��ះ��រ��សទ�ម��តិក ធ��ចរ�យ

��ះបុ���រ����អភិធម��តិកម�វ�ទ��ល័យ

22222ឧ�សិ� ប៉ូច ច�� ��ម�ំងប��ន��ុស-��ី

ឧ�សិ� � មួយ និង��មី ��ម�ំងបុ��

ឧ�សិ� ប៉ូច ច��ឧ�សិ� � មួយ

សូមឧទ�ិសម�កុសល��ត�ក��ងឱ�ស�ះពុម��ៀវ�បរមត��តិកៈបរ����ទទី៨ ��ល

ស���ងអំពីបដិច�សមុប�ទទីបនីនិងបច�័យ ២៤ �យស���ប�ើម�ី��ក�ធម��ន��ះជូនចំ�ះ

បុព��រ�ជន�ំង�យ�ន �� បិ� ��ម�ំង�ត��ំង�យ�នអនុ�ទ�នូវម�-

កុសល��ត���ះ កំុបី�ននិងសូមឧទ�ិសម�កុសល��ត���ះផ�យដល់សព�សត�និករ

�ំង�យក��ង�ក�នអនុ�ទ� នូវចំ��កបុណ�របស់ខ��ំកុំបី�ន។

សូមអនុ�ទ�!!!

បរមត្ថជោត្ិក

បរិជឆេទទី ៨ បដិឆចសមុបបាទទីបនី

ជសៀវជៅជមជរៀនមជបឈិមអាភិធមមិកជោ

រឆនាជោយ

ររះសទធមមជោត្ិក ធម្មបឆរិយ

ប្របោជេមរភាសាជោយ

ទូឆ សុវណ្ណមុន ី

សរម្ប់ធមមោន

រ.ស. ២៥៦០ គ.ស. ២០១៧

គនថសញ្ញបទិ ឈ ម្ ោះឈ ៀវឈៅ : បរមត្ថជោតិ្ក បរិជឆេទទី ៨ បដិឆចសមុបបាទទីបនី

អ្នកនពិន ធ : រពោះ ទ្ ធមមឈោតកិ ធម្មម ចរយិ (ជនោតភូិម្ម) ទ្កីន្ន លងនពិន ធ : អ្ភធិមមឈោតកិមហាវទិ្ាល័យ វតតម ៉ៈមហាថាតុ រកងុបាងកក របឈទ្ ថៃ ន្របោឈេមរភាសា : ទ្ចូ ុវណ្ណមុន ីទ្កីន្ន លងន្រប : បាតដ់បំង ខ្នន តឈ ៀវឈៅ : 18 cm x 26 cm (B5) ឈបាោះពុមពឈលើកទ្ ី១ : ចនំនួ ៦៥០ កាល ( រម្មប់ន្ចកធមមទាន) កាលបរឈិចេទ្ឈបាោះពុមព : ថៃៃទ្ ី២១ ន្េកុមភ៉ៈ ឆ្ន ំ២០១៧ ទ្កីន្ន លងឈបាោះពុមព : ឈោងពុមពភនឈំពញ បងឹរតន្បក ៣ េណ្ឌ ចកំារមន ភនឈំពញ ISBN : ទ្រូ ពទ : 017 95 69 24 / 012 47 00 66

និជវទនកថា ឈ ៀវឈៅបរមតថឈោតកិ៉ៈ បរឈិចេទ្ទ្ ី៨ ោបករណ៍្ន្ដលន្តងឈ ើងឈោយរពោះឈតជគុណ្ ទ្ ធមមឈោតកិ ធម្មម ចរយិ ជនោតភូិម្ម នងិោបុព្វវ ចារយថនអ្ភធិមមឈោតកិ៉ៈ មហាវទិ្ាល័យរបឈទ្ ថៃ ។ រពោះឈតជគុណ្បានន្តងគមពរីឈនោះោភាសាថៃ រម្មបោ់ឈមឈរៀននងិបឈរងៀនថាន ក់មជឈិមអាភធិមមកិឈទាកនុងសាលាន្ដលឈលាកបឈងកើតឈ ើងឈនោះឯង ។ គមពរីឈនោះ ោគមពរី រម្មប់ ន្មតងអ្ធបិាយអ្តថកនុងបរឈិចេទ្ទ្ ី ៨ ថនគមពរីអ្ភធិមមតថ ងគហ៉ៈន្ដលបានរចនាឈ ើងឈោយ រពោះអ្នរុទុាធ ចារយ ។ េ ្ុបំានន្របគមពរីឈនោះចាកភាសាថៃមកោឈេមរភាសាបានចប់ ពវរគប់ឈៅថៃៃ ១៥ ឈោចន្េកតតកិ ឆ្ន វំកអ្ដ ឋ ័ក ព. . ២៥៦០ រតូវនងឹថៃៃទ្ ី២៩ ន្េវចិ េកិាគ. . ២០១៦ ។ ឈ ៀវឈៅឈនោះ េ ្ុបំានន្របមកោឈេមរភាសាឈដ ើមបីទ្កុបង្ហា តប់ឈរងៀនដល់ ិកាា កាមន្ដលបាន ិការពោះបរយិតតធិម ៌ ន្ផនករពោះអ្ភធិមមបដិកតាមរបពន័ ធអ្ នីធនឺ្ណ្តឈោយឈរបើកមមវធិ ី Skype Messenger ោឈរៀងោល់រពកឹ ។ ការឈបាោះពុមពរាឈនោះ បានទ្ទ្លួការឧបតថមភថៃលឈបាោះពុមពទាងំរ ុងព ិីកាា កាម ២ របូគ ឺ

១. ឧបា ិកា ប ៉ូច ចន្ថា រពមទាងំបអូនរបុ រ ីឈៅ ហរដ ឋ ២. ឧបា ិកា មយួ ឡៅ នងិសាវ មរីពមទាងំបុរត ឈៅ ហរដ ឋ

េ ្ុ ូំមន្ៃលងអំ្ណ្រគុណ្យ ងរោលឈរៅចឈំព្វោះ ិកាា ទាងំ ២ របូន្ដលបានបរចិាា គៃវកិា រម្មប់ឈបាោះពុមពគមពរីបរមតថឈោតកិ៉ៈ បរឈិចេទ្ទ្ ី៨ ឈនោះ ។ ូមឈលើកបុញ្ញោ ីន្ដលឈកើតអំ្ពកីារ ិកា ន្រប ឈបាោះពុមពោធមមទានកនុងឱកា ឈនោះ ជូនចឈំព្វោះបុពវការជីនរប ់េ ្ុនំងិបុពវការជីនរប ់រកុមរគួសារឧបា ិកា ប ូច ចនាថ ឧបា ិកាឈៅ មួយ នងិសាវ មរីពមទាងំបុពវការជីនរប ់ ិកាា កាមទាងំឡាយបានអ្នឈុម្មទ្នានវូបុណ្យ ឈនោះផង ។ ូមឱយឧបា ិកាទាងំ ២ របូោអ្នកបរចិាា គៃវកិាឈបាោះពុមពរពមទាងំ ិកាា កាមទាងំ អ្ ់នងិ ពវ តតនកិរកនុងឈលាកបានរបកបឈោយឈ ចកត ុីេ ចឈរមើនកនុងរពោះពុទ្ ធសាសានោ ភឈិយាភាព ។ ឈម្មងឫ សីថៃៃ ១ ឈកើតន្េមគិ ិរ ឆ្ន វំកអ្ដ ឋ ័ក ព. . ២៥៦០ រតូវនងឹថៃៃទ្ ី៣០ ន្េវចិ េកិា ឆ្ន ំ២០១៧ ទូឆ សុវណ្ណមុនី

ពាកបយរាររធ

វត្តុកាជម្ អហំ អជជ បឆចយាការវណ្ណនំ បតិ្ដឋំ នាធិគច្ឆបមិ អជជបោគាជ្ហបវ សាគរំ សាសនំ បនិទំ នានា ជទសនានយមណ្ឌិតំ្ បុពាវបឆរិយមជគាគប ឆ អជពាវបឆេិជនានប បវត្តតិ្ យសាមប ត្សាមប ត្ទុភយ ំ សននិសបាយត្ថវណ្ណនំ អារភិសបាមិ ឯត្សបស តំ្ សណុាថ សម្ហតិា ។

ឥ ូវឈនោះ អាតាម ភាពម្មនបណំ្ងនងឹឈព្វលពណ៌្នាបដចិា មុបាទ្ធម៌ឈោយពសិាត រ ប ុន្ន ត កម្មល ងំបញ្ញញ រប ់អាតាម ភាពឈនោះឯង មនិលមម មគួរដល់ការឈធវើ(ឱយបានដចូបណំ្ង) ឈរបៀបដចូបុរ ន្ដលធ្លល កចុ់ោះកនុងមហា មុរទ្រកទ្ឈីតាងមនិបានដឈូចនោះន្ដរ ។ ប ុន្ន តឈទាោះោយ ងណាកឈ៏ោយ រពោះបា នី្ដលរពោះពុទ្ ធអ្ងគបានឈទ្ នាទ្កុយ ងវចិរិតពសិាត រឈោយនយ័ឈផសង ៗ ម្មនមកកនុងបដចិា មុបាទ្វភិងគ នទិានវគគ ំយុតតោឈដ ើមនងិអ្ដ ឋកថាម្មន ឈម្មម ហវឈិនាទ្ន ីអ្ដ ឋកថាវ ុិទ្ ធមិគគោឈដ ើមនងិដកីាម្មនវភិាវនិដីកីា បរមតថទ្បីនដីកីា ភាសាដកីាោឈដ ើមន្ដលការឈព្វលពណ៌្នាអ្តថរប ់បុព្វវ ចារយទាងំឡាយន្ដលឈៅម្មន មនិទានអ់្ន តរធ្លនឈៅ ឈរព្វោះឈហតុឈនាោះ អាតាម ភាពឈទ្ើបនងឹ ន្មតងពណ៌្នាអ្តថរប ់បដចិា មុបាទ្ធម៌ (រពមទាងំបចាយ័ ២៤ នងិបញ្ញតត)ិឈនោះ ឈោយអារ ័យរពោះបា អី្ដ ឋកថានងិដកីាទាងំឡាយឈនាោះ ។ ដឈូចនោះ ូមសាធុជន ទាងំឡាយតាងំចតិតសាត ប់នងិ ិកាបករណ៍្ឈនោះ (ឈោយឈារពផងចុោះ) ។ បករណ៍្បដចិា មុបាទ្ទ្បីននីងិបចាយ័ ២៤ ឈោយ ឈងាបឈនោះោប់ោបករណ៍្ទ្ ី ១៣ កនុងចនំនួឈ ៀវឈៅឈមឈរៀនអ្ភធិមមន្ដលអាតាម ភាពបានរចនាឈ ើង ឈដ ើមបីោតរម្ម រម្មប់ឈរៀន រប ់អ្នក ិកាថាន កម់ជឈមិអាភធិមមកិឈទានងិថាន កអ់ាភធិមមកៃកិ៉ៈឯក ។ មា ងឈទ្ៀត បករណ៍្បដចិា មុបាទ្ទ្បីននីងិបចាយ័ ២៤ ឈោយ ឈងាបន្ដល ឈរមច ឈ ើងបានឈនោះ កឈ៏ោយអារ ័យឈលាកវ នន ី កូឈម ត (វណ័្ន ី កូឈម ) ោអ្នកជួយឈរៀបឈរៀងកនុងន្ផនកឈវហារភាសាថៃ ។ ដឈូចនោះ អាតាម ភាពឈទ្ើប ូមអ្នឈុម្មទ្នាកនុងកុ លឈចតនារប ់ឈលាកវ នន់ ី កូឈម ត (វណ័្ន ី កូឈម ) យ ងថរកន្លង ។ ូមកុ លឈចតនាដល៏អរបណី្តឈនោះ ជួយបណាត លឱយឈលាក វ នន់ ី កូឈម ត ជួបន្តឈ ចកត ីឈរមចកនុងវតថុន្ដលឈលាករបាថាន រគប់របការចុោះ ។

-គ- ឥឆេិតំ្ បត្ថិតំ្ ជត្ស ំ េិបបបជមវ សមិជបឈតុ្ សជរេ បូជរនតុ សង្កបបា ឆជនាទប បណ្ណរជសា យថា ។ ររះសទធមមជោត្កិ ធម្មបឆរយិ

....................................

មាតិកានុក្រម ឡ ម្ ោះមាតិកាធម ៌ ទំព័រ

នឈិវទ្នកថា......................................................................................................... ំដអី្នកន្រប........................................................................................................ ព្វកយរបារពធ........................................................................................................ ម្មតកិានរុកម...................................................................................................... បរមតាឡោតិរៈ បរឡិចេទទី ៨ អ្ភធិមមតថ ងគហបាលីនងិន្របកនុងបដចិា មុបាទ្ទ្បីន.ី......................................... អ្ធបិាយបរឈិចេទ្ទ្ ី៨ ន្ដលឈ ម្ ោះថា បចាយ ងគហ៉ៈ........................................... អ្ធបិាយបាលីន្ដល ន្មតងដល់នយ័ទាងំ ២ នងិភាពឈផសងាន រប ់នយ័ទាងំ ២.... វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា បដចិា មុបាទ្នយ ោឈដ ើម............................................... របឈយជនន៍្ដលទ្ទ្លួបានចាកការ ិកាបដចិា មុបាទ្នងិបោឋ ន...................... អ្ធបិាយការឧបការ៉ៈរវងបចាយ័នងិបចាយុបបន ន៉ៈតាមនយ័បដចិា មុបាទ្........... ១. អ្វោិា បចាយ ង្ហា ោ មភវត.ិ......................................................................... វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា អ្វោិា ..................................................................... ការមនិដងឹតាមឈ ចកតពីតិរប ់អ្វោិា ម្មន ៨ របការ................................ ១. ទ្ឈុកា អ្ញាណំ្.....................................................................................

២. មុទ្ឈយ អ្ញាណំ្............................................................................ ៣. ទ្កុ ានឈិោឈធ អ្ញាណំ្........................................................................... ភយ័ ៤ យ ង........................................................................................... ៤. ទ្កុ ានឈិោធាមនិបីដបិទាយ អ្ញាណំ្................................................... ទ្កុា ២ យ ង............................................................................................. ៥. បុពវឈន ត អ្ញាណំ្.................................................................................. ៦. អ្បរឈន ត អ្ញាណំ្................................................................................ ៧. បុពវនាត បរឈន ត អ្ញាណំ្......................................................................... ៨. ឥទ្បបចាយតាបដចិា មុបបឈន ន ុ ធឈមម ុ អ្ញាណំ្...............................

ក េ គ ឃ

១ ៧ ៩ ១០ ១២ ១៤ ១៤ ១៤ ១៥ ១៦ ១៧ ២១ ២៥ ២៦ ២៦ ៣០ ៣០ ៣១ ៣១

-ង- លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់អ្វោិា ................................................................... ង្ហា រ..................................................................................................... ង្ហា រន្ដលោផលរប ់អ្វោិា ................................................................ ន្មតងវចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា បុញ្ញញ ភ ិង្ហា រ ោឈដ ើម.................................. ធម៌ឈ ម្ ោះថា ង្ហា រ ន្ដលមនិន្មនោផលរប ់អ្វោិា ៧ យ ង.................. បុញ្ញញ ភ ិង្ហា ររបាកដឈ ើងឈរព្វោះអារ ័យអ្វោិា ោឈហតុ........................... អ្បុញ្ញញ ភ ិង្ហា ររបាកដឈ ើងឈរព្វោះអារ ័យអ្វោិា ោឈហតុ........................ អ្ឈនញ្ញា ភ ិង្ហា ររបាកដឈ ើងឈរព្វោះអារ ័យអ្វោិា ោឈហតុ....................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់ ង្ហា រ.................................................................. ឈគង្ហគ ោះបចាយ័ ២៤ ចូលកនុងបទ្ថា អ្វោិា បចាយ ង្ហា ោ...........................

២. ង្ហា របបចាយ វញិ្ញញ ណំ្ មភវត.ិ..................................................................... វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា វញិ្ញញ ណ្................................................................. អ្ធបិាយវចនតថ៉ៈទ្ ី១ រប ់ព្វកយថា វញិ្ញញ ណ្.......................................... អ្ធបិាយវចនតថ៉ៈទ្ ី២ រប ់ព្វកយថា វញិ្ញញ ណ្.......................................... ន្ចកបដ ិន ធវិញិ្ញញ ណ្ ១៩ ឈោយ ង្ហា រ ៣................................................ ន្ចកបវតតវិញិ្ញញ ណ្ ៣២ ឈោយ ង្ហា រ ៣..................................................... ន្ចកបដ ិន ធវិញិ្ញញ ណ្ ១៩ ឈោយនយ័ឈផសង ៗ .......................................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់វញិ្ញញ ណ្................................................................

៣. វញិ្ញញ ណ្បបចាយ នាមរបូ ំ មភវត.ិ.................................................................... វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា នាម...................................................................... វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា របូ......................................................................... អ្ធបិាយវចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា នាមរបូ................................................... អ្ធបិាយវញិ្ញញ ណ្ោបចាយ័ជួយឧបការ៉ៈដល់នាមរបូ............................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់នាម..................................................................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់របូ........................................................................

៣៤ ៣៥ ៣៥ ៣៦ ៣៧ ៣៧ ៣៨ ៣៩ ៤២ ៤៣ ៤៤ ៤៥ ៤៦ ៤៧ ៤៧ ៤៨ ៤៩ ៥០ ៥១ ៥១ ៥២ ៥២ ៥២ ៥៣ ៥៣

-ច- ឈគង្ហគ ោះបចាយ័ ២៤ ចូលកនុងបទ្ថា វញិ្ញញ ណ្បបចាយ នាមរបូ.ំ....................

៤. នាមរបូបបចាយ ឡាយតន ំ មភវត.ិ............................................................. វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា ឡាយតន៉ៈ......................................................... អ្ធបិាយព្វកយថា ឡាយតន៉ៈ.............................................................. លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់ ឡាយតន៉ៈ........................................................ ឈគង្ហគ ោះបចាយ័ ២៤ ចូលកនុងបទ្ថា នាមរបូបចាយ ឡាយតន.ំ................

៥. ឡាយតនបបចាយ ផឈ ា មភវត.ិ............................................................. វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា ផ ស៉ៈ................................................................... វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា ចកាុ មផ ស ោឈដ ើម............................................... ឈគង្ហគ ោះបចាយ័ ២៤ ចូលកនុងបទ្ថា ឡាយតនបបចាយ ផឈ ា...............

៦. ផ សបបចាយ ឈវទ្នា មភវត.ិ......................................................................... វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា ឈវទ្នា.................................................................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់ឈវទ្នា.................................................................. ឈគង្ហគ ោះបចាយ័ ២៤ ចូលកនុបទ្ថា ផ សបបចាយ ឈវទ្នា.............................

៧. ឈវទ្នាបចាយ តណាា មភវត.ិ.......................................................................... វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា តណាា .................................................................... ន្ចកតណាា ឈោយអារមមណ៍្ម្មន ៦ យ ង................................................... ន្ចកតណាា ឈោយអាការន្ដលរបរពតឹតឈៅម្មន ៣ ....................................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់តណាា ................................................................... ឈគង្ហគ ោះបចាយ័ ២៤ ចូលកនុងបទ្ថា ឈវទ្នាបចាយ តណាា ...........................

៨. តណាា បចាយ ឧបាទាន ំ មភវត.ិ....................................................................... ឧបាទាន ៤.............................................................................................. ន្មតងឧបាទាន ៤ ឈោយពសិាត រ.............................................................. មចិាេ ទ្ដិ ឋ ិ៦២............................................................................................ អ្ន តាគ ហកទ្ដិ ឋ ិ១០...................................................................................

៥៤ ៥៤ ៥៥ ៥៥ ៥៥ ៥៦ ៦០ ៦០ ៦១ ៦៤ ៦៤ ៦៥ ៦៨ ៦៨ ៦៩ ៦៩ ៧០ ៧២ ៧៥ ៧៦ ៧៦ ៧៦ ៧៧ ៧៧ ៧៧

-ឆ- ១. ន្មតងតណាា ោបចាយ័ឱយឈកើតកាមុបាទាន............................................ ២. ន្មតងតណាា ោបចាយ័ឱយឈកើតទ្ដិ ឋបុាទាន............................................. ៣. ន្មតងតណាា ោបចាយ័ឱយឈកើត ីលពវតុបាទាន.................................... ៤. ន្មតងតណាា ោបចាយ័ឱយឈកើតអ្តតវទ្បុាទាន....................................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់ឧបាទាន............................................................... ឈគង្ហគ ោះបចាយ័ ២៤ ចូលកនុងបទ្ថា តណាា បបចាយ ឧបាទាន.ំ......................

៩. ឧបាទានបចាយ ភឈវ មភវត.ិ......................................................................... ភវ៉ៈ ២ យ ង............................................................................................ វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា ភវ៉ៈ....................................................................... ន្ចកកមមភវ៉ៈឈោយទាវ រ............................................................................. ឧបបតតភិវ៉ៈម្មន ៩.................................................................................... ឈព្វលឈោយភូម.ិ..................................................................................... ឈព្វលឈោយចតិត...................................................................................... ឈព្វលឈោយេន ធ...................................................................................... នយ័មា ងឈទ្ៀត ឧបបតតភិវ៉ៈម្មន ៩............................................................ ន្មតងឧបបតតភិវ៉ៈ ៩ ឈោយបុគគលាធោិឋ ន................................................ ការឈកើតឈ ើងរប ់កមមភវ៉ៈនងិឧបបតតភិវ៉ៈឈោយអារ ័យទ្ដិ ឋបុាទាន........ ន្មតងការឈកើតឈ ើងរប ់កមមភវ៉ៈនងិឧបបតតភិវ៉ៈឈោយអារ ័យ ីល- ពវតុបាទាន............................................................................................... ភាពឈផសងាន រវង ង្ហា រនងិកមមភវ៉ៈ..................................................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់កមមភវ៉ៈ................................................................ លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈឧបបតតភិវ៉ៈ.................................................................... ឈគង្ហគ ោះបចាយ័ ២៤ ចូលកនុងបទ្ថា ឧបាទានបបចាយ ភឈវ.........................

១០. ភវបបចាយ ោត ិ មភវត.ិ............................................................................. វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា ោត.ិ......................................................................

៨៩ ៩២ ៩៥ ៩៧ ១០៣ ១០៣ ១០៤ ១០៤ ១០៤ ១០៥ ១០៥ ១០៥ ១០៥ ១០៥ ១០៦ ១០៦ ១០៩

១១០ ១១២ ១១៣ ១១៣ ១១៣ ១១៥ ១១៥

-ជ- លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់ោត.ិ.................................................................... ឈគង្ហគ ោះបចាយ័ ២៤ ចូលកនុងបទ្ថា ភវបបចាយ ោត.ិ.................................

១១. ោតបិបចាយ ជោមរណំ្ ឈសាកបរឈិទ្វទ្កុ ាឈទាមន សុបាយសា មភវន ត.ិ.......... ជោ ៩ យ ង............................................................................................ វយ័ ៣ យ ង............................................................................................ មរណ្៉ៈ ៣................................................................................................ លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់ជោ....................................................................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់មរណ្៉ៈ................................................................. វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា ឈសាក៉ៈ.................................................................. លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់ឈសាក៉ៈ................................................................. វចនតថ៉ៈរប ់បរឈិទ្វ៉ៈ............................................................................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់បរឈិទ្វ៉ៈ................................................................ វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា ទ្កុា........................................................................ ឈ ចកតទី្កុ ា ៩ យ ង.................................................................................. ការឈធវើកមមករណ្៉ៈ ៣២ យ ងន្ដលឱយឈកើតឈ ចកតទី្កុ ាកាយ......................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់ទ្កុា....................................................................... វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា ឈទាមន ស............................................................. លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់ឈទាមន ស............................................................ វចនតថ៉ៈរប ់ព្វកយថា ឧបាយ ............................................................. ឈ ចកតឈីផសងរវងឈសាក៉ៈ បរឈិទ្វ៉ៈ ឧបាយ ៉ៈ......................................... លកាណាទ្ចិតុកក៉ៈរប ់ឧបាយ ៉ៈ.......................................................... ឈគង្ហគ ោះបចាយ័ ២៤ ចូលកនុងបទ្ថា ោតបិបចាយ ឈសាកបរឈិទ្វទ្កុ ាឈទាមន- សុបាយសា.......................................................................................... នយ័រប ់ការឈទ្ នា............................................................................. របឈយជនន៍្ដលបានទ្ទ្លួពកីារ ន្មតងឈោយនយ័ទាងំ ៤........................

១១៧ ១១៧ ១១៨ ១១៩ ១២០ ១២២ ១២៤ ១២៥ ១២៥ ១២៦ ១២៦ ១២៦ ១២៦ ១២៧ ១២៩ ១២៩ ១២៩ ១៣០ ១៣០ ១៣១ ១៣២

១៣២ ១៣៦ ១៣៧

-ឈ- បុចាេ ៥ យ ង....................................................................................................... អ្ធបិាយកនុងការន្ចកអ្ងគថនបដចិា មុបាត ១២ ឈោយកាលទាងំ ៣.................... ត ិន ធ ិ( ន ធ ិ៣).................................................................................................. ចតុ ឈងាបា ( ឈងាប ៤)...................................................................................... ន្ចកអ្ងគបដចិា មុបាទ្ ១២ ោ ៤ ពួក................................................................. តណិី្ វោត ន ិ(វដ ត៉ៈ ៣)........................................................................................... ការវលិវល់ ៣ យ ង............................................................................................ ឈទ្ វ មូលាន ិ(មូល ២)............................................................................................ ឈហតុនាឱំយវដ ត៉ៈទាងំ ៣ ោច.់................................................................................. ន្មតងការឈកើតឈ ើងរប ់ឈសាក៉ៈ បរឈិទ្វ៉ៈោឈដ ើមឈោយអារ ័យអា វ៉ៈ ៤....... មុោឋ នរប ់អា វ៉ៈ........................................................................................ ការពចិារណាបដចិា មុបាទ្ឈោយនយ័ទាងំ ៤ ឈដ ើមបីលោះបងន់វូទ្ដិ ឋ ិ៧.................. ាថា ន្មតងការន្ណ្នាកំនុងការពចិារណាបដចិា មុបាទ្..................................... តាមធមមតាការរបរពតឹតឈៅរប ់ទ្កឹឈនាោះម្មន ៤ យ ង........................................... ការ ន្មតងបដចិា មុបាទ្ធម៌ឈោយអ្ភធិមមភាជនយីនយ័................................... ការ ន្មតងឈោយអ្ភធិមមភាជនយីនយ័ន្ចកឈចញោ ៣ ពួក................................... អ្កុ លបទ្....................................................................................................... កុ លបទ្.......................................................................................................... អ្ពាកតបទ្....................................................................................................... បចាយ័ ២៤ ឈោយ ឈងាប.................................................................................... ន្ចកអ្តថរប ់រពោះអ្ភធិមមឈោយរបូនាមនងិបញ្ញតត.ិ............................................... អ្ធបិាយបាលី ន្មតងការន្ចកនាមរបូនងិបញ្ញតត.ិ................................................បតថនាកថា..........................................................................................................

១៤០ ១៤១ ១៤៤ ១៤៤ ១៤៥ ១៤៥ ១៤៥ ១៤៦ ១៥១ ១៥៤ ១៥៥ ១៥៧ ១៥៩ ១៦៣ ១៦៤ ១៦៤ ១៦៤ ១៦៦ ១៦៨ ១៧១ ១៧៨ ១៨២ ១៩២

�ំង

២ ��ះគឺ

�ព����តឹ�����នៈវ��កវដ�ៈ៥

កម�ភវៈ ក៏�ើតផង

�ន

ៈវ��កវដ

�ៈ

�ំង

៥ �

�ះ�ទី�

ងំ���

តិ ជ�មរណៈ

បច

��ប��ន�ផល ៥

បច��ប

��ន�ផ

ល ៥

�មូល�� បុព�ន�ភវចក�

�មូល

��

អបរន�ភវច

ក�

ភវៈ

�តិ

តត�

ត� អ�� ��ទស��និ

វ�សតិ�� តិសន�ិ ចតុស����

តីណិ វ��និ ��� មូ�និ ច

��ទិត��និ

រូបស���ងចក���ល�លដល់បដិច�សមុប�ទធម៌

�យអង�និងអ����ើម

ឧបបត

�ិភវៈ

ជ� មរណៈ

�

នីវ��កវដ�ៈកិ��សវដ�ៈ

អតីត��តុ ៥

កម�វដ�ៈ

អ�គតផល ៥

ពួក ១

ត��ម�ង

ត��ម�ង

ត��ម�ង

អវ���ក៏�

ើតផង

កិ��ស

វដ�ៈ

ពួក ១

ពួក ១ពួក

១

ស�

�រក៏�

ើតផង

កម�វដ

�ៈ

អវ���

ស��រ

វ��� ណ

�មរូប

ស�

យតនៈផស��ៈ��ទ�

ត�

�

ឧ��

នកម

�ភវៈ

�តិ ជ�មរណៈ�ំង ២ ��ះស���ះចូលក��ងទ�ី�ះផង

វ���ណ

�មរូប ស�យតនៈ ផស��ៈ ��ទ� �ំង ៥ ��ះស�

��ះចូលក��ង

ទី��ះផង

ត�� ឧ�

�ន កម�ភវៈ �ំង ៣ ស���ះចូលក��ងទី��ះផង

អវ��

� ស�

�រ�ងំ ២ ��ះស���ះចូលក��ងទី�

�ះផង

រូបស

���ង

អទ

�ា ៣ -

អង

� ១២

- អ

ាការ

២០

-ស

ន�ិ ៣

- ស

���ប

៤ -

វដ

�ៈ ៣ -

មូល

២ -

ភវ

ចក

� ២

កិ

វិ

វិ

វិ

វិ

វិ

កិ

វិ

វិ

វិ

កិ

កម

�ក

ម�

កិ��ស

វដ�ៈ ៣

កម�វដ

�ៈ ២ ឬ

១ ក

ន�ះ

វ�បាក

វដ�ៈ ៨

ឬ ៧

កន�ះ

អតីតក

ាល ២

អវ�ជ�ា

ត�� ឧ

��

ន កម

�ភវៈ �

ំង៣

ស�

��ះចូល

ក��ងទ ី�

�ះផង

ត��

ជ�មរណៈ �

តិកម�ភវៈ

ឧ��ន

សន�ិ

១បច

�ប��ន��

�តុនិង

អ�គត

ផល

អវ��

� ស�

�រ �ំង

២ ស

���ះច

ូលក��ង

ទី��ះផ

ងវ��

�ណ �

មរូប

ស�

យតន

ៈ ផស

��ៈ �

�ទ� �

ំង ៥

ស�

��ះចូល

ក��ងទី�

�ះផង

អ�គត

ផល ៥

បច��ប��

ន���តុ

៥

សង�ា

រ

ស�

��ប ១

ស�

��ប ១

ស�

��ប ១

ស�

��ប ១

វ���ាណ

នាមរ

ូបស

ឡាយ

តនៈ

ផស��ៈ

េវទនា

តណ�ា

ឧ��

នកម

�ភវៈ

ឧបបត

�ិភវៈ

ជាតិ

ជរាម

រណៈ

អនាគ

តកាល

២បច

��ប��ន�ក

ាល ៨

បច��បុ��

ន�ផល

៥អត

ីត��តុ

៥ស

ន�ិ ១

អត

ីត��តុ

និងបច

��ប��ន��

�តុ

សន�ិ

១

បច��ប��

ន�ផល

និងបច

��ប��ន��

�តុ

��ះ�

មូល�

�តុ��

បុព�ន�ភ

វចក��

ំឱ��ដល

់��ទ�

��ះ�

មូល�

�តុ��

អបរន

�ភវចក

��

ំឱ��ដល

ជ�មរ

ណៈ

��ទ�

ផស��ៈស�យតនៈ

�មរូប

វ���ណ

ស�

�រអវ���

បុព�ន�ភ

វចក�

ខណៈ�

�លអង

�ទី ៧

គឺអ

តីត�

�តុនិងប

ច��ប��ន

�ផល

កំពុងឧ

បត�ម��

�កដ

អង� ៥

ក៏�

ប់��

មផង

អបរន

�ភវចក

�ខណ

ៈ��ល

៥ គ

ឺ បច

��ប��ន��

�តុនិងអ

�គត

ផលកំពុ

ង��កដ

�ប់�

ម�

អង�៧

ក៏�

ប់��

មផង

កំណត់�

�តុ ៖

ឧបបត

�ិភវៈ�

ំង ៩

�

ះស�

��ះចូល

ក��ង�

តិ��ល

�អ�

គតផល

�ះឯ

ង

បរមត្ថជោតិ្ក បរិជចេទទី ៨

បដិចចសមបុបាទទបីនី នងិបចចយ័ ២៤ ជោយសជងប .....................

នជោ ត្សបឝ ភគវជោ អរហជោ សោមបសមពុទធសបឝ

អភិធមមត្ថសង្គហបាលីនងិ្សសចក្តីប្រែ [១.] ជយសំ សងត្ធោមបនំ ជយ ធោមប បចចយា យថា តំ្ វិភាគមិជហទានិ បវក្ខបមិ យថារហ ំ។

ធម៌ទ ាំងឡាយណា គសឺងខតធម៌ អសងខតធម៌នងិបញ្ដតតធិម៌ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់បចចយុបបន នធម៌ទ ាំងឡាយឯណា គសឺងខតធម៌ដោយអាការដផេង ៗ មានដេតុសតត ិអារមមណសតតជិាដដ ើម ។ កាលឥឡូវដនេះ ក្នុងបចចយសងគេៈដនេះ ខ ញុ ាំនងឹសម្មតងនវូរបដភទដផេង ៗ គ្នន ននអាំណាចឧបការៈរបស់បចចយ័នងិបចចយុបបន នធម៌ទ ាំងឡាយដ េះ តាមសមគួរដចូតដៅដនេះ

សប្មតង្ន័យ ២ ន័យនងិ្ភាពសផេង្គ្នន រវាង្ន័យទាំង្ ២ [២.] បដិចចសមុបបាទនជយា បោឋបននជយា ជចតិ្ បចចយសងជោ ទុវិជោ ជវទិត្ជ្រប ។ ត្ត្ថ ត្្ភបវភាវីភាវាក្រមជោឍបបលកិជោ បដិចចសមុបបាទនជយា បោឋបន-នជយា បន អាហចចបចចយឋិតិ្ោរពភ បវុចចតិ្, ឧភយ ំ បន ជវាមិសបឝិោរប បបជចចនត ិ អាចរិយា ។

អនក្សិក្ាទ ាំងឡាយគបបីរជាបថា ក្នុងបចចយសងគេៈដនេះ មាននយ័ ២ របដភទគឺបដចិ ចសមុបាទនយ័ ១ នងិបោា ននយ័ ១ ។ បណាត នយ័ទ ាំងឡាយ ២ របការដ េះ រពេះមាន-រពេះភាគរទងក់្ាំណតដ់ោយរតមឹអាការរបរពតឹតដៅរបស់បចចយុបបន នធម៌ទ ាំងឡាយ មានសង្ខខ រជាដដ ើម ម្ដលមានការដក្ើតដឡើងជាធមមតា ដររេះអារស័យការដក្ើតដឡើងរបស់បចចយធមម៌ានអវជិាជ ជាដដ ើម ដទើបដ ម្ េះថា បដចិចសមុបាទនយ័ ។ ចាំម្ណក្បោា ននយ័ រពេះមានរពេះភាគរទង់រារពធនវូអាំណាចរបស់បចចយ័យ៉ាងពដិសស ។ ចាំម្ណក្រពេះអដ ាក្ថាចារយទ ាំងឡាយវញិ ានរបួរមួទ ាំង ២ នយ័ចូលគ្នន ដេើយសម្មតងទកុ្ដោយពសិ្តត រ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២ បឆចយសង្គហទីបនី

សប្មតង្ឧបការៈរវាង្បចចយធមន៌ិង្បចចយុែបននធម៌តាមន័យរបស់បដិចចសមុែាទ

៣. អវិោជបបចចយា សង្ខបរា, សង្ខបរបចចយា វិញ្ញបណ,ំ វិញ្ញបណបចចយា នាម-រូបំ, នាមរូបបចចយា សឡាយត្នំ, សឡាយត្នបចចយា ផជសបោ, ផសបឝបចចយា ជវទនា, ជវទនាបចចយា ត្ណ្ហប, ត្ណ្ហបបចចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបចចយា ភជវា, ភវបចចយា ោតិ្, ោតិ្បចចយា ជរាមរណំ ជោកបរិជទវទុកជទាមនសបឝុបាយាោ សមភវនតិ ។ ឯវជមត្សបឝ ជកវលសបឝ ទុកកនធសបឝ សមុទជយា ជោតិ្ ។

ក្នុងនយ័ទ ាំង ២ ដ េះ សភាពរបរពតឹតដៅរបស់បចចយធម៌នងិបចចយុបបន នធម៌ដោយនយ័ក្នុងបដចិចសមុបាទគ ឺ បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ អាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រ ធម៌ទ ាំង ៣ របការដនេះ រាក្ដដក្ើតដឡើងដររេះអារស័យអវជិាជ គកឺារមនិដងឹក្នុងសចច ៤ ការមនិដងឹក្នុងបុពវន តៈ ១ ការមនិដងឹក្នុងអបរន តៈ ១ ការមនិដងឹក្នុងបុពវ ត បរន តៈ ១ ការមនិដងឹក្នុងបដចិចសមុបាទ ១ រមួទ ាំង ៨ របការដនេះជាដេតុ ។ វញិ្ញដ ណ គដឺោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ រាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យសង្ខខ រទ ាំង ៣ ដ េះជាដេតុ ។ មរបូ គដឺចតសិក្ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ចតិតនងិក្មមជរបូរាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យវញិ្ញដ ណ គកុឺ្សល អកុ្សល (ក្មមវញិ្ញដ ណ) ក្នុងភពមុន ៗ នងិវាិក្-វញិ្ញដ ណក្នុងភពដនេះជាដេតុ ។ សឡាយតនៈ គអឺជឈតតកិាយតនៈ ៦ មានចកាខ យតនៈជាដដ ើមរាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យ មរបូជាដេតុ ។ ផសេៈ ៦ មានចក្ខុសមផសេៈជាដដ ើមរាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យអជឈតតកិាយតនៈ ៦ ជាដេតុ ។ ដវទ ៦ មានចក្ខុសមផសេជាជ ដវទ ជាដដ ើម រាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យផសេៈ ៦ ជាដេតុ ។ តណាា ៦ ឬដរលដោយពសិ្តត រ ១០៨ មានរបូតណាា ជាដដ ើម រាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យដវទ ៦ ជាដេតុ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣ បឆចយសង្គហទីបនី

ឧាទន ៤ មានកាមុាទនជាដដ ើម រាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យតណាា ៦ ឬ ១០៨ ជាដេតុ ។ ភវ គកឺ្មមភវៈនងិឧបបតតភិវៈទ ាំង ២ ដនេះ រាក្ដដក្ើតដឡើងដររេះអារស័យឧាទន ៤ ជាដេតុ ។ ជាត ិ គកឺារដក្ើតដឡើងននដោក្យិវាិក្ចតិត ដចតសិក្នងិក្មមជរបូម្ដលរាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យក្មមភវៈជាដេតុ ។ ជរា មរណៈនងិដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ ដទមនសេៈ ឧាយសៈទ ាំង ៧ ដនេះ រាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យជាតជិាដេតុ ។ ការដក្ើតដឡើងននក្ងទកុ្ខពតិរាក្ដទ ាំងពួងដនេះ ដររេះអារស័យបចចយ័ដផេង ៗ មានអវជិាជ ជាដដ ើម ដចូានដរលមក្ដេើយដនេះឯង ។

អយជមត្ថ បដិចចសមុបបាទនជយា ។ តាមនយ័ម្ដលានដរលមក្ដេើយដនេះ ជាបដចិចសមុបាទនយ័ក្នុងបចចយសងគេៈដនេះ ។

ការប្ចក្បដិចចសមុែាទសោយន័យសផេង្ ៗ មានអទធ ជាសដើម ៤. ត្ត្ថ ត្ជយា អទាថប ទារបទសង្គបនិ វីសោក្រា តិ្សនធ ិ ចតុ្សជងបា តី្ណ ិ វោឍបនិ ជទវ មូលានិ ច ជវទិត្្របនិ ។

ក្នុងបដចិចសមុបាទធម៌ដនេះ អនក្សិក្ាគបបីរជាបថា

១. កាល ៣ ២. អងគ ១២ ៣. អាការ (របដភទ) ២០ ៤. សន ធ ិ(ការជាបត់គ្នន ) ៣ ៥. សដងខប (ពួក្) ៤ ៦. វដ ត (ការវលិវល់) ៣ ៧. មូល ២

កាល ៣ ៥. កថំ អវិោជប សង្ខបរា អតី្ជោ អទាថប, ោតិ្ជរាមរណំ អនាគជោ អទាថប, មជជបេ អដឋ បចចុបបបជនាទប អទាថបតិ្ ត្ជយា អទាថប ។ អនក្សិក្ាគបបីរជាបានយ៉ាងដចូដមតច ? គបបីរជាបថា កាល ៣ មានដចូតដៅដនេះ

១. អវជិាជ នងិសង្ខខ រទ ាំង ២ ដនេះ ជាអតតីកាល គជឺាធម៌ម្ដលដក្ើតក្នុងភពមុន ៗ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤ បឆចយសង្គហទីបនី

២. ជាត ិជរានងិមរណៈទ ាំង ៣ ដនេះជាអ គតកាល គជឺាធម៌ម្ដលមានក្នុងភពខាងមុខ ៣. អងគធម៌ ៨ ម្ដលដៅក្ណាត លគ ឺ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ តណាា ឧាទននងិក្មមភវៈ ជាបចចុបបន នកាល គធឺម៌ម្ដលមានក្នុងភពដនេះ ។

អង្គ ១២ ៦. អវិោជប សង្ខបរា វិញ្ញបណំ នាមរូបំ សឡាយត្នំ ផជសបោ ជវទនា ត្ណ្ហប ឧបាទានំ ភជវា ោតិ្ ជរាមរណនតិ ទារបទសង្គបនិ ។ អនក្សិក្ាគបបីរជាបថា អងគមាន ១២ គអឺវជិាជ ១ សង្ខខ រ ១ វញិ្ញដ ណ ១ មរបូ ១ សឡាយតនៈ ១ ផសេៈ ១ ដវទ ១ តណាា ១ ឧាទន ១ ភវៈ ១ ជាត ិ១ ជរាមរណៈ ១ ។ ៧. ជោក្ទិវចនំ បជនត្ថ និសបឝនទផលនិទសបឝនំ ។ ក្នុងបដចិចសមុបាទរពេះាឡ ីរក្យថា ដស្តក្ៈ ជាដដ ើមម្ដលានដល់ ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ ដទមនសេៈ ឧាយសៈ ដនេះសម្មតងឱយដងឹដល់ផលម្ដលរាក្ដជានសិេន ទផល គផឺលម្ដលជាប់តគ្នន មក្ចាក្ជាតដិ េះ មនិម្មនជាអងគដោយចាំដរេះដទ ។

អាការ (រែសភទ) ២០ សនធិ (ការជាប់ត្គ្នន ) ៣ សសង្េប (ពួក្) ៤ ៨. អវិោជបសង្ខបរគហជណន បជនត្ថ ត្ណលុបាទានភវាបិ គហិោ ភវនត ិត្ថា ត្ណលុបាទានភវគហជណន ច អវិោជបសង្ខបរា, ោតិ្ជរាមរណគហជណន ច វិញ្ញប-ណ្ទិផលបចចកជមវ គហិត្នតិ កោរប ។

អតី្ជត្ ជហត្ជវា បចច ឥទានិ ផលបចចកំ ឥទានិ ជហត្ជវា បចច អាយតឹ្ ផលបចចកនត ិ វីសោក្រា តិ្សនធ ិ ចតុ្សជងបា ច ភវនតិ ។

ក្នុងអទធ ៣ ដ េះ ដោយការដលើក្យក្អវជិាជ នងិសង្ខខ រមក្សម្មតងដេើយ សូមបីតណាា ឧាទននងិក្មមភវៈទ ាំង ៣ ដនេះ ក្គ៏បបីរាប់ចូលក្នុងអតតីអទធ ផង ។ ដោយការដលើក្យក្នវូ តណាា ឧាទននងិក្មមភវៈមក្សម្មតងដេើយ អវជិាជ នងិសង្ខខ រទ ាំង ២ ដនេះ ក្គ៏បបីរាប់ចូលក្នុងបចចុបបន នអទធ ផងដចូគ្នន ។ ដោយការដលើក្យក្ជាត ិជរា មរណៈដឡើងមក្សម្មតងដេើយ ផល ទ ាំង ៥ របការម្ដលានដល់ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ក្គ៏បបីរាប់ចូល ក្នុងអ គតអទធ ផង ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥ បឆចយសង្គហទីបនី

អាការ ២០ សនធ ិ៣ សដងខប ៤ ដទើបមានដចូតដៅដនេះ ដេតុក្នុងអតតីភពមាន ៥ គអឺវជិាជ សង្ខខ រ តណាា ឧាទន ក្មមភវៈ ដេតុក្នុងបចចុបបន នភពមាន ៥ គវឺញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ដេតុក្នុងបចចុបបន នភពមាន ៥ គតឺណាា ឧាទន ក្មមភវៈ អវជិាជ សង្ខខ រ ផលក្នុងអ គតមាន ៥ គវឺញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ។

វដតៈ ៣ មូល ២

៩. អវិោជបត្ណលុបាទានា ច កិជលសវដត,ំ កមមវដតសង្ខបជោ ភជវកជទជោ សង្ខបជរា ច កមមវដត,ំ ឧបបបត្តិភវសង្ខបជោ ភជវកជទជោ អវជសោ ច វិបាកវដតនត,ិ តី្ណ ិវោឍបនិ ។ អវិោជបត្ណ្ហបវជសន ជទវ មូលានិ ច ជវទិត្្របនិ ។

សរមាបវ់ដ តៈ ៣ អនក្សិក្ាគបបរីជាបដចូតដៅដនេះ អវជិាជ តណាា ឧាទនទ ាំងដនេះ ជាក្ដិលសវដ តៈ ភវៈ(ភព)ជាចាំម្ណក្មួយ គកឺ្មមភវៈ (ក្មមភព) នងិសង្ខខ រទ ាំងឡាយដនេះ ជាក្មមវដ តៈ ភវៈ(ភព)ជាចាំម្ណក្មួយ គឧឺបបតតភិវៈនងិវញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ជាត ិជរាមរណៈ ម្ដលដៅសល់ដនេះជាវាិក្-វដ តៈ ។ ចាំម្ណក្មូល ២ ដ េះ អនក្សិក្ាគបបីរជាបដោយរបដភទននអវជិាជ នងិតណាា ។

សប្មតង្ការោច់ចុុះននវដតៈទាំង្ ៣ និង្សមុោា នរបស់អវិជាា

១០. ជត្សជមវ ច មូលានំ និជរាជធន និរុជបេតិ្ ជរាមរណមុច្ឆបយ បីឡិោនមភិណលជោ អាសវានំ សមុបបាទា អវិោជប ច បវឌបឍតិ្ ។

កាលវដ តមូលទ ាំង ២ ដ េះរលតចុ់េះមនិមានដសសសល់ដោយអាំណាចននអរេតតមគគ ដេើយ ការវលិវល់ននបដចិចសមុបាទ គវឺដ តៈទ ាំង ៣ ក្រ៏ម្មងរលតចុ់េះរពមគ្នន ដោយរេ័ស អវជិាជ ដក្ើតដឡើងាន ដររេះអារស័យការដក្ើតដឡើងននអាសវធម៌ម្ដលមានក្នុងស ត នរបស់ សតវទ ាំងឡាយម្ដលរតូវដបៀតដបៀនដោយជរា មរណៈនងិធមម៌្ដលជាដេតុននការវដងវង គឺដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ខៈ ដទមនសេៈ ឧាយសៈម្ដលមានជាប់តគ្នន នុេ៎ះឯង ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៦ បឆចយសង្គហទីបនី

អវសានគ្នថា វដតោពនធមិជចចវំ ជត្ភូមកមនាទិកំ បដិចចសមុបបាជទាតិ្ បដឋជបសិ មោមុនិ ។ ដោយនយ័ដចូម្ដលានដរលមក្ដេើយដនេះ ការវលិវល់របស់វដ តៈទ ាំង ៣ ម្ដលរតូវ ចងជាប់គ្នន មនិោចរ់យៈ ក្ាំពុងដក្ើតក្នុងភូម ិ ៣ ម្ដលជាធមមជាតមិនិមានរក្ចាំម្ណក្ដដ ើមមនិាននុេ៎ះឯង រពេះមហាមុនរីម្មងរតាស់ទកុ្ថា បដចិចសមុបាទ ។

បាលីនិងប្របកនុងបដិចចសមុបបាទ ចប់ ។

អធិបាយបច្ចយសង្គហវិភាគ

ឥឡូវដនេះ នងឹអធបិាយដសចក្តតីាមមាតកិាក្នុងាលីម្ដលានសម្មតងទកុ្ខាងដដ ើម តាមលាំោប់ដចូតដៅដនេះ បរដិចឆទទ ី៨ ម្ដលដ ម្ េះថា បចចយសងហ ដ េះ ដររេះរពេះអនរុទុធ ចារយានសម្មតង របួរមួនវូធម៌ម្ដលជាបចចយ័នងិបចចយុបបន នធម ៌ តាមនយ័របស់បដចិចសមុបាទនងិនយ័របស់ បោា នទ ាំងអស់ទកុ្ក្នុងបរដិចឆទដនេះ ដដូចនេះ បរដិចឆទដនេះ ដទ ើបដ ម្ េះថា បចចយសងហ ។

មយ៉ាងដទៀត ធម៌ជាបចចយ័ម្ដលសម្មតងក្នុងបដចិចសមុបាទដ េះ ជាបរមតថធម៌សុទ ធស្តធ មនិមានបញ្ដតតចូិលោយឡាំជាមួយដឡើយ ចាំម្ណក្ធម៌ជាបចចយ័ម្ដលសម្មតងក្នុងបោា នដ េះ មានទ ាំងបរមតថនងិបញ្ដតត ិ ដររេះដេតុដ េះ រពេះអនរុទុធ ចារយដទើបានសម្មតងបញ្ដតតដិផេង ៗ ទកុ្ក្នុងទបីាំផុតននបរដិចឆទដនេះ ។

សរមាប់ធម៌ម្ដលជាបចចយុបបន នៈដ េះ ជាបរមតថធម៌ដោយចាំម្ណក្មួយក្នុងនយ័ទ ាំង ២ ដនេះ ។ រក្យថា បចចយ ឬ បចច័យ ាននយ័ថា ជាដេតុរបស់ផលម្ដលទក្ទ់ងជាមួយ ដេតុដ េះ ៗ ។ រក្យថា បចចយុបបបនន ាននយ័ថា ជាផលម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យធម ៌ម្ដលជាដេតុដ េះ ៗ ។

សរបុដសចក្តមីក្ បចចយ (បចចយ័) ានដល់ ធមម៌្ដលជាដេតុ បចចយុបបបនន ានដល់ ធមម៌្ដលជាផល

អធិែាយក្នងុ្បដិញ្ញា គ្នថា ក្នុងគ្នថាម្ដលដរលថា “ជយស ំ សងត្ធោមបនំ” ជាដដ ើមរដល់ “បវក្ខបមិ យថា-រហ”ំ ដ េះ រពេះអនរុទុធ ចារយសម្មតងដឡើងដដ ើមបីដរលនវូអារមភបទរពមដោយការដបតជាញ របស់ដោក្ថា “ខ ញុ ាំនងឹសម្មតងនវូការម្ចក្ធម៌ម្ដលជាបចចយ័ឧបការៈដល់បចចយុបបន នធម៌ទ ាំងឡាយរពមទ ាំងអាការដផេង ៗ មានអាំណាចននដេតុនងិអាំណាចននអារមមណ៍ជាដដ ើមតាមសមគួរក្នុង បចចយសងគេៈដចូតដៅដនេះ” ។ រពេះអនរុទុធ ចារយសម្មតងបចចយុបបន នធមដ៌ោយបទថា “ជយសំ សងត្ធោមបនំ” មានអតថថា “ធមជ៌ាបចចយុបបន នៈដ េះឯង ានដល់ សងខតធម៌ម្តមយ៉ាងប៉ាុដណាណ េះ ម្ដលានដោយរបការយ៉ាងដនេះ ក្ដ៏ររេះម្តរពេះអនរុទុធ ចារយមនិានសម្មតងថា “ជយស ំធោមបនំ” ដឡើយ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨ បឆចយសង្គហទីបនី

ដោក្សម្មតងសពទថា “ធោមបនំ” ឱយវដិសសដោយយក្រក្យថា “សងត្” របក្បចូលជាមួយផងនងិសម្មតងសងខតធម៌ដ េះ ក្ា៏នដល់ ចតិ ត ដចតសិក្ របូម្ដលរតូវតាក្ម់្តងដោយដេតុដ េះ ៗ មានក្មម ចតិ ត ឧតុ អាហារ អារមមណ៍ ។

រពេះអនរុទុធ ចារយានសម្មតងបចចយធម៌ដោយដរបើរក្យថា “ជយ ធោមប” ម្ដលមានអតថថា “ធម៌ម្ដលជាបចចយ័ដ េះ រម្មងានដល់ សងខតធម៌ អសងខតធម៌នងិបញ្ដតតធិម៌ទ ាំងអស់មនិមានក្ាំណត”់ ។ ដេតុម្ដលដងឹានយ៉ាងដនេះ ដររេះដោក្សម្មតងថា “ជយ ធោមប” មនិមានរក្យពដិសសដនទ ៗ ណាមួយចូលមក្របក្ប ។

រពេះអនរុទុធ ចារយសម្មតងបចចយសតត ិ គអឺាំណាចពដិសសដផេង ៗ ក្នុងការឧបការៈដល់បចចយុបបន នធមរ៌បស់បចចយ័ ២៤ មានដេតុសតត ិ អារមមណសតតជិាដដ ើម ដោយដរបើរក្យថា “យថា” ម្ដលសម្មតងវចនតថៈថា “ជយន អាក្ជរន = យថា” ។ រក្យថា “យថា” ាននយ័ថា “ដោយអាការដផេង ៗ មានដេតុសតតជិាដដ ើម” ។

រក្យថា បចចយា ម្របថា “ជាបចចយ័ជួយឧបការៈ (ឧបក្រក្)” ។ ការជួយឧបការៈដនេះមាន ២ យ៉ាងគ ឺ

១. ជួយឧបការៈដល់បចចយុបបន នធម៌ម្ដលមនិទនដ់ក្ើតដឡើង ឱយដក្ើតដឡើង ២. ជួយឧបការៈដល់បចចយុបបន នធម៌ម្ដលានដក្ើតដឡើងដេើយ ឱយតា ាំងដៅនងិចដរមើនដឡើងាន ។

ការជួយឧបការៈយ៉ាងដនេះ ដចូគ្នន ជាមួយនងឹអនក្ធាំម្ដលឧបការៈដល់អនក្តូច ។ ការជួយឧបការៈរបស់អនក្ធាំដនេះក្ម៏ាន ២ របការគ ឺ ជួយឧបការៈដល់អនក្តូចម្ដលមនិទនម់ានមូលោា នឱយមានមូលោា នចាស់ោស់ ១ នងិជួយឧបការៈដល់អនក្តូចម្ដលមានមូលោា នមា ាំដេើយឱយតា ាំងដៅមា ាំមួនម្ថមដទៀតនងិចដរមើនលូតោស់ាន ១ ។

បទថា “តំ្ វិភាគមិជហទានិ” កាលកាតប់ទដចញដេើយជា តំ្ វិភាគំ + ឥហ +

ឥទានិ ។ ក្នុងបទថា តំ្ វិភាគំ ដ េះ រក្យថា តំ្ ជារក្យសម្មតងនវូការរមួអតថរបស់បទទ ាំង ៣ គ ឺជយសំ ជយ ធោមប យថា ។

បទថា វិភាគំ ម្របថា “របដភទដផេង ៗ គ្នន ” ។ ដដូចនេះ រក្យថា តំ្ វិភាគំ ដទ ើបម្របថា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩ បឆចយសង្គហទីបនី

“នវូរបដភទដផេង ៗ គ្នន ននអាំណាចឧបការៈរបស់បចចយធម៌នងិបចចយុបបន នធមទ៌ ាំងដ េះ ។ ដចូសម្មតងវចនតថៈថា វិភជីយជត្តិ្ = វិភាជោ ធម៌ម្ដលគបបីម្ចក្របដភទដផេង ៗ ដដូចាន េះ ដ ម្ េះថា វភិាគ ានដល់ អាំណាចដផេង ៗ របស់បចចយ័ទ ាំង ២៤ ។

បទថា វិភាជោ កាលរបួរមួជាមួយរក្យថា តំ្ ម្ដលជាបទនយិមក្មមបទដេើយជា តំ្ វិភាគំ ដចូម្ដលសម្មតងមក្ដេើយ ។

បទថា ឥហ សាំដៅដល់ក្នុងបចចយសងគេៈដនេះ ។ រក្យថា ឥទានិ ម្របថា “ឥឡូវដនេះ” ាននយ័ថា “ក្នុងលាំោប់បន តអាំពសីមុចចយ-

សងគេដនេះ” ។

រក្យថា បវក្ខបមិ ជារក្យដបតជាញ របស់រពេះអនរុទុធ ចារយថា “ខ ញុ ាំនងឹសម្មតង” ។ រក្យថា យថារហំ ម្របថា “តាមសមគួរ” ាននយ័ថា “រពេះអនរុទុធ ចារយទទលួរាប់

រងថានងឹសម្មតងរបដភទដផេង ៗ ននអាំណាចឧបការៈរបស់បចចយធម៌នងិបចចយុបបន នធម៌ទ ាំងឡាយដ េះតាមនយ័ក្នុងបដចិចសមុបាទនងិបោា នតាមសមគួរម្ដលនងឹរបរពតឹតដៅាន” ។

