

We pug, brony i wychod w pole,suchaj pieni skowronka,ktry nad gow twoj gdzie w grze

przypity piewa spod sonka.

I przeorz pugiem t swoj ziemi,bo ona chciaaby ju tego.Wrzu w ni ziarno, z ktrego bdziechleb smaczny dla kadego.

Bo i skowronek lubi twoj praci zaraz zrywa si w gr, gdy ci zobaczy.I eby nie by osamotniony,to ci pociesza wdzicznym tonem.

Bo kt ci lepiej zrozumie moe,ty, ziemio moja rodzinna,jak tylko nie ja, -bo ciebie kocham,

bo ty moja Ojczyzna.

WIELKI POSTWielki Post, ktry przeywamy kadego roku jest jednym z okresw

liturgicznych. Trwa ok. 40 dni. Jest osadzony mocno w tradycji biblijnej Starego i

Nowego Testamentu. Warto zauway symbolik liczby 40. W Starym Testamencie

znajdujemy opis potopu. Wody potopu przykryy ziemi, paday przez 40 dni i 40

nocy. Po wyjciu ydw z niewoli egipskiej Nard wybrany przebywa na pustyniprzez 40 lat ze wszystkim dolegliwociami. Wspomniane wydarzenia miay na celu

oczyszczenie czowieka ze za i grzechu i powrt do Boga. Chrystus jako

kontynuator tradycji starotestamentalnej idzie na pustynie i tam przebywa przez

czterdzieci dni i nocy poszczc i modlc si. Wiemy, e skoczyo si to potrjnym

kuszeniem i ostatecznie zwycistwem Jezusa i przepdzeniem szatana. My jako

spadkobiercy i Starego i Nowego Testamentu mamy udzia w tym wielkim

depozycie wielkopostnym. Tradycja dwch tysicy lat przyniosa wiele cennych

zwyczajw i rodkw, dziki ktrym moemy owocnie przeywa Wielki Post. S to

przede wszystkim modlitwa, post i jamuna. Ale moemy doda jeszcze dobreuczynki, ktre winnimy czyni szczeglni w okresie Wielkiego Postu. Warto pyta

siebie o swoje miejsce w wiecie o sens swojego ycia. Dobrze byoby odpowiedzie

sobie przynajmniej na cztery podstawowe pytania.

1. Jak wygldaj mj e relacje z Bogiem, ze witymi, moja dbao o rozwj ycia

duchowego, moje miejsce w Kociele i troska o jego sprawy, szacunek dla imienia

Boego i obecno witych w moim yciu, moja modlitwa.

2. Mj blini. Najblisze osoby z ktrymi kontaktuj si codziennie. Dostrzegam w

nich obraz i podobiestwo Boe? Cierpliwo w stosunku do innych to dla mnie puste

sowo, czy rzeczywisto? A kolektyw w pracy i napotkani przygodnie ludzie?3. rodowisko naturalne w ktrym yj i dbao o jego kondycj. Kiedy przyj da po

nas inni ludzie i zobacz co im zostawilimy. wiat przyrody szeroko rozumiem.

4. Moja wasna osoba. Mj osobisty, wszechstronny rozwj. Dbao o rozwj ycia

wewntrznego, rozwj intelektualny, dbao o wasne ciao nie zapominaj, e jest

ono wityni Ducha witego.

Byoby wielk strat gdyby obecny Wielki Post przeszed jak wiele innych nie

czynic cho troch dobrego w naszym yciu, nie eliminujc przynajmniej jednej

wady lub przywary.

Na owocny czas przeywania Wielkiego Postu wszystkim

czytelnikom Chrzszcza" z serca bogosawi.

Wasz proboszcz ks. Andrzej Pikula Szczebrzeszyn, Wielki Post 2007r.

SZCZEBRZESZYN


2/12

2

CHRZSZCZ NR 3 (2)

Telewizja Objazdowa w Szczebrzeszynie

W dniu 4 marca 2007 r. w programie 3telewizji pokazany zosta reporta z naszego miasta.Jednym z tematw jakim zajmowaa si ekipatelewizyjna bya nasza skromna gazeta. Najpierw byydugie poszukiwania redakcji Chrzszcza, tak jakby

rzecz dotyczya Nowego Jorku a nie Szczebrzeszyna.A wystarczyo popatrze na stopk redakcyjnChrzszcza i zatelefonowa do jednej ze wskazanychtam osb.

Po owocnych poszukiwaniach ekipatelewizyjna znalaza wreszcie redakcj. Telefonicznieumwilimy si na spotkanie u mnie w domu.Rozmowa od pocztku bya bardzo nieprzyjemna.Pani Redaktor nie znajc gazety, ktrej nigdy niewidziaa, staraa si , stosujc prowokacj i zoliwozdyskredytowa nasz gazet. Nie moga si tylkozdecydowa czy: jest to gazeta burmistrza, moegazeta kocielna a najpewniej jest to gazeta dla dzieci istd ten tytu. Wystarczyo przecie umawiajc si narozmow przejrze jeden lub dwa numery gazety,wtedy obie strony wiedziayby o czym rozmawiaj.Bardzo niewielk cze rozmowy zamieszczono wreportau. Reporta nakrcany przez dwa dni zawiera

jeszcze wiele innych tematw.Zastanawiam si, czego po obejrzeniu naszego

miasta w takim reportau, dowie si o Szczebrzeszynie

mieszkaniec: Kielc, Szczecina czy Rzeszowa. Zupeny brak danych: geograficznych, historycznych,demograficznych, problemw miasta, osigni, ludziw nim mieszkajcych, zabytkw, otaczajcej miastounikalnej przyrody, powoduje, e taki materia moe

powsta wszdzie. Woajce o remont kamienice ipijaczkw znalazoby si , myl, take w Warszawie.Wielka szkoda, e zmarnowano moliwo ciekawego

pokazania naszego miasta i zrobiono mu tak supernegatywn promocj.

