Upload
pktc-bk
View
4
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
sads
Citation preview
18
Chng 3
THIT LP M HNH D BO CHUI THI GIAN
Nh cp trn, vic thit lp m hnh d bo v kim tra tnh chnh xc
m hnh l cn thit v quan trng trong kinh doanh. V vy, chng ny ch yu
trnh by cc bc thit lp m hnh d bo trn c s thng k ton hc.
Thng thng, vic xy dng m hnh d bo tin hnh qua cc bc sau:
Bc 1: Nhn dng m hnh.
Bc 2: c lng cc tham s trong m hnh.
Bc 3: Kim nh s tn ti ca m hnh, tng tham s ng gp trong m
hnh.
Bc 4: Xc nh m hnh, p dng d liu vo kim tra tnh xc thc ca
m hnh.
3.1 Nhn dng m hnh
M hnh d liu chui thi gian c p dng trong lun ny l m hnh t hi qui
vi cc tr khc nhau c xc nh tng qut nh sau:
3.1.1 Nhn dng m hnh cho chui thi gian dng
bit m hnh t hi qui - AR d bo c ph hp khng, ngay c khi bit c
m hnh AR ph hp th vic xt m hnh t hi qui n tr th bao nhiu l va
cng khng phi l vic n gin, chng ta kho st nhng du hiu nhn dng m
hnh t hi qui ph hp l da vo th hin ca hm t tng quan ACF [1,3] v t
tng quan tng phn PACF [1,3] nh sau:
Khi ACF c dng gim nhanh dn (theo dng hnh sin hay hnh s m) v
PACF ch c duy nht mt h s tr 1 c ngha th m hnh AR(1) l m
hnh c chn tt nht (hnh 3.1a). Tuy nhin thc t do sai s trong d liu
),...,,( ,21 tptttt yyyfy
19
nn c khi ACF ca cc chui thi gian s khng tt theo dng m hon ho,
tc l n gim nhanh n 0 nhng cha tt hon ton. V PACF cng c th
c vi h s khc khng ngu nhin sau tr u tin (xem hnh 3.1b).
Hnh 3.1a Minh ha cho ACF v PACF l thuyt khi nhn dng AR(1).
Hnh 3.1b Minh ha cho ACF v PACF tnh hung thc t nhng vn cho nhn
dng AR(1).
Khi ACF gim theo hnh sin tt dn v PACF c chnh xc 2 nh nhn
tr 1 v 2 v tt ht v 0 sau tr 2 th l du hiu nhn dng ca m
hnh AR(2). Tuy nhin, s nhn dng cc qu trnh AR(2) qua cc ACF v
PACF khng phi lun lun n gin nh th, trong nhng tnh hung y
nu PACF c hai h s t tng quan ring phn u tin khc 0 r rt v cc
h s cn li khng khc 0 nhiu s lun l mt gi tt cho AR(2) (hnh
3.1c).
20
Hnh 3.1c Minh ha cho ACF v PACF l thuyt khi nhn dng AR(2.)
Nhn nh chung l hm t tng quan - ACF ca mt m hnh ph hp vi
dng AR(p) vi p>=2 s th hin mt dng suy gim theo dng hm m hay
hnh sin v PACF c nh nhn tr 1,2...p,...n v tt v 0 sau tr p.
3.1.2 Nhn dng m hnh cho chui thi gian khng dng
Nh trnh by phn trn, chui thi gian dng l chui thi gian khng bao
hm yu t xu th, hay ni khc i nhng gi tr ca n xoay quanh quanh gi tr
trung bnh ca chui. Nu chui thi gian gc c yu t xu th th chng ta chuyn
sang dng dng bng cch ly sai phn.
Sau khi ly sai phn cho chui dng, bc tip ta nhn dng m hnh da vo
hm t tng quan ACF v hm t tng quan tng phn PACF nh trn
nhn dng.
3.2 c lng cc tham s
3.2.1 c lng tham s vi phng php bnh phng cc tiu [9](Ordinary
Least Squares)
Vi phng php bnh phng cc tiu l phng php c bn c lng
cc h s hi qui ca m hnh theo chui thi gian trong lun vn ny.
T phng trnh hi qui theo chui thi gian tng qut (2.6),
n gin ta xy dng ma trn vi cc vector nh sau:
Vector b cha tt c cc tham s c lng (0, 1, , n).
Vector X l ma trn quan st vi nhng thi im trc (t-1,t-
2,). Mi dng ca ma trn cha hng s 1, lin kt vi 0, theo
sau l p quan st yt-1, yt-2.
21
Vector y l vector quan st ct hin ti.