អធែិាយបាលីប្ដលសប្មតង្ដល់នយ័ទាំង្ ២ និង្ភាពសផេង្គ្នន របសន់័យទាំង្ ២ ស ុះ

បទាលីសម្មតងថា បដិចចសមុបបាទនជយា ។ជប។ ជវទិត្ជ្រប ដ េះ ជាការសម្មតងឱយដងឹថា “ក្នុងបចចយសងគេៈដនេះមានឧបការៈ ២ នយ័គ ឺបដចិចសមុបាទននយ័ ១ នងិបោា ននយ័ ១ ។ បទាលីថា ត្ត្ថ ត្្ភបវ ។ប។ បចចយឋិតិ្ោរមភ បវុចចតិ្ ដ េះជាការសម្មតងឱយដងឹដល់ភាពដផេងគ្នន រវាងនយ័ទ ាំង ២ របការគ ឺការសម្មតងនវូដេតុតាមបដចិចសមុបាទនយ័ដ េះ សម្មតងរតមឹម្តឱយដងឹថា “សតវទ ាំងឡាយម្ដលរាក្ដក្នុងដោក្ដនេះ សុទ ធម្តជាផលម្ដលមដក្ើតមក្ចាក្ជាដេតុទ ាំងអស់ ម្ដលដក្ើតដឡើងឯង ឬមានអនក្ស្តងឱយដក្ើតដោយមនិអារស័យធម៌ម្ដលជាដេតុដ េះ រម្មងមនិមានដឡើយ” ាននយ័ថា កាលដបើមានដេតុមានបចចយ័បរបូិណ៌ដេើយ ផលក្រ៏ម្មងដក្ើតដឡើងជាធមមតា ប៉ាុម្ន តមនិានសម្មតងដល់អាំណាចរបស់បចចយ័ដ េះ ៗ ថាជួយឧបការៈរបស់បចចយ័ដ េះ ៗ របរពតឹតដៅដោយអាំណាចដេតុខ លេះ អារមមណ៍ខ លេះ អធបិតខី លេះជាដដ ើមដទ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០ បឆចយសង្គហទីបនី

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា បដិចចសមុែាទនយ ជាសដើម

រក្យថា បដិចចសមុបបាទ មានវចនតថៈថា បចចយោមគឹ បដិចច សមំ សហ ច បចចយុបបបននធជមម ឧបបាជទតី្តិ្ បដិចចសមុបបាជទា រក្ុមននដេតុឯណាមានអវជិាជ ជាដដ ើមរេូតដល់ជាត ិ រម្មងដធវើឱយផលធម៌មានសង្ខខ រជាដដ ើម រេូតដល់ឧាយសៈដក្ើតដឡើងជានចិចរពមគ្នន ដោយអារស័យសភាពរពមដរពៀងរបស់បចចយ័ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយពួក្ដេតុដ េះ ៗ ដររេះដេតុដដូចាន េះ រក្ុមននដេតុដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា បដចិចសមុបាទ ។

មយ៉ាងដទៀតថា បដិចច សមំ សហ ច ឧបបបជជតិ្ ឯត្ោមបត្ ិ = បដិចចសមបុបាជទា ផលធម៌មានសង្ខខ រជាដដ ើម កាលានអារស័យការឧបការៈរមួគ្នន របស់បចចយ័ដេើយ រម្មងដក្ើតដឡើងជានចិចរពមដរពៀងគ្នន ដររេះអារស័យដេតុដផេង ៗ មានអវជិាជ ជាដដ ើម ដដូចាន េះ ដេតុដផេង ៗ មានអវជិាជ ជាដដ ើមដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា បដចិចសមុបាទ ានដល់ អវជិាជ ជាដដ ើមរេូតដល់ជាត ិ។

រក្យថា នយ មានវចនតថៈថា នីយត្ ិញាតី្តិ្ = នជយា ការសម្មតងម្ដលគបបីដងឹដោយបណឌិ តទ ាំងឡាយ ដដូចាន េះ ដទ ើបដ ម្ េះថា នយ (នយ័) ។

ដដូចនេះ រក្យថា បដិចចសមុបបាទនយ មានវចនតថៈថា បដិចចសមុបបាជទ ជទសិជោ នជយា = បដិចចសមុបបាទនជយា នយ័ម្ដលរពេះពុទ ធអងគរទងដ់ទស ទកុ្ក្នុងបដចិច- សមុបាទ ដ ម្ េះថា បដចិចសមុបាទនយ ។

ចាំម្ណក្ការសម្មតងដេតុផលតាមនយ័បោា នដ េះ សម្មតងឱយដងឹថា “វតថុម្ដលមានជវីតិនងិមនិមានជវីតិទ ាំងឡាយម្ដលរាក្ដក្នុងដោក្ដនេះ សុទ ធម្តជាដេតុផលម្ដលទក្ទ់ងគ្នន តាមសមគួរម្ដលរាក្ដដឡើងដោយមនិទក្ទ់ងជាមួយដេតុផលដ េះ មនិមានដឡើយនងិសម្មតងដល់អាំណាចរបស់បចចយ័ដ េះ ៗ ដោយនយ័ថា ការឧបការៈរបស់បចចយ័ដ េះ ៗ របរពតឹតដៅដោយអាំណាចននដេតុខ លេះ អារមមណ៍ខ លេះ អធបិតខី លេះជាដដ ើម ។ ដចូវចនតថៈសម្មតងថា នានបបបក្រានិ ឋានានិ បចចយា ឯោណបតិ្ = បោឋបនំ បចចយ័ទ ាំងឡាយម្ដលជាដេតុមានអាំណាចដោយរបការដផេង ៗ មានអាំណាចដេតុ អាំណាចអារមមណ៍ជាដដ ើម មានក្នុងបក្រណ៍នុេ៎ះ ដដូចាន េះ បក្រណ៍ដ េះ ដ ម្ េះថា បោា ន ានដល់ បក្រណ៍ម្ដលសម្មតងដល់បចចយ័ ២៤ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១ បឆចយសង្គហទីបនី

បោឋបជន ជទសិជោ នជយា = បោឋបននជយា នយ័ម្ដលរពេះពុទ ធអងគរទងដ់ទស ក្នុងបោា ន ដ ម្ េះថា បោា ននយ (បោា ននយ័) ។

បទាលីថា ឧភយ ំ បន ។ជប។ អាចរិយា ដ េះ សាំដៅយក្ ការសម្មតងដល់បដចិចសមុបាទរបស់រពេះអដ ាក្ថាចារយម្ដលសម្មតងទកុ្ក្នុងសដមាម េវទិនអីដ ាក្ថា ដោក្ានសម្មតងអាំណាចរបស់បចចយ័ដ េះ ៗ មានសម្មតងរមួគ្នន ផង ។ ដចូសម្មតងថា ក្នុងដេតុម្ដលអវជិាជ ជាដេតុឱយដក្ើតបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រានដ េះ មានអាំណាចននបចចយ័ ២ គអឺារមមណបចចយ័ ១ បក្តូបនសិេយបចចយ័ ១ នងិសម្មតងអវជិាជ ជាដេតុឱយដក្ើតអបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រដ េះមានអាំណាចបចចយ័ ១៥ គ ឺ

១. ដេតុបចចយ័ ២. អារមមណបចចយ័ ៣. អធបិតបិចចយ័ ៤. អនន តរបចចយ័ ៥. សមនន តរបចចយ័ ៦. សេជាតបចចយ័ ៧. អញ្ដមញ្ដបចចយ័ ៨. នសិេយបចចយ័ ៩. ឧបនសិេយបចចយ័ ១០. អាដសវនបចចយ័ ១១. សមបយុតតបចចយ័ ១២. អតថបិចចយ័ ១៣. នតថបិចចយ័ ១៤. វគិតបចចយ័ ១៥. អវគិតបចចយ័ អវជិាជ ជាដេតុឱយដក្ើតអាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រដ េះមានអាំណាចបចចយ័ ១ គបឺក្តូបនសិេយ-បចចយ័ជាដដ ើម ។ របូ មម្ដលរបរពតឹតដៅតាមបដចិចសមុបាទដនេះ កាលម្ចក្ជាដេតុ ជាផលដេើយ ដៅដ ម្ េះដចូតដៅដនេះ ធម៌ម្ដលជាដេតុ ានដល់ អវជិាជ ជាដដ ើមរេូតដល់ជាត ិ រមួជា ១១ ដនេះ ដ ម្ េះថា បដចិចសមុបាទនធម៌ ។

ធម៌ម្ដលជាផល ានដល់ សង្ខខ រជាដដ ើមរេូតដល់មរណៈ រមួជា ១១ ដនេះ ដៅថា បដចិចសមុបបន នធម៌ ។

ការសម្មតងវចនតថៈរបស់រក្យថា បដចិចសមុបាទ ម្ដលដរលមក្ដេើយដ េះ ជាការសម្មតងដោយសាំដៅយក្ម្តធម៌ម្ដលជាដេតុ ដបើសម្មតងឱយានដល់ធមម៌្ដលជាផលដេើយដ េះថា បចចយំ បដិចចសមុបបបជជតី្តិ្ = បដិចចសមុបបាជទា ធម៌ឯណារម្មងដក្ើតដឡើង

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២ បឆចយសង្គហទីបនី

ដោយអារស័យបចចយ័ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ធម៌ទ ាំងដ េះ ដ ម្ េះថា បដចិចសមុបាទ ានដល់ ធម៌ម្ដលជាផលមានសង្ខខ រជាដដ ើមរេូតដល់ជរាមរណៈ ។ នយ័មយ៉ាងដទៀត សមុបបបននំ = សមុបបាជទា ការដក្ើតដឡើងដោយលអ គកឺារដក្ើតដឡើងតាមលាំោប់ ដ ម្ េះថា សមុបាទ ។ យថាសក ំបចចយ ំបដិចច ជត្ន អវិនាភាវី ហោុរប សមុបបាជទា = បដិចចសមុ-បបាជទា ការដក្ើតដឡើងតាមលាំោប់របស់ធម៌ម្ដលអារស័យបចចយ័របស់ខ លនួ ៗ នងិមនិរាសចាក្គ្នន ជាមួយបចចយ័របស់ខ លនួដ េះ ៗ ដ ម្ េះថា បដចិចសមុបាទ ានដល់ ធម៌ម្ដលជាផលមានសង្ខខ រជាដដ ើម ។

រែសោជន៍ប្ដលទទលួបានចាក្ការសិក្ាបដិចចសមុែាទនងិ្បោា ន

ដេតុម្ដលរពេះពុទ ធអងគរទងស់ម្មតងសភាពរបរពតឹតដៅរបស់សតវទ ាំងឡាយនងិសម្មតងការរបរពតឹតដៅរបស់វតថុមនិមានជវីតិក្នុងដោក្ដនេះ ម្ដលរាក្ដដឡើង ក្ដ៏ោយអារស័យមានដេតុផលទក្ទ់ងគ្នន ដោយនយ័ក្នុងបដចិចសមុបាទនងិបោា នដ េះ ក្ដ៏ដ ើមបីបាំណងឱយពួក្សតវទ ាំងឡាយមានការដចេះដងឹយល់ចូលចតិតក្នុងដេតុផលននការរស់ដៅរបស់ពួក្សតវទ ាំងឡាយដ េះថា របូ មម្ដលសនមតគ្នន ថា “ដយើង ដគ” ម្ដលក្ាំពុងរាក្ដដនេះ មនិមានអនក្ណាមួយជាអនក្ស្តង ជាអនក្បដងកើតដឡើង មានម្តដេតុនងិផលម្ដលទក្ទ់ងគ្នន តាមសភាវៈប៉ាុដណាណ េះ មនិមានខ លនួ ដយើង ដគ ដោយរបការណាមួយដឡើយ ។ ចាំដណេះដងឹក្នុងរបូ មតាមដេតុផលយ៉ាងដនេះ ជាវតថុសាំខានម់្ដល ាំឱយអនក្ដចេះដងឹដ េះានរចួចាក្វដ តទកុ្ ខទ ាំងពួង ដររេះអាចលេះបងន់វូសកាក យទដិ ានិងិវចិកិ្ចិាឆ រពមទ ាំងសសេតទដិ ា ិឧដចឆទទដិ ា ិនងិនតថកិ្ទដិ ា ិអដេតុក្ទដិ ា ិអក្រិយិទដិ ាិដចញានតាមសមគួរដល់ចាំដណេះដងឹរបស់ខ លនួ ដរលគ ឺ ចាំដណេះដងឹម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យការសិក្ាដរៀនសូរត ការស្តត ប់ ម្ដលដៅថា សុតមយបញ្ញដ រម្មងអាចលេះបង ់ សកាក យទដិ ានិងិវចិកិ្ចិាឆ ជាដដ ើមានដោយ តទងគបបហាន គលឺេះានក្នុងមួយខណៈ ៗ ។ ចាំដណេះដងឹម្ដលដក្ើតដឡើង ដោយអារស័យការគតិពចិារណារស្តវរជាវរក្ដេតុផលដោយខលនួឯង ម្ដលដៅថា ច ិត មយបញ្ញដ ដ េះ រម្មងអាចលេះបងស់កាក យទដិ ានិងិវចិកិ្ចិាឆ ជាដដ ើមានដោយ វកិ្ ខមភនបបហាន គញឺ ាំញីនវូពួក្ក្ដិលសានក្នុងដពលយូរនងិចាំដណេះដងឹម្ដលដក្ើតដឡើងដោយ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣ បឆចយសង្គហទីបនី

អារស័យការបដបិតតនិវូវបិសេ តាមសុតមយបញ្ញដ ឬច ិត មយបញ្ញដ ម្ដលដៅថា ភាវ -មយបញ្ញដ ដ េះ រម្មងអាចលេះបងស់កាក យទដិ ានិងិវចិកិ្ចិាឆ ជាដដ ើមដ េះានដោយ សមុដចឆទ-បបហាន គលឺេះបងា់នដោយោចខ់ាត(មនិមានដៅសល់ឱយដក្ើតដឡើងានដទៀត) ។ ដបើសម្មតងដរបៀបដធៀបចាំដណេះដងឹក្នុងរបូ មតាមដេតុផល ដចូម្ដលដរលមក្ដនេះដេើយដ េះ សុតមយបញ្ញដ ានដល់ បញ្ញដ របស់អនក្ម្ដលមានចាំដណេះដងឹក្នុងបដចិចសមុបាទនងិបោា នដោយអារស័យការសិក្ាដរៀនសូរត ឬការស្តត ប់ ។

ច ិត មយបញ្ញដ កាលដរលដោយផលូវដោក្ដេើយ ានដល់ បញ្ញដ របស់អនក្គតិរស្តវរជាវវតថុដផេង ៗ ដឡើងដចូជាយនតដហាេះ វទិយុ ទរូទសេនជ៍ាដដ ើម កាលដរលដោយផលូវធម៌ដេើយ ានដល់ បញ្ញដ របស់រពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់ រពេះបដចចក្ពុទ ធ ។ ភាវ មយបញ្ញដ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យសុតមយបញ្ញដ ដ េះ ានដល់ បញ្ញដរបស់រពេះអរយិស្តវក័្ទ ាំងឡាយ ។

ភាវ មយបញ្ញដ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យច ិត មយបញ្ញដ ដ េះ ានដល់ បញ្ញដរបស់រពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់នងិរពេះបដចចក្ពុទ ធ ។

ចាំដណេះដងឹម្ដលយល់ានចាស់ក្នុងរបូ មតាមដេតុផលជាសុតមយបញ្ញដ ច ិត - មយបញ្ញដ នងិភាវ មយបញ្ញដ ទ ាំង ៣ ដនេះ ដបើសដគង្ខគ េះចូលក្នុងវបិសេ ញណដេើយ រម្មងសដគង្ខគ េះចូលាន ២ យ៉ាង គ ឺមរបូរដិចឆទញណនងិបចចយបរគិ គេញណ ។ ដបើសដគង្ខគ េះចូលក្នុងវសុិទ ធដិេើយ ក្ា៏នដល់ វសុិទ ធ ិ២ របការ គទឺដិ ាវិសុិទ ធនិងិក្ង្ខខ រវតិរណវសុិទ ធ ិ។

បុគគលម្ដលមានចាំដណេះដងឹលអក្នុងបដចិចសមុបាទនងិបោា នដេើយដ េះ ក្រ៏ម្មងានចូលដល់បចចយបរគិ គេញណម្ដលជាក្ង្ខខ រវតិរណវសុិទ ធដិោយរតង ់ ។ សរមាប់ការចូលដល់ មរបូបរដិចឆទញណម្ដលជាទដិ ាវិសុិទ ធាិនដ េះ ក្ដ៏ររេះបុគគលម្ដលមានចាំដណេះដងឹក្នុងបដចិចសមុបាទនងិបោា នដ េះ ានដងឹដរឿង មរបូានយ៉ាងចាស់ោស់រចួដេើយ ដររេះដេតុដ េះ មរបូបរដិចឆទញណម្ដលជាទដិ ាវិសុិទ ធដិទ ើបសដគង្ខគ េះចូលានផងម្ដរ ។

តាមនយ័ដចូានដរលមក្ដនេះ សម្មតងឱយដឃើញថា បុគគលម្ដលានបដបិតតរិេូតានសដរមចជារពេះអរយិបុគគលរចួចាក្វដ តទកុ្ ខានដ េះ ម្ដលនងឹមនិានដចេះដងឹនវូសភាព

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤ បឆចយសង្គហទីបនី

របរពតឹតដៅរបស់ មរបូតាមបដចិចសមុបាទនងិបោា នដោយភាវ មយបញ្ញដ ដ េះ រម្មងមនិមានដឡើយ ប៉ាុម្ន តបុគគលម្ដលដងឹទ ាំង ២ នយ័ដ េះ មានដោយចាំដរេះម្តអងគរពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់មួយអងគប៉ាុដណាណ េះ ។ បុគគលដរៅពរីពេះសមាម សមពុទ ធដេើយ រពេះអរយិបុគគលទ ាំងឡាយរាប់អាំពរីពេះដស្តតាបន នបុគគលជាដដ ើមរេូតដល់រពេះបដចចក្ពុទ ធ រម្មងដងឹនវូសភាពរបរពតឹតដៅរបស់ មរបូដោយភាវ មយបញ្ញដ តាមបដចិចសមុបាទនយ័ម្តមយ៉ាង ាននយ័ថា បុគគលអនក្បដបិតតទិ ាំងឡាយដ េះ កាលចូលដល់បចចយបរគិ គេញណជាដដ ើមរេូតដល់អនដុោម-ញណដ េះ រម្មងដងឹនវូសភាពរបរពតឹតដៅរបស់របូ មម្ដលជាដេតុជាផលទក្ទ់ងគ្នន តាមបដចិចសមុបាទដចូគ្នន ទ ាំងអស់ ប៉ាុម្ន តម្ដលដចេះដងឹដោយទលូាំទោូយអាចសម្មតងឱយអនក្ដនទស្តត ប់ានដោយលអិតសុខមុដ េះ រតូវអារស័យមានមូលោា ន គបឺរយិតត ិ ដបើមនិមានមូលោា ន គបឺរយិតតដិទ សូមបីម្តរពេះបដចចក្ពុទ ធទ ាំងឡាយ ក្ម៏និអាចដដ ើមបីសម្មតងសភាពរបរពតឹតដៅរបស់សតវទ ាំងឡាយតាមបដចិចសមុបាទនយ័ដោយលអិតសុខមុាន ។

អធែិាយការឧបការៈរវាង្បចចយ័នងិ្បចចយុែបននៈតាមបដិចចសមែុាទន័យ

១. អវិោជបបចចយា សង្ខបរា (សមភវតិ្) សង្ខខ រទ ាំង ៣ រម្មងដក្ើតដឡើងរាក្ដ ដររេះអារស័យអវជិាជ ជាដេតុ ។

វចនត្ថៈពាក្យថា អវិជាា

រក្យថា អវិោជប កាតប់ទថា អ នងិ វិោជប (អ + វិោជប) អ ម្របថា “មនិ ឬ បដបិក្ខដល់គ្នន នងឹគ្នន ” វិោជប ម្របថា “ដងឹ ឬ បញ្ញដ ”

កាលរមួចូលគ្នន ដេើយ ម្របថា មនិដងឹ ឬ ធមមជាតមិ្ដលរបរពតឹតដៅបដបិក្ខគ្នន ជាមួយបញ្ញដ ានដល់ ដមាេដចតសិក្ ។ ដចូវចនតថៈថា ចតុ្សចចធមមំ វិទតិ្ បាកដំ កជរាតី្តិ្ = វិោជប ធមមជាតឯិណាជាអនក្ដងឹចាស់នវូអរយិសចច ៤ នងិជាអនក្ដធវើឱយអរយិសចច ៤ រាក្ដ ដឡើង ដររេះដេតុដដូចាន េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា វជិាជ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥ បឆចយសង្គហទីបនី

ដដូចនេះ រក្យថា អវិោជប ដទ ើបមានវចនតថៈថា វិោជប បដិបក្ខបតិ្ = អវិោជប ធមមជាតមិ្ដលរបរពតឹតដៅបដបិក្ខគ្នន ជាមួយនងឹបញ្ញដ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា អវជិាជ ។

មយ៉ាងដទៀត រក្យថា អវិោជប មានវចនតថៈានដរចើនយ៉ាងដចូតដៅដនេះ ១. អវិនទិយ ំវិនទតី្តិ្ = អវិោជប

ធមមជាតឯិណារម្មងមនិឱយាននវូសុចរតិធមម៌្ដលគួរាន ដររេះដេតុដដូចាន េះ ធមមជាត ិដ េះ ដ ម្ េះថា អវជិាជ ។ ២. វិនទិយំ ន វិនទតី្តិ្ = អវិោជប ធមមជាតឯិណារម្មងមនិទទលួាននវូសុចរតិម្ដលគួរាន ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា អវជិាជ ។ ៣. អវិជជោជន ជវាជបតី្តិ្ = អវិោជប ធមមជាតមិ្ដលជាអនក្ដងឹខសុក្នុងបញ្ដតតធិម៌មានរបុស រសីជាដដ ើម ម្ដលមនិមានពតិរាក្ដដោយសភាវៈ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា អវជិាជ ។ ៤. អវិជជោជន ន ជវាជបតី្តិ្ = អវិោជប ធមមជាតមិ្ដលជាអនក្មនិឱយដងឹក្នុងបរមតថធម៌មានខន ធជាដដ ើម ម្ដលរាក្ដដឡើងដោយសភាវៈ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា អវជិាជ ។ ៥. វិទិត្ពវំ អវិទិតំ្ កជរាតី្តិ្ = អវិោជប

ធមមជាតមិ្ដលមនិឱយដងឹនវូធម៌ម្ដលគួរដងឹមានអរយិសចច ៤ ជាដដ ើម ដររេះដេតុដដូចាន េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា អវជិាជ ។ អវជិាជ ទ ាំងអស់ដនេះ ានដល់ ដមាេដចតសិក្ ។ សរបុដសចក្តថីា ការមនិដងឹតាមសភាពពតិម្ដលគួរដងឹ ដេើយានដងឹម្តវតថុម្ដលមនិរបរពតឹតដៅតាមសភាពពតិជាវតថុមនិគួរដងឹ នុេ៎ះឯង ដ ម្ េះថា អវជិាជ ។

ការមិនដឹង្តាមសសចក្តីពិត្របស់អវិជាា មាន ៨ រែការគ ឺ ១. ទុជក អញាណំ ការមនិដងឹក្នុងទកុ្ ខ ២. ទុកសមុទជយ អញាណំ ការមនិដងឹក្នុងដេតុម្ដលដធវើឱយដក្ើតទកុ្ ខ ៣. ទុកនិជរាជធ អញាណំ ការមនិដងឹធម៌ម្ដលជាទរី ាំលតន់វូទកុ្ ខ ៤. ទុកនិជរាធោមិនីបដិបទាយ អញាណំ ការមនិដងឹនវូផលូវជាទរី ាំលតទ់កុ្ ខ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦ បឆចយសង្គហទីបនី

៥. បុពវជនត អញាណ ំការមនិដងឹក្នុងខន ធ អាយតនៈ ធាតុជាអតតី ៦. អបរជនត អញាណំ ការមនិដងឹក្នុងខន ធ អាយតនៈ ធាតុជាអ គត

៧. បុពវនាឍបបរជនត អញាណ ំការមនិដងឹក្នុងខន ធ អាយតនៈ ធាតុជាអតតីនងិអ គត ៨. ឥទបបបចចយោបដិចចសមុបបបជននសុ ធជមមសុ អញាណំ ការមនិដងឹក្នុងរបូ មម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យដេតុឱយដក្ើតតាមក្នុងបដចិចសមុបាទ ។

អធែិាយ ១. ទុជក អញាណំ ការមនិដងឹក្នុងទកុ្ ខ

ការមនិដងឹក្នុងទកុ្ ខ គតឺាមធមមតាសតវទ ាំងឡាយម្ដលដក្ើតដៅក្នុងដោក្ដនេះ មនិថា បុគគលណា ៗ ដ េះដទ រតូវានជួបរបសពវនងឹការចាស់ ការឈឺ ការស្តល ប់ ដសចក្តដីស្តក្ដៅខចូចតិត ដសចក្តចីដងអៀតចងអល់ចតិ ត ការររតរ់ាសចាក្វតថុម្ដលជាទរីសោញ់ ការានជួបរបសពវនងឹវតថុម្ដលមនិជាទរីសោញ់ដពញចតិត ការមនិានសដរមចតាមដសចក្តរីាថាន នងិការចដងអៀតចងអល់ចតិ តជាដដ ើម ទ ាំងដនេះសុទ ធម្តជាដសចក្តទីកុ្ ខទ ាំងអស់មនិង្ខយនងឹបុគគលណា ដជៀសឱយផុតានដទ រតូវម្តានទទលួតចិដរចើនតាមសមគួរដល់ឋានៈរបស់ខ លនួ ប៉ាុម្ន តបណាតទកុ្ខដផេង ៗ ទ ាំងឡាយដនេះ ការដក្ើតនងិការស្តល ប់ទ ាំង ២ ដនេះជាទកុ្ខយ៉ាងពតិរាក្ដមនិមានការដលើក្ម្លងដល់បុគគលណាមួយដឡើយ ។ សូមបីម្តដក្ើតជាអនក្ខ ពងខ់ ពស់ ដថាក្ទប ឬដក្ើតជាដទវតា មារ រពេមក្ដ៏ោយ រតូវានជួបដចូគ្នន ទ ាំងអស់ ។ ចាំដរេះការចាស់ ការឈឺ ដសចក្តីដស្តក្ ខេឹក្ខេួល ទកុ្ខ ដទមនសេ ការររតរ់ាស់ចាក្វតថុម្ដលជាទរីសោញ់ ការានជួបនវូវតថុម្ដលមនិជាទរីសោញ់ ការមនិានសដរមចតាមដសចក្តរីាថាន ដសចក្តចីដងអៀតចងអល់ចតិ តទ ាំងឡាយដនេះ ជាទកុ្ខម្ដលដក្ើតដឡើងជាមួយនងឹបុគគលមនិទដូៅ ដចូជាក្នុងពួក្ដទវតាទ ាំងឡាយ (ដវៀរចាតុមមហារាជកិាដទវតាជានទ់ប) ការចាស់ ការឈឺទ ាំង ២ ដនេះ មនិរាក្ដ ប៉ាុម្ន ត ដសចក្តទីកុ្ ខដផេង ៗ រម្មងានទទលួតចិឬដរចើនដចូគ្នន ។ សរមាបឯ់ពួក្រពេមសូមបីផុតចាក្ដសចក្តទីកុ្ ខដផេង ៗ ក្ព៏តិ ប៉ាុម្ន តដសចក្តទីកុ្ ខម្ដលសាំខាន ់គកឺារដក្ើត ការស្តល ប់ក្ដ៏គចមនិផុត ។

ដសចក្តទីកុ្ ខដផេង ៗ ដចូម្ដលានដរលមក្ដេើយដនេះ សូមបីសតវទ ាំងឡាយធាល ប់ាន

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧ បឆចយសង្គហទីបនី

ទទលួដេើយក្នុងអតតីក្ដ៏ោយ ក្ាំពុងទទលួក្នុងបចចុបបន នក្ដ៏ោយ នងិទទលួ កាលអ គតក្ ៏ដោយ ប៉ាុម្ន តសតវទ ាំងដ េះ ពុាំានដងឹ គ្នម នការតក្ស់លុតក្នុងដសចក្តទីកុ្ ខទ ាំងដនេះដទ ដេើយម្ថមទ ាំងដភលើតដភលើនដរតក្អរដៅក្នុងដោក្យិអារមមណ៍ទ ាំង ៦ ដរលគ ឺ ដសចក្តវីដងវងក្នុងកូ្ន ដៅ ស្តវ ម ីភរយិ ឪពុក្ មាត យ ញត ិមតិត បង បអូននងិវដងវងក្នុងោភ យសម្ដលក្ាំពុងមាននងិមានការជាប់ជាំរក្ក់្នុងដរគឿងបរដិភាគ ឧបដភាគដផេង ៗ ដចូជា សតវទ សតវមានម់្ដលមាច ស់យក្មក្ចងឃាំងទកុ្ក្នុងរទុង កាលដបើ ាំយក្ដៅសមាល ប ់ទ មានទ់ ាំងដ េះ ក្ម៏និានដងឹខ លនួថានងឹរតូវស្តល ប់ម្ដរ ។ កាលរតូវដគចងឃាំងទកុ្ដៅក្នុងរទុងដ េះ ក្ ៏ ាំគ្នន សបាយរកី្រាយដពលម្ដលានទទលួចាំណីអាហារ ការសបាយដ េះឯង ដររេះម្តក្ាំពុងវដងវងមនិដងឹដសចក្តទីកុ្ ខយ៉ាងណាមញិ សតវទ ាំងឡាយម្ដលដភលើតដភលើនក្នុងដោក្យិអារមមណ៍ដផេង ៗ ក្ដ៏ររេះមនិដងឹដសចក្តទីកុ្ ខដផេង ៗ ថាទកុ្ខពតិយ៉ាងដ េះម្មន ។

ឥឡូវដនេះ ពួក្អនក្វទិយស្តគសតរកី្ចដរមើនយ៉ាងណាក្ដ៏ោយ ដៅម្តមនិអាចរក្ឧាយមនិឱយដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ានដឡើយ ដេើយគ្នម នសងឃឹមនងឹដធវើាន ។ ឧាយម្ដលដធវើឱយផុតពកីារដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ានដ េះ មានម្តក្នុងរពេះពុទ ធស្តស ប៉ាុដណាណ េះ ។ ដដូចាន េះ អនក្មានបញ្ញដ ទ ាំងឡាយ ដទើបពយយមរក្ផលូវបដបិតតដិដ ើមបីឱយផុតអាំពដីសចក្តទីកុ្ ខទ ាំងដ េះ ។ ដចូមានរពេះគ្នថាយ៉ាងដនេះថា

បជត្ថនតិ មុចចិតំុ្ សនាឍប សំោរា ភយជភរវា ទុជជនា ជោទោនាវ វដតនតិ ភវោគជរ ។

សបបុរសអនក្ដឃើញនវូដទសក្នុងរាងកាយដនេះដេើយ មនិមានដសចក្តរីបកានម់ា ាំនងិ មានបញ្ញដ ដមើលដឃើញក្នុងកាលខាងមុខ ដេើយជាអនក្មានដសចក្តតីក្ស់លុតរាថាន ដដ ើមបីឱយផុតអាំពកីារដក្ើតស្តល ប់ក្នុងភូមទិ ាំង ៣១ ភូមមិនិមានទបីាំផុត ។ ការដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល បដ់នេះ ជាភយ័ម្ដលគួរឱយខាល ច ។

ចាំម្ណក្អសបបុរសជាអនក្មនិដឃើញចាស់ក្នុងការដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់មានដសចក្តីរបកានម់ា ាំក្នុងកាមគុណអារមមណ៍ទ ាំងដនេះ មានដសចក្តដីភលើតដភលើនដៅដោយអារមមណ៍ដផេង ៗមានរបូ សាំដឡង ក្លនិ រស ដោដ ាពវៈ ធមាម រមមណ៍ក្នុងភពដផេង ៗ ដរបៀបដចូជាមហាសមុរទ រម្មងវលិវល់ស្តល ប់ដក្ើតក្នុងភូម ិ៣១ ដេើយអដ ទ លចាក្ភូមមួិយដៅកានភូ់មមួិយដទៀត ។ ដនេះ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨ បឆចយសង្គហទីបនី

ដ ម្ េះថា ទុជក អញាណ ំការមនិដងឹក្នុងដសចក្តទីកុ្ ខ។

២. សមុទជយ អញាណ ំ

ការមនិដងឹដេតុ ាំឱយដក្ើតទកុ្ ខ ដសចក្តទីកុ្ ខដផេង ៗ មានការដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប ់ដសចក្តមីនិសបាយចតិតជាដដ ើមដនេះ

កាលដបើចូលដៅរក្មូលដេតុម្ដលដធវើឱយដក្ើតទកុ្ ខដេើយក្ន៏ងឹរជាបានថា ដោភៈ គដឺសចក្តីចងា់ន ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតដ េះឯងជាតួដេតុ ។ ដររេះធមមតាមនសុេទ ាំងឡាយក្នុងដោក្ដនេះ មានដសចក្តខី វល់ខាវ យពយយមដធវើក្ចិ ចការង្ខរដផេង ៗ ទ ាំងអាំដពើលអ ទ ាំងអាំដពើអារក្ក្ ់ ដដ ើមបីម្សវងរក្ឱយាននវូអារមមណ៍ម្ដលជាទដីពញចតិត គួររាថាន ដផេង ៗ ដចូគ្នន ទ ាំងអស់ សូមបីេតដ់នឿយកាយ េតដ់នឿយចតិតយ៉ាងណាក្ដ៏ោយ ក្ម៏និរាថយ ចងឱ់យម្តានសដរមចក្នុងក្ចិ ចការម្ដលខ លនួានដធវើដ េះ ដេើយក្ា៏ននវូវតថុម្ដលខ លនួរាថាន សមដចូបាំណង ម្តមនសុេទ ាំងឡាយមនិដងឹខ លនួថា ខ លនួក្ាំពុងធាល ក្ចុ់េះដៅក្នុងអាំណាចរបស់ដោភៈម្ដលជាអនក្ចាតម់្ចងឱយខ លនួេតដ់នឿយលាំាក្កាយ លាំាក្ចតិតដោយអាំណាចននរបូតណាា គដឺសចក្តដីរតក្អររកី្រាយដពញចតិតក្នុងរបូខ លេះ សទ ទតណាា គដឺសចក្តដីរតក្អររកី្រាយដពញចតិតក្នុងសាំដឡងខ លេះ គន ធតណាា គដឺសចក្តដីរតក្អររកី្រាយដពញចតិតក្នុងក្លនិខ លេះ រសតណាា គដឺសចក្តដីរតក្អររកី្រាយដពញចតិតក្នុងរសខ លេះ ដោដ ាពវតណាា គដឺសចក្តដីរតក្អររកី្រាយដពញចតិតក្នុងដោដ ាពវៈខ លេះ ធមម-តណាា គដឺសចក្តដីរតក្អររកី្រាយដពញចតិតក្នុងការនកឹ្គតិដផេង ៗ ខ លេះ ។ ដោភៈ គកឺាររាថានដរតក្អររកី្រាយដពញចតិតក្នុងរបូ សាំដឡង ក្លនិ រស ដោដ ាពវៈជាដដ ើមម្ដលខ លនួគតិថានងឹ ាំនវូដសចក្តសុីខមក្ឱយជាដេតុននការខ វល់ខាវ យពយយម ដដ ើមបីឱយានមក្នវូវតថុទ ាំងដ េះដោយកាយខលេះ ដោយវាចាខលេះ ក្នុងខណៈម្ដលខ វល់ខាវ យពយយមដ េះ រម្មងទទលួាននវូដសចក្តីលាំាក្ទ ាំងកាយ លាំាក្ទ ាំងចតិត ទ ាំងដនេះសុទ ធម្តជាដសចក្តទីកុ្ ខម្ដលជាផលានទទលួអាំពីការពយយមជាដេតុ ។

ម៉ាយងដទៀត ដបើដសចក្តពីយយមលមមរបមាណ ដសចក្តទីកុ្ ខដផេង ៗ ម្ដលទទលួានដ េះ ក្ល៏មមរបមាណ ដបើមានដសចក្តពីយយមដរចើនប៉ាុណាណ ការទទលួានដសចក្តទីកុ្ ខក្ម៏ានដរចើនប៉ាុដណាណ េះម្ដរ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៩ បឆចយសង្គហទីបនី

ម៉ាយងវញិដទៀត ដបើការពយយមដ េះ របរពតឹតដៅក្នុងអាំដពើលអ ដចូពយយមដធវើកុ្សលដផេង ៗ មានទន សីល ភាវ ដដ ើមបីរាថាន ដសចក្តសុីខឱយនរក្ម្លងដឡើងក្នុងភពដនេះនងិភពខាងមុខ ។ ការដធវើកុ្សលម្ដលមានដសចក្តរីាថាន ដដូចនេះ ក្រ៏ាប់ថាដធវើដៅដោយអាំណាចដោភៈម្ដរ ជាដេតុឱយានទទលួដសចក្តទីកុ្ ខដក្ើតដឡើង គដឺសចក្តលីាំាក្កាយ លាំាក្ចតិតក្នុងខណៈម្ដលក្ាំពុងដធវើនងិកាលស្តល ប់អាំពភីពដនេះដេើយ ក្រ៏តវូានទទលួដសចក្តទីកុ្ ខក្ នុងភពខាងមុខតដៅដទៀត គកឺារដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ដ េះឯង ប៉ាុម្ន តអនក្ម្ដលទទលួដសចក្តទីកុ្ ខដនេះ រម្មងមានដសចក្តអីតធ់នា់ន ដោយដឃើញថា ជារបស់ធមមតា ប៉ាុម្ន តមនិានដងឹថា ការដក្ើត ចាស់ឈឺ ស្តល ប់ ទកុ្ ខកាយ ទកុ្ខចតិ តជាដដ ើមម្ដលខ លនួក្ាំពុងានទទលួនងឹរតូវានទទលួតដៅដទៀតក្នុងដពលខាងមុខដ េះ ថាជាផលម្ដលដក្ើតអាំពដីោភៈជាដេតុដ េះដទ ។

របសិនដបើការខ វល់ខាវ យពយយមដ េះ របរពតឹតដៅក្នុងផលូវមនិលអ ដចូជាសមាល ប់សតវ លួចរទពយដគ របរពតឹតខសុក្នុងកាម នយិយញុេះញង ់ នយិយសក្ដស ៀត នយិយឥតរបដយជន ៍ ដសពសុរាជាដដ ើមដនេះ ដដ ើមបីឱយានរទពយសមបតតមិាសរាក្យ់ក្មក្ទាំនកុ្បរមុងដសចក្តសុីខោទ ល់ខ លនួ ការដធវើទចុ ចរតិដផេង ៗ ដចូម្ដលានដរលមក្ដេើយដនេះ ក្រ៏ាបថ់ាដធវើដោយអាំណាចននដោភៈជាដេតុឱយទទលួដសចក្តទីកុ្ ខក្ នុងជាតដិនេះនងិជាតខិាងមុខ ដរលគឺក្នុងជាតដិនេះ រម្មងទទលួដសចក្តទីកុ្ ខកាយ ទកុ្ខចតិ តយ៉ាងធងនធ់ ងរានដល់ការតេិះដដៀលមាក្ង់្ខយអាំពសីបបុរសទ ាំងឡាយខលេះ រតូវដគចាបា់នក្រ៏តវូទទលួដទសតាមចាបអ់ាចនងឹទទលួដទសដល់ការរបហារជវីតិាន ទ ាំងដនេះសុទ ធម្តជាដសចក្តទីកុ្ ខម្ដលរតូវានទទលួដោយការដឃើញចាស់នងឹម្ភនក្ ។ ដបើអនក្ដ េះស្តល ប់នងឹរតូវទទលួដសចក្តទីកុ្ ខយ៉ាងធងនធ់ ងរក្នុងដោក្ខាងមុខ គឺដៅដក្ើតក្នុងនរក្ខ លេះ តរិចាឆ នខ លេះ ដរបតខ លេះនងឹដៅដក្ើតក្នុងពួក្អាយសតវណាមួយ រម្មងដសសសល់ផលក្មមតចិតួចនងិដៅដក្ើតជាមនសុេ ឬដទវតាម្ដលជាវតថុគួរខាល ចដោយដរចើន ។ ការរបរពតឹតរបស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ ក្ ៏ ាំឱយវដងវងក្នុងអាំណាចដោភៈមនិដងឹខ លនួថា ដោភៈជាដេតុ ាំឱយដក្ើតទកុ្ ខដផេង ៗ ដឡើយ ។

ឧបមាដចូជារតាីនដឃើញនយុម្ដលជនបទិដោយម្ផលសន ទចួមានដសចក្តដីងឹថារតមឹម្តនយុប៉ាុដណាណ េះ មនិដងឹថារតវូទទលួភយ័ដទ ។ កាលដលបចូលដៅដេើយរតូវម្ផលសន ទចួមុតមាត់

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២០ បឆចយសង្គហទីបនី

មានដសចក្តទីកុ្ ខយ៉ាងខាល ាំងកាល នរក្ម្លង ជាងដនេះដៅដទៀត រតូវមនសុេយក្ដៅសមាល បដ់ធវើជាអាហារ ដសចក្តដីនេះយ៉ាងណា សតវទ ាំងឡាយម្ដលទទលួដសចក្តលីាំាក្កាយ លាំាក្ចតិត ដផេង ៗ ដរចើនខ លេះ តចិខ លេះ មក្អាំពខី វល់ខាវ យរក្ដសចក្តសុីខឱយដល់ខ លនួ ដោយអាំណាចដោភៈដចូគ្នន ។

ម៉ាយងដទៀត សតវទ ាំងឡាយ សូមបីនងឹដវៀរចាក្ការដក្ើតស្តល ប់រាបច់ាំននួមនិអស់ក្ដ៏ោយប៉ាុម្ន តសតវទ ាំងដ េះ មនិមានដសចក្តដីនឿយណាយ សូមបីម្តបន តចិបន តចួដៅម្តដរតក្អរដពញចតិតក្នុងភពជាតរិបស់ខ លនួរពមទ ាំងវតថុ កុ្ ាំថាដឡើយម្តនងឹដក្ើតជាមនសុេ ដទវតា រពេម សូមបីនងឹានដក្ើតជាសតវតរិចាឆ នរេូតដល់សតវដងកូវក្នុងឧចាច រៈក្ដ៏ោយ ក្ដ៏ៅម្តដរតក្អរក្នុងអតត-ភាពននការរស់ដៅរបស់ខ លនួ ដររេះដេតុដ េះ សតវទ ាំងឡាយដៅមានតណាា ជាមតិតយ៉ាងជតិសនិតជួយទាំនកុ្បរមងុជាដរឿយ ៗ ដ េះឯង ដទើបដធវើឱយសតវទ ាំងឡាយដ េះ មនិដនឿយណាយចាំដរេះការដក្ើតក្នុងភពដផេង ៗ ម្ដលជារសឹគល់ននក្ងទកុ្ខទ ាំងពួង ម្ថមទ ាំងដមើលមនិដឃើញក្ងទកុ្ខដនទដទៀតម្ដលខ លនួានជួបរបសពវក្ម៏ក្អាំពតីណាា ដ េះជាតួដេតុ ដចូសតវសុនខមួយក្ាលម្ដលដភលើតដភលើន ជាមួយនងឹឆអងឹដគ្នមនិមានស្តចដ់ោយអារស័យទកឹ្មាតរ់បស់ខ លនួយ៉ាងណា សតវទ ាំងឡាយម្ដលក្ាំពុងដស្តយកាមគុណអារមមណ៍នងឹអតធ់នច់ ាំដរេះដសចក្តទីកុ្ ខដផេង ៗ ម្ដលខ លនួានជួបរបសពវដោយមនិមានដសចក្តដីនឿយណាយដ េះ ក្ដ៏ររេះដោយអាំណាច ននតណាា ម្ដលមានដៅក្នុងស ត នរបស់ខ លនួដ េះឯង ។ ចាំម្ណក្វតថុទ ាំងឡាយម្ដលជាដរគឿងបងកឱយដក្ើតដសចក្តដីរតក្អររកី្រាយដពញចតិតដ េះ រគ្ននម់្តជាអារមមណ៍ ាំឱយតណាា ដក្ើតដឡើង ប៉ាុដណាណ េះ ។ ដររេះដេតុដនេះ រពេះមានរពេះភាគដទើបរទងរ់តាស់ថា

ត្ណ្ហបទុតិ្ជយា បុរិជោ ទីឃមទាថបន សោំរ ំ ឥត្ថោភបវចញថាភាវំ សំោរំ នាតិ្វត្តតិ្ ។

អនក្មានតណាា ជាមតិត រម្មងអដ ទ លដៅកានភ់ពដនទដទៀត ការរស់ដៅពភីពមួយដៅកានភ់ពមួយដេើយមនិអាច្នផុតអាំពសីងារវដ តដយូ៏រ ដររេះម្តមានតណាា ជាមតិត ។

សរមាប់អនក្ម្ដលរចួផុតអាំពដីោភៈានក្ត ី ឬអនក្ម្ដលដធវើការង្ខរដផេង ៗ ម្ដលមនិរបរពតឹតដៅដោយអាំណាចរបស់ដោភៈក្ត ី រម្មងរចួផុតអាំពដីសចក្តទីកុ្ ខទ ាំងពួង ឬដបើដៅមនិទនរ់ចួចាក្ផុតទកុ្ខដទ ក្ដ៏ៅម្តជួបរបសពវគ្នន នងឹដសចក្តទីកុ្ ខម្ដលរបរពតឹតដៅជាធមមតា គដឺក្ើត

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២១ បឆចយសង្គហទីបនី

ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ប៉ាុដណាណ េះ មនិយូរដទដគនងឹអាចរចួផុតអាំពដីសចក្តទីកុ្ ខាន ។ ដររេះដេតុដនេះ រពេះមានរពេះភាគជាមាច ស់ដទើបរតាស់ថា

ត្ណ្ហបយ ោយជត្ ជោជក្ ត្ណ្ហបយ ោយជត្ ភយ ំ ត្ណ្ហបយ វិបបបមុត្តសបឝ នត្ថិ ជោជក្ កុជោ ភយំ ។

ដសចក្តដីស្តក្ដក្ើតដឡើង ដររេះតណាា ជាដេតុ ភយ័ ក្រ៏ម្មងដក្ើតដឡើង ដររេះតណាា ជាដេតុម្ដរ ដសចក្តដីស្តក្ រម្មងមនិមានដល់បុគគលអនក្ផុតអាំពតីណាា ដេើយ ដសចក្តដីស្តក្មនិមាន ដតើភយ័នងឹមានមក្ពណីា ។ ដសចក្តអីធបិាយដនេះ ជាការអធបិាយក្នុងការមនិដងឹនវូដេតុម្ដលដធវើឱយដក្ើតទកុ្ ខ ។

៣. ទុកនិជរាជធ អញាណំ ការមនិដងឹធម៌ម្ដលជាទរីលតទ់កុ្ ខ

ការដក្ើតរបស់សតវទ ាំងឡាយម្ដលវលិវល់ដក្ើតស្តល ប់ដៅក្នុងភូម ិ ៣១ ភូម ិ ទ ាំងដនេះសុទ ធម្តធាល ក្ក់្ នុងក្ងទកុ្ខមនិថា អនក្ដ េះដក្ើតជាមនសុេថាន ក្ទ់ប ថាន ក្ខ់ ពស់ ឬដក្ើតក្នុងទគុ គតភូិម ិសុគតភូិមកិ្ដ៏ោយ ក្រ៏តូវានជួបនងឹទកុ្ ខដផេង ៗ មានការដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ទ ាំងអស់ ។ដោយដេតុដនេះ រពេះមានរពេះភាគជាមាច ស់ដទើបរទងម់និសរដសើរក្នុងការម្ដលសតវទ ាំងឡាយដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល បក់្នុងភូមដិផេង ៗ ឬបុគគលថាន ក្ទ់ប ថាន ក្ខ់ ពស់ក្ដ៏ោយ មានម្តរទងច់ងអុលបង្ខា ញនវូផលូវឱយសតវទ ាំងឡាយ ានឆលងផុតចាក្ភពដផេង ៗ ដចូគ្នន ទ ាំងអស់ ។

ឧចាច រៈជាវតថុគួរដខ ពើមដល់មនសុេទ ាំងឡាយទដូៅ មនិថាឧចាច រៈដ េះ ដក្ើតអាំពអីាហារម្ដលលអរបណីតមានស្តចរ់ជូក្ ស្តចម់ាន ់ ស្តចទ់ជាដដ ើម ឬនងឹដក្ើតអាំពអីាហារម្ដលមនិរបណីតដចូជាកាត មនរប រតនីរបជាដដ ើមក្ដ៏ោយ ក្វ៏តថុម្ដលគួរដខ ពើមទ ាំងដនេះ មនិមានអនក្ណា សរដសើរថាលអដឡើយ ។

ពួក្សតវទ ាំងឡាយម្ដលានដក្ើតក្នុងភូមដិផេង ៗ ក្ដ៏ចូគ្នន បណឌិ តទ ាំងឡាយមានអងគរពេះសមាម សមពុទ ធជាដដ ើមមនិានសរដសើរថាលអដទ ដររេះរតូវបន តក្នុងក្ងទកុ្ខដផេង ៗ ដចូម្ដល ានដរលមក្ដេើយដ េះឯង ។ វតថុម្ដលបណឌិ តទ ាំងឡាយមានរពេះសមាម សមពុទ ធជាដដ ើមរម្មង យល់ថាជារបស់របដសើរមានម្តរពេះនរិវ នម៉ាយងប៉ាុដណាណ េះ ដររេះនរិវ នដនេះឯង មានសភាពជា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២២ បឆចយសង្គហទីបនី

សនតសុិខ គដឺសចក្តសុីខម្ដលសងប់ស្តង តច់ាក្ខន ធ ៥ មនិទក្ទ់ងជាមួយការដឃើញ ការឮ ការដងឹក្លនិ ការដងឹរស ការរល់រតូវ ការនកឹ្គតិទ ាំងពួង ។ រក្យដរបៀនរបដៅរបស់អងគរពេះសមាម សមពុទ ធម្ដលមានក្នុងបដិក្ទ ាំង ៣ មាន ៨ មុនឺ ៤ រនរ់ពេះធមមក្ខន ធដ េះ ដគ្នលដៅម្ដលរពេះអងគប៉ាងរាថាន យក្ ក្គ៏វឺមុិតតរិស ានដល់ រពេះនរិវ នម្តម៉ាយង ។ ដោយដេតុដនេះ ដទ ើបរពេះអងគពណ៌ សរដសើររពេះនរិវ នយ៉ាងដរចើន ដចូមានរាក្ដថា និ្របនំ បរមំ សុខ ំរពេះនរិវ ន មានដសចក្តសុីខយ៉ាងនរក្ម្លង នត្ថ ិ សនតិ បរំ សុខ ំ ពុាំមានដសចក្តសុីខដនទដរៅអាំពរីពេះនរិវ នដឡើយ និ្របនំ បរមំ វទនតិ ពុទាថប រពេះសមាម សមពុទ ធរគប់ ៗ រពេះអងគរតាស់ថា រពេះនរិវ នជាធម៌ដរ៏បដសើរ ។

សូមបីរពេះអងគានរបកាសគុណននរពេះនរិវ នជានចិច មនិថារទងស់ម្មតងធម៌ដរឿងណាក្នុងទណីាដទ រពេះអងគរទងដ់លើក្រពេះនរិវ នមក្សម្មតងដឡើង ក្នុងដពលចុងដរកាយរគប់ ៗ ដពលប៉ាុម្ន តជនទ ាំងឡាយម្ដលពយយមបដបិតតតិាមបាំណងរបស់រពេះអងគដ េះ រក្ានដោយក្រមណាស់ ។ ចាំម្ណក្បុគគលម្ដលមានការរបរពតឹតបដបិតតដិធ វើឱយខ លនួវលិវល់ក្នុងជាតកិ្ាំដណើ តរពមទ ាំងខ លនួក្ដ៏រតក្អរដពញចតិតមានចាំននួដរចើន ដចូជាដខីាចម់្ដលក្នុងមហាសមុរទ កាលដបើចាប់ខាចដ់ េះដឡើងមក្មួយកាត ប់ ចាំននួដខីាចម់្ដលដៅក្នុងនដដ េះ ដរបៀបដចូអនក្ម្ដលបដបិតតខិ លនួដដ ើមបីឱយដល់រពេះនរិវ ន ចាំននួដខីាចម់្ដលដៅក្នុងសមុរទដ េះ ដរបៀបដចូអនក្ម្ដលដៅមានការដរតក្អរវលិវល់ក្នុងភពដផេង ៗ ។ ដដូចាន េះ ដទ ើបរពេះមានរពេះភាគរតាស់សម្មតងថា

អបបបក្ ជត្ មនុជសបឝសុ ជយ ជនា បារោមិជនា អថាយំ ឥត្រា បោ តី្រជមវានុោវតិ្ ។

បណាត ជនទ ាំងឡាយ ជនណា(មួយ)ម្ដលជាអនក្ដល់ដរតើយ យ គរឺពេះនរិវ នដ េះ មានចាំននួតចិ ចាំម្ណក្ពួក្ជនដរៅពដី េះ រម្មងដៅក្នុងដរតើយអាយដនេះ គវឺលិវល់ដៅក្នុងសងារវដ តម្ដលជាប់ជាមួយសកាក យទដិ ា ិ។

មួយរបការដទៀតដរបៀបដចូសតវតាម ត តាមធមមតាសតវតាម តដ េះ របសិនដបើមានមនសុេម្រសក្របកាសថា ដរតើយខាងនុេ៎ះមានអាហារម្ដលមានឱជារស មានក្លនិឈងុយដផេង ៗ សូមឱយពួក្តាម តទ ាំងឡាយចូល ាំគ្នន ដៅសីុឱយជាទសីបាយចុេះ ។ ពួក្សតវតាម តានស្តត ប់ឮដ ាំណឹង

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២៣ បឆចយសង្គហទីបនី

ដនេះដេើយ នងឹមនិមានសតវតាម តណាមួយមានដសចក្តដីរតក្អរដឡើយ ប៉ាុម្ន តដបើមានមនសុេដៅរាប់ថា ទដី េះមានម្ឆកង្ខប់ ឬដគ្នរក្បងី្ខប់ មានក្លនិសអុយ សូម ាំគ្នន ដៅសីុឱយឆ្ងង ញ់ចុេះ ពួក្សតវតាម ត ក្ម៏ានដសចក្តដីរតក្អររបញប់ ាំគ្នន ដៅឯទដី េះភាល ម ។ ចាំណុចដនេះ ដរបៀបដចូបណឌិ តទ ាំងឡាយមានរពេះសមាម សមពុទ ធជាដដ ើម មានដសចក្តពីយយមដរបៀនរបដៅានចងអុលបង្ខា ញដល់ជនទ ាំងឡាយឱយដឃើញដទសននការវលិវល់ ស្តល ប់ ដក្ើតក្នុងសងារវដ តម្ដលសុទ ធម្តធាល ក្ក់្ នុងក្ងទកុ្ខទ ាំងអស់ ដេើយក្ា៏នម្ណ ាំផលូវឱយរចួផុតចាក្ក្ងទកុ្ខទ ាំងដ េះ ឱយពួក្ជនទ ាំងឡាយានរបរពតឹតបដបិតតតិាមដេើយ ជនទ ាំងឡាយម្ដលមានដសចក្តរីជេះថាល នងឹរក្យម្ណ ាំដរបៀនរបដៅម្ដលជារបដយជនដ៍នេះ ានដោយលាំាក្ ប៉ាុម្ន តរបសិនដបើមានបុគគលណាដរលពណ៌ សរដសើរដល់ដសចក្តសុីខដផេង ៗ ម្ដលរបរពតឹតដៅក្នុងដោក្ ជនពួក្ដ េះ នងឹដរតក្អររកី្រាយណាស់ដេើយម្ណ ាំយ៉ាងណា ក្ ៏ ាំគ្នន ដធវើតាមទ ាំងអស់ ដដ ើមបីសងឃឹមាននវូដសចក្តសុីខម្ដលដក្ើតទដូៅក្នុងដោក្ជារបស់ម្ដលរក្ានដោយលាំាក្ នងឹរក្របដយជន ៍មនិាន ។ ដោយដេតុដនេះដេើយ បុគគលដ េះ រម្មងមនិានទទលួដសចក្តសុីខដរ៏បដសើរ គឺរពេះនរិវ ន មាននយ័ថា បុគគលដ េះ មនិមាននថងឆលងផុតពកីារដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់នងឹរតូវវលិវល់ក្នុងសងារវដ ត ។ សមដចូម្ដលរពេះមានរពេះភាគរតាសស់ម្មតងទកុ្ថា

អោជរ ោរមតិ្ជនា ោជរ ច្ោរទសបឝិជនា ជត្ ោរំ នាធិគចេនត ិ មិច្ឆបសងបបបជោចរា ។

ជនទ ាំងឡាយណា មានការដឃើញរបកានម់ា ាំក្នុងវតថុម្ដលគ្នម នស្តរៈ ថាជាស្តរៈ ក្នុងវតថុម្ដលជាស្តរៈ ថាមនិជាស្តរៈ ជនទ ាំងឡាយដ េះ ជាអនក្មានដសចក្តរីតេិះរេិះខសុដពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ម្ដលខសុ រម្មងជាអនក្មនិាននវូសីលគុណ សមាធគុិណ បញ្ញដ គុណជាស្តរៈម្ដលអាច ាំដៅកានរ់ពេះនរិវ នាន ។

ដសចក្តសុីខក្នុងរពេះនរិវ ន ម្ដលដៅថា សន តសុិខ ជាមួយដសចក្តសុីខក្នុងដោក្ដនេះ ម្ដលដៅថា ដវទយតិសុខ ដ េះ មានសភាពផទុយគ្នន ដរលគ ឺដសចក្តសីងបច់ាក្ខន ធ ៥ ដ េះឯង ដ ម្ េះថា សន តសុិខ ។ ចាំម្ណក្ ដវទយតិសុខ ដ េះ ជាដសចក្តសុីខម្ដលទក្ទ់ងជាមួយការដស្តយ អារមមណ៍មានរបូ សាំដឡង ក្លនិ រស ជាដដ ើម ។ ដសចក្តសុីខរបដភទដនេះ មនសុេទ ាំងឡាយមនិថាដក្មង ចាស់ ដទវតា រពេមរេូតដល់អាយសតវគបបីដពញរកី្រាយចតិតដឃើញ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ថារបដយជនន៍ងិមានដសចក្តរីាថាន រតវូការដចូគ្នន ទ ាំងអស់ ។ សរមាប់សន តសុិខដ េះ ពួក្សតវទ ាំងឡាយដមើលមនិដឃើញថាជារបដយជន ៍មនិមានការដពញចតិតរកី្រាយ សូមបពុីទ ធស្តនកិ្ជនពួក្ខ លេះម្ដលរាថាន នវូរពេះនរិវ ន ក្រ៏ម្មងម្តងម្តរបរពតឹតដៅរតមឹម្តវាចា ចាំម្ណក្ចតិតមនិានបដង្ខអ នចូលដល់រពេះនរិវ នយ៉ាងពតិដ េះដទ ដោយដរចើនយល់ថា រពេះនរិវ នដ េះជាស្តថ នទីមួយក្ម្ន លងម្ដលដរៅពដីោក្ដយើងដនេះ ក្នុងស្តថ នទដី េះបរបូិណ៌ដៅដោយដសចក្តសុីខ រក្ដសចក្តទីកុ្ ខមនិមាន ។ អនក្ម្ដលានដៅកានរ់ពេះនរិវ នដ េះ ក្ស៏មាគ ល់ថា កាលស្តល បព់ីដោក្ដនេះ ដេើយក្ដ៏ៅដក្ើតឯទដី េះ នងឹមនិមានការចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ មនិមានដសចក្តដីស្តក្ដផេង ៗ សុទ ធម្តដសចក្តសុីខ ឬពួក្ខ លេះក្យ៏ល់ថា អនក្ម្ដលដៅដក្ើតក្នុងរពេះនរិវ នដ េះ មនិមានរាងកាយតួខ លនួមានម្តការដងឹប៉ាុដណាណ េះ ម្ដលមានការដងឹដ េះ ក្ម៏្ឆអតឆអល់ដៅដោយដសចក្តីសុខ មនិមានដសចក្តទីកុ្ ខមក្ោយឡាំដឡើយ ប៉ាុម្ន តដបើអនក្មានដសចក្តរីាថាន រពេះនរិវ នដោយអារស័យការយល់ក្នុងរពេះនរិវ នដចូដរលមក្ដេើយដនេះ ដោយានការសិក្ាយ៉ាងរតមឹរតូវដេើយថា អនក្ម្ដលានចូលដល់រពេះនរិវ ន ានដល់ រពេះអរេន តទ ាំងឡាយ កាលម្ដលនងឹលេះដោក្ដនេះដេើយ ខន ធ ៥ របស់រពេះអរេន តទ ាំងដ េះ រម្មងរលតអ់ស់មនិមានដសសសល់ការដងឹដផេង ៗ ក្ម៏និមាន ។

