Chuyn 1: Th gii quan duy vt bin chng v vai tr ca n i vi nhn thc khoa hc v i sng con ngi

Th gii quan l h thng quan im, quan nim tng qut ca con ngi v th gii, l nhng quan im, quan nim bao qut, tng qut v v tr, v x hi, v nhn sinh v v nim tin tnh cm ca con ngi c hnh thnh tch ly trong qu trinh chinh phc ci to th gii.

Th gii quan trit hc l mt thnh phn to ln th gii quan, l ht nhn, ct li, l trung tm l lun ca th gii quan, ca cc thnh phn to ln th gii quan.

Th gii quan trit hc l trung tm l lun ca th gii quan v cc thnh phn to ln th gii quan, bao gm 2 chc nng l chc nng nhn thc v chc nng phng php lun.

Chc nng nhn thc ca th gii quan trit hc nm bt v khi qut th gii tm mc bao qut, tng th, ph qut nht, cn bn nht, quan trong nht. Trang b cho con ngi hiu bit v bc tranh ton cc, tng th ca th gii, gip con ngi nm bt c yu tnh cn bn ca vn vt, vn s.

Mt khc, chc nng nhn thc ca th gii quan trit hc xy dng mt h thng l lun bao gm cc phm tr logic cht ch, khoa hc phn nh c bc tranh chn thc v th gii.

Chc nng phng php lun ca th gii quan trit hc ch ra v xy dng cc nguyn tc, phng php nh gi kt qu nhn thc th gii ca cc khoa hc. t c s phng php lun cho vic nghin cu ca cc khoa hc.

Chc nng phng php lun ca th gii quan trit hc cn ch ra v xy dng nguyn tc phng php lun, nh hng hot ng ci to hin thc ca con ngi mt cch thch hp v c hiu qu nht.

Th gii quan duy vt bin chng l th gii quan tha nhn, khng nh s tn ti khch quan ca vt cht. Khng nh vt cht l ci c trc v quyt nh thc, thc l ci c sau, do vt cht sinh ra v ph thuc vt cht.

Th gii quan duy vt bin chng l th gii quan khoa hc trit . N gii quyt ng n vn c bn trit hc trn lp trng ca ch ngha duy vt bin chng. N trit vn dng th gii quan da vo vic nhn thc mt vn c th ca th gii l x hi. N m rng th gii quan duy vt v t nhin sang lnh vc x hi v lm cho th gii quan ca n y v hon thin hn.

Th gii quan duy vt bin chng c s thng nht gia th gii quan duy vt v phng php bin chng. Trong th gii quan duy vt bin chng bao hm phng php bin chng v ngc li phng php bin chng bao hm th gii quan duy vt. Hai mt gn lin, thng nht vi nhau, khng tch ri, th gii quan cha ng php bin chng v ngc li php bin chng cha ng th gii quan.

TGQ duy vt bin chng c s thng nht gia tnh khoa hc v tnh o, gia l lun v thc tin. N gn lin l lun vi thc tin, tri thc vi hnh ng. N tr thnh ngn c l lun cho vic ci to t nhin, ci to x hi.

TGQDVBC l mt h thng m. N lun lun n nhn nhng kt qu nghin cu KH mi v nhng thnh cng trong hot ng thc tin. N lun lun khi qut thnh tu nghin cu ca cc khoa hc b sung v h thng tri thc ca n.

TGQDVBC a ra h thng cc quan im, quan nim v v tr, x hi v con ngi t p dng cc phng php bin chng, kt hp gia l lun v thc t v a ra ci nhn tng qut, chn thc v th gii.

TGQDVBC a ra quan nim ca trit hc v th gii hay ni cch khc l v tr quan bao gm h thng cc quan nim sau:

Ch c th gii duy nht v thng nht l th gii vt cht, th gii ny c sn khng phi do lc lng siu nhin no to ra. Th gii ny tn ti khch quan c trc, c lp vi nhn thc, hiu bit ca con ngi.

Mi yu t b phn cu thnh th gii vt cht u c mi lin h vi nhau. Chng u l nhng dng c th ca vt cht hoc c ngun gc vt cht do qu trnh bin i ca vt cht sinh ra v chu s chi phi ca quy lut khch quan vn c ca chnh th gii vt cht.

Th gii vt cht tn ti vnh vin, v tn, v hn. N khng c sinh ra v cng khng b mt i. N lun lun hng hu nhng n lun lun bin i hnh thc tn ti ca n trong th gii ny khng c g khc ngoi nhng qu trnh vt cht ang bin i, ang chuyn ha ln nhau lm cho vn vt va l nguyn nhn va l khch quan ca nhau.

TGQDVBC a ra h thng quan nim su sc v x hi l mt b phn cu thnh th gii vt cht hay gi l x hi quan, bao gm:

XH l mt b phn cu thnh ca th gii vt cht ni chung, s tn ti ca x hi l mt hin tng khch quan do qu trnh vn ng bin i khch quan ca th gii vt cht to ra.

Sn xut vt cht l nn tng quy nh s tn ti ca x hi, quy nh c cu bn trong ca x hi v ca cc mi quan h x hi, khng c sn xut vt cht th khng c s tn ti x hi, khng c quan h x hi.

