NR 3 (10) MARZEC 2015 ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Marzec to miesic wiosny, nowego ycia.

W marcu obchodzimy jake przyjemne

wito, Dzie Kobiet. Wszystkim kobietom

skadamy najpikniejsze i najlepsze

yczenia:

yczymy Ci, aby odnalaza

w ciszy- swoje myli i marzenia,

w bliskich Ci osobach - si i pikno

stworzenia,

w otaczajcym wiecie - rado istnienia,

w kolorach, smakach i zapachach-

wielko natchnienia,

a w sobie - mio.

Redakcja ,,Chrzszcza

Polskie przysowia ludowe na marzec W marcu jak w garncu.

Co marzec wypiecze, to kwiecie wysiecze.

Czasami w marcu zetnie wod w garncu.

Czasem marzec tak si podsadzi, e dwa kouchy oblec nie zawadzi.

Ile w marcu dni mglistych, tyle w niwa dni ddystych.

Kiedy w marcu deszczu wiele, nieurodzaj zboa ciele.

Gdy w marcu deszcz pada, wtedy rolnik biada, gdy soce janieje, to rolnik si mieje.

Marzec, co z deszczem chadza, mokry czerwiec sprowadza.

Soce marcowe, owocom niezdrowe.

Marzec zielony - niedobre plony.

Suchy marzec, kwiecie mokry, maj przechodny - nie bdzie rok godny.

Suchy marzec, mokry maj, bdzie ytko jako gaj.

W marcu, gdy s grzmoty, uronie zboe ponad poty.

Marzec, czy soneczny, czy paczliwy, listopad obraz ywy.

Marzec odmienia wiatry, deszcz miesza z pogod, wic nie dziw, jeli starzy czuj go ze

szkod.

SZCZEBRZESZYN

2

CHRZSZCZ NR 3 (7) CHRZSZCZ NR 3 (10)

Wydarzyo si: 14 marca 1924 roku Rada Ligi Narodw

zatwierdzia wykorzystanie Westerplatte przez

Polsk Skadnic Tranzytow Materiaw

Wojennych. Dziki temu w lipcu Polska moga

rozpocz tam budow basenu portowego i urzdze

do wyadunku i skadowania materiaw wojennych.

Ta zgoda nie oznaczaa prawa do utrzymywania na

Westerplatte zaogi wojskowej.

17 marca 1921 roku uchwalono ustaw zasadnicz.

Konstytucja marcowa bya pierwsz polsk

nowoczesn konstytucj i pierwsz wprowadzajc

ustrj republikaski. Do najistotniejszych punktw

konstytucji naleaa likwidacja oraz cakowity zakaz

jakichkolwiek przywilejw stanowych i ich oznak

czyli herbw.

20 marca1957 roku rozpoczto produkcj Syreny -

pierwszego cakowicie polskiego samochodu.

Do 1972 roku produkcj zajmowaa sie Fabryka

Samochodw Osobowych w Warszawie, a nastpnie

Fabryka Samochodw Maolitraowych w Bielsku-

Biaej. Produkcj zakoczono w roku 1983,

cznie wyprodukowano 521311 sztuk.

25 marca 1807 roku Parlament Zjednoczonego

Krlestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Pnocnej

zakaza handlu niewolnikami na caym obszarze

Imperium Brytyjskiego. Jednak a do roku 1833

i ukazania si "Slavery Abolition Act" mona byo

niewolnikw posiada.

26 marca 1943 roku odbya si Akcja pod

Arsenaem - jedna z najwaniejszych akcji zbrojnych

Grup Szturmowych Szarych Szeregw. W jej trakcie

uwolniono harcmistrza Jana Bytnara "Rudego" oraz

25 innych winiw politycznych, przewoonych

z siedziby gestapo przy Alei Szucha na Pawiak.

Caoci akcji dowodzi Stanisaw Broniewski

"Orsza", a bezporednio Tadeusz Zawadzki "Zoka".

Operacja zostaa uwieczniona w ksice Aleksandra

Kamiskiego "Kamienie na szaniec" oraz w filmie

Stanisawa Broniewskiego "Akcja pod Arsenaem".

30 marca 1853 roku w oknie wystawowym lwowskiej

apteki "Pod Zot Gwiazd" zapona pierwsza lampa

naftowa. Skonstruowana przez Ignacego ukasiewicza

bya kilkakrotnie bardziej wydajna od zwykych wiec,

a tasza w eksploatacji od olejw i owietlenia

gazowego. Do powszechnego uytku wesza w latach

1860-1865, by po okoo 30 latach zosta wypart przez

arwk elektryczn.

31 marca 1889 roku otwarto w Paryu Wie Eiffla.

Zbudowano j na parysk Wystaw wiatow w 1889

roku, miaa zademonstrowa poziom wiedzy

inynierskiej i moliwoci techniczne epoki oraz by

symbolem wczesnej potgi gospodarczej i naukowo-

technicznej Francji. Utrzymywaa status najwyszej

budowli wiata przez 40 lat, a do 1929 roku,

gdy w Nowym Jorku wzniesiono Chrysler Building.

Marcowe wydarzenia 1968 Marcowe wydarzenia 1968 to kryzys polityczny,

ktremu day pocztek rozruchy studenckie,

m.in. w Warszawie i w Krakowie, poczone z fal

antysemityzmu, na skutek czego wyemigrowao z kraju

okoo 20 tys. obywateli polskich pochodzenia

ydowskiego. Kryzys spoeczno-polityczny narasta od

koca lat 50., poczony by z rozgrywkami wewntrz

kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej,

w ktrej do gosu dosza nacjonalistyczna grupa

M. Moczara.

Inscenizacja Dziadw

Bezporedni przyczyn wybuchu zaj staa si

demonstracja studentw pod pomnikiem

A. Mickiewicza w Warszawie (10 stycznia 1968) na

znak protestu przeciwko zdjciu przez cenzur

spektaklu Dziady wg A. Mickiewicza, w reyserii K.

Dejmka. Uczestnicy demonstracji zostali poddani

restrykcjom, niektrzy usunici z uczelni, co wywoao

w dn. 8-11 marca powszechn akcj protestacyjn

studentw, rozbijan brutalnie przed oddziay Milicji

Obywatelskiej i Ochotniczej Rezerwy Milicji

Obywatelskiej tzw. aktywu robotniczego.

Protestujcy domagali si liberalizacji ycia

politycznego. Przeciwko represjom protestowali

niektrzy intelektualici, posowie na Sejm Koa

Poselskiego Znak, przedstawiciele Episkopatu Polski.

Wystpienia studenckie zostay stumione do koca

marca 1968 r.

CHRZSZCZ NR 3 (10)

3

WIELKANOC Najwaniejsze i najstarsze wito chrzecijastwa,

obchodzone na pamitk Zmartwychwstania

Chrystusa pocztkowo w dniu ydowskiej Paschy,

a od soboru w Nicei (325r.) w niedziel

po pierwszej wiosennej peni Ksiyca (tj. midzy

21 marca a 25 kwietnia). Obchody religijne

Wielkanocy rozpoczyna odbywajca si wczesnym

rankiem procesja i Msza, w Kociele katolickim

zwana rezurekcj, w prawosawnym jutrzni.