ដដូចនេះដេើយ អនក្ដ េះ អាចដក្ើតដសចក្តសីងេ័យថាការចូលដល់រពេះនរិវ នដ េះ នងឹមានដសចក្តសុីខយ៉ាងនរក្ម្លងានយ៉ាងណា ដបើមនិមានអវីដៅដសសសល់ ។ ដោយដេតុដនេះ បណឌិ តទ ាំងឡាយអនក្ដឃើញភយ័ទ ាំង ៤ ម្ដលមានដៅក្នុងសងារវដ តដោយអារស័យការដក្ើត ការស្តល ប់ប៉ាុដណាណ េះ ម្ដលសមចូលដៅកានរ់ពេះនរិវ នដោយពតិ បុគគលដរៅពដី េះ ដៅមនិទនដ់ពញចតិតដៅកានរ់ពេះនរិវ នដោយដឃើញថាមនិមានដសចក្តសុីខ ។ ដររេះដេតុដដូចាន េះ រពេះមានរពេះភាគដទើបរតាស់ដទស ទកុ្ថា

សជទវកសបឝ ជលាកសបឝ ឯជត្ ជវា សុខសមមោ យត្ថ ជចជត្ និរុជបេនត ិ តំ្ ជត្សំ ទុកសមមតំ្ ។

សតវដោក្ទ ាំងឡាយរពមទ ាំងដទវតាសនមតគ្នន ថា ដោក្យិអារមមណ៍ដផេង ៗ មានរបូ សាំដឡង ក្លនិ រសជាដដ ើមទ ាំងដ េះ រលតសូ់នយអស់ដេើយ សតវដោក្រពមទ ាំងដទវតាដ េះសមមតគ្នន ថា ធមដ៌ េះ គរឺពេះនរិវ ន ជាធម៌មនិលអ ជាទកុ្ខ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២៥ បឆចយសង្គហទីបនី ភ័យ ៤ ោ៉ា ង្

១. នានាសត្ថឧជលាយបកនភ័យ គដឺៅមនិទនឆ់លងផុតពកីារដគ្នរពរាបអ់ានស្តស្តតដផេង ៗ មាននយ័ថា ក្នុងភពដនេះ ដគ្នរពរាប់អានរពេះសមាម សមពុទ ធក្ព៏តិម្មន ប៉ាុម្ន តក្ នុងភពត ៗ ដៅមនិដគ្នរពស្តស រពេះសមាម សមពុទ ធ បតូរដៅដគ្នរពបូជាស្តស ដផេង ៗ រេូតដគ្នរពបូជាដទវតា រពេម ដខាម ច ជាដដ ើម ។

ទ ាំងដនេះ ក្ជ៏ាភយ័គួរឱយខាល ចរបការទមួីយ ។ ២. វិនិបាត្ភ័យ គកឺារដៅដក្ើតក្នុងក្ម្ន លងមនិពតិរាក្ដ មាននយ័ថា កាលស្តល ប់ចាក្

ដោក្ដនេះដេើយដៅដក្ើតក្ម្ន លងណាក្ម៏និានដងឹ ដក្ើតជាមនសុេ ដទវតា រពេម ឬដៅដក្ើតជាសតវនរក្ សតវតរិចាឆ ន ដរបត អាសុរកាយ ក្ម៏និដងឹទ ាំងអស់ ដរសចម្តក្មមរបស់ខ លនួម្ដលដធវើទកុ្ ឬក្នុងជាតដិនេះ ដក្ើតជាមនសុេមានរទពយ លអស្តអ ត ឆ្ងល ត រតកូ្លខ ពស់ មានសតសិមបជញ្ដ ៈលអ មានអវយវៈរគបរ់គ្នន ់មានសុខភាពលអ តដៅជាតមុិខអាចនងឹដៅដក្ើតជាមនសុេរក្ខេត ់មនិស្តអ ត លងង ់រតកូ្លដថាក្ទប មនិមានសតសិមបជញ្ដ ៈ អវយវៈមនិរគប់រគ្ននជ់ាដដ ើម ។

ទ ាំងដនេះ ក្ជ៏ាភយ័គួរឱយខាល ចរបការទពីរី ។ ៣. អបាយភ័យ គដឺៅមនិទនឆ់លងផុតអាំពអីាយភូម ិមាននយ័ថា ក្នុងជាតដិនេះ ាន

ដៅដក្ើតជាមនសុេ ឬដទវតា ជាតខិាងមុខអាចដៅដក្ើតក្នុងអាយភូម ិ ជាសតវនរក្ ជាសតវ-តរិចាឆ ន ជាសតវដរបត អសុរកាយក្ា៏ន ។ អនក្ម្ដលដៅដក្ើតជារពេមរស្តប់ដេើយដ េះ ក្ម៏និរាក្ដថា មនិដៅដក្ើតក្នុងអាយ ដររេះដៅជាបុថុជជន សូមបីក្នុងជាតទិ ី ២ នងឹមនិដៅដក្ើតជាអាយសតវ ប៉ាុម្ន តជាតទិ ី៣ ជាដដ ើម ក្ន៏ងឹអាចដៅដក្ើតាន ។

ទ ាំងដនេះ ជាភយ័គួរឱយខាល ចរបការទបី ី។ ៤. ទុចចរិត្ភ័យ គដឺៅមនិទនឆ់លងផុតពកីារដធវើទចុ ចរតិដផេង ៗ មាននយ័ថា ក្នុងជាតិ

ដនេះ មនិានដធវើទចុ ចរតិ គមឺនិចូលចតិតសមាល ប់សតវ ដបៀតដបៀនសតវ មនិជាដចារ មនិជាអនក្នយិយដឡេះដឡាេះ មនិជាអនក្ដសពសុរា មនិមានមចិាឆ ទដិ ា ិ ប៉ាុម្ន តជាតតិដៅមុខ អាចដក្ើតជាមនសុេម្ដលមានដសចក្តដីពញចតិតក្នុងការដធវើទចុ ចរតិ គចូឺលចតិតសមាល ប់សតវ ជាដចារ ជាមនសុេនយិយដឡេះដឡាេះ ចូលចតិតដសពសុរា មានមចិាឆ ទដិ ា ិ។

ទ ាំងដនេះ ក្ជ៏ាភយ័ម្ដលគួរឱយខាល ចរបការទបួីន ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២៦ បឆចយសង្គហទីបនី

រក្យអធបិាយដចូដរលមក្ដនេះ ជាការអធបិាយក្នុងដសចក្តដីងឹនវូធម៌ម្ដលជាទីរលតន់នដសចក្តទីកុ្ ខ។

៤. ទុកនិជរាធោមិនីបដិបទាយ អញាណ ំ ការមនិដងឹផលូវម្ដលជាទរីលតទ់កុ្ ខ

តាមធមមតាមនសុេទ ាំងឡាយក្នុងដោក្ដនេះ មនិមានអនក្ណាមួយចងជួ់បដសចក្តទីកុ្ ខនងឹអនក្ម្ដលជួបដសចក្តទីកុ្ ខរស្តប់ដេើយ ក្ព៏យយមដរ ើបរមាស់រក្ផលូវឱយផុតពដីសចក្តទីកុ្ ខដ េះ ៗ ។ ដោយអារស័យដេតុដនេះដេើយ មនសុេមាន ក្ ់ៗ ក្ព៏យយមរបរពតឹតបដបិតតដិផេង ៗ ទ ាំងផលូវដោក្នងិផលូវធម៌ ដដ ើមបីឱយាននវូដសចក្តសុីខនងិឱយឆលងផុតចាក្ដសចក្តទីកុ្ ខដ េះឯង ។

ទុក្េ ២ ោ៉ា ង្

១. ទកុ្ ខស្តមញ្ដ ានដល់ ការដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់របស់សតវទ ាំងឡាយក្នុងដោក្ម្ដលរបរពតឹតដៅតាមធមមតាមនិមានអនក្ណាដចៀសវាងាន ។

២. ទកុ្ ខពដិសស ានដល់ ដសចក្តទីកុ្ ខម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យពយសនៈ ៥ យ៉ាងគញឺតពិយសនៈ ការវ ិសញត ិ១, ដភាគពយសនៈ ការវ ិសរទពយសមបតត ិ១, ដរាគពយសនៈ ការវ ិសដររេះមានដរាគ ១, សីលពយសនៈ ការវបិតត(ិខចូ)ននសីល ១, ទដិ ាពិយសនៈ ការវ ិសដររេះមានមចិាឆ ទដិ ា ិ ១, រពមទ ាំងដសចក្តទីកុ្ ខម្ដលដក្ើតដឡើងដោយជួបជាមួយអគគភិយ័ខ លេះ ដចារភយ័ខ លេះ រាជភយ័ខ លេះ អសបបុរសិភយ័ខ លេះ ទ ាំងដនេះជាដដ ើម ។

ការបដបិតតមិ្ដលមនសុេទ ាំងឡាយរបរពតឹតឱយផុតអាំពដីសចក្តទីកុ្ ខមាន ២ យ៉ាងគ ឺ១. ការបដបិតតខិាងផលូវដោក្ ានដល់ ការពយយមរបក្បអាជពីដផេង ៗ ដចូជាដធវើ

ម្រសចាំការ លក្ដ់រូ ជាំនញួជាដដ ើម ។ ជនពួក្ខ លេះ ក្រ៏បក្បអាជពីម្ដលរបរពតឹតដៅក្នុងផលូវទចុ ចរតិដចូជា លួចរទពយដគ ដធវើការដនស្តទនងិការដាក្បដញ្ញឆ តជាដដ ើម ។ ដេើយជនពួក្ខ លេះ កាលានជួបជាមួយនងឹដសចក្តទីកុ្ ខកាយ ទកុ្ខចតិ តដេើយ ក្ដ៏ៅរក្រគូទយដដ ើមបីបាំាតអ់ន តរាយឱយផុតពដីសចក្តទីកុ្ ខទ ាំងដនេះដៅខ លេះដដូចនេះជាដដ ើម ។

២. ការបដបិតតកិ្ នុងផលូវធម៌ ានដល់ ការបាំដពញទនខ លេះ រក្ាសីលខ លេះ ដធវើសមថៈខ លេះ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២៧ បឆចយសង្គហទីបនី

បដបិតតដិោយអតតក្លិមថានដុយគ គដឺធវើាបរាងកាយដោយរបការដផេង ៗ មានការបដបិតតិដចូសតវដគ្នខ លេះ ដចូសតវម្ឆកខ លេះ បដបិតតដិោយកាមសុខលលិកានដុយគ គដឺធវើខ លនួឱយានទទលួនវូដសចក្តសុីខដផេង ៗ តាមដសចក្តដីពញចតិតរបស់ខ លនួ មនិឱយមានវតថុណាមួយមក្រារា ាំងដឡើយ ។

ការបដបិតតដិចូដរលមក្ដនេះ ការរបរពតឹតក្ នុងផលូវដោក្ម្ដលមនិជាបទ់ក្ទ់ងជាមួយទចុចរតិទ ាំងដ េះ រម្មងដធវើឱយរចួផុតពដីសចក្តទីកុ្ ខដៅានរតមឹម្តមួយរគ្នប៉ាុដណាណ េះ ។ ការបដបិតតិម្ដលមនិរបក្បដោយទចុចរតិដ េះ ក្នុងចដ ល េះននការរបរពតឹតដៅមនិទនឱ់យផល ក្ស៏មាគ ល់ថាមានដសចក្តសុីខ ប៉ាុម្ន តការរបរពតឹតអារក្ក្ដ់ េះ ឱយផលដេើយ អនក្ដ េះរម្មងានទទលួដសចក្តីទកុ្ ខយ៉ាងនរក្ម្លង ។ សមដចូរពេះបរមស្តស្តត រតាសសម្មតងទកុ្ថា

មធុវា មចញតី្ ជ្លា យាវ បាបំ ន បចចតិ្ យទា ច បចចតី្ បាបំ ្ជលា ទុកំ និគចេតិ្ ។១

ាបមនិទនឱ់យផលរតមឹណា ជនរលម្តងសមាគ ល់នវូាបដ េះថា ដចូទកឹ្ឃមុ ាំ លុេះម្តកាលណាាបឱយផលជនរលដទើបរបទេះនវូដសចក្តទីកុ្ ខក្ នុងកាលដ េះ ។

ចាំម្ណក្ការបដបិតតកិ្ នុងផលូវធម៌ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយនងឹទន សីល សមថភាវ រម្មងរចួផុតចាក្ដសចក្តទីកុ្ ខានមួយរគ្នខ លេះ ឬផុតដៅានរេូតអស់នថង ម្ខ ឆ្ងន ាំខ លេះ ឬាន ១ ជាត ិ២ជាត ិ៣ ជាតខិ លេះ ឱយរចួផុតដៅដោយោចខ់ាតមនិមានដេើយ ទកុ្ ខម្ដលផុតដៅមួយរគ្នដនេះ ផុតានម្តទកុ្ខពដិសស គកឺារចាស់នងិឈឺប៉ាុដណាណ េះ ។ សរមាប់ទកុ្ ខម្ដលទក្ទ់ងជាមួយការដក្ើតស្តល ប់ដ េះ មនិអាចរចួផុតាន ។ អនក្ម្ដលានបដបិតតអិតតក្លិមថានដុយគដោយសងឃឹមថាកាលជរមេះក្ដិលសឱយអស់រលីងដៅដេើយ ក្នុងជាតខិាងមុខ ដគនងឹរតូវានទទលួដសចក្តីសុខ ដស្តយទពិវសមបតតកិ្ នុងដទវដោក្ផុតពដីសចក្តទីកុ្ ខដផេង ៗ ម្ដលមនសុេទ ាំងឡាយានជួបដសចក្តសីងឃឹមរបស់បុគគលពួក្ដនេះរតូវអស់សងឃមឹ ដររេះមនិរតមឹម្តានទទលួដសចក្តីទកុ្ ខម្ដលដក្ើតអាំពកីារដធវើាបរាងកាយក្នុងភពដនេះប៉ាុដណាណ េះដទ កាលស្តល បព់ភីពដនេះដៅដេើយ រម្មងានទទលួដសចក្តទីកុ្ ខដធ៏ ងនន់រក្ម្លងម្ថមដទៀតក្នុងនរិយភូមយិ៉ាងពតិរាក្ដ ដររេះម្តអារស័យការយល់ខសុរបស់ខ លនួដ េះឯង ។ ១ ក្នុងសុតតន តបដិក្ ខទុ ទក្នកិាយ ធមមបទាលីនងិដសចក្តមី្របជាភាស្តម្ខ មររបស់វទិយស្តថ នពុទ ធស្តសនបណឌិ តយដលខ ៥២ ទាំពរ័ ៣៥ គ្នថាដលខ ៦ រតងា់ទទ ី៤ ដនេះមានបទថា អថ ដលើសក្នុងចាប់ដនេះ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២៨ បឆចយសង្គហទីបនី បុគគលម្ដលបដបិតតកិាមសុខលលិកានដុយគដោយយល់ថា ជវីតិ គកឺាររបរពតឹតដៅនន

មនសុេដយើងដនេះ របសិនដបើមានវតថុណាមួយមក្ជាឧបសគគរារា ាំងពកីារម្សវងរក្ដសចក្តសុីខការដភលើតដភលើនដផេង ៗ តាមម្ដលខ លនួដពញចតិតដេើយរម្មងដធវើឱយដក្ើតដសចក្តដីៅេមងក្នុងចតិ តមនិផុតអាំពដីសចក្តទីកុ្ ខដៅាន ដររេះដេតុដដូចាន េះ ដទ ើបរតូវពយយមរក្វធិដីផេង ៗ ម្ដល ាំដសចក្តសីបាយរកី្រាយដភលើតដភលើនមក្ដល់ខ លនួ ដដ ើមបីមនិឱយដក្ើតដសចក្តដីទមនសេ ។ កាលដបើចតិ តរកី្រាយដេើយក្នុងជាតដិនេះ ក្រ៏ចួផុតពដីសចក្តទីកុ្ ខកាយទកុ្ខចតិ ត ជាតខិាងមុខនងឹានទទលួដសចក្តសុីខក្នុងមនសុេដោក្ ឬដទវដោក្តដៅដទៀត ។ កាលមានការយល់ដដូចនេះ ក្ព៏យយម ម្សវងរក្វតថុកាមដផេង ៗ មក្បដរមើខ លនួតាមដសចក្តដីពញចតិត ការបដបិតតដិដូចនេះ បុគគលខ លេះ ក្ា៏នសដរមច គមឺានដសចក្តដីភលើតដភលើនក្នុងកាមគុណអារមមណ៍ដផេង ៗ មនិមានវតថុណាមួយមក្ជាឧបសគគរារា ាំងានដឡើយ ប៉ាុម្ន តបុគគលខ លេះ ក្ដ៏ធវើមនិានដោយមានអនក្ដនទមក្រារា ាំខ លេះ ទក្ទ់ងជាមួយរទពយសមបតតមិាសរាក្ខ់ លេះ ទក្ទ់ងជាមួយដរាគភយ័មក្ដបៀតដបៀនខ លេះ ទ ាំងដនេះដធវើឱយចតិ តរបស់បុគគលដ េះរតឡប់ជាមានដសចក្តដីៅត រក្ហាយម្ថមដទៀត ទបីាំផុតកាលដបើរក្ផលូវម្ក្នខមនិាន អាចហា នរបហារជវីតិរបស់ខ លនួ ឬអនក្ដនទមក្រារា ាំខ លនួដ េះដទៀតផង ។ ប៉ាុម្ន តដទេះជាយ៉ាងណា ការបដបិតតខិ លនួម្បបកាមសុខលលិកានដុយគដនេះ នងឹដធវើឱយសដរមចដៅាន ឬមនិានផលទបីាំផុតដ េះ កាលស្តល ប់អាំពភីពដនេះដេើយរតវូានទទលួដសចក្តទីកុ្ ខក្ នុងអាយភូមដិោយអារស័យដសចក្តដីោភ ដសចក្តវីដងវងនងិដសចក្តយីល់ខសុដ េះឯង ។

សរបុដសចក្តមីក្ថា ការបដបិតតរិាថាន ដដ ើមបីឱយរចួផុតចាក្ដសចក្តទីកុ្ ខម្ដលរបរពតឹតដៅក្នុងដោក្ដោយការបដបិតតកិ្ នុងម្បបអតតក្លិមថានដុយគ នងិកាមសុខលលិកានដុយគទ ាំងដនេះ ជាការបដបិតតរិបស់ពួក្អន ធបុថុជជនជាចាំម្ណក្ដរចើន ។ ចាំម្ណក្ឯការបដបិតតជិារដបៀបបាំដពញទន សីល សមថភាវ ទ ាំងដនេះវញិ ជាការបដបិតតរិបស់ពួក្ក្លយណបុថុជជនជាចាំម្ណក្ដរចើន ។ ប៉ាុម្ន តការបដបិតតទិ ាំងដនេះ ក្ម៏និម្មនជាផលូវម្ដលជរមេះក្ដិលសឱយអស់ដេើយឱយចូលដៅដល់ដសចក្តរីលតទ់កុ្ ខពតិរាក្ដានដទ ដររេះថាបុគគលទ ាំងដនេះ មនិយល់ក្នុងការបដបិតតជិាផលូវម្ដល ាំឱយចូលដល់ការរលតទ់កុ្ ខដោយសមុដចឆទដ េះឯង ។

ការបដបិតតមិ្ដលជាផលូវឱយដល់នវូដសចក្តរីលតទ់កុ្ ខានដ េះ គកឺារចដរមើនមគគ ៨ ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយសតបិបោា ន ៤ ប៉ាុដណាណ េះ ។ ឯការបដបិតតមិ្ដលដរៅពដីនេះ មនិថាការបដបិតត ិ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ២៩ បឆចយសង្គហទីបនី

ដ េះរបរពតឹតដៅយ៉ាងលាំាក្លាំបនិ ឬរបតបិតតអិស់រយៈដពលយូរប៉ាុណាណ ក្ដ៏ោយ ក្ម៏និម្មនជាផលូវម្ដលជរមេះក្ដិលសឱយអស់រលីងដេើយចូលដល់ដសចក្តរីលតទ់កុ្ ខទ ាំងពួងានដទ មាននយ័ថា មានការរបតបិតតនិងិមានដសចក្តខីតិខ ាំពយយមបន តការរបតបិតតដិ េះដេើយ ក្កុ៏្ ាំគបបីដជឿថា ការរបតបិតតរិបស់ខ លនួដ េះ ជាផលូវម្ដលរតមឹរតវូជានចិច ។ ដោយដេតុដនេះ ដទ ើបរពេះពុទ ធ-ដឃស្តចារយសម្មតងទកុ្ក្នុងវសុិទ ធមិគគអដ ាក្ថាថា

យថាភូតំ្ អោននាឍប សុទធិក្ោបិ ជយ ឥធ វិសុទធឹ នាធិគចេនត ិ វាយមនាឍបបិ ជយាគិជនា ។

រពេះដយគ ីគអឺនក្របក្បដោយដសចក្តពីយយមក្នុងការចដរមើនភាវ ទ ាំងឡាយ សូមបីមានការរាថាន ដសចក្តបីរសុិទ ធក្នុងស្តស របស់រពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់ដេើយ មានដសចក្តីពយយមរបតបិតត ិ ប៉ាុម្ន តមនិយល់ក្នុងផលូវម្ដលរតមឹរតូវតាមដសចក្តពីតិ រពេះដយគទី ាំងដ េះរម្មងមនិអាចសដរមចនវូដសចក្តបីរសុិទ ធាន ។

ដទេះជាយ៉ាងណាបុគគលទ ាំងឡាយម្ដល ាំគ្នន របតបិតតតិាមលទ ធដិផេង ៗ របស់ខ លនួ ក្៏មានការរាថាន នងឹឱយចូលដល់នវូដសចក្តរីលតទ់កុ្ ខដចូគ្នន ទ ាំងអស់ ប៉ាុម្ន តដសចក្តទីកុ្ ខដផេង ៗ ដ េះ ក្ម៏និរលតា់នតាមដសចក្តរីាថាន រតឡប់ជាធងនន់រក្ម្លងដឡើង ឬមនិដដូចាន េះ ក្ម៏ានការដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ក្នុងសងារវដ តយតឺយូរដោយមនិមានទបីាំផុត ទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ររេះថា បុគគលពួក្ខ លេះក្នុងលទ ធពុិទ ធស្តស ម្ដលមនិានរាថាន ជាសមាម សដមាព ធញិ្ញដ ណ បដចចក្ដរធញិ្ញដ ណ អគគស្តវក្ដរធញិ្ញដ ណ មហាស្តវក្ដរធញិ្ញដ ណណាមួយ រាថាន ឱយម្តផុតទកុ្ខចូលដល់រពេះនរិវ នដោយរតងម់្តមតង ដចូដរលរក្យរាថាន ថា ឥទ ំជម បុចញ ំអាសវកយ ំវហំ ជោតុ្ បុគគលដ េះ ដៅមានដសចក្តដីពញចតិតបដបិតតរិតមឹម្តទន សីល សមថភាវ មនិានបដបិតតិឱយចូលដល់មគគក្នុងផលូវននសតបិបោា ន ៤ ដររេះដេតុដ េះ ការបដបិតតដិដូចនេះ ក្រ៏ាប់ថាដៅរបរពតឹតដៅដោយអាំណាចដោភៈដៅដឡើយ ។ ដោយដេតុដនេះ អនក្បដបិតតទិ ាំងដនេះ រតូវដៅដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល បក់្នុងវដ តសងារយូរដទៀត ផទុយគ្នន ពដីសចក្តរីាថាន របស់ខ លនួ ។

អនក្ម្ដលបដបិតតអិតតក្លិមថានដុយគដ េះ ការបដបិតតមិ្ដលរបរពតឹតដៅតាមអាំណាចរបស់ទដិ ានិងិដមាេៈ ដដូចាន េះ ដទ ើបឱយផលដៅដក្ើតក្នុងនរិយភូមដិេើយ អនក្ដ េះម្ថមទ ាំងដងឹខ លនួថាការបដបិតតដិដូចនេះ មនិម្មនជាផលូវម្ដលជរមេះក្ដិលសឱយចូលដល់ដសចក្តរីលតទ់កុ្ ខដទ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣០ បឆចយសង្គហទីបនី

ចាំម្ណក្អនក្ម្ដលបដបិតតតិាមម្បបកាមសុខលលិកានដុយគដ េះ មនិម្មនមានម្តរតមឹអនក្កានល់ទ ធដិផេង ៗ បដបិតតដិទ សូមបីអនក្ម្ដលកានល់ទ ធពុិទ ធស្តស ក្ប៏ដបិតតមិ្ដរ ។ ដចូអនក្ម្ដលមនិដឃើញរបដយជនក៍្នុងការបាំដពញទន សីល ភាវ មានការយល់ដឃើញថា ដសចក្តីសុខម្ដលទក្ទ់ងនងឹរពេះនរិវ នដ េះ មនិមានដោយចាំដរេះ ដសចក្តពីតិ គកឺ្ នុងចដ ល េះម្ដលមានជវីតិរស់ដៅដនេះ ដយើងមានដសចក្តរីាថាន យ៉ាងណា ដពញចតិតយ៉ាងណា ក្ប៏ដបិតតដិៅតាម ដសចក្តដីពញចតិតរបស់ខ លនួយ៉ាងដ េះ ដចូជាចងដ់មើលអវីក្ដ៏មើលដៅ ចងស់្តត ប់អវីក្ស៏្តត ប់ដៅ ចង ់សីុអវីក្សីុ៏ដៅ ចងដ់ដក្ក្ដ៏ដក្ ចងដ់ៅណាក្ដ៏ៅ ចងដ់ធវើអវីក្ដ៏ធវើ ចងន់យិយអវីក្ន៏យិយជាដដ ើមនរណានងឹដរលយ៉ាងណាក្ដ៏រលដៅ ។ ការបដបិតតយិ៉ាងដនេះឯង ដៅថា បដបិតតឱិយផុតចាក្ទកុ្ខ ានទទលួដសចក្តសុីខ ។ ដដូចនេះ ការបដបិតតយិ៉ាងដនេះ ដទ ើបរបរពតឹតដៅដោយអាំណាចរបស់ដោភៈ ទដិ ានិងិដមាេៈ រម្មងផតល់ផលឱយបុគគលដ េះដៅដក្ើតក្នុងអាយភូមណិាមួយដេើយបុគគលដ េះម្ថមទ ាំងមនិមានដសចក្តដីងឹខ លនួថា ការបដបិតតដិដូចនេះ មនិម្មនជាផលូវម្ដលជរមេះក្ដិលសឱយចូលដល់ទរីលតទ់កុ្ ខ ។

រក្យអធបិាយដចូដរលមក្ដនេះ ជាការអធបិាយក្នុងដសចក្តមីនិដងឹនវូផលូវម្ដល ាំឱយដល់ទរីលតទ់កុ្ ខ ។

៥. បុពវជនត អញាណ ំ ការមនិដងឹក្នុងខន ធធាតុ អាយតនៈ ម្ដលជាអតតីៈ

រក្យថា ខន ធ ធាតុ អាយតនៈម្ដលជាអតតីដ េះ ជាការដរលដោយធមាម ធោិា ន ប៉ាុម្ន តដបើដរលដោយបុគគោធោិា ន ានដល់ សតវទ ាំងឡាយម្ដលធាល ប់ដក្ើតនងិធាល បស់្តល ប់ដៅដេើយដ េះឯង ។ ដដូចាន េះ ក្នុងចាំណុចម្ដលថា បុពវជនត អញាណ ំ ដនេះ សាំដៅដល់ ការមនិដងឹថាខ លនួឯងក្ត ីឬអនក្ដនទក្តធីាល ប់ដក្ើតជាមនសុេខ លេះ ដទវតាខ លេះ រពេមខ លេះ អាយសតវខ លេះដ េះឯង ។

៦. អបរជនត អញាណ ំ ការមនិដងឹក្នុងខន ធ ធាតុ អាយតនៈ ម្ដលជាអ គត

ខន ធ ធាតុ អាយតនៈ ម្ដលជាអ គតដ េះ ានដល់ សភាពជាមនសុេ ដទវតា មារ រពេមនងិអាយសតវម្ដលនងឹដក្ើតតអាំពជីាតដិនេះ ដដូចនេះ ក្នុងចាំណុចម្ដលដរលថា អបរជនត

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣១ បឆចយសង្គហទីបនី

អញាណំ ដនេះ សាំដៅដល់ អនក្ម្ដលមានដសចក្តយីល់ដឃើញថា ខ លនួឯងក្ត ី អនក្ដនទក្ត ីកាលដបើស្តល ប់ចាក្អាំពជីាតដិនេះដេើយ ក្ម៏និមានការដក្ើតតដៅមុខដទៀត ។ ប៉ាុម្ន តក្ម៏ានដសចក្តដីជឿថា សតវទ ាំងឡាយរម្មងធាល ប់ដក្ើតមក្ពជីាតមុិន ។ ម្មនពតិ បុគគលម្ដលមានការយល់ដឃើញមក្យ៉ាងដនេះ មានដរចើនលទ ធ ិ ។ កាលដបើអនក្កានល់ទ ធរិពេះពុទ ធស្តស មានការយល់ដឃើញដដូចនេះ បុគគលទ ាំងដនេះមនិដជឿថា ដបើស្តល ប់ដេើយនងឹដក្ើតតដៅដទៀតដទ ប៉ាុម្ន តរតងដ់ជឿថាធាល ប់ដក្ើតមក្ដេើយអាំពជីាតមុិនដ េះ ដររេះអារស័យានជួបអនក្ម្ដលរលឹក្ជាតដិ េះឯង ។

៧. បុពវនាឍបបរជនត អញាណ ំ

ការមនិដងឹក្នុងខន ធ ធាតុ អាយតនៈម្ដលជាអតតីៈនងិអ គត ភាពជាមនសុេដទវតា មារ រពេមនងិអាយសតវម្ដលធាល ប់ដក្ើតមក្ដេើយក្នុងអតតីៈ

នងិម្ដលដក្ើតតដៅខាងមុខដទៀតដដូចាន េះ ក្នុងចាំណុចម្ដលថា បុពវនាឍបបរជនត អញាណំ ដនេះសាំដៅដល់អនក្ម្ដល មនិដងឹថាខ លនួដយើងក្ត ី អនក្ដនទក្តធីាល ប់ដក្ើតមក្ដេើយ នងិ ដក្ើតតដៅខាងមុខដទៀត ចាំដរេះបុគគលម្ដលមានដសចក្តយីល់ដឃើញដដូចនេះក្ម៏ាន ដរចើនលទ ធដិចូគ្នន ដររេះថា បុគគលពួក្ដនេះមនិធាល ប់ានទទលួការសិក្ាក្នុងរពេះសូរត រពេះអភធិមមរពេះវនិយ័ នងិមនិធាល ប់ានបដបិតតវិបិសេ ទ ាំងដៅមនិទនធ់ាល ប់ានដឃើញានជួបអនក្ម្ដលរលឹក្ជាតាិន ។

៨. ឥទបបបចចយោបដិចចសមុបបបជននសុ ធជមមស ុអញាណ ំ

ការមនិដងឹក្នុង មរបូម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យមានដេតុឱយដក្ើតដឡើង តាមនយ័បដចិចសមុបាទ

សររីៈរាងកាយរបស់សតវទ ាំងឡាយមានម្ភនក្ រតដចៀក្ រចមុេះ អណាត ត កាយជាដដ ើម រពមទ ាំងការដឃើញ ការឮ ការដងឹក្លនិ ការដងឹរស ការរល់រតូវ ទ ាំងដនេះសុទ ធម្តជាផលម្ដលដក្ើតអាំពដីេតុ គកឺាររបរពតឹតដធវើដោយកាយ វាចា ចតិត ទ ាំងលអនងិអារក្ក្ម់្ដលជាដេតុចាស់មានអវជិាជ តណាា ជាមូលនងឹដោយអារស័យមានម្ភនក្ រតដចៀក្ រចមុេះ អណាត ត កាយជាដដ ើមរពមទ ាំងការដឃើញ ការឮ ការដងឹក្លនិ ការដងឹរស ការរល់រតូវផងដ េះ ក្ ៏ ាំឱយមានការរបរពតឹតដធវើដោយកាយ វាចា ចតិត ទ ាំងលអទ ាំងអារក្ក្ប់ម្ន ថមដទៀតម្ដលជាដេតុថមមីានតណាា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣២ បឆចយសង្គហទីបនី

អវជិាជ ជាមូលដធវើឱយមានការដឃើញនងិការឮជាដដ ើម ម្ដលដៅថា អនក្ដ េះ អនក្ដនេះជាផលតដៅដទៀត ។ ដេតុនងិផលដចូម្ដលដរលមក្ដនេះ ដបើសម្មតងតាមនយ័ននបដចិចសមុបាទ គឺការរបរពតឹតដៅដផេង ៗ ម្ដលជាដេតុចាស់ដ េះ ានដល់ អវជិាជ សង្ខខ រ តណាា ឧាទន ក្មមភវៈរបស់សតវទ ាំងឡាយ ដេើយការដឃើញ ការឮជាដដ ើមម្ដលផលដក្ើតដឡើងមក្ដ េះ ានដល់ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈនងិដវទ ការរបរពតឹតដៅដោយកាយ វាចាចតិតរបស់សតវទ ាំងឡាយម្ដលជាដេតុថមដី េះ ានដល់ តណាា ឧាទន ក្មមភវៈ អវជិាជ នងិសង្ខខ រ ។ សតវទ ាំងឡាយនងិការដឃើញ ការឮជាដដ ើមម្ដលជាផលដក្ើតដឡើងតដៅដទៀតដ េះ ានដល់ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ នងិដវទ ។

ការរបរពតឹតរបស់សតវទ ាំងឡាយដចូម្ដលានដរលមក្ដនេះ កាលដបើពចិារណាដៅក្៏ដឃើញានថា មនិមានអវីដផេងដរៅអាំពធីម៌ម្ដលជាដេតុ ផលម្ដលអារស័យគ្នន នងឹគ្នន ដក្ើតដឡើងម្តប៉ាុដណាណ េះ ប៉ាុម្ន តអន ធបុថុជជន គអឺនក្ម្ដលមនិមានបញ្ញដ ដ េះ រម្មងមនិដងឹដល់ការរបរពតឹតដៅរបស់សតវទ ាំងឡាយតាមបដចិចសមុបាទដចូម្ដលានដរលមក្ដនេះ ដេើយក្យ៏ល់ថា សតវដោក្ម្ដលរាក្ដក្នុងដោក្រាល់នថងដនេះ ដក្ើតដឡើងដររេះមានរពេះជាអនក្បដងកើត បុគគលពួក្ខ លេះ ក្យ៏ល់ថា មនិមានដេតុផលឱយសតវទ ាំងឡាយដក្ើតមក្ានដទ សតវទ ាំងឡាយដក្ើតមក្ាន ក្ដ៏ររេះមានមាតាបតិាដ េះឯង ។

សភាពមនិដចដងឹក្នុងដេតុ នងិផលននការរបរពតឹតដៅរបស់សតវទ ាំងឡាយក្នុងបដចិច- សមុបាទដនេះឯង ដ ម្ េះថា ឥទបបបចចយោបដិចចសមុបបបជននសុ ធជមមស ុអញាណំ ។

ម៉ាយងដទៀត អវជិាជ ម្ដលមានសភាពបទិា ាំងដសចក្តពីតិ មនិឱយដក្ើតដសចក្តដីងឹដ េះម្ចក្ដចញជាដរចើនរបដភទគ ឺ

១. បុគគលពួក្ខ លេះ មនិដងឹថា ការរបរពតឹតយ៉ាងដនេះលអជាកុ្សល ការរបរពតឹតយ៉ាងដនេះអារក្ក្ជ់ាអកុ្សល ដោយអាំណាចននអវជិាជ ម្ដលបទិា ាំងទកុ្មនិឱយដងឹ ។ ដររេះដេតុដដូចាន េះបុគគលពួក្ដនេះ ដទើបកាល ហានក្នុងការដធវើទចុ ចរតិដផេង ៗ ដោយមនិញដញើត អវជិាជ របដភទដនេះជាអវជិាជ ម្ដលរកាស់ពនដ់ពក្ណាស់ ។

២. បុគគលពួក្ខ លេះ ដងឹថា ការរបរពតឹតយ៉ាងដនេះលអជាកុ្សល ការរបរពតឹតយ៉ាងដនេះមនិលអជាអកុ្សល ដររេះដេតុដដូចាន េះ បុគគលជាំពូក្ដនេះ ដបើខណៈម្ដលមានអកុ្សលដក្ើតដឡើងក្អ៏ាច

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣៣ បឆចយសង្គហទីបនី

រ ាំង្ខប់ាន មនិបដណាត យឱយក្ន លងដល់កាយឬវាចា ដេើយោល ស់បតូរចតិ តនងិការរបរពតឹតដ េះឱយជាកុ្សលដក្ើតដឡើងវញិ អវជិាជ របស់បុគគលជាំពូក្ដនេះ ចាតជ់ាអវជិាជ ម្ដលដសតើងដេើយ ។

៣. បុគគលម្ដលានសដរមចជាដស្តតាបននៈ សក្ទគ្នម ីអ គ្នមដី េះ ានដ ម្ េះថាជាអនក្ម្ដលដឃើញចាស់ក្នុងអរយិសចចៈ ៤ ដេើយ ប៉ាុម្ន តដៅមនិទនា់នទមាល យអវជិាជ ឱយអស់រលីងដៅដឡើយ អវជិាជ របស់រពេះអរយិបុគគលទ ាំងដនេះ ជាអវជិាជ ម្ដលរស្តលដសតើងជាទបីាំផុត ។

បុគគលម្ដលអស់អវជិាជ ានដ េះ មានម្តរពេះអរេន តមួយប៉ាុដណាណ េះ ដដូចាន េះ ការបទិា ាំងមនិឱយដងឹតាមដសចក្តពីតិរបស់អវជិាជ ដទ ើបមនិដល់រពេះអរេន តទ ាំងឡាយ ។ ប៉ាុម្ន តរបសិនមានសាំនរួថា ដបើរពេះអរេន តមនិមានអវជិាជ ដេើយ ក្អ៏ាចដងឹអវី ៗ ទដូៅានទ ាំងអស់ម្មនឬ ? ដឆលើយថា មនិម្មនដដូចាន េះដទ ។ ការដងឹរបស់រពេះអរេន តក្អ៏ារស័យម្តក្មាល ាំងបញ្ញដ របសិនដបើជាបញ្ញដ របស់រពេះសមាម សមពុទ ធក្ដ៏ងឹានទដូៅទ ាំងអស់មនិមានសល់ដឡើយ ដបើជាបញ្ញដ របស់រពេះបដចចក្ពុទ ធវញិក្ដ៏ងឹានរតមឹម្តសភាវៈ គកឺាររបរពតឹតដៅរបស់ មរបូម្ដលជាអតថរសម្តប៉ាុដណាណ េះ សរមាប់ការដងឹក្នុងសភាពននការរបរពតឹតដៅរបស់ មរបូតាមបរយិតតមិ្ដលជាធមម-រសដ េះ ក្ដ៏ងឹមនិាន ដបើជាបញ្ញដ របស់រពេះអគគស្តវក័្ មហាស្តវក័្ ក្រ៏ម្មងដងឹានក្នុងអតថ-រស ធមមរសានទ ាំងពរី ម្តមនិអាចដងឹដសមើនងឹបញ្ញដ របស់រពេះសមាម សមពុទ ធានដឡើយ ។

សរបុដសចក្តមីក្ សូមបីអនក្ម្ដលានសដរមចជារពេះអរេន តរាស់ចាក្អវជិាជ ដេើយក្៏ដោយ ដបើមនិម្មនជាបដសិមភទិបតតៈដទនងិមនិានសិក្ាក្នុងរពេះនរតបដិក្អដ ាក្ថាដទ ក្ម៏និអាចយល់ក្នុងរពេះបរយិតតធិម៌ានដឡើយ សូមបីថា ានសិក្ាយល់ក្នុងរពេះបរយិតតធិម៌យ៉ាងលអដេើយក្ដ៏ោយ ដៅម្តមនិអាចដងឹដល់អាធយរស័យរបស់ពួក្ដវដនយយសតវទ ាំងអស់ដោយេមតច់តព់តិរាក្ដានដឡើយ ។ ដររេះការដងឹដដូចនេះ មនិម្មនជាវស័ិយរបស់រពេះស្តវក័្ទ ាំងឡាយដទ ជាវស័ិយរបស់រពេះសមាម សមពុទ ធម្តមួយរពេះអងគប៉ាុដណាណ េះ ដេើយក្នុងកាលម្ដលរពេះអរេន តទ ាំងឡាយដងឹទដូៅមនិានដ េះ ក្ម៏និម្មនដររេះអវជិាជ បទិា ាំងមនិឱយដងឹដ េះដទ ប៉ាុម្ន តដររេះក្មាល ាំងននបញ្ញដ មនិដពញរគប់រគ្ននម់្តប៉ាុដណាណ េះ ឧបមាដចូជា ដលខាមាន ក្ម់្ដលដមើលមនិដឃើញនវូវតថុម្ដលឆ្ងង យក្នុងដវោនថងរតង ់ការដមើលមនិដឃើញដនេះ មនិម្មនដក្ើតដររេះងងតឹបទិា ាំងដទ ប៉ាុម្ន តដក្ើតដររេះក្មាល ាំងននម្ខេម្ភនក្មនិបរបូិរណ៍ ចាំនចុដនេះយ៉ាងណា រពេះអរេន តម្ដលមនិអាចដងឹទដូៅាន ក្ដ៏ររេះក្មាល ាំងននបញ្ញដ មនិបរបូិរណ៍ដចូម្ដលដរលមក្ដេើយដនេះ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ការបទិា ាំងរបស់អវជិាជ ម្ដលមនិឱយដងឹតាមដសចក្តពីតិដ េះមាន ៨ យ៉ាង គសឺចចៈ ៤ បុពវន តៈ អបរន តៈ បុពវ ត បរន តៈនងិបដចិចសមុបាទប៉ាុដណាណ េះ ។ ចាំម្ណក្ឯការមនិយល់ដងឹក្នុងដរឿងដផេង ៗ ដ េះមនិទក្ទ់ងជាមួយអវជិាជ ដទ ដចូមានឧទេរណ៍ថា រពេះស្តរបុីតតៈជាអនក្មានបញ្ញដ ដលើសរពេះស្តវក័្ទ ាំងឡាយ ដវៀរម្លងម្តអងគរពេះសមាម សមពុទ ធដចញដេើយក្ម៏និមានអនក្ណានងឹមានបញ្ញដ ដសមើដឡើយ ។ ប៉ាុម្ន តដោក្ក្ធ៏ាល ប់ភាល ាំងភាល តខ់សុក្នុងការឱយក្មមោា នដល់ភកិ្ខុក្ ាំដោេះម្ដលជាសិសេរបស់ដោក្ ដរលគ ឺ ដោក្យល់ថា ភកិ្ខុក្ ាំដោេះរបូដ េះដៅអាយុតចិដររេះដេតុដដូចាន េះ ចតិ តនងឹរតូវបដង្ខអ នដៅក្នុងកាមអារមមណ៍ ។ ដបើដដូចនេះ ដោក្ក្ឱ៏យពចិារណាអសុភក្មមោា ន ភកិ្ ខុក្ ាំដោេះក្ព៏យយមពចិារណាអសុភក្មមោា នរេូតដល់ ៤ ម្ខមនិានផលណាមួយដឡើយ សូមបីម្តនមិតិ តក្ម៏និរាក្ដដររេះក្មមោា នដនេះ មនិរតវូជាមួយចតិតរបស់ខ លនួ រពេះធមមដស បតសី្តរបុីតតៈដទ ើប ាំដសចក្តដី េះ ដៅរកាបទលូថាវ យរពេះមានរពេះភាគជាមាច ស់ឱយរទងរ់ជាប ។ រពេះមានរពេះភាគ ដទើបរទងន់មិតិ តោក ឈូក្រក្េមឱយភកិ្ខុក្ ាំដោេះដ េះដមើល ដររេះរទងរ់ជាបអាធយរស័យរបស់ភកិ្ខុក្ ាំដោេះដ េះ ធាល បដ់ក្ើតជាជាងមាសជាបត់គ្នន មក្ ៥០០ ជាតដិេើយ ដររេះដេតុដ េះ ោក ឈូក្មាសដនេះ ដទ ើបជាក្មមោា នម្ដលសមគួរដល់អាធយរស័យ កាលដបើភកិ្ ខុក្ ាំពុងដមើលោក ឈូក្ដ េះ រពេះអងគក្រ៏ទងន់មិតិ តឱយរតបក្ោក ឈូក្ដ េះ រសដរនបន តចិមតង ៗ ដដ ើមបីឱយសភាវៈម្ដលជាអនចិចៈរាក្ដក្នុងនថងដ េះឯង ភកិ្ ខុក្ ាំដោេះដ េះក្ា៏នសដរមចជារពេះអរេន តខណីារសព ។ ដរឿងម្ដលដលើក្មក្ដនេះ ជាចាំណុចម្ដលសម្មតងឱយដយើងដឃើញថា ជាអនក្ម្ដលអស់អវជិាជ ដេើយ ប៉ាុម្ន តម្ដលដៅមនិដងឹនវូវតថុខ លេះដ េះ មនិម្មនដររេះអវជិាជ បទិា ាំងដទ គដឺររេះម្តក្មាល ាំងបញ្ញដ មនិរគប់រគ្ននដ់ចូម្ដលដរលមក្ដេើយដ េះឯង ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់អវិជាា ១. អញាណលកណ្ មានការមនិដងឹជាលក្ខណៈ ២. សជោមបហនរោ ដធវើឱយធម៌ម្ដលរបក្បជាមួយខ លនួមានសភាពវដងវងជាក្ចិច ៣. ឆាទនបចចុបបបោឋបនា មា ការបទិា ាំងសភាវៈក្នុងអារមមណ៍ដ េះ ៗ ជាផល ៤. អាសវបទោឋបនា មានអាសវៈ ៣ ជាដេតុជតិ (ដវៀរខ លនួឯង)។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣៥ បឆចយសង្គហទីបនី

សង្ខបរ រក្យថា សង្ខបរ ដនេះ មាននយ័ថា ធម៌ម្ដលតាក្ម់្តងឱយផលធម៌ដក្ើតដឡើង ។ ដចូមាន

វចនតថៈថា សងតំ្ សងជរាតិ្ អភិសងជរានតីតិ្ = សង្ខបរា ធម៌ទ ាំងឡាយណារម្មងតាក្ម់្តងសងខតធមម៌្ដលជាផលដោយរតង ់ ដររេះដេតុដ េះ ធម៌ទ ាំងឡាយដ េះ ដ ម្ េះថា សង្ខខ រ ានដល់ ដចត ក្នុងអកុ្សលនងិដោក្យិកុ្សល ។ នយ័ម៉ាយងដទៀតថា សងតំ្ ក្យវចីមជនាកមមំ អភិសងជរានតិ ឯជត្ហីតិ្ = សង្ខបរា សតវទ ាំងឡាយរម្មងតាក្ម់្តងកាយក្មម វចកី្មម មដ ក្មមម្ដលជាសងខតធម៌ដោយដចត ទ ាំងដ េះ ដររេះដេតុដ េះ ដចត ម្ដលជាដេតុននការតាក្ម់្តងទ ាំងដ េះ ដ ម្ េះថា សង្ខខ រ ានដល់ ដចត ក្នុងអកុ្សលនងិដោក្យិកុ្សល ។

សង្ខេ រប្ដលជាផលរបស់អវិជាា ៦ ោ៉ា ង្ ១. បុញ្ញបភិសង្ខបរ កុ្សលដចត ជាអនក្តាក្ម់្តងដោក្យិកុ្សលវាិក្នងិកុ្សល-ក្មមជជរបូដោយរតង ់ានដល់ មហាកុ្សលដចត ៨ រាូវចរកុ្សលដចត ៥ ២. អបុញ្ញបភិសង្ខបរ អកុ្សលដចត ជាអនក្តាក្ម់្តងអកុ្សលវាិក្នងិអកុ្សល-ក្មមជជរបូដោយរតង ់ានដល់ អកុ្សលដចត ១២ ៣. អជនញ្ជបភិសង្ខបរ កុ្សលដចត ម្ដលមា ាំមួនមនិញប់ញ័រជាអនក្តាក្ម់្តងអរាូ-វចរវាិក្ដោយរតង ់ានដល់ អរាូវចរកុ្សលដចត ៤ ៤. ក្យសង្ខបរ ដចត ម្ដលជាអនក្តាក្ម់្តងកាយទចុចរតិនងិកាយសុចរតិឱយសដរមចានដល់ អកុ្សលដចត ១២ មហាកុ្សលដចត ៨ ម្ដលទក្ទ់ងនងឹផលូវកាយ ៥. វចីសង្ខបរ ដចត ម្ដលជាអនក្តាក្ម់្តងនវូវចទីចុ ចរតិនងិវចសុីចរតិឱយសដរមច ានដល់ អកុ្សលដចត ១២ មហាកុ្សលដចត ៨ ម្ដលទក្ទ់ងនងឹផលូវវាចា ៦. ចិត្តសង្ខបរ ដចត ម្ដលជាអនក្តាក្ម់្តងមដ ទចុចរតិនងិមដ សុចរតិឱយសដរមចានដល់ អកុ្សលដចត ១២ នងិដោក្យិកុ្សលដចត ១៧ ម្ដលទក្ទ់ងនងឹផលូវចតិ ត ។

សរមាប់ដោកុ្តតរកុ្សលដចត ដ េះ មានដ ម្ េះថា បុញ្ដ ក្ម៏្មនពតិ ប៉ាុម្ន តមនិដ ម្ េះថាបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រដទ ដររេះមនិមានតួ ទដីធវើឱយដក្ើតភពជាតមិ្ដលជាវដ តសងារ ប៉ាុម្ន តមានតួ ទីទមាល យភពជាតបិ៉ាុដណាណ េះ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ដទ ើបមនិ ាំមក្សម្មតងក្នុងទដីនេះ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣៦ បឆចយសង្គហទីបនី

សប្មតង្វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា បញុ្ញា ភិសង្ខេ រ ជាសដើម

រក្យថា បុញ្ញបភិសង្ខបរ ជាដដ ើមមានវចនតថៈដចូតដៅដនេះ អត្តជនា សនាឍបនំ បុនាតិ្ ជោជធតី្តិ្ = បុចញ ំធមមជាតណិារម្មងជរមេះខន ធស ត ន

របស់ខ លនួឱយស្តអ ត ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា បុញ្ដ (បុណយ) ។

ន បុចញ ំ = អបុចញ ំ ធមមជាតណិាជាបដបិក្ខចាំដរេះបុណយ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតិដ េះ ដ ម្ េះថា អបុញ្ដ (ាប) ។

ន ឥចជតី្តិ្ = អនិចជ,ំ អនិចជជំយវ = អាជនចជ ំធមមជាតណិារម្មងតា ាំងដៅមា ាំមនិញប់ញ័រ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា អនញិ្ជ , ធមមជាតមិ្ដលតា ាំងដៅមា ាំមនិញប់ញ័រម្មនពតិ ដ ម្ េះថា អាដនញ្ជ ។

បុចញចច តំ្ អភិសង្ខបជរា ច្តិ្ = បុញ្ញបភិសង្ខបជរា ធមមជាតណិាជាបុណយផងជាអនក្តាក្ម់្តងដោយរតងផ់ង ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ។

អបុចញចច តំ្ អភិសង្ខបជរា ច្តិ្ = អបុញ្ញបភសិង្ខបជរា ធមមជាតណិាជាាបផង ជាអនក្តាក្ម់្តងដោយរតងផ់ង ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ។

អាជនចជចច តំ្ អភិសង្ខបជរា ច្តិ្ = អាជនញ្ជបភិសង្ខបជរា ធមមជាតណិាតា ាំងដៅមា ាំមនិញប់ញ័រផង ជាអនក្តាក្ម់្តងដោយរតងផ់ង ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា អាដនញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ។

ក្យ ំ សងជរាតី្តិ្ = ក្យសង្ខបជរា ធមមជាតណិាជាអនក្តាក្ម់្តងនវូកាយ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា កាយសង្ខខ រ ។

វាចំ សងជរាតី្តិ្ = វចីសង្ខបជរា ធមមជាតណិាជាអនក្តាក្ម់្តងនវូវាចា ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា វចសីង្ខខ រ ។

ចិត្ត ំ សង្ខបជរាតី្តិ្ = ចិត្តសង្ខបជរា ធមមជាតណិាជាអនក្តាក្ម់្តងនវូចតិ ត ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា ចតិតសង្ខខ រ ។

សង្ខខ រម្ដលជាផលរបស់អវជិាជ ទ ាំងដ េះ បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រម្ដលទក្ទ់ងជាមួយមហា-កុ្សលនងិអបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រទ ាំងដនេះ សដរមចានដោយកាយក្មម វចកី្មមនងិមដ ក្មម ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣៧ បឆចយសង្គហទីបនី

បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រម្ដលទក្ទ់ងជាមួយរាូវចរកុ្សលនងិអាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រទ ាំងដ េះ រម្មង សដរមចានដោយមដ ក្មមម្តម៉ាយង ។

បុញ្ញបភិសង្ខបរ រម្មងសដរមចានដោយអាំណាចទន សីល ភាវ អបុញ្ញបភិសង្ខបរ រម្មងសដរមចាដោយអាំណាចទចុចរតិ ១០ អាជនញ្ជបភសិង្ខបរ រម្មងសដរមចានដោយអាំណាចភាវ ។

ធម៌ស ម្ ុះថា សង្ខេ រ ប្ដលមិនប្មនជាផលរបស់អវិជាា ៧ ោ៉ា ង្ ១. សងត្សង្ខបរ ធម៌ម្ដលរតូវបចចយ័ទ ាំង ៤ តាក្ម់្តងឱយដក្ើតដឡើង ានដល់ ចតិ ត

ដចតសិក្ របូទ ាំងអស់ ។ ដចូរពេះាឡថីា អនិច្ចប វត្ សង្ខបរា ។ ២. អភិសងត្សង្ខបរ របូ មម្ដលរតូវក្មមជាអនក្តាក្ម់្តងដោយរតង ់ ានដល់

ដោក្យិវាិក្នងិក្មមជជរបូ ។ អភសិងខតសង្ខខ រដ េះ ក្ស៏ដគង្ខគ េះចូលក្នុងសងខតសង្ខខ រដចូគ្នន ។ ៣. អភិសងរណកសង្ខបរ ធមម៌្ដលជាអនក្តាក្ម់្តងឱយដក្ើតដោក្យិវាិក្នងិក្មម-

ជជរបូដោយរតង ់ានដល់ អកុ្សលដចត ១២ នងិដោក្យិកុ្សលដចត ១៧ ។ ៤. បជយាោភិសង្ខបរ ដសចក្តពីយយមផលូវកាយនងិផលូវចតិ ត ានដល់ វរីយិដចតសិក្

ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយកាយក្មមនងិមដ ក្មម ។ ៥. ក្យសង្ខបរ ធមមជាតមិ្ដលតាក្ម់្តងរាងកាយ ានដល់ ខយល់ដក្ដដងាើមដចញនងិ

ដដងាើមចូល ។ ៦. វចីសង្ខបរ ធមមជាតមិ្ដលតាក្ម់្តងវាចា ានដល់ វតិក្កៈនងិវចិារៈ ។ ៧. ចិត្តសង្ខបរ ធមមជាតតិាក្ម់្តងចតិត ានដល់ សញ្ញដ ដវទ ឬ ដចតសិក្ ៥០ (ដវៀរ

វតិក្កៈនងិវចិារៈ) ។ ចាំណា ាំ ៖ ក្នុងចាំណុចទ ី ៤ គបឺដយគ្នភសិង្ខខ រដ េះ មនិកានយ់ក្វរីយិដចតសិក្ម្ដល

ទក្ទ់ងជាមួយវចកី្មមដទ ដររេះផលូវវាចាដ េះ វរីយិដចតសិក្មនិានជារបធាន ទក្ទ់ងម្តជាមួយវតិក្កៈនងិវចិារៈម្តប៉ាុដណាណ េះ ។

បុញ្ញា ភិសង្ខេ ររាក្ដសឡើង្ សរពាុះអារស័យអវិជាា ជាសហត្ុស ុះគឺ អនក្ម្ដលមានដសចក្តរីជេះថាល ដពញចតិតក្នុងការដធវើបុណយដផេង ៗ មានការបាំដពញទន

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣៨ បឆចយសង្គហទីបនី

រក្ាសីល ចដរមើនភាវ ដ េះ ដោយដរចើនចងា់នដសចក្តសុីខសបាយដៅក្នុងជាតខិាងមុខ

ឱយដរចើនជាងម្ដលខ លនួក្ាំពុងានទទលួក្នុងបចចុបបន នដនេះ នងឹានដឃើញថា ដបើានស្តត ប់ ានអានដរឿងរា៉ាវម្ដលដរលដល់អនក្ម្ដលានដក្ើតជាដសដ ា ី គេបត ី រពេះរាជា រពេះរាជនិ ី ជាមនសុេលអ មានអាំណាច មានដសចក្តដីឆលៀវឆ្ងល តឬានដក្ើតជាដទវបុរត ដទវធតីាមានទពិវសមបតតិដរចើនមេមិា មានអាយុម្វង មនិមានដសចក្តលីាំាក្ដោយរបការណាមួយ ទ ាំងដនេះសុទ ធម្តជាផលម្ដលានមក្ពកីារឱយទន រក្ាសីល ចដរមើនភាវ ទ ាំងអស់ ។ ដដូចាន េះដេើយ អនក្ដ េះក្៏មានការសរដសើរដរតក្អរចងា់នដសចក្តសុីខទ ាំងដនេះ ដេើយក្ព៏យយមបាំដពញកុ្សលមានការឱយទនខ លេះ រក្ាសីលខ លេះ ស្តត ប់ធម៌ដទស ខលេះ ដធវើសមថៈខ លេះ វបិសេ ខ លេះ ដេើយតា ាំងរាថានថា ឥទ ំជម បុចញ ំនិ្របនសបឝ បចចជយា ជោតុ្ រក្យរាថាន ដនេះ ជារក្យរាថាន ដោយវាចាប៉ាុដណាណ េះ ។ ចាំម្ណក្ចតិតដ េះ រម្មងបដង្ខអ នចូលកានដ់សចក្តសុីខដផេង ៗ ដចូម្ដលានដរលមក្ដេើយ ដររេះថា អនក្ដ េះដមើលមនិដឃើញដទសននសមុទយៈ ដេើយដមើលមនិដឃើញគុណរបស់នដិរាធនងិមគគ ការដមើលមនិដឃើញគុណនងិដទសដនេះ ក្ដ៏ររេះដមាេៈដ េះឯង ។