Vector e l vector sai s c lng.
c lng cc h s hi qui bng phng php bnh phng cc tiu l mt m
hnh ton biu din gn ng i tng thc cn m phng. Gii php ny s c
nh gi sai s v c nhng kt lun mang ngha thng k,
Tng bnh phng cc phn t ca e (sai s) c vit di dng ma
trn nh sau:
Nguyn tc ca phng php bnh phng nh nht l tm c lng ca vector
thng s b l sao cho tng bnh phng sai s (3.1) nh nht. Theo phng php
ton hc, tm tr s nh nht ca tng bnh phng sai s, ta ly o hm (3.1)
theo b v cho o hm ny bng zero.
Minyy t
n
t
t
n
t
t
2^
11
2 )(
)()( XbyXbyee TT (3.1)
n
p
p
y
y
y
y .
.
.
.
.
2
1
p
b
.
.
.
.
1
0
pnnn
pp
pp
yyy
yyy
yyy
X
21
....
...........
21
11
1
1
...1
p
e
.
.
.
.
1
0
22
Nghim ca phng trnh ny chnh l c lng b ca theo phng
php bnh phng nh nht.
T (3.2) ta c:
Trong b l tr s tho mn iu kin o hm ca eTe = 0. Cc phng trnh
trung bnh trong (3.3) c gi l h phng trnh chun.
3.2.2 Cc tnh cht ca bnh phng cc tiu
Kt qu ca phng php bnh phng cc tiu l mt c lng khng chch ca
b tham s [1]. Trong m hnh hi qui tuyn tnh a bin. Tnh cht ny c th
gii thch khi tm c gi tr ca b v gii thch nh sau:
Phng trnh hi vi cc tr c lng c th vit thnh:
Trong bi l nhng c lng ca tham s m ng i, uc lng sai s m
ng c tnh cho mi thi on t
yXbXX TT )( (3.3)
ttt yy^
(3.2) 02
)(
XbXyX
ee TTT
yXXXb TT 1)( (3.4)
ktnttt yyyy ...22110^
(3.5)
23
kn
n
t
t
1
2
^2
T sai s c lng ta c th tnh c c lng phng sai ca sai s,
Sau ly cn bc 2 t sai s chun ca hi qui,
3.3 Kim nh
Phng php thng k tin hnh nh gi s ph hp ca m hnh l tnh
ton cc h s xc nh, dng thng k F [9] nh gi mc ngha tng qut ca
m hnh, tnh ton cc sai s chun ca c lng v nh gi ngha ca tng
bin c lp .
3.3.1 Kim nh ngha tng qut ca m hnh
xc nh m hnh thch hp vi d liu n mc no chng ta hnh
thnh gi thuyt kim nh:
H0 : j = 0 (1 = 2 =...= j =0)
H1 : j 0 (c t nht mt h s j 0)
Nu gi thuyt H0 trn l ng (tt c cc h s dc u ng thi bng 0)
th m hnh hi qui xy dng khng h c tc dng d on hay m t v bin
ph thuc.
Th tc kim nh cho H0: 1 = 2 = = k = 0 l ng, tnh F0 vi cng thc:
kn
n
t
t
1
2
24
(3.9)
Nu |F0| > F,k,n-k1[9]. T chi gi thuyt H0, tc l tm chp nhn H1 (m hnh c
ngha v mt thng k)
Tip theo c cc gi tr SSR, SSE, SST , chng ta thc hin tnh theo cng thc
sau:
Trong :
SSE(Sum of Square Error) : Tng bnh phng ca sai s.
SSR(Sum of Square Regression): Tng bnh phng ca cc phn d.
SST(Sum of Square Total ): Tng ca cc bnh phng.
Kim nh ny c m t tng qut trong bng phn tch phng sai [1,9] nh sau:
Ngun bin ng Tng bnh
phng
Bc t do Trung bnh bnh
phng
F0
Hi qui
Sai s / phn d
Tng
SSR
SSE
SST
k
n-k-1
n-1
MSR
MSE
MSR/MSE
Bng 3.1: phn tch phng sai
E
R
E
R
MS
MS
kn
SSk
SS
F
1
0 (3.6)
ERT
n
t
tT
n
tTT
R
n
t
tT
n
tT
T
n
t
tE
TTT
E
SSSSSS
yySSn
y
yXbSS
yySSn
y
yySS
yySSyXbyySS
2_
1
^1
2
2_
1
1
2
2^
1
)(
)(
)(
)(
)( (3.7)
(3.8)
(3.9)
25
Nhn nh nhng kt qu thng k h s xc nh chung R2 v h s xc
nh iu chnh - R2adj [1]:
Cch tnh hai h s xc nh ny u c ngha nh gi cht lng c
lng chung ca m hnh hay ni cch khc i l nh gi trnh gii thch ca
cc bin c lp cho i tng d bo. Tuy nhin, c mt s khc bit v mt
ngha ca hai h s xc nh ny. H s xc nh u tin s tng khi s bin gii
tch gia tng, do s khng c kh nng so snh cht lng hai m hnh c bin
c lp khc nhau. H s xc nh iu chnh s khng ph thuc vo bin gii
thch, do chng ta c th so snh v nh gi hai hay nhiu m hnh c bin gii
tch khc nhau.