W tym dniu spoywa si uroczyste niadanie

w gronie rodzinnym, poprzedzone skadaniem sobie

ycze. Wielkanoc wieczy okres Wielkiego Postu

i poprzedzajcy j Wielki Tydzie. Jest czasem

radoci (symbolizuje j biay kolor szat

liturgicznych). Z Wielkanoc wi si liczne

religijne i ludowe obrzdy (wicenie pokarmw,

pisanki, migus-dyngus).

wita Wielkanocne maj bogat tradycj.

S niezwykle barwne, towarzyszy im wiele

obrzdw. Po wielkim pocie kiedy bardzo cile

przestrzeganym ludzie z niecierpliwoci czekali

na odmian. O wielu wielkanocnych obyczajach

pamitamy take dzisiaj. Dziki nim witeczne dni

s bardziej radosne.

ZWYCZAJE I TRADYCJE

WIELKANOCNE Palemki na szczcie

Wielki Tydzie zaczyna si Niedziel Palmow.

Kiedy nazywano j kwietn lub wierzbn.

Palemki rzgi wierzbowe, gazki bukszpanu,

malin, porzeczek ozdabiano kwiatkami, mchem,

zioami, kolorowymi pirkami. Po powiceniu

palemki bio si ni lekko domownikw,

by zapewni im szczcie na cay rok. Pokniecie

jednej powieconej bazi wryo zdrowie

i bogactwo. Zatknite za obraz lub woone do

wazonw palemki chroniy mieszkanie przed

nieszczciem i zoliwoci ssiadw.

wiconka

Wielka Sobota bya dniem radosnego oczekiwania.

Koniecznie naleao tego dnia powici koszyczek

(albo wielki kosz) z jedzeniem. Nie mogo w nim

zabrakn baranka (symbolu Chrystusa

Zmartwychwstaego), misa i wdlin (na znak,

e koczy si post). wicono te chrzan, bo

gorycz mki Paskiej i mierci zostaa zwyciona

przez sodycz zmartwychwstania, maso oznak

dobrobytu i jajka symbol narodzenia. wiconk

jado si nastpnego dnia, po rezurekcji. Tego dnia

wicono te wod.

Wielkanocne jajo Jajo krluje na wielkanocnym stole, jest symbolem

ycia i odrodzenia. Tradycja pisanek i dzielenia si

wiconym jajkiem siga daleko w przeszo.

Ju staroytni Persowie wiosn darowali swoim

bliskim czerwono barwione jaja. Zwyczaj ten przyjli

od nich Grecy i Rzymianie. Rumuskie przysowie

ludowe mwi:, Jeli my, chrzecijanie zaprzestaniemy

barwienia jaj na czerwono, wwczas nastpi koniec

wiata. Czerwone pisanki maj pono moc magiczn

i odpdzaj ze uroki, s symbolem serca i mioci.

Jajko jest form najbardziej doskona.

Zawiera wszystkie konieczne dla odywienia

organizmu skadniki: biako, tuszcz, sole mineralne

i witaminy. Ma okoo 100 kalorii.

Piknie zdobione jaja (bdce symbolem

odradzajcego si ycia) od wiekw zdobi polskie

stoy podczas wit wielkanocnych. Nie powinno ich

zabrakn w koszyku ze wiconk. Wprawdzie przez

lata sposoby barwienia i dekorowania jaj zmieniy si,

ale tradycja pozostaa.

Lany poniedziaek

Lany poniedziaek, migus-dyngus, wito lejka to

zabawa, ktr wszyscy doskonae znamy.

Oblewa mona byo wszystkich i wszdzie.

Zmoczone tego dnia panny miay wiksze szanse na

zampjcie. A jeli ktra si obrazia to nieprdko

znalaza ma. Wykupi si mona byo od oblewania

pisank std kada panna staraa si, by jej kraszanka

bya najpikniejsza. Chopak, wrczajc tego dnia

pannie pisank, dawa jej do zrozumienia, e mu si

podoba. n.

Pascha wielkanocna Skadniki: 75 dag zmielonego, tustego twarogu, 15

dag masa, 1 szklanka mietany sodkiej 30 %, 5 tek

jaj kurzych, 5 yek cukru krysztau, 1 torebka cukru

waniliowego, 10 dag duych rodzynek, 50 ml koniaku

(lub innego aromatycznego alkoholu), 10 dag

uskanych orzechw woskich, 5 dag patkw

migdaowych, 5 dag cytaty (skrki) pomaraczowej,

czekolada do polania.

Wykonanie: Jaja umy, wybi, tka utrze z cukrem

na gadk mas. Maso utrze z twarogiem i, wci

ucierajc, dodawa po trochu kogel mogel oraz

mietan. Miksowa razem okoo 10 minut. Wsypa

sparzone wrztkiem, nasczone koniakiem i osczone

rodzynki, migday, posiekane orzechy oraz skrk

pomaraczow. Wymiesza. Salaterk, donic

z otworem lub drobne sito wyoy podwjn gaz lub

ciereczk, napeni mas serow, owin, z wierzchu

lekko obciy. Wstawi na kilka godzin do

chodziarki. Wyj pasch na ozdobny talerz,

pola rozpuszczon czekolad

4

CHRZSZCZ NR 3 (10)

,,onierze wyklci

Przez cae lata PRL-u nazywano Ich zaplutymi

karami reakcji, a wszystkie niepodlegociowe

organizacje, do ktrych naleeli, okrelano jako

faszystw, czy bandy reakcyjne spod znaku

NSZ. W zamian za ofiarn walk w obronie

wartoci, jak bya Niepodlego Ojczyzny, wielu

z Nich polego z broni w rku, innych zamczono

w wizieniach cigymi przesuchaniami i torturami,

a jeszcze inni po okrutnych ledztwach przechodzili

pokazowe procesy, ktre byy kpin z wymiaru

sprawiedliwoci, a ktrych wyrok by oczywisty

natychmiastowo wykonywano kary mierci. Jedynie

nielicznym udao si przetrwa stalinowski reim,

aby y dalej przez dugie dekady Polski Ludowej

z pitnem reakcyjnego bandyty. Zaledwie garstka

z Nich doya tzw. odwily i ustawy honorujcej ich

wieloletnie zmagania z oboma okupantami w

szeregach SZP, ZWZ, AK, DSZ, ROAK, NZW,

NSZ, SN, i WiN. Doyli oni rwnie duej liczby

rewizji nadzwyczajnych od wyrokw mierci,

ktre otrzymali ich dowdcy i towarzysze

partyzanckiej doli i niedoli, a tych trzeba

przynajmniej przypomnie!

onierzami Wykltymi zwyko si nazywa

onierzy polskiego podziemia niepodlegociowego,

ktrzy po piciu latach okupacji niemieckiej

zmuszeni byli walczy z idcym ze wschodu

stalinowskim reimem. W odrnieniu od tej czci

spoeczestwa, ktra uznaa wadz ludow

narzucon odgrnie na polecenie Stalina,

Oni wyklci przez komunistyczny system,

nie zoyli broni. Jeszcze raz poszli do lasu broni

miejscowej ludnoci przed kradzieami i gwatami

MO, UB i NKWD. Podziemie niepodlegociowe

na skutek braku reakcji aliantw na komunistyczne

faszerstwo - zamiast demokratycznych wyborw,

oraz na fakt, i pastwa zachodniej Europy uznay

Polsk pod rzdami sowietw, wiadome braku

perspektyw zmuszone byo przyj symboliczny

kielich goryczy od komunistycznych wadz

w postaci tzw. amnestii,

ktre okazay si podstpnymi puapkami.