បុគគលខ លេះ យល់ដឃើញថា ការានដក្ើតជាមនសុេឬដទវតាដ េះ សូមបីថាមានដសចក្តីសុខក្ព៏តិ ប៉ាុម្ន តដសចក្តសុីខដ េះ ដៅមនិទនល់អរបណិតដសមើនងឹដសចក្តសុីខរបស់របូរពេមដទដររេះរបូរពេមដ េះ មានអាយុម្វងមានអាំណាចដរចើនជាង ភាពរសស់ស្តអ តរបស់រាងកាយនងិវមិានក្រ៏បណីតជាង ដសចក្តទីកុ្ ខកាយទកុ្ខចតិ តសូមបីម្តបន តបិន តចួ ក្ម៏និមានដឡើយ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ដទ ើបពយយមដធវើសមថក្មមោា នរេូតានរបូ្ន ។ អនក្ម្ដលមានការយល់ដដូចាន េះក្៏ដររេះដមើលមនិដឃើញដទសនងិគុណរបស់អរយិសចចៈ ៤ ដោយអាំណាចននដមាេៈដ េះឯងដររេះដេតុដ េះ ដទើបដរលថា អវជិាជ ជាដេតុ បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រជាផល ។

អបុញ្ញា ភិសង្ខេ ររាក្ដសឡើង្បាន សរពាុះអារស័យអវិជាា ជាសហត្ុស ុះគឺ បុគគលខ លេះមនិដជឿថា ការដធវើលអដ េះជាបុណយ ការដធវើអារក្ក្ជ់ាាប ដររេះដេតុដ េះ

បុគគលជាំពូក្ដ េះ ដទើបមានដសចក្តដីពញចតិតដធវើទចុ ចរតិដផេង ៗ មានការសមាល ប់សតវ លួចរទពយដគ ដាក្បដញ្ញឆ ត ដសពសុរាជាដដ ើម ឬថាបុគគលខ លេះ ក្ដ៏ងឹថា ការដធវើអារក្ក្ដ់ផេង ៗ ដ េះមនិលអជាាប ប៉ាុម្ន តខ លនួលេះមនិាន ដររេះដេតុដ េះ បុគគលពួក្ដ េះ ក្ដ៏ពញចតិតដធវើទចុ ចរតិដផេង ៗ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៣៩ បឆចយសង្គហទីបនី

ដចូគ្នន ឬថាបុគគលម្ដលរាប់អានកានល់ទ ធរិពេះជាមាច ស់ដផេង ៗ យល់ថា របសិនដបើខ លនួសមាល ប់សតវយក្ដៅបូជារពេះដេើយ រពេះដ េះនងឹបណាត លឱយសដរមចតាមដសចក្តរីាថាន របស់ខ លនួនងិរគប់រគងឱយរតជាក្រ់តជុ ាំសុខសបាយរេូតអស់មួយជវីតិ ដបើខ លនួស្តល ប់អាំពដីោក្ដនេះដេើយ រពេះដ េះក្ន៏ងឹចាតម់្ចងបញ្ជូ នឱយវញិ្ញដ ណរបស់ខ លនួដឡើងដៅកានស់្តថ នសួគ ៌ ដររេះដេតុដ េះ បុគគលជាំពូក្ដនេះ ដទ ើបសមាល ប់សតវដផេង ៗ ដដ ើមបីយក្ដៅបូជាវតថុម្ដលខ លនួដគ្នរពដ េះ ។

ការដធវើទចុ ចរតិដផេង ៗ របស់បុគគលដចូដរលមក្ដនេះ ក្ដ៏ររេះដមើលមនិដឃើញដទសរបស់សមុទយៈ ដេើយនកឹ្ដៅមនិដល់គុណរបស់នដិរាធនងិមគគដោយអាំណាចននដមាេៈបទិា ាំងទកុ្ដ េះឯង ដររេះដេតុដ េះ ដទើបដរលានថា អវជិាជ ជាដេតុ អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រជាផល ។

អាសនញ្ញា ភិសង្ខេ ររាក្ដសឡើង្បាន សរពាុះអារស័យអវិជាា ជាសហត្ុស ុះគឺ

បុគគលពួក្ខ លេះ ក្ម៏ានការយល់ដឃើញថា ដសចក្តទីកុ្ ខ ដសចក្តដីៅត រក្ហាយដផេង ៗ ម្ដលពួក្សតវទ ាំងឡាយក្ាំពុងានទទលួដ េះ ដោយស្តរមក្ពរីបូធម៌ដ េះជាដេតុ ដររេះដបើមានម្ភនក្ រតដចៀក្ រចមុេះ អណាត ត កាយដេើយ ក្រ៏តវូការចងដ់ឃើញ ចងឮ់ ចងដ់ងឹក្លនិ ចងដ់ងឹរស ចងរ់ល់រតូវទ ាំងដនេះ ដបើមនិានតាមដសចក្តរីាថាន ដេើយ ក្រ៏ម្មងដក្ើតនវូដសចក្តដីៅតរក្ហាយ ឬការឈឺចាប ់មនិសបាយដផេង ៗ ក្ដ៏ររេះអារស័យមានរបូរាងកាយដ េះឯង ។ របសិនដបើមនិមានរបូរាងកាយដសចក្តទីកុ្ ខដផេង ៗ ក្ម៏និមាន នងឹមានដសចក្តសុីខម្តម៉ាយង ដររេះដេតុដ េះ បុគគលជាំពូក្ដ េះ ដទើបពយយមរក្ផលូវម្ដលមនិឱយមានរបូដក្ើតដឡើងដោយពយយមដធវើសមថក្មមោា នាន្នតាមលាំោប់រេូតដល់អរបូ្ន ឬអនក្ម្ដលានរបូ-្នដេើយនងិពួក្របូរពេមទ ាំងឡាយមានការយល់ដឃើញថា របូ្នម្ដលខ លនួានដនេះ ដបើដរបៀបដធៀបជាមួយអរបូ្នដេើយ ដៅមនិទនម់ានដសចក្តរីបណីតដទ ដររេះដៅញប់ញ័រដោយអាំណាចននអងគ្ ននងិអារមមណ៍ ។ ចាំម្ណក្អរបូ្នដ េះ ដរលដោយអងគ្ នមានម្តឧដបកាខ នងិឯក្គគតាម្ដលជាសភាវៈតា ាំងមា ាំមនិញប់ញ័រ ដរលដោយអារមមណ៍មានដសចក្តលីអិតជាងអារមមណ៍របស់របូ្ន ដររេះដេតុដ េះ អនក្ម្ដលានអរបូ្ន ដទើបមានដសចក្តសុីខដរចើន ដេើយដបើស្តល ប់ពដីោក្ដនេះ ក្ា៏នដៅដក្ើតក្នុងអរបូរពេមមានម្ត មធម៌ផុតទកុ្ខទ ាំងពួង ដដូចាន េះ អនក្ទ ាំងដ េះដទើបពយយមដធវើ្ នតដៅរេូតានដល់អរបូ្ន ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤០ បឆចយសង្គហទីបនី

បុគគលម្ដលមានការយល់ដឃើញដចូដរលមក្ដនេះ ក្ដ៏ររេះថាដៅមានអវជិាជ បទិា ាំងមនិឱយដឃើញក្នុងអរយិសចចៈ ៤ សូមបីពួក្អរបូរពេមទ ាំងឡាយមនិមានដសចក្តទីកុ្ ខកាយ ទកុ្ខចតិ ត ដររេះមនិមានវតថុដៅជុាំវញិម្ដលនងឹឱយដក្ើតដសចក្តដីៅត រក្ហាយដផេង ៗ ក្ដ៏ោយ ប៉ាុម្ន តក្ ៏ដគចមនិផុតពដីសចក្តសី្តល បម់្ដលជាមរណទកុ្ខានដឡើយ ។

ម៉ាយងដទៀត ដបើអាំណាចននអរបូ្នអស់ដេើយរតូវចុតមិក្ដក្ើតជាមនសុេឬដទវតា ានជួបនងឹដសចក្តទីកុ្ ខដសចក្តលីាំាក្ដផេង ៗ ម្ដលមានក្នុងមនសុេដោក្នងិដទវដោក្ដ េះ ដេើយដបើស្តល ប់ពមីនសុេនងិដទវតាដេើយ អាចនងឹដៅដក្ើតក្នុងអាយភូមជួិបជាមួយមហាទកុ្ខក្ថ៏ាាន ការម្ដលមនិដឃើញដទសននអរបូ្ននងិអរបូរពេមដនេះឯង ដទើបានដ ម្ េះថា ទុជក អញាណំ ។

ក្នុងដេតុម្ដលមានដសចក្តដីរតក្អររកី្រាយដពញចតិតចងា់នអរបូ្ន នងិចងា់នជាអរបូរពេមដ េះ ក្ដ៏ោយអាំណាចតណាា ម្ដលជាតួដេតុឱយដក្ើតដសចក្តទីកុ្ ខ ប៉ាុម្ន តបុគគលដ េះ ក្ម៏និដឃើញដទសននការដរតក្អរដពញចតិតក្នុងអរបូ្ន ដដូចនេះ ដេើយដទើបដ ម្ េះថា ទុក-សមុទជយ អញាណ ំ។

បុគគលម្ដលានដក្ើតជាអរបូរពេមដ េះ សងកតស់ងកនិដសចក្តទីកុ្ ខានដោយវកិ្ខមភនៈម្តប៉ាុដណាណ េះ ដររេះដេតុដ េះ ដសចក្តសុីខម្ដលពួក្អរបូរពេមានទទលួដ េះ ដទើបមនិម្មនជា ដសចក្តសុីខពតិរាក្ដដទ គជឺាដសចក្តសុីខម្ដលទក្ទ់ងដោយសង្ខខ រទកុ្ ខនងិវបិរណិាមទកុ្ខ ។ ការលេះនវូទកុ្ ខានដោយសមុដចឆទ ដេើយមានដសចក្តសុីខយ៉ាងពតិរាក្ដានដ េះ មានម្តរពេះនរិវ នម្តម៉ាយងប៉ាុដណាណ េះ ប៉ាុម្ន តបុគគលដ េះរក្មនិដឃើញ គតិថាដសចក្តសុីខក្នុងអរបូ្ន នងិអរបូរពេមដ េះ ជាដសចក្តសុីខយ៉ាងពដិសស ។ ដដូចនេះ ដទ ើបានដ ម្ េះថា ទុកនិជរាជធ អញាណំ ។

ពតិណាស់ចាំណុចបដបិតតមិ្ដលជាផលូវអាចកាតោ់ត ចក់្ដិលសជាសមុដចឆទ នងិ ាំឱយចូល ដល់ដសចក្តរីលតទ់កុ្ ខានដ េះ គអឺរយិមគគអងគ ៨ ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយការចដរមើនវបិសេ ប៉ាុម្ន តបុគគលដ េះដងឹមនិដល់ យល់ថាការចដរមើនសមថក្មមោា នដនេះឯង អាច ាំឱយដល់ដសចក្តីសុខ ផុតទកុ្ខាន ។ ដដូចនេះ ដទ ើបានដ ម្ េះថា ទុកនិជរាធោមិនីបដិបទាយ អញាណ ំ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤១ បឆចយសង្គហទីបនី

ការអធបិាយមក្ដនេះ ជាការដរលដល់អវជិាជ ជាដេតុ អាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រជាផល ។ មយ៉ាងដទៀត បុគគលម្ដលដមើលដឃើញម្តដទសរបស់របូ មនិដឃើញដទសរបស់ ម

ដេើយក្ា៏នបដបិតតអិរបូ្នដ េះ រម្មងរបរពតឹតដៅភាគដរចើនក្នុងកាលម្ដលគ្នម នរពេះពុទ ធ-ស្តស សរមាប់ក្នុងរពេះពុទ ធស្តស ដ េះមានចាំននួតចិ ។ ចាំម្ណក្បុគគលម្ដលាន្ន ដេើយបដបិតតតិដៅរេូតានអរបូ្នក្នុងរពេះពុទ ធស្តស ដ េះ មនិានបដបិតតឱិយរបរពតឹតដៅដទ ដររេះដឃើញដទសរបស់របូ បដបិតតដិដ ើមបីរតូវការដធវើអភញិ្ញដ នងិដបើជារពេះអ គ្នមឬីជាអងគរពេះអរេន តវញិ ក្ដ៏ដ ើមបីានចូលនដិរាធសមាបតតមិ្តប៉ាុដណាណ េះ ។ ប៉ាុម្ន តដទេះជាយ៉ាងណាក្៏ដោយ ដរៅពបុីគគលម្ដលរាសចាក្ដសចក្តរីាថាន សមាម សដមាព ធញិ្ញដ ណ បដចចក្ដរធញិ្ញដ ណ អគគស្តវក្ដរធញិ្ញដ ណនងិមហាស្តវក្ដរធញិ្ញដ ណដេើយ ដរៅពដី េះគួរបដបិតតវិបិសេ ដដ ើមបីដធវើមគគឱយចដរមើនដឡើង ដេើយអាចទមាល យដមាេៈាននងិកាលទមាល យដមាេៈានដេើយដ េះ ក្រ៏ាបា់នថា សង្ខខ រទ ាំង ៣ ម្ដលជាផលរបស់អវជិាជ ក្ា៏នរតូវទមាល យដៅម្ដរ ដររេះថាការទមាល យបុណយដ េះ ជាការដធវើានដោយលាំាក្ មានចាំដរេះម្តក្នុងកាលម្ដលរពេះពុទ ធ-ស្តស ក្ាំពុងរាក្ដម្តប៉ាុដណាណ េះ ។ ចាំម្ណក្ការម្ដលស្តងបុណយឱយដក្ើតដ េះ ដធវើានដោយមនិមានលាំាក្នងិានដោយមនិចា ាំដពលដវោណាដទ ។ បុគគលម្ដលមនិទនា់នទមាល យអវជិាជ ឱយអស់ដៅ ប៉ាុម្ន តការដធវើរបស់បុគគលមនិជាបុណយនងិមនិជាាបរចួចាក្សង្ខខ រានដ េះ រម្មងមនិមានដឡើយ ។

នឹង្សពាលបានឬសទថា បុគគលប្ដលរាសចាក្អវិជាា សហើយមនិបាំសពញទន សីល ភាវ ? បុគគលខ លេះ អាចយល់ខសុថា អនក្ម្ដលសដរមចជារពេះអរេន តដេើយដ េះ បុណយក្ម៏និ

ដក្ើត ាបក្ម៏និដក្ើត ដោយស្តរម្តរក្យម្ដលដរលថា អនក្ម្ដលទមាល យដមាេៈានដេើយ ដចូជាថា សង្ខខ រទ ាំង ៣ ម្ដលជាាប ជាបុណយដ េះ រម្មងរតវូទមាល យផងម្ដរ ។ ដបើដដូចនេះ ក្៏សាំដៅថារពេះអរេន តដ េះ មនិម្មនម្តមនិដធវើាបមានសមាល ប់សតវលួចរទពយជាដដ ើមប៉ាុដណាណ េះដទសូមបីម្តបុណយដផេង ៗ មានទន សីល ភាវ ជាដដ ើមក្ម៏និដធវើម្ដរ ។ ចាំណុចដនេះ អធបិាយថា មនិម្មនដដូចាន េះដទ តាមពតិរពេះអរេន តទ ាំងឡាយក្ប៏ាំដពញទន សីលនងិភាវ ម្ដរ ប៉ាុម្ន តថា ទន សីល ភាវ ម្ដលរពេះអរេន តដធវើដ េះ មនិចាតជ់ាបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រឬអាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រម្ដល

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤២ បឆចយសង្គហទីបនី

ជាផលរបស់អវជិាជ ដទ ។ ការដធវើដ េះ ចាតជ់ាក្រិយិម្ដលជាសង្ខខ រស្តមញ្ដ ដេើយមនិមានការ ឱយផលក្នុងបដសិន ធកិាលតដៅដទៀតដឡើយ ។

ការរបរពតឹតដោយកាយ វាចា ចតិតរបស់រពេះអរេន តម្ដលដៅថា សង្ខខ រស្តមញ្ដ េះ ក្៏សាំដៅដល់ការតាក្ម់្តងឱយការង្ខរម្ដលទក្ទ់ងជាមួយកាយ វាចា ចតិតឱយសដរមចម្តប៉ាុដណាណ េះរតូវគ្នន នងឹរក្យម្ដលដរលថា ន ហិ ជក្ចិ បដិចចសមុបបាទរហិជោ សងត្ធជោមប នាម អត្ថិ ធម៌ណានមួីយម្ដលដ ម្ េះថា សងខត ប៉ាុម្ន តផុតពបីដចិ ចសមុបាទដ េះ រម្មងមនិមានដឡើយ មាននយ័ថា ក្រិយិចតិតរបស់រពេះអរេន ត ក្ដ៏ៅានដ ម្ េះថា សង្ខខ រ ម្ដលសដគង្ខគ េះចូលជាអងគរបស់បដចិចសមុបាទផងម្ដរ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់សង្ខេ រ

១. អភិសង្ខបរណលកណ្ មានការតាក្ម់្តងជាលក្ខណៈ ២. អាយុហនរោ មានការពយយមឱយបដសិន ធវិញិ្ញដ ណដក្ើតដឡើងជាក្ចិច ៣. ជចត្នាបចចុបបបោឋបនា ជាធមមជាតមិ្ដលមានដកឹ្ ាំជាំរញុជាអាការរាក្ដ ៤. អវិោជបបទោឋបនា មានអវជិាជ ជាដេតុជតិ ។ សរបុដសចក្តថីា ការរបរពតឹតដផេង ៗ ដោយកាយ វាចា ចតិតរបស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ

រម្មងដគចមនិផុតពសីង្ខខ រទ ាំង ៣ គបុឺញ្ញដ ភសិង្ខខ រ អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ អាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ ររពមទ ាំងមានដសចក្តដីរតក្អរក្នុងសង្ខខ រទ ាំង ៣ ដនេះដទៀតផង ។ ទ ាំងដនេះក្ដ៏ោយស្តរអវជិាជ គកឺារ មនិស្តគ ល់ដទសននទកុ្ខនងិសមុទយៈ ដេើយមនិដងឹគុណរបស់នដិរាធនងិមគគដ េះឯង ។ ដររេះដេតុដ េះ ដទ ើបរពេះអដ ាក្ថាចារយសម្មតងទកុ្ក្នុងសដមាម េវដិ ទនអីដ ាក្ថាថា

មរុបបាតំ្ ទីបចច ឹ មធុលិត្តសបឝ ជលហនំ គូថកីឡំ វិសំខា ទំ បិោចនគរំ យថា ។ ្ជលា កជរាតិ្ សង្ខបជរ តិ្វិជធ ទុកជហត្ជវា ត្ោមប សត្ ិអវិោជបយ ភាវជោ ជោតិ្ បចចជយា ។

អនក្ម្ដលរតូវរគបដោយអវជិាជ រម្មងពយយមដធវើសង្ខខ រទ ាំង ៣ មានបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រជាដដ ើម ម្ដលជាដេតុននទកុ្ខទ ាំងពួង ដចូអនក្ម្ដលដោតចុេះក្នុងដរជាេះ អារស័យដសចក្តចីងា់ន

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤៣ បឆចយសង្គហទីបនី

ងដទពធតីា ឬដចូដមដភលៀងម្ដលដេើរចូលដភលើងដររេះមានដសចក្តដីរតក្អរក្នុងពន លដឺភលើងដ េះ ឬដចូទរក្ម្ដលវដងវងដលងឧចាច រៈរបស់ខ លនួឯង ឬដចូអនក្ផកឹ្ថាន ាំពសិដររេះអារស័យដសចក្តខីចូចតិ តចងស់្តល ប់ ឬដចូអនក្ម្ដលវដងវងផលូវចូលដៅក្នុងនគរបសិ្តច ដររេះដេតុដ េះ ស្តធុជនទ ាំង ឡាយគបបីរជាបថា អវជិាជ ជាបចចយ័របស់សង្ខខ រ ដររេះដបើមានអវជិាជ ដេើយ សង្ខខ រទ ាំង ៣ ក្៏រម្មងដក្ើតដឡើងយ៉ាងពតិរាក្ដ ។

ម៉ាយងដទៀត អនក្ដ ាំដណើ រក្ាំពុងដដ ើរដៅតាមផលូវក្នុងក្ណាត លទងីងតឹ រម្មងដមើលមនិដឃើញផលូវ ដររេះដេតុដ េះ អនក្ម្ដលរតូវដដ ើរស្តម នររវដៅតាមបុណយ តាមក្មម រតូវខ លេះ ខសុខ លេះ ។ ដបើខណៈម្ដលដដ ើរមនិរតូវផលូវដ េះ សូមបីដរលថា ដររេះងងតឹ ដទើបដដ ើរមនិរតូវផលូវក្ព៏តិម្តខណៈម្ដលដដ ើររតូវផលូវដ េះ ក្ដ៏រលានថា ដររេះភល ឺ ដទ ើបដដ ើររតវូផលូវ ។ ចាំណុចដនេះគួរពចិារណាឱយដងឹថា ដដូចាន េះ បុថុជជនទ ាំងឡាយជាអនក្ដ ាំដណើ រម្ដលក្ាំពុងដដ ើរតាមផលូវវលិវល់ក្នុងវដ តសងារ ដទើបដរលានថា ជាអនក្ដ ាំដណើ រដៅកានផ់លូវននដសចក្តងីងតឹដចូគ្នន ទ ាំងអស់ ដេើយខ វេះអនក្អូសទញ គសឺចចបដដិវធញ្ញដ ណ ។ ដោយដេតុដនេះ ដេើយការរបរពតឹតរបស់បុគគលទ ាំងដនេះ ខ លេះក្ជ៏ាបុណយដៅថា បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ នងិ អាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រខ លេះ ដបើជាាបវញិ ក្ដ៏ៅថា អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រខ លេះ ។ ដដូចាន េះ ដទ ើបរពេះអដ ាក្ថាចារយសម្មតងតដៅថា

យថាបិ នាម ជចចជនាថប នជរា អបរិណ្យជក្ ឯកទា យាតិ្ មជគន កុមមជគនាបិ ឯកទា ។ សំោជរ សសំរ ំជ្លា ត្ថា អបរិណ្យជក្ កជរាតិ្ ឯកទា បុចញំ អបុចញមបបិ ឯកទា ។

អន ធបុថុជជនម្ដលក្ាំពុងដធវើដ ាំដណើ រតាមផលូវក្នុងវដ តសងារ ដេើយខ វេះអនក្អូសទញ គ ឺសចចបដដិវធញ្ញដ ណ រគ្នខ លេះ ក្រ៏ម្មងដធវើបុណយ រគ្នខ លេះក្រ៏ម្មងដធវើាប ដរបៀបដចូអនក្ខាវ ក្ម់្ភនក្អាំពកី្ ាំដណើ ត រគ្នខ លេះក្ដ៏ដ ើររតូវផលូវ រគ្នខ លេះក្ដ៏ដ ើរខសុផលូវ ។

សសគង្ខគ ុះបចច័យ ២៤ ចូលក្នុង្បទថា អវិជាា បចចោ សង្ខេ រា

អវជិាជ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រដ េះ ានដោយអាំណាចបចចយ័ ២ គ ឺ១. អារមមណបបចចយ័ ២. បក្តូបនសិេយបបចចយ័

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤៤ បឆចយសង្គហទីបនី

អវជិាជ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រដ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ១៥ គ ឺ១. ដេតុបបចចយ័ ២. អារមមណបបចចយ័ ៣. អធបិតបិបចចយ័ ៤. អនន តរបបចចយ័ ៥. សមនន តរបបចចយ័ ៦. សេជាតបបចចយ័ ៧. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៨. នសិេយបបចចយ័ ៩. ឧបនសិេយបបចចយ័ ១០. អាដសវនបបចចយ័ ១១. សមបយុតតបបចចយ័ ១២. អតថបិបចចយ័ ១៣. នតថបិបចចយ័ ១៤. វគិតបបចចយ័ ១៥. អវគិតបបចចយ័ ។ អវជិាជ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់អាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រដ េះ ានដោយអាំណាចបចចយ័ ១

គបឺក្តូបនសិេយបបចចយ័ ។ អវិោជបបចចយា សង្ខបរា (សមភវតិ្) ចប់

២. សង្ខបរបបបចចយា វិញ្ញបណំ (សមភវតិ្) ដោក្យិវាិក្វញិ្ញដ ណ ៣២ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើងាន ដររេះអារស័យសង្ខខ រ ៣ ជា

ដេតុ ។ សង្ខខ រមាន ២ យ៉ាង គសឺង្ខខ រម្ដលជាផលរបស់អវជិាជ ១ នងិសង្ខខ រម្ដលជាដេតុឱយដក្ើតវញិ្ញដ ណ ១ ។ សង្ខខ រម្ដលជាផលរបស់អវជិាជ ដ េះ រម្មងានទ ាំងអស់ មនិដវៀរមួយណាដឡើយ ។ ចាំម្ណក្ឯសង្ខខ រម្ដលជាដេតុឱយដក្ើតវញិ្ញដ ណានដ េះ ដលើក្ម្លងម្តដចត មានក្នុងឧទ ធចចសមបយុតតចតិ ត ក្ នុងខណៈម្ដលអកុ្សលបដសិន ធវិញិ្ញដ ណដក្ើតដឡើងដោយអារស័យអបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រជាដេតុ ដររេះឧទ ធចចដចត ដនេះ មនិមានក្មាល ាំងលមមនងឹឱយផលក្នុងបដសិន ធ-ិកាលដៅដក្ើតក្នុងពួក្អាយសតវានដទ ប៉ាុម្ន តក្ នុងបវតតកិាលដ េះ អាចឱយផលជាអកុ្សល-វាិក្ាន ។ ដររេះដេតុដ េះ ក្នុងបទថា សង្ខបរបបបចចយា វិញ្ញបណំ ដ េះរវាងអបុញ្ញដ - ភសិង្ខខ រជាដេតុ បដសិន ធវិញិ្ញដ ណជាផល ដទើបដវៀរឧទ ធចចដចត ដចញដៅសល់អកុ្សល-ដចត ១១ ប៉ាុម្ន តរវាងអបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រជាដេតុនងិបវតតវិញិ្ញដ ណជាផលដ េះ រម្មងានដល់ អកុ្សលដចត ១២ ទ ាំងអស់ ។

ចាំម្ណក្ក្នុងបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រដ េះ ដវៀរដចត ក្នុងកុ្សលអភញិ្ញដ ដចញដោយពតិរាក្ដ ដររេះអភញិ្ញដ កុ្សលដចត ដ េះ មនិមាន ទឱីយផល គវឺាិក្វញិ្ញដ ណទ ាំងក្នុងបដសិន ធកិាល

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤៥ បឆចយសង្គហទីបនី

នងិបវតតកិាល ប៉ាុម្ន តដទេះយ៉ាងណាក្ដ៏ោយ អភញិ្ញដ ដផេង ៗ មានឥទ ធវិធិអភញិ្ញដ ជាដដ ើមម្ដលដក្ើតដឡើងាន ក្ជ៏ាផលរបស់កុ្សលអភញិ្ញដ ជាផលម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងបចចុបបន នរបចក្េចាស់ដ េះឯង ប៉ាុម្ន តសូមបីថា នងឹដវៀរដចត ម្ដលមានក្នុងកុ្សលអភញិ្ញដ ក្ដ៏ោយ ចាំននួដចត ម្ដលជាបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រក្គ៏ងា់ន ១៣ ដចូដដ ើម ដររេះរាូវចរកុ្សលបញ្ចមជានម្ដលមនិទក្ទ់ងជាមួយអភញិ្ញដ ក្ម៏ាន ។

សរមាប់អាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រដ េះ ានដល់ ដចត ទ ាំងអស់មនិមានដវៀរ ដដូចាន េះ កាលដបើសរបុចាំននួសង្ខខ រម្ដលជាដេតុឱយដក្ើតវញិ្ញដ ណដេើយ ានដចូតដៅដនេះ

បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ១៣ (ដវៀរដចត ម្ដលដៅក្នុងកុ្សលអភញិ្ញដ ) អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ១២ (ដវៀរឧទ ធចចដចត ម្ដលឱយផលក្នុងបដសិន ធកិាល) អាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រ ៤ រមួជាដចត ២៩ ។ ម៉ាយងដទៀត អកុ្សលដចត ម្ដលរតូវរបហារដោយមគគទ ាំង ៤ នងិកុ្សលអកុ្សល

ដចត ម្ដលជាអដហាសិក្មម សូមបីថា ជាសង្ខខ រម្ដលដក្ើតមក្ពអីវជិាជ ជាដេតុក្ព៏តិ ប៉ាុម្ន តមនិចាតចូ់លក្នុងសង្ខខ រម្ដលជាដេតុរបស់វញិ្ញដ ណដទ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា វិញ្ញា ណ

រក្យថា វិញ្ញបណ មានវចនតថៈដចូដៅដនេះ ១. វិោនាតី្តិ្ = វិញ្ញបណំ ធមមជាតឯិណារម្មងដងឹនវូអារមមណ៍ជាពដិសស ដររេះ

ដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា វញិ្ញដ ណ (សាំដៅយក្ដោក្យិវាិក្ ៣២) ។ ២. វិោជបននតិ ឯជត្នាតិ្ = វិញ្ញបណ ំ បុគគលទ ាំងឡាយរម្មងានដងឹអារមមណ៍ជា

ពដិសសដោយធមមជាតដិ េះ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតមិ្ដលជាដេតុឱយបុគគលទ ាំងឡាយានដងឹនវូអារមមណ៍ជាពដិសសដ េះ ដ ម្ េះថា វញិ្ញដ ណ (សាំដៅយក្ដោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ រពមទ ាំងដចតសិក្សមបយុតត) ។

អងគធម៌របស់វញិ្ញដ ណដនេះ សម្មតងជា ២ នយ័ គដឺោយអភធិមមភាជនយីនយ័នងិដោយសុតតន តភាជនយីនយ័។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤៦ បឆចយសង្គហទីបនី

ដរលដោយអភធិមមភាជនយីនយ័ ានដល់ ចតិ ត ៨៩ ដររេះរក្យថា វញិ្ញដ ណដ េះមានការដងឹអារមមណជាពដិសសជាងការដងឹរបស់សញ្ញដ នងិបញ្ញដ ដររេះដេតុដ េះ ដទើបរាប់យក្ចតិតទ ាំងអស់ាន ។ របការមួយដទៀត ចតិ តទ ាំងអស់ម្ដលដក្ើតដឡើងាន ក្រ៏តូវអារស័យសង្ខខ រ គកឺារតាក្ម់្តង ដររេះដេតុដ េះ ដទើបរាបយ់ក្ចតិតទ ាំងអស់ ។

ដរលដោយសុតតន តភាជនយីនយ័ ានដល់ ដោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ ដររេះការសម្មតងបដចិចសមុបាទដោយសុតតន តភាជនយីនយ័ដនេះ មានការម្ចក្ដោយកាល គភឺពម្ដលជាអតតីបចចុបបន ន អ គត ម្ចក្ដោយដេតុ ផល វដ តៈទ ាំង ៣ ដនេះជាដដ ើម ។ ដររេះដេតុដ េះ វញិ្ញដ ណ ដបើដរលដោយកាល ក្ច៏ាតចូ់លក្នុងបចចុបបន នភព ដចូសម្មតងថា មជជបេ អដឋបចចុបបបជនាទប អទាថប ដបើដរលក្នុងដេតុនងិផល ក្ច៏ាតចូ់លក្នុងផល ដចូម្ដលានសម្មតងថា ឥទានិ ផល-បចចកំ ដបើដរលដោយវដ តៈទ ាំង ៣ ក្ច៏ាតចូ់លក្នុងវាិក្វដ តៈ ដចូានសម្មតងថា អវជសោ

ច វិបាកវដត ំ ដររេះដេតុដ េះ រក្យថា វញិ្ញដ ណម្ដលជាផលរបស់សង្ខខ រដ េះ ដទើបានដល់ដោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ ដ េះឯង ។

ចាំម្ណក្ការសម្មតងដោយអភធិមមភាជនយីនយ័ដ េះ អងគធម៌មនិក្ាំណត ់ គរឺក្យថាវញិ្ញដ ណ ានដល់ចតិតទ ាំងអស់ រក្យថា ម ក្ា៏នដល់ ចតិ តទ ាំងអស់ រក្យថា របូ ក្ា៏នដល់ របូទ ាំងអស់ រក្យថា ផសេៈ ក្ា៏នដល់ផសេៈទ ាំងអស់ដដូចាន េះជាដដ ើម ដររេះមនិមានការម្ចក្ដោយកាល ដេតុ ផលជាដដ ើម ។

ការសម្មតងបដចិចសមុបាទដោយនយ័ទ ាំង ២ ដចូដរលមក្ដនេះ រពេះពុទ ធអងគរទងា់នសម្មតងទកុ្ក្នុងវភិងគបក្រណ៍អភធិមមបដិក្ ។

អធិែាយវចនត្ថៈទ ី១ របស់ពាក្យថា វិញ្ញា ណ

វិោនាតី្តិ្ = វិញ្ញបណ ំ

ធមមជាតរិបស់ចតិតដ េះ រម្មងានទទលួអារមមណ៍ជានចិច មនិថាក្នុងដពលណា ក្រ៏ម្មងានទទលួនវូអារមមណ៍ជានចិចនុេ៎ះឯង ដទើបដ ម្ េះថា រម្មងដងឹនវូអារមមណ៍ជាពដិសស ។

របការមួយដទៀត ក្នុងចាំដណាមដោក្យិវាិក្ចតិតទ ាំងដ េះ មានការដងឹនវូអារមមណ៍ក្ាំណតដ់ោយចាំដរេះជាចាំម្ណក្ដរចើនដផេង ៗ គ្នន នងឹការដងឹនវូអារមមណ៍របស់កុ្សលក្រិយិ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤៧ បឆចយសង្គហទីបនី

ម្ដលមានការដងឹអារមមណ៍ដោយមនិក្ាំណតជ់ាចាំម្ណក្ដរចើន ។ ដចូជា ចក្ខុវញិ្ញដ ណចតិតក្ម៏ានការដងឹចាំដរេះម្តរាូរមមណ៍ ៘ កាយវញិ្ញដ ណចតិត ក្ម៏ានការដងឹចាំដរេះម្តដោដ ារវ រមមណ៍ សមបដចិឆន នចតិ តក្ម៏ានការដងឹចាំដរេះម្តបញ្ញច រមមណ៍ ឧដបកាខ សន តរីណចតិត មហាវាិក្ចតិតនងិ មេគគតវាិក្ចតិត ដបើខណៈដធវើបដសិន ធ ិ ភវងគ ចុត ិក្ម៏ានការដងឹចាំដរេះអារមមណ៍ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយអតតីភព ដដូចនេះដេើយ ដទើបានដ ម្ េះថា ដងឹអារមមណ៍ជាពដិសស គដឺងឹមនិទដូៅ ។

អធិែាយវចនត្ថៈទី ២ របស់ពាក្យថា វិញ្ញា ណ វិោននតិ ឯជត្នាតិ្ = វិញ្ញបណ ំ

សតវទ ាំងឡាយក្ត ី ដចតសិក្ក្ត ី ម្ដលមានការដងឹនវូអារមមណ៍ដផេង ៗ ទ ាំងបរមតថនងិ បញ្ដតតាិនដ េះ ក្ដ៏ោយអារស័យវាិក្វញិ្ញដ ណជាដេតុ ដរលគ ឺ របសិនដបើចក្ខុវញិ្ញដ ណចតិតមនិដក្ើតដឡើងដទ ក្ទ៏កុ្ដចូជា បុគគលដ េះ មនិមានការដឃើញ ៘ ដបើកាយវញិ្ញដ ណចតិត មនិដក្ើតដឡើងដទ ក្ទ៏កុ្ដចូជា បុគគលដ េះ មនិមានការដងឹតាមកាយទវ រ ។ របសិនដបើដក្ភវងគចតិ តដចញដេើយ បុគគលដ េះ ក្ម៏និអាចដងឹនវូអារមមណ៍ណាមួយ ៗ ានដឡើយ ដររេះដេតុដនេះឯង វាិក្វញិ្ញដ ណទ ាំងដនេះ ដទ ើបជាធម៌ម្ដលជាដេតុឱយសតវទ ាំងឡាយដងឹអារមមណ៍ជាពដិសស ។

វញិ្ញដ ណម្ដលជាផលរបស់សង្ខខ រម្ចក្ដចញជា ២ ពួក្គ ឺ ១. វញិ្ញដ ណម្ដលដក្ើតក្នុងបដសិន ធកិាល ដ ម្ េះថា បដសិន ធវិញិ្ញដ ណ ានដល់ បដសិន ធ-ិចតិត ១៩ រាប់ជាមួយពួក្ ។ ២. វញិ្ញដ ណម្ដលដក្ើតក្នុងបវតតកិាល ដ ម្ េះថា បវតតវិញិ្ញដ ណ ានដល់ ដោក្យិវាិក្-ចតិត ៣២ រាប់ជាមួយពួក្ ។

ប្ចក្បដិសនធិវិញ្ញា ណ ១៩ សោយសង្ខេ រ ៣ ១. អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ១១ (ដវៀរឧទ ធចចដចត ) ជាដេតុ ឧដបកាខ សន តរីណអកុ្សលវាិក្

១ ជាផលឱយបដសិន ធកិ្ នុងអាយភូមទិ ាំង ៤ ជាពួក្ទគុគតអិដេតុក្បុគគល គពួឺក្អាយសតវ ២. បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ម្ដលានដល់ មហាកុ្សលទវដិេតុក្ឱមក្ដចត ៤ ដ េះ ជាដេតុ

ឧដបកាខ សន តរីណកុ្សលវាិក្ ១ ជាផលឱយបដសិន ធកិ្ នុងមនសុេភូម ិ១ ចាតុមមហារាជកិាភូម ិ១ជាពួក្សុគតអិដេតុក្បុគគល គមឺនសុេនងិដទវតាជានទ់បម្ដលពកិ្លពកិារ មនិដចេះនយិយ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤៨ បឆចយសង្គហទីបនី

(មនសុេគ) ឆកួត ខាវ ក្ខ់ វនិជាដដ ើម ៣. បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ានដល់ មហាកុ្សលទវដិេតុក្ឧក្ដ ាដចត ៤ នងិតដិេតុក្ឱមក្-

ដចត ៤ ជាដេតុ មហាវាិក្ញណវបិបយុតត ៤ ជាផលឱយបដសិន ធកិ្ នុងមនសុេភូម ិ១ ដទវ-ភូម ិ៦ ជាពួក្ទ វដិេតុក្បុគគល គមឺនសុេនងិដទវតាជានក់្ណាត ល

៤. បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ានដល់ មហាកុ្សលតដិេតុក្ឱក្មដចត ៤ ជាដេតុ មហា-វាិក្ញណសមបយុតត ៤ ជាផលឱយបដសិន ធកិ្ នុងមនសុេភូម ិ ១ ដទវភូម ិ ៦ ជាពួក្តដិេតុក្-បុគគល គមឺនសុេនងិដទវតាជានខ់ ពស់

៥. បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ានដល់ រាូវចរកុ្សលដចត ៥ ជាដេតុ រាូវចរវាិក្ ៥ ជាផលឱយបដសិន ធកិ្ នុងភូម ិ១៥ (ដវៀរអសញ្ដសតតភូម)ិ ជាពួក្របូរពេម

៦. អាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រ ានដល់ អរាូវចរកុ្សលដចត ៤ ជាដេតុ អរាូវចរវាិក្- ៤ ជាផលឱយបដសិន ធកិ្ នុងអរបូភូម ិ៤ ជាពួក្អរបូរពេម ។

ប្ចក្បវត្តិវិញ្ញា ណ ៣២ សោយសង្ខេ រ ៣

១. អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ១២ ជាដេតុ អកុ្សលវាិក្ ៧ ានដល់ ការដឃើញ ការឮ ការដងឹក្លនិ ការដងឹរស ការរល់រតូវ ការទទលួអារមមណ៍ ការពចិារណាអារមមណ៍នងិការទទលួអារមមណ៍បន តពជីវនៈម្ដលមនិលអជាផលក្នុងកាមភូម ិ១១

២. អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ១២ ជាដេតុ អកុ្សលវាិក្ ៤ ានដល់ ការដឃើញ ការឮ ការទទលួអារមមណ៍នងិការពចិារណាអារមមណ៍ម្ដលមនិលអជាផលក្នុងរបូភូម ិ១៥

៣. បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ានដល់ មហាកុ្សលដចត ៨ ជាដេតុ អដេតុក្កុ្សលវាិក្ ៨ានដល់ ការដឃើញ ការឮ ការដងឹក្លនិ ការដងឹរស ការរល់រតូវ ការទទលួអារមមណ៍ ការពចិារណាអារមមណ៍នងិការទទលួអារមមណ៍បន តពជីវនៈម្ដលលអជាផលក្នុងកាមភូម ិ១១

៤. បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ានដល់ មហាកុ្សលដចត ៨ ជាដេតុ មហាវាិក្ ៨ ានដល់ការទទលួអារមមណ៍បន តពជីវនៈម្ដលលអជាផលក្នុងកាមសុគតភូិម ិ៧

៥. បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ម្ដលានដល់ មហាកុ្សលដចត ៨ ជាដេតុ អដេតុក្កុ្សល-វាិក្ ៥ ានដល់ ការដឃើញ ការឮ ការទទលួអារមមណ៍ ការពចិារណាអារមមណ៍ម្ដលលអជា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៤៩ បឆចយសង្គហទីបនី

ផលក្នុងរបូភូម ិ១៥ ៦. បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ានដល់ រាូវចរកុ្សលដចត ៥ ជាដេតុ រាូវចរវាិក្ ៥ ាន

ដល់ ការរក្ាភពជាផលក្នុងរបូភូម ិ១៥ ៧. អាដនញ្ញជ ភសិង្ខខ រ ានដល់ អរាូវចរកុ្សលដចត ៤ ជាដេតុ អរាូវចរវាិក្

៤ ានដល់ ការរក្ាភពជាផលក្នុងអរបូភូម ិ៤ ។

ការប្ចក្បដិសនធិវិញ្ញា ណ ១៩ សោយន័យសផេង្ ៗ

បដសិន ធវិញិ្ញដ ណទ ាំង ១៩ ដនេះ ដបើម្ចក្ដោយមសិេក្ៈនងិសុទ ធៈមាន ២ គ ឺ១. របូមសិេក្វញិ្ញដ ណ វញិ្ញដ ណម្ដលោយរចឡាំដោយរបូមាន ១៥ ២. របូអមសិេក្វញិ្ញដ ណ វញិ្ញដ ណម្ដលមនិោយដោយរបូមាន ៤ ។ ដបើម្ចក្ដោយភូម ិរម្មងម្ចក្ដចញជា ៣ គ ឺ១. កាមវញិ្ញដ ណមាន ១០

២. របូវញិ្ញដ ណមាន ៥ ៣. អរបូវញិ្ញដ ណមាន ៤ ។ ដបើម្ចក្ដោយក្ាំដណើ ត រម្មងម្ចក្ដចញជា ៤ គ ឺ១. អណឌ ជវញិ្ញដ ណមាន ១០ ២. ជោពុជវញិ្ញដ ណមាន ១០ ៣. សាំដសទជវញិ្ញដ ណមាន ១០ ៤. ឱបាតកិ្វញិ្ញដ ណមាន ១៩ ។ ដបើម្ចក្ដោយគត ិរម្មងម្ចក្ដចញជា ៥ គ ឺ១. ដទវគតវិញិ្ញដ ណមាន ១៨ ២. មនសុេគតវិញិ្ញដ ណមាន ៩ ៣. នរិយគតវិញិ្ញដ ណមាន ១ ៤. តរិចាឆ នគតវិញិ្ញដ ណមាន ១ ៥. ដបតគតវិញិ្ញដ ណមាន ១ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥០ បឆចយសង្គហទីបនី

ដបើម្ចក្ដោយវញិ្ញដ ណឋតិ ិ(ភូមមិ្ដលជាទតីា ាំងរបស់វញិ្ញដ ណ) មាន ៧ គ ឺ១. នតតកាយ នតតសញ្ដ ីវញិ្ញដ ណមាន ៩ ២. នតតកាយឯក្តតសញ្ដ ីវញិ្ញដ ណមាន ២ ៣. ឯក្តតកាយ នតតសញ្ដ ីវញិ្ញដ ណមាន ២ ៤. ឯក្តតកាយឯក្តតសញ្ដ ីវញិណមាន ២ ៥. អាកាស្តនញ្ញច យតនវញិ្ញដ ណមាន ១ ៦. វញិ្ញដ ណញ្ញច យតនវញិ្ញដ ណមាន ១ ៧. អាក្ញិ្ចញ្ញដ យតនវញិ្ញដ ណមាន ១

ដបើម្ចក្ដោយសតាត វាសៈ (ភូមជិាទអីារស័យរបស់សតវ) មាន ៨ (ដវៀរសតតវាសៈ ១ គឺអសញ្ដសតាត ដររេះមនិមានវញិ្ញដ ណ) ពចី ាំណុច ១ ដល់ ៧ ដចូវញិ្ញដ ណឋតិ ិ៧ ។

៨. ដនវសញ្ញដ សញ្ញដ យតនវញិ្ញដ ណមាន ១ ។ ចាំណា ាំ ៖ ការម្ចក្បដសិន ធវិញិ្ញដ ណដោយវញិ្ញដ ណឋតិនិងិសតាត វាសៈក្នុងទដីនេះ សម្មតង

ទកុ្រតមឹម្តចាំននួប៉ាុដណាណ េះ ចាំម្ណក្ដ ម្ េះរបស់វញិ្ញដ ណដ េះ រាក្ដរស្តប់ដេើយក្នុងបរមតថ-ដជាតកិ្ៈបរដិចឆទទ ី៥ ភាគ ២ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់វិញ្ញា ណ ១. វិោននលកណំ មានការដងឹអារមមណ៍ពដិសសជាងសញ្ញដ នងិបញ្ញដ ជាលក្ខណៈ ២. បុពវងមរសំ ជារបធានននដចតសិក្នងិក្មមជជរបូជាក្ចិច ៣. បដិសនធិបចចុបបបោឋបនំ មានការជាប់តគ្នន រវាងភពចាស់នងិភពថមជីាអាការរាក្ដ ៤. សង្ខបរបទោឋបនំ (វា) វោណបរមមណបទោឋបនំ មានសង្ខខ រ ៣ ជាដេតុជតិ (ឬ) មាន

វតថុ ៦ នងិអារមមណ៍ ៦ ជាដេតុជតិ ។ សសគង្ខគ ុះបចចយ័ ២៤ ចលូក្នុង្បទថា សង្ខេ រែបចចោ វិញ្ញា ណាំ

សង្ខខ រទ ាំង ៣ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់វាិក្វញិ្ញដ ណដនេះ ានដោយអាំណាចបចចយ័ ២ គ ឺ ១. បក្តូបនសិេយបបចចយ័ ២. នក្ខណិក្ក្មមបបចចយ័ ។

សង្ខបរបបបបចចយា វិញ្ញបណំ (សមភវតិ្) ចប់

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥១ បឆចយសង្គហទីបនី

៣. វិញ្ញបណបបបចចយា នាមរូបំ (សមភវតិ្)

ដចតសិក្ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ចតិតនងិក្មមជជរបូ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យក្មមវញិ្ញដ ណនងិវាិក្វញិ្ញដ ណជាដដ ើម ។

វញិ្ញដ ណម្ដលជាដេតុឱយដក្ើត មរបូដនេះមាន ២ យ៉ាងគ ឺ ១. វាិក្វញិ្ញដ ណ ២. ក្មមវញិ្ញដ ណ

វាិក្វញិ្ញដ ណ ានដល់ ដោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ ។ ក្មមវញិ្ញដ ណ ានដល់ អកុ្សល-ចតិត មហាកុ្សលចតិត រាូវចរកុ្សលចតិតម្ដលរបក្បជាមួយនងឹកុ្សលអកុ្សលដចត ក្នុងអតតីភព ។

ម ានដល់ ដចតសិក្ ៣៥ ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ ។ របូ ានដល់ បដសិន ធកិ្មមជជរបូ បវតតកិ្មមជជរបូ ចតិ តជ ជរបូ (សរមាប់បវតតកិ្មមជជរបូនងិចតិ ត-

ជជរបូម្ដលចូលក្នុងបទថា រូបំ ានដ េះ ក្ដ៏ោយអារស័យក្មមវញិ្ញដ ណនងិបវតតវិាិក្វញិ្ញដ ណដ េះឯងរាប់ចូលដោយអនដុោម) ។

ដបើម្ចក្វាិក្វញិ្ញដ ណនងិ មរបូទ ាំងដនេះ ដោយបដសិន ធកិាលនងិបវតតកិាល រម្មងរបរពតឹតដៅានយ៉ាងដនេះគ ឺ

បដសិន ធវិាិក្វញិ្ញដ ណ ានដល់ បដសិន ធចិតិ ត ១៩ បវតតវិាិក្វញិ្ញដ ណ ានដល់ ដោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ បដសិន ធ ិម ានដល់ ដចតសិក្ ៣៥ ម្ដលរបក្បជាមួយនងឹបដសិន ធវិញិ្ញដ ណ ១៩ បវតត ិម ានដល់ ដចតសិក្ ៣៥ ម្ដលរបក្បជាមួយបវតតវិាិក្វញិ្ញដ ណ ៣២ បដសិន ធរិបូ ានដល់ ក្មមជជរបូម្ដលដក្ើតដឡើងរពមជាមួយបដសិន ធវិញិ្ញដ ណ បវតតរិបូ ានដល់ ចតិ តជ ជរបូម្ដលដក្ើតពបីវតតវិាិក្វញិ្ញដ ណ ១៨ (ដវៀរទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណ-

ចតិត១០ អរបូវាិក្ ៤) នងិបវតតកិ្មមជជរបូម្ដលដក្ើតអាំពកី្មមវញិ្ញដ ណ ២៥ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា ម

អារមមជណ នមតី្តិ្ = នាមំ ធមមជាតណិាបដង្ខអ នដៅក្នុងអារមមណ៍ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា ម ានដល់ ដចតសិក្ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥២ បឆចយសង្គហទីបនី

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា រូប រូបសីត្ុណ្ហបទិវិជរាធិបចចជយហិ រុបបបតី្តិ្ = រូបំ ធមមជាតណិារម្មងម្បក្ធាល យដររេះ

បចចយ័ម្ដលជាបដបិក្ខមានសភាពរតជាក្ ់ដៅត ជាដដ ើម ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា របូ ានដល់ ក្មមជជរបូនងិចតិ តជ ជរបូ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា មរូប នាមចច រូបចច នាមរូបចច = នាមរូបំ មផង របូផង មរបូផង ដ ម្ េះថា ម

របូ ។

អធិែាយវចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា មរូប រក្យថា នាមរូបំ ដនេះ របសិនដបើសម្មតងការរបរពតឹតដៅរបស់ មនងិរបូម្ដលដក្ើតពី

វញិ្ញដ ណរតូវសម្មតងថា វិញ្ញបណបបបចចយា នាមរូបនាមរូបំ ។ ប៉ាុម្ន តក្ នុងទដីនេះ ានកាតយ់ក្ មរបូដចញមួយបទដៅ ដៅសល់រតមឹម្ត នាមរូបំ មួយបទ ។ ការសម្មតងយ៉ាងដនេះ ដៅថា ឯក្ដសសនយ័ ។

អធិែាយវិញ្ញា ណជាបចច័យជយួឧបការៈដល់ មរូប វញិ្ញដ ណជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ មរបូដ េះមាន ៣ យ៉ាងគ ឺ១. វញិ្ញដ ណ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ មក្នុងអរបូភូមនិងិបញ្ច ដវាការភូម ិ ។ ម៉ាយង

ដទៀត ក្នុងទដីនេះ រក្យថា វញិ្ញដ ណ ានដល់ អរបូវាិក្ចតិត ៤ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ដចតសិក្ ៣០ ទ ាំងក្នុងបដសិន ធកិាលនងិបវតតកិាលក្នុងអរបូភូម ិ ៤ ។ ដេើយទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណ ១០ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់សពវចតិ តស្តធារណដចតសិក្ ៧ ក្នុងបវតតកិាលនងិក្នុងបញ្ច-ដវាការភូម ិ២៦ តាមសមគួរ ។

២. វញិ្ញដ ណ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់របូក្នុងអសញ្ដ ីសតតភូមនិងិបញ្ច ដវាការភូម ិ ។ ម៉ាយងដទៀត ក្នុងទដីនេះ រក្យថា វញិ្ញដ ណ សាំដៅយក្ក្មមវញិ្ញដ ណម្ដលានដល់រាូវចរបញ្ច- មជានកុ្សលចតិត ម្ដលរបក្បជាមួយសញ្ញដ វរិាគភាវ ដចត ក្នុងអតតីភពជាបចចយ័ជួយ ឧបការៈដល់ក្មមជជរបូទ ាំងក្នុងបដសិន ធកិាល នងិបវតតកិាលរបស់ពួក្អសញ្ដសតតរពេមដេើយ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥៣ បឆចយសង្គហទីបនី

អកុ្សលចតិត ១២ មហាកុ្សល ៨ ម្ដលរបក្បជាមួយកុ្សលអកុ្សលដចត ក្នុងអតតីភពជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់បវតតកិ្មមជជរបូក្នុងកាមភូម ិ១១ ដេើយមហាកុ្សលចតិត ៨ រាូវចរ-កុ្សលចតិត ៥ ម្ដលរបក្បជាមួយកុ្សលដចត ក្នុងអតតីភព ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់បវតតកិ្មមជជរបូក្នុងរបូភូម ិ១៥ (ដវៀរអសញ្ដ ីសតតភូម)ិ ។

៣. វញិ្ញដ ណ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ មរបូក្នុងបញ្ច ដវាការភូម ិ។ ក្នុងទដីនេះ រក្យថា វញិ្ញដ ណ ានដល់ បញ្ច ដវាការបដសិន ធវិញិ្ញដ ណ ១៥ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ដចតសិក្៣៥ នងិបដសិន ធកិ្មមជជរបូក្នុងបញ្ច ដវាការភូម ិ ២៦ ដេើយបញ្ចដវាការបវតតវិាិក្វញិ្ញដ ណ ១៨ (ដវៀរទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណ ១០) ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ដចតសិក្ ៣៥ នងិចតិ តជ ជរបូក្នុងបញ្ច-ដវាការភូម ិ២៦ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ ម

១. នមនលកណំ មានការបដង្ខអ នដៅកានអ់ារមមណ៍ជាលក្ខណៈ ២. សមបបជយាគរស ំ មានការរបក្បជាមួយវញិ្ញដ ណនងិរបក្បជាមួយខ លនួឯងដោយអាការជាឯកុ្បាទតាជាដដ ើមជាក្ចិច ៣. អវិនិជ្ភបគបចចុបបបោឋបនំ មានការមនិម្បក្គ្នន ជាមួយចតិតជាអាការរាក្ដ ៤. វិញ្ញបណបទោឋបនំ មានវញិ្ញដ ណជាដេតុជតិ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ រូប ១. រុបបបនលកណំ មានការម្បក្ធាល យម្របរបួលជាលក្ខណៈ ២. វិកិរណរសំ មានការម្បក្ដចញពគី្នន ជាក្ចិច ៣. អពបាកត្បចចុបបបោឋបនំ មានភាពជាអពយក្តធម៌ ឬមានភាពមនិដងឹអារមមណ៍ជាអាការរាក្ដក្នុងបញ្ញដ របស់បណឌិ តទ ាំងឡាយ (អជចត្នា អពបាកោតិ្ ឯត្ថ វិយ អនារមមណោ វា អពបាកោ ទដឋ្រប) (មានមក្ក្នុងមហាដកីា) ៤. វិញ្ញបណបទោឋបនំ មានវញិ្ញដ ណជាដេតុជតិ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥៤ បឆចយសង្គហទីបនី

សសគង្ខគ ុះបចចយ័ ២៤ ចលូក្នុង្បទថា វិញ្ញា ណែបចចោ មរូបាំ វាិក្វញិ្ញដ ណជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ ម គដឺចតសិក្ម្ដលរបក្បជាមួយដ េះ

ានអាំណាចបចចយ័ ៩ គ ឺ១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. នសិេយបបចចយ័ ៤. វាិក្បបចចយ័ ៥. អាហារបបចចយ័ ៦. ឥគន ទយិបបចចយ័ ៧. សមបយុតតបបចចយ័ ៨. អតថបិបចចយ័ ៩. អវគិតបបចចយ័ ។ បដសិន ធវិញិ្ញដ ណជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់េទយវតថុរបូដ េះ ានដោយអាំណាច

បចចយ័ ៩ គ ឺ១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. នសិេយបបចចយ័ ៤. វាិក្បបចចយ័ ៥. អាហារបបចចយ័ ៦. ឥគន ទយិបបចចយ័ ៧. វបិបយុតតបបចចយ័ ៨. អតថបិបចចយ័ ៩. អវគិតបបចចយ័ ។ បដសិន ធវិញិ្ញដ ណជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់បដសិន ធកិ្មមជជរបូ (ដវៀរេទយវតថុ) ដ េះ

ានដោយអាំណាចបចចយ័ ៨ គ ឺ១. សេជាតបបចចយ័ ២. នសិេយបបចចយ័ ៣. វាិក្បបចចយ័ ៤. អាហារបបចចយ័ ៥. ឥគន ទយិបបចចយ័ ៦. វបិបយុតតបបចចយ័ ៧. អតថបិបចចយ័ ៨. អវគិតបបចចយ័។ ក្មមវញិ្ញដ ណជាបចចយ័ជួយឧបការដល់បដសិន ធកិ្មមជជរបូក្នុងអសញ្ដ ីសតតភូម ិ នងិបវតត-ិ

ក្មមជជរបូក្នុងបញ្ច ដវាការភូមនិងិឯក្ដវាការភូមដិ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ១ គបឺក្តូបនសិេ-យបបចចយ័ ។

វិញ្ញបណបបបចចយា នាមរូបំ (សមភវតិ្) ចប់ ។

៤. នាមរូបបបបចចយា សឡាយត្នំ (សមភវតិ្) អជឈតតកាយតនៈ ៦ មានចកាខ យតនៈជាដដ ើម រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យ

មរបូជាដេតុ ។ ក្នុងទដីនេះ រក្យថា ម ានដល់ ដចតសិក្ ៣៥ ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ ។ រក្យថា របូ ានដល់ ក្មមជជរបូ ១៦ អវនិដិរភ គរបូ ៨ បស្តទរបូ ៥