X hi l mt c th sng vn ng pht trin theo nhng quy lut khch quan vn c ca n. Quy lut tn ti vn ng pht trin theo nhng quy lut khch quan vn c ca n. Quy lut tn ti vn ng bin i ca x hi cng khch quan, tt yu nh cc quy lut ca t nhin, khng ph thuc vo nhn thc ch v nguyn vng ca con ngi. Tuy nhin, quy lut XH c tnh uyn chuyn khng tuyt i chnh xc quy lut t nhin.

Khng phi ch ca cc lc lng siu nhin hay thin ti, ch ca cc c nhn quyt nh s vn ng bin i pht trin ca x hi m chnh mi lin h v tc ng qua li gia cc phm vi, lnh vc, cc yu t bn trong ca x hi to thnh ng lc quy nh s vn ng bin i pht trin ca x hi.

Con ngi l ch th ca lch s l ch nhn ca cc qu trnh lch s nhn thc, nm bt quy lut ca x hi v vn dng n vo trong hot ng ca mnh, lm cho XH ngy cng tin b hn, vn minh hn, nhn vn hn l s mnh ca chnh con ngi ch khng phi ca th lc siu nhin no nm ngoi con ngi.

TGQDVBC a ra nhn nh v con ngi l sn phm ca qu trnh vn ng t nhin, bao gm:

Con ngi l sn phm ca qu trnh vn ng ca gii t nhin. N hnh thnh xut hin trn c s ca loi vn bc cao c b c v h thn kinh trung ng, lao ng v cng vi lao ng l ngn ng. l 2 yu t chnh thc y qu trnh tin ha ca loi vn bc cao thnh loi ngi, chuyn ha tm l ng vt thnh thc con ngi. V vy, con ngi l 1 thc t thng nht khng th tch ri ca cc sinh hoc v x hi, l tng ha ca cc yu t sinh hc v yu t x hi v lun lun chu s chi phi ca cc yu t ny.

Trong tnh hin thc ca n, bn cht ca con ngi l tng ha cc quan h x hi cc quy lut XH. Cc QHXH, QLXH quy nh tnh XH ca con ngi, quy nh tnh loi ngi ca con ngi, lm cho con ngi phn bit vi loi vt khc.

Con ngi l ch th sng to ra lch s chn chnh ca bn thn n, khng c con ngi tru tng m ch c con ngi sng ng, hot ng trong 1 XH nht nh, trong 1 thi i nht nh trong nhng iu kin nht nh. V vy, con ngi va l ch th ca lch s, va l sn phm ca lch s.

Trit hc l c s l lun ca cc khoa hc, l th gii quan v phng php lun ca cc khoa hc. Cc khoa hc khng th khng b chi phi bi th gii quan v phng php lun trit hc, c bit l th gii quan duy vt bin chng. TGQDVBC nh hng nghin cu ng n cho cc khoa hc, tc ng nh hng n tin trnh nghin cu n tin trnh nghin cu ca cc khoa hc. Cc khoa hc khng th khng b chi phi bi TGQ khoa hc ng n ca ch ngh duy vt bin chng.

Th gii quan duy vt bin chng to iu kin thun li thc y cc khoa hc pht trin . N gip cho cc khoa hc nh hng ng con ng nghin cu ca mnh, bi v th gii quan khi qut ng n bc tranh tn ti v vn ng ca th gii quan. V vy th gii quan duy vt bin chng lm cho cc khoa hc pht trin nhanh hn. i su nghin cu th gii mt cch c hiu qu hn.

Th gii quan duy vt bin chng vi bn cht khoa hc c tnh m ca n vi tm nhn bao qut tng th ca n. N c kh nng d bo xu hng vn ng chung ca cc khoa hc. Dn ng cc khoa hc, gi m nhng vn nghin cu cho cc khoa hc. B xung b tc tri thc cho cc khoa hc. Tin on s pht trin c tnh xc sut ca cc l thuyt chuyn ngnh.

ngha phng php lun th gii quan duy vt bin chng bao gm nguyn tc khch quan v nguyn tc nng ng sng toNguyn tc khch quan ch ra mi nghin cu khoa hc mun t ti tri thc chn thc, t ti hiu bit ng, t ti chn l. Phi duy tr s tn ti khch quan ca th gii, ca cc s vt hin tng. Khng c xut pht t mun ch quan ca con ngi. Khng c ly ch mong mun ch quan ca con ngi p t cho th gii, cho cc s vt hin tng. S vt hin tng tn ti din bin nh th no, phi nm bt nh n tn ti ng nh n din bin. S vt, hin tng vn ng bin i nh th no phi nm bt s vn ng bin i ca s vt hin tng nh th y. Phi tn trng thc t khch quan, cc quy lut vn ng khch quan ca th gii, ca cc s vt, hin tng.

Nguyn tc nng ng sng to ch ra trong nhn thc cng nh trong hot ng thc tin, phi lun lun pht huy tnh tch cc, t gic, tnh nng ng sng to ca thc. Phi chng li thi li, tr tr v coi trng vai tr ca thc t tng v cng tc gio dc tin tng thc khoa hc. Phi ngn nga bnh ch quan duy ch. Nhng cng ng thi chng li li suy ngh gin n nng vi trong hnh ng.Chuyn 2:PHP BIN CHNG DUY VT MAX-XIT V VAI TR CA N I VI NHN THC KHOA HC V I VI THC TIN CCH MNGBin chng l khi nim trit hc dng ch ton b cc tnh cht c im vn c ca s vt hin tng, l cc tnh cht nh: tn ti, lin h, tng tc bin i v chuyn ha.