Nadal tropiono i mordowano nie tylko tych, ktrzy nie

chcieli si ujawni, ale take tych, ktrzy to uczynili.

Wadza ludowa jeszcze raz zademonstrowaa wtedy,

co s warte jej zobowizania i przyrzeczenia.

Za koniec ich zbrojnego oporu uznaje si dat

zastrzelenia sier. Jzefa Franczaka ps. Lalek

w Majdanie Kozic Grnych (gm. Piaski) 21

padziernika 1963 r.

n.

Ocali od zapomnienia Melchior Batorski "Zemsta"

onierz ,,Podkowy

Melchior Batorski, ps. "Zemsta" urodzi si 2 stycznia 1920

w Radecznicy, zmar 28 stycznia

2011 w Dbrowie Rzeczyckiej.

Uzyska wyksztacenie rednie

oglnoksztacce. Z chwil

wybuchu II wojny wiatowej

zgosi si na ochotnika do

9 puku piechoty legionowej

w Zamociu. Nie wzi jednak

udziau w walkach. Przez dwa

tygodnie przebywa w zamojskich koszarach, po czym

powrci do domu. W padzierniku 1939 roku zosta

przyjty przez por. Henryka Waniewskiego (sekretarza

Zarzdu Gminy Radecznica, instruktora przysposobienia

wojskowego w Kolegium Serafickim w Radecznicy) do

tajnej organizacji Suba Zwycistwu Polski. Jednym

z jej zada byo zbieranie, konserwacja

i magazynowanie broni oraz amunicji powrzeniowej.

Dnia 6 stycznia 1940 roku zosta zaprzysiony

i przyjty w szeregi Zwizku Walki Zbrojnej przez

komendanta rejonu por. H. Waniewskiego ps. "Miy".

Zosta dowdc druyny w pierwszym plutonie

w Radecznicy. W tym czasie celem organizacji, oprcz

likwidacji wszelkiego rodzaju agentw gestapo,

bya likwidacja zodziejstwa i bandytyzmu.

Melchior Batorski wszed z druyn do Oddziau

Dywersyjnego "Podkowy" - Tadeusza Kuncewicza.

Suc w jego szeregach, by uczestnikiem wielu akcji

wymierzonych przeciwko niemieckiemu okupantowi.

Bra udzia w obronie ludnoci Zamojszczyzny.

Uczestniczy w akcji wysadzenia mostu w Ruskich

Piaskach, suc w grupie szturmowej,

Dotara do nas smutna informacja, e w dniu 12

stycznia b.r. zmar, w wieku 87 lat Ferdynand

Orzechowski ps. ,,Orlik. By on jednym

z najmodszych onierzy w oddziale ,,Podkowy.

CZE JEGO PAMICI !

5

CHRZSZCZ NR 3 (10)

ktrej zadaniem byo przygotowanie terenu pod akcj

wysadzenia mostu. W tym czasie by dowdc

druyny szturmowej. W lipcu 1943 roku zosta

oddelegowany do Radecznicy, gdzie peni funkcj

cznika kapelana oddziaw lenych, a ponadto do

jego obowizkw naleao zaopatrzenie

kwatermistrzowskie Rejonu Radecznica.

W tym czasie spotka pniejsz swoj on (lub

wzili w czasie operacji "Burza" 22 lipca 1944 roku) .

Podczas operacji "Burza" uczestniczy w akcji,

w czasie ktrej dowodzi oddziaem, zdobywajc

niemiecki samochd pancerny i biorc do niewoli

6 onierzy. Niespena kilka dni pniej zostaje

ciko ranny . Widziaem, wwczas, jako may

chopiec, jak prowadzono rannego Melchiora,

by zakrwawiony na ktrej nodze - opowiada

po wyzwoleniu Stanisaw Zybaa. Leczy si w

Radecznicy

Za udzia w akcji otrzymuje od "Podkowy" Krzy

Walecznych i zostaje awansowany do stopnia

podporucznika. Obawiajc si aresztowania przez

nowe komunistyczne wadze, z on przenosi si do

Izbicy, gdzie zosta skierowany rozkazem, aby

kierowa zespoem zakadw spoywczych,

skadajcych si z piekarni i masarni. Ma za zadanie w

dalszym cigu zaopatrywa oddziay partyzanckie, po

rozwizaniu Armii Krajowej - oddziay Ruchu Oporu

Armii Krajowej, a pniej Wolnoci i Niezawisoci.

T dziaalno prowadzi do pocztku 1946 roku.

Powraca do Radecznicy, gdzie podejmuje prac na

miejscowej poczcie jako praktykant.

W 1953 roku powstaa organizacja Armia Wolnej

Europy. Celem jej byo przygotowanie kadr do walki z

sowieckim okupantem na wypadek wojny oraz

prowadzenie wywiadu i pracy propagandowej

przeciwko czynnikom komunistycznym. czno

ze sztabem gwnym AWE utrzymywana bya

za porednictwem skrzynek kontaktowych, do ktrych

przychodzia korespondencja subowa zaszyfrowana

przy pomocy tzw. "okienek". Wiadomoci do ogniw

przekazywane byy tekstem otwartym na pimie;

taka skrzynka kontaktowa istniaa w Radecznicy.

Udzielajc si w AWE porucznik Melchior

Batorski powoa grup organizacyjn w Rakowie,

zwerbowa rwnie do pracy w organizacji Stanisawa

Brach z Radecznicy, naczelnika miejscowego Urzdu

Pocztowego. Za dziaalno we wspomnianej

organizacji Melchior Batorski zosta aresztowany

w 1960 roku, a organizacja ostatecznie zostaa rozbita

w roku nastpnym. W czasie procesu, w ktrym

sdzono 30 czonkw Armii Wolna Europa,

por. Batorski skazany zostaje na doywotnie

wizienie. Po apelacji

wyrok zmniejszono do 15 lat wizienia : Sd

Wojewdzki Wydzia III karny w Kielcach stwierdza,

e BATORSKI MELCHIOR syn Jana i Marii zd.

Jachimek, urodzony 2. I. 1920 r. w Radecznicy -

wyrokiem Sdu Wojewdzkiego w Kielcach skazany

zosta na kar doywotniego wizienia.

Postanowieniem Sdu Wojewdzkiego

w Poznaniu na mocy art. 31 dekretu z dnia 27. 07.

1964 r. o amnestii - darowano orzeczona kar z art.

286 1 k. k. dwukrotnie 6 i 8 m - cy wizienia i z art.

286 3 k. k. - 2 m- ce aresztu.

Postanowieniem Sdu Wojewdzkiego w Kielcach

z dnia 29. 09. 1964 r. na podstawie tak darowanej

kary wymierzono nowa kar czn 15 lat wizienia.

Postanowieniem Sdu Wojewdzkiego w Poznaniu

z dnia 24. X. 1969 r. na zasadzie art. 1 1 i 2, art.

2. 1 ustawy z dnia 29. V. 1957 r. o warunkowym

zwolnieniu - BATORSKIEGO M. zwolniono

warunkowo z odbycia reszty kary.

Sd Najwyszy w Warszawie wyrokiem z dnia

27. V. 1992 r. w sprawie III. KRN 26/92 na skutek

rewizji nadzwyczajnej wniesionej przez Prezesa Sdu

najwyszego w Warszawie uchyli orzeczenie o karze

cznej oraz uchyli wyroki w czci dot. art. 14 2

mkk.