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥៥ បឆចយសង្គហទីបនី

ភាវរបូ ១ េទយរបូ ១ ជវីតិរបូ ១ ។ រក្យថា សឡាយតនៈ ានដល់ ចកាខ យតនៈ ដស្តតា-យតនៈ ឃ យតនៈ ជវិាាយតនៈ កាយយតនៈនងិម យតនៈ គដឺោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា សឡាយត្នៈ អាយតំ្ សង្ខបរវដតំ នយត្ីតិ្ = អាយត្នំ ធមមជាតណិារទរទងទ់កុ្នវូវដ តសងារដ៏

យតឺយូរ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា អាយតនៈ ានដល់ អាយតនៈ ១២ ។ ឆ អាយត្នានិ = សឡាយត្នំ អាយតនៈទ ាំង ៦ ដ ម្ េះថា សឡាយតនៈ ាន

ដល់ អជឈតតកិាយតនៈ ៦ ។ សឡាយត្នចច ឆោណបយត្នចច = សឡាយត្នំ អាយតនៈទ ាំង ៦ ដ ម្ េះថា

សឡាយតនៈ ។

អធិែាយពាក្យថា សឡាយត្នៈ រក្យថា សឡាយត្ន ក្នុងបទថា នាមរូបបបបចចយា សឡាយត្នំ ដនេះ ជាបទ

ម្ដលដធវើឱយសល់ ២ បទគ ឺសឡាយត្នំ នងិ ឆោណបយត្នំ ។ ការដធវើឱយរបរពតឹតទដូៅដដូចនេះ ដៅថា ឯក្ដសសនយ័ គលុឺបបទ ឆោណបយត្នំ ដចញឱយសល់រតមឹម្ត អាយត្នំ មួយបទ ាននយ័ថា អជឈតតកិាយតនៈ ៦ ម្ដលជាផលរបស់ មរបូដនេះ កាលម្ចក្ដោយភូមរិម្មងរបរពតឹតដៅដោយរបការយ៉ាងដនេះគ ឺ

ក្នុងបញ្ច ដវាការភូម ិ មរបូជាដេតុ អជឈតតកិាយតនៈ៦ ដ ម្ េះថា សឡាយតនៈ ជាផលតាមសមគួរ ។

ក្នុងអរបូភូម ិ មជាដេតុ ម យតនៈ ដ ម្ េះថា ឆតាថ យតនៈ ជាផល ។ ការសម្មតងដេតុផលរវាង មនងិម យតនៈដ េះដក្ើតរពមគ្នន នងិជាដេតុ ជាផល

ដល់គ្នន នងឹគ្នន ក្ា៏ន ។ ចាំម្ណក្សភាពម្ដលជាដេតុ ជាផលរវាង មនងិបញ្ញច យតនៈដ េះ ដក្ើតរពមគ្នន ក្ម៏ាន ដរសចម្តកាលនងិជាដេតុ ជាផលដល់គ្នន រវាងរបូនងិម យតនៈនងិរបូជាមួយបញ្ញច យតនៈដ េះដក្ើតរពមគ្នន ក្ម៏ាន មនិដក្ើតរពមគ្នន ក្ម៏ាន ដរសចម្តក្ាំដណើ ត ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់សឡាយត្នៈ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥៦ បឆចយសង្គហទីបនី

១. អាយត្នលកណំ មានការប៉ាេះខ ទប់ ឬដធវើឱយវដ តសងារយតឺយូរជាលក្ខណៈ ២. ទសបឝនាទិរសំ មានការដឃើញជាដដ ើមជាក្ចិច ៣. វត្ថុទារបរភារបចចុបបបោឋបនំ មានសភាពជាវតថុ នងិជាទវ ររបស់បញ្ចវញិ្ញដ ណធាតុ

មដ ធាតុ មដ វញិ្ញដ ណធាតុតាមសមគួរជាអាការរាក្ដ ៤. នាមរូបទោឋបនំ មានដចតសិក្នងិក្មមជជរបូជាដេតុជតិ ។

សសគង្ខគ ុះបចច័យ ២៤ ចូលក្នុង្បទថា មរូបែបចចោ សឡាយត្នាំ ១. ម គដឺចតសិក្ខន ធ ៣ ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ចតិតជាបចចយ័ជួយឧប-

ការៈដល់ម យតនៈ គដឺោក្យិវាិក្ចតិតម្ដលដក្ើតរពមជាមួយខ លនួឯងានដ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៧ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. សេជាតនសិេយបបចចយ័ ៤. វាិក្បបចចយ័ ៥. សមបយុតតបចចយ័ ៦. អតថបិបចចយ័ ៧. អវគិតបបចចយ័ ២. ម គអឺដោភៈ អដទសៈ អដមាេៈម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ចតិតជា

បចចយ័ជួយឧបការៈដល់ម យតនៈ គដឺោក្យិសដេតុក្វាិក្ម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយខ លនួឯងានដ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៨ គ ឺ

១. ដេតុបបចចយ័ ២. សេជាតបបចចយ័ ៣. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៤. នសិេយបបចចយ័ ៥. វាិក្បបចចយ័ ៦. សមបយុតតបបចចយ័ ៧. អតថបិបចចយ័ ៨. អវគិតបបចចយ័ ៣. ម គដឺចត ដចតសិក្ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈ

ដល់ម យតនៈ គដឺោក្យិវាិក្ម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយខ លនួឯងានដ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៩ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. នសិេយបបចចយ័ ៤. សេជាតបបចចយ័ ៥. វាិក្បបចចយ័ ៦. នសិេយបបចចយ័ ៧. សមបយុតតបបចចយ័ ៨. អតថបិបចចយ័ ៩. អវគិតបបចចយ័ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥៧ បឆចយសង្គហទីបនី

៤. ម គផឺសេៈនងិដចត ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ម យតនៈ គដឺោក្យិវាិក្ម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយខ លនួឯងានដ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៨ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. នសិេយបបចចយ័ ៤. វាិក្បបចចយ័ ៥. មអាហារបបចចយ័ ៦. សមបយុតតបបចចយ័ ៧. អតថបិបចចយ័ ៨. អវគិតបបចចយ័ ។

៥. ម គវឺតិក្កៈ វចិារៈ បតីមិ្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ម យតនៈ គដឺោក្យិវាិក្ (ដវៀរទ វបិញ្ចវញិ្ញដ ណ) ម្ដលរបក្បរពមជាមួយខ លនួឯងដ េះដោយអាំណាចបចចយ័ ៨ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. នសិេយបបចចយ័ ៤. វាិក្បបចចយ័ ៥. ្នបបចចយ័ ៦. សមបយុតតបបចចយ័ ៧. អតថបិបចចយ័ ៨. អវគិតបបចចយ័ ។

៦. ម គជឺវីតិគិន ទយ៍ី ដវទ សទធ ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ម យតនៈ គដឺោក្យិវាិក្ម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយខ លនួឯងានដ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៨ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. នសិេយបបចចយ័ ៤. វាិក្បបចចយ័ ៥. សេជាតគិន ទយិបបចចយ័ ៦. សមបយុតតបបចចយ័ ៧. អតថបិបចចយ័ ៨. អវគិតបបចចយ័ ។

៧. ម គវឺរីយិៈ សត ិបញ្ញដ ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ម យតនៈ គដឺោក្យិវាិក្ម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយខ លនួ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៩ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. នសិេយបបចចយ័ ៤. វាិក្បបចចយ័ ៥. សេជាតគិន ទយិបបចចយ័ ៦. មគគបបចចយ័ ៧. សមបយុតតបបចចយ័ ៨. អតថបិបចចយ័ ៩. អវគិតបបចចយ័ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥៨ បឆចយសង្គហទីបនី

៨. ម គឯឺក្គគតាម្ដលរបក្បរពមជាមួយដោក្យិវាិក្ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ម យតនៈ គដឺោក្យិវាិក្ម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយខ លនួ ដោយអាំណាចបចចយ័ ១០ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. នសិេយបបចចយ័ ៤. វាិក្បបចចយ័ ៥. សេជាតគិន ទយិបបចចយ័ ៦. ្នបបចចយ័ ៧. មគគបបចចយ័ ៨. សមបយុតតបបចចយ័ ៩. អតថបិបចចយ័ ១០. អវគិតបបចចយ័។

ការម្ចក្បចចយ័នងិបចចយុបបន នៈ តា ាំងពចីាំណុច ១ ដល់ចាំណុច ៨ ដចូដរលមក្ដនេះ ជាបចចយ័ានទ ាំងក្នុងបដសិន ធកិាលនងិបវតតកិាល ។

៩. ម គដឺចតសិក្ខន ធ ៣ ម្ដលរបក្បជាមួយបញ្ច ដវាការបដសិន ធចតិ តជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់បញ្ញច យតនៈក្នុងបដសិន ធកិាលននបញ្ច ដវាការភូមដិ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៦ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. នសិេយបបចចយ័ ៣. វាិក្បបចចយ័ ៤. សេជាតវបិបយុតតបបចចយ័ ៥. អតថបិបចចយ័ ៦. អវគិតបបចចយ័ ។

ក្នុងទដីនេះ សរមាប់ចក្ខុ ដស្តតៈ ឃនៈ ជវិាា អាយតនៈទ ាំង ៤ ដនេះ បាំណងយក្សាំដសទជក្ាំដណើ តនងិឱបាតកិ្ក្ាំដណើ ត ។ រកីាយយតនៈដ េះ ានក្នុងក្ាំដណើ តទ ាំងអស់ ។

១០. ម គដឺចតសិក្ខន ធ ៣ របក្បជាមួយបញ្ច ដវាការវាិក្ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់បញ្ញច យតនៈក្នុងបវតតកិាលបញ្ចដវាការភូមដិ េះ ានដោយអាំណាចបចចយ័ ៤ គ ឺ

១. បចាឆ ជាតបបចចយ័ ២. បចាឆ ជាតវបិបយុតតបបចចយ័ ៣. អតថបិបចចយ័ ៤. អវគិតបបចចយ័ ។

១១. របូ គេឺទយវតថុជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ម យតនៈម្ដលានដល់បញ្ច ដវា-ការបដសិន ធចិតិ ត ១៥ ក្នុងបដសិន ធកិាលននបញ្ច ដវាការភូមដិ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៦ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. សេជាតនិសិេយបបចចយ័ ៤. សេជាតវបិបយុតតបបចចយ័ ៥. អតថបិបចចយ័ ៦. អវគិតបបចចយ័ ។

១២. របូ គេឺទយវតថុម្ដលដក្ើតមុននងិក្ាំពុងតា ាំងដៅដ េះ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ម យតនៈម្ដលានដល់បញ្ច ដវាការវាិក្ ១៨ (ដវៀរទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណ ១០) ក្នុងបវតតកិាលនន

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥៩ បឆចយសង្គហទីបនី

បញ្ច ដវាការភូមដិ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៥ គ ឺ

១. វតថុបុដរជាតនសិេយបបចចយ័ ២. វតថុបុដរជាតបបចចយ័ ៣. វតថុបុដរជាតបបចចយ័ ៤. អតថបិបចចយ័ ៥. អវគិតបបចចយ័ ។

១៣. របូ គបឺញ្ញច យតនៈម្ដលដក្ើតមុននងិក្ាំពុងតា ាំងដៅដ េះ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ម យតនៈ គទឺ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ក្នុងបវតតកិាលននបញ្ច ដវាការភូមដិ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៦ គ ឺ

១. វតថុបុដរជាតនសិេយបបចចយ័ ២. វតថុបុដរជាតបបចចយ័ ៣. បុដរជាតគិន ទយិបបចចយ័ ៤. វតថុបុដរជាតវបិបយុតតបបចចយ័ ៥. អតថបិបចចយ័ ៦. អវគិតបបចចយ័ ។ ១៤. របូ គកឺ្មមជជមហាភូតរបូ ៤ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់បញ្ញច យតនៈម្ដលតា ាំងដៅ

ក្នុងក្ោបៈដចូគ្នន ជាមួយខ លនួឯង ទ ាំងក្នុងបដសិន ធកិាលនងិបវតតកិាលននបញ្ច ដវាការភូមដិ េះានអាំណាចបចចយ័ ៤ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. សេជាតនសិេយបបចចយ័ ៣. អតថបិបចចយ័ ៤. អវគិតបបចចយ័ ។

១៥. របូ គរឺបូជវីតិគិន ទយិបបចចយ័ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់បញ្ញច យតនៈម្ដលតា ាំងដៅក្នុងក្ោបៈដចូគ្នន ជាមួយខ លនួឯង ទ ាំងក្នុងបដសិន ធកិាលនងិបវតតកិាលននបញ្ច ដវាការភូមដិ េះានអាំណាចបចចយ័ ៣ គ ឺ

១. របូជវីតិគិន ទយិបបចចយ័ ២. អតថបិបចចយ័ ៣. អវគិតបបចចយ័ ។

១៦. របូក្មមជជឱជា ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់បញ្ញច យតនៈម្ដលតា ាំងដៅក្នុងក្ោបៈដចូគ្នន ជាមួយខ លនួឯងនងិក្នុងក្ោបៈដនទដទៀត ៗ ក្នុងបវតតកិាលននកាមភូមាិនដ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៣ គ ឺ

១. របូអាហារបបចចយ័ ២. អតថបិបចចយ័ ៣. អវគិតបបចចយ័ ។ កាលដបើរបួរមួអាំណាចបចចយ័ ម្ដលជួយឧបការៈរបស់ មរបូដល់សឡាយតនៈដ េះ

ានបចចយ័ ២២ គ ឺ១. ដេតុបបចចយ័ ២. សេជាតបបចចយ័ ៣. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៦០ បឆចយសង្គហទីបនី

៤. សេជាតនសិេយបបចចយ័ ៥. វតថុបុដរជាតនសិេយបបចចយ័ ៦. វតថុបុដរជាតបបចចយ័ ៧. បចាឆ ជាតបបចចយ័ ៨. ក្មមបបចចយ័ ៩. វាិក្បបចចយ័ ១០. របូអាហារបបចចយ័ ១១. មអាហារបបចចយ័ ១២. សេជាតគិន ទយិបបចចយ័ ១៣. បុដរជាតគិន ទយិបបចចយ័ ១៤. របូជវីតិគិន ទយិបបចចយ័ ១៥. ្នបបចចយ័ ១៦. មគគបបចចយ័ ១៧. សមបយុតតបបចចយ័ ១៨. សេជាតវបិបយុតតបបចចយ័ ១៩. វតថុបុដរជាតបិបយុតតបបចចយ័ ២០. បចាឆ ជាតវបិបយុតតបបចចយ័ ២១. អតថបិបចចយ័ (ទ ាំង ៥ បចចយ័) ២២. វគិតបបចចយ័ (ទ ាំង ៥ បចចយ័) ។

នាមរូបបបបចចយា សឡាយត្នំ (សមភវតិ្) ចប់

៥. សឡាយត្នបបបចចយា ផជសបោ សមភវតិ្ ផសេៈ ៦ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យអជឈតតកិាយតនៈ ៦ ជាដេតុ ាន

នយ័ថា សឡាយតនៈម្ដលជាដេតុឱយដក្ើតផសេៈដនេះ ក្ា៏នដល់ អជឈតតកិាយតនៈ ។ ផសេៈ៦ គជឺាផលរបស់ មរបូដ េះឯង ។

១. ចក្ខុសមផសេៈ ២. ដស្តតសមផសេៈ ៣. ឃនសមផសេៈ ៤. ជវិាាសមផសេៈ ៥. កាយសមផសេៈ ៦. មដ សមផសេៈ ។ ផសេៈទ ាំង ៦ ដនេះ ានដល់ ផសេដចតសិក្ ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ចតិត

ទ ាំង ៣២ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា ផសេ អារមភ ំ ផុសត្ីតិ្ = ផជសបោ ធមមជាតមិ្ដលប៉ាេះខ ទប់នវូអារមមណ៍ ដររេះដេតុដ េះ ធមម-

ជាតដិ េះដ ម្ េះថា ផសេៈ ។ ផុសនត ិសមបបយុត្តធោមប ឯជត្នាតិ្ = សមផជសបោ សមបយុតតធម ៌គចឺតិ តនងិដចតសិក្

ទ ាំងឡាយ រម្មងប៉ាេះខ ទប់នវូអារមមណ៍ដោយធមមជាតដិ េះ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា ផសេៈ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៦១ បឆចយសង្គហទីបនី

ផុសនំ = ផជសបោ (វា) សំផសុជត្ = សមផជសបោ ការប៉ាេះខ ទប់នវូអារមមណ៍ ដ ម្ េះថា ផសេៈ ឬ ដ ម្ េះថា សមផសេៈ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា ចក្េុសមផសេ ជាសដើម ចកុវិញ្ញបជណន សមបបយុជោឍប សមផជសបោតិ្ =ចកុសមផជសបោ ផសេៈ គកឺារប៉ាេះខ ទប់

ជាមួយចក្ខុវញិ្ញដ ណ ដររេះដេតុដ េះ ដ ម្ េះថា ចក្ខុសមផសេ ានដល់ ផសេដចតសិក្ម្ដលប៉ាេះខ ទប់ជាមួយចក្ខុវញិ្ដណ ។

(វចនតថៈរបស់ ដស្តតសមផសេៈ ៘ កាយសមផសេៈ ក្ម៏ានទាំនងដនេះដចូគ្នន )។ មជនាវិញ្ញបជណន សមបបយុជោឍប សមផជសបោតិ្ = មជនាសមផជសបោ ផសេៈ គកឺារប៉ាេះ

ខ ទប់ជាមួយមដ វញិ្ញដ ណ ដររេះដេតុដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា មដ សមជសេ ានដល់ ផសេ-ដចតសិក្ម្ដលរបក្បជាមួយដោក្យិវាិក្ចតិត ២២ (ដវៀរទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណ) ។

អធបិាយថា មនសុេម្ដលស្តល ប់ដេើយ សូមបីមានម្ភនក្ រតដចៀក្ រចមុេះ អណាត ត កាយក្ដ៏ោយ ប៉ាុម្ន តផសេៈដផេង ៗ មានចក្ខុសមផសេៈជាដដ ើម រម្មងដក្ើតដឡើងមនិាន មាននយ័ថា ការដឃើញ ការឮ ការដងឹក្លនិ ការដងឹរស ការរល់រតូវ ការនកឹ្គតិដផេង ៗ មនិមាន ក្ដ៏ររេះាតប់ស្តទរបូទ ាំង ៥ នងិភវងគចតិ ត ម្ដលដៅថា សឡាយតនៈដ េះឯង ដេើយអនក្ម្ដលមានជវីតិដ េះ របសិនដបើខាវ ក្ម់្ភនក្ដេើយ ចក្ខុសមផសេៈក្ដ៏ក្ើតមនិាន ឬរបសិនដបើរតដចៀក្ខចូដេើយដស្តតសមផសេៈ ក្ដ៏ក្ើតមនិានជាដដ ើមដចូគ្នន ។

ម៉ាយងដទៀត ផសេៈម្ដលជាផលរបស់សឡាយតនៈដ េះ ានដល់ ការរបជុាំរពមគ្នន រវាងបស្តទរបូទ ាំង ៥ បញ្ញច រមមណ៍នងិបញ្ចវញិ្ញដ ណ ដ ម្ េះថា ចក្ខុផសេៈ ដស្តតផសេៈ ឃនផសេៈ ជវិាា ផសេៈ កាយផសេៈ ដររេះការម្ដលចក្ខុវញិ្ញដ ណជាដដ ើមដក្ើតដឡើងានដ េះ ក្៏អារស័យការប៉ាេះខ ទប់គ្នន រវាងចក្ខុបស្តទនងិរាូរមមណ៍ ដស្តតបស្តទនងិសទទ រមមណ៍ ឃន-បស្តទជាមួយគ ធ រមមណ៍ ជវិាា បស្តទជាមួយរស្តរមមណ៍ កាយបស្តទជាមួយដោដ ារវ រមមណ៍ដេើយដទើបដធវើឱយចក្ខុវញិ្ញដ ណជាដដ ើមដក្ើតដឡើង ។ ដបើចក្ខុវញិ្ញដ ណជាដដ ើម ដក្ើតដឡើងដេើយចក្ខុ-សមផសេៈជាដដ ើមក្រ៏ាក្ដ ។ ឯមដ សមផសេៈដ េះ ានដល់ ការប៉ាេះខ ទប់គ្នន រវាងភវងគចតិ តជា មួយសភាវធម៌ដផេង ៗ ទ ាំងបរមតថនងិបញ្ដតតមិ្ដលានដល់ធមាម រមមណ៍ ឬអារមមណ៍ ៦ សាំដៅ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៦២ បឆចយសង្គហទីបនី

យក្ក្នុងរវាងវថិចីតិ តមនិទនដ់ក្ើត ដររេះភវងគចតិ តម្ដលដក្ើតដឡើងដ េះ ក្ា៏នប៉ាេះខ ទប់ជាមួយអារមមណ៍ម្ដលជាក្មម ក្មមនមិតិ ត គតនិមិតិ តឯណានមួីយជានចិច ការប៉ាេះខ ទប់ដនេះឯង ដ ម្ េះថា មដ សមផសេៈ ានដល់ ផសេៈម្ដលរបក្បជាមួយភវងគចតិ តដ េះឯង ។

ម៉ាយងដទៀត មដ សមផសេៈ ានដល់ ការរបជុាំរពមគ្នន រវាងភវងគចតិ ត ជាមួយសភាវធម៌ដផេង ៗ ទ ាំងបរមតថបញ្ដតតនិងិវញិ្ញដ ណដនេះ សាំដៅយក្ ក្នុងរវាងម្ដលវថិចីតិ តដក្ើតដឡើងដេើយដររេះវថិចីតិ តម្ដលដក្ើតដឡើងាន ក្រ៏តូវអារស័យការប៉ាេះខ ទប់គ្នន រវាងភវងគចតិ តជាមួយសភាវធម៌ដផេង ៗ ជាដេតុ ។ ដបើវថិចីតិ តដក្ើតដឡើងដេើយ មដ សមផសេៈក្រ៏ាក្ដដឡើង ម្តផសេៈម្ដលរបក្បដៅក្នុងកុ្សលអកុ្សលនងិក្រិយិដ េះ មនិកានយ់ក្ដទ សាំដៅយក្ម្តចាំដរេះផសេៈម្ដលរបក្បដៅក្នុងវាិក្មដ វញិ្ញដ ណមានសមបដចិឆន នៈ សន តរីណៈ តទលមពណៈប៉ាុដណាណ េះ ។ សមដចូរពេះមានរពេះភាគជាមាច ស់រតាស់សម្មតងទកុ្ក្នុងនទិនវគគ សាំយុតតរពេះាលីថា

ចកុចច បដិចច រូជប ច ឧបបបជជតិ្ ចកុវិញ្ញបណ ំតិ្ណណំ សងតិ្ ផជសបោ ។ ជោត្-ចច បដិចច សជទទ ច ឧបបបជជតិ្ ជោត្វិញ្ញបណ ំ តិ្ណណំ សងតិ្ ផជសបោ ។ ឃានចច បដិចច គជនធ ច ឧបបបជជតិ្ ឃានវិញ្ញបណំ ត្ិណណំ សងតិ្ ផជសបោ ។ ជិវហចច បដិចច រជស ច ឧបបបជជតិ្ ជិវាលបវិញ្ញបណ ំតិ្ណណំ សងតិ្ ផជសបោ ។ ក្យចច បដិចច ជោដឋជពវ ច ឧបបបជជតិ្ក្យវិញ្ញបណ ំ តិ្ណណ ំ សងតិ្ ផជសបោ ។ មនចច បដិចច ធជមម ច ឧបបបជជតិ្ មជនា- វិញ្ញបណំ តិ្ណណំ សងតិ្ ផជសបោ

ចក្ខុវញិ្ញដ ណ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើងាន ដររេះអារស័យចក្ខុបស្តទជាមួយរាូរមមណ៍ ការរបជុាំរមួគ្នន រវាងចក្ខុបស្តទ រាូរមមណ៍ ចក្ខុវញិ្ញដ ណ ទ ាំង ៣ ដនេះឯង ដ ម្ េះថា ផសេៈ ។ ដស្តតវញិ្ញដ ណ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើងាន ដររេះអារស័យដស្តតបស្តទជាមួយសទទ រមមណ៍ ការរបជុាំរមួគ្នន រវាងដស្តតបស្តទ សទទ រមមណ៍ ដស្តតវញិ្ញដ ណ ទ ាំង ៣ ដនេះឯង ដ ម្ េះថា ផសេៈ ។ ឃនវញិ្ញដ ណ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើងាន ដររេះអារស័យឃនបស្តទជាមួយ គ ធ រមមណ៍ ការរបជុាំរមួគ្នន រវាងឃនបស្តទ គ ធ រមមណ៍ ឃនវញិ្ញដ ណទ ាំង ៣ ដនេះឯង ដ ម្ េះថា ផសេៈ ។ ជវិាា វញិ្ញដ ណ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើងាន ដររេះអារស័យជវិាាបស្តទជាមួយ រស្តរមមណ៍ ការរបជុាំរមួគ្នន រវាងជវិាា បស្តទ រស្តរមមណ៍ ជវិាា វញិ្ញដ ណទ ាំង ៣ ដនេះឯង ដ ម្ េះថា ផសេៈ ។ កាយវញិ្ញដ ណ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើងាន ដររេះអារស័យកាយបស្តទជាមួយនងឹ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៥៣ បឆចយសង្គហទីបនី

ដោដ ារវ រមមណ៍ការរបជុាំរមួគ្នន រវាងកាយបស្តទ ដោដ ារវ រមមណ៍ កាយវញិ្ញដ ណទ ាំង ៣ ដនេះឯងដ ម្ េះថា ផសេៈ។ មដ វញិ្ញដ ណ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើងាន ដររេះអារស័យភវងគចតិ តជាមួយ សភាវធម៌ដផេង ៗ ទ ាំងបរមតថនងិបញ្ដតត ិ ការរបជុ ាំរមួគ្នន រវាងភវងគចតិ តសភាវធម៌ដផេង ៗ មដ វញិ្ញដ ណទ ាំង ៣ ដ េះឯង ដ ម្ េះថា ផសេៈ ។

ម៉ាយងដទៀត ការប៉ាេះខ ទបអ់ារមមណ៍របស់ផសេៈដនេះមនិដចូគ្នន ជាមួយការប៉ាេះខ ទបគ់្នន រវាងរបូនងិរបូ ដចូនដ ២ ខាងប៉ាេះខ ទប់គ្នន ឬវតថុ ២ ប៉ាេះខ ទបគ់្នន ដទ ជាការប៉ាេះខ ទប់គ្នន ក្នុងអារមមណ៍ណាមួយតាមសភាវៈ ។ ម្តរគ្នខ លេះ ការប៉ាេះខ ទបអ់ារមមណ៍តាមសភាវៈម្ដលដ ម្ េះថា ផសេៈដនេះ ក្រ៏ាក្ដជាក្ច់ាស់ដចូជាមានវតថុណាមួយមក្ប៉ាេះខ ទប់ជាមួយកាយ ដចូជាក្នុងខណៈម្ដលានដឃើញបុគគលដនទក្ាំពុងបរដិភាគរបស់ជូរ ៗ អនក្ដឃើញក្រ៏សក្ទ់កឹ្មាត ់ ឬបុគគលណាមួយក្ាំពុងសាំដលៀងកា ាំបតិដៅដលើថមម្ដលមានដខីាច ់ បុគគលម្ដលានឮសសាំដឡងដ េះ ក្ដ៏រសៀវដធមញ ឬបុគគលម្ដលមានចតិតដខាយ ដឃើញអនក្ដឡើងដៅកានទ់ខី ពស់ ៗ ក្ញ័៏រតក្ស់លុតខាល ច ឬបុគគលក្ាំស្តក្ានដឃើញដគក្ាំពុងដ ាំដធមញមានដោេតិរសក្ដ់ឃើញដេើយ ចតិតក្ញ័៏រដចូខយល់ ឬរមគឹកាលដបើដឃើញខាល នងឹ្នដជើងមនិរចួ ឈរធមងឹដៅមួយក្ម្ន លង ឬអនក្ម្ដលានចូលដៅក្នុងស្តថ នទសីងប់ស្តង តម់ានសបបុរសទ ាំងឡាយក្ាំពុងបាំដពញក្មមោា ន កាលដបើានដឃើញបុគគលនងិស្តថ នទដីដូចនេះដេើយ ក្ដ៏ងឹថាចតិតសបាយរតជាក្រ់ជេះថាល ដឡើងភាល ម ។ ការរបរពតឹតដៅដចូដរលមក្ដនេះ ក្គ៏កឺារប៉ាេះខ ទប់គ្នន រវាងចតិតជាមួយអារមមណ៍ម្ដលដៅថា ផសេៈដ េះឯង ដេើយផសេៈទ ាំង ៦ ដក្ើតដឡើងាន ក្ដ៏ររេះមានអជឈតតកិាយតនៈ ៦ ម្ដលដក្ើតពអីតតីក្មមជាដេតុដររេះដេតុដ េះ រពេះមានរពេះភាគដទើបរតាស់សម្មតងថា សឡាយត្នបបបចចយា ផជសបោ ។

កាលដបើម្ចក្ផសេៈ ៦ ដោយភូមដិេើយានដចូដៅដនេះ គកឺ្ នុងកាមភូម ិ១១ ផសេៈ ៦រម្មងដក្ើតដឡើងាន ។ ក្នុងរបូភូម ិ ១៥ (ដវៀរអសញ្ដ ីសតតភូម)ិ ផសេៈ រម្មងដក្ើតាន ៣ គ ឺ ចក្ខុសមផសេៈ ១ ដស្តតសមផសេៈ ១ នងិមដ សមផសេៈ ១ ។ ក្នុងអរបូភូម ិ៤ ផសេៈ រម្មងដក្ើតាន ១ គមឺដ សមផសេៈ ។ ចាំម្ណក្ក្នុងអសញ្ដ ីសតតភូមដិ េះ ផសេៈទ ាំងអស់ រម្មងដក្ើត មនិាន ដររេះមនិមានអជឈតតកិាយតនៈ ៦ ដក្ើតក្នុងភូមដិ េះ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ផសេៈ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៦៤ បឆចយសង្គហទីបនី

១. ផុសនលកជណ្ មានការប៉ាេះខ ទបន់វូអារមមណ៍ជាលក្ខណៈ ២. សឃំដតនរជោ មានការដធវើឱយចតិ តជាមួយអារមមណ៍ជាប់តគ្នន ជាក្ចិច ៣. សងតិ្បចចុបបបោឋបជនា មានការរបជុាំរមួគ្នន រវាងវតថុ អារមមណនងិវញិ្ញដ ណជាអាការរាក្ដ ៤. សឡាយត្នបទោឋបជនា មានអជឈតតកិាយតនៈ ៦ ជាដេតុជតិ ។

សសគង្ខគ ុះបចច័យ ២៤ ចូលក្នុង្បទថា សឡាយត្នែបចចោ ផសសា ១. ចកាខ យតនៈ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ចក្ខុសមផសេៈដ េះាន ដោយអាំណាច

បចចយ័ ៦ គ ឺ ១. វតថុបុដរជាតនសិេយបបចចយ័ ២. វតថុបុដរជាតបបចចយ័ ៣. បុដរជាតគិន ទយិបបចចយ័ ៤. វតថុបុដរជាតវបិបយុតតបបចចយ័ ៥. វតថុបុដរជាតតថបិបចចយ័ ៦. វតថុបុដរជាតអវគិតបបចចយ័

២. ដស្តតាយតនៈ ឃ យតនៈ ជវិាាយតនៈ កាយយតនៈជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ដស្តតសមផសេៈ ឃនសមផសេៈ ជវិាាសមផសេៈ កាយសមផសេៈដ េះាន ដោយអាំណាចបចចយ័ ៦ ដចូគ្នន ជាមួយនងឹចកាខ យតនៈជាបចចយ័ ចក្ខុសមផសេៈជាបចចយុបបន នៈ ។

៣. ម យតនៈ គដឺោក្យិវាិក្ចតិត ២២ (ដវៀរទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណ) ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់មដ សមផសេៈម្ដលរបក្បនងឹខ លនួដ េះាន ដោយអាំណាចបចចយ័ ៩ គ ឺ

១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. សេជាតនសិេយបចចយ័ ៤. វាិក្បបចចយ័ ៥. មអាហារបបចចយ័ ៦. សេជាតគិន ទយិបបចចយ័ ៧. សមបយុតតបបចចយ័ ៨. សេជាតតថបិបចចយ័ ៩. សេជាតអវគិតបបចចយ័ ។

សឡាយត្នបបបចចយា ផជសបោ (សមភវតិ្) ចប់

៦. ផសបឝបបបចចយា ជវទនា (សមភវតិ្) ដវទ ៦ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យផសេៈ ៦ ជាដេតុ ។ ដវទ ម្ដល

ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យសមផសេៈដ េះគ ឺ១. ចក្ខុសមផសេជាជ ដវទ ការដស្តយនវូអារមមណ៍ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យការ

ប៉ាេះខ ទប់គ្នន រវាងចក្ខុវញិ្ញដ ណជាមួយរាូរមមណ៍ ានដល់ ដវទ ម្ដលមានក្នុងចក្ខុវញិ្ញដ ណចតិត ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៦៥ បឆចយសង្គហទីបនី

២. ដស្តតសមផសេជាជ ដវទ ការដស្តយអារមមណ៍ម្ដលដក្ើតដឡើងានដោយអារស័យការប៉ាេះខ ទប់គ្នន រវាងដស្តតវញិ្ញដ ណជាមួយសទទ រមមណ៍ ានដល់ ដវទ ម្ដលមានក្នុងដស្តត-វញិ្ញដ ណចតិត ។

៣. ឃនសមផសេជាជ ដវទ ការដស្តយអារមមណ៍ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យការប៉ាេះខ ទប់គ្នន រវាងឃនវញិ្ញដ ណជាមួយគ ធ រមមណ៍ ានដល់ ដវទ ម្ដលមានក្នុងឃនវញិ្ញដ ណ-ចតិត ។

៤. ជវិាាសមផសេជាជ ដវទ ការដស្តយអារមមណ៍ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យការប៉ាេះខ ទប់គ្នន រវាងជវិាា វញិ្ញដ ណជាមួយរស្តរមមណ៍ ានដល់ ដវទ ម្ដលមានក្នុងជវិាា វញិ្ញដ ណចតិត ។

៥. កាយសមផសេជាជ ដវទ ការដស្តយអារមមណ៍ម្ដលដក្ើតដឡើងានដោយអារស័យការប៉ាេះខ ទប់គ្នន រវាងកាយវញិ្ញដ ណជាមួយដោដ ារវ រមមណ៍ ានដល់ ដវទ ម្ដលមានក្នុងកាយ-វញិ្ញដ ណចតិត។

៦. មដ សមផសេជាជ ដវទ ការដស្តយអារមមណ៍ម្ដលដក្ើតដឡើងានដោយអារស័យការប៉ាេះខ ទប់គ្នន រវាងមដ វញិ្ញដ ណជាមួយធមាម រមមណ៍ ឬអារមមណ៍ ៦ ានដល់ ដវទ ម្ដលមានក្នុងដោក្យិវាិក្ចតិត ២២ (ដវៀរទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត) ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា សវទ

ជវទយត្ីតិ្ = ជវទនា ធមមជាតណិារម្មងដស្តយអារមមណ៍ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាត ិដ េះដ ម្ េះថា ដវទ ។

ចកុសមផសបឝជោោោ ជវទនាតិ្ = ចកុសមផសបឝោជបជវទនា ជោត្សមផសបឝជោ ោោ ជវទនាតិ្ = ជោត្សមផសបឝោជបជវទនា ឃានសមផសបឝជោ ោោ ជវទនាតិ្ = ឃានសមផសបឝោជបជវទនា ជិវាលបសមផសបឝជោ ោោ ជវទនាតិ្ = ជិវាលបសមផសបឝោជបជវទនា ក្យសមផសបឝជោ ោោ ជវទនាតិ្ = ក្យសមផសបឝោជបជវទនា មជនាសមផសបឝជោ ោោ ជវទនាតិ្ = មជនាសមផសបឝោជបជវទនា ដវទ ម្ដលដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យចក្ខុសមផសេៈជាដេតុ ដររេះដេតុដ េះដទើប

ដ ម្ េះថា ចក្ខុសមផសេជាជ ដវទ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៦៦ បឆចយសង្គហទីបនី

ដវទ ម្ដលដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យដស្តតសមផសេៈជាដេតុ ដររេះដេតុដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា ដស្តតសមផសេជាជ ដវទ ។

ដវទ ម្ដលដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យឃនសមផសេៈជាដេតុ ដររេះដេតុដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា ឃនសមផសេជាជ ដវទ ។

ដវទ ម្ដលដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យជវិាាសមផសេៈជាដេតុ ដររេះដេតុដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា ជវិាាសមផសេជាជ ដវទ ។

ដវទ ម្ដលដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យកាយសមផសេៈជាដេតុ ដររេះដេតុដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា កាយសមផសេជាជ ដវទ ។

ដវទ ម្ដលដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យមដ សមផសេៈជាដេតុ ដររេះដេតុដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា មដ សមផសេជាជ ដវទ ។

ដវទ ទ ាំង ៦ ដនេះ កាលដរលដោយចាំម្ណក្ននសុខ ទកុ្ ខនងិឧដបកាខ ដេើយ គចឺក្ខុ-សមផសេជាជ ដវ រេូតដល់ជវិាាសមផសេជាជ ដវទ ទ ាំង ៤ ដនេះជាការដស្តយអាមមណ៍របដភទឧដបកាខ ដវទ ។ កាយសមផសេជាជ ដវទ ជាការដស្តយអារមមណ៍របដភទសុខ ១ ទកុ្ ខ ១ ។ មដ សមផសេជាជ ដវទ ជាការដស្តយអារមមណ៍របដភទសុខ ១ ទកុ្ ខ ១ ឧដបកាខ ១ ។ កាលដបើដរលដោយធមមជាតមិ្ដលរបរពតឹតដៅក្នុងដោក្ដនេះ ការដស្តយអារមមណ៍មាន ៣ យ៉ាងគ ឺ

១. ភាពដងឹសបាយកាយ សបាយចតិតក្នុងកាលានរបសពវជាមួយអារមមណ៍ម្ដលរតូវចតិ ត ដៅថា សុខដវទ ម្តម៉ាយង ។

២. ភាពដងឹមនិសបាយកាយ មនិសបាយចតិតក្នុងកាលានជួបរបសពវជាមួយនងឹអារមមណ៍ម្ដលមនិរតូវចតិ ត ដៅថា ទកុ្ខដវទ ម្តម៉ាយង ។

៣. ភាពដងឹរពដងើយ ៗ ក្នុងកាលានជួបរបសពវជាមួយអារមមណ៍ក្ណាត ល ដៅថា ឧដបកាខ ដវទ ម្តម៉ាយង។

កាលដរលដោយបុគគោធោិា ន ការដស្តយអារមមណ៍រម្មងមាន ២ គសុឺខ ១ ទកុ្ ខ ១ ។ សុខ ានដល់ សុខសេគតកាយសមផសេជាជ ដវទ ដស្តមនសេេគតមដ -

សមផសេជាជ ដវទ ឧដបកាខ ដវទ ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយនងឹកុ្សល ក្រិយិ នងិកុ្សលវាិក្ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៦៧ បឆចយសង្គហទីបនី ទកុ្ខ ានដល់ ទកុ្ ខសេគតកាយសមផសេជាជ ដវទ ដទមនសេេគតមដ សមផសេ-

ជាជ ដវទ ឧដបកាខ ដវទ ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយនងឹអកុ្សលនងិអកុ្សលវាិក្ ។ ដសចក្តសុីខនងិដសចក្តទីកុ្ ខ ដចូដរលមក្ដេើយដនេះ រម្មងដក្ើតដឡើងានដ េះ ដោយ

អារស័យសមផសេៈ ម្ដលានដល់ ការប៉ាេះខ ទប់រវាងចតិតជាមួយនងិអារមមណ៍ដ េះឯងជាដេតុ ដដូចនេះ ដសចក្តសុីខក្ត ី ដសចក្តទីកុ្ ខក្ តមី្ដលមានដរចើនឬមានតចិដ េះ ក្ដ៏រសចម្តនងឹក្មាល ាំងរបស់សមផសេៈ ។ របសិនដបើការប៉ាេះខ ទប់ជាមួយចតិតរវាងអារមមណ៍មានក្មាល ាំងដរចើន សភាពយល់ដងឹសុខទកុ្ខក្រ៏ាក្ដដរចើន របសិនដបើការប៉ាេះខ ទប់ជាមួយចតិតរវាងអារមមណ៍មានក្មាល ាំងតចិ សភាពយល់ដងឹសុខ សភាពយល់ដងឹទកុ្ ខក្រ៏ាក្ដតចិ ឧបមាដចូជាខណៈម្ដលបរដិភាគអាហារដធមញមានតួ ទទីាំររអាហារ អណាត តមានតួ ទដីងឹរស របសិនដបើដធមញដធវើតួ ទទី ាំររម៉ាដ ាដេើយ អណាត តក្ដ៏ងឹរសានយ៉ាងចាស់ របសិនដបើដធមញមនិានដធវើតួ ទទី ាំររឱយម៉ាដ ាដេើយ អណាត តក្ដ៏ងឹរសានតចិ ដសចក្តដីនេះយ៉ាងណា ផសេៈក្ដ៏របៀបដចូដធមញ ដវទ ដរបៀបដចូជាក្លនិ អារមមណ៍ដរបៀបដចូអាហារ ការប៉ាេះខ ទប់រវាងចតិតជាមួយអារមមណ៍ដរបៀបដចូការទាំររអាហារ ការប៉ាេះខ ទប់ម្ដលមានក្មាល ាំងដរចើនឬមានក្មាល ាំងតចិដ េះដរបៀបដចូជាការទាំររ ានលអិតនងិមនិលអិតដ េះឯង ។

ការប៉ាេះខ ទបគ់្នន រវាងចតិតជាមួយនងឹអារមមណ៍ម្ដលដៅថា ផសេៈ ដចូដរលមក្ដនេះ នងឹដឃើញានក្នុងការរបរពតឹតដៅម្ដលដក្ើតដឡើងជាមួយមនសុេទ ាំងឡាយ ដចូក្នុងខណៈម្ដលដមើលដោខ ន ឬភាពយនត ។ របសិនដបើដឃើញមនិចាស់ ានឮមនិចាស់ដោយដៅឆ្ងង យដពក្ឬមានពន លតឺចិ ដបើដរលដោយធមាម ធោិា ន គផឺសេៈមានក្មាល ាំងតចិ ដោយដេតុដ េះ អនក្ម្ដលដមើលដ េះ ដទើបពយយមរ ាំក្លិឱយចូលដៅជតិ ៗ ដដ ើមបីដឃើញនងិឮានជាក្ច់ាស់ ឬដបើមានពន លតឺចិ ក្ព៏យយមឱយមានពន លដឺរចើនដឡើង របសិនដបើដឃើញឬឮជាក្ច់ាស់លអដេើយ ក្ស៏ាំដៅថា ផសេៈដ េះ មានក្មាល ាំងខាល ាំងដឡើង ដបើផសេៈមានក្មាល ាំងខាល ាំងដឡើងដេើយ ដវទ គកឺារដស្តយអារមមណ៍ដ េះ ក្រ៏ាក្ដជាក្ច់ាស់នរក្ម្លងដឡើង គដឺឃើញជាក្ច់ាស់ ឬានឮជាក្់ចាស់ដ េះដឡើង ដបើមានការដឃើញចាស់ ឮចាស់ដេើយ ឥដ ារសឬអនដិ ារសម្ដលមានដៅក្នុងអារមមណដ េះ ៗ រម្មងរាក្ដចាស់ទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ររេះថា ចក្ខុវញិ្ញដ ណ គកឺារដឃើញជាដដ ើមដ េះ មាន ទរីតមឹម្តប៉ាេះខ ទប់របូ សាំដឡង ក្លនិ រសជាដដ ើមឱយជាអារមមណ៍ប៉ាុដណាណ េះ ដធវើឱយឥដ ា-

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៦៨ បឆចយសង្គហទីបនី

រស ឬ អនដិ ារសម្ដលមានក្នុងអារមមណ៍ដ េះ ៗ ឱយរាក្ដដឡើងមនិាន ធម៌ម្ដលអាចដធវើឱយឥដ ារសឬអនដិ ារសរាក្ដដឡើងានដ េះ ានដល់ ផសេៈ ។ ដដូចាន េះ ក្នុងដពលណាម្ដលានទទលួអារមមណ៍លអ សាំដៅដល់ ផសេៈានប៉ាេះខ ទបដ់ធវើ ទរីចាចឱ់យឥដ ារសរាក្ដដឡើងដេើយក្នុងដវោណាម្ដលានទទលួអារមមណ៍មនិលអ សាំដៅដល់ ផសេៈានដធវើ ទមី្ដលរចាចឱ់យអនដិ ារសរាក្ដដឡើង កាលដបើឥដ ារសនងិអនដិ ារសរាក្ដដឡើងដេើយដវទ ក្ចូ៏លដៅដធវើ ទដីស្តយ គដឺងឹអារមមណ៍ សបាយឬមនិសបាយក្នុងអារមមណ៍ដ េះ ៗ ។ ដោយដេតុដ េះ ខណៈណាម្ដលដវទ ក្ាំពុងដស្តយដសចក្តសុីខក្នុងអារមមណ៍ដវទ ដ េះ រម្មងសម្មតងអាការឱយរាក្ដដឡើងដល់បុគគលដ េះ គដឺធវើឱយមានមុខមាតរ់សស់បស់សបាយរកី្រាយម្ដលក្នុងដោក្សនមតគ្នន ថា បុគគលដ េះ បុគគលដនេះ ក្ាំពុងមានដសចក្តសុីខដេើយ ក្នុងខណៈណាម្ដល ដវទ ក្ាំពុងដស្តយដសចក្តទីកុ្ ខក្ នុងអារមមណ៍ ដវោដ េះ ក្ស៏ម្មតងអាការឱយរាក្ដដឡើងដល់បុគគលដ េះដចូគ្នន គដឺធវើឱយមានការដៅេមងពាិក្ម្ដលសនមតគ្នន ថា អនក្ដ េះ អនក្ដនេះក្ាំពុងមានទកុ្ខអារស័យដៅដ េះឯង ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ សវទ ១. អនុភវនលកណ្ មានការដស្តយអារមមណ៍ជាលក្ខណៈ

២. វិសយរសសជោភបគរោ មានការដស្តយរសរបស់អារមមណ៍ជាក្ចិច ៣. សុខទុកបចចុបបបោឋបនា មានដសចក្តសុីខនងិទកុ្ ខជាអាការរាក្ដ

៤. ផសបឝបទោឋបនា មានផសេៈជាដេតុជតិ ។

សសគង្ខគ ុះបចច័យ ២៤ ចូលក្នុង្បទថា ផសេែបចចោ សវទ ផសេៈទ ាំង ៦ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ដវទ ៦ ដ េះ ដោយអាំណាចបចចយ័ ៨ គ ឺ១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. សេជាតនសិេយបបចចយ័ ៤. វាិក្បបចចយ័ ៥. មអាហារបបចចយ័ ៦. សមបយុតតបបចចយ័ ៧. សេជាតតថបិបចចយ័ ៨. សេជាតអវគិតបបចចយ័ ។

ផសបឝបចចយា ជវទនា (សមភវតិ្) ចប់ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៦៩ បឆចយសង្គហទីបនី

៧. ជវទនាបចចយា ត្ណ្ហប (សមភវតិ្)

តណាា រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យដវទ ៦ ជាដេតុ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា ត្ណាា វត្ថុក្មំ បរិត្សបឝសត្តិី្ = ត្ណ្ហប ធមមជាតណិារម្មងជាប់ចតិតក្នុងវតថុកាម ដររេះ

ដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា តណាា ។ វត្ថុក្មំ ត្សបឝនត ិ បរិត្សបឝនតិ សោឍប ឯោយាតិ្ = ត្ណ្ហប សតវទ ាំងឡាយរម្មង

ដរតក្អរនវូវតថុកាមដោយធមមជាតដិ េះ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា តណាា ានដល់ ដោភដចតសិក្ក្នុងដោភមូលចតិត ៨ ។

អធបិាយថា កាលរបូ សាំដឡង ក្លនិ រស សមផសេនងិសភាវៈធម៌ដផេង ៗ មក្រាក្ដក្នុងផលូវម្ភនក្ ផលូវរតដរចៀក្ រចមុេះ អណាត ត កាយ ចតិតដេើយ តណាា គសឺភាពដរតក្អរក្នុងអារមមណ៍ដ េះ ៗ ក្រ៏ម្មងដក្ើតដឡើងដល់មនសុេទដូៅជាធមមតា ដវៀរម្តរពេះអរេន តប៉ាុដណាណ េះ របសិនដបើអារមមណ៍ដ េះ ទក្ទ់ងជាមួយកាមគុណដេើយ ក្ដ៏វៀររពេះអ គ្នមផីង ។ ការរបរពតឹតដៅយ៉ាងដនេះ ដររេះអារស័យមានដវទ គសឺភាពដងឹក្នុងការដឃើញជាដដ ើមដ េះឯង ។ ធមមតាមនសុេទ ាំងឡាយ ម្ដលដក្ើតដសចក្តដីពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ណាមួយក្ដ៏ោយ រតូវជាអារមមណ៍ម្ដលខ លនួានជួបរបសពវមក្ដេើយ ឬក្ាំពុងានទទលួនវូអារមមណ៍ម្ដលខ លនួមនិានជួបរបទេះដ េះ តណាា រម្មងដក្ើតានដោយលាំាក្ ដររេះដវទ គកឺារដស្តយអារមមណ៍ម្ដលខ លនួមនិទនជួ់បរបទេះដ េះ រម្មងដក្ើតានលាំាក្ តណាា គដឺសចក្តដីពញចតិតក្នុងអារមមណ៍មានរបូ សាំដឡង ក្លនិ រសជាដដ ើមដនេះ គដឺសចក្តដីពញចតិតចាំដរេះសុខដវទ ម្ដលានទទលួអាំពីអារមមណ៍ដ េះ ៗ ។ កាលដពញចតិតចាំដរេះសុខដវទ ដេើយ ក្រ៏តូវមានដសចក្តដីពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ម្ដលដធវើឱយសុខដវទ ដក្ើតដចូគ្នន អនក្ម្ដលក្ាំពុងានទទលួដសចក្តសុីខដេើយតណាា ដ េះ រម្មងដពញចតិតក្នុងដសចក្តសុីខម្ដលខ លនួក្ាំពុងដធវើដ េះ ដេើយក្ម៏ានដសចក្តរីាថានឱយានទទលួដសចក្តសុីខនរក្ម្លងដឡើងតដៅដទៀត ។ ដដូចនេះ ដទ ើបរពេះពុទ ធអងគរតាស់ថា គសុឺខដវទ ជាដេតុឱយដក្ើតតណាា ។

អនក្ម្ដលានទទលួដសចក្តទីកុ្ ខ ដសចក្តលីាំាក្ដផេង ៗ ឬក្ាំពុងមនិសបាយ ក្រ៏ម្មង

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៧០ បឆចយសង្គហទីបនី

គតិដល់ដសចក្តសុីខនងិអារមមណម្ដលដធវើឱយដសចក្តសុីខដក្ើត ដេើយពយយមខ វល់ខាវ យរក្ផលូវម្ដលនងឹឱយឆលងចាក្ដសចក្តទីកុ្ ខដសចក្តលីាំាក្ដ េះ ៗ ដោយវធិកីារដផេង ៗ ។ អនក្ម្ដលឈឺមនិសបាយចតិត ក្ព៏យយមរក្ដពទយឱយមក្រក្ាឱយផុតអាំពជី ាំង ឺ កាលដៅមនិទនរ់ចួពដីសចក្តីទកុ្ ខទ ាំងឡាយ ក្រ៏ ាំពងឹរតេិះរេិះថា កាលណាដទើបដពទយឱយខ លនួផុតពដីសចក្តទីកុ្ ខលាំាក្ដនេះាន ។ ទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ររេះដោយអាំណាចននតណាា ម្ដលដក្ើតមក្ពទីកុ្ ខដវទ ជាដេតុសម្មតងឱយដឃើញថា ទកុ្ខដវទ ជាដេតុឱយដក្ើតតណាា ាន ។

បុគគលមនិជួបទកុ្ខជារបរក្តនីងិមនិមានដសចក្តសុីខជាពដិសស គកឺ្ាំពុងម្តនវូដស្តយដសចក្តសុីខទកុ្ ខយ៉ាងក្ណាត លជាសភាវៈរបស់ឧដបកាខ ដវទ មានសភាពយ៉ាងសងប់រសដដៀងគ្នន នងឹសុខដវទ ។ បុគគលម្ដលដៅក្នុងសភាពយ៉ាងដនេះ រម្មងមានដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតចាំដរេះឧដបកាខ ដវទ ដនេះ ដេើយគតិថា សូមបីមនិានទទលួដសចក្តសុីខយ៉ាងពដិសស ក្សូ៏មឱយរបរពតឹតដៅយ៉ាងដនេះជាដរឿយ ៗ កុ្ ាំឱយដសចក្តទីកុ្ ខដក្ើតដឡើងាន ។ ទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ររេះអាំណាចតណាា ម្ដលដក្ើតមក្ពឧីដបកាខ ដវទ ជាដេតុនងឹសម្មតងឱយដឃើញថា ឧដបកាខ ដវទ ក្ជ៏ាដេតុឱយដក្ើតតណាា ាន ។

ប្ចក្សោយអារមមណ៍មាន ៦ ោ៉ា ង្គ ឺ

១. រូបត្ណ្ហប ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងរាូរមមណ៍ ។ ដចូវចនតថៈថា រូជប ត្ណ្ហប

= រូបត្ណ្ហប ។ ២. សទទត្ណ្ហប ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងសទទ រមមណ៍ ។ ដចូវចនតថៈថា សជទទ

ត្ណ្ហប = សទទត្ណ្ហប ។ ៣. គនធត្ណ្ហប ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងគ ធ រមមណ៍ ។ ដចូវចនតថៈថា គជនធ

ត្ណ្ហប = គនធត្ណ្ហប ។ ៤. រសត្ណ្ហប ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងរស្តរមមណ៍ ។ ដចូវចនតថៈថា រជស

ត្ណ្ហប = រសត្ណ្ហប ។ ៥. ជោដឋពវត្ណ្ហប ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងដោដ ារវ រមមណ៍ ។ ដចូវចនតថៈថា

ជោដឋជពវ ត្ណ្ហប = ជោដឋពវត្ណ្ហប ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៧១ បឆចយសង្គហទីបនី

៦. ធមមត្ណ្ហប ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងធមាម រមមណ៍ ។ ដចូវចនតថៈថា ធជមម ត្ណ្ហប = ធមមត្ណ្ហប ។

អធបិាយថា កាលរាូរមមណ៍មក្ប៉ាេះខ ទប់ជាមួយចក្ខុបស្តទដេើយ ចក្ខុវញិ្ញដ ណក្ដ៏ក្ើតដឡើងដេើយក្នុងខណៈជាមួយគ្នន ដ េះ ផសេៈ ដវទ ក្ដ៏ក្ើតដឡើងាន ដៅថា ការដឃើញ ។ ដនេះដរលដោយធមាម ធោិា ន របសិនដរលដោយបុគគោធោិា នរតងដ់នេះ ដៅមនិមានសភាពដងឹយ៉ាងណាដក្ើតដឡើងដទ វថិចីតិ តរតូវដល់ជវនៈជាមុនសិន ដដូចនេះដទ ើបមានដសចក្តដីងឹានក្នុងការដឃើញដ េះរតមឹបន តចិបន តចួជាដរឿយ ៗ នវូមនិទនជ់ាក្ច់ាស់ ។ កាលដល់មដ ទវ រវថិ ីសពវរគប់ដេើយ ដទើបមានដសចក្តដីងឹចាស់ក្នុងការដឃើញដនេះានយ៉ាងចាស់ ប៉ាុម្ន តតណាាម្ដលដក្ើតដឡើងដ េះ សូមបីខណៈរតមឹម្តដងឹចាស់ក្នុងការដឃើញតចិតួច តណាា ក្ដ៏ក្ើតាន ។ មានដសចក្តថីា តណាា ដក្ើតដឡើងក្នុងចក្ខុទវ រវថិដី េះឯង ដររេះថាបុគគលដ េះដៅមានតណាា - នស័ុយ ដដូចាន េះ ដវទ ដទើបជាដេតុ ាំឱយដក្ើតតណាា ាន ។ សរមាប់អនក្ម្ដលរាសចាក្តណាា នស័ុយ ឬអនក្ម្ដលមានសតកិ្ាំណតដ់ងឹក្នុងការដឃើញជាដដ ើម ក្រ៏បរពតឹតដៅជាប់តគ្នន មនិោច ់ សូមបីថានងឹដក្ើតដសចក្តដីងឹចាស់ក្នុងការដឃើញរតមឹម្តតចិតួច ដវទ ក្ម៏និអាចជា ដេតុ ាំឱយដក្ើតតណាា ាន ដដូចាន េះ ការដឃើញដ េះ រពេះពុទ ធអងគដទ ើបរតាស់ទកុ្ក្នុងនទិនវគគ សាំយុតតរពេះាលីថា ចកុចច បដិចច រូជប ច ឧបបបជជតិ្ ចកុវិញ្ញបណំ តិ្ណណំ សងតិ្ ផជសបោ ផសបឝបបបចចយា ជវទនា ជវទនាបចចយា ត្ណ្ហប ។ ដនេះ ជាការសម្មតងដោយសាំដៅយក្ម្តធមាម ធោិា នប៉ាុដណាណ េះ ដបើសាំដៅយក្បុគគោធោិា ន ក្ា៏នដោយចាំម្ណក្ដរចើន មនិម្មនទ ាំងអស់ដ េះដទ ។

ក្នុងសទ ទតណាា គន ធតណាា រសតណាា ដោដ ាពវតណាា ក្រ៏បរពតឹតដៅដចូគ្នន ជាមួយនងឹ របូតណាា ម្ដរ ។ ចាំដរេះធមមតណាា ដ េះ មានដសចក្តថីា ក្នុងខណៈម្ដលនកឹ្ដល់ដោភៈ ដទសៈ ដមាេៈ មានៈ ទដិ ាជិាដដ ើមម្ដលជាម្ផនក្អកុ្សលនងិនកឹ្ដល់សទធ វរីយិៈ សត ិសមាធ ិបញ្ញដ ្ន អភញិ្ញដ ជាដដ ើមជាម្ផនក្ដោក្យិកុ្សលនងិក្រិយិ ឬនកឹ្ដល់ ការដឃើញ ការឮ ការដងឹក្លនិ ការដងឹរស ការរល់រតូវ ការដដក្លក្ម់្ដលជាម្ផនក្ខាងកាមវាិក្ ឬនកឹ្ដល់បស្តទរបូ សុខមុរបូនងិបញ្ដតតដិផេង ៗ ទ ាំងដនេះ ដេើយមានដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតដក្ើតដឡើង ក្ដ៏ៅថា ធមមតណាា ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៧២ បឆចយសង្គហទីបនី