Cc b phn cu thnh ca bin chng bao gm bin chng khch quan v bin chng ch quan.Bin chng khch quan l bin chng ca th gii vt cht, bin chng ca cc s vt hin tng to thnh th gii vt cht. l bin chng t nhin vn c ca qu trnh tn ti, lin h tng tc v bin i, chuyn ha thnh th gii vt cht ca s vt hin tng.

Bin chng ch quan l bin chng ca t duy, bin chng ca qu trnh nhn thc th gii ca con ngi.Hai mt ca vn c bn ca trit hc v quan h gia bin chng khch quan v bin chng ch quan. T vic gii quyt hai mt ca vn c bn ca trit hc v quan h bin chng khch quan v bin chng ch quan.Bin chng duy vt l bin chng ng trn lp trng ca ch ngha duy vt tha nhn, khng nh bin chng khch quan (bin chng ca bn thn th gii vt cht ca cc s vt hin tng) quy nh bn cht ch quan v bin chng ch quan tc ng tr li, nh hng bin chng khch quan.

Cc hnh thc ca bin chng duy vt bao gm: Bin chng duy vt thi c i (t pht) v Bin chng duy vt thi hin i (t gic).

Bin chng duy tm l bin chng ng trn lp trng ca ch ngha duy tm tha nhn, khng nh bin chng ch quan (bin chng ca nhn thc ca t duy) quy nh bin chng khch quan v bin chng khch quan tc ng tr li, nh hng tr li bin chng ch quan. Cc hnh thc ca ch ngha duy tm bao gm bin chng duy tm khch quan (bin chng ca nim, nim tuyt i) v bin chng duy tm ch quan (bin chng ca cm gic, thc).Php bin chng duy vt Mc xt nghin cu th gii trong s rng buc, ph thuc ln nhau ca s vt, hin tng, s thng nht, u tranh ca cc mt i lp, trng thi vn ng bin i ca s vt, hin tng trong th gii . c im ca php bin chng duy vt Mac-xt th hin cc ni dung sau:Php bin chng duy vt max-xit l mt khoa hc c i tng, c phng php nghin cu ca n, c tnh l lun, c tnh h thng ca n. Theo ngghen Php bin chng duy vt chng qua ch l mn khoa hc v nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy.

Php bin chng duy vt c i => t pht

C in c => Duy tm

Php bin chng duy vt Max-Angghen => khoa hc

C s kt hp ca tnh ng v tnh khoa hc v tnh cch mng. Trong lun lun kt hp ca 3 tnh cht ny.Tnh ng:

Tnh khoa hc: khch quan khoa hc ca th gii

Tnh cch mng: lun lun i mi

Php bin chng duy vt max-xit lun lun c s thng nht gia l lun phng php v thc tin. L lun to ra phng php v phng php ch o thc tin.

Php bin chng duy vt Max-xit: c s thng nht, bin chng gia bin chng khch quan v bin chng ch quan. Gia bin chng ca khch th v bin chng ca ch th.

Bin chng: -Tn ti

-Lin h

-Tng tc

-Bin i

C s thng nht ca phng php bin chng v logic hc v l lun v nhn thc. Php bin chng va l l lun nhn thc khoa hc va l logic hc.

T nhng c im ca php duy vt bin chng Mc xt, php bin chng duy vt Mc xt da trn nhng nguyn l: Khi qut bc tranh v mi lin h tng th v ton b th gii. Mi lin h trong t nhin, trong x hi, trong t duy v mi lin h gia t nhin, x hi v t duy.

Gii thch vai tr ca mi lin h, i vi s tn ti hay khng tn ti, s vn ng ca mi s vt hin tng.

Khi qut khuynh hng vn ng ca mi s vt hin tng v ni dung ca s pht trin ca mi s vt hin tng trnh pht trin, cht lng pht trin ca s vt hin tng.

Ch ra con ng v cch thc ca s pht trin ca s vt hin tng l tun theo cc quy lut ni ti. Cc quy lut ny l cu trc ni ti v ng lc to nn s vn ng s pht trin ca mi s vt hin tng.

Cc quy lut ca php bin chng duy vt Max-xit:Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp, ch ra ngun gc ng lc bn trong ca mi s vn ng bin i ca s vt hin tng. l s u tranh gia cc mt cc thuc tnh, cc yu t b phn c khuynh hng i lp bn trong s vn hin tng.

Quy lut lng cht: ch ra cch thc ca mi s bin i ca s vt hin tng, cch thc l: bin i dn dn, t t v lng n mt mc nht nh dn n s thay i v cht

Quy lut ph nh ca ph nh: ch ra cch thc v khuynh hng chung ca mi s vn ng. Cch thc bin i ca s vt l hnh thc, dng thc tn ti ny, ph nh, thay th hnh thc, dng thc tn ti ny, ph nh, thay th hnh thc dng thc v gn lin vi s ra i ca ci mi.

Cc cp phm tr trong php duy vt bin chng duy vt Mc xt:Khi qut cc mt, cc hnh thi lin h ca cc yu t b phn to thnh s vt hin tng.