Telewizja dziaajca dziki naszym pienidzom

- abonament, podatki - powinna suy ludziom.Powinna: informowa, uczy , bawi. Nie moe wic by zgody na wydawanie naszych pienidzy na produkcj takich reportay. Naley takie dziaanietraktowa jako niegospodarno. Niegospodarno za

powinna by cigana na mocy prawa. Gdyby ekipatelewizyjna musiaa zwrci zmarnowane pienidze,

byaby mniej niefrasobliwa, lepiej przygotowana, za prezentowane przez ni programy, mwiyby co omiejscowociach, przybliay je telewidzom, dlaktrych s realizowane.

Zygmunt Krasny

Perry Eisman

English version of this textPowrt do Polski

Po obiedzie w Zamociu pojechalimy z powrotemdo Szczebrzeszyna. Po raz kolejny spotkalimy pani

Boen. Tym razem wybraa si z nami na spacer pomiecie. Pokazywaa nam rne ciekawostki, ktremogy wzbudzi nasze zainteresowanie. Ja

postanowiem zadzwoni do wujka Natana, ebydowiedzie si pod jakim adresem mieszka mjdziadek.

I oto stoj na rynku w Szczebrzeszynie i z telefonukomrkowego dzwoni do wujka, ktry mieszka naFlorydzie. Kiedy zapytaem go o adres, bez chwilizastanowienia powiedzia: Rynek 21" Zaczlimyszuka numeru 21. Ku mojemu zmartwieniu okazao

si, e od tamtych czasw zmienia si numeracjadomw, niektre parcele za s dzisiaj niezabudowane.Udao nam si jednak ustali gdzie mniej wicej dom

pod numerem 21 mg si znajdowa. Rwniearchitektura ssiednich domw dawaa wyobraenie,

jak tamten dom musia wyglda. Prawie wszystkiedomy byy pitrowe, zbudowane z cegy, pokrytetynkiem. Mimo wic, e nie znalazem domu mojegodziadka, staem na ulicy, przy ktrej mieszka!Wyobraaem sobie to miejsce inaczej: jako ma,drewnian chaup. Pewnie film Skrzypek na dachu"mia duy wpyw na to, jak to widziaem.

Przed wyjazdem do Warszawy Boena chciaa,ebymy poznali jeszcze jedn jej znajom - paniJurczykowsk. Bya ju pita po poudniu. Boenaspdzia z nami wikszo popoudnia. Przeszlimy

przez rynek i weszlimy na podwrko, maego, biaegodomu. Przyjazna, starsza pani zaprosia nas do rodkaPrzywitaa nas wesoo i posadzia przy kuchennymstole. Po chwili pojawi si pan Jurczykowski.Wycign do nas do w powitalnym gecie.

Brakowao mu kilku palcw. Donie byy spracowane idowodziy, e jego ycie nie naleao do atwych.Oboje z on wygldali na osoby koo siedemdziesitki.Po jakim czasie zjawi si pan Kaszyca z synem. Takwic siedzielimy przy tym kuchennym stole caagrup: ja, Peter, Adam, Boena, pastwoJurczykowscy i pan Kaszyca z synem. Czy kto sitego spodziewa? Nie wiem dokadnie co Adam

powiedzia, ale pan Jurczykowski wyszed w pewnymmomencie by powrci ze szkicownikiem w czarnejokadce. Wyjani Adamowi, e dwa lata temu

postanowi szkicowa z pamici cae miasto tak, jakwygldao w 1935 roku.


3/12

CHRZSZCZ NR 3 (2)

3

Otworzy notes i zacz przewraca strony. Rysunkiowkiem byy wspaniae. Strona za stronwypenione byy niesamowitymi szkicamiSzczebrzeszyna sprzed 65 lat. Pan Jurczykowskiotworzy notes na szkicu rynku. Pomimo tego, edomy nie byy ponumerowane, pamita gdzie ktomieszka. W pierwszym mieszkaa rodzina

nazwiskiem Dawid. W drugim bya cukierniaWarmana. W kolejnym by sklep spoywczySzmula. Dalej Berger i jego sklep obuwniczy.Fascynujce byo, jak wyranie wszystko pamita.Flejszerowie byli wacicielami duej, zdobionejkamienicy (ktra istnieje do dzisiaj i przy ktrejzrobiem sobie zdjcie). Byli posiadaczami myna inajbogatsz rodzin ydowsk w miasteczku.

Niestety, nikt z zebranych przy kuchennym stole nie przypomina sobie nazwiska Klajner. Po jakiejgodzinie poczulimy si na tyle swobodnie, e

poprosilimy Adama, eby zapyta naszychgospodarzy, czy zechcieliby opowiedzie o czasachwojny. Nie wiedzielimy jak na to zareaguj. Czyzechc otwarcie mwi o tamtych czasach? Moesi zezoszcz? Po raz kolejny Polska naszaskoczya. Nie tylko nie rozzocili si, ale razzapytany, pani Jurczykowska snua jedn opowieza drug. Widzielimy jak bardzo przeywa kad ztych historii, z ktrych trzy zasuguj na szczeglnuwag.