ម៉ាយងដទៀត ក្នុងមជឈិមបណាណ សក្អដ ាក្ថាសម្មតងទកុ្ថា ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងការចដរមើនសមថៈនងិវបិសេ ក្ដ៏ៅថា ធមមតណាា ានដចូគ្នន ។ ដចូមានាលីសម្មតងទកុ្ថា ធមមរាជគន ធមមននទិយាតិ្ បទទវជយហ ិសមថវិបសបឝនាសុ ឆនទរាជោ វុជោឍប ។ រពេះ មានរពេះភាគជាមាច ស់ រទងដ់រលដល់ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិត ក្នុងការចដរមើនសមថក្មមោា ននងិវបិសេ ក្មមោា នដោយបទទ ាំងពរីថា ធមមរាគៈ ធមមនន ទ ិ ម្ដលមានដសចក្តថីា ឆន ទរាគៈ ដក្ើតដឡើងក្នុងសមថភាវ នងិវបិសេ ភាវ ដ ម្ េះថា ធមមតណាា ។

ប្ចក្ត្ណាា សោយអាការប្ដលរែរពឹត្តសៅមាន ៣ គ ឺ

១. ក្មត្ណ្ហប ានដល់ ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ទ ាំង ៦ ម្ដលរបក្បជាមួយនងឹកាមគុណទ ាំង ៥ ប៉ាុម្ន តមនិរបក្បដោយសសេតទដិ ានិងិឧដចឆទទដិ ា ិ ។ ដចូវចនតថៈថា ក្ជមតី្តិ្ = ក្ជោ ។ ក្ជោ ច ជោ ត្ណ្ហប ច្តិ្ = ក្មត្ណ្ហប សភាវធម៌ណារម្មងដរតក្អរក្នុងអារមមណ៍ទ ាំង ៦ ដររេះដេតុដ េះ សភាវធម៌ដ េះ ដ ម្ េះថា កាម ។ សភាវធម៌ឯណា រម្មងដរតក្អរចងា់ននវូអារមមណទ ាំង ៦ ដោយជាបដ់ៅក្នុងអារមមណ៍ដ េះ ដដូចាន េះសភាវធម៌ដ េះ ដ ម្ េះថា កាមតណាា ានដល់ ដោភដចតសិក្ ។

២. ភវត្ណ្ហប ានដល់ តណាា ម្ដលដក្ើតរពមជាមួយសសេតទដិ ាដិោយអារស័យរបូសាំដឡង ក្លនិ រស សមផសេ សាំដៅដល់ អនក្ម្ដលមានការយល់ដឃើញថា របូ សាំដឡង ក្លនិ រស សមផសេម្ដលខ លនួក្ាំពុងានទទលួដ េះ តា ាំងដៅជានចិច មនិយល់ថា មានការដក្ើតរលត ់។ ដចូ វចនតថៈថា ភវតី្តិ្ ភជវា ។ ភជវា ច ជោ ត្ណ្ហប ច្តិ្ = ភវត្ណ្ហប សភាវធមឯ៌ណារម្មងដឃើញថាមានតួខ លនួតា ាំងដៅក្នុងអារមមណ៍ទ ាំង ៦ ដ េះ រាក្ដមានដៅជានចិច មនិានស្តបសូនយ ដររេះដេតុដ េះ សភាវធម៌ដ េះ ដ ម្ េះថា ភវៈ ានដល់ សសេតទដិ ា ិ។ សភាវ-ធម៌ឯណា រម្មងដឃើញថាតួខ លនួតា ាំងដៅក្នុងអារមមណ៍ទ ាំង ៦ ដ េះ រាក្ដតា ាំងដៅជានចិច មនិស្តបសូនយនងិរតក្អរក្នុងអារមមណ៍ដ េះផង ដររេះដេតុដដូចាន េះ សភាវធម៌ដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា ភវតណាា ានដល់ ដោភៈម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយសសេតទដិ ា ិ។

នយ័ម៉ាយងដទៀត ភវតណាា ដនេះ កាលដបើសម្មតងតាមសុតតន តមហាវគគអដ ាក្ថាមាន ៥ យ៉ាងគ ឺ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៧៣ បឆចយសង្គហទីបនី

១. មានដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងកាមភព គកឺារានដក្ើតជាមនសុេនងិដទវតា ២. មានដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងរបូភព គកឺារានដក្ើតជារបូរពេម ៣. មានដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងអរបូភព គកឺារានដក្ើតជាអរបូរពេម ៤. មានដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុង្នសមាបតត ិ គកឺារានដក្ើតក្នុងរបូ្ននងិ

អរបូ្ន ៥. មានដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងសសេតទដិ ា ិយល់ដឃើញថា សតវទ ាំងឡាយមាន

តួខ លនួ ដេើយតួខ លនួដនេះ ក្ម៏និស្តបសូនយ សូមបីស្តល ប់ ក្ស៏្តល ប់ម្តរបូរាងកាយប៉ាុដណាណ េះ ។ ម៉ាយងដទៀត តួខ លនួម្ដលមានដៅក្នុងរាងកាយរបស់មនសុេ កាលមនសុេស្តល ប់ដេើយ តួខ លនួដ េះ ក្៏ដក្ើតជាមនសុេដទៀត តួខ លនួម្ដលមានដៅក្នុងរបូរាងកាយរបស់សតវតរិចាឆ ន ក្ដ៏ចូគ្នន កាលសតវដ េះ ៗ ស្តល ប់ដេើយ តួខ លនួក្ដ៏ៅដក្ើតជាសតវដ េះ ៗ ដទៀត មនិម្របរបួល ។ ដចូស្តធក្ៈាលី សម្មតងថា ភជវ ត្ណ្ហប = ភវត្ណ្ហប ។ ភវបត្ថនាវជសន ឧបបបននសបឝ សសបឝត្ទិដឋិសហ-

គត្សបឝ រូបារូបភវរាគសបឝ ច ឈាននិកនតយិា ជចតំ្ អធិវចនំ ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងភពដផេង ៗ ដ ម្ េះថា ភវតណាា ។ រក្យថា ភវតណាា ដនេះ ានដល់ រាគៈម្ដលដក្ើតដឡើងដោយដសចក្តរីាថាន កាមភពម៉ាយង រាគៈម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយនងឹសសេតទដិ ាមិ៉ាយង រាគៈម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងរបូភពអរបូភពម៉ាយង រាគៈម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុង្នសមាបតតមិ៉ាយង ។

៣. វិភវត្ណ្ហប ានដល់ តណាា ម្ដលដក្ើតដឡើងរពមគ្នន ជាមួយនងឹឧដចឆទទដិ ាដិោយអារស័យអារមមណ៍ ៦ សាំដៅដល់អនក្ម្ដលមានដសចក្តយីល់ដឃើញថា ក្នុងអារមមណ៍ ៦ ម្ដលានដល់ វតថុម្ដលមានជវីតិនងិមនិមានជវីតិទ ាំងឡាយក្នុងដោក្ដនេះ ក្ាំពុងមានតួខ លនួ ដេើយតួខ លនួដនេះ មនិអាចតា ាំងដៅរេូតាន រម្មងសូនយដៅ ។ ដេើយមានដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ដ េះ ឬមានដសចក្តយីល់ដឃើញថា មនិថានរណា ៗ ទ ាំងអស់ កាលដបើស្តល ប់ដេើយក្សូ៏នយដៅមនិដក្ើតដទៀត ដេើយមានដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ដ េះ អនក្ម្ដលមានដសចក្តយីល់ដឃើញក្នុងរពេះនរិវ នថា មានតួខ លនួ ដេើយរាថាន នវូរពេះនរិវ ន ការរាថាន ដនេះ ក្ដ៏ ម្ េះថា វភិវតណាា ។ ដចូវចនតថៈថា ន ភវតី្តិ្ = វិភជវា ។ វិភជវា ច ជោ ត្ណ្ហប ច្តិ្ = វិភវត្ណ្ហប សភាវធមឯ៌ណា រម្មងដឃើញថាតួខ លនួដៅក្នុងអារមមណ៍ទ ាំង ៦ ដ េះ មនិអាចតា ាំងដៅជាដរៀងរេូត រម្មងស្តបសូនយដៅ ដររេះដេតុដ េះ សភាវធមដ៌ េះ ដ ម្ េះថា វភិវ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៧៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ឬម្របមយ៉ាងដទៀតថា សភាវធមឯ៌ណាមានដសចក្តយីល់ដឃើញថា សតវទ ាំងឡាយកាលស្តល ប់ដេើយ រម្មងសូនយដៅមនិដក្ើតដទៀត ដររេះដេតុដ េះ សភាវធម៌ដ េះ ដ ម្ េះថា វភិវ ានដល់ឧដចឆទទដិ ា ិ ។ សភាវធម៌ឯណា រម្មងដឃើញថា តួខ លនួមានក្នុងអារមមណ៍ ៦ ដ េះ មនិអាចតា ាំងដៅដរៀងរេូត រម្មងស្តបសូនយដៅផងនងិរកី្រាយរតក្អរក្នុងអារមមណ៍ដ េះផង ដររេះដេតុដ េះ សភាវធម៌ដ េះ ដ ម្ េះថា វភិវតណាា ឬថា ដសចក្តរីកី្រាយដពញចតិតក្នុងឧដចឆទទដិ ា ិដ ម្ េះថា វភិវតណាា ានដល់ ដោភៈម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយឧដចឆទទដិ ា ិ។

នយ័មយ៉ាងដទៀត តណាា មាន ១០៨ គ ឺកាមតណាា មាន ៣៦ ភវតណាា ៣៦ វភិវតណាា ៣៦ រមួជា ១០៨ ។ កាមតណាា ភវតណាា វភិវតណាា ម្ដលមយ៉ាង ៗ មាន ៣៦ ដ េះ ក្ដ៏ររេះទក្ទ់ងជាមួយ

អារមមណ៍ ៦ ជាដគ្នល គអឺារមមណ៍ ៦ ម្ដលក្ាំពុងមក្រាក្ដតាមទវ រទ ាំង ៦ មានទវ រម្ភនក្ជាដដ ើមក្ម៏ាន ។ អារមមណ៍ទ ាំង ៦ ម្ដលជាបចចុបបន ន ជាដេតុឱយកាមតណាា ភវតណាា វភិវតណាា ដក្ើតដឡើងាន កាលដបើដចូដនេះ កាមតណាា ភវតណាា វភិវតណាា ដទើបមយ៉ាង ៗ មាន ៦ រមួជា តណាា ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយបចចុបបន នអារមមណ៍មាន ១៨ ។

អារមមណ៍ ៦ ម្ដលធាល ប់រាក្ដមក្ដេើយតាមទវ រទ ាំង ៦ ក្ម៏ាន អារមមណ៍ទ ាំង ៦ ម្ដលជាអតតីៈទ ាំងដនេះ ជាដេតុឱយតណាា ទ ាំង ៣ ដក្ើតដឡើងាន ដចូដនេះ កាមតណាា ភវតណាា វភិវតណាា ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារមមណ៍ ៦ ជាអតតីៈ ដទ ើបមយ៉ាង ៗ មាន ៦ រមួជាតណាាម្ដលទក្ទ់ងជាមួយអតតីអារមមណ៍មាន ១៨ ។

អារមមណ៍ ៦ ម្ដលនងឹមក្រាក្ដក្នុងទវ រទ ាំង ៦ ក្ម៏ាន អារមមណ៍ទ ាំង ៦ ម្ដលជា អ គតទ ាំងដនេះ ជាដេតុឱយតណាា ទ ាំង ៣ ដក្ើតដឡើងាន ដចូដនេះ កាមតណាា ភវតណាា វភិវ-តណាា ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យអារមមណ៍ ៦ ជាអ គត ដទើបមយ៉ាង ៗ មាន ៦ រមួជា តណាា ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយអ គតអារមមណ៍មាន ១៨ ។

កាលដបើម្ចក្តណាា ទ ាំង ៣ ដោយអារមមណ៍នងិកាលដេើយ កាមតណាា មាន ១៨ ភវ-តណាា មាន ១៨ វភិវតណាា មាន ១៨ រមួជា ៥៤ អារមមណ៍ទ ាំង ៦ ដនេះរាក្ដក្នុងខ លនួដយើង ដ ម្ េះថា អជឈតតអារមមណ៍ ក្ម៏ាន រាក្ដខាងដរៅខ លនួម្ដលានដល់អនក្ដនទនងិវតថុម្ដលមនិ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៧៥ បឆចយសង្គហទីបនី

មានជវីតិ ដ ម្ េះថា ពេទិ ធអារមមណ៍ក្ម៏ាន ។ កាមតណាា ១៨ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យអជឈតតអារមមណ៍មាន ១៨ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យពេទិ ធអារមមណ៍មាន ១៨ រមួមក្ជាកាមតណាា ៣៦ ភវតណាា ១៨ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យអជឈតតអារមមណ៍មាន ១៨ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យពេទិ ធអារមមណ៍មាន ១៨ រមួមក្ជាភវតណាា ៣៦ វភិវតណាា ១៨ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យអជឈតតអារមមណ៍មាន ១៨ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យពេទិ ធអារមមណ៍មាន ១៨ រមួមក្ជាវភិវតណាា ៣៦ កាមតណាា មាន ៣៦ វភតណាា មាន ៣៦ វភិវតណាា មាន ៣៦ រមួមក្ជាតណាា ១០៨ ។

តណាា ទ ាំង ១០៨ ដចូម្ដលានដរលមក្ដនេះ ដក្ើតដឡើងដល់សតវទ ាំងឡាយ ក្ដ៏ររេះអារស័យដវទ គកឺារដស្តយអារមមណ៍ជាសុខ ជាទកុ្ខនងិជាឧដបកាខ កាលដបើដស្តយអារមមណ៍ដ េះដេើយ តណាា ដផេង ៗ ក្ដ៏ក្ើតដឡើងាន ដោយដេតុដនេះ ដទ ើបរពេះពុទ ធអងគរតាស់ទកុ្ថា ជវទនាបចចយា ត្ណ្ហប ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ ត្ណាា ១. ជហតុ្លកណ្ ជាដេតុរបស់ក្ងទកុ្ខទ ាំងពួងជាលក្ខណៈ ២. អភិននទនរោ មានការដរតក្អរដពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ជាក្ចិច ៣. អតិ្ត្តភាវបចចុបបបោឋបនា មានដសចក្តមីនិម្ឆអតក្នុងអារមមណ៍ដផេង ៗ របស់ចតិតជា

អាការរាក្ដ ៤. ជវទនាបទោឋបនា មានដវទ ជាដេតុជតិ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៧៦ បឆចយសង្គហទីបនី

សសគង្ខគ ុះបចច័យ ២៤ ចូលក្នុង្បទថា សវទ បចចោ ត្ណាា ការសដគង្ខគ េះបចចយ័ ២៤ ចូលក្នុងបទថា ជវទនាបចចយា ត្ណ្ហប ដវទ ជាបចចយ័ជួយ

ឧបការៈដល់តណាា ដ េះ ានដោយអាំណាចបចចយ័ ១ គបឺក្តូបនសិេយបចចយ័ ។ ជវទនាបចចយា ត្ណ្ហប (សមភតិ្) ចប់

៨. ត្ណ្ហបបចចយា ឧបាទានំ សមភវតិ្

ឧាទនរាក្ដដឡើង ដររេះអារស័យតណាា ជាដេតុ ។ រក្យថា ឧាទន ានដល់ការរបកានម់ា ាំក្នុងវតថុម្ដលខសុដោយដោភៈនងិទដិ ា ិ ។ ដចូមានវចនតថៈថា ភុសំ អាទយិនត ិ

អមុចចោហំ គយឞនតីតិ្ = ឧបាទានានិ ធម៌ទ ាំងឡាយម្ដលរបកានយ់៉ាងខាល ាំងកាល គចឺាប់ទកុ្ មនិម្លង ដររេះដេតុដ េះ ធម៌ទ ាំងឡាយដ េះ ដ ម្ េះថា ឧាទន ។ នយ័ម៉ាយងដទៀត ឧបាទិយនតីតិ្ = ឧបាទានានិ ធម៌ទ ាំងឡាយណាចូលដៅរបកានម់ា ាំ ដររេះដេតុដ េះ ធម៌ទ ាំងឡាយដ េះ ដ ម្ េះថា ឧាទន ានដល់ តណាា នងិទដិ ាមិ្ដលមានក្មាល ាំងដរចើន ។

វចនតថៈដនេះ ានសម្មតងឱយដឃើញថា តណាា នងិទដិ ាមិ្ដលមានសភាពធមមតាដៅមនិទន់ានដ ម្ េះថាឧាទនដទ ប ទ ប់ពតីណាា នងិទដិ ាដិ េះ មានក្មាល ាំងខាល ាំងដឡើង ដរលគ ឺការដរតក្អរជាប់ចតិតក្នុងអារមមណ៍ដ េះ ៗ មនិរពមម្លងដវោដ េះ តណាា ដ េះ ដទើបានដ ម្ េះថាឧាទន ដបើដវោម្ដលយល់ដឃើញខសុដ េះ ជាបម់្ណន ម្ក្មនិានដេើយ ដវោដ េះ ទដិ ាិដ េះ ក្ា៏នដ ម្ េះថា ឧាទន ។

ឧបាទន ៤ ោ៉ា ង្គ ឺ១. កាមុាទន ការរបកានម់ា ាំក្នុងវតថុកាមទ ាំង ៦ មានរាូរមមណ៍ជាដដ ើម ានដល់

ដោភដចតសិក្ម្ដលរបកានម់ា ាំក្នុងអារមមណ៍ ៦ ម្ដលជាវតថុកាម ២. ទដិ ាាុទន ការរបកានម់ា ាំក្នុងការយល់ខសុមាននយិតមចិាឆ ទដិ ា ិ៣ មចិាឆ ទដិ ា ិ៦២ នងិ

អន តគ្នគ េកិ្ទដិ ា ិ១០ ានដល់ ទដិ ាដិចតសិក្ម្ដលដរៅពសីីលពវតទដិ ានិងិសកាក យទដិ ា ិ៣. សីលពវតុាទន ការរបកានម់ា ាំក្នុងការបដបិតតខិសុ មានការបដបិតត ិដចូសតវដគ្ននងិ

សតវម្ឆកជាដដ ើម ានដល់ សីលពវតទដិ ា ិ ៤. អតតវាទាុទន ការរបកានម់ា ាំក្នុងខន ធរា ាំរបស់ខ លនួនងិអនក្ដនទ ានដល់ សកាក យទដិ ា ិ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៧៧ បឆចយសង្គហទីបនី

សប្មតង្ឧបាទន ៤ សោយពសិាត រ ១. កាមុាទន មាន ៦ គ ឺ

១. របូកាមុាទន ២. សទ ទកាមុាទន ៣. គន ធកាមុាទន ៤. រសកាមុាទន ៥. ដោដ ាពវកាមុាទន ៦. ធមមកាមុាទន

២. ទដិ ាាុទន មាននយិតមចិាឆ ទដិ ា ិ៣ មចិាឆ ទដិ ា ិ៦២ អន តគ្នគ េកិ្ទដិ ា ិ១០ រមួ ៧៥ នយិតមចិាឆ ទដិ ា ិ៣ គ ឺ១. នតថកិ្ទដិ ាាុទន ២. អដេតុក្ទដិ ាាុទន ៣. អក្រិយិទដិ ាាុទន ។ ឧាទនទ ាំង ៣

ដនេះ ជាទដិ ាធិ ាំ ។

មិចាា ទិដាិ ៦២ បុពវន តក្បបិក្ទដិ ា ិ គកឺារយល់ដឃើញខសុដោយការគតិនកឹ្យក្ខ លនួឯងក្នុងដរឿងរបរពតឹត

ដៅរបស់ខន ធ ៥ ម្ដលក្ន លងមក្ដេើយមាន ១៨ នងិអបបរន តក្បបិក្ទដិ ា ិ គកឺារយល់ដឃើញខសុដោយការគតិនកឹ្យក្ខ លនួឯង ក្នុងដរឿងរបរពតឹតដៅរបស់ខន ធ ៥ ក្នុងអ គតមាន ៤៤ រមួមក្ជាមចិាឆ ទដិ ា ិ៦២ ។

បុពវន តក្បបកិ្ទដិ ា ិ១៨ គ ឺ សសេតទដិ ា ិ ៤ ឯក្ចចសសេតទដិ ា ិ ៤ អ ត នន តទដិ ា ិ ៤ អមរាវដិក្ខបទដិ ា ិ ៤ នងិអធចិច-

សមុបបន នទដិ ា ិ២ ។ អបរន តក្បបកិ្ទដិ ា ិ៤៤ គ ឺឧទ ធមាឃតនកិ្សញ្ដ ីវាទទដិ ា ិ ១៦ ឧទ ធមាឃតនកិ្អញ្ដ ីវាទទដិ ា ិ ៨ ឧទ ធមាឃតនកិ្ដនវ-

សញ្ដ ី សញ្ដ ីវាទទដិ ា ិ៨ ឧដចឆទវាទទដិ ា ិ៧ នងិទដិ ាធិមមនរិវ នវាទទដិ ា ិ៥ ។

អនតគ្នគ ហិក្ទិដាិ ១០ ១. សសបឝជោ ជលាជក្ យល់ដឃើញថា ដោក្ដទៀង ២. អសសបឝជោ ជលាជក្ យល់ដឃើញថា ដោក្មនិដទៀង ៣. អនតវា ជលាជក្ យល់ដឃើញថា ដោក្មានទបីាំផុត

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៧៨ បឆចយសង្គហទីបនី

៤. អននតវា ជលាជក្ យល់ដឃើញថា ដោក្មនិមានទបីាំផុត ៥. តំ្ ជីវំ តំ្ សរីរំ យល់ដឃើញថា ជវីៈនងិសររីៈ ជារបស់ម្តមួយ ៦. អចញ ំជីវំ អចញំ សរីរំ យល់ដឃើញថា ជវីៈនងិសររីៈដផេងពគី្នន ៧. ជោតិ្ ត្ថាគជោ បរំ មរណ្ យល់ដឃើញថា សតវដ េះ ដរកាយពសី្តល ប់ដេើយនងឹដៅដក្ើតដទៀត ៨. ន ជោតិ្ ត្ថាគជោ បរំ មរណ្ យល់ដឃើញថា សតវដ េះ ប ទ បព់ដីៅស្តល ប់ដេើយមនិដៅដក្ើតដទៀត ៩. ជោតិ្ ច ន ជោតិ្ ត្ថាគជោ បរំ មរណ្ យល់ដឃើញថា សតវដ េះ ប ទ ប់ពសី្តល ប់ដេើយ រម្មងដក្ើតដទៀតក្ម៏ាន មនិដក្ើតដទៀតក្ម៏ាន ១០. ជនវ ជោតិ្ ន ន ជោតិ្ ត្ថាគជោ បរំ មរណ្ យល់ដឃើញថា សតវដ េះ

ប ទ ប់ពសី្តល បដ់េើយ រម្មងដក្ើតដទៀតក្ម៏និម្មន រម្មងមនិដក្ើតដទៀតក្ម៏និម្មន ។

៣. សីលពវត្ុបាទន ការបដបិតតខិសុផលូវម្ដលរតមឹរតូវ ដចូជា បដបិតតខិ លនួឱយដចូជាសតវដគ្ន ឬសតវម្ឆកដោយ

អនក្ដ េះរតវូការឆលងពដីសចក្តទីកុ្ ខដសចក្តលីាំាក្ដផេង ៗ ក្នុងសងារវដ ត ឬរតូវការដៅដក្ើតក្នុងដទវដោក្ម្តមនិមានឱកាសានដសពគប់ជាមួយសបបុរសទ ាំងឡាយមានរពេះសមាម សមពុទ ធជាដដ ើមនងិមនិមានឱកាសានសិក្ារពេះបរយិតតធិមម៌្ដលរតមឹរតូវ បុគគលជាំពូក្ដនេះ គតិដឃើញថាអកុ្សលដផេង ៗ ម្ដលដក្ើតមក្ដេើយដល់ខ លនួដ េះ មានចាំននួដរចើនរក្របមាណមនិាននងឹ រតូវរក្ផលូវក្មាច តអ់កុ្សលដផេង ៗ ទ ាំងដនេះឱយអស់ ដររេះថាអកុ្សលទ ាំងដនេះ ដធវើឱយខ លនួមនិអាចដៅដស្តយដសចក្តសុីខក្នុងស្តថ នសួគា៌ន ។ កាលដបើនកឹ្ដដូចនេះដេើយ ក្ដ៏ក្ើតមានដសចក្តីគតិដឃើញដឡើងថា ខ លនួដៅជាប់ជាំរក្ដ់ោយអកុ្សល រតូវពយយមលេះបងអ់កុ្សលចាស់ឱយអស់នងិអកុ្សលថមកី្ម៏និដធវើដទៀត ដដូចនេះដទ ើបនងឹអាចោងដចញឱយអស់រលីងដៅាន ដេើយអកុ្សលចាស់ជាមាច ស់ដ េះ ដធវើឱយខ លនួរតូវលាំាក្ ខ លនួចា ាំាចយ់ក្ដសចក្តលីាំាក្ដ េះដរបើជាំនសួគ្នន វញិ ។ ចាំណុចដនេះ ឧបមាដចូបុគគលមាន ក្ម់្ដលជាកូ្នបាំណុលរបស់ដគមនិអាចរក្មាសរាក្ស់ងដគាន ក្ច៏ា ាំាចរ់តូវយក្ខ លនួឯងដៅតស ូជាមួយដសចក្តលីាំាក្ គរឺពមដធវើជា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៧៩ បឆចយសង្គហទីបនី

ទសៈរបស់ដគ ដសចក្តលីាំាក្ដ េះឯង អាចនងឹជួយខ លនួឱយផុតចាំណុចដនេះានយ៉ាងណា ខ លនួជាបាំណុលអកុ្សលក្យ៏៉ាងដ េះម្ដរ រតូវមានដសចក្តលីាំាក្ដចូសតវតរិចាឆ នមានដគ្ននងិម្ឆក ជាដដ ើមម្ដលក្ាំពុងានទទលួដ េះ មក្ជាដរគឿងជួយខ លនួឱយផុតពមីាច ស់អកុ្សល ។ ដបើគតិដឃើញផលូវដដូចាន េះដេើយ ក្ ៏ ាំគ្នន របរពតឹតរបតបិតតខិ លនួឱយដចូជាដគ្ននងិម្ឆក មានការសីុ កាដដក្ ដដ ើរ ឈរ អងគុយ ការបដ ទ របងឧ់ចាច រៈបសាវៈរេូតដល់តុបម្តងរបូរាងសណាា នឱយដចូជាដគ្នឬម្ឆកដ េះ ម្ដលជាការបដបិតតផិ ទុយគ្នន នងិមនសុេទ ាំងឡាយ ការបដបិតតដិចូដរលមក្យ៉ាងដនេះ ដ ម្ េះថា សីលពវតុាទន ។

៤. អត្តវាទុបាទន អតតវាទាុទន ានដល់ អតតទដិ ាឬិសកាក យទដិ ាមិ្ដលរបកានម់ា ាំក្នុងខន ធ ៥ ថាជាតួខ លនួ

មាន ២០ យ៉ាង ឬដោយពសិ្តត រ ២៥៦ គ ឺ សកាក យទដិ ាមិ្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យរបូខន ធជាអារមមណ៍ មាន ៤ ឬ ១១២ សកាក យទដិ ាមិ្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យដវទ ខន ធជាអារមមណ៍ មាន ៤ ឬ ៧២ សកាក យទដិ ាមិ្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យសញ្ញដ ខន ធជាអារមមណ៍ មាន ៤ ឬ ២៤ សកាក យទដិ ាមិ្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យសង្ខខ រខន ធជាអារមមណ៍ មាន ៤ ឬ ២៤ សកាក យទដិ ាមិ្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យវញិ្ញដ ណខន ធជាអារមមណ៍ មាន ៤ ឬ ២៤ សកាក យទដិ ាមិ្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យរបូខន ធជាអារមមណ៍មាន ៤ គ ឺ ១. រូបំ អត្តជោ សមនុបសបឝតិ្ មានការយល់ដឃើញថា របូជាដយើង ដយើងជារបូ

(យល់ថា ដយើងនងិរាងកាយដចូគ្នន ដចូជា ដឃើញអណាត តដភលើងនងិពន លដឺភ លើង) ២. រូបវនតំ វា អោឍបនំ មានការយល់ដឃើញថា ដយើងមានរបូ (យល់ថា ដយើងនងិរាង

កាយម្តមួយដចូដដ ើមដឈើមួយដដ ើមនងិមលប)់ ៣. អត្តនិ វា រូបំ មានការយល់ដឃើញថា របូដៅក្នុងដយើង (យល់ថា ដយើងនងិរាង

កាយម្តមួយដចូក្លនិោក ម្ដលដៅក្នុងោក ) ៤. រូបសមឹ វា អោឍបនំ មានការយល់ដឃើញថា ដយើងដៅក្នុងរបូ (យល់ថា ដយើងនងិ

រាងកាយម្តមួយដចូម្ក្វមណីមួយម្ដលដៅក្នុងរបអប់) ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨០ បឆចយសង្គហទីបនី

សរមាប់ចាំននួពសិ្តត រ ១១២ ដ េះ គសឺកាក យទដិ ាមិ្ដលមានរបូខន ធជាអារមមណ៍ ៤ យ៉ាងដនេះ ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យបឋវកី្ម៏ាន ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យអាដាជាដដ ើមរេូតដល់ ជរតា អនចិចតាក្ម៏ាន ដដូចាន េះសកាក យទដិ ា ិ៤ គុណនងឹរបូ ២៨ ដទើបរតវូជា ១១២ ។

សកាក យទដិ ាមិ្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យដវទ ខន ធជាអារមមណ៍មាន ៤ គ ឺ១. ជវទនំ អត្តជោ សមនុបសបឝតិ្ យល់ដឃើញថា ការដស្តយអារមមណ៍ជាដយើង

ដយើង គកឺារដស្តយអារមមណ៍ (យល់ថា ដយើងនងិការដស្តយអារមមណ៍ម្តមួយ) ២. ជវទនាវនត ំ វា អោឍបនំ យល់ដឃើញថា ដយើងមានការដស្តយអារមមណ៍ (យល់ថា

ដយើងនងិការដស្តយអារមមណ៍ជារបស់ម្តមួយ) ៣. អត្តនិ វា ជវទនំ យល់ដឃើញថា ការដស្តយអារមមណ៍ដៅក្នុងដយើង (យល់ថា

ដយើងនងិការដស្តយអារមមណ៍ជារបស់ម្តមួយ) ៤. ជវទនាយ វា អោឍបនំ យល់ដឃើញថា ដយើងដៅក្នុងការដស្តយអារមមណ៍ (យល់

ថា ដយើងនងិការដស្តយអារមមណ៍ជារបស់ម្តមួយ) (ដសចក្តឧីបមាម្ដលទក្ទ់ងនងឹដវទ ទ ាំង ៤ ចាំណុចដនេះដចូម្ដលសម្មតងក្នុងរបូខន ធ) សរមាប់ចាំននួពសិ្តត រ ៧២ ដ េះ គដឺវទ កាលដបើដរលដោយទវ រមាន ៦ ានដល់

ចក្ខុសមផសេជាជ ដវទ ជាដដ ើម ក្នុងដវទ ៦ យ៉ាងដនេះ ម្ចក្ដចញជា ៣ គសុឺខដវទ ទកុ្ខ-ដវទ នងិឧដបកាខ ដវទ រមួជាដវទ ១៨ ។ សកាក យទដិ ាទិ ាំង ៤ ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យចក្ខុសមផសេជាជ ដវទ ក្ម៏ាន ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យចក្ខុសមផសេជាជ ទកុ្ ខដវទ ក្ម៏ាន ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យចក្ខុសមផសេជាជ ឧដបកាខ ក្ម៏ាន នងិសកាក យទដិ ា ិ ៤ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យសុខ ទកុ្ ខ ឧដបកាខ ម្ដលទក្ទ់ងជាមួយនងិដស្តតៈជាដដ ើមរេូតដល់មនៈក្ដ៏ចូគ្នន ។ ដដូចនេះ សកាក យទដិ ា ិ៤ គុណនងឹដវទ ១៨ ដទើបរតូវជា ៧២ ។

សកាក យទដិ ាដិក្ ើតដឡើងដោយអារស័យសញ្ញដ ខន ធជាអារមមណ៍មាន ៤ គ ឺ១. សចញ ំអត្តជោ សមនុបសបឝតិ្ យល់ដឃើញថា ការចា ាំអារមមណ៍ជាដយើង ដយើងគឺ

ការចា ាំអារមមណ៍(យល់ថា ដយើងនងិការចា ាំអារមមណ៍ជារបស់ដចូគ្នន ) ២. សញ្ញបវនត ំវា អោឍបនំ យល់ដឃើញថា ដយើងមានការចា ាំអារមមណ៍ ៣. អត្តនិ វា សចញំ យល់ដឃើញថាការចា ាំអារមមណ៍ដៅក្នុងដយើង

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨១ បឆចយសង្គហទីបនី

៤. សញ្ញបយ វា អោឍបនំ យល់ដឃើញថា ដយើងដៅក្នុងការចា ាំអារមមណ៍ (ចាំណុច ២, ៣, ៤ យល់ថា ដយើងនងិការចា ាំអារមមណ៍ជារបស់ម្តមួយ ។ រឯីចាំណុច

ឧបមាសម្មតងមក្ដេើយក្នុងរបូខន ធ) សរមាប់ចាំននួពសិ្តត រ ២៤ ដ េះ គកឺារចា ាំអារមមណ៍ដនេះ កាលដបើដរលដោយអារមមណ៍

មាន ៦ យ៉ាង ានដល់ របូសញ្ញដ សទ ទសញ្ញដ គន ធសញ្ញដ រសសញ្ញដ ដោដ ាពវសញ្ញដ នងិធមម- សញ្ញដ ។ សកាក យទដិ ាទិ ាំង ៤ ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យរបូសញ្ញដ ក្ម៏ាន អារស័យគន ធសញ្ញដជាដដ ើមក្ម៏ាន ដដូចាន េះ សកាក យទដិ ាទិ ាំង ៤ គុណនងិសញ្ញដ ៦ ដទើបរតវូជា ២៤ ។

សកាក យទដិ ាមិ្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យសង្ខខ រខន ធជាអារមមណ៍មាន ៤ គ ឺ១. សង្ខបជរ អត្តជោ សមនុបសបឝតិ្ យល់ដឃើញថា ការតាក្ម់្តងក្នុងអារមមណ៍ជា

ដយើង ដយើងគកឺារតាក្ម់្តងក្នុងអារមមណ៍ (យល់ថា ដយើងនងិការតាក្ម់្តងក្នុងអារមមណ៍ដចូគ្នន ) ២. សង្ខបរវនត ំវា អោឍបនំ យល់ដឃើញថា ដយើងមានការតាក្ម់្តងក្នុងអារមមណ៍ ៣. អត្តនិ វា សង្ខបរា យល់ដឃើញថា ការតាក្ម់្តងក្នុងអារមមណ៍ដៅក្នុងដយើង ៤. សង្ខបជរស ុវា អោឍបនំ យល់ដឃើញថា ដយើងដៅក្នុងការតាក្ម់្តងអារមមណ៍ ។ (ចាំណុច ២, ៣, ៤ យល់ថា ដយើងនងឹការតាក្ម់្តងក្នុងអារមមណ៍ជាវតថុម្តមួយ ដេើយ

ចាំណុចឧបមាសម្មតងដចូក្នុងរបូខន ធ) ។ សរមាប់ចាំននួពសិ្តត រ ២៤ ដ េះ គកឺារតាក្ម់្តងក្នុងអារមមណ៍ដនេះ ដបើដរលដោយអារមមណ៍មាន ៦ យ៉ាង ានដល់ របូសញ្ញដ ដចត សទ ទសញ្ញដ -ដចត គន ធសញ្ញដ ដចត រសសញ្ញដ ដចត ដោដ ាពវសញ្ញដ ដចត នងិធមមសញ្ញដ ដចត ។ សកាក យទដិ ាទិ ាំង ៤ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យរបូសញ្ញដ ដចត ក្ម៏ាន អារស័យសទទ-សញ្ញដ ដចត ជាដដ ើមក្ម៏ាន ដដូចាន េះ សកាក យទដិ ា ិ៤ គុណនងឹដចត ៦ ដទើបរតូវជា ២៤ ។

សកាក យទដិ ាមិ្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យវញិ្ញដ ណខន ធជាអារមមណ៍មាន ៦ គ ឺ១. វិញ្ញបណ ំ អត្តជោ សមនុបសបឝតិ្ យល់ដឃើញថា ការដងឹអារមមណ៍ជាដយើង ដយើង គកឺារដងឹអារមមណ៍(យល់ថាដយើងនងិការដងឹអារមមណ៍ជារបស់ម្តមួយ) ២. វិញ្ញបណវនត ំវា អោឍបនំ យល់ដឃើញថា ដយើងមានការដងឹអារមមណ៍ ៣. អត្តនិ វា វិញ្ញបណ ំយល់ដឃើញថា ការដងឹអារមមណដៅក្នុងដយើង ៤. វិញ្ញបណសម ឹវា អោឍបនំ យល់ដឃើញថាដៅក្នុងការដងឹអារមមណ៍ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨២ បឆចយសង្គហទីបនី

(ចាំណុច ២, ៣, ៤ យល់ថាដយើងនងិការដងឹអារមមណ៍ជារបស់ម្តមួយ ។ ឯចាំណុចឧបមាដចូម្ដលសម្មតងក្នុងរបូក្ខន ធ) ។ សរមាប់ចាំននួពសិ្តត រ ២៤ ដ េះ គកឺារដងឹអារមមណ៍ដនេះ ដបើដរលដោយទវ រមាន ៦ យ៉ាង ានដល់ ចក្ខុវញិ្ញដ ណ ដស្តតវញិ្ញដ ណ ឃនវញិ្ញដ ណ ជវិាា-វញិ្ញដ ណ កាយវញិ្ញដ ណនងិមដ វញិ្ញដ ណ ។ សកាក យទដិ ាទិ ាំង ៤ ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យ ចក្ខុវញិ្ញដ ណក្ម៏ាន អារស័យដស្តតវញិ្ញដ ណជាដដ ើមក្ម៏ាន ។ ដដូចនេះ សកាក យទដិ ា ិ ៤ គុណនងិទវ រ ៦ ដទ ើបរតូវជា ២៤ ។

អធបិាយថា អនក្ម្ដលមានអតតវាទាុទនដនេះ មនិដឃើញ មនិយល់នងិមនិដជឿថាខន ធ ៥ ដនេះជាអនតាត គជឺាសភាវៈម្ដលមនិដៅក្នុងអាំណាចបង្ខគ ប់បញ្ញជ របស់អនក្ណាមនិមានតួខ លនួ យល់ថា ខន ធ ៥ ដនេះ ជាអតតៈមានតួខ លនួដេើយ តួខ លនួដនេះជាឥសេរៈអាចបង្ខគ ប់បញ្ញជ ខន ធ ៥ ាន អតតៈបញ្ញជ ឱយរាងកាយ ដដ ើរដដក្ ឈរ អងគុយ នយិយ ដមើល ស្តត ប់ជាដដ ើម ទ ាំងដនេះ រាងកាយក្ដ៏ធវើតាមអតតៈដរបើ ។ ការរបកានម់ា ាំថាជាអតតៈ ២ យ៉ាងគ ឺ

១. បរមអតតៈ ២. ជវីអតតៈ

ការរបកានម់ា ាំថា អតតៈដនេះជាអនក្ស្តងដោក្ដឡើងាន បណាត វតថុម្ដលមានជវីតិនងិមនិមានជវីតិទ ាំងឡាយម្ដលរាក្ដក្នុងដោក្រាល់នថងដនេះ ក្សុ៏ទ ធម្តដក្ើតមក្ដោយអាំណាចននអតតៈទ ាំងអស់ ការរបកានម់ា ាំដដូចនេះ ានដ ម្ េះថា បរមអតតៈ ។

ការរបកានម់ា ាំថាបណាត សតវទ ាំងឡាយម្ដលដៅក្នុងដោក្ដនេះមានតួខ លនួ គមឺានជវីតិរក្ាការរបកានម់ា ាំដដូចនេះ ានដ ម្ េះថា ជវីអតតៈ ។

អធបិាយថា បរមអតតៈដនេះ មានរបវតតមិក្ថា កាលសម័យម្ដលក្បបរតវូរបល័យដោយដភលើងដេើយ ដផតើមស្តងដឡើងថមដី េះ បឋមជានភូម ិ ៣ ានស្តងដឡើងមុនភូមដិផេង ៗ ក្នុងដវោម្ដលស្តងដរសចថម ី ៗ ដនេះ មនិទនម់ានរពេមអងគណាមាន ក្ដ់ក្ើតដឡើងដឡើយ ប ទ ប់មក្រពេមម្ដលដៅខាងដលើតា ាំងពទីតុយិជានភូម ិអងគណាមួយអស់បុណយចាក្ភូមដិ េះដេើយ ក្ច៏យុតមក្ដក្ើតក្នុងបឋមជានភូមដិនេះ រាក្ដជាមហារពេមជាអងគដ ាំបូង ។ មហារពេមដនេះ មានរសមីរងុដរឿងដរចើន លុេះកាលយូរមក្មហារពេមអងគដនេះ មានចតិតរសដងេះរសដង្ខចដក្ើតដឡើង ដទ ើបនកឹ្រាថាន ចងឱ់យមានរពេមអងគដផេង ៗ ដទៀតមក្ដក្ើតដៅជាមួយ ជួនជាក្នុងដពលដ េះ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨៣ បឆចយសង្គហទីបនី

រពេមម្ដលដៅក្នុងភូមខិាងដលើ អងគខ លេះអស់បុណយអស់អាយុ ក្ ៏ ាំគ្នន ចយុតចុេះមក្ដក្ើតក្នុង បឋមជានភូមដិ េះ ក្នុងដវោដ េះជាប់ ៗ គ្នន ដរចើនអងគ ម្តពួក្រពេមម្ដលមក្ដក្ើតជាំ ន់ដរកាយដនេះមនិម្មនជាមហារពេមដទ ប៉ាុម្ន តជារពេមបរសិេជាជ ខ លេះ ជារពេមបដរាេតិាខ លេះ ម្ដលសុទ ធម្តជាបរវិាររបស់រពេះមហារពេមទ ាំងអស់ ។ ដសចក្តរីងុដរឿងននរសមីក្ នុងកាយក្ម៏ានតចិជាងរពេះមហារពេម កាលដបើមហារពេមានដឃើញពួក្រពេមទ ាំងឡាយមក្ដក្ើតដឡើងក្នុងដវោដ េះ ក្គ៏តិថា កាលដយើងមានដសចក្តរីាថាន ចងា់នរពេមមក្ដក្ើតរមួជាមួយដសចក្តីរាថាន របស់ដយើងក្ស៏ដរមចសមដចូដសចក្តរីាថាន ដដូចាន េះ ដយើងដនេះដេើយ ដទើបជាអនក្ម្ដលស្តងរពេមទ ាំងឡាយឱយរាក្ដដឡើងក្នុងដោក្ ។

ចាំម្ណក្ពួក្រពេមទ ាំងឡាយម្ដលដក្ើតថមដី េះ ានដមើលដឃើញមហារពេមមានរសមីរងុដរឿងមានដរគឿងអាភរណៈម្ដលរបោប់កាយ រេូតដល់ទ ាំងវមិានម្ដលដៅដរ៏សស់ស្តអ តដទើប ាំគ្នន រារឰដឡើងថា អយំ ជខា ភវំ រពោមប មោរពោមប អភិភូ អនភិភូជោ អចញទត្ថ-ុទជោ វសវត្តិ ឥសបឝជរា កោឍប និោមបោ ជសជោឋប សជជិោ វស ីបិោ ភូត្ភពបានំ ឥមិនា មយំ ជភាោ រពហមុនា និមមិោ ។

(ក្នុងរពេមជាលសូរតរពេះាលីននសីលខន ធវគគ)

ម្របដសចក្តថីា “រពេមអងគដនេះ ជារពេះមហារពេមអាចរគប់រគងសតវទ ាំងឡាយាន មនិានដៅដរកាមដសចក្តរីគប់រគងរបស់អនក្ដនទណាដឡើយ ជារពេះម្ដលអាចដងឹនងិដឃើញវតថុ ដផេង ៗ ានដោយពតិរាក្ដ អាចដធវើឱយសតវទ ាំងឡាយបដបិតត ិ ឱយរបរពតឹតដៅតាមដសចក្តីដពញចតិតរបស់ខ លនួាន ជារពេះឥសូរម្ដលជាអនក្រគប់រគងសតវទ ាំងឡាយ ជាអនក្ស្តងដោក្នងិសតវទ ាំងឡាយ ជាអនក្របដសើរបាំផុតក្នុងដោក្ ជាអនក្ចាតម់្ចងសតវឱយានជាក្េរត ជាររេមណ៍ ជាដសដ ា ី ជាអនក្មាន ជាអនក្រក្តាមសមគួរដល់ឋានៈ ជាបតិារបស់សតវម្ដលរាក្ដដឡើងដេើយនងឹរាក្ដតដៅខាងមុខ សូមបីដយើងទ ាំងឡាយម្ដលរាក្ដដក្ើតដឡើង សូមបីស្តថ នទដីនេះ ក្ដ៏ររេះរពេះមហារពេមអងគដ េះ ជាអនក្ស្តងដឡើង” កាលដបើរារឰគ្នន ដដូចនេះដេើយក្ ៏ ាំគ្នន មក្រកាបរបណិប័តនទ៍ទលួបដរមើរពេះមហារពេមរគប់របការ ។

តមក្ពួក្រពេមម្ដលជាបរវិារទ ាំងដនេះ កាលអស់បុណយអស់អាយុពរីពេមដេើយក្៏ចយុតចុេះមក្ដក្ើតក្នុងមនសុេដោក្ សរមាប់រពេះមហារពេមដ េះ ក្ដ៏ៅមានជវីតិ ដររេះអាយុ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ដរចើនជាងរពេមពួក្ដ េះ ។ ចាំម្ណក្រពេមទ ាំងឡាយម្ដលចុេះមក្ដក្ើតជាមនសុេដេើយដ េះ ពួក្ខ លេះ ក្ដ៏ធវើសមថៈ ាន្នអភញិ្ញដ អាចដឃើញរពេះមហារពេមាន ដក្ើតដសចក្តរីបកានម់ា ាំយ៉ាងនរក្ម្លងដឡើងថា ដោក្នងិសតវទ ាំងឡាយម្ដលមានដៅក្នុងដោក្ដនេះ រពេះមហារពេមជាអនក្ស្តងដឡើងទ ាំងអស់ ដររេះដេតុដ េះ រពេះមហារពេមដ េះ ជារពេះដរ៏បដសើរ ានដ ម្ េះថា “បរមអតតៈ” ជាអនក្មនិស្តល ប់មនិសូនយដៅណា ការដឃើញរបកានម់ា ាំដដូចនេះានជាប់តមក្មានរបជារបយិទក្ទ់ងគ្នន រេូតមក្ដល់បចចុបបន នដនេះ ដររេះដេតុដ េះ ពួក្ម្ដលមានដសចក្តីដឃើញថា បណាត វតថុដផេង ៗ ម្ដលមានជវីតិនងិមនិមានជវីតិមានរាក្ដក្នុងដោក្រាល់នថងដនេះ រេូតទ ាំងដសចក្តសីបាយ ដសចក្តលីាំាក្ ការមានរទពយសមបតតដិរចើន ភាពរក្ខេត ់ ភាពស្តអ ត ភាពមនិស្តអ ត រតកូ្លខ ពស់ រតកូ្លទបជាដដ ើមទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ររេះបរមអតតៈជាអនក្ស្តងដឡើងដ េះ ក្ដ៏ក្ើតមក្ពមីនសុេក្នុងសម័យដដ ើមក្បបម្ដលាន្នអភញិ្ញដ អាចដមើលដឃើញ រពេះមហារពេមានដ េះឯងជាដដ ើមដេតុ ។ មនសុេម្ដលដក្ើតក្នុងសម័យត ៗ មក្ ក្ម៏ានការដឃើញដដូចនេះ តាំណតាមគ្នន មក្ម្តមនសុេក្នុងសម័យដរកាយ ៗ មក្ដនេះ មនិអាចដមើលដឃើញរពេះមហារពេម ដររេះមនិាន្នអភញិ្ញដ កាលដបើមានអនក្សួរថា រពេះអនក្ស្តងដោក្ដ េះដៅទណីាក្ា៏នម្តរតមឹថា ដៅខាងដលើអាកាសប៉ាុដណាណ េះ ។

បរមអតតៈដនេះ មានដ ម្ េះដៅានដរចើនយ៉ាងតាមដ ម្ េះជាតនិងិភាស្ត អនក្កានល់ទ ធិរបដភទដនេះ គតឺាមភាស្តសាំគសកឹតនងិឥណឌូ ដៅថា ឥឝវរៈ បរដមឝវរៈ បរមាតមន័ តាមភាស្ត ដរប សិុល ដៅថា ដគ្នោ តាមភាស្តអារា៉ាប់ដប ៀន អាហាល តាមភាស្តអងដ់គលស៍ េគត តាមភាស្តភូមាថា ថាវរៈពយ តាមភាស្តនថថា រពេះដៅ តាមភាស្តដវៀតណាមដៅថា ឌកឹ្ចួវ ម្ដលសុទ ធម្តជាបរមអតតៈទ ាំងអស់ ។

ជីវអត្តៈ

១. អនក្ម្ដលមានការយល់ដឃើញថា ខាងក្នុងរាងកាយរបស់សតវទ ាំងឡាយដនេះ មានអតតៈម្ដលដៅថា ជវីអតតៈ ដនេះ មានអាំណាចដធវើការង្ខរដផេង ៗ ាន ដចូជា ក្នុងដវោម្ដលក្ាំពុងដដ ើរ អាការក្រិយិម្ដល្នដដ ើរដ េះ មនិម្មនរបរពតឹតដៅតាមអាំណាចរបស់ដជើងដទ គ ឺរបរពតឹតតាមអាំណាចជវីអតតៈដ េះឯងជាអនក្ជាំរញុដជើងឱយ្នដដ ើរដៅ ឬក្នុងដវោណាជវី-

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨៥ បឆចយសង្គហទីបនី

អតតៈមានបាំណងនងឹដធវើឱយវតថុម្ដលមនិលអ កាយ វាចា ក្ដ៏ធវើវតថុម្ដលមនិលអដ េះតាមដសចក្តីរាថាន របស់ជវីអតតៈ ឬជវីអតតៈចងដ់ធវើវតថុម្ដលលអ កាយ វាចា ក្ដ៏ធវើវតថុម្ដលលអតាមការជាំរញុរបស់ជវីអតតៈ ដចូជាក្នុងដវោម្ដលក្ាំពុងដលើក្នដសាំពេះចាំដរេះរពេះភគក្តពុទ ធរបូដ េះ ការដលើក្នដដឡើងសាំពេះចាំដរេះរពេះភគក្តរពេះពុទ ធរបូានដ េះ ក្ដ៏ោយអាំណាចរបស់ជវីអតតៈ ឬដពលម្ដលក្ាំពុងសូរតមន ត ការបដញ្ចញវាចាសូរតានដ េះ ក្ដ៏ោយអាំណាចរបស់ជវីអតតៈ ដេើយការសូរតានរតមឹរតូវ ក្ដ៏ោយអាំណាចរបស់ជវីអតតៈយ៉ាងដនេះជាដដ ើម ដររេះដេតុដ េះ ជវី-អតតៈដនេះ ដទ ើបដៅថា ការក្ៈ (អនក្ដធវើ)របការមួយ ។

២. អនក្ម្ដលមានដសចក្តយីល់ដឃើញថា ជវីអតតៈដនេះ ជាអនក្ដស្តយផលម្ដលដក្ើតមក្ពកី្មមលអនងិក្មមអារក្ក្ ់ ដសចក្តសុីខ ដសចក្តទីកុ្ ខ ការឈឺចុក្ចាប់នងិការបរដិភាគអាហារមានរសឆ្ងង ញ់ រសមនិឆ្ងង ញ់ទ ាំងដនេះ ជវីអតតៈក្ជ៏ាអនក្ដស្តយ ការដធវើលអ ដធវើអារក្ក្ម់្ដលនងឹានទទលួផលក្នុងកាលខាងមុខដ េះ ជវីអតតៈក្ជ៏ាអនក្ានទទលួ ដររេះដេតុដ េះ ជវីអតតៈ ដនេះដទើបដៅថា ដវទក្ៈ (អនក្ដស្តយ) ។

៣. អនក្មានការយល់ដឃើញថា ជវីអតតៈដនេះ ជាមាច ស់របស់រាងកាយននសតវទ ាំងឡាយដររេះអាចជាអនក្រគប់រគងអវយវៈទដូៅសពវរាងកាយាន ដររេះដេតុដ េះ ជវីអតតៈ ដទ ើបដៅថា ស្តម ី(មាច ស់របស់, មាច ស់ននខ លនួ) ។

៤. អនក្ម្ដលមានដសចក្តយីល់ដឃើញថា ជវីអតតៈដនេះ កាលរាងកាយរបស់សតវទ ាំង ឡាយម្បក្ធាល យដោយដេតុណាមួយម្ដលជាឧបទ ទវដេតុក្ដ៏ោយ ជវីអតតៈដនេះ ក្ច៏ាតម់្ចងស្តងរាងកាយដឡើងថម ីដេើយក្ចូ៏លដៅដៅក្នុងរាងកាយថមដី េះ ទ ាំងដនេះសុទ ធម្តជវីអតតៈជាអនក្ស្តងរាងកាយថម ី ៗ ជានចិច ឬអនក្ខ លេះ ក្យ៏ល់ដឃើញថា ជវីអតតៈដនេះ ជាចាំម្ណក្មួយរបស់ បរមអតតៈ កាលដបើសតវជតិស្តល ប់រាងកាយក្រ៏តឡប់ដៅកានស់ាំណាក្រ់បស់បរមអតតៈម្ដលដៅខាងដលើភាល ម មាននយ័ថា បរមអតតៈជាអនក្ដៅរតឡប់ដៅវញិ ដចូជាថាជវីអតតៈដនេះ មនិមានការស្តល ប់ ដររេះដេតុដ េះ ជវីអតតៈ ដនេះដទើបដៅថា នវិាសី (រស់ដៅជានចិច) ១ ។

៥. អនក្ម្ដលមានការយល់ដឃើញថា ជវីអតតៈដនេះ មានអាំណាចក្នុងរាងកាយរបស់សតវទ ាំងឡាយអាចបង្ខគ បរ់ាងកាយរបស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ ឱយដធវើនវូវតថុរគប់យ៉ាងតាមដសចក្តី

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨៦ បឆចយសង្គហទីបនី

រាថាន របស់ខ លនួាន ដររេះដេតុដ េះ ដទើបដៅថា សយាំវសី (អនក្អាចបង្ខគ ប់រាងកាយ) ១ ។ ដបើរមួការយល់ដឃើញ ២ យ៉ាងគ ឺនវិាសី នងិ សយាំវសី ចូលគ្នន មាននយ័ថា អនក្ម្ដលមានការយល់ដឃើញទ ាំង ២ យ៉ាងដនេះ យល់ថា ជវីអតតៈដនេះ ជាវតថុមានខ លមឹស្តរដទៀងទតជ់ាទបីាំផុត មនិមានវតថុណាមួយអាចមក្ទមាល យឱយសូនយានផង ដេើយមានអាំណាចពដិសសម្ដលអាចបង្ខគ ប់រាងកាយរបស់សតវទ ាំងឡាយឱយដធវើតាមដសចក្តរីាថាន របស់ខ លនួាន ដររេះដេតុដ េះ ដទើបដៅថា វសវតតនៈ(អនក្មានអាំណាចពដិសស) ១ ។

ដសចក្តរីបកានថ់ាជាជវីអតតៈ ៥ របការដចូម្ដលានដរលដេើយដនេះ ពួក្ខ លេះក្រ៏បកាន់យក្វញិ្ញដ ណខន ធជាតួជវីតិ ពួក្ខ លេះរបកានយ់ក្របូខន ធជាតួជវីតិ ដេើយបុគគលពួក្ខ លេះ ក្រ៏បកាន់យក្ដវទ ខន ធ សញ្ញដ ខន ធឬសង្ខខ រខន ធណាមួយជាតួជវីតិ គជឺាតួខ លនួ ដររេះដេតុដ េះ ការយល់ដឃើញម្ដលរបកានក់្នុងខន ធ ៥ ណាមួយថា ជាតួរបស់ខ លនួដដូចនេះឯង ដទ ើបដៅថា សកាក យទដិ ា ិដេើយក្ចូ៏លដៅក្នុងពួក្ម្ដលដៅថា អតតវាទាុទន ។

មចិាឆ ទដិ ាដិផេង ៗ រាក្ដដក្ើតដឡើងានដោយអារស័យសកាក យទដិ ាដិ េះឯងជាមូលដររេះដេតុដ េះ រពេះពុទ ធអងគដទ ើបរទងស់ម្មតងទកុ្ក្នុងចតិ តវគគននសឡាយតនសាំយុតតរពេះាលីថា សកាក យទដិ ាដិនេះ ជាពូជពងេរបស់មចិាឆ ទដិ ាទិ ាំងពួង ។ របសិនដបើសម្មតងវចនតថៈរបស់ សកាក យទដិ ាដនេះ មានដចូតដៅដនេះ សជនាឍប ក្ជយា = សក្កបជយា ។ សក្កបជយ បវោឍប ទិដឋ ិ=

សក្កបយទិដឋ ិខន ធ ៥ ម្ដលរបក្បដៅតាមសភាវបរមតថ ដ ម្ េះថា សកាក យ ានដល់ ខន ធ ៥ ។ ទដិ ា ិ គដឺសចក្តរីបកានម់ា ាំម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងខន ធ ៥ មានពតិរាក្ដតាមសភាវបរមតថដ េះ ដ ម្ េះថា សកាក យទដិ ា ិ។

ម៉ាយងដទៀត ពុទ ធស្តសនកិ្ជនដោយដរចើនមនិអាចនងឹចងអុលបង្ខា ញថា ពួក្ជវីអតតៈណាមួយដឡើយ ម្តតាមការយល់ដឃើញថា ការម្ដលរបកានម់ា ាំក្នុង មរបូថាជាតួរបស់ខ លនួ ដនេះ រម្មងដៅមានដចូគ្នន ម្តទ ាំងអស់ ដវៀរម្លងម្តអរយិបុគគលប៉ាុដណាណ េះ ។ ការរបកានច់ាំម្ណក្ដរចើនដ េះ ក្គ៏រឺបកានក់្នុងវញិ្ញដ ណខន ធ ដចូជាអនក្ណាមាន ក្ស់្តល ប់ អនក្ម្ដលដៅរស់រម្មងដរលថាអនក្ដ េះ អនក្ដនេះមានវញិ្ញដ ណរតដ់ចញពរីាងកាយដេើយ ឬដក្មងតូច ៗ ម្ដលភាញ ក្ដ់រពើត អនក្ដ េះរម្មងនយិយថា ចតិត ឬរពលឹងរបស់ដក្មងដ េះ ចាក្ដចញពរីាងកាដៅដ េះឯងឬមនសុេ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨៧ បឆចយសង្គហទីបនី

ខ លេះម្ដលស្តល ប់ដៅដេើយ វញិ្ញដ ណដៅអម្ណត តមនិទនា់នដៅដក្ើតក្នុងទណីា វញិ្ញដ ណរបស់អនក្ដ េះ ក្ម៏ក្ដៅបងបអូន កូ្នដៅ ស្តវ ម ីភរយិជាដដ ើមឱយដៅដៅជាមួយគ្នន ឬដពលខ លេះម្ដលវញិ្ញដ ណរបស់អនក្ស្តល ប់ដ េះ ក្ចូ៏លមក្សថិតដៅក្នុងរាងកាយរបស់ញត ិ បងបអូន ភរយិ ស្តវ មទី ាំងដ េះដធវើឱយរតូវដក្ើតមានការដធវើពធិបីដណត ញវញិ្ញដ ណយ៉ាងដនេះជាដដ ើម ។

ការរបកានម់្ដលជាអតតទដិ ាដិនេះ មាននយ័ធាំទលូាំទោូយណាស់ មនិចាំដរេះម្តរបកាន់ក្នុងខន ធ ៥ គរឺាងកាយប៉ាុដណាណ េះដទ សូមបីវតថុម្ដលដៅខាងដរៅដចូជាភនាំ ដដ ើមដឈើ ម្ផនដ ី ទកឹ្ទ ាំងដនេះ ក្រ៏បកានថ់ា មានតួខ លនួ គជឺវីអតតទដិ ាទិ ាំងដ េះ ដោយដេតុដនេះ ដទើបរពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់រទងរ់តាស់ទកុ្ក្នុងភូតគ្នមសិកាខ ដស សនៈននភកិ្ខុាតដិមាក្ខរពេះាលីថា ជីវសចញិជនា

ហិ ជោឃបុរិោ មនុសបោ រុកសម ឹម្របថា មាន លដមាឃបុរស មនសុេទ ាំងឡាយមានដសចក្តីរបកានថ់ាដដ ើមដឈើដនេះ មានជវីតិ ។

គ្នថាសរុបសសចក្តីក្នងុ្ជីវអត្តៈ សត្តិយា យសបឝ ជីវសបឝ ជលាជក្ វត្តតិ្ មចញិជោ ក្រជក្ ជវទជក្ ោម ិ និវាសី ជោ សយ ំវស ី។

បុថុជជនទ ាំងឡាយមានការយល់ដឃើញថា សតវទ ាំងឡាយមនិថាជានរណាដទ ម្ដលក្ាំពុងដធវើការង្ខរដផេង ៗ របស់ខ លនួានដេើយតា ាំងដៅានដ េះ ក្ដ៏ររេះអារស័យអាំណាចរបស់តួជវីតិដ េះឯង ដេើយតួជវីតិដនេះ ជាអនក្អាចរបរពតឹតការង្ខរដផេង ៗ ានជាអនក្ដស្តយផលលអនងិអារក្ក្ដ់ផេង ៗ ានជាមាច ស់របស់រាងកាយននសតវទ ាំងឡាយ អាចស្តងរាងកាយដឡើងថម ី ជាអាំណាចទ ាំងឡាយបញ្ញជ រាងកាយរបស់សតវឱយដធវើវតថុរគប់យ៉ាងតាមដសចក្តរីាថានរបស់ខ លនួាន ។

ជវីអតតៈដនេះ ក្នុងភាស្តសាំគសកឹតដៅថា អាតាម អាតមន័ ជវីអតតៈដនេះ ក្នុងភាស្តមគធៈ ដៅថា អាតុមា ជវីអតតៈដនេះ ក្នុងភាស្តរពេះនរតបដិក្ដៅថា ជវីៈ សររីៈ បុគគល សតតៈ ជវីអតតៈក្នុងភាស្តអារា៉ាប់ដបៀន រេ៍ូ ជវីអតតៈដនេះ ក្នុងភាស្តអងដ់គលស ដៅថា សូល (soul) ជវីអតតៈដនេះ ក្នុងភាស្តដវៀតណាម ដៅថា ថា ាំងដហ៎ាង ជវីអតតៈដនេះ ក្នុងភាស្តនថ ដៅថា ជវីតិ ជវីអតតៈដនេះក្នុងភាស្តភូមាដៅថា អម្ត ក្ ់។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨៨ បឆចយសង្គហទីបនី

អតតទដិ ាមិ្ដលជាអតតវាទាុទនានដ េះ អនក្ដ េះនងឹរតូវរបកានថ់ាក្នុងរាងកាយរបស់សតវទ ាំងឡាយ របសិនដបើក្នុងការសម្មតងធម ៌ឬក្នុងការដរបើនយិយគ្នន ថា អោឍប ហ ិអត្តជនា

នាជថា ខ លនួដ េះឯង ជាទពីងឹរបស់ខ លនួ ឬរក្យថា “ដជឿខ លនួឯង” ទ ាំងដនេះ មនិចាតទ់កុ្ជាអតត-វាទាុទនដទ ។

រពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់រទងរ់តាស់សម្មតងទកុ្ក្នុងនដិក្ខបក្ណឌ ននធមមសងគណីបក្រណ៍ថា ឋជបោរប សីលពវតុ្បាទានចច អត្តវាទុបាទានចច ស្របបិ មិច្ឆបទិដឋិ ទិដឋុបាទានំ ម្របថា ដវៀរសីលពវតុាទនទដិ ានិងិអតតវាទាុទនទដិ ាដិចញដេើយ មចិាឆ ទដិ ាទិ ាំងអស់ទ ាំងដ េះជាទដិ ាាុទនទ ាំងអស់ ។

ការម្ចក្ដផេងគ្នន រវាងតណាា នងិកាមុាទន តណាា ដបើដរលដោយអងគធម៌ ានដល់ ដោភៈ កាមុាទន ដបើដរលដោយអងគធម ៌ានដល់ ដោភៈដចូគ្នន ដររេះដេតុដ េះ ក្នុងការដរលថា តណាា ជាបចចយ័ឱយកាមុាទនដក្ើតដឡើងដ េះ ក្ម៏ាននយ័ថា ដោភៈជាបចចយ័ឱយដក្ើតដោភៈដ េះឯង ដបើដដូចនេះ ដោភៈម្ដលានដ ម្ េះថា តណាា នងិដោភៈម្ដលានដ ម្ េះថា កាមុាទនដ េះ មានការម្ចក្ដផេងគ្នន យ៉ាងណា ?