Ch ra cc nc thang trnh nhn thc th gii, ngay trong cc khi nim phm tr v gi tr ca chng.Php duy vt bin chng Mc xit l php bin chng c vai tr quan trng trong nhn thc khoa hc v thc tin cch mng.i vi vic nhn thc khoa hc, php BCDV Macxit bao gm cc chc nng th gii quan, phng php lun v chc nng tip cn cc khoa hc.

Chc nng th gii quan: hnh thnh bc tranh khoa hc v th gii mang tnh khi qut cao. Lm sng t mi quan h gia nhn t ch quan v hin thc khch quan, gia ch th nhn thc v th gii khch quan dn n tnh tch cc cho hot ng ci to th gii v gio dc con ngi.

Trong chc nng phng php lun, phng php bin chng duy vt Macxit ng vai tr nh mt nn khoa hc khch quan v th gii, a li s hiu bit ng n v th gii. N l cng c nhn thc khoa hc v l phng php lun ca hot ng thc tin v tr thnh nguyn tc cng c tc ng ci to th gii.

Chc nng tip cn cc khoa hc:Php bin chng duy vt Macxit: l cng c nhn thc ng ng gip cc nh khoa hc v cc khoa hc nh hng ng n trong nghin cu chuyn ngnh. N gip cc khoa hc v i th, con ng nghin cu phng hng t vn , cch gii quyt vn , trnh c nhng lm lc hay m mm trong nghin cu ca chng.

Php bin chng duy vt l c s lc lng ng n cho vic xy dng cc l thuyt khoa hc v gii thch thnh tu ca cc khoa hc. N l tin , l c s l lun ng n cho cc khoa hc trong vic xc nh kin thc khoa hc ca mnh.

Php bin chng duy vt: l c s l lun ng n gii quyt nhng vn trit hc ny sinh, trong qu trnh nghin cu ca cc khoa hc n cung cp phng php lun ng n cc khoa hc tm ra li gii p v gii php ng n gii quyt cc vn chuyn ngnh. N gi m nhng vn mi v hng dn cc khoa hc vo vic phc v i sng con ngi.

Php bin chng duy vt: l cng c l lun ng n gip cc khoa hc vn dng t duy l lun thch hp trong nghin cu chuyn ngnh. N ch ra cch thc, phng php vn dng khi nim i su vo i tng v khi qut cc tng bc, cp , bn cht ca s vt mt cch khoa hc thch hp.

i vi thc tin cch mng, trit hc Macxit: Php bin chng duy vt l c s l lun phng php lun cho vic nhn thc v hot ng cch mng. V mt nhn thc, n gip loi ngi nhn thc v khi qut ng tnh hnh, thc trng, v xu hng ca iu kin hon cnh, v tm ra cc bin php gii php thch hp gii quyt cc vn nhim v i sng con ngi t ra.

Php bin chng duy vt Macxit: Gip con ngi nm bt s vt hin tng trong tin trnh vn ng ca n. N l c s l lun phng php lun ch o ch th xc nh phng hng khoa hc ng n. N ch ra cho loi ngi thy s bo th tr tr, trong s nhn thc ca con ngi v khng nm c bin chng ca s vt hin tng.

Php bin chng duy vt Mac-xit: Thng qua h thng tri thc l lun v phng php khoa hc ca n, cng c nim tin con ngi vo tri thc ng c khi qut v ch ra cc phng php hnh ng thch hp gii quyt nhng nhim v do thc tin i sng t ra.

Cc nguyn tc nhn thc ca php duy vt bin chng Mac xit:* Nguyn tc lin h: Mi s vt hin tng, mi yu t b phn, mi giai on qu trnh, u c mi lin h rng buc quy nh ph thuc ln nhau. u tc ng qua li nh hng ln nhau. Nn v mt nhn thc tn ti, hay khng tn ti ca mi lin h s vt hin tng vi cc s vt hin tng khc. M ch c vn mi lin h s vt hin tng c nhn thc hay cha c nhn thc m thi. V vy trong bt k phm vi lnh vc no cng phi t s vt hin tng vo trong mi lin h khch quan ca n. nhn thc nghin cu, nu tch s vt hin tng ra khi mi lin h ca n l sai lm ngay t u v mt phng php.

* Nguyn tc ton din:

Mi s vt hin tng c nhiu mi lin h khc nhau, cc mi lin h cng tn ti tc ng, quy nh s tn ti vn ng ca s vt hin tng. Nn phi c quan im ton din khi ngin cu xem xt s vt hin tng.

Nguyn tc ton din i hi ch th nghin cu phi:

-Nghin cu xem xt y cc mi lin kt ca s vt hin tng

-Phi c cc nhn h thng, ci nhn bao qut s vt hin tng

-Phi tnh n tng ha cc mi lin h mun v ca s vt hin tng i vi cc s vt hin tng khc.

* Nguyn tc lch s c th: Mi s vt hin tng khng ch c mt mi lin h m c nhiu mi lin h. V cc mi lin h c v tr vai tr khc nhau, nn phi c quan im lch s c th, quy nh ny i hi:

-Phi t s vt hin tng vo trong hon cnh khch quan c th, trong khng gian thi gian c th, nghin cu xem xt.

-Phi phn loi c v nh gi c v tr vai tr ca tng mi lin h, i vi s tn ti vn ng ca s vt hin tng.

-Phi lm ni bt ln nhng mi lin h c bn, bn cht nht, quan trng nht ca s vt hin tng.