- H s xc nh chung :
- H s xc nh iu chnh:
3.3.2 Kim nh tham s dc
Tham s dc m t s thay i ca y khi bin c lp Xj (yt--1, yt-2,) thay i,
nhng tt c cc yu t khc Xj u gi nguyn. Mi tham s dc cng chnh l
h s hi quy ring v biu hin bng du v ln c lp vi cc h s khc.
Chng ta mong i s ng gp ngha t cc bin s c lp cho m hnh. S
ng gp ca tng bin s c lp s c m t thng qua s kim nh gi thuyt
nh sau:
n
t
tt
n
t
tt
T
E
yy
yy
SS
SSR
1
_2
1
^2
2
)(
)(
11 (3.10)
1
112
n
SSkn
SS
MS
MSR
T
E
T
EAdj
(3.11)
26
H0 : j = 0 (1 = 2 =... =j =0)
H1 : j 0 (c t nht mt h s j 0)
Mi mt tham s dc s c kim nh mt cch c lp. Mt phng trnh hi
qui s c k ln kim nh cho k tham s h s dc.
Nu ta tm chp nhn H0 : j = 0, th ch ra rng Xj (yt-1, yt-2.) khng c ng gp
trong m hnh. Kim nh thng k cho gi thuyt ny l kim nh t [1,9]vi,
Trong :
bj : l h s c lng ca tham s m ng j
Cjj: l phn t ng cho chnh ca ma trn (XTX)1 tng ng vi bj,
Kim nh t s so snh vi gi tr ti hn tra bng vi (n-k) l bc t do. Nu gi
thuyt ban u khng b t chi (H0 ng) cho mt hay nhiu h s th c th l
gii rng cc bin ny khng c ngha trong m hnh d bo.
Gi thuyt H0 : j = 0 b bc b nu |t0| > t/2, nk1 . Tc l loi gi thit H0 chp
nhn gi thuyt H1.
3.4. M hnh tm c
M hnh t hi qui bc mt c cp ch xt tng quan gia gi tr lin
nhau (yt,yt-1) trong chui thi gian
M hnh t hi qui bc 2 xem xt nh hng ca quan h gia gi tr 2 k trc
^2
0
jj
j
C
bt
.110 ttt yy
.22110 tttt yyy
27
Cng thc t hi qui trn chui thi gian tng qut xt trn quan h ca nhiu
k trc c trnh by nh sau:
Trong :
yt Gi tr bin c lp ti thi im t,
yt-i (i = 1, 2, ..., p) Gi tr bin c lp ti thi im t-i,
o, i (i=1,..., p) H s hi qui,
p bc ca m hnh t hi qui,
t Sai s.
p
i
titit yy
1
.0
28
3.5 V d cho bi ton chui thi gian
Gi s thit lp m hnh d bo chui thi gian vi d liu ngu nhin gm 15 quan
st nh sau:
t 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
yt 1.89 2.46 3.23 3.95 4.56 5.07 5.62 6.16 6.26 6.56 6.98 7.36 7.53 7.84 8.09
Cc bc thit lp m hnh d bo c thc hin ny l:
Bc 1: Nhn dng cu trc m hnh.
- Xc nh cc h s ca hm ACF v PACF
Bng 3.2 cc gi tr hm ACF v PACF cho v d m hnh chui thi gian.
- V th theo cc h s trn quan st v nhn dng m hnh:
Hnh 3.2a th quan st ACF v d m hnh chui thi gian
Lag 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
ACF .79 .58 .38 .21 .05 -.08 -.18 -.27 -.34 -.39 -.40 -.37 -.29
PACF .79 -.13 -.08 -.10 -.09 -.08 -.08 -.10 -.12 -.08 -.04 .00 .02
29
tttt yyy 22110
Hnh 3.2b th quan st PACF v d m hnh chui thi gian
Theo quan st th trn th khi ACF c dng gim nhanh dn (theo dng hnh s
m) v PACF ch c duy nht mt h s tr 1 c ngha th m hnh AR(1) l m
hnh c chn tt nht nhng chng minh gi thuyt nhn dng trn, chng ta
gi nh rng m hnh c tr l 2 nh sau:
Bc 2: c lng tham s vi phng php bnh phng cc tiu
30
Xy dng ma trn t chui d liu trn:
M hnh c vit li li vi dng ma trn y=Xb+ ta c lng c cc tham
s theo phng php OLS, tm
yXXXb TT 1)(
p
.
.
.
.