អធបិាយ ការជាប់ចតិតចងា់នក្នុងអារមមណ៍ដផេង ៗ មានរបូ សាំដឡង ក្លនិ រស សមផសេទ ាំងដនេះ ានដ ម្ េះថា តណាា ។

ការជាប់ចតិតការចងា់នដនេះឯង កាលដបើមានក្មាល ាំងដរចើនដឡើងដេើយ រម្មងមានចតិតចងជាប់ដៅជាមួយអារមមណ៍ដ េះ ៗ ជានចិចមនិាត ់ ឬកាលានវតថុម្ដលខ លនួរាថាន មក្ដេើយក្ម៏ានការេួងម្េងថាន ក្ថ់ នមវតថុដ េះទកុ្មនិរពមម្លង ដដូចនេះ ដៅថា កាមុាទនម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យតណាា ជាបចចយ័ ។

តណាា គកឺារដរតក្អរដពញចតិតម្ដលដក្ើតដឡើងជាដ ាំបូងក្នុងអារមមណ៍ណាមួយ ។ កាមុាទន គកឺារជាប់ចតិតរបកានដ់ៅក្នុងអារមមណ៍ដ េះ ៗ មនិរពមម្លង ។ តណាា ដរបៀបដចូជាដដ ើមដឈើម្ដលដទើបដចញពន លក្មក្ថម ីៗ កាមុាទន ដរបៀបដចូដដ ើម

ដឈើម្ដលដេុះលូតោស់ធាំធាតដ់េើយ ធមមតាដដ ើមដឈើម្ដលដេុះដឡើងថមដី េះរសឹដៅតូចនងឹក្ប់ដៅក្នុងដាីនរាក្ ់ៗ ដបើរតវូការដក្ដៅោ ាំក្នុងទដីនទក្អ៏ាចដក្ានង្ខយរសួលនងឹមនិដធវើឱយរសឹ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៨៩ បឆចយសង្គហទីបនី

ដ េះោចយ់៉ាងណា ចាំម្ណក្ដដ ើមដឈើម្ដលចដរមើនលូតោស់រម្មងមានឫសម្វងក្ប់ដៅក្នុងដ ីដរៅដេើយ លាំាក្ដល់ការដក្ដៅោ ាំក្នុងទដីនទ ដររេះអាចដធវើឱយរសឹោចា់ន ដសចក្តដីនេះយ៉ាងណាការរបរពតឹតដៅននតណាា នងិកាមុាទនដចូគ្នន តណាា គកឺារដពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ដផេង ៗ ម្ដលមានក្មាល ាំងដខាយមនិរបកានម់ា ាំក្នុងអារមមណ៍ទ ាំងដ េះ ចាំម្ណក្កាមុាទនដ េះ គដឺសចក្តដីពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ម្ដលមានក្មាល ាំងខាល ាំងដឡើង ដេើយនងឹរបកានម់ា ាំក្នុងអារមមណ៍ដ េះ ៗ ទកុ្មនិរពមម្លងយ៉ាងដនេះឯង ។

តណាា ដនេះ ជាធម៌ម្ដលបដបិក្ខដល់អបបិចឆតាគុណ គភឺាពជាអនក្រាថាន តចិ ។ កាមុាទន ជាធម៌ម្ដលបដបិក្ខដល់សដ ត សគុណ គភឺាពជាអនក្ដពញចតិតក្នុងវតថុ

ម្ដលខ លនួមាន ។ តណាា ជាដេតុននបរដិយសនទកុ្ខ គដឺសចក្តទីកុ្ ខម្ដលទក្ទ់ងជាមួយការខ វល់ខាវ យ

ម្សវងរក្ក្នុងកាមគុណារមមណ៍ដផេង ៗ ។ កាមុាទន ជាដេតុននអារក្ខទកុ្ ខ គដឺសចក្តទីកុ្ ខម្ដលទក្ទ់ងនងឹការរបយ័តនរក្ាក្នុង

កាមគុណារមមណ៍ដផេង ៗ ម្ដលខ លនួានមក្ដ េះ មនិឱយស្តបសូនយ ។

១. សប្មតង្ត្ណាា ជាបចច័យឱ្យសក្ើត្កាមុបាទន តណាា ជាបចចយ័ឱយដក្ើតកាមុាទនដ េះ ដលើក្ឧទេរណ៍ដចូដរឿងរពេះដរធសិតវក្នុង

ជាតមិ្ដលជាតាបសានសដរមច្នអភញិ្ញដ អាចដហាេះដៅក្នុងអាកាស ានដៅសាំរាក្ក្នុងរពេះរាជឧទយនរបស់រពេះាទររាណសី ដេើយចូលដៅឆ្ងនអ់ាហារក្នុងរពេះរាជវា ាំងដរៀងរាល់នថង ។ តមក្រពេះាទររាណសីមានក្ចិចរតូវដចញដៅដរៅរក្ុងានបញ្ជូ នរពេះមដេសីរពេះ មមុទលុក្ខណា ឱយចាតម់្ចងអាហារជាំនសួរពេះអងគ ។ រពេះមដេសី ក្ា៏នដធវើតាមរក្យបញ្ញជរបស់រពេះរាជាដោយដរៀបរយ ។ នថងមួយ រពេះ ងានដរតៀមអាហារសរមាប់តាបសដរៀបរយដេើយ ក្ា៏នដដក្សរមាក្កាយរងច់ា ាំតាបសដលើរក្ឡាបន ទាំឯរពេះដរាង កាលដបើដល់ក្ាំណត ់ដវោតាបសក្ដ៏ហាេះចូលមក្ជតិបងអួចរពេះ ង កាលដបើានឮសាំដឡងតាបសមក្ ក្រ៏បញប់ដរកាក្ដឡើងទទលួ រ ាំដពចដ េះសាំពតរ់បស់រពេះ ងក្រ៏បូតពវីរកាយទ ាំងមនិដងឹខ លនួតាបសានដឃើញរាងរបស់រពេះ ងដេើយាតក់ារសរងួមឥគន ទយ៍ី ដក្ើតដសចក្តដីរតក្អរក្នុងរបូដឆ្ងម

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩០ បឆចយសង្គហទីបនី

របស់រពេះ ង ។ តណាា ម្ដលសងប់ខាងក្នុងដ េះ ក្ក៏្ដរមើក្ដឡើងដចូដដ ើមដឈើមួយដដ ើមម្ដលមានជរ័ ក្នុងដពលម្ដលរតវូដគយក្កា ាំបតិមក្ឆូតដ េះឯង ្នរបស់ដោក្ក្ោ៏ចឈ់ររតងឹទទលួអាហារបណិឌ ាតចុេះពរីាស្តទដដ ើរដៅកានឧ់ទយន ចូលបណណស្តោទកុ្ារតដចាលដេើយដដក្រ ាំពងឹដល់រពេះ ងមនិឆ្ងនអ់ាហារអស់ ៧ នថង ។

ដរឿងដនេះ សម្មតងឱយដឃើញថា តណាា ជាដេតុឱយដក្ើតកាមុាទន គខឺណៈម្ដលតាបសានដឃើញរាងរបស់រពេះ ងដក្ើតដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតដឡើងជារគ្នដ ាំបូងដ េះ ជាដពលម្ដលតណាា ដក្ើត ប ទ ប់មក្ដសចក្តដីពញចតិតដ េះ មានក្មាល ាំងខាល ាំងដឡើង មនិសីុ មនិដដក្រេូត ៧ នថងដ េះ ជាដពលម្ដលកាមុាទនដក្ើតដឡើងដេើយ ។

ក្នុងកាមជាតក្ននទវ ទសនាិត ានដលើក្ដរឿងម្ដលសម្មតងឱយដឃើញដល់ដសចក្តីរបរពតឹតដៅរបស់កាមុាទនម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យតណាា ជាដេតុដ េះថា

រពេះាទរពេមទតតនននគរររាណសីមានរពេះឱរស ២ អងគ រពេះឱរសបងានតាំម្ណងឧបរាជ រពេះឱរសបអូនានតាំម្ណងដស បត ី។ ប ទ ប់មក្ កាលរពេះរាជបតិាអស់រពេះជន មពួក្អាមាតយរពមគ្នន របគល់រាជសមបតតឱិយរពេះឱរសបង ម្តរពេះអងគមនិរតូវការានលេះរាជសមបតតិឱយដល់បអូនដឡើងរគងរាជយជាំនសួ ដេើយដសតចដចញចាក្រពេះនគរដៅកានជ់នបទជាយម្ដន អារស័យដៅជាមួយរតកូ្លដសដ ា ី ១ រទងដ់ធវើការដៅទដី េះ ។ ប ទ ប់មក្អនក្ទ ាំងដ េះ ដងឹថាដោក្ជារពេះរាជកុ្មារ ក្ម៏និរពមឱយដោក្ដធវើការ ដេើយានដលើក្ដោក្ក្នុងឋានៈជារពេះរាជកុ្មារ ។ រគ្នដរកាយមក្ ដសដ ាចូីលដៅគ្នល់រពេះរាជកុ្មារទលូសូមឱយជួយរាប់ដៅរពេះរាជាជាបអូនឱយចុេះសួយស្តរអាក្រឱយដល់ពួក្ដគ រពេះអងគក្ទ៏ទលួដេើយជួយចាតក់ារឱយសមតាមដសចក្តរីាថាន រគ្នដ េះ ពួក្អនក្ភូមដិ េះនងិអនក្ភូមដិផេង ៗ ាន ាំគ្នន មក្គ្នល់រពេះអងគយាំអងវរសូមឱយរពេះរាជារទងដ់លើក្ម្លងសួយដល់ពួក្ដគ ៗ នងឹថាវ យសួយដល់រពេះអងគ ។ រពេះអងគក្ដ៏ផញើស្តរដៅរពេះរាជាឱយរទងដ់លើក្ម្លងរាក្សួ់យដល់ពួក្អនក្រសុក្ដ េះ រពេះរាជាក្រ៏ទង់អនញុ្ញដ ត ។ ពដី េះមក្ ពួក្របជាជនក្ ៏ ាំគ្នន ថាវ យសួយដល់រពេះអងគដធវើឱយដក្ើតោភសកាក រៈធាំដឡើង ដោយដេតុដនេះ ភាពរកី្ចដរមើនរបស់រពេះអងគ ក្រ៏កី្ស្តយធាំដៅ ៗ រទងា់នទលូសុាំជនបទដ េះទ ាំងអស់ ដេើយសុាំរាជសមបតតខិ លេះ រពេះរាជាបអូនក្រ៏ពេះរាជទនឱយានទទលួដេើយក្ ៏

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩១ បឆចយសង្គហទីបនី

ដៅមនិដពញរពេះេទយ័ ការរកី្ចដរមើនដ េះ មានក្មាល ាំងខាល ាំងដឡើងជាលាំោប់ ដទ ើបរទងគ់តិនងឹដដណតើ មរាជសមបតត ិ ដេើយរបួរមួដលើក្ទព័ដៅជតិរពេះនគរបញ្ជូ នស្តរដល់រពេះរាជាឱយរបគល់ រាជសមបតតឱិយ ពុាំដដូចាន េះដទ នងឹរតូវចាាំងគ្នន មនិខាន រពេះរាជាបអូនរទងរ់ពេះច ិត ថា រពេះដជោា ដនេះជារល កាលមុនដនេះ មនិដរតក្អរក្នុងរាជសមបតត ិ ម្តឥឡូវដនេះ គតិមក្ដដណតើ មយក្រាជ-សមបតតវិញិដេើយ រពេះរាជារទងរ់ាថាន ដសចក្តសីន តភិាពដេើយ ានថាវ យរាជសមបតតឱិយដល់រពេះដជោា រគងរាជសមបតត ិធាល ក្ដ់ៅក្នុងអាំណាចននតណាា មនិានដពញរពេះទយ័ក្នុងរាជសមបតតិរតមឹម្តមួយរពេះនគរ មានដសចក្តរីាថាន រាជសមបតតនិននគរដនទ ៗ ដទៀតមនិមានទបីញ្ចប់ននដសចក្តរីាថាន ដឡើយ ។

រគ្នដ េះសក្កដទវរាជរទងដ់មើលសភាពទដូៅក្នុងមនសុេដោក្ ានទតដឃើញរពេះរាជារទងធ់ាល ក្ដ់ៅក្នុងអាំណាចននតណាា ដទើបរតេិះរេិះថា រពេះរាជាអងគដនេះ ជារល មនិមានដសចក្តីដពញចតិតក្នុងរាជសមបតតនិនខ លនួ ដយើងនងឹដធវើឱយដោក្ដងឹខ លនួខ លេះ ដេើយក្ម៏្ក្លងដភទជាមាណពចូលដៅក្នុងរពេះរាជវា ាំង ដេើយចូលគ្នល់រពេះរាជាដោយទលូថា ខ ញុ ាំរពេះអងគមាច ស់ានដឃើញរពេះនគរ ៣ ក្ម្ន លងម្ដលមានធនធានសមបូរដរចើន ខ ញុ ាំរពេះអងគមាច ស់រតូវការរពេះនគរដ េះមក្ថាវ យដល់រពេះអងគ សូមរពេះអងគដរតៀមពលទហានឱយដរសចចុេះ ។ រពេះរាជាដោក្ធាល ក្ដ់ៅក្នុងអាំណាចននដសចក្តដីោភក្ស៏បាយរពេះទយ័ សក្កៈរតាស់នងឹរពេះរាជាដដូចាន េះដេើយ ដសតចក្៏រតឡប់ដៅឋានរបស់ខ លនួវញិ ។ រពេះរាជាក្ដ៏ៅពួក្អាមាតយមក្ដេើយរាប់ថា មានមាណពមាន ក្ច់ងឱ់យរាជសមបតតនិននគរ ៣ មក្ពួក្ដយើង ដដូចាន េះ សុាំឱយពួក្ដោក្ដរតៀមពលទហានឱយ សពវរគប់ដេើយដៅមាណពមក្ឱយដយើង ពួក្អាមាតយក្ ៏ ាំគ្នន ដៅរក្មាណពម្តមនិានជួប ដទើបរតឡប់មក្រកាបទលូរពេះរាជាឱយរទងរ់ជាប រពេះរាជាក្ដ៏ទមនសេដេើយក្រ៏តេិះរេិះថារាជ-សមបតតកិ្ នុងរពេះនគរទ ាំង ៣ ដ េះនងឹរតូវាតប់ងដ់េើយ សភាពដទមនសេម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យដោភៈជាដេតុមានក្មាល ាំងខាល ាំងដធវើឱយរពេះរាជារបឈួនធងន ់ដវជជបណឌិ តមនិអាចពយាលាន ។

ក្នុងកាលដ េះ រពេះដរធសិតវសដរមចការសិក្ាពរីក្ុងតក្កសិោ ក្រ៏តឡប់មក្រសុក្ដឆ្ងព េះដៅកានរ់ពេះនគរររាណសីដ េះ ានឮថារពេះរាជារទងរ់បឈួនខាល ាំងក្ចូ៏លដៅម្ថរក្ា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩២ បឆចយសង្គហទីបនី

ម្តានសុាំឱយរពេះរាជារទងរ់ាប់ដល់ដេតុម្ដលដធវើឱយរបឈួនឱយស្តត ប់សិន រពេះរាជារទងក់្៏រាប់ឱយស្តត ប់រគប់របការ ។ រពេះដរធសិតវដទ ើបរកាបទលូឱយភាញ ក្រ់លឹក្ថា ធមមតាសតវទ ាំងឡាយ រម្មងលេះបងជ់វីតិរបស់ខ លនួ ដររេះម្តសវញិ្ញដ ណក្រទពយនងិអវញិ្ញដ ណក្រទពយទ ាំងអស់សូមបីរពេះអងគ ក្រ៏គប់រគងរាជសមបតតកិ្ នុងរពេះនគរទ ាំង ៤ រពេះអងគក្ដ៏ស្តយអាហារក្នុងភាជនៈទ ាំង ៤ ផទាំដលើស្តថ នទទី ាំង ៤ រទងដ់រគឿងរបោប់ទ ាំង ៤ រពមគ្នន ក្នុងរគ្នម្តមួយមនិាន ។ ដដូចាន េះ រពេះអងគមនិគួរធាល ក្ក់្ នុងអាំណាចតណាា ដររេះតណាា ដនេះ កាលចដរមើនដឡើង រម្មងជាដេតុឱយដក្ើតដសចក្តទីកុ្ ខនងិធាល ក្ក់្ នុងអាយភូមទិ ាំង ៤ ាន ។ ប ទ បព់ដី េះមក្ រពេះដរធសិតវក្ស៏ាំម្ដងធម៌ម្ដលជាគតោិស់ដតឿនចតិតដោយដរចើន អាចដធវើឱយរពេះរាជាធូររស្តលចាក្ដសចក្តីដស្តក្ដៅនងិអាការរបឈួនរេូតដល់ធូររស្តលាន ។

ដរឿងដនេះ បដរងៀនឱយដងឹថា តណាា កាលដក្ើតដឡើងជាដ ាំបូងដ េះ របសិនដបើមនិពយយមដោេះរស្តយ ក្ ៏ ាំឱយរកី្រាលោលកានម់្តដរចើនដឡើង ដេើយក្ក៏ាល យដៅជាឧាទននងឹលាំាក្លេះបង ់។

២. សប្មតង្ត្ណាា ជាបចច័យឱ្យសក្ើត្ទដិាុបាទន

ដសចក្តដីរតក្អរដពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ដ េះ ៗ ជាដេតុឱយយល់ដឃើញខសុម្ដលមនិទក្ទ់ងជាមួយសីលពវតទដិ ានិងិអតតទដិ ាទិ ាំង ២ ដក្ើតដឡើងមុនដ ម្ េះថា ទដិ ាាុទន ។

អារមមណ៍ម្ដលជាដរគឿងឱយដក្ើតដសចក្តដីពញចតិតដ េះ ានដល់ អារមមណ៍ខាងក្នុងនងិ ខាងដរៅ ។ អារមមណ៍ខាងក្នុង គជឺាតួរបស់ខ លនួដ េះឯង ដសចក្តដីពញចតិតរបស់ខ លនួឯងជាដេតុដធវើឱយទដិ ាដិក្ ើតដឡើងាននងិដសចក្តដីពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ខាងដរៅ គវឺតថុម្ដលមានជវីតិនងិមនិមានជវិតីទិ ាំងឡាយដ េះ ក្ជ៏ាដេតុឱយទដិ ាដិក្ ើតដឡើងាន ។ ដចូជារពេះអងគតអិនក្រគប់រគងរក្ងុមថិោិដៅក្នុងម្ដនវដិទេៈ រពេះអងគតដិនេះ មានដសចក្តដីជឿក្នុងរក្យនយិយរបស់ដស បតីមាន ក្ដ់ ម្ េះថា អោតៈ ។ ដស បតអីោតៈមាន ក្ដ់នេះ ានម្ណ ាំឱយរពេះអងគតដិៅកាន់សាំណាក្រ់បស់អាចារយមចិាឆ ទដិ ាមិាន ក្ដ់ ម្ េះថា គុណៈ ជារតកូ្លក្សេបៈដល់លទ ធអិារកាតកាយ ។ រពេះអងគតាិនសួរបញ្ញា ចាំដរេះអាចារយគុណៈថា បដបិតតអិវីដទ ើបដៅដក្ើតក្នុងសុគតាិន ? អាចារយគុណៈដឆលើយថា ការដធវើកុ្សលក្ត ីអកុ្សលក្តឥីឡូវដនេះ មនិានទទលួផលយ៉ាងណា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩៣ បឆចយសង្គហទីបនី

មួយដឡើយ ការបដបិតតចិ ាំដរេះបតិាមាតា រគូអាចារយនងិដោក្ម្ដលចដរមើនដោយគុណក្ម៏និានទទលួផលយ៉ាងណាដចូម្តគ្នន ។ ដដូចនេះ អនក្របកានខ់ លនួថា មានបញ្ញដ ដ េះ ពតិណាស់ដោក្ជាមនសុេលងងដ់ពញចតិតស្តងការបរចិាច គ អនក្មានបញ្ញដ គបឺណឌិ តទ ាំងឡាយដ េះ ពតិជាអនក្ទទលួទន ផលចុងដរកាយននការបរចិាច គដ េះ ក្ម៏និានទទលួផលយ៉ាងចាស់ទន់ម្ភនក្ដឡើយ ដេើយមនិចា ាំាចរ់តូវដធវើអវីដទ កាលមហាក្បបរគប់ ៨៤ មហាក្បបដេើយ ចតិតរបស់សតវទ ាំងឡាយ ក្ន៏ងឹស្តអ តបរសុិទ ធដៅឯង នងឹ ាំគ្នន ចូលដល់រពេះនរិវ នានរចួផុតចាក្សងារវដ តទ ាំងអស់ ។

កាលដោក្អាចារយសម្មតងចប់ដេើយ ដស បតអីោតៈក្គ៏្ន ាំរទដឡើងភាល មថា ម្ដលដោក្អាចារយដរលដដូចនេះ ជាការរតមឹរតូវណាស់ ដររេះខ លនួដ េះឯង កាលភពមុនខ ញុ ាំមាច ស់ានដក្ើតជាអនក្សមាល ប់ដគ្ន ម្តកាលខញុ ាំមាច ស់ស្តល ប់ក្ធ៏ាល ក្ក់ានអ់ាយដេើយរតឡប់ានមក្ដក្ើតជាមនសុេក្នុងជាតដិនេះ ានទទលួសុខសបាយមានតាំម្ណងជាដស បត ី ។ ដដូចនេះ ដទ ើបសម្មតងឱយដឃើញថា អកុ្សលក្ម៏និដធវើឱយានទទលួផលយ៉ាងណា សមដចូរក្យដរលរបស់ដោក្អាចារយ ។

ដស បតអីោតៈជាអនក្រលឹក្ជាតាិនម្តរលឹក្ានរតមឹម្តមួយជាតបិ៉ាុដណាណ េះ ដដូចនេះដទ ើបមនិអាចដងឹដល់ការរបរពតឹតក្ នុងជាតទិ ី ៣ ាន គាឺនយក្ោក ដឈើដៅបូជារពេះដចតយិម្ដលតមកល់រពេះស្តររីកិ្ធាតុរបស់រពេះសមាម សមពុទ ធ ប៉ាុម្ន តដពលជតិស្តល ប់ក្នុងជាតដិ េះ កុ្សល ម្ដលបូជារពេះស្តររីកិ្ធាតុមនិមានឱកាសឱយផលកុ្សលដនទ ៗ ម្ដលជាកុ្សលទបជាងមានឱកាសឱយផលមុន ដដូចនេះ ដទ ើបឱយផលានមក្ដក្ើតជាមនសុេជានខ់ ពស់ ជាដស បតាីនទទលួដសចក្តសុីខក្នុងបចចុបបន នជាតដិនេះ ប៉ាុម្ន តដស បតអីោតៈមនិអាចដងឹដល់ដរឿងរា៉ាវក្នុងជាតទិ ី៣ ដ េះាន ដទើបយល់ចូលចតិតថា អកុ្សលម្ដលខ លនួដធវើទកុ្ក្នុងជាតទិ ី ២ ដ េះ មនិានឱយផលណាដឡើយ ជវីតិរបស់ខ លនួម្ដលចាំដរ ើនរងុដរឿងក្នុងបចចុបបន នជាតដិនេះ ជាវតថុម្ដលដក្ើតដឡើងឯងមនិម្មនជាផលរបស់វតថុណាមួយដឡើយ ។

ក្នុងខណៈដ េះ មានបុរសមាន ក្ជ់ាទសៈដ ម្ េះ ពជីក្ៈ ជាអនក្បដបិតតកិ្ នុងសីលជានចិចានអងគុយស្តត ប់ក្នុងទដី េះផង ។ កាលានឮដោក្អាចារយគុណៈសម្មតងធមយ៌៉ាងដនេះដេើយ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ដស បតអីោតៈដរលសដសើររពមទ ាំងសម្មតងដរឿងរា៉ាវរបស់ខ លនួមក្ឱយស្តត ប ់ ដដូចនេះដេើយ ទសៈពជីក្ៈ ក្ា៏នម្រសក្យាំដឡើងមួយរ ាំដពច ដទើបដរលថា ការសម្មតងនវូធម៌របស់ដោក្អាចារយដ េះ រតមឹរតូវម្តមតង ដររេះខ ញុ ាំមាច ស់ក្ដ៏ចូម្តគ្នន កាលជាតមុិនខ ញុ ាំានដក្ើតជាក្េរតយ៍ិមានរទពយ ៨០ ដកាដ ិដេើយខ ញុ ាំក្ា៏នដធវើបុណយរក្ាសីលជាដរឿយ ៗ មនិានដធវើទចុ ចរតិណាមួយដឡើយ ដល់ដពលខ ញុ ាំស្តល ប់ដៅ កុ្សលម្ដលខ ញុ ាំានដធវើដ េះ ក្ម៏និដឃើញឱយផលដល់ខ ញុ ាំ ឱយខ ញុ ាំានទទលួដសចក្តសុីខ សបាយណាមួយដឡើយ ខ ញុ ាំរតូវមក្ដក្ើតជាមនសុេជានទ់ប ជាទសៈរបស់ដគដដូចនេះ ប៉ាុម្ន តដទេះជាយ៉ាងដនេះក្ត ី ខ ញុ ាំមាច ស់ដៅឧសាេ៍ដធវើបុណយ រក្ាសីលជានចិច មនិានរលឹក្ដល់ដសចក្តលីាំាក្នងិដវៀរចាក្ការដធវើទចុ ចរតិដផេង ៗ ដចូគ្នន ។ កាលខ ញុ ាំមាច ស់ានស្តត ប់ដោក្អាចារយនងិដោក្ដស បតសីម្មតងដរឿងរា៉ាវដដូចនេះ ក្ដ៏ងឹានថា កុ្សលដផេង ៗម្ដលខ ញុ ាំមាច ស់ានដធវើដ េះនងឹមនិានរបដយជនទ៍ដទ ៗ ជារាក្ដ ដររេះខ ញុ ាំមាច ស់ានដធវើបុណយទកុ្ក្នុងជាតមុិនក្ម៏និដឃើញឱយផលដល់ខ ញុ ាំមាច ស់ ដដូចនេះ កុ្សលម្ដលខ ញុ ាំមាច ស់ានដធវើដឡើងថមកី្ នុងជាតដិនេះក្ម៏និឱយផលក្នុងជាតខិាងមុខម្ដរ ដោយដេតុដនេះ ដទើបខ ញុ ាំមាច ស់ឈប់ដជឿថា បុណយមានផល ាបមានផល ។

ដរឿងរា៉ាវរបស់ទសៈពជីក្ៈ ក្រ៏បរពតឹតដៅទាំនងដចូគ្នន នងិដស បតអីោតៈ គទឺសៈ ពជីក្ៈដនេះ រលឹក្ជាតាិនរតមឹម្ត ១ ជាត ិមនិានដងឹថាក្នុងកាលស្តស របស់រពេះក្សេប-សមាម សមពុទ ធអងគដ េះ ទសៈពជីក្ៈដនេះ ានដក្ើតជាអនក្ចញិ្ច ឹមដគ្ន នថងមួយដគ្នម្ដលចញិ្ច ឹមដ េះាត ់ ក្ដ៏ចញដៅរក្ក្នុងនរព ខណៈដ េះមានសមណៈ ១ អងគវដងវងផលូវមក្ជួបអនក្ចញិ្ច ឹមដគ្នដទើបសួរផលូវដនេះដៅណា ។ អនក្ចញិ្ច ឹមដគ្នដ េះ មនិចាប់អារមមណ៍ចាំដរេះសាំនរួបស់រពេះដថរៈដ េះដររេះបាំណងដៅរក្ដគ្នឱយានជួបរបទេះម្តប៉ាុដណាណ េះ រពេះដថរៈដទើបសួរបម្ន ថមដទៀតថា ផលូវដនេះដៅណាជួយរាប់ឱយអាតាម ភាពដងឹផង ។ អនក្ចញិ្ច ឹមដគ្នដងឹ ប៉ាុម្ន តមនិដពញចតិតរាប ់ ដទើបដរលវាចារតដគ្នេះដាេះដាក្ដដូចនេះថា រពេះអងគដនេះ មនិស្តគ ល់កាលៈដទសៈរបម្េលជារតកូ្លទស្តទសីដេើយ វាចាម្ដលដរលដេើយ ក្ស៏ដរមចជាវចកី្មម ប៉ាុម្ន តមនិទនឱ់យផល ានដក្ើតមក្ជាដសដ ាសិីន ប ទ ប់មក្អកុ្សលវចកី្មមម្ដលធាល ប់ដជរដ េះ ដទើបមានឱកាសឱយផល ដោយដេតុដនេះ ស្តល ប់ពដីសដ ាដីេើយ ដទើបានមក្ដក្ើតជាអនក្មានរតកូ្លទបដេើយនងឹរតូវជាទសៈរបស់ដគ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩៥ បឆចយសង្គហទីបនី

រពេះអងគតកិាលស្តត បអ់ាចារយគុណសម្មតងដរឿងរា៉ាវចបដ់េើយរពមទ ាំងានស្តត ប់របវតតិរបស់ដស បតអីោតៈនងិទសៈពជីក្ៈដេើយ ក្ដ៏ពញរពេះទយ័នងឹការមនិដឃើញនវូរប- ដយជនក៍្នុងការដធវើលអនងិមនិដឃើញដទសរបស់ការដធវើអារក្ក្ក់្នុងដពលដ េះ ទដិ ា ិ គកឺារយល់ខសុដក្ើតដឡើងដល់រពេះអងគតដិេើយ ។ កាលរតឡប់មក្ដល់រពេះរាជវា ាំង ក្ឈ៏បដ់ធវើបុណយទន ដេើយបញ្ញជ ឱយដគរេុះដរ ើដរាងទនដចញអស់ ក្ចិ ចការង្ខរក្នុងរសុក្ដផេង ៗ ក្រ៏បគល់ភារៈឱយដល់អាមាតយដធវើជ ាំនសួ ។ ចាំម្ណក្រពេះអងគយក្ចតិតទកុ្ោក្ក់្នុងការដស្តយកាមគុណដផេង ៗ ម្តប៉ាុដណាណ េះ មនិថា ជាវតថុសុចរតិឬទចុចរតិក្ដ៏ោយ ឱយម្តដពញរពេះទយ័ដេើយក្ ៏ ាំរសីរក្មុាំនងិមនិរក្មុាំក្ នុងរសុក្នគររបស់រពេះអងគចូលមក្ ។ របសិនដបើដពញចតិតដេើយ រតូវបង្ខគ ប់ឱយមក្បដរមើខ លនួដោយរបការដផេង ៗ ដធវើឱយរបជាជនទ ាំងឡាយានទទលួដសចក្តដីៅត រក្ហាយយ៉ាងនរក្-ម្លង ។ សូមបីរពេះរាជធតីាម្ដលជាអនក្រជេះថាល ក្នុងការដធវើកុ្សល រក្ាសីលជានចិច ានដរល ោស់ដតឿនសតរិបស់រពេះរាជបតិា សូមអងវរឱយឈប់របរពតឹតអារក្ក្ដ់ទៀត ដោយដលើក្ដេតុផលដផេង ៗ មក្ឱយស្តត ប ់ ប៉ាុម្ន តរពេះអងគតមិនិានដជឿដទ ។ តមក្រពេះដរធសិតវម្ដលជារពេមមាន មថា រទៈ ាននមិតិ តជាតាបសចុេះមក្ដទស ដរាសទ ូម នដោយរបការដផេង ៗ ទីបាំផុតរពេះអងគតដិទ ើបរពមលេះបងទ់ដិ ាាុទនដ េះាន ។

ដរឿងដនេះ សម្មតងឱយដឃើញថា តណាា ានដល់ ដសចក្តដីរតក្អរក្នុងកាមគុណារមមណ៍ជាដេតុឱយដក្ើតទដិ ាាុទនាន ។

៣. សប្មតង្ត្ណាា ជាបចច័យឱ្យសក្ើត្សីលពវត្ុបាទន

ការរតូវការដសចក្តសុីខ គឱឺយឆលងផុតដសចក្តទីកុ្ ខក្ នុងសងារវដ តម៉ាយង ឬមានដសចក្តរីតូវការដសចក្តសុីខក្នុងដទវដោក្ម៉ាយង ។ ដសចក្តរីតូវការទ ាំង ២ យ៉ាងដនេះ ានដ ម្ េះថា តណាាដបើតណាា ទ ាំងដនេះ ដក្ើតដឡើងក្នុងចតិ តរបស់អនក្ណាដេើយ អនក្ដ េះ រម្មងរក្ផលូវបដបិតតខិ លនួដដ ើមបីឱយានទទលួដសចក្តសុីខដចូម្ដលខ លនួរាថាន ។ ក្នុងការបដបិតតខិ លនួដនេះ ដបើានជួបនងឹពួក្សបបុរសម្ដលជាបណឌិ ត ឬខ លនួឯងមានការដងឹក្នុងដគ្នលការណ៍បដបិតតមិ្ដលរតមឹរតូវជាបរយិតតសិ្តស លអលមមដេើយ ការបដបិតតដិ េះ ក្ន៏ងឹដ ាំដណើ រដៅដោយលអ មនិខសុផលូវម្ដលបណឌិ តទ ាំងឡាយរបរពតឹត របសិនដបើអនក្ដ េះ មនិានគប់រក្នងឹពួក្បណឌិ ត ឬមនិមានដសចក្ត ី

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩៦ បឆចយសង្គហទីបនី

ដងឹក្នុងបរយិតតសិ្តស ការបដបិតតដិ េះ ក្ន៏ងឹ ាំដៅកានផ់លូវខសុដោយវដងវងយល់ថា ជាផលូវម្ដលរតូវមាន ២ ផលូវ គបឺដបិតតដិៅក្នុងផលូវដធវើទណឌ ក្មមរាងកាយរបស់ខ លនួឱយានទទលួដសចក្តីលាំាក្ដផេង ៗ ដៅថា អតតក្លិមថានដុយគ ១ ឬបដបិតតដិៅក្នុងផលូវទ ាំនកុ្បរមុងរាងកាយរបស់ខ លនួឱយានទទលួដសចក្តសុីខដផេង ៗ ដៅថា កាមសុខលលិកានដុយគ ១ ។ ការបដបិតតិទ ាំង ២ ផលូវដនេះ ក្សុ៏ទ ធម្តជាការបដបិតតម្ដលខសុផលូវទ ាំងអស់ម្ដលមនិទទលួផលជាសុខតាមម្ដលខ លនួរាថាន ទកុ្ ខរតឡប់ឱយផលផទុយគ្នន គរឺម្មងានទទលួដសចក្តទីកុ្ ខយ៉ាងនរក្ម្លងដឡើងម្ថមដទៀត ។

ការបដបិតតកិ្ នុងផលូវអតតក្លិមថានដុយគដនេះ មានដរចើនវធិ ី ដចូជាការដធវើទណឌ ក្មមរាង-កាយដោយអតអ់ាហារ មនិដដក្ មនិោល ស់ឥរយិបថ មនិងូតទកឹ្ ឬដតុរាងកាយដោយម្ដក្ខ លេះបរដិភាគដភលើងខ លេះ រតា ាំខ លនួក្នុងទកឹ្ខ លេះ ដដក្ដលើម្ដក្ដគ្នលខលេះ ទ ាំងដនេះជាដដ ើមក្ត ី ឬបដបិតតខិ លនួឱយដចូសតវដគ្ន សតវម្ឆកក្ត ីទ ាំងដនេះ ដៅថា អតតក្លិមថានដុយគ ទ ាំងអស់ ។

ក្នុងទដីនេះ ម្ដលដ ម្ េះថា សីលពវតុាទន ដ េះ ានដល់ ការបដបិតតខិ លនួក្ នុងផលូវអតត-ក្លិមថានដុយគដោយវធិរីបរពតឹតខ លនួឱយដចូដគ្ន ដចូម្ឆក ការបដបិតតខិ លនួរបដភទដនេះ ក្ជ៏ាផលម្ដលទក្ទ់ងមក្ពតីណាា ជាដេតុដ េះឯង ។

ក្នុងដរឿងម្ដលដលើក្ដឡើងសម្មតងទកុ្ក្នុងកុ្ក្កុដរាវាទសូរតននមជឈិមបណាណ សក្រពេះាលីថា មានបររិវ ជក្ ២ ក្ ់មាន ក្ដ់ ម្ េះ បុណណៈ ដេើយមាន ក្ដ់ទៀតដ ម្ េះ ដសនយីៈ ទ ាំងពរី ក្់ដនេះរតូវការដសចក្តសុីខក្នុងដទវដោក្ចងា់នជាដទវតាម្ដលមានអាំណាច ដទើប ាំគ្នន បដបិតតិខ លនួដចូសតវដគ្ន សតវសុនខ ដោយយល់ថា របរពតឹតដដូចនេះដេើយ នងឹដធវើឱយក្ដិលសដផេង ៗ មនិដក្ើតនងិអកុ្សលធមច៌ាស់ក្ា៏តដ់ៅាន ។ បុណណបររិវ ជក្បដបិតតខិ លនួដចូម្ឆក ឯដសនយី-បររិវ ជក្ បដបិតតខិ លនួដចូដគ្ន ។ បររិវ ជក្ទ ាំងពរីបដបិតតដិដូចនេះដរឿយ ៗ តមក្ទ ាំង ២ ក្ដ់នេះ ដក្ើតមានដសចក្តសីងេ័យក្នុងការបដបិតតរិបស់ខ លនួថា ការបដបិតតអិនក្ណាលអជាងអនក្ណាក្៏ដ ល្ េះរបម្ក្ក្គ្នន មនិរតូវគ្នន ទបីាំផុតដទើប ាំគ្នន ដៅគ្នល់រពេះសមាម សមពុទ ធ រកាបទលូដរឿងដ េះ ឱយរពេះអងគរទងរ់ជាប ដេើយទលូសួរថា ការបដបិតតរិបស់ខ ញុ ាំទ ាំង ២ ក្ដ់នេះមានអានសិងេយ៉ាងណា បដបិតតដិចូសុនខលអជាងបដបិតតដិចូដគ្ន ឬបដបិតតដិចូដគ្នលអជាងបដបិតតដិចូសុនខ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩៧ បឆចយសង្គហទីបនី

ដេើយខ ញុ ាំមាច ស់ទ ាំង ២ កាលស្តល ប់ពជីាតដិនេះ ដៅដេើយនងឹដៅដក្ើតទណីា ។ ក្នុងកាលដ េះ រពេះសមាម សមពុទ ធានរទងស់ណាត ប់ដេើយ រពេះអងគក្ហ៏ាមបររិវ ជក្ទ ាំង ២ ថាកុ្ាំសួរដដូចនេះដឡើយ រទងហ់ាមដដូចនេះរេូតដល់ដៅ ៣ ដងម្តបររិវ ជក្ទ ាំង ២ ក្ម៏និរពមស្តង ត ់ ដៅម្តទលូសួរដម្ដលដទៀតជាគរមប់ ៤ ដង ។ រពេះអងគដទ ើបរតាស់ថា “មាន លបររិវ ជក្ អនក្ម្ដលបដបិតតិខ លនួដចូសុនខរគប់យ៉ាងដ េះ កាលដបើស្តល ប់ដេើយ ក្ន៏ងឹដៅដក្ើតជាម្ឆកពតិរាក្ដ ដេើយអនក្ម្ដលបដបិតតខិ លនួដចូដគ្នរគប់វតថុ រគប់យ៉ាងដ េះ កាលស្តល ប់ដេើយ ក្ន៏ងឹដៅដក្ើតជាដគ្នពតិរាក្ដដចូគ្នន របសិនដបើថាអនក្ម្ដលបដបិតតដិដូចាន េះ មានដសចក្តយីល់ថា ការបដបិតតខិ លនួដ េះ នងឹជាដេតុឱយានទទលួផលដៅដក្ើតក្នុងដទវដោក្ ជាដទវតាម្ដលមានឫទ ធអិាំណាចយ៉ាងដនេះ ដេើយក្ច៏ាតថ់ា ការយល់ដឃើញជាមចិាឆ ទដិ ា ិ ដដូចាន េះ កាលស្តល បដ់ៅនងឹរតវូដៅដស្តយទកុ្ខក្នុងនរក្ជាមុន កាលផុតពនីរក្ដេើយ ដទើបមក្ដក្ើតជាសតវតរិចាឆ នមតងដទៀត” ។ កាលរពេះសមាម -សមពុទ ធសម្មតងចប់ដេើយបររិវ ជក្ទ ាំង ២ ក្ម៏្រសក្ដឡើងភាល មដោយដសចក្តខីចូចតិ តម្ដលខ លនួានវដងវងរបរពតឹតខសុអស់ដពលដយូ៏រ ប ទ ប់ពដី េះរពេះមានរពេះភាគរទងស់ម្មតងធម៌ដទស ឱយបររិវ ជក្ទ ាំង ២ ស្តត ប ់។ កាលរទងស់ម្មតងចប់ដេើយ បុណណបររិវ ជក្ដរលរក្យដល់នវូនរតសរណគមនជ៍ាទពីងឹទរីលឹក្លេះដចាលនវូលទ ធចិាស់ ក្ចូ៏លជាពុទ ធស្តសនកិ្ជនចាប់ពីដពលដ េះមក្ ចាំម្ណក្ដសនយីៈបររិវ ជក្ដ េះ ក្សូ៏មបពវជាជ ក្នុងរពេះពុទ ធស្តស ដេើយានបាំដពញវបិសេ ក្មមោា នក្ា៏នសដរមចជារពេះអរេន តក្នុងកាលតមក្ ។

ដរឿងដនេះ សម្មតងឱយដឃើញថា តណាា ានដល់ ដសចក្តរីតូវការឱយានទទលួដសចក្តីសុខក្នុងជាតមុិខជាដេតុឱយដក្ើតសីលពវតុាទន គបឺដបិតតកិ្ នុងផលូវខសុ ដចូម្ដលានសម្មតងមក្ដេើយដនេះ ។

៤. សប្មតង្ត្ណាា ជាបចច័យ ាំឱ្យសក្ើត្អត្តវាទុបាទន

តាមធមមតាមនសុេដយើងមានការដឃើញ ការឮ ការដងឹក្លនិ ការដងឹរស ការដងឹសមផសេយ៉ាងដនេះនងឹរតូវរបក្បដោយដេតុ ដោយបចចយ័តាមសមគួរ ដចូជាការដឃើញ គឺចក្ខុទវ រវថិនីងឹដក្ើតដឡើងានដ េះ ក្រ៏តវូអារស័យមានដេតុមានបចចយ័តាមសមគួរគ ឺ

១. មានចក្ខុបស្តទ គមឺានម្ភនក្លអ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩៨ បឆចយសង្គហទីបនី

២. មានរាូរមមណ៍ គមឺានពណ៌ដផេង ៗ ៣. មានអាដោក្ៈ គពឺន ល ឺ៤. មានមនសិការៈ គកឺារតា ាំងចតិត ។

ដបើរគប់បចចយ័ ៤ យ៉ាងដនេះដេើយ ចក្ខុទវ រវថិចីតិ តក្ដ៏ក្ើតដឡើង ដេើយតមក្ក្រ៏តូវមាន មដ ទវ រវថិចីតិ តដក្ើតដឡើងដទៀត ៤ វថិគី ឺ

១. វថិមី្ដលទទលួអារមមណ៍តពចីក្ខុទវ រវថិ ីដ ម្ េះថា អតតីគគេណវថិ ី២. វថិមី្ដលទទលួរាូរមមណ៍តពអីតតីគគេណវថិ ីដ ម្ េះថា សមូេគគេណវថិ ី៣. វថិមី្ដលដងឹរបូរាងសណាា នរបស់រាូរមមណ៍ដ េះ ៗ ដ ម្ េះថា អតថគគេណវថិ ី៤. វថិមី្ដលដងឹដ ម្ េះរបស់រាូរមមណ៍ដ េះ ៗ ដ ម្ េះថា មគគេណវថិ ី។ ដបើមដ ទវ រវថិចីតិ តដក្ើតដឡើងរគប់ ៤ យ៉ាងដនេះដេើយ អនក្ម្ដលដឃើញដ េះ ក្ដ៏ងឹភាល ម

ថាជាវតថុដ េះ វតថុដនេះ ការានឮជាដដ ើមក្រ៏បរពតឹតដៅដចូគ្នន ។

ម្ដលានអធបិាយមក្ដនេះ សម្មតងឱយដឃើញថា វតថុរគប់យ៉ាងម្ដលរបរពតឹតដៅក្នុងដោក្ដនេះ ដរៅពរីបូនងិ មដេើយ ក្ម៏និមានអវីដផេងដទៀត ដេើយក្នុងការដឃើញដចូដរល ដេើយដ េះ អនក្ដឃើញក្ម៏និម្មនដផេង គរឺបូនងិ មដ េះឯងជាអនក្ដឃើញ គចឺក្ខុបស្តទជាមួយចក្ខុទវ រវថិនីងិេទយវតថុជាមួយមដ ទវ រវថិទី ាំង ២ ប៉ាុដណាណ េះ ជាអនក្ដងឹ ជាអនក្ដឃើញជាអនក្ឮ ជាសភាពអនតតៈពតិ ៗ មនិម្មនជាអតតៈ គមឺនិម្មនដយើងដឃើញ អនក្ដ េះដឃើញ អនក្ដនេះដឃើញ ។ ក្នុងឥរយិបថដផេង ៗ ដចូជា ដដក្ ដដ ើរ ឈរ អងគុយនងិការោល ស់បតូរក្នុងឥរយិបថដផេង ៗ ម្ដលសដរមចក្ចិចានដ េះ ក្រ៏តូវអារស័យដេតុបចចយ័ដចូគ្នន ដចូជាក្នុងការដដ ើរម្ដលសដរមចានដ េះ រតូវមានបចចយ័ ៤ យ៉ាងគ ឺ

១. រតូវមានការតា ាំងចតិតដដ ើរ ២. រតូវមានចតិតជាអនក្បញ្ញជ ៣. រតូវមានចតិតជជវាដយធាតុដក្ើតដឡើង ៤. រតូវមានដជើងលអ កាលដបើរគប់ ៤ យ៉ាងដនេះដេើយ ការដដ ើរក្ស៏ដរមចានដេើយ អនក្ម្ដលក្ាំពុងដដ ើរដ េះ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ៩៩ បឆចយសង្គហទីបនី

កាលដបើនយិយតាមសភាវៈ អនក្ដដ ើរ ានដល់ ចតិ ត ដចតសិក្ ជាអនក្មានការតា ាំងចតិតដដ ើរដេើយអនក្បញ្ញជ ចតិ តជ ជវាដយធាតុម្ដលមានដៅក្នុងរាងកាយដ េះ ជាអនក្ជាំរញុ បឋវធីាតុ គឺរាងកាយជាអនក្ដដ ើរ ដេើយសនមតថា ដយើងដដ ើរ បុគគល“ក្”ដដ ើរ បុគគល“ខ”ដដ ើរ ដដូចនេះជាដដ ើម ដសចក្តពីតិដ េះ ដយើងឬសតវបុគគលម្ដលអាចដដ ើរដៅានដ េះមនិមាន មានម្តរបូជាមួយ មប៉ាុដណាណ េះ ។

ក្នុងឥរយិបថដផេង ៗ ក្រ៏បរពតឹតដៅក្នុងទាំនងដចូគ្នន ។ សូមបីការដឃើញ ការឮជាដដ ើមទ ាំងដនេះ នងឹរបរពតឹតដៅតាមដេតុបចចយ័ មនិមានបុគគលណាចាតម់្ចងក្ព៏តិ ប៉ាុម្ន តធមមតាសតវទ ាំងឡាយដ េះ ដបើមានការដឃើញ ការឮដក្ើតដឡើងដេើយ ដបើអារមមណ៍ម្ដលានដឃើញ ានឮជាដដ ើមដ េះ ជាអារមមណ៍ម្ដលលអក្ដ៏ពញចតិតដឡើង ដៅថា ដោភៈ ឬតណាា ដក្ើតដឡើងដេើយដល់អនក្ដ េះ ដបើអារមមណ៍ម្ដលានដឃើញ ានឮជាដដ ើមដ េះ ជាអារមមណ៍មនិលអវញិ ក្ដ៏ក្ើតដសចក្តមីនិចូលចតិតដឡើង ដៅថា ដទសៈដក្ើតដឡើងដេើយដល់អនក្ដ េះ ប៉ាុម្ន តអារមមណ៍ម្ដលជាដេតុឱយដទសៈដក្ើតដឡើងមនិជាដេតុក្នុងការរបកានម់ា ាំចតិ តរបស់សតវទ ាំងឡាយម្ដលដធវើឱយមានឧាទនដក្ើតដឡើងានដទ ។

ចាំម្ណក្អារមមណ៍ម្ដលជាដេតុឱយដោភៈដក្ើតដឡើងដ េះ រម្មងមានអាំណាចចងចតិតសតវទ ាំងឡាយឱយដក្ើតឧាទនរបកានម់ា ាំដឡើងាន ដរលគ ឺកាលដបើដគានដឃើញ ឬានឮអារមមណ៍ម្ដលជាទចូីលចតិតដពញចតិតដរឿយ ៗ ក្ដ៏ធវើឱយចតិ តអនក្ដ េះរបកានអ់ារមមណ៍ដ េះ ៗ ទកុ្មនិរពមម្លង ។ ការរបកានអ់ារមមណ៍ទកុ្មនិរពមម្លងយ៉ាងដនេះ ក្ដ៏ៅថា ឧាទន ដេើយក្នុងដវោជាមួយគ្នន ដ េះ អនក្ម្ដលមានការយល់ខសុក្នុងខន ធ ៥ ម្ដលដក្ើតដឡើងដេើយ ក្នុងខណៈដឃើញ ខណៈានឮជាដដ ើមដ េះថា ដយើងដឃើញ ដយើងឮ ដយើងគតិ ដយើងនយិយ ដយើងបរដិភាគ ដយើងអងគុយ ដយើងដដក្ ដយើងដដ ើរយ៉ាងដនេះជាដដ ើមចាតជ់ាអតតវាទាុទនដក្ើតដឡើង ក្ដ៏ររេះអារស័យតណាា ជាដេតុ ។ ដចូមានដរឿងម្ដលជាឧទេរណ៍ថាក្នុងរក្ុងដវស្តលីមាននរិគន ថមាន ក្ ់ដ ម្ េះថា សចចក្ៈ អគគដិវសនដគ្នរត នរិគន ថមាន ក្ដ់នេះ ានយក្បន ទេះម្ដក្មក្ចងពទ័ ធរតងដ់រេះជានចិច ដររេះមានការយល់ដឃើញថា ខ លនួជាអនក្មានបញ្ញដ ដរចើន ដបើមនិយក្បន ទេះម្ដក្មក្ចងដដ ើមបីរក្ាបញ្ញដ ទកុ្ដទ ដរេះរបស់ដគនងិរតូវម្បក្ជាចាំម្ណក្សចចក្ៈនរិគន ថមាន ក្ដ់នេះ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០០ បឆចយសង្គហទីបនី

របកាសខលនួថា “មនិថាអនក្ណាមាន ក្ ់អាចារយណាមាន ក្ក់្ដ៏ោយ ដបើមក្ដរលវាទៈជាមួយដយើងដេើយ អនក្ដ េះនងិរតូវមានអាការតក្ស់លុតញ័រខ លនួញក្ស់្តច ់កុ្ ាំថាម្តមនសុេដឡើយ សូមបីពួក្ អនក្តារក្ាដដ ើមដឈើ ដបើដយើងដរលវាចាដេើយ នងឹរតូវដក្ើតអាការញ័រដចូគ្នន ។ សចចក្ៈនរិគន ថរបកាសដដូចនេះជានចិច ដសចក្តពីតិក្នុងដវោដ េះ អនក្ម្ដលតា ាំងខ លនួជាអាចារយដផេង ៗ ក្៏មនិអាចនងឹតបតវាទៈជាមួយសចចក្ៈនរិគន ថានដទ ដោយដេតុដនេះ ដទ ើបដធវើឱយសចចក្ៈនរិគន ថមានដសចក្តតីដមកើងខ លនួខាល ាំងដឡើង ៗ ។