* Nguyn tc vn ng: Mi s vt hin tng u vn ng bin i, u chuyn ha t hnh thc tn ti ny sang hnh thc tn ti khc. Khng c s vt hin tng no bt bin gi nguyn tnh trng nh n l. Tt c u qu u tm thi, thong qua. V vy mun nhn thc s vt hin tng, th phi nhn thc chng trong trng thi vn ng bin i, ch khng phi trong trng thi bt bin, tnh ti ngng tr.Gi tr ca PBCDV Mc xt, lin h vi bn thn.

Chuyn 3:

Trit hc Trung Quc c i

Hc thuyt m dng ng hnh

*Trit hc Trung Quc c i l mt nn trit hc c thc tin lch s lu i. N c hnh thnh vo thi k ch chim hu n l tan r chuyn sang ch phong kin. l kho tng t tng th hin quan nim ca ngi Trung Quc v v tr v nhn sinh. Cc h thng t tng trit hc ca Trung Quc va c lp va an xen vi nhau va ph phn, va k tha ln nhau. Mi trit gia l mt mu mc trong phong cch sng v hnh ng, gia t tng v hot ng ca mi trit gia v h thng trit hc ca n khng c khong cch m lun lun thng nht vi nhau.

*Trit hc Trung Quc c i lm mt nn trit hc phong ph a dng cha ng tt c cc lnh vc khc nhau. T bn th lun, nhn thc lun, logic hc, o c lun l, chnh tr, v phng php tr nc. Nhng l mt nn trit hc c sc in hnh thng xut pht t quan im chung v o => t qu trnh ny cc h thng trit hc gii thch s vn ng ca o v s chi phi ca n i vi t nhin, x hi v con ngi.

o gm c: Thin o, nhn o

-Thin o: tc l o tr vi cc cp phm tr nh: m Dng. Thng Bin. ng Tnh. Bin Ha. Th - Dng. V Hu. Tng Tu. Hnh Thn. Nht Nh. L Kh

-Nhn a vi cc cp phm tr nh: Tn Tnh. Tnh Nhn Ngha. Ngha Li. Danh Thc. Cng T. Thin c.

*L mt nn trit hc phong ph a dng, cha ng nhu lnh vc khc nhau. Tuy nhin, o chun ni bt nht ca cc h thng trit hc Trung Quc c i l tp trung bn v con ngi, bn v o lm ngi, bn v nhn tr (cai tr con ngi).

-Nu nho gia: ch trng chnh tr gio ha o c thi hnh chnh tr ci to con ngi.

-Mc gia: li dng nhn i, thng ng, thng hin tr nc yn dn.

-o gia: ch trng v vi

-Php gia: Php lun thng pht

-Nu nho gia vin dn li ni v vic lm ca cc thnh nhn xa lm khun mu tr nc th php gia l ch trng thi bin, php bin (thi th thay i th cch cai tr thay i). Tuy nhin tp trung li tt c cc hc thuyt trit hc u c chung mc ch lm cho thin h thi bnh. Lun ku gi con ngi l mt tiu v tr. Phi ha ng vo i v tr.

*Cc hc thuyt trit hc ca Trung Quc c i khi qut l lun theo phong cch t duy cha r, rch ri dt khot nh trit hc phng ty. M thng dng chm n gn, ng ngn c tch cht hnh tng khu gi hnh tng lin tng. To nn s thm trm su sa v v bin. l cch din t (din t qun li, ngoi li) m ra s suy ngm. Nghin cu trit hc Trung Quc v vy trnh phi vt chanh b v, n ma b b th mi pht hin ra hm tng cha ng cc su sa trong trit hc. l mt trong nt hp dn li cun nht ca trit hc Trung Quc c i.

3.1.Hc thuyt m dng

*Ngun gc ca th gii:

-Thi cc l ngun gc ca th gii. l nguyn kh, mt th kh tin thin, mt th linh cn bt dit, v cng huyn diu Thi cc t vn ng bin thnh lng nghi, l m dng. m khng thun l m, dng khng thun l dng, trong dng c m, trong m c dng. m dng m chong ly nhau, khng tch ri nhau, m quy nh ln nhau. m l iu kin ca dng, dng l iu kin ca m. m dng tuy hai m mt, tuy mt m hai.

-m dng tc ng to ra t tng l: Thin dng Thi dng, thin m thi m l bn giai on bin chuyn ca s vt.

-T tng vn ng to ra bt qui l: Kin (cn), oi , Ly, Chn, Tn, Khm, Cn, Khn.

S vn ng ca th gii: vn vt trong v tr l bin ha ca m dng v u thu v hai th lc l m v dng. Bin dch ca m dng l ci ngun ca mi bin ha. L c s ca mi s phong ph v a dng ca th gii. Bin dch ca m dng to ra thin hnh vn trng ca cc s vt hin tng trong v tr. o ca dch l bin. Tt c u bin, khng c ci g ng yn tnh ti.

Bin dch ca m dng to ra lc lng tng ng tng cn, hc tch tim v lc phn phc.-Tng ng tng cn: l s giao cm lm cho vn vt sinh sinh ha ha. Hai kh m dng giao cm vi nhau to ra sinh kh ca vn vt.

-Tch tin: l qu trnh bin i ca vn vt l qu trnh thay i dn dn, t t, l s t bin ch khng phi l t bin.