1
0
7.537.841
7.367.531
6.987.361
6.566.981
6.266.561
6.166.261
5.626.161
5.075.621
4.565.071
3.954.561
3.233.951
2.463.231
1.892.461
X
8.09
7.84
7.53
7.36
6.98
6.56
6.26
6.16
5.62
5.07
4.56
3.95
3.23
y
2
1
0
b
31
Kt qu:
T cc h s c lng trn ta c phng trnh c lng hi qui
08.0
1.1
8.0
byXXXbTT 1)(
7.53 7.36 6.98 6.56 6.26 6.16 5.62 5.07 4.56 3.95 3.23 2.46 1.89
7.84 7.53 7.36 6.98 6.56 6.26 6.16 5.62 5.07 4.56 3.95 3.23 2.46
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
XX T
7.537.841
7.367.531
6.987.361
6.566.981
6.266.561
6.166.261
5.626.161
5.075.621
4.565.071
3.954.561
3.233.951
2.463.231
1.892.461
393.4997 420.8423 67.63
420.8423 451.3932 73.58
67.63 73.58 13
XX T
4.871867 5.30788- 4.697623
5.30788- 5.811533 5.28007-
4.697623 5.28007- 5.523661
)( 1XX T
7.53 7.36 6.98 6.56 6.26 6.16 5.62 5.07 4.56 3.95 3.23 2.46 1.89
7.84 7.53 7.36 6.98 6.56 6.26 6.16 5.62 5.07 4.56 3.95 3.23 2.46
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
yX T
8.09
7.84
7.53
7.36
6.98
6.56
6.26
6.16
5.62
5.07
4.56
3.95
3.23
446.1821
479.6185
79.21
32
Tnh ton cc sai s theo phng trnh c lng hi qui nh sau:
- c lng phng sai ca sai s :
- Sai s chun ca hi qui:
Bc 3: Kim nh
* Kim nh tng qut m hnh
- Cc sai s:
- H s xc nh chung:
-H s xc nh iu chnh:
21
^
08.08.01.1 ttt yyy
11262.001268.01
2
kn
en
t
t
127.0)( 2^
1
t
n
t
tE yySS
030.28)( 2
1
^
yySSn
t
tR
.157820.127030.28 ERT SSSSSS
995.0157.28
127.01
)(
)(
11
1
_2
1
^2
2
n
t
tt
n
t
tt
T
E
yy
yy
SS
SSR
012.011
126.0
213
)( 2^
1
2
^2
tt
n
t
t yy
kn
e
33
- Kim nh s tn ti m hnh :
t gi thuyt
H0 : = 0
H1 : j 0 (c t nht mt h s j 0)
Cho tin cy kim nh l 95%, ta c mc ngha = 5%. Vi n=13 v k=2. Tra
bng ca phn phi F, ta tm c gi tr ti hn l : F0.05,10,1= 3.81.
Tnh ton gi tr kim nh.
|F0|> F0.05,2,10= 4.10. Do , bc b gi thuyt H0, tc l tm chp nhn H1.Nh vy
m hnh c ngha v mt thng k.
* Kim nh tham s dc:
Kim nh gi thuyt
H0 : j = 0
H1 : j 0 (c t nht mt h s j 0)
Vi v d ny ta c 2 bin c lp trong m hnh. Do , j=1,2. Chng ta kim nh
t kim nh mi h s hi qui vi tin cy 95%, gi tr t tnh ton s c so
snh vi gi tr t ti hn t bng phn phi Student vi (n-k-1) bc t do v mc
ngha /2=0.025. Tra bng phn phi t/2,n-k-1= t0.025,10 = 2.228.
t gi thuyt
995.0
12157.28
11127.0
1
1
112
n
SSkn
SS
MS
MSR
T
E
T
EAdj
1105
10
127.02
030.28
1
0
kn
SSk
SS
FE
R
34
H0 : 0
H1 : 0 .
Tnh
Gi tr |t02| < t0,025,10 =2.2281. Nn ta chp nhn gi thuyt H0, tc l bin ph
thuc yt-2 khng ng gp trong m hnh ny.
Tng t ta kim tra
t gi thuyt
H0 : 0
H1 : 0
Tnh
Gi tr |t01|> t0,025,10 = 2.228. Nn t chi gi thuyt H0, tc l tm chp nhn gi
thuyt H1, bin ph thuc yt-1 c ng gp trong m hnh hi qui ny.
Bc 4: M hnh tm c v d bo gi tr
Qua cc bc tnh ton v kim nh trn ta tm c m hnh hi qui bc 1
nh sau
110 tt yy
0.335^
22
2
202
C
bt
2.964^
11
2
101
C
bt
35
- Dng phng php OLS nh tnh ton trn ta c m hnh hi qui c lng cho
vic d bo:
d bo cho k th 16 ta c:
1
^
91.09.0 tt yy
262.8362.79.091.09.0 1516
^
yy