1. Przy gwnej ulicy miasta by zakad krawiecki.Pani Jurczykowska bya wtedy ma dziewczynk,miaa 11, moe 12 lat. Wanie skoczya kupowaigy i nitki i wychodzia ze sklepu. Gdy tylko wyszana ulic usyszaa Halt, Halt"! Niemiecki onierz

pchn drzwi i wpad do sklepu. Usyszaa strzay.onierz zamordowa wanie ca rodzin, kiedyona staa tu za cian, na chodniku.2. Pani Jurczykowska pamita, e dziao si to w

poowie wojny. Pamita jak sza przez rynek imina kilkunastoletniego ydowskiego chopca. W

chwil pniej niemiecki onierz strzeli do niego bez adnego powodu. Chopiec y jednak,doczoga si do ciany, o ktr mg si oprze.

Nikt mu nie pomg, jako e znaczyoby to pewnmier. Lea tak ponad godzin. Niemiec wrci izauway, e chopiec w dalszym cigu yje. Wyj

pistolet i strzeli. Tym razem chopak umar.3. Szczebrzeszyn przed wojn mia 8000 mieszka-cw, z czego ydw byo 3000. Niedugo pozajciu Polski przez Niemcw rozpoczy sideportacje. W roku 1942 ydw byo ju 2000.

Pewnego jesiennego wieczoru, kiedy paniJurczykowska miaa 13 lat Niemcy spdziliwszystkich pozostaych przy yciu ydw, pognali

ich na cmentarz ydowski, zmusili do wykopaniagbokich dow i wszystkich zastrzelili. Ciaa spaday dodow... Kiedy wyruszylimy w drog bya ju 21:00. Mielimy

jeszcze jeden przystanek: wyjedajc ze Szczebrzeszynazauwaylimy tablic oznaczajc granic miasta. Bya to

biaa tablica z napisem Szczebrzeszyn przekrelonym

czerwon lini. Peter wysiad z samochodu i zrobizdjcie.Do hotelu w Warszawie dotarlimy dopiero na pierwszw nocy. Obaj bylimy wykoczeni. Rano Adam odwiznas na lotnisko. Podzikowalimy mu za jego pomoc,

poegnalimy si i po godzinie bylimy ju w drodze dodomu.

Post Scriptum (09 czerwca 2000)Patrzc teraz na powody, dla ktrych wybraem si na t

wypraw, czyli odnalezienie ladw mojej rodziny, musz powiedzie, e niewiele osignem. To prawda, jestemtroch rozczarowany. Jednak od mojego powrotu z Polskimin dopiero tydzie i jeszcze nie przestaem wierzy, eotrzymam list z archiwum w Zamociu.

Jak pisaem ju wczeniej, do Polski jechaemspodziewajc si niewiele dobrego. Chyba najbardziejobawiaem si, e zetkniemy si z antysemityzmem. Jeeliludzie, ktrych w naszej podry spotkalimy mog byreprezentatywni dla caego narodu polskiego, to nie moglimysi bardziej myli w naszych uprzedzeniach.

Nigdy nie zapomn ludzi ze Szczebrzeszyna, ktrzyotworzyli dla nas swoje domy, starali si nam pomc i to dzikinim ta podr okazaa si takim sukcesem.

Dlaczego pisz o sukcesie, skoro nie znalazem informacji,ktrych poszukiwaem? Myl, e dlatego, e odnalazemczno z moimi korzeniami bardziej namacalnie iemocjonalnie, ni bym kiedykolwiek przypuszcza, e jest tomoliwe.

Czuem wi rodzinn kiedy staem na rynku wSzczebrzeszynie i kiedy patrzyem na akt urodzenia mojego

dziadka w archiwum miejskim.Obaj z Peterem czulimy si dumni z tego, e w maymstopniu reprezentujemy tych, ktrzy zostali pomordowani przezhitlerowcw.Oto my dwaj, jestemy w kraju, z ktrego ydzi mieli na zawszeznikn.

I reprezentujemy kolejne pokolenia.


4/12

CHRZSZCZ NR 3 (2)

4

Regina Smoter Grzeszkiewicz

May sownik historii Szczebrzeszyna cig dalszy

Kocioy Koci parafialny pod wezwaniem w. Mikoaja pocztkowo drewniany ufundowany zosta przez pierwszego

waciciela miasta Dymitra z Goraja w 1394 roku, z tegookresu pochodzi wzmianka o rektorze Janie zarzdzajcymwityni. W roku 1570 obiekt zosta przemianowany przezAndrzeja Grk (jednego z wacicieli Szczebrzeszyna,kasztelana midzyrzeckiego) na zbr kalwiski, przy ktrymotwarto szko przy zborow. Po przejciu Szczebrzeszynaod braci Czarnkowskich w 1593 roku przez JanaZamoyskiego koci przywrcono katolikom. W latach 1610 1620 staraniem Mikoaja Kielickiego, infuatazamojskiego wzniesiono budynek murowany. Koci bykilkakrotnie remontowany poczynajc od roku 1755, kiedyto pali si od ognia zaprszonego przez ydw.