-Phn phc: l s bin i thun nghch ca vn vt, vn vt bin i n cng cc th bin i ngc li, quay tr li ci ban u.

*Bn ca th gii: m dng l bin dch bin ha, nhng cng l bt dch bt bin. S bin dch bin ha ca m dng, v vy ca vn vt bao gi cng din ra trong vng trt t, theo mt quy lun bt di bt dch => gi l thng hng, thng hng nhng bin chuyn. Bin m chng bin, chng bin m bin.

3.2.Hc thuyt ng hnh

*Thy, ha, mc, kim, th l nm thnh t ca ng hnh chng lin h mt thit vi nhau, tc ng qua li chuyn ha ln nhau. Do s tc ng qua li gia chng m tm ra lut tng sinh tng khc. Ng hnh tng sinh l qu trnh cc hnh tc ng to nn, quan h sn sinh ln nhau.

Ng hnh tng khc, l qu trnh cc hnh tc ng to nn gii hn khc ch ln nhau.

Do s tc ng qua li gia cc hnh, hay do lut tng sinh tng khc, m vn vt ny n, tn ti, hy dit. S sinh dit ca vt l mt qu trnh v tn sinh dit dit sinh. Trt t ca v tr, v s din tin ca cc qu trnh u do lut. Tng sinh tng khc v vy bc tranh tng th ca v tr l nh sau:

*Ng vt: Nc, la, cy, kim loi, t

*Ng th: l nm th ca vn vt, ngn ng, nhn di, trn, vung

*Ng thi: ng, h, xun, thu, v khong gia ca cc ma

*Ng phng: Bc, nam, ng, ty v trung ng.

*Ng sc: en, , xanh, trng, vng

*Ng v: Ra, chim, h, ngi

*V con ngi:

-Ng tng: Can (gan), ph (phi), Tm (tim), Thn,T (l lch)

-Ng ph: V (d dy), m (mt), tiu trng (rut non), i trng (rut gi), bng quang (bng i).

Ng quan: mt, mi, tai, li, thn.

-Ng s: Dung mo, li ni, nhn, nghe, suy ngh.

-Ng phc: Sng lu, giu c, thnh vng yn n, yu chung o c, bo ton tnh mng.

nh gi bn thn v cc hc thuyt trnV hc thuyt m dng: thc cht ca thuyt m dng l gii thch ngun gc v bn thn ca v tr, n phn nh nhn thc v hiu bit ca ngi TQ c i v th gii. Ly thi cc, ly m dng v s tc ng qua li gia chng gii thch ngun gc hnh thnh ca vn vt trong v tr. T quan nim c bn ny, hc thuyt m dng gii thch s vn ng ca th gii, s tc ng qua li gia 2 th lc m dng l ngun gc ca mi s hnh thnh, bin i din ra trong th gii, gii thch trt t v nguyn l ca v tr.V hc thuyt ng hnh: l s khi qut tru tng nhng vt cht c th tn ti trong th gii nh nc, la, cy ci, kim loi v t. C th ni l 5 loi vn ng, 5 loi quan h c rt ra t quan h hin thc ca cc s vt, hin tng c th, thc cht ca thuyt ng hnh v vy l s c th ha ca thuyt m dng v l phn nh nhn thc, hiu bit ca ngi TQ c i v cu trc khng gian ca v tr, cng vi cc mi quan h v s vn ng bin chng ca chng.Chuyn 4:Trit hc n v th gii quan ca trit hc Pht gio

Tng quan v trit hc n :???1.c im ca trit hc n c i

*Thi gian v ngun gc hnh thnh trit hc n : c hnh thnh t thi ti c xa xm. Trc c nn trit hc thnh vn ca phng ty, chu u hng nghn nm.

-Ngun gc l lun ca trit hc n l nhng t tng cha trong hai b kinh Veda, upanishad. Nhng nguyn l o l c tnh cch x hi trong hai b kinh ny l c s l lun cho vic hnh thnh cc h thng cc trng phi trit hc ca n .

-Trit hc va n tng trong tn gio, va song hnh cng tn gio m da vo tn gio va trin khai cng tn gio. Trit hc v tn gio nh l hai mt qu trnh nhn thc v nh l o sng ca con ngi.

-Trit hc c quan nim nh l mt o sng cn thit c thc hnh trong i sng.

*Trit hc n l mt nn trit hc c tnh cch truyn thng, n c tri tn: n c bit mi. o su v trin khai nhng ngha ca nhng chn l, c truyn.

Ti bi thm cho lu i trit hc c gi tr ngn xa. Bo v v gi gn nhng di sn t tng trit hc. Nhng chn l trit hc ca qu kh l thc thng trc ca cc hin tng, cc trng phi trit hc.

-Cc hin tng cc trng phi trit hc khng chng i nhau, m bnh ng vi nhau. V chng c quan nim cch nhn khc nhau cch m t khc nhau v cng mt chn l.

-Cc trit gia ni tip nhau, khng t ra mc ch to ra mt trit hc mi. Mi ngi ng h mt h thng c ri bo v, hon thin n, tng cng cc chng c cho n hn l tm kim cc sai lm. Khi ng chm nhng vn mi, cc yu t vn ha mi cc trit gia lun lun ng vng trn quan im truyn thng th nhn. V vy chn l trit hc lun lun c lm sng t. Cc t tng trit hc khng b nhi s mt cch c on, v cng khng nht thit b cho ta nh trit hc truyn thng, v ni di qu kh,ni lin qu kh vi tng lai.