Kar wizienia BATORSKI MELCHIOR odbywa

od dnia 18 lutego 1960 r. do dnia 28 padziernika

1969 roku.

Sd Wojewdzki Wydzia III karny w Kielcach na

podstawie art. 8 ust. 2 pkt. 2 i art. 4 ust. 1 pkt. 4 z dnia

24. I. 1991 r. Dz. U. nr 17 poz. 75 stwierdza,

e BATORSKI MELCHIOR przebywa w wizieniu za

dziaalno polityczn zwizan z walk

o suwerenno i niepodlego Pastwa Polskiego.

okrga piecztka o treci : Sd Wojewdzki

w Kielcach 3 [Wydzia 3]

podpisano: z up. Prezesa Sdu Wojewdzkiego /SSW

Witold Lubas/

Kielce dnia 28. i. 1993 r..

Po roku 1989 Melchior Batorski zosta czonkiem

wiatowego Zwizku onierzy Armii Krajowej,

biorc czynny udzia w dziaalnoci Zwizku. Dziki

jego staraniom i finansowemu wsparciu spoeczestwa

gminy Radecznica - w klasztorze ojcw Bernardynw,

ktry w czasie wojny by silnym orodkiem wsparcia

ruchu partyzanckiego - odsonito tablice

upamitniajce onierzy AK i BCh z rejonu

Radecznicy, Ojca Wacawa Ponk "Czarnego",

kapelana lenych oddziaw AK Obwodu Zamojskiego

oraz dowdcw partyzanckich: majora Tadeusza

Kuncewicza i majora Hieronima Dekutowskiego

"Zapor". T ostatni tablic odsonito

w padzierniku 2007 r.

6

CHRZSZCZ NR 3 (10)

Tadeusz Kuncewicz "Podkowa" by ukochanym

dowdc kpt. Melchiora Batorskiego - by upamitni

jego niezomn posta staraniem kpt. Melchiora

ustanowiono w 2010 roku Medal Upamitniajcy

Dziaalno Tadeusza Kucewicza "Podkowy",

ktrym m. in. uhonorowani zostali red. Tygodnika

Zamojskiego Krzysztof Czubara ("Podkowiacy" nie

zapomnieli o Krzysztofie Czubarze.

Medal "Podkowy"), "Tygodnik Zamojski" 25 31

sierpnia 2010 r., s.15 oraz poetka i regionalistka

Regina Smoter Grzeszkiewicz (rodowisko

"Podkowiakw" skupiajce byych onierzy 2 Baonu

9 PP AK Ziemi Zamojskiej postanawia uhonorowa

Pani Medalem Upamitniajcym udzia Armii

Krajowej w obronie ludnoci Zamojszczyzny oraz

wybitnego dowdc mjr Tadeusza Kuncewicza ps.

"Podkowa"... podpisano: Kapitan - Jan Polski

"Strumyk", Porucznik - Sabina Wokowiak "Tcza",

Kapitan - Melchior Batorski "Zemsta" ).

Melchior Batorski oddawa si pracy z modzie,

m. in. 10 listopada 2010 roku spotka si

z modzie w auli Centrum Edukacji Zawodowej

w Stalowej Woli, gdzie odbya si uroczysto

upamitniajca dzie odzyskania Niepodlegoci

przez Polsk, a nieco wczeniej dn. 18 czerwca bra

udzia wraz z maonk Stefani, porucznikiem AK,

w Zlocie Hufca Stalowa Wola, podczas ktrego

miejscowy duszpasterz harcerzy ks. Jzef Turo

dokona powicenia kapliczki wykonanej

w zwizku z przypadajc setn rocznic istnienia

harcerstwa. Uczestniczy take z byymi

towarzyszami broni w spotkaniach o charakterze

religijnym, pisa rwnie wiersze, m. in. wiersz na

swj wasny lub. Jest te autorem wspomnie

zatytuowanych Wspomnienia z lat wojny i okupacji

- maszynopis dostpny w zbiorach Biblioteki

Publicznej Gminy Radecznica w Radecznicy.

Regina Smoter Grzeszkiewicz

Zima w wiejskiej chacie c.d.

A jutro wstawa nowy dzie. Przez zamarznite

okienko od wschodniej strony pojawia si brzask.

Poranna zorza zaczynaa barwi wiat kolorami

tczy. Ucich wiatr, przestao pada. Jest nadzieja,

e pogoda si ustabilizuje. Jeszcze w chaupie byo

ciemno. Babcia siedzc na ku , pgosem

odmawiaa pacierz. Przy posaniach zaczyna si

ruch. Jedni ziewali, inni szybko odmawiali pacierz,

jeszcze inni, to znaczy solistka zza pieca, znw

dawaa koncert. Na pocztku troch niemiao,

przyciszonym gosem:

Kiedy ranne wstaj zorze,

Tobie ziemia, Tobie morze,

Tobie piewa ywio wszelki,

Bd pochwalon Boe wielki.

Razem ze sprztaniem swojego legowiska,

nucia dalsz cz tej pieni. Nawet gdy tob

z pociel by ju na plecach i wdrowa za komin do

sieni, sycha byo jej zakoczenie :

Wielu snem mierci upadli,

Co si wczoraj spa pokadli,

My si jeszcze obudzili,

Bymy Ci, Boe, chwalili.

W chaupie zaczyna si rwetes. Harem by ju na

nogach i tak jak od dziesitkw lat, kada kobieta miaa

swoje zajcie. Jedna nastawiaa garnki i rozpalaa

w piecu. Druga zamiataa izb, jeszcze inna cielia

ka. Kada miaa od zawsze swoje stae zajcie.

Nikt nikogo nie popdza. Ojciec robi nowe cieki

zasypane wczorajszym niegiem, dawa koniom je.

Z robot trzeba si szybko upora, bo niebawem

przyjdzie ssiad, go kadego poranka Wojtek

Marczak. Ju w sieni sycha, jak omiata buty ze niegu.

Wreszcie staje w progu. Chop ma dwa metry wzrostu,

w baraniej czapce, w mocno zniszczonym kouchu,

w butach ,,tyszowiakach i jak co dzie zaczyna

pozdrowieniem: ,,Pochwalony Jezus Chrystus.

Na wieki wiekw amen odpowiada kto z

domownikw. ,,Witojta wszystkie razem, i wy sami

jedni - leci gos od domownika. Odsun Wojtek

szmaty z awy, usiad jak zawsze w tym samym

miejscu, zapali skrta, pogada o pogodzie. Rozmyla,

jak by tu wyjecha saniami ze wsi, bo gwna droga

zasypana, e nawet do wiosny ten nieg nie zginie.

Jedyna nadzieja to przez cieki do Marczakw, a

potem na wierci, tam ju rwno, to drog da si utrze

atwiej.

Ojciec ubra si ciepo, zapalili z Wojtkiem po

duym skrcie i ruszyli w stron wsi. Wojtek skrci do

naszych stryjowych, ojciec poszed dalej, a do Lutka

Kuli, do swego najlepszego kolegi. On mieszka dalej

we wsi, opodal studni, przy wikszym skupisku ludzi.

Ojciec przynosi stamtd rne wieci dotyczce

mieszkacw wioski.

Dni staway si coraz dusze. Poza wywoeniem

niegu z obejcia ojciec nie mia wikszego zajcia.