koci w. Katarzyny - wraz z klasztorem franciszkaskimufundowany zosta rwnie przez Dymitra z Goraja w 1398roku, nosi wwczas wezwanie w. Trjcy. W roku 1470szczebrzeszyscy franciszkanie otrzymali od wczesnegowaciciela miasta Prokopa (bratanka Dymitra) wie Herz.W latach 1620 1638 wzniesiono z fundacji Katarzyny zOstrogskich i Tomasza Zamoyskich w miejsce drewnianejwityni murowan. W roku 1783 w klasztorzezorganizowano koszary; w roku 1812 rozwizano ZakonFranciszkanw, klasztor zosta przekazany SiostromFranciszkankom, a w jego pomieszczeniach urzdzono

szpital. Przybye po Siostrach Franciszkankach SiostrySzarytki w swojej nadgorliwoci pokrzyoway planyrozwoju szpitala wenerycznego zaoonego w 1834 rokuprzez dr Przystaskiego. W roku 1883 koci zamieniono nacerkiew prawosawn, usunito Szarytki, a w ich miejscesprowadzono prawosawne mniszki Krzyanki ks A.Wadowski, autor pracy o kocioach lubelskich takodnotowa to wydarzenie: "z kocioa zrobiono cerkiew i bijw dzwony, od ktrych cigego rozgosu nie tylko chorym,ale i zdrowym by puchn...". Po odzyskani przez Polskniepodlegoci koci przywrcono katolikom. Podczasokupacji niemieckiej take suy prawosawnym, dopiero powyzwoleniu peni waciwe sobie funkcje Od lat uwaany jest za koci "szkolny", tutaj bowiem odbywaj siwszystkie uroczystoci religijne zwizane zeszczebrzeszyskim szkolnictwem.

kaplica w. Leonarda I - wzniesiona w roku 1411funkcjonowaa przy szpitalu dla ubogich; w roku 1777 byaju zrujnowana.

kaplica w. Leonarda II - zlokalizowana jest na miejscowymcmentarzu w zachodniej stronie miasta; pierwsze wzmianki o jej istnieniu pochodz z 1630 roku, w roku 1747 zostaa

zrekonstruowana, a w roku 1812 w miejsce wzniesionoobiekt murowany. Budynek obecnie istniejcy wzniesiono wpocztkach XX wieku.

cerkiew grecko unicka zlokalizowana przy ulicySdowej, obiekt fundowany w 1560 roku przezStanisawa Grk. Najnowsze badania archeologicznewnosz pewn korekt odnonie pierwotnego przeznaczenia budynku witynia fundacji S. Grkizostaa wzniesiona na fundamentach wczeniejszejpochodzcej z XI lub XII wieku. Najstarszy opis wityni

z czasw Grkw pochodzi z roku 1779 oglda jwwczas wizytator dekanatu zamojskiego. W roku 1816proboszczem grecko unickiej parafii szczebrzeszyskiej by Jan Iwaszkiewicz, od roku 1877 budynek ulegastopniowej dewastacji, planowano nawet jego rozbir, alewybuch II wojny przeszkodzi tym zamiarom. W latach1952 1953 zabezpieczono obiekt pooono nowy dach,oraz wyremontowano ciany zewntrzne. Podczas przeprowadzonych w latach ......prac archeologicznychpod kierunkiem... odkryto ... Obecnie budynek pozostajezamknity.

Komian Jzef SzczsnyBiskup kujawski, senator Krlestwa Kongresowego,urodzony w 1772 roku w wojewdztwie lubelskim.wicenia kapaskie otrzyma w roku 1796; w roku 1809 powoany zosta na czonka Rzdu Tymczasowego, wroku 1811 mianowany praatem infuatem zamojskim jako taki w roku 1814 wizytowa Szko Wojewdzk wSzczebrzeszynie majce si odby w dniach 20 22lipca popisy /kocowe egzaminy uczniw przesun nadzie 27 29 lipca, ponadto owiadczy, e poziomnauczania w wizytowanej placwce jest tak niski, e"wypada, aby adnemu uczniowi nie bya dana promocja

do wyszych klas, za klasy szstej uczniw przeznaczamaby powrcili do klasy pitej." Wymaga rwnie odnauczycieli, aby nauczali z podrcznikw "przepisanychprzez Dyrekcj Edukacyjn".

Kracz WadysawUcze Szkoy Wojewdzkiej, podczas wyprawy zkolegami w tzw. debry (wwozy wok Szczebrzeszyna)spotka przy ognisku miejscowych ydw, ktrzy"przesmaali olej na pokost". Chcc zrobi im kawarzuci w kierunku ogniska grud ziemi, skutek by taki, e

uderzy w naczynie z wrzcym olejem ten wyla si nastojcego obok yda niszczc mu chaat i powodujcoparzenia. Sprawa otara si o rabina, ktry naoy naniesfornego ucznia kar w wysokoci 20 rubli. WadysawKracz potrafi jednak udobrucha rabina nazywajc go"panem dobrodziejem". Ostatecznie zapaci poszkodowanemu 5 rubli, a inspektor Szkoy prof.Kiewlicz nie zrobi z caego zajcia wikszej afery.

kramy piekarskieIch istnienie, jak podaje J. Kubiak (Szczebrzeszyn

przeszo i zabytki. Ziemia 1972) potwierdzaj rda z

XVI wieku; oprcz piekarskich wczesny wjtSzczebrzeszyna zarzdza kramami rzemielniczymi iszewskimi.