*Trit hc n l nn trit hc tm linh thc nghim. N ly th gii bn trong, ly danh sch ni gii lm i tng nhn thc t tp.

-Nn trit hc ku gi con ngi quay tr li chnh mnh, tm ti vn m ngay ti ni tm ci ng chn thc, b che lp bi tn cng ca thc. Thc hin v chng c ci thc ti, chm su trong thc bn thn.

Thy c s thng nht ca ci i ng ca v tr . Vi ci ti tiu ng l ni con ngi

*Trit hc n lun lun hng v gii thot, tt c cc h thng trng phi trit hc u nhm mc ch l dit kh, l gii thot con ngi khi cuc sng trn th do dc vng thc y.

Cc h thng cc trng phi trit hc n c i l cc gii thot lun khc nhau, trn tr vi kip ngi v ni kh ca con ngi. Trit hc n d theo khuynh hng no cng cp n k hoch sng ton din cng nhm mc ch gii thot ngay ti th gian. Cu cnh ca loi ngi l gii thot t n t do tuyt i v tinh thn v linh hn khi rng buc khi lun hi, nghip chng, gii phng con ngi l mc ch ti hu ca mi hc thuyt trit hc.

2.Trit hc Pht gio

2.1.Ngi sng lp v kinh in Pht gio.

*Siddatha gautama (Sakymuni). Tt t a Thch ca mu ni sinh : 624 554 TCN rm thng 4

*Gio l:

-Tng kinh (Sutha): l nhng li dy ca Pht khi cn sng dy chng sinh v nguyn l nhn qu, v v thng v ng, ni kh ca kip ngi.

-Tng lun: l nhng sch do t Pht lm ra, gii thch t tng ca Pht.

-Tng lut: l nhng gii lun m Pht t ch nh v ging dy. l nhng gio lun rn dy cc iu thin, v khuyn trnh cc iu khc.

2.2.Ni dung ca trit hc Pht gio.

2.2.1.Th gii quan ca Pht gio.

*Ngun gc ca th gii:

-Pht gio ph nhn s hin hu ca mt ng sng to ti cao ton nng, ton tr. Ph nhn s hin hu ca lc lng siu nhin, cc sc mnh siu th nm ngoi th gii, ng ln trn th gii, bao trm v qun tr th gii.

-Pht gio dng th gii gii thch bn thn th gii. Th gii l nguyn nhn chnh ca n, tn ti t n, vn ng bin i t bn thn n.

2.2.1.1. Nhn duyn (Duyn sinh, duyn khi)

L nh lut bao trm tng qut ca th gii. Duyn l nhng iu kin, hay tp hp ca nhng iu kin, lm pht sinh hnh thnh cc s vt hin tng. Khi l biu hin ra, dy ln. Duyn khi l s hnh thnh pht khi ca s vt hin tng. Vn vt trn th gian ny t t nhin n x hi. T nhn thc t duy n tm l tnh cm con ngi tt c u hot ng theo nh lut duyn khi. Vn vt u nng ta vo nhau, u lin i vi nhau m sinh thnh tn ti.

C 4 loi duyn:

-Nhn duyn

-Tng thng duyn

-S duyn duyn

-ng h gin duyn

+Nhn duyn: l iu kin trc tip, gn gi nht lm pht khi s vt hin tng

+Tng thng duyn: l nhng iu kin t hc, gip sc cho nhn duyn lm khi pht s vt.

+S duyn duyn: l nhng iu kin lm i tng cho nhn thc, khng c i tng th khng c nhn thc.

+ng v gin duyn: l s lin tc, khng gin on, khng ngng ngh ca mi s pht sinh hnh thnh, tn ti.

2.2.1.2.Vn vt vn s trn th gian u tng duyn vi nhau m sinh thnh, tn ti, u nng ta vi nhau m sinh thnh khi pht. Khng c s vt hin tng no t mnh sinh ra mnh, t mnh tn ti c lp vi nhng s vt hin tng khc. Do tng duyn vn vt ph thuc vo nhau, ci ny c v ci kia c, ci kia c v ci ny c. Ci ny nh th ny, v ci kia nh th kia. Ci kia nh th kia, v ci ny nh th ny.

2.2.1.3.Mi vt tng duyn vi nhau, nn mi vt va l nhn va l qu. Nhn ca ci ny, qu ca ci kia. V tr l mt mng li nhn qu, an bn, lin h mt thit vi nhau. L t hp ca nguyn nhn khch quan. Khng c nguyn nhn u tin v khng c kt qu cui cng. Nhn qu khng u khng cui.

2.2.2.Kt cu ca th gii

Th gii tn ti khng c gii hn, khng c tn cng. Th gii v bin khng c lc bt u khng c lc kt thc. Tuy nhin c th phn th gii thnh ba loi sau y: Tiu thin th gii, trung thin th gii, i thin th gii.

*Tiu thin th gii: l mt ngn th gi hp thnh tiu thin th gii Mt nghn tiu thin th gii hp thnh mt trung thin th gii. Mt nghn trung thin th gii hp li thnh mt i thin th gii v gi l: Tam thin i thin th gii. Hnh trng ca th gii : th gii c nhiu hnh tng khi qut. Hoc hnh trn, hnh uc sng, hoc hnh nh hoa, hoc hnh trc xe.