Kiedy ze swojej wyprawy na wie przynis ksik.

Okadki byy z tektury, kartki umocowane mocnym

sznurkiem lnianym, kartki byy poke, z grubego

papieru. Tu za okadk, na pierwszej stronie u gry

Bolesaw Prus i tytu wielkimi literami Faraon, u dou

Rolnik Polski. Bya to drukowana w odcinkach

powie, ktr kto zoy, sklei i powstaa ksika.

Byam mocno zdziwiona, jak mona czyta ksik,

ktra nie ma obrazkw ?

CHRZSZCZ NR 3 (10)

7

Jeszcze taki nieznany tytu . co to moe by?

Nikt z domownikw nie prbowa mi tego wyjani.

By moe poza ojcem nikt te tego nie wiedzia.

Zimowe dni cigny si bardzo dugo.

Waniejszych wydarze nie byo. Ktrego dnia

dawano zna, od domu do domu, e rozchorowaa si

Wojtuszka i posali konie po ksidza ,,z Panem

Bogiem. Dzie by troch cieplejszy, wic babcia

zabraa mnie ze sob. Przed domem chorej zebrao si

moc narodu. Przewaay kobiety. Nikt przed ksidzem

nie wchodzi do domu. Gdy przyjecha ksidz, a z nim

kocielny, ktry bezustannie dzwoni dzwoneczkami,

wszyscy uklkli wprost w gbokim niegu, by odda

cze Przenajwitszej Hostii. Wszyscy bili si

w piersi powtarzajc 3 razy: Niechaj bdzie

pochwalony Przenajwitszy Sakrament. Ksidz sam

wszed do mieszkania. W mieszkaniu by tylko m

chorej. My stoczeni w maej sionce piewalimy

U drzwi Twoich stoj Panie, czekam na Twe

zmiowanie. W czasie tej rzewnej pieni najmodsza

crka gono pakaa, w komrce porykiwaa krowa.

Nagle otwary si drzwi do chaty, cz narodu

wparowaa przed oblicze ksidza i chorej. Ksidz

przyj wszystkich sowami: ,,Ja jestem yciem

i zmartwychwstaniem kto we mnie wierzy, choby

umar y bdzie. Pniej pogada z gospodarzami

o pogodzie, o zasypanych drogach i odjecha.

Na polepie wyrwnanej glin zrobio si boto,

bo nieg z butw obecnych topi si w ciepej chacie.

Chata ta bya bardzo biedna, cho moe nie

najbiedniejsza w wiosce, bo gospodarz by bardzo

pracowity. By on przechrzt, nazywa si Wajstuch.

Z mioci do dziewczyny przeszed z judaizmu na

katolicyzm. Pierwsi go wyklli, drudzy przygarnli.

Pozwolono mu nawet na budow domu na wiejskim

placu (wygonie). Pomogli mu przy budowie domu,

reszt musia sobie radzi sam. Radzi jak mg.

Pracowa u zamonej wdowy Kocinej, std mia

wyywienie dla caej rodziny i nawet przyzwoite

ycie. Bya krowa, kilka kur, kawaek ogrodu na

warzywa. Rodzina bya liczna siedmioro dzieci.

To, ktre koczyo 10 lat, byo posyane na sub do

bogatszych gospodarzy na innych wioskach. Caa ta

liczna gromada miaa jak wrodzon inteligencj, co

na tamte czasy byo rzadkoci. Ponadto wszyscy byli

bardzo urodni. Dziewczyny szybko wychodziy

za m. Chopcy imali si rnych fachw,

tak e w dorosym yciu wybijali si mdroci ponad

innych.

Nard powoli rozchodzi si do swoich domw.

Gospodarz Wajstuch patrzy osupiaym wzrokiem na

on wrd achw, co suyy za pociel, na

rozmok glin na polepie, na swoj bied. Pamitam

doskonale, jak zy toczyy mu si po policzkach.

Wtedy pomylaam sobie, jake biedny i

nieszczliwy jest ten stary czowiek.

Mrone, cikie dni przechodziy. W ludzi

wstpowaa nadzieja, bo zaczyna si marzec a wraz

z nim pocztki wiosny. Niektrym mieszkacom

wioski brakowao drewna na opa. U innych koczyy

si zapasy ywnoci. W sabo okrytym kopcu kartofle

przemarzy, co wryo wielk klsk.

W naszym domu kobiety ciko pracoway.

Jeszcze przdy kdziel. Nawet jak tkacz nie zdy

wyrobi ptna, to gotowe motki bd wykorzystane

w roku nastpnym. Ciotka Kaka nie moga sprosta

zamwieniom, a miaa pene rce roboty.

Robia na drutach z lnianych nici: poczochy, serdaki,

rkawice, czapki dla dzieci. Nawet modzie mska

zamawiaa ozdobne bombki z weny, ktre przypinano

do marynarek. Pomimo nawau pracy ciotka nie

zapominaa o piewie, co dranio innych. Leciay:

Legiony, Nad brzegiem rzeczki siedziaa, Na tej lipce

i wiele innych.

Dla mnie byy specjalne pieni dziecice: By sobie

krl, by sobie pa i bya te krlewna,

Ale ja nigdy nie chciaam zakoczenia, bo by to

dramat. Krla zjad pies, pazia zjad kot, krlewn

myszka zjada. Wolaam piosenk o dziadzie,

gdy w sotne dni szed do chat, by straszy dzieci.

Tak upywao moje dziecistwo. W zatoczonej

chacie wrd ludzi yczliwych mi, ale i bardzo

wymagajcych. Wszyscy oni mieli jaki wpyw na

moje wychowanie (nie zawsze dobry).

Ojciec codziennie chadza do wsi i znosi rne

nowinki. Czasem przysza ciotka Nasta i wujek swak

Koodziejczyk, wtedy ciekawym opowieciom nie

byo koca. Ojciec raz z takiej wyprawy na wie

przynis gazet. Miaa ona duy format, od prawej

strony ukosem do lewej by napis Przyjacika nr 1.

Zapewne bya tam i data, ale tej nie pamitam.

Na okadce pikna dziewczyna, gadko uczesana,

z grub kos (warkoczem) na prawym ramieniu.

Przed sob trzymaa wiosenne bazie. C to bya

za rado! Przychodzili ssiedzi, przychodzia

modzie, aby oglda to cudo. A mama odcia

okadk i przypia pineskami do ciany. Przez cay

rok dziewczyna z okadki umiechaa si do nas.

Ojciec zaprenumerowa Rolnika Polskiego, bo znw

w odcinkach drukowana bya jaka powie.

I oto koniec mojej opowieci. Kilkadziesit

zimowych dni. Wiem, e to banalne. Ale dla mnie to

caa przeszo. Jestem dzieckiem komodziaskiej

ziemi. Ta ziemia ksztatowaa moja osobowo.

I cho tak dawno opuciam t wie, zawsze

wspominam j z luboci, z rozrzewnieniem,

z wdzicznoci. Ona zawsze przychodzi do mnie

w snach. Wspomnienia odywaj drzewa na tym

samym miejscu, poacie sadw, miedze,

CHRZSZCZ NR 3 (10)

8

wszystkie krzye na granicznych kopcach, pola, lasy,

ludzie, znajomi i przyjaciele, rodzina blisza i dalsza.

Widz to wszystko, jakbym powstaa z letargu.