5/12

CHRZSZCZ NR 3 (2)

5

SERDECZNIE ZAPRASZAMY DO ZAPOZNANIA SI ZOFERT PRODUKTOW BANKU

POLECAMY duy wybr kredytw: Tanie kredyty konsumpcyjne Kredyty mieszkaniowe (okres kredytowania do 25

lat) Kredyty obrotowe rolnicze

GWARANTUJEMY:

Szybkie rozpatrzenie wniosku Uproszczone zabezpieczenie spaty Dogodne terminy i sposoby spaty

Szerok gam innych produktw: Wysokie oprocentowanie oszczdnoci, Rachunki oszczdnociowe, rachunki firm, rachunki

walutowe, Fundusze inwestycyjne, Najtasze przekazy zagraniczne, Kantor (bez prowizji za wymian walut), Niskie opaty: Telefon TP S.A. 1,75 Energia 1,40,

pozostae 2,50 z, ZUS 3,50 z.

GOTWKA NA ZAWOANIE !!!Sie ponad 1000 bankomatw w Polsce. Bez problemui bez prowizji od wypat.

Koniecznie skorzystaj z tej oferty

Bank Spdzielczy w Szczebrzeszynie22-460 Szczebrzeszyn, Pl. T. Kociuszki 31, skr. poczt. 16

tel./fax (084) 6 821 119; 6 821 120

Oddzia Suw Odzia RadecznicaSuw 76 ul. B. Prusa 3a22-448 Suw 22-463 Radecznicatel. (084) 6826 205, tel. (084) 6818 006

6826 201 6818 036

Punkt Kasowy

Gorajec Zagroble22-463 Radecznicatel. (084) 6810 010

PROFESJONALNY MONTApomiary i transport GRATIS

okna drzwi aluzje

SKAD FABRYCZNY Pytki z fabryk polskich i zagranicznych Najnowsze kolekcje Liczne promocje Duy wybr Wysokie rabaty Wyprzeda kocwek upust do 50 % Moliwo transportu

NOWO OTWARTAstacja demontau pojazdw

Wydajemy zawiadczenia niezbdne dowyrejestrowania pojazdu

Skupujemy samochody powypadkowe

BRODY MAE 163 tel. 0 84 6821 38422 460 Szczebrzeszyn

Foto Studio EXPRESS

Leszek KaszycaUl. Zamojska 11

22 460 Szczebrzeszyn

Piotr BartnikWaciciel

22 460 Szczebrzeszynul. Zamojska 4

tel. 084 682 29 10kom. 0 604 212 296

www.solidpb.republika.pl

Nasza dziaalno obejmuje:Usugi budowlane, remontowo - inwestycyjne we

wszystkich branach w tym rwnie w obiektachzabytkowych, Usugi stolarskie, lusarskie i szklarskie, Handel materiaami, nawozami, wglem, Budowa pod klucz, Roboty elewacyjne, instalacyjne,

22 460 Szczebrzeszyn ul Boczna 72Siedziba firmy: Brody Mae 2ctel/fax. (0 84) 682 14 32


6/12

10

CHRZSZCZ NR 3 (2)

Piwowarek Felicja1895 1987

CIEKAWI LUDZIE

Z domu Szczepaska ur. W 1895 roku wSamborze(wwczas Austro Wgry), w okresiemidzywojennym woj. lwowskie. Jej rodzicami byliStanisawa z Longchampsw i Wincenty Szczepaski,doktor filologii klasycznej, dyrektor Liceum klasycznegow Samborze. Po ukoczeniu tego liceum jeszcze przedwybuchem I-ej wojny wiatowej rozpocza studiafilologiczne na UJ w Krakowie. Studia ukoczya po wojnieuzyskujc doktorat, ktrego promotorem by profesorIgnacy Chrzanowski. Pierwsz prac w poowie latdwudziestych podejmuje w szkoach w Zamociu. Tu

poznaje i nawizuje przyja z J. Jwiakowsk, onWitolda Jwiakowskiego, dyrektora gimnazjum wSzczebrzeszynie w latach 1936-39. W 1929 rokuwychodzi za m za Jana Piwowarka z Podborcza gm.Radecznica. W 1935 roku z mem i dwojgiem dzieciAleksandrem i Lusi na krtko przenosz si dorodzinnego Sambora. Okupacj spdza u rodziny ma wPodborczu. Dziaa w tajnym nauczaniu, wykadajc na

kompletach w Gorajcu i Radecznicy oraz uczestniczc wprzeprowadzaniu komisyjnych egzaminw. We wrzeniu1944 r. podejmuje prac w gimnazjum wSzczebrzeszynie, ktrego dyrektorem bya jej koleanka J.Jwiakowsk. Zostaje etatow polonistk i spoeczniezajmuje si tworzeniem biblioteki, wcigajc do tejtrudnej pracy uczniw i rodzicw. W szkole po

przedwojennej cennej bibliotece spalonej przez Niemcw pozostaa sterta papierw. Dziki staraniom pani F.