2.2.3.Cc ci gii

*Ci tri:

-Dc gii: t thin vng, o li, d xoa, n sut, ha lc, tha ha. Cc ci gii ny l ci gii ca cc tinh linh c tui th t 500 -16 nghn tui. H c hnh th, c trang phc, c trao i cht v c quan h dc tnh.

-Sc gii: s thin, nh thin, tam thin, t thin l ci gii ca cc tinh linh c hnh th, sng trong mi trng l thc n c ln trong khng kh, khng c quan h dc tnh. Tui th trn 32 nghn tui.

-V sc gii: khng v bin s, thc v bin s, v s hu s, phi phi tng s. Ci gii ny l tinh linh khng c hnh th nhng vi tr tu v o c trong sch tuyt i, h c th ha hin ra bt c ci g.

*Ci ngi: ng thng thn chu, ty ngu ha chu, nam thin b chu, bc cu b chu.

2.2.4.Bn th ca th gii

*Th gii hin tng hay chn l tng i: Do tng duyn vn vt hp tan, tan hp. Duyn hp, hay hi duyn, vn vt tn ti hu hnh, c mt, xut hin. Duyn tan hay khng hi duyn vn vt khng tn ti, khng hin hu, khng c mt, khng xut hin.

-Th gi hp tan l th gii hin tng. Sinh tr - di dit hay thnh tr - hoi khng l hnh trnh ca th gii hin tng. V vy, th gii v ng, v thng. Khng c s vt hin tng no tn ti vnh vin v lun lun thng cn.

*Th gii bn th hay chn l tuyt i: Th gii ny bt sinh bt dit, bt thng, bt on, bt nht, bt d, bt kh, bt lai. Nhng khng tch ri th gii hin tng. Th gii hin tng hay chn l tng i v th gii bn th hay chn l tuyt i => tng duyn vi nhau lm cho vn vt cng biu hin, ci ny dung nhp trong ci kia, ci kia dung nhp trong ci ny.

2.2.2.Nhn sinh quan.

*Ngun gc ca con ngi

Con ngi l hp th ca ng un: l sc un, th un, tng un, hnh un, thc un.

-Sc un: l yu t sinh l, vt l gm thy, ha, a, phong hp thnh, to nn phn thn xc, gm: mt, tai, mi, li, thn.

-Th un: l s tip xc ca cc gic quan v cc i tng vt cht bn ngoi sinh ra cm gic.

-Tng un: nh tri gic c kh nng phn bit i tng vt cht.

-Hnh un: l hin tng tm l pht khi trong con ngi nh: vui, bun, nng, gin, ghen ght k

-Thc un: kh nng nhn bit s hin din ca s vt thng qua tn ( thc)

*Bn th ca con ngi

Do tng duyn, do duyn hp hay duyn tan m con ngi tn ti, ca hin hu. V vy con ngi cng v thng vo ng nh vn vt. Tuy nhin, v khng hiu th gian v thng nn con ngi bm vu vo s vt mong chim ot n. i sng con ngi v vy m kh.

T diu : l bn chn l hin nhin tuyt i c Pht t khm ph bng tr tu bt nh:

-Kh : vn vt trn th gian k c con ngi u v thng, v ng, u mong manh tm b ph du. Nhng con ngi li mng tng bm vu vo s mong manh, khng vng bn nn i sng l kh. Phm lm ngi l kh. Sinh kh (sinh ra l kh). Bnh kh (cht l kh). Th bit ly kh (yu thng nhau nhng phi xa nhau l kh). On trong hi kh (ght nhau nhng phi vi nhau l kh). S khu bt c kh (mun m khng c kh)

-Tp : l tp hp nhng nguyn nhn gy kh. Nguyn nhn ca kh l do i dc. Do thm mun khao kht cu mong, eo ui, bm vu vo vt hay iu mong mun to nn: tham sn si v tm cch chim ot.

-Dit : l tm ra ci ngun ca kh dt b, thot khi lun hi nghip chng.

-o : l con ng, con ngi nn thi hnh gii thot mnh. Con ng l bt chnh o.

Chnh kin: Nhn thc cho ng bn cht v thng v ngha ca vn vt. Nhn thc r con ng kh, v con ng dit kh bng chnh con ng ca mnh.

Chnh t duy: Suy ngh cho chn chn v chn chnh quyt nh cho chc chn, lun lun hng ti t tng cao thng v quyt tm lm nhng iu cao thng.

Chnh ngha: khng ni di, khng ni thu dt, khng ni hai li, lun lun ni tht, ni li l phi.

Chnh nghip: khng lm nhng vic tm c bt thin, khng st sinh, khng trm cp, khng t dm, lun lun gip ng loi.

Chnh mng: l sng v mu sng bng nhng ngh nghip chn chnh. Khng tham lam gian t, khng c c gian so, lun lun phi trung thc.

Chnh tinh tn: c gng hc tp, n lc hnh ng theo ng li chn chnh. C gng nn tr dc vng, kim sot thn khu .

Chnh nim: l nh ngh, v tp trung kim sot nhng suy ngh bt thin ca mnh.

Chnh nh: l tp trung t tng vo iu ngay chnh, khng b phn tn b iu bt chnh. ny n tr tu