Jest jeszcze co. Nikt nie wie i nie bdzie wiedzia,

co si w tym domu dziao. Co przeyam przez

dziecistwo i modo. Dziao si duo, ale tylko

wewntrz mnie. Byo i jest ogarnite tajemnic do

dzi i niech tak pozostanie na zawsze.

Na zakoczenie pozwol sobie zacytowa urywek

z ksiki Marii Dbrowskiej Mj dom:

,,I kt by zapomnia Ciebie, domu kochany, ty,

ktrego ju nie ma. Kt by zapomnia Ciebie,

domu mojego dziecistwa.

Stefania Krukowska

Z miasta

50- lecie poycia maeskiego W dniu 19 lutego 2015 roku w Wiejskim Klubie

Kultury w Kawczynie odbya si uroczysto

wrczenia medali za dugoletnie poycie maeskie

piciu parom z terenu miasta i gminy Szczebrzeszyn.

Burmistrz Szczebrzeszyna dr in. Marian Mazur

odznaczy medalami nastpujce pary maeskie:

Janin i Stanisawa Gb z Bodaczowa,

Mariann i Ryszarda Hauchw ze Szczebrzeszyna,

Stefani i Jana Przyczynw ze Szczebrzeszyna,

Mari i Pawa Szydukw z Bodaczowa,

Zofi i Feliksa Wrbel z Wielczy.

Gminny Konkurs

pn. ycie bez uzalenie W czwartek 26 lutego 2015 r. w Miejskim Domu

Kultury odby si konkurs, zorganizowany przez

Gmin Szczebrzeszyn, na scenk sytuacyjn

propagujc zdrowy styl ycia, bez naogw

i uzalenie. Adresatem konkursu bya modzie

gimnazjalna z terenu gminy Szczebrzeszyn.

Komisja w skadzie: pani Maria Loc-Oczko, Jolanta

Tyszko, Daniel Kocik, Agnieszka Paczyk

dokonaa oceny scenariuszy przesanych i

odtworzonych na scenie. Kady z czonkw komisji

oceni poszczeglne scenariusze, przyznajc

okrelon liczb punktw, zgodnie z kryteriami

regulaminu konkursu.

Po zestawieniu cznej punktacji nastpujce

prace zostay nagrodzone:

1.Gdzie jest szczcie Joanna Sobczuk

Gimnazjum w Szczebrzeszynie,

2.Tylko raz. Karolina Klajn Gimnazjum

w Szczebrzeszynie,

3.Gra o ycie Patrycja Kuma Gimnazjum

w Szczebrzeszynie.

Wyrnienia otrzymali nastpujcy uczniowie:

- Wielki dom-maa mio Karolina Pomaraska

Gimnazjum w Bodaczowie,

- Ostra jazda Agata Ordyniec Gimnazjum

w Bodaczowie,

-Obietnica Dominika Jaboska Gimnazjum

w Bodaczowie,

- Trudny wybr Bartomiej Gorczyca

Gimnazjum w Bodaczowie,

- Retrospekcja Magdalena Sawic Gimnazjum

w Szczebrzeszynie.

Uczniowie Gimnazjum w Szczebrzeszynie

SPOTKANIE OSTATKOWE

W KLUBIE SENIORA W czwartkowe popoudnie 12 lutego b.r. panie

z Klubu Seniora dziaajcego przy Miejskim Domu

Kultury w Szczebrzeszynie zorganizoway spotkanie

ostatkowe, w ktrym uczestniczyli rwnie seniorzy

z Krasnegostawu, Zwierzyca, Jzefowa,

Tarnogrodu i Dohobyczowa.

Biesiadne piosenki, walce, czy te szybsze melodie

wprawiy w ruch wszystkich obecnych na sali.

Patrzc na taczcych seniorw, mona doj do

wniosku, e nie wany jest wiek, lecz chci, aby

wyj z domu, spotka si z innymi i bawi si, jak

za dawnych dobrych czasw.

9

Zobaczcie Pastwo sami, jak bawi si nasi seniorzy.

Koncert gitarowy W pitek 27 lutego w sali widowiskowej Miejskiego

Domu Kultury w Szczebrzeszynie odby si 6.

Konkurs Gitarowy Szk Muzycznych I stopnia.

Konkurs uwietni wystp zespou Kupiski Guitar

Duo.

MDK Szczebrzeszyn

Dajmy sobie i innym poy!

Za codzienne wybory i decyzje w ustroju demokracji

i wolnoci odpowiadasz przede wszystkim sam.

Czowieku sukcesu bd ludzki.

*

Czowiek lepiej mwi, ni czyni. Dotyczy to rwnie

wychowawcw, rodzicw, nauczycieli,

ksiy, dziennikarzy i politykw.

*

U niektrych ludzi rozum wikszo czasu przebywa

na wakacjach. I dobrze im z tym. Mcz si natomiast

inni wspziomkowie i wsppracownicy.

*

I w czasie pielgrzymki religijnej nie jeste wolny

od rnych pokus i zachcianek.

*

Sprawdzisz si u swoich dzieci jako rodzic,

jeli zadbasz nie tylko o warunki ich materialnego

bytowania, ale pozwolisz im myle, wybiera

i dziaa, aby mogli by sob.

*

yczymy innym zdrowia i spokoju. Naleaoby im

yczy take twrczego niepokoju, bez ktrego

trudno mdrze y i dziaa.

*

Wielu ludzi jest za sabych, aby mc y w wolnoci

oraz mdrze j wzbogaca i wykorzystywa dla dobra

osobistego i wsplnot ludzkich.

*

Niektrzy sdz, e dobry ssiad to czowiek

grzeczny, spokojny i pomocny oraz mniej wany od

nich.

*

Nie oczekuj na wyrozumiao i wspaniaomylno

innych ludzi. Wybaczaj sobie sam pomyki i bdy,

a czasem popro o ocen.

*

Nie lkaj si! Powiedz swojemu szefowi, ksidzu,

onie mowi, co o nich sdzisz, a w konsekwencji

dowiesz si od nich jaki jeste oraz czego

powiniene si wystrzega i ba.

*

Daj szans swoim dzieciom i wnukom. Pozwl im

mwi, a moe wtedy usyszysz, jakimi s oraz jak

ciebie i innych oceniaj.

*

Nie oczekuj na nagrody i zaszczyty. Lepiej by mile

zaskoczonym ni niepewnym i zawiedzionym.

*

Kto czyni pieko na ziemi, staje si kandydatem na

obywatelstwo w tym prawdziwym.

*

CHRZSZCZ NR 3 (10)

CHRZSZCZ NR 3 (10)

10

Lej jest czowiekowi aowa za grzechy, jeli moe

bi si w cudze piersi i mie pod rk potulnych.

*

Bdw nie mona cakowicie unikn, ale naley je

szybko identyfikowa i zamienia w dowiadczenia

i mdro oraz poszanowanie prawdy o ludziach.

*

Mao czytelne s ambicje i aspiracje ludzkie.

Dlatego wielu z nas nie wie, czego naprawd chce,

jakie s prawdziwe potrzeby i nadzieje, a take czy

maj wol walki czy nie.

*

Czowiek moe by dla drugiego czowieka nie tylko

lekarstwem i przyjacielem, ale take trucizn i

wilkiem.

Czesaw Banach

Z ksiki Dajmy sobie i innym poy, Krakw 2011

Pytania i odpowiedzi Dlaczego mzg ma fady?