Piwowarek biblioteka systematycznie powikszaa swojezasoby, rozrastajc si w specjalistyczne dziay ksiek,ktre ju w okresie powstania Liceum Pedagogicznegolata 1947-1968 w peni zabezpieczay naukowe iwychowawcze potrzeby uczniw. Bya te wspaniaym

pedagogiem i wychowawc modziey. Czesaw Bartnikprofesor KUL-u, w latach 1944-1947, ucze gimnazjum wSzczebrzeszynie . W Mistyce wsi pisze o niej Bya toosoba skromna, szlachetna, wprost witobliwa. Przy tymdobrze wyksztacona(znaa te acin i jz. niemiecki)

gboko mylca i wydobywajca z lektur najgbsze idee

miaa czas, zawsze w kadej sytuacji yczliwa,

bezinteresowna i dobra. Bya te osob gbokowierzc, dlatego te jej skromno i yczliwowobec ludzi, ograniczenie wasnych potrzebwynikao nie tylko z jej charakteru ale przedewszystkim z etyki chrzecijaskiej stosowanej wcodziennym yciu. Jako osoba wierzcauczestniczya kadego dnia we mszy witejodprawianej w kociele. Dlatego wadze polityczno-owiatowe chcc zmniejszy jej wpywidealistyczny na uczniw w okresie wzmoonego isi forsowanego formowanego w szkolewiatopogldu marksistowskiego przesuny jazetatu nauczyciela jzyka polskiego na etat

pracownika biblioteki. Odtd biblioteka bya nietylko wypoyczalni ksiek, ale przy tej okazjimiejscem dyskusji na tematy nie tylko literackie, aletake spoeczno-polityczne i ideologiczne. ProfesorFelicja Piwowarek miaa znaczcy wpyw na

podnoszenie naukowego poziomu szkoy, ale takena ksztatowanie wychowawczych i patriotycznych

postaw modziey w duchu zachowania tosamoci

narodowej. Zmara w 1987 w Lublinie pochowanana wiejskim cmentarzu w Gorajcu. otwart nadrugiego czowieka-na ludzi szczeglnie na uczniwdla ktrych w sprawach naukowych, yciowychspoeczne". Piszcy jako jej ucze, a pniej postudiach kolega z pracy w peni potwierdza ocen jejosoby przez Czesawa Bartnika. Z pewnoci byaosob wyjtkow,

Aleksander Przysada

APTEK A SPOZ Sp.j.- mio

- fachowo

- tanio

Ul. Zamojska 40, CZYNNE

tel. (084) 6821- 061 CA DOB


7/12

7

CHRZSZCZ NR 3 (2)

KULTURA I OWIATA

Aleksander Przysada

Geneza Konfederacji Szczebrzeskiej.

W II poowie XVI wieku nastpujezaostrzenie sytuacji politycznej w Europie naskutek wzrostu ekspansywnej polityki Rosji iTurcji, ktre d do poszerzenia swych granickosztem ssiadw, w tym Polski i Wgier. Donarastania konfliktu przyczynia si take trwajcarywalizacja midzy Habsburgami a Francj.

Polityka tych pastw stwarza dueniebezpieczestwo dla Polski. W 1572r. umierakrl Zygmunt August. Tym samym wygasa mskalinia Jagiellonw. Pozostay dwie siostry:

Katarzyna i Anna. Na pierwszej wolnej elekcji trwarywalizacja Francji i Austrii, rzdzonej przezHabsburgw, o obsadzenie tronu polskiego swoimkandydatem. W Polsce scieray si rwnie dwieorientacje polityczne: prohabsburska i

profrancuska.Poparcie kandydata Habsburgw,

pozostajcych w konflikcie zbrojnym z Turcj,oznaczaoby wcignicie Rzeczypospolitej dowojny. Dlatego w 1573 r. szlachta wybraa na

krla Polski Henryka Walezjusza, brata krlaFrancji Karola IX. Drugim, przegranym,kandydatem by arcyksi Ernest Habsburg, syncesarza Maksymiliana II.

Henryk Walezjusz po kilku miesicachzych rzdw, w nocy 19 czerwca 1574 r.

potajemnie ucieka z Polski, by obj tron francuskipo zmarym bracie Karolu IX.

Bezkrlewie trwao do 15 grudnia 1575 r.,kiedy to szlachta okrzykna krlem AnnJagiellonk, przydajc jej za ma Stefana

Batorego, ktrego popar rwnie przywdcaszlachty Jan Zamojski.

Sytuacja polityczna w Polsceskomplikowaa si, gdy na kilka dni przedwyborem Stefana Batorego, prymas JakubUchaski, przy poparciu magnaterii, wrd ktrej

by rwnie waciciel Szczebrzeszyna AndrzejGrka, ogosio Maksymiliana Habsburga krlemPolski. mier Maksymiliana uratowaa Polsk

przed wojn domow. Stefan Batory by dobrymkrlem, wodzem, politykiem i reformatorem,skutecznie umacnia bezpieczestwo Polski. Dydo poprawienia funkcjonowania yciawewntrznego Rzeczypospolitej.

Do wsppracy pozyska Jana Zamojskiego, ktryuzyska od krla najwysze tytuy w pastwie, w tymgodno wielkiego hetmana koronnego i kanclerza.Proces reformowania i umacniania Polski przerwaamier Stefana Batorego w 1586 r.

Po niespodziewanej mierci Stefana Batorego, wczasie ostrej walki rznych ugrupowa magnackoszlacheckich wybrany zosta na krla Polski ZygmuntIII Waza krlewicz szwedzki, syn krla Szwecji JanaWazy i Katarzyny Jagiellonki. W odpowiedzi na to,stronnictwo prohabsburskie obrao krlem arcyksiciaMaksymiliana, prbujc zdoby Krakw w celudokonania jego koronacji. W bitwie pod Byczyn w1588 r. hetman Jan Zamojski pokona zwolennikwkoronacji Habsburga, a arcyksi Maksymilian, ze

swoimi zwolennikami, do ktrych nalea takewaciciel Szczebrzeszyna Stanisaw Grka Wojewoda Poznaski, stali si winiami JanaZamojskiego i zamknici zostali w wizieniu wKrasnymstawie.