Ludzki mzg jest pofadowany z cakiem prostego

powodu: potrzebuje miejsca. Gdyby rozoy kor

mzgow dorosego czowieka na pasko, zajaby

okoo 2 200 cm kwadratowych tak powierzchni

zajmuj 4 strony formatu A4. Dopiero dziki fadom

mzg mieci si w gowie. To na ich powierzchni

musi si znale miejsce dla miliarda komrek

nerwowych. Nowe modele rozwoju mzgu zwracaj

uwag, e pofadowanie jest efektem napre

mechanicznych wynikajcych ze zrnicowanego

skadu komrkowego i pocze poszczeglnych

obszarw.

U kadego czowieka mzg jest pofadowany

prawie tak samo.

Ile biaka potrzebuje nasz organizm?

Biako to wany element naszej diety, zwaszcza dla

osb podejmujcych duy wysiek fizyczny. Zalecana

dzienna dawka to 0,8 1,0 gram na 1 kilogram masy

ciaa, ale jeli kto uprawia sporty wytrzymaociowe

lub szybkociowe, powinien ich przyjmowa dwa

razy wicej. Najlepszym rdem

wysokowartociowego biaka s ryby, biae miso,

jaja, roliny strczkowe, orzechy i oczywicie mleko

oraz jego wysoko proteinowe przetwory.

Gdzie rosn wiecce grzyby?

Do tej pory opisano100 tysicy gatunkw grzybw.

Badacze szacuj, e na wiecie moe ich by ponad 5

milionw, jednak zaledwie 71 spord znanych ma

waciwoci bioluminescencyjne. Te grzyby potrafi

samodzielnie wieci. W ich wntrzu zachodzi

reakcja biochemiczna. wiecca substancja,

lucyferyna, za porednictwem enzymu zwanego

lucyferaz reaguje z tlenem i emituje czstki wiata

fotony.

W trakcie tej reakcji nie jest wydzielane wiato.

Grzyby takie odkryto w Belize, Brazylii, Japonii,

Malezji, Dominikanie i na Jamajce

Ile zabytkw stracilimy w II wonie wiatowej? A 70 % strat w naszym materialnym dziedzictwie

kultury przypada na czas II wojny wiatowej

w sumie okoo 60 tysicy obrazw, rzeb, rkopisw,

budynkw itp. Tyle udao si zarejestrowa, ale straty

s znacznie wiksze. Do dzi nie wiadomo, gdzie

szuka niektrych prac Matejki, Malczewskiego czy

Wyspiaskiego.

Najwikszym marzeniem muzealnikw jest

odnalezienie Portretu modzieca pdzla Rafaela,

najcenniejszego dziea z polskich kolekcji. Hans

Frank, generalny gubernator okupowanych ziem

polskich, uciekajc w 1945 roku, zabra malowido ze

sob do Niemiec i tu lad po arcydziele si urywa.

Kiedy zniknie telewizja?

Do 2030 roku telewizja znajdzie si w roli konia,

ktry by dobry i przydatny do momentu pojawienia

si samochodu stwierdzi Reed Hasting, szef

cyfrowej wypoyczalni filmw Netflix. Przewiduje

on, e w cigu najbliszych 15 lat pojcie programu

telewizyjnego cakowicie zniknie w wiadomoci

odbiorcw, a Internet zastpi tradycyjne formy

przekazu. Na ten trend wskazuje Piotr Zalewski,

meneder z Google Polska: Obecnie wiele osb

deklaruje, e wideo w Internecie to dla nich pierwszy

wybr. Czy w takim razie wkrtce telewizory przejd

do lamusa? Niekoniecznie. Ju teraz tzw. Smart TV

pozwalaj surfowa po sieci.

Czy nasza galaktyka jest silnym magnesem?

Pole magnetyczne Ziemi jest 100 tysicy razy

silniejsze ni pole miliardy razy wikszej Drogi

Mlecznej. Do takiego sensacyjnego wniosku doszli

naukowcy badajcy nasz Galaktyk. Przeanalizowali

promieniowanie odbite od drobnych czstek

wypeniajcego j pyu. Rotuj

one szybko, a poniewa s zbudowane z elaza, ich

osie obrotu ustawiaj si zgodnie z galaktycznym

polem magnetycznym i daj nam powysz

odpowied.

Jak dziaa zapora wodna?

Przez sterowane luzy w zaporze woda spywa

rurocigami cinieniowymi. Spadajc z wielk si na

opaty turbiny, napdza jej wa. W ten sposb

wytwarza energi mechaniczn, ktr przekazuje do

generatora elektrycznego. Ten za spraw indukcji

elektrycznej zamienia energi mechaniczn

w elektryczn tak powstaje prd.

Zebra R.

11

CHRZSZCZ NR 3 (10)

Nowoci wydawnicze

Bije rdo Bije rdo bije, Radecznica synie

Woda Antoniego uzdrowi kadego

abdzie pywaj, koa zataczaj

przez co Radecznic pikn wysawiaj

Bije rdo bije skd jego jest sawa,

to ju Antoniego tajemnicza sprawa

Kapliczka jak matka na wodzie krluje,

zatrzymania twego dzisiaj potrzebuje

Bije rdo bije

Jeste kobiet Jeste jak kropla wody co cao dopenia

Jak soce wschodzce z za chmur brzuchatych

Jeste melodi ulicy i porannym piewem sklepw

spoywczych

Jeste ozdob wiata boego i sensem wiata bez

sensu

Jeste puchem nie marnym

Jeste puszkiem w lekkoci swej silnym

Jeste kobiet...jeste...

Czy o tym wiesz?

Nie pacz duej dlaczego paczesz niebo bezkresne?

nieskoczono bkitu nieziemskiego

chmurami zakrywasz

mieczyki zakwity, zboa w kolorze chleba

obumr jak wszystko bez soca

woam do ciebie niebo

zobacz jak na Roztoczu jest piknie

Jesie jesie dzikim winem opltana

wiat otula mg pierzast,

wdruje po lasach rozsypujc kolory,

zaprasza soce na obiad

...a rano skpana w rosie

zaczyna krtki dzie,

babim latem mnie zaczepia

prowokujc do zadumy,

do zatrzymania si pord kolorw wiata

pord szelestu opadych lici,

stoj w sadzie niczyim

pikne jabka tej jesieni obrodziy

jesie pachnie jabkami i czym tylko zechc

Joanna Wachowicz

Ze zbioru wierszy W drodze Szczebrzeszyn 2014

Yom Kippur Po raz pierwszy w yciu nie byem obecny w domu

wiernych w wigili Yom Kippur najwitszej nocy

w religii ydowskiej( jest to prawdopodobnie

najwaniejsze wito ydowskiego roku znaczy

,,Dzie Odkupienia). Nie dlatego, e osaby moje

uczucia religijne; nigdy przecie nie byem zbyt

gorliwym wiernym. Ale przez lata chodziem

regularnie do synagogi, by podtrzymywa tradycje,

w ktrych wyrosem, przepraszajc niewidzialnego

Boga za wyrzdzone krzywdy i grzechy.

Ostatniego roku byem wyczony z uczestnictwa

w tej ceremonii. Czy to ujma dla moich uczu?

Czy moe rodzaj przekonania, e to nie powinno

wywoa u zgromadzonych obaw, zachwytu,

czy pozorw obowizkowego uczestnictwa?