Zygmunt III Waza fanatyczny katolik byniepopularny w protestanckiej Szwecji, zosta

pozbawiony praw do korony Szwecji. Nie pogodzi sion z t decyzj i cale swoje panowanie na tronie

polskim, ze szkod dla ywotnych interesw polskich,powici odzyskaniu tronu szwedzkiego. Dla realizacji

tego celu sta si sojusznikiem Habsburgw. Sojusz tenstara si umocni enic si a arcyksiniczk AnnHabsburank a po jej mierci z jej siostr Konstancj.W zamian za poparcie przez Habsburgw swychroszcze dynastycznych gotw by nawet zrezygnowaz wadzy krlewskie w Polsce i uatwi elekcj jednemuz arcyksit Ernestowi.

Polityka ta wcigna Polsk w dugotrwaewojny ze: Szwecj, Rosj i Turcj, ktre byakontynuowane przez nastpcw: Wadysawa IV i JanaKazimierza z dynastii Wazw. Wojny te a zwaszcza

potop szwedzki spowodoway abdykacj krla JanaKazimierza, na ktrym skoczya si dynastia Wazw wPolsce.

Po abdykacji Jana Kazimierza szlachta polskawybraa w na krla 1669 r. Korybuta Winiowieckiego,ktry okaza si nieudolnym dowdc i ograniczonym

politykiem i narzdziem w rkach ugrupowaniamagnackiego zwizanego z Habsburgami.Spowodowao to najazdy Turkw na ziemie Polski.

W obliczy grocego niebezpieczestwa,opozycja polityczna w porozumieniu z dworemfrancuskim zadaa od krla abdykacji. Krl odmwi.Tymczasem w tym samym 1672 r. Turcy zdobyliKamieniec.


8/12

8

CHRZSZCZ NR 3 (2)

Wobec groby jaka zawisa na Rzeczypospolitpodpisany zosta przez komisarzy krlewskich traktat wBuchaczu. Polska zrzeka si na rzecz PortyOtomaskiej Ukrainy, Podola i zobowizaa si paciharacz w wysokoci 22 000 czerwonych zotychrocznie. Traktat ten wywoa oburzenie szlachty izaostrzy walki stronnictw politycznych.

Pospolite ruszenie popierajce krla zebrane podGobiem, zamiast i walczy z Turkami, zawizaogeneraln konfederacj zwan Gobiowsk.Konfederaci win za klsk i haniebny pokj wBuchaczu obarczyli hetmana Jana Sobieskiego iczonkw ugrupowania profrancuskiego. Zadali

pozbawienia Jana Sobieskiego godnoci hetmana awszystkich, ktrzy domagali si detronizacji krla

pozbawienia urzdw i majtkw.W odpowiedzi, w obronie czci i honoru Jana

Sobieskiego przywdcy ugrupowania profrancuskiegodnia 3 listopada 1972 roku zawizali konfederacj wSzczebrzeszynie, ktra obradowaa w klasztorze w.Katarzyny. Trzon tej konfederacji stanowiy wojskaoddane Janowi Sobieskiemu. W konsekwencji tychwydarze Sejm nie zatwierdzi haniebnego traktatuzawartego w Buchaczu, natomiast uchwali podatki na

powikszenie armii. Powikszona i przeszkolona armia,na czele ktrej sta hetman Jan Sobieski rozgromia w1673 roku pod Chocimiem armi tureck.

Dziki zwycistwu nad Turcj i Tatarami

hetman Jan Sobieski po mierci Michaa KorybutaWinioweckiego zosta w 1674 r. wybrany na krlaPolski i panowa jako Jan III Sobieski.

Franciszek PapiePl. T. Kociuszki 32

INTERPAK Opakowaniaurawica, 22 470 Zwierzyniec

Tel. (084) 682-24-31Fax. (084) 682-18-34

SALON ODNOWY BIOLOGICZNEJMaria Wajstuch

Masz do wasnego ciaa?Chcesz pozby si cellitu?Masz problem?

Zgo si do nas!

Pl. T. KociuszkiTel. 668-408-132

MOTO CENTRUM SKLEP MOTORYZACYJNY

- czci do wszystkich typw aut- elementy karoseryjne- owietlenie, zderzaki

- haki, tumiki- art.. metalowe

ZAPRASZAMY!!!

SzczebrzeszynUl. Targowa 10, obok dworca PKS

Tel. (084) 6821 943


9/12

CHRZSZCZ NR 3 (1)

MYN ZBOOWYs.c. G.G.D

ul Klukowskiego 21SKAD OPAU

PRODUCENT MEBLI OGRODOWYCH

ZAKAD PRODUKCYJNY22-460 SZCZEBRZESZYN BRODY MAE 24K TEL/FAX 0048-84-6821225www.trimex.net.ple-mail [email protected] -6821224

9

CHRZSZCZ NR 3 (2)

P.P.H.U. AGAWIZbigniew Winiewski

Ul Zamojska 9

SKLEP ZAMECZEKKOMIS RTV - AGD

Ul Zamojska 72h

MAJAXSprzeda, naprawa RTV

Marek JaroszUl. Zamojska 17

KsigarniaCHRZSZCZ

Jolanta KuszpytUl. Zamojska 56

Artykuy ArmaturyPrzemysowej

Jzef WojczukPl T. Kociuszki 26

P. H. U. JAWORMATERIALY BUDOWLANE

Bogusaw Komornik

Plac mleczarni


10/12

CHRZSZCZ NR 3 (2)

SKLEPSPOYWCZO - PRZEMYSOWY

Jacek Poznaski

Ul Zamojska 5

ODDZIA W SZCZEBRZESZYNIEul Kociuszki 45

22 460 Szczebrzeszyntel. (0 84) 682 15 11, 682 15 12

fax (0 84) 682 15 10SZYBKI SERWIS KREDYTOWY

to idealne rozwizaniefinansowe, gdy chceszzrealizowa swoje

potrzeby lub spenimarzenia. Nie musiszodkada ich na pniej!

Nasz ofert indywidualniedopasujemy do Twoichoczekiwa, m.in. wzakresie terminu spaty iformy zabezpieczeniakredytu

ZABEZPIECZENIA

Do 35 000 z bez porczycieli

Powyej 35 000 z sam wybierasz dogodnform zabezpieczenia

ZALETYKredyt na dowd bez zawiadcze o dochodach podwarunkiem terminowego spacania wczeniejzacignitego kredytu.

Moliwo wyboru waluty - PLN, CHF, USD, EUR. Ubezpieczenie dajce kredytobiorcy poczucie

bezpieczestwa w przypadku utraty staych dochodwlub innych zdarze losowych.

Niskie raty kredytu. Kredyt od rki, na dowolny cel. Kredyt na spat zobowiza w innych bankach. Dugi okres kredytowania - a do 8 lat! Maksymalna kwota kredytu ~ ustalana

indywidualnie dla kadego klienta. Do 35 000 z bez porczycieli. Dostpny rwnie przez Internet i telefon.

6

OBUWIE SPODNIEKURTKI KOSZULEMagorzata Wyrostkiewicz

Ul Zamojska 50

SKLEPWIELOBRANOWY

Irena Kot

Ul Zamojska 36/38

SAMBUDSp. jawna

Ul Zamojska 17

Oferujemy:- wykadziny- materiay budowlane- materiay wykoczeniowe- farby i lakiery- materiay elektryczne

ALICJASklep Wielobranowy

Ul. Zamojska 131

KWIACIARNIA

Anna KrlUl. Zamojska 36


11/12

11

CHRZSZCZ NR 3 (2)


12/12

12

CHRZSZCZ NR 3 (2)

ROZMAITOCI

PRZYWILEJ PAPIERZA BENEDYKTAXIV o przyznaniu odpustw specjalnych dla

cerkwi w Szczebrzeszynie.

Cerkiew w Szczebrzeszynie bya w wiekuXVIII jednym z najwaniejszych sanktuariwmaryjnych a terenie unickiej diecezji chemskiej.Szczegln czci wiernych cieszy si w niej obrazMatki Boskiej z Dziecitkiem, wykonany pod koniecXVII stulecia jako tzw. ikona namiestna, zawieszonaobok carskich wrt ikonostasu.

Nie wiemy, kiedy rozniosa si wie ocudotwornej" mocy tego obrazu. Jego kult musia

jednak nasila si bardzo szybko, skoro w r. 1749

papie Benedykt XIV powiadomiony, i w cerkwi parafialnej w Szczebrzeszynie obrzdku grecko-unickiego znajduje si syncy askami wizerunekMatki Boskiej, przyzna dla tej wityni [...] specjalnieodpusty". Przywilej papieski gosi, e kady wierny,nawiedzajcy cerkiew w uroczysto Wniebowzicia, atake w jeszcze jeden dzie, wyznaczony przezmiejscowego ordynariusza, moe uzyska odpustzupeny pod zwykymi warunkami. Jeeli za odwiedzicerkiew w inne dni i pomodli si przez obrazem,

uzyska odpust czstkowy, ktry moe ofiarowa za siebie lubw intencji dusz w czycu cierpicych".

Z odpustw tych korzystali przede wszystkim wierniobrzdku greckiego i aciskiego z najbliszych okolic

Szczebrzeszyna oraz z inych kluczy Ordynacji Zamojskiej,ale zdarzao si te, e do szczebrzeskiej cerkwi przybywali pielgrzymi z dalszych miejscowoci, takich jak Sieniawa iCieszanw. Gorcym propagatorem kultu Matki Boskiejszczebrzeskiej cudownej" by ks. Jan Karol Lipowiecki,ktry zacz spisywa cuda dziejce si przy tej ikonie, a

przede wszystkim przenis w r. 1789 wizerunek maryjny donastawy otarza gwnego.

w kult trwa w dziewitnastym wieku, take pozamianie cerkwi na prawosawn. Kres pooya mulikwidacja parafii ruskiej" w Szczebrzeszynie w r. 1916,

spowodowana bieestwem", czyli ewakuacj w gbImperium Rosyjskiego ludnoci prawosawnejzamieszkujcej ziemi chemsk. Wystrj opuszczonejcerkwi uleg rozproszeniu. Synca askami ikona MatkiBoskiej trafia po pewnym czasie do zbiorw MuzeumOkrgowego w Zamociu, w ktrym jest dzi eksponowanaw sali Sztuki Sakralnej.W tym numerze Chrzszcza prezentujemy XVII wiecznyobraz Matki Boskiej z Dziecitkiem i litografi

przedstawiajc cerkiew.R

Chrzszcz miesicznik informacyjnyWydawca Stowarzyszenie Przyjaci SzczebrzeszynaRedakcja Zygmunt Krasny, Leszek Kaszyca,

Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1E-mail: [email protected]

Pro ekt r sunku Chrz szcza A nieszka Wrbel

Documents

Chrząszcz - Marzec 2007 (nr 12)