Patrzyem na ludzi. Zreszt oni wszyscy take

obserwowali si nawzajem. Bya to jednak forma bez

treci. Kantora odbierano tak, jak gdyby to by

koncert muzyczny.

Usid i zachwycaj si!

Rabbi stara si oywi nauki, nie popdza jednak

nikogo, nie da skruchy. Bya to raczej obojtna,

dobrotliwa mowa, aby ugaska kadego w jego

rozrachunku z przeszoci:

Jest niele, jest dobrze, prbuj dalej, w tylko

wicej yczliwoci, bd lepszy!

A gdzie grzmot, ostra przygana, by sta si naprawd

dobrym, gdzie boja przed Bogiem? Wypenio mnie

to pustk, nicoci, pozbawio uczu ciepa i cznoci

z moimi pobratymcami, zniechcio do uczestnictwa

we wsplnym wyznaniu grzechw ludzkich przed

Bogiem, sumieniem i ludmi.

Tak wic tego roku pozostaem w domu,

suchaem dobrej muzyki, choby zwykej

interpretacji Kol Nidra( jest to wieczorne

naboestwo rozpoczynajce si w Yom Kippur,

a take jeden z najwaniejszych utworw religijnej

muzyki ydowskiej).

Suchaem cigle swego wewntrznego gosu

sprawiedliwoci, wspominaem noce innego

Kol Nidry, kiedy byem jeszcze dzieckiem w maym

shtetel w Polsce ,wiele, wiele lat temu.

Czas strachu nie rozpocz si na dzie przed

Dniem Pokuty. To zaczo si dwa miesice

wczeniej. Natura uczy nas, e czas rozrachunku

w kocu zawsze przychodzi.

Lato si skoczyo. Zaczy wia zimne wiatry,

Drzewa zaczy traci licie. Deszcze nastaway do

powoli, ale coraz czciej, a z nimi take zimne dni,

wczesne zachody soca, zapanowa smutek.

12

CHRZSZCZ NR 3 (10)

Ludzie starsi mogli wstawa o czwartej rano i wychodzi do synagogi na specjalne mody zwane

Slichos, by prosi Boga o przebaczenie. Niektrym,

szczeglnie grzecznym chopcom, take pozwalano

chodzi na te naboestwa. Chocia byo chodno

i chciao si spa i ja poszedem wraz z dziadkiem,

bdc wdziczny za t uprzejmo.

Domylaem si, e musielimy popeni wiele

cikich grzechw i dlatego tak wczenie, zanim Bg

zacznie rozlicza nasze grzechy, staralimy si prosi

o ich odpuszczenie.

Nigdy nie zdawaem sobie sprawy z tego, co to

jest grzech. Byem jeszcze zwyczajnym dzieckiem,

lecz ju musiaem zapomina niektre modlitwy, a

Bg prowadzi swj rachunek.

Gdy nadchodzi Rosh Hashanah, Nowy Rok,

ludzie stawali si coraz bardziej rozemocjonowani.

Byo wicej dobrych uczynkw, duej si modlono,

lepiej wiodo si ebrakom, jamuny byy bardziej

hojne.

Dzie pomidzy Rosh Hashanah i Yom Kippur

by peen aktywnoci i zabiegw. Przygotowywano

specjalne posiki na t uroczysto, aby poda je po

zachodzie soca w dniu Yom Kippur w dniu postu.

Dania te przygotowywano tylko na t okazj,

nie podawano ich w cigu caego roku.

Pamitam produkt sztuki kulinarnej mojej mamy,

pieczony specjalnie dla dzieci, ktre byy za mae,

by poci (byy jednak cay dzie w domu modlitwy).

Byy to mae, na jeden ks, pieczone ciasteczka

z odrobin jabka w rodku. Czekaem na nie cay

dugi rok, by mc je zje. Miay bowiem unikatowy

smak i aromat. Ten smak mam w pamici do dzi.

Okoo poudnia, przed Kol Nidr, wszystko si

zatrzymywao. Mczyni szli do ani, a kiedy ju

odbyli swoj parwk, zaczynali si smaga

brzozowymi rzgami. Kady stara si woy

najlepsze ubranie jakie mia , niektrzy ubierali si

tak tylko na t jedn noc. Wszystko stawao si

uroczyste, powane. Cz ludzi sza jeszcze do

domu modlitwy, gdzie rozcielano wiee, pachnce

siano na caej pododze, a wikszo mczyzn

cigaa buty i staa w skarpetkach. Niektrzy

przychodzili, aby si chosta rytualnie.

Widz jeszcze Mordechaja Fleishera, najbogatszego

czowieka w naszym miasteczku, ktry rzadko,

jeli w ogle, przychodzi do wielkiej wityni.

Mia bowiem wasn kaplic modlitewn

w prywatnym domu. Szed powoli, kad si na

pododze twarz w d, a gdy si podnis - uderza

si w piersi, wyliczajc dug list grzechw.

Szames (szkolnik pomocnik rabina do posug

religijnych dba o sprzt liturgiczny) trzymajcy

siedem plecionych batw smaga nimi rytualnie tego

starszego czowieka wyliczajcego swoje grzechy,

upokarzajcego samego siebie, aby by biczowanym

w ramach obrzdu.

Gdy soce chylio si ku zachodowi, zaczyna

wia zimny wiatr, my z ca rodzin siadalimy do

skromnego posiku, zanim zacznie si post. Po tym

talerze odkadano na bok, nastrj zmienia si na

powany. Dziadek gromadzi wszystkie najmniejsze

dzieci i wycigajc rce bogosawi je.

Niektrzy z nas pakali.

Ludzie rozpoczynali wizyty u ssiadw, witali si,

ciskali, yczyli sobie nawzajem dobrych prognoz

w przyszym nadchodzcym roku. Kobiety, zwaszcza

najstarsze, cigny te rozmowy jak najduej,

najgoniej, przy okazji paczc. Ssiedzi, ktrzy nie

rozmawiali ze sob przez cay rok z powodu nie

wybaczonych alw, padali sobie w ramiona,

caowali si i prosili o przebaczenie. Byli przekonani,

e ich dalsze ycie zaley wanie od tego.

Wtedy wnoszono zapalon wiec niezwyke

szczcie pitkowej nocy. To byo wiato

przypominajce imi zmarego krewnego. Okna we

wszystkich domach jarzyy si mnstwem zapalonych

pamitkowych wiec.

W naszym domu, na duym stole, przykrytym

jednak nie obrusem ale arkuszem blachy, zapalao si

tuziny wiec. Gromadzia si caa rodzina,

przynoszono lichtarze ze wiecami, zapalano je.

Take wszystkie mae dzieci zbieray si w duym

pokoju. Modym, niezamnym dziewczynom

oddawano w opiek niemowlta i dzieci. One rwnie

miay pilnowa wiec, by nie zdarzy si poar.

Pniej, w ciszy domu modlitwy, Kantor,

czowiek pobony, stawa przed otwart Ark,

w ktrej przechowywano Tor, wyciga rce

i z wielk pokor baga, by mg by wysuchany

w imieniu caej spoecznoci.

Nie byo takich, ktrzy nie uronili ez.

Filip Bibel

Fragment z ksiki Opowieci z kraju dziecistwa.

Chrzszcz miesicznik informacyjny

Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna

Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko

Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1

E-mail: sps@onet.eu www.chrzaszcz.com.pl Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

SZCZEBRZESZYN