តមក្នថងមួយសចចក្ៈនរិគន ថានឮថា រពេះសមណដគ្នតមសមាម សមពុទ ធរទងដ់ទស ថាសតវទ ាំងឡាយដនេះ សុទ ធម្តមានខន ធ ៥ ទ ាំងអស់ ដេើយមានដសចក្តដីក្ើតរលតជ់ានចិច ដររេះដេតុដ េះ ដទើបជាអនចិចៈ មនិដទៀង ជាទកុ្ខ មនិតា ាំងដៅ ានជាអនតាត ពតិ ៗ រក្តួខ លនួជាមាច ស់ របស់មនិមាន ។ សតវទ ាំងឡាយកុ្ាំយល់ខសុក្នុងរាងកាយរបស់ខ លនួថាជាដយើង ជាដគ ជារសីជារបុស សចចក្ៈនរិគន ថានឮដ ាំណឹងដនេះដេើយ ក្ច៏ងដ់ៅគ្នល់ដដ ើមបីដលើក្វាទៈជាមួយរពេះ-សមាម សមពុទ ធ ដទ ើបបបួលពួក្ក្េរតលិចឆវ ី៥០០ អងគឱយដៅជាមួយផង ដេើយនយិយអួតចាំដរេះក្េរតលិចឆវទី ាំងដ េះថា សូមឱយពួក្ដោក្ចា ាំដមើល ដយើងនងឹដធវើឱយរពេះសមណដគ្នតមសលុតខាល ចចាំដរេះវាទៈរបស់ដយើងឱយដចូពម្ពម្ដលចាប់រតងក់្ ។ លាំោប់ដ េះ សចចក្ៈនរិគន ថរពមទ ាំងក្េរតលិចឆវ ី៥០០ អងគក្ ៏ ាំគ្នន ដៅគ្នល់រពេះសមាម សមពុទ ធទលូសូមអនញុ្ញដ តដេើយ សចចក្ៈនរិគន ថទលូសួរដឡើងថា “បពរិតរពេះសមណដគ្នតមដច៏ដរមើន ដោក្អប់រ ាំស្តវក័្របស់ដោក្ដោយធម៌យ៉ាងណា” ។ រពេះអងគរទងត់បថា “ដយើងអប់រ ាំស្តវក័្របស់ដយើងដោយធម៌ គខឺន ធ ៥ម្ដលរាក្ដជាសតវទ ាំងឡាយដ េះសុទ ធម្តជាអនចិចាំ ទកុ្ ខាំ អនតាត គមឺនិដទៀង ជាទកុ្ខ មនិានដៅក្នុងអាំណាចបង្ខគ ប់បញ្ញជ របស់អនក្ណាមនិម្មនតួខ លនួដយើងដគដដូចនេះ” ។

សចចក្ៈនរិគន ថនយិយដឡើងថា “បពរិតរពេះសមណដគ្នតមដច៏ដរមើន ធមមតាពូជម្ផលដឈើដផេង ៗ ម្ដលនងឹចដរមើនលូតោស់ដឡើងានក្រ៏តូវអារស័យម្ផនដយី៉ាងណា ពួក្សតវទ ាំងឡាយអារស័យខន ធ ៥ ដេើយ ក្រ៏ម្មងានដស្តយដសចក្តសុីខខ លេះ ទកុ្ ខខ លេះ ដធវើកុ្សលខ លេះ អកុ្សលខលេះ ម្សវងរក្ដសចក្តសុីខក្នុងមគគខ លេះ ផលខ លេះ ដេើយក្នុងចដ ល េះម្ដលដៅមានជវីតិដ េះអតាត តួខ លនួក្ដ៏ៅមាន ដររេះដេតុដ េះ ក្នុងការម្ដលរពេះសមណដគ្នតមសម្មតងថា សជពវ ធោមប

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០១ បឆចយសង្គហទីបនី

អនោឍប ដ េះរតូវយ៉ាងណា” ។ រពេះពុទ ធរទងរ់តាស់តបថា “ក្នុងការម្ដលអនក្ដរលដដូចនេះ មាននយ័ថា ដោក្មានដសចក្តយីល់ដឃើញថាខន ធ ៥ ដ េះ ជាតួខ លនួរបស់ដយើង ដដូចនេះម្មនឬ ?” សចចក្ៈទលូតបថា “ការយល់ដឃើញម្បបដនេះ មនិម្មនម្តខ ញុ ាំរពេះអងគមាន ក្ដ់ េះដទ សូមបីពួក្អនក្ម្ដលអងគុយដៅទដីនេះ ក្ម៏ានការយល់ដឃើញដដូចនេះម្ដរ” ។ រពេះសមាម សមពុទ ធរទងរ់តាស់ថា “អនក្មនិរតូវដលើក្យក្អនក្ដផេងចូលមក្អាងដទ តថាគតចងដ់ងឹការយល់ដឃើញរបស់អនក្ម្តមាន ក្់ប៉ាុដណាណ េះ” ។ សចចក្ៈនរិគន ថទលូថា “ពតិម្មន ខ ញុ ាំរពេះអងគមានការយល់ដឃើញដដូចាន េះ” ។ រពេះអងគរតាស់ថា “ដបើអនក្មានដសចក្តយីល់ដឃើញដដូចាន េះ តថាគតចងសួ់រថា ធមមតាអនក្ម្ដលជាក្េរតដ េះ មានអាំណាចជាឥសេរៈក្នុងរបដទសរបស់ខ លនួថាអនក្ម្ដលគួរតេិះដដៀល ក្ត៏េិះដដៀល អនក្ម្ដលគួរសរដសើរ ក្ស៏រដសើរាន អនក្ម្ដលគួរសមាល ប ់ ក្ស៏មាល បា់ន អនក្ម្ដលគួរដដញ ក្៏ដដញានដដូចនេះឬ ?” សចចក្ៈនរិគន ថដឆលើយថា “រតូវដេើយ” ។ រពេះអងគរតាស់សួរថា “ដបើដដូចាន េះអនក្អាចទទលួានដទថា អនក្មានឥសេរៈក្នុងរាងកាយរបស់អនក្ អនក្អាចបញ្ញជ ឱយរបូរាងម្ដលមនិស្តអ តឱយស្តអ ត ឬបង្ខគ ប់មនិឱយសក្ស់កូ វ ដធមញាក្ ់ម្សបក្រជញួ ឱយមានរបូរាង ដចូជាក្ាំដោេះ ៗ អាយុ ១៦ ដដូចនេះានឬដទ ?” សចចក្ៈនរិគន ថកាលានឮរក្យសួររបស់រពេះសមាម - សមពុទ ធ ក្គ៏តិក្នុងចតិ តថា “ដបើដយើងដឆលើយថាអាចរគប់រគងរាងកាយឱយរបរពតឹតដៅតាមដសចក្តីដពញចតិតរបស់ដយើងាន ពួក្ក្េរតលិចឆវ ី ក្ ៏ ាំគ្នន ម្រសក្សូមឱយដយើងបង្ខគ បរ់ាងកាយរបស់ដយើងម្ដលមនិស្តអ តឱយរតឡប់ជារសស់ស្តអ តដឡើង ដយើងនងឹធាល ក្ឋ់ានៈម្ដលលាំាក្ ៗ ម្តដបើដយើងដឆលើយថា មនិអាចនងឹបង្ខគ ប់បញ្ញជ ឱយរាងកាយរបស់ដយើងរបរពតឹតដៅតាមដសចក្តរីាថានាន ដយើងក្រ៏តូវទទលួការរា៉ាប់រងរក្យរបស់រពេះសមណដគ្នតមម្ដលដរលថា សជពវ ធោមប អនោឍប ដេើយរពេះសមណដគ្នតមនងឹឈនេះដយើងពតិរាក្ដ ។ សចចក្ៈគតិដៅគតិមក្ដេើយ ក្ន៏យិយមនិដចញដទើបដៅដសងៀមរពដងើយ ដទើបរពេះសមាម សមពុទ ធរទងោ់ស់ដតឿនថា “ដេតុអវីអនក្ដៅដសងៀម សូមដោេះរស្តយវាទៈរបស់តថាគត” សចចក្ៈក្ដ៏ៅដសងៀមនយិយមនិដចញ ។

ក្នុងដវោដ េះ សក្កដទវរាជក្ន៏មិតិ តកាយជាយក្េមាននដកានដ់ ាំបងម្ដក្ចូលមក្ក្ម្ន លងសចចក្ៈដលើក្ដ ាំបងដឡើងបាំរងុនងឹវាយ ដេើយដរលថា “សចចក្ៈ រពេះតថាគតសួរអនក្ ដេតុអវីអនក្ដៅដសងៀមមនិដឆលើយ ដបើអនក្មនិដឆលើយ ដយើងនងឹវាយអនក្ដោយដាំបងដនេះ ឱយក្ាលរបស់

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០២ បឆចយសង្គហទីបនី

អនក្ម្បក្ជា ៧ ចាំម្ណក្ ក្នុងកាលឥឡូវដនេះ” ។ ដវោម្ដលរពេះឥន ទនមិតិ តជាយក្េចូលមក្នយិយជាមួយសចចក្ៈដ េះ អនក្ដផេង ៗ ដៅក្នុងទដី េះ មនិមានអនក្ណាដមើលដឃើញមានម្តរពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់នងិសចចក្ៈប៉ាុដណាណ េះម្ដលដមើលដឃើញ ។ កាលសចចក្ៈដឃើញដដូចាន េះដេើយក្ម៏និអាចដៅដសងៀមាន ក្ដ៏ឆលើយថា “ខ ញុ ាំមាច ស់នងឹដោេះរស្តយវាទៈរបស់រពេះតថាគតឥឡូវដនេះ” ។ រពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់រពេះអងគសួរដទៀតថា “សចចក្ៈ របូរបស់អនក្ ម្ដលអនក្មានឥសេរៈដ េះ មនិស្តអ ត មនិរសស់ អនក្នងឹបង្ខគ ប់បញ្ញជ ឱយរសស់ស្តអ តដចូរបូរបស់ពួក្ក្េរតលិចឆវដី េះ ឱយរបរពតឹតដៅានឬ ?” សចចក្ៈានទលូដឆលើយថា “បង្ខគ ប់បញ្ញជ ឱយរបរពតឹតដៅដដូចាន េះមនិានដទ” ។ រពេះសមាម សមពុទ ធរតាស់ថា “សចចក្ៈអនក្ចូលរបយ័តនរក្យដោេះរស្តយរបស់អនក្ឱយលអ រក្យនយិយរបស់អនក្ខាងដដ ើមនងិខាងចុងផទុយគ្នន ” ដេើយ ។ រពេះអងគសួរដទៀតថា “របូរាងកាយរបស់អនក្ម្ដលជាឥសេរៈដ េះ អនក្នងឹបង្ខគ ប់ឱយបតូរោល ស់តាមដសចក្តីរាថាន របស់អនក្ានឬដទ ?” សចចក្ៈានទលូថា “របូរាងរបស់ខ ញុ ាំរពេះអងគមនិអាចបង្ខគ ប់ឱយរបរពតឹតតាមដសចក្តដីពញចតិតានដទ” រពេះសមាម សមពុទ ធរទងសួ់រដទៀតថា “មានមនសុេមាន ក្់ក្ាំពុងានទទលួដសចក្តលីាំាក្កាយ លាំាក្ចតិតម្តអនក្ដ េះ ដឃើញថា ដសចក្តលីាំាក្ដនេះ ជាតួខ លនួជាដយើង កាលយល់ដឃើញយ៉ាងដនេះដេើយ ដសចក្តលីាំាក្ដ េះនងឹាតដ់ៅានឬដទ ?” សចចក្ៈទលូដឆលើយថា “មនិាតដ់ទ” ។ រពេះសមាម សមពុទ ធរទងរ់តាស់សួរដទៀតថា “ខន ធ ៥ ម្ដលជាទកុ្ខដ េះ អនក្ក្ាំពុងរបកានយ់ក្ថា ជាខ លនួជាដយើង ជាដគ ដដូចនេះមនិម្មនឬ ?” សចចក្ៈទលូដឆលើយថា “ម្មនដេើយ ខ ញុ ាំរពេះអងគរបកានដ់ដូចាន េះ ” ។

រពេះសមាម សមពុទ ធរទងសួ់រដទៀតថា “បុគគលម្ដលម្សវងរក្ខ លមឹដឈើម្តដៅកាតដ់ដ ើមដចក្បក្ដចញដដ ើមបីរក្ខ លមឹរក្យ៉ាងណា ក្រ៏ក្មនិជួប ដររេះដដ ើមដចក្ដ េះ ជាដដ ើមដឈើម្ដលរក្ខ លមឹមនិាន ដេើយទបីាំផុតក្ម៏និានអវីជាខ លមឹស្តរ ចាំណុចដនេះយ៉ាងណា វាទៈរបស់អនក្ក្ដ៏ដូចាន េះ ម្ដរ ។ ដពលម្ដលអនក្ដរលរបកានម់ា ាំថាខន ធ ៥ ដនេះ មានតួខ លនួជាខ លមឹស្តរ ម្តកាលដបើអនក្(សចចក្ៈ) ានដងឹក្នុងខន ធ ៥ លមមរបមាណមានតថាគតជាដដ ើមសួរដៅសួរមក្ដេើយ ក្ដ៏ឃើញានថា វាទៈរបស់អនក្មនិមានអវីជាខ លមឹជាស្តរៈានដឡើយ ដេើយតាមម្ដលអនក្ធាល ប់ានដរលថា មនិថាអនក្ណាក្ដ៏ោយម្ដលដយើងានដលើក្វាទៈជាមួយ អនក្ដ េះនងឹមានអាការ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០៣ បឆចយសង្គហទីបនី

តក្ស់លុត ភតិភយ័ ម្បក្ដញើសេូរដចញមក្ ។ ឥឡូវដនេះ តថាគតជាអនក្ដលើក្វាទៈជាមួយអនក្ តថាគតក្ម៏និមានដញើសេូរ អនក្ឯងរតឡប់ជាអនក្មានដញើសេូរមក្” ។ សចចក្ៈក្ម៏និអាចដឆលើយាន ក្អ៏ងគុយឱនមុខចុេះ ដសងៀមក្នុងទដី េះ ។ ក្នុងទបីាំផុតសចចក្ៈនរិគន ថ ក្ទ៏លូអារាធ រពេះសមាម សមពុទ ធរពមដោយស្តវក័្ឱយដៅទទលួចង្ខា នក់្ នុងសាំណាក្រ់បស់ខ លនួដៅនថងម្សអក្ ។

ដរឿងដនេះ សម្មតងឱយដឃើញថា តណាា ជាដេតុឱយអតតវាទាុទនដក្ើត ដចូសចចក្ៈនរិគន ថអនក្មានការដពញចតិតក្នុងខន ធ ៥ របស់ខ លនួជាដេតុឱយដក្ើតដសចក្តយីល់ដឃើញខសុក្នុងខន ធ ៥ របស់ខ លនួជាអតតវាទាុទនដចូម្ដលានសម្មតងមក្ដនេះ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ឧបាទន ១. គហណលកណ ំមានការរបកានម់ា ាំជាលក្ខណៈ ២. អមុចចនរសំ មានការមនិដោេះម្លងជាក្ចិច ៣. ត្ណ្ហបទឡហត្តទិដឋបិចចុបបបទោឋបនំ មានតណាា ម្ដលមានក្មាល ាំងយ៉ាងមា ាំនងិមានដសចក្តយីល់ខសុជាអាការរាក្ដ ៤. ត្ណ្ហបបទោឋបនំ មានតណាា ជាដេតុជតិ ។

សសគង្ខគ ុះបចច័យ ២៤ ចូលក្នុង្បទថា ត្ណាា ែបចចោ ឧបាទនាំ ១. តណាា ម្ដលដក្ើតមុន ៗ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់កាមុាទនម្ដលដក្ើតដរកាយ ៗ

ដ េះានដោយអាំណាចបចចយ័ ១ គបឺក្តូបនសិេយបចចយ័ ។ ២. តណាា ម្ដលដក្ើតមុន ៗ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ទដិ ាបុាាទន សីលពវតុាទន

អតតវាទាុទនម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយខ លនួដ េះានដោយអាំណាចបចចយ័ ៧ គ ឺ១. ដេតុបបចចយ័ ២. សេជាតបបចចយ័ ៣. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៤. សេជាតនសិេយបបចចយ័ ៥. សមបយុតតបបចចយ័ ៦. សេជាតតថបិបចចយ័ ៧. សេជាតអវគិតបបចចយ័ ។ ៣. តណាា ម្ដលដក្ើតមុន ៗ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ឧាទន ៣ (ដវៀរកាមុាទន)

ម្ដលដក្ើតដរកាយ ៗ ដ េះានដោយអាំណាចបចចយ័ ១ គបឺក្តូបនសិេយបបចចយ័ ។ ត្ណ្ហបបបបចចយា ឧបាទានំ (សមភតិ្) ចប់

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០៤ បឆចយសង្គហទីបនី

៩. ឧបាទានបចចយា ភជវា (សមភវតិ្) ភពរម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យឧាទនជាដេតុ ។ ឧាទន ម្ដលជា

ដេតុឱយដក្ើតភព ានដល់ ឧាទន ៤ មានកាមុាទនជាដដ ើម ដចូម្ដលានសម្មតងរចួដេើយដ េះឯង ។

ភវៈមាន ២ ោ៉ា ង្ ១. កមមភវៈ ការតាក្ម់្តងម្ដលដធវើឱយផលដក្ើតដឡើង ានដល់ អកុ្សលដចត ១២

ដោក្យិកុ្សលដចត ១៧ រមួជាដចត ២៩ ២. ឧបបត្តិភវៈ ផលម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងភពដ េះ ៗ ដោយអារស័យក្មមភវៈ ានដល់

ដោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ ដចតសិក្ ៣៥ ក្មមជជរបូ ២០ ។ កាលដបើដរលដោយបុគគោធោិា ន ក្មមភវៈ ានដល់ អាំដពើម្ដលដធវើដោយកាយ វាចា

ចតិតក្ នុងវតថុម្ដលលអនងិមនិលអរបស់បុគគលទដូៅ (ដវៀររពេះអរេន ត) ។ ចាំម្ណក្ ឧបបតតភិវៈ វញិានដល់ សតវទ ាំងឡាយម្ដលដៅក្នុងភូម ិ៣១ រពមទ ាំងការដឃើញ ការឮ ការដងឹក្លនិ ការដងឹរសជាដដ ើម ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា ភវៈ ១. ភវតិ្ ឯត្ោមបត្ិ = ភជវា ផលរម្មងដក្ើតដឡើងដោយអារស័យក្មមដ េះ ដររេះ

ដេតុដ េះ ក្មមម្ដលជាដេតុរបស់ផលដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា ភវៈ ។ ២. កមមជមវ ភជវា = កមមភជវា ក្មមដ េះឯង ជាដេតុឱយដក្ើតផល ដររេះដេតុដ េះ

ដទើបដ ម្ េះថា ក្មមភវ ានដល់ អកុ្សលដចត ១២ ដោក្យិកុ្សលដចត ១៧ ។

៣. ឧបបជជតី្តិ្ =ឧបបត្ត ិ ធមមជាតណិា រម្មងចូលដៅដក្ើតក្នុងភពថម ី ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា ឧបបតត ិ។

៤. ភវតី្តិ្ = ភជវា ធមមជាតណិាានដក្ើតដឡើងដររេះអារស័យក្មម ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា ភវៈ ។

៥. ឧបបត្ត ិច ោ ភជវា ច្តិ្ = ឧបបត្តិភជវា ធមមជាតណិាចូលដៅដក្ើតក្នុងភពថមីផងានដក្ើតដឡើងដររេះអារស័យក្មមផង ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា ឧបបតតភិវៈ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០៥ បឆចយសង្គហទីបនី

ានដល់ ដោក្យិវាិក្ចតិត ៣២ ដចតសិក្ ៣៥ នងិក្មមជជរបូ ២០ ។

ប្ចក្ក្មមភវៈសោយទវ រ ក្មមភវៈដនេះ កាលដបើម្ចក្ដោយទវ រដេើយមាន ៣ គ ឺ

១. ក្មមភវៈម្ដលដក្ើតផលូវកាយ ដ ម្ េះថា កាយក្មម ានដល់ អកុ្សលក្មម ១២ នងិមហាកុ្សលក្មម ៨ ។

២. ក្មមភវៈម្ដលដក្ើតតាមផលូវវាចា ដ ម្ េះថា វចកី្មម ានដល់ អកុ្សលក្មម ១២ នងិមហាកុ្សលក្មម ៨ ។

៣. ក្មមភវៈម្ដលដក្ើតតាមផលូវចតិ ត ដ ម្ េះថា មដ ក្មម ានដល់ អកុ្សលក្មម ១២ មហាកុ្សលក្មម ៨ នងិមេគគតកុ្សលក្មម ៩ ។

ឧបបត្តិភវៈមាន ៩ គ ឺសពាលសោយភូម ិ

១. កាមភវៈ ានដល់ កាមវាិក្ចតិត ២៣ ដចតសិក្ ៣៣ ក្មមជជរបូ ២០ ២. របូភវៈ ានដល់ របូវាិក្ចតិត ៥ ចក្ខុវញិ្ញដ ណ ២ ដស្តតវញិ្ញដ ណ ២ សមបដចិឆន នចតិ ត ២ សន តរីណចតិត ៣ ដចតសិក្ ៣៥ ក្មមជជរបូ ១៥ ៣. អរបូភវៈ ានដល់ អរបូវាិក្ចតិត ៤ ដចតសិក្ ៣០ ។

សពាលសោយចិត្ត ៤. សញ្ដ ីភវៈ ានដល់ ដោក្យិវាិក្ចតិត ៣១ (ដវៀរដនវសញ្ញដ សញ្ញដ យតនវាិក្) ដចតសិក្ ៣៥ ក្មមជជរបូ ២០ ៥. អសញ្ដ ីភវៈ ានដល់ ជវីតិនវក្ក្ោបៈ(មនិមានចតិត) ៦. ដនវសញ្ដ ី សញ្ដ ីភវៈ ានដល់ ដនវសញ្ញដ សញ្ញដ យតនវាិក្ចតិត ១ ដចតសិក្ ៣០ ។

សពាលសោយខនធ ៧. ឯក្ដវាការភវៈ ានដល់ ជវីតិនវក្ោប

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០៦ បឆចយសង្គហទីបនី

៨. ចតុដវាការភវៈ ានដល់ អរបូវាិក្ចតិត ៤ ដចតសិក្ ៣០ ៩. បដញ្ញច វាការភវៈ ានដល់ កាមវាិក្ចតិត ២៣ របូវាិក្ចតិត ៥ ដចតសិក្ ៣៥ នងិ

ក្មមជចរបូ ២០ ។

ន័យម៉ាាង្សទៀត្ ឧបបត្តភិវៈមាន ៩ គ ឺ១. នតតកាយ នតតសញ្ដ ីភវៈ ានដល់ សតវម្ដលដក្ើតដៅក្នុងកាមសុគតភូិម ិ៧ ២. នតតកាយឯក្តតសញ្ដ ីភវៈ ានដល់ សតវម្ដលដក្ើតដៅក្នុងអាយភូម ិ៤ នងិ

បឋមជានភូម៣ិ ៣. ឯក្តតកាយ នតតសញ្ដ ីភវៈ ានដល់ សតវម្ដលដក្ើតដៅក្នុងទតុយិជានភូម ិ៣ ៤. ឯក្តតកាយឯក្តតសញ្ដ ីភវៈ ានដល់ សតវម្ដលដក្ើតដៅក្នុងតតយិជានភូម ិ៣ នងិ

ចតុតថជានភូម ិ៦ (ដវៀរអសញ្ដសតតភូម)ិ ៥. អសញ្ដ ីភវៈ ានដល់ សតវម្ដលដក្ើតដៅក្នុងអសញ្ដ ីសតតភូម ិ៦. អាកាស្តនញ្ចយតនភវៈ ានដល់ សតវម្ដលដក្ើតដៅក្នុងអាកាស្តនញ្ញច យតនភូម ិ៧. វញិ្ញដ ណញ្ញច យតនភវៈ ានដល់ សតវម្ដលដក្ើតដៅក្នុងវញិ្ញដ ណញ្ញច យតនភូម ិ៨. អាក្ញិ្ចញ្ញដ យតនភវៈ ានដល់ សតវម្ដលដក្ើតដៅក្នុងអាក្ញិ្ចញ្ញដ យតនភូម ិ៩. ដនវសញ្ញដ សញ្ញដ យតនភវៈ ានដល់ សតវម្ដលដក្ើតដៅក្នុងដនវសញ្ញដ -

សញ្ញដ យតនភូម។ិ

សប្មតង្ឧបបត្តភិវៈ ៩ សោយបុគគលាធិោា ន ១. កាមភវៈ ានដល់ អាយសតវមានតរិចាឆ ន មនសុេ ដទវតាជាដដ ើម ២. របូភវៈ ានដល់ របូរពេមទ ាំងឡាយ ៣. អរបូភវៈ ានដល់ អរបូរពេមទ ាំងឡាយ ៤. សញ្ដ ីភវៈ ានដល់ អាយសតវ មនសុេ ដទវតា របូរពេម អរបូរពេម (ដវៀរដនវ-

សញ្ញដ សញ្ញដ យតនរពេម) ៥. អសញ្ដ ីភវៈ ានដល់ អសញ្ដសតតរពេម ៦. ដនវសញ្ដ ី សញ្ដ ីភវៈ ានដល់ ដនវសញ្ញដ សញ្ញដ យតនរពេម

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០៧ បឆចយសង្គហទីបនី

៧. ឯក្ដវាការភវៈ ានដល់ អសញ្ដសតតរពេម ៨. ចតុដវាការភវៈ ានដល់ អរបូរពេម ៩. បញ្ច ដវាការភវៈ ានដល់ អាយសតវ មនសុេ ដទវតា របូរពេម ឧបបតតភិវៈទ ាំង៩ ដចូម្ដលានសម្មតងមក្ដេើយដនេះ ដបើសដងខបាន ៣ គ ឺ ១. កាមភវៈ ២. របូភវៈ ៣. អរបូភវៈ

ក្មមភវៈនងិឧបបតតភិវៈទ ាំង ២ ម្ដលដរលដេើយដនេះ រាក្ដដក្ើតដឡើងាន ដររេះអារស័យឧាទនទ ាំង ៤ ជាដេតុនងិភវៈទ ាំង ២ ដនេះ ក្ជ៏ាដេតុនងិជាផលដល់គ្នន នងឹគ្នន ានដរលគ ឺ

របសិនដបើដរលដល់កាលម្ដលជាអ គត ក្មមភវៈជាដេតុ ឧបបតតភិវៈជាផល មាននយ័ថា សតវទ ាំងឡាយម្ដលជាឧបបតតភិវៈដ េះ រាក្ដដឡើងាន ដររេះអារស័យការរបរពតឹតដផេង ៗ ដោយកាយ វាចា ចតិតម្ដលជាអកុ្សលក្មមភវៈនងិដោក្យិកុ្សលក្មមភវៈជាដេតុដនេះចាតជ់ាជនក្ដេតុ ។ ដចូរពេះអដ ាក្ថាចារយសម្មតងទកុ្ក្នុងសដមាម េវដិ ទនថីា ត្រត្សបឝឧបបត្តិជហតុ្ ភូតំ្ កមមំ កមមភជវា កមមនិពវោឍប ខនាថប ឧបបត្តិភជវា ក្នុងភវៈទ ាំង ២ យ៉ាងដ េះ អកុ្សលក្មមនងិដោក្យិកុ្សលក្មមដចត ម្ដលជាដេតុននការដក្ើតដឡើងរបស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ ដ ម្ េះថា ក្មមភវៈ ខន ធ ៥ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យក្មមភវៈដ េះ ដ ម្ េះថា ឧបបតតភិវៈ ។

របសិនដបើដរលដល់កាលម្ដលជាបចចុបបន ន ឧបបតតភិវៈជាដេតុ ក្មមភវៈជាផលដររេះការង្ខរទ ាំងឡាយម្ដលទក្ទ់ងដោយកាយ វាចា ចតិតរាក្ដដឡើងាន ក្ដ៏ររេះអារស័យសតវទ ាំងឡាយម្ដលជាឧបបតតភិវៈជាដេតុ ដររេះដេតុដនេះឯង ដទើបបណឌិ តទ ាំងឡាយានដរលរក្យម្ណ ាំទកុ្ថា

អមតំ្ មិយបយោជនន ជរោជនន និជជរំ និពវុតំ្ ត្បោជនន និជមយបយ ជ្នទិនា សិវ ំ។

បុគគលមានរាជាញ គួរពយយមយក្រាងកាយម្ដលមានដសចក្តសី្តល ប់មនិមានទបីាំផុតដ េះ ដរូជាមួយរពេះនរិវ នម្ដលមានសនត ិ មនិមានការស្តល ប ់ ដរបៀបដចូអនក្ជាំនញួយក្ទាំនញិធមមតាដៅបតូរយក្មាស ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០៨ បឆចយសង្គហទីបនី

បុគគលមានរាជាញ គួរពយយមយក្រាងកាយម្ដលមានការចាស់មនិមានទបីាំផុតដ េះ ដរូជាមួយរពេះនរិវ នម្ដលមានសនត ិ មនិមានការចាស់ ដរបៀបដចូអនក្ជាំនញួយក្ទាំនញិធមមតាដៅបតូរយក្មាស ។

បុគគលមានរាជាញ គួរពយយមយក្រាងកាយម្ដលមានការដៅត រក្ហាយដោយក្ដិលសជានចិចដ េះ ដរូជាមួយរពេះនរិវ នម្ដលមានសនត ិមនិមានការដៅត រក្ហាយដោយក្ដិលសជានចិចដរបៀបដចូអនក្ជាំនញួយក្ទាំនញិធមមតាដៅបតូរយក្មាស ។

ការដក្ើតដឡើងរបស់ក្មមភវៈនងិឧបបតតភិវៈ ដោយអារស័យកាមុាទន តាមធមមតាចតិតរបស់បុថុជជនទ ាំងឡាយដ េះ រម្មងចូលចតិតរបកានទ់កុ្ក្នុងការដឃើញរបស់ខ លនួជាធាំ មនិចា ាំាច់មានការពចិារណាដល់ដេតុផលម្ដលសមគួរដចូការរបរពតឹតរបស់មនសុេអតស់ត ិ ។ សមដចូដោក្ដរលទកុ្ថា បុថុជជជនា ឧមមត្តជក្ វិយ ការរស់ដៅរបស់បុថុជជនដ េះ ដរបៀបដចូមនសុេឆកួត ។ ក្នុងការរបរពតឹតដផេង ៗ របស់ជនទ ាំងឡាយម្ដលមានដសចក្តសីងឃឹមនវូដសចក្តីសុខ ដសចក្តសីបាយក្នុងមនសុេនងិដទវតាដោយអាំណាចននកាមុាទនដ េះ ពួក្ខ លេះដជឿកាន់យក្ក្នុងរក្យម្ណ ាំដរបៀនរបដៅរបស់អាចារយម្ដលជាមចិាឆ ទដិ ា ិ ជាអនក្មនិធាល ប់សិក្ាក្នុងរពេះវនិយ័ រពេះសូរតនងិរពេះអភធិមម រម្មងរបរពតឹតការង្ខរម្ដលទក្ទ់ងជាមួយនងិទចុចរតិមានការសមាល ប់សតវ លួចរទពយ ដសពសុរាជាដដ ើម ដេើយដធវើដរគឿងបូជាបួងសួងពវីតថុស័ក្តសិិទ ធ ដផេង ៗ ។ ការរបរពតឹតដដូចនេះ ជាអកុ្សលក្មមភវៈម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យកាមុាទនជាដេតុ បុគគលពួក្ដនេះ ដបើលេះចាក្ពដីោក្ដនេះដេើយ រម្មងដៅដក្ើតក្នុងអាយភូម ិ៤ ម្ដលជាឧបបតតភិវៈម្តម៉ាយង ។

បុគគលពួក្ខ លេះ ក្ក៏ានដ់ជឿតាមរក្យដរបៀនរបដៅរបស់រគូអាចារយម្ដលមានការយល់ដឃើញរតូវ ក្ប៏ដបិតតកិ្ នុងការង្ខរម្ដលទក្ទ់ងជាមួយទន សីល ភាវ ម្ដលជាកុ្សលក្មម-ភវៈអារស័យកាមុាទនជាដេតុ ។ បុគគលពួក្ដនេះ កាលដបើលេះចាក្ពដីោក្ដនេះដេើយ រម្មងដៅដក្ើតក្នុងសុគតភូិមជិាមនសុេ ដទវតាម្ដលជាឧបបតតភិវៈម្តម៉ាយង ។

បុគគលពួក្ខ លេះ ក្ា៏នទទលួការអប់រ ាំម្ណ ាំថា ការដធវើសមថៈរេូតាន្នដ េះ អាច ឱយដៅដក្ើតជារបូរពេម អរបូរពេម ានទទលួដសចក្តសុីខកាយ សុខចតិតពដិសសជាងដសចក្តី

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១០៩ បឆចយសង្គហទីបនី

សុខក្នុងមនសុេនងិដទវតា ។ កាលដបើានទទលួការម្ណ ាំដដូចនេះដេើយ ក្ព៏យយមចដរមើនសមថក្មមោា នរេូតានដល់របូ្នខ លេះ អរបូ្នខ លេះ ម្ដលជាកុ្សលក្មមភវៈអារស័យ កាមុាទនជាដេតុ បុគគលពួក្ដនេះ កាលដបើលេះដោក្ដនេះដេើយ រម្មងដៅដក្ើតក្នុងរបូភូមិអរបូភូមមិ្ដលជាឧបបតតភិវៈម្តម៉ាយង ។

ការសក្ើត្សឡើង្របស់ក្មមភវៈនិង្ឧបបត្តិភវៈសោយអារស័យទិដាបុាទន បុគគលម្ដលមានការយល់ដឃើញខសុ ជានយិតមចិាឆ ទដិ ាយិ៉ាងណាមួយគ ឺ

១. នត្ថិកទិដឋ ិមានការយល់ដឃើញថា ដធវើអវីក្ដ៏ោយ ផលម្ដលានទទលួខាងមុខដ េះមនិមាន ដចូជាក្នុងអន តគ្នគ េកិ្ទដិ ា ិ ១០ ជាដដ ើមនងិអនក្ម្ដលមាននតថកិ្ទដិ ាដិនេះ នងឹរតូវមានឧដចឆទទដិ ាផិង គដឺឃើញថា សតវទ ាំងឡាយស្តល ប់ដេើយរតូវសូនយ

២. អជហតុ្កទិដឋិ មានការយល់ដឃើញថា សតវទ ាំងឡាយម្ដលក្ាំពុងានទទលួនវូដសចក្តលីាំាក្ ឬសបាយក្ដ៏ោយ មនិមានអារស័យអវីជាដេតុឱយដក្ើតដឡើង លាំាក្ឬសបាយទ ាំងដនេះ ដក្ើតដឡើងដោយឯង ៗ

៣. អកិរិយទិដឋ ិ មានការយល់ដឃើញថា សតវទ ាំងឡាយដធវើលអក្ដ៏ោយ ដធវើអារក្ក្ក់្៏ដោយ មនិជាដេតុដធវើឱយផលដក្ើតខាងមុខ ផលម្ដលានទទលួខាងមុខមនិមាន សូមបីដធវើលអឬមនិលអយ៉ាងណា ក្ម៏និដៅថា ដធវើលអ ដធវើអារក្ក្ ់ អនក្ម្ដលដធវើខ លនួឯងក្ត ី ដរបើឱយដគដធវើក្ ត ី ក្ម៏និដៅថា ដធវើដចូគ្នន ។

អនក្ម្ដលមានការយល់ដឃើញខសុ ដចូម្ដលដរលមក្ដនេះ ដ ម្ េះថា ទដិ ាាុទន ។ បុគគលពួក្ដនេះ រម្មងរបរពតឹតដៅតាមការដពញចតិតរបស់ខ លនួ ចូលចតិតរបរពតឹតតាមផលូវអកុ្សលជាចាំម្ណក្ដរចើន ។ សមដចូរពេះមានរពេះភាគជាមាច ស់រតាស់ថា បាបសមឹ រមតី្ មជនា តាមធមមតាចតិតរបស់ជនទ ាំងឡាយដ េះ រម្មងដរតក្អរក្នុងការង្ខរជាអកុ្សលជានចិច ដេើយអនក្ម្ដលមានទដិ ាាុទនដនេះ រម្មងហា នដធវើក្ នុងវតថុម្ដលជាទចុចរតិ មុខរបរអារក្ក្ដ់ផេង ៗ ម្ដលជាអកុ្សលក្មមភវៈដោយអារស័យទដិ ាាុទនជាដេតុ សូមបីថាបុគគលពួក្ដនេះ ដធវើកុ្សលខ លេះក្៏របរពតឹតដៅាន ដររេះអារស័យកាមុាទនជាដេតុ គសឺងឃឹមចងា់នក្តិតយិស ដក្រ តិ៍ដ ម្ េះ នងិសងឃឹមផលតបសនងម្ដលជារបដយជនប៍ចចុបបន នម្តប៉ាុដណាណ េះ ។ កុ្សលក្មមភវៈម្ដលដក្ើត

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១០ បឆចយសង្គហទីបនី

ដឡើងដោយអារស័យទដិ ាាុទនជាដេតុដ េះ ដក្ើតដឡើងានម្តចាំដរេះពួក្ម្ដលមានឧដចឆទទដិ ាិប៉ាុដណាណ េះ ។ ដររេះបុគគលពួក្ដនេះ យល់ដឃើញថា តួខ លនួដនេះ ដបើនងឹដៅសូនយក្នុងដទវភូមឬិរពេម-ភូមាិនជាការលអណាស់ ដបើដឃើញដដូចនេះដេើយ ក្ដ៏ធវើកុ្សលមានទន សីល សមថៈ ភាវ ឱយដក្ើតដឡើង ដដ ើមបីសងឃឹមនវូការសូនយអស់ក្នុងភូមមិ្ដលខ លនួរតូវការ ។ ដបើការដធវើកុ្សលដ េះរបរពតឹតដៅដោយរតមឹរតូវបរបូិរណ៍ដេើយ ក្ា៏នដៅដក្ើតក្នុងដទវភូម ិ របូភូមឬិអរបូភូមមិ្ដលជាឧបបតតភិវៈាន ប៉ាុម្ន តរបសិនដបើការដធវើកុ្សលដ េះ មនិានដោយបរបូិណ៍ក្ម៏និអាចដៅដក្ើតក្នុងរបូភូម ិអរបូភូមាិនដទ ប៉ាុម្ន តក្គ៏ងា់នដៅដក្ើតជាមនសុេឬដទវតាម្ដលជាឧបបតតភិវៈប៉ាុដណាណ េះ ។

សរមាបអ់កុ្សលក្មមភវៈដ េះ ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យទដិ ាាុទនានទ ាំងអស់ ។

សប្មតង្ការសក្ើត្សឡើង្របសក់្មមភវៈនិង្ឧបបត្តភិវៈសោយអារស័យសីលពវត្ុបាទន បុគគលក្ាំពុងបដបិតតដិចូជាដគ្ននងិដចូជាសុនខដ េះ ដោយដរចើនមានការយល់ដឃើញថា ខ លនួក្ាំពុងបដបិតតយិ៉ាងដនេះ ជាការរបរពតឹតដៅក្នុងវធិរីបស់សបបុរស ជាវតថុម្ដលដធវើានក្រម នងិមានជាំដនឿមា ាំថា ការបដបិតតរិបស់ខ លដួនេះ នងឹបញ្ជូ នផលឱយខ លនួដៅដក្ើតក្នុងដទវភូម ិ រពេមភូម ិយ៉ាងពតិរាក្ដ នងិរម្មងសាំឡងឹដឃើញការបដបិតតរិបស់បុគគលដនទមានទន សីល ភាវ ជាដដ ើមដ េះថាជាការបដបិតតមិនិរតមឹរតូវ ដេើយបុគគលទ ាំងឡាយដ េះ ក្ម៏និអាចរបរពតឹតដចូ ខ លនួាន ដររេះដេតុដ េះ បុគគលទ ាំងដនេះ ដទ ើបមនិអាចដៅដក្ើតក្នុងដទវភូមនិងិរពេមភូមតិាម បាំណងរបស់ខ លនួាន ។

ការគតិដឃើញរបស់បុគគលម្ដលរបរពតឹតខសុផលូវដនេះ រម្មងជាមចិាឆ ធដិមាក្ខៈ គតួឺទដិ ាមិ្ដលមានការសដរមចចតិតខសុ នងិជាដទសម្ដលមានការដមើលង្ខយដល់ការបដបិតតរិបស់បុគគលដនទដផេងចាក្ការយល់ដឃើញរបស់បុគគលដនេះ ជាអកុ្សលក្មមភវៈម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យសីលពវតុាទនជាដេតុ ។ បុគគលពួក្ដនេះ កាលនងឹលេះអាំពដីោក្ដនេះដៅដេើយរម្មងដៅដក្ើតក្នុងអាយសតវជាឧបបតតភិវៈម្តម៉ាយង ។ បុគគលពួក្ខ លេះ ក្ម៏ានការយល់ដឃើញថាការបដបិតតដិចូដគ្នឬដចូម្ឆកម្តប៉ាុដណាណ េះ ម្ដលអាចទមាល យក្ដិលសដោយរតងន់ងឹឱយសដរមចាន ការបដបិតតយិ៉ាងដនទមានទន សីល ភាវ ទ ាំងដ េះ រតមឹម្តឱយានដៅដក្ើតក្នុងដទវភូមិ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១១ បឆចយសង្គហទីបនី

រពេមភូមបិ៉ាុដណាណ េះ ម្តការបដបិតតដិចូដនេះ បដបិតតកិ្ នុងមនសុេភូម ិ ដទ ើបមានការសដរមចានដោយលាំាក្ ដររេះមនិង្ខយរសួល របសិនដបើានបដបិតតកិ្ នុងដទវភូមឬិរពេមភូមដិេើយនងឹសដរមចជារពេះអរេន តានង្ខយ ។ កាលដបើមានការយល់ដឃើញដដូចនេះដេើយ ក្ព៏យយមបាំដពញទន សីល ភាវ ម្ដលជាកុ្សលក្មមភវៈដដ ើមបីឱយដក្ើតក្នុងដទវភូម ិ រពេមភូម ិ អនក្ខ លេះានបដបិតតដិល់្ន អនក្ខ លេះក្ម៏និានដល់្ន អនក្បដបិតតាិនដល់្នដ េះ កាលស្តល ប់ដេើយ ក្ា៏នដៅដក្ើតជារពេម អនក្ម្ដលមនិាន្នដ េះ កាលស្តល បដ់េើយ ក្ដ៏ៅដក្ើតជាមនសុេ ដទវតាម្ដលជាឧបបតតភិវៈ ។

ការដក្ើតដឡើងរបស់ក្មមភវៈនងិឧបបតតភិវៈ ដររេះអារស័យអតតវាទាុទន ។ អតតវា- ទាុទនដនេះ ដក្ើតដឡើងានទដូៅដល់បុថុជជនទ ាំងឡាយ ដររេះបុគគលជាំពូក្ដនេះ ដមើលមនិដឃើញការរបរពតឹតដៅរបស់ខន ធ ៥ ម្ដលជាសភាពអនតាត យល់ថាជាតួខ លនួដយើង ដគ សតវ បុគគល របុស រសី ដរលគ ឺមនិមានការដងឹក្នុងការដឃើញ ការឮជាដដ ើម ។ ដោយយល់ថា ក្នុង ខណៈដឃើញ ការដឃើញដ េះឯងជាដយើង ៗ ជាអនក្ដឃើញ ក្នុងខណៈឮ ការានឮដ េះឯងជាដយើង ៗ ជាអនក្ឮ ក្នុងខណៈគតិ ការគតិដ េះឯងជាដយើង ៗ ជាអនក្គតិ ក្នុងខណៈដដក្ ដដ ើរ ឈរ អងគុយ ការដដក្ ដដ ើរ ឈរ អងគុយដ េះឯងជាដយើង ៗ ជាអនក្ដដក្ ដដ ើរ ឈរ អងគុយ ការដងឹ ការដឃើញដចូដរលមក្ដនេះ ដក្ើតដឡើងពអីតតវាទាុទនទ ាំងអស់ ។ ដោយដេតុដនេះ ដទ ើបដឃើញានថា ក្នុងការដធវើកុ្សលនងិអកុ្សលម្ដលមនសុេទ ាំងឡាយដធវើរាល់នថងដនេះ ក្ដ៏ររេះអារស័យអតតវាទាុទនដ េះជាដេតុ ដោយមានការនកឹ្គតិថា ខ លនួដយើងដនេះ មានដសចក្តសុីខដសចក្តសីបាយតចិ ឬមានរទពយសមបតត ិ មាសរាក្ ់ ក្តិ តយិសដក្រ តិ៍ដ ម្ េះតចិ រតូវពយយមឱយានវតថុទ ាំងដនេះមក្ឱយដរចើនដឡើង ដេើយក្ដ៏ធវើកុ្សលខ លេះ អកុ្សលខលេះតាមអធយរស័យរបស់ខ លនួឬដរសចម្តការានទទលួការអប់រ ាំពបីតិាមាតា រគូអាចារយ ។ របសិនដបើបុគគលណាមានអធយរស័យមនិលអឬមនិានទទលួការអប់រ ាំលអ បុគគលដ េះ រម្មងម្សវងរក្វតថុម្ដលខ លនួរតូវការក្នុងផលូវមនិលអ ជាទចុចរតិ មចិាឆ ជវីៈ ម្ដលចាតជ់ាអកុ្សលក្មមភវៈ ដេើយដបើបុគគលណាមានអធយរស័យលអឬានទទលួការអប់រ ាំលអ បុគគលដ េះ រម្មងរក្វតថុម្ដលខ លនួរតូវការក្នុងផលូវលអជាសុចរតិនងិសមាម អាជវីៈ មានការឱយទន រក្ាសីល ចដរមើនសមថក្មមោា នម្ដលជាកុ្សល-

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១២ បឆចយសង្គហទីបនី

ក្មមភវៈ កាលលេះដោក្ដនេះដេើយ រម្មងានដៅដក្ើតជាមនសុេខ លេះ ដទវតាខ លេះ របូរពេមខ លេះ អរបូរពេមខ លេះ ម្ដលជាឧបបតតភិវៈ ។

សភាពសផេង្គ្នន រវាង្សង្ខេ រនិង្ក្មមភវៈ សង្ខខ រម្ដលជាផលរបស់អវជិាជ (អវិោជបបចចយា សង្ខបរា) នងិក្មមភវៈម្ដលជាផល

របស់ឧាទន (ឧបាទានបបបចចយា ភជវា) ទ ាំង ២ ដនេះកាលដរលដោយអងគបរមតថធម៌ដេើយ ានដល់ ដចត ២៩ ក្នុងអកុ្សលចតិត ១២ នងិដោក្យិកុ្សលចតិត ១៧ ដចូគ្នន ប៉ាុម្ន តម្ដលដផេងគ្នន ដ េះគ ឺ

ក្នុងនយ័អទធ ៣ ដចត ២៩ ម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងអតតីភព ជាដេតុឱយឧាទនក្ខន ធដក្ើតដឡើងក្នុងភពដនេះ ដ ម្ េះថា សង្ខខ រ ដចូមានាលីសាំម្ដងថា អវិោជប សង្ខបរា អតី្ជោ អទាថប ។

ដចត ២៩ ម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងបចចុបបន នភពម្ដលជាដេតុឱយឧាទនក្ខន ធដក្ើតដឡើងក្នុងភពខាងមុខ ដ ម្ េះថា ក្មមភវៈ ដចូស្តធក្ាលីសាំម្ដងថា មជជបេ អដឋ បចចុបបបជនាទប អទាថប ។

សរមាប់ការសាំម្ដងក្នុងអាការ ២០ គរឺបដភទ ២០ ដ េះ ការរបរពតឹតដៅរបស់សង្ខខ រនងិក្មមភវៈទ ាំង ២ ដនេះមនិមានភាពដផេងគ្នន ដទ ដោយកាល ដរលគ ឺ ក្នុងអតតីដេតុ ៥ ដ េះ សង្ខខ រនងិក្មមភវៈ ក្ចូ៏លរមួដៅក្នុងធម៌ម្ដលជាអតតីដេតុផងដចូគ្នន ។ ដោយដេតុដនេះ ដទ ើបដងឹានថា ការដផេងគ្នន រវាងសង្ខខ រនងិក្មមភវៈម្ដលដរលដោយកាល ដទើបមនិមានក្នុងទដីនេះប៉ាុម្ន តដសចក្តដីផេងគ្នន ដ េះ មានដចូតដៅដនេះ

បុពវដចត ម្ដលដក្ើតមុនការដធវើកុ្សល អកុ្សល ដ ម្ េះថា សង្ខខ រ ។ មុញ្ចនដចត ម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងខណៈក្ាំពុងដធវើកុ្សល អកុ្សលដ ម្ េះថា ក្មមភវៈ ។ នយ័ម៉ាយងដទៀត ក្នុងកុ្សល អកុ្សលជវនៈ ៧ ខណៈដ េះ កុ្សល អកុ្សលដចត

ម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងជវនៈដងួទ ី១ ដល់ដងួទ ី៦ ដ ម្ េះថា សង្ខខ រ ។ កុ្សល អកុ្សលដចត ម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងជវនៈដងួទ ី៧ ដ ម្ េះថា ក្មមភវៈ ។ នយ័ម៉ាយងដទៀត ចតិ តដចតសិក្ម្ដលដក្ើតដឡើងរពមគ្នន ជាមួយកុ្សល អកុ្សលដចត

ដ ម្ េះថា សង្ខខ រ ។ កុ្សលអកុ្សលដចត ដចតសិក្ ដ ម្ េះថា ក្មមភវៈ ។ ដចូស្តធក្ាលីសម្មតងទកុ្ថា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១៣ បឆចយសង្គហទីបនី

សង្ខបរា បុរជចត្នា ភជវា តុ្ មុចចសត្តោ ស្រប វា ជចត្នា ភជវា សង្ខបរា សមបបយុត្តក្ ។

បុពវដចត ក្ត ី ដចត ម្ដលរបក្បជាមួយជវនៈមុន ៗ ៦ ខណៈក្ត ី ដ ម្ េះថា សង្ខខ រ ។ មុញ្ចនដចត ក្ត ីដចត ម្ដលរបក្បជាមួយវញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ដ ម្ េះថា ក្មមភវៈ ឬអកុ្សលនងិដោក្យិកុ្សលដចត ទ ាំងអស់ ដ ម្ េះថា ក្មមភវៈ ។ ចតិ តដចតសិក្ម្ដលរបក្បជាមួយកុ្សល អកុ្សលដចត ទ ាំងដនេះ ដ ម្ េះថា សង្ខខ រ ឬនយ័មួយដទៀត សង្ខខ រានដល់ កុ្សល អកុ្សលដចត ដចតសិក្ ។

ក្មមភវៈ ានដល់ កុ្សល អកុ្សលដចត រពមដោយ មខន ធ ៤ ម្ដលដៅសល់ ។ នយ័មួយដទៀត សង្ខខ រ ានដល់ កុ្សល អកុ្សលដចត ២៩ ម្ដលជាដេតុរបស់

ដោក្យិវាិក្វញិ្ញដ ណម្ដលជាបដសិន ធនិងិបវតត ិ។ ក្មមភវៈ ានដល់ កុ្សល អកុ្សលដចត ២៩ ម្ដលជាដេតុរបស់ដោក្យិវាិក្-

វញិ្ញដ ណម្ដលជាបដសិន ធ ិបវតតនិងិអសញ្ដ ីភព ។ លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ក្មមភវៈ

១. កមមលកជណ្ មានភាពជាក្មមជាលក្ខណៈ ២. ភាវនរជោ មានការដធវើឱយដក្ើតជាក្ចិច ៣. កុសលាកុសលបចចបុបបោឋបជនា មានភាពជាកុ្សល អកុ្សលជាអាការរាក្ដ ៤. ឧបាទានាបទោឋបជនា មានឧាទនជាបទោា ន ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ឧបបត្តភិវៈ ១. កមមផលលកជណ្ មានភាពជាផលរបស់ក្មមជាលក្ខណៈ ២. ភវនរជោ មានការដក្ើតដឡើងជាក្ចិច ៣. អពបាកត្បចចុបបបោឋបជនា មានភាពជាអពយក្តធម៌ជាអាការរាក្ដ ៤. ឧបាទានបទោឋបជនា មានឧាទនជាដេតុជតិ ។

សសគង្ខគ ុះបចច័យ ២៤ ចូលក្នុង្បទថា ឧបាទនែបចចោ ភសវា ១. កាមុាទនជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ក្មមភវៈម្ដលរបក្បជាមួយខ លនួដ េះ ាន

ដោយអាំណាចបចចយ័ ៧ គ ឺ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១៤ បឆចយសង្គហទីបនី ១. ដេតុបបចចយ័ ២. សេជាតបបចចយ័ ៣. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៤. សេជាតនសិេយបបចចយ័ ៥. សមបយុតតបបចចយ័ ៦. សេជាតតថបិបចចយ័ ៧. សេជាតអវគិតបបចចយ័ ។ ២. ទដិ ាាុទន សីលពវតុាទន អតតវាទាុទនទ ាំង ៣ ដនេះ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់

ក្មមភវៈម្ដលរបក្បជាមួយខ លនួដ េះ ានដោយអាំណាចបចចយ័ ៧ គ ឺ១. សេជាតបបចចយ័ ២. អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ ៣. សេជាតនសិេយបបចចយ័ ៤. មគគបបចចយ័ ៥. សមបយុតតបបចចយ័ ៦. សេជាតបបចចយ័ ៧. សេជាតអវគិតបបចចយ័ ។ ៣. ឧាទនទ ាំង ៤ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ក្មមភវៈម្ដលដក្ើតដឡើងជាប់បន តគ្នន ជា

មួយខ លនួដោយមនិមានចដ ល េះដ េះ ានដោយអាំណាចបចចយ័ ៦ គ ឺ១. អនន តរបបចចយ័ ២. សមនន តរបបចចយ័ ៣. អនន តរនូសិេយបបចចយ័ ៤. អាដសវនបបចចយ័ ៥. នតថបិបចចយ័ ៦. វគិតបបចចយ័ ។ ៤. ឧាទនទ ាំង ៤ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ក្មមភវៈនងិឧបបតតភិវៈម្ដលមនិាន

ដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយខ លនួ មាននយ័ថា តាមធមមតាអនក្ម្ដលមនិមានឧាទនដេើយដ េះ ការរបរពតឹតរបស់បុគគលដ េះ មនិជាកុ្សលអកុ្សលក្មមភវៈ កាលដបើស្តល ប់ពដីោក្ដនេះដេើយឧបបតតភិវៈ គកឺារដក្ើតជាសតវតូចធាំ ក្រ៏ម្មងមនិមាន ម្តការរបរពតឹតរបស់សតវទ ាំងឡាយម្ដលសដរមចជាកុ្សលអកុ្សលក្មមភវៈក្ត ី កាលស្តល បអ់ាំពដីោក្ដនេះដេើយដៅដក្ើតជាសតវតូចធាំម្ដលជាឧបបតតភិវៈក្ត ី ទ ាំងដនេះរម្មងរបរពតឹតដៅដោយអាំណាចននឧាទនណាមួយម្ដលមានដេើយក្នុងស ត នរបស់សតវដ េះឯងជាបចចយ័ ដដូចាន េះក្នុងការជួយឧបការៈរបស់ឧាទនទ ាំង ៤ ដល់ភវៈទ ាំង ២ ដនេះ រម្មងានដោយអាំណាចបក្តូបនសិេយបបចចយ័ម្តម៉ាយង ។

៥. ក្នុងខណៈម្ដលកុ្សលអកុ្សលក្មមភវៈដក្ើតដឡើង ដោយមានឧាទនណាមួយជាអារមមណយ៉ាងស្តមញ្ដ ខណៈដ េះឧាទនទ ាំង ៤ ណាមួយជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់កុ្សលអកុ្សលក្មមភវៈដ េះ ានដោយអាំណាចបចចយ័ ១ គអឺារមមណបបចចយ័ ។

៦. ក្នុងខណៈម្ដលកុ្សលអកុ្សលក្មមភវៈដក្ើតដឡើង ដោយមានឧាទនណាមួយជាអារមមណពដិសស ខណៈម្ដលឧាទនទ ាំង ៤ ណាមួយជាបចចយ័ជួយឧបការៈកុ្សល

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១៥ បឆចយសង្គហទីបនី

អកុ្សលក្មមភវៈដ េះ ានដោយអាំណាចបចចយ័ ៣ គ ឺ១. អារមមណបបចចយ័ ២. អារមមណាធបិបចចយ័ ៣. អារមមណូបនសិេយបបចចយ័ ។

ឧបាទានបបបចចយា ភជវា (សមភវតិ្) ចប់ ។

១០. ភវបបបចចយា ោតិ្ (សមភវតិ្) ការដក្ើតដឡើងននដោក្យិវាិក្ចតិត ដចតសិក្នងិក្មមជជរបូ រម្មងរាក្ដដក្ើតដឡើង

ដររេះអារស័យក្មមភវៈជាដេតុ ។ ភវៈម្ដលជាបចចយ័របស់ជាតសិាំដៅយក្ម្តក្មមភវៈដ េះឯង ក្ដ៏ររេះការដក្ើតដឡើងនន

វាិក្នងិក្មមជជរបូម្ដលជាតួជាតដិ េះ ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យអកុ្សលក្មមនងិដោក្យិ-កុ្សលក្មមប៉ាុដណាណ េះ ដររេះដេតុដនេះ ភវៈ ក្នុងបទថា ភវបបបចចយា ោតិ្ ានដល់ ក្មមភវៈ ម្តម៉ាយង ។

ជាត ិ គកឺារដក្ើតដឡើងរគ្នដ ាំបូងននដោក្យិវាិក្នងិក្មមជជរបូម្ដលជាឧបបតតភិវៈក្នុងភូម ិ៣១ ដោយមានខន ធ ១ ខ លេះ ខន ធ ៤ ខ លេះ ខន ធ ៥ ខ លេះ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា ជាត្ ិជននំ = ោតិ្ ការដក្ើតដឡើងននខន ធ ៥ ដ ម្ េះថា ជាត ិ។ ោយនត ិបាត្ុភវនត ិធោមប ឯោយាតិ្ = ោតិ្ សង្ខខ រធម៌ទ ាំងឡាយ រម្មងរាក្ដ

ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យធមមជាតដិ េះ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាត ិដ ម្ េះថា ជាត ិ។ ជាតដិបើដរលដោយធមាម ធោិា នមាន ២ យ៉ាងគ ឺ១. មជាត ិ ការដក្ើតដឡើងននវាិក្ មក្ខន ធ ៤ ២. របូជាត ិ ការដក្ើតដឡើងននក្មមជជរបូ ។ ដបើដរលដោយកាលមាន ៣ គ ឺ១. បដសិន ធកិាល ២. សន តតកិាល ៣. ខណិក្កាល ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១៦ បឆចយសង្គហទីបនី

ក្នុងកាល ៣ យ៉ាងដ េះ ការដក្ើតដឡើងរគ្នដ ាំបូងក្នុងភពថមរីបស់សតវទ ាំងឡាយម្ដលស្តល ប់ពភីពចាស់ ដ ម្ េះថា បដសិន ធកិាល ដបើដរលដោយធមាម ធោិា ន ានដល់ បដសិន ធចិតិ ត១៩ ដចតសិក្ ៣៥ ក្មមជជក្ោបៈ ៣-៧-៤ ម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងបដសិន ធកិាល ។

ប ទ ប់ពបីដនិ ធកិាលដេើយ មធម៌នងិរបូធម៌ម្ដលដក្ើតថម ី ៗ ជាប់បន តគ្នន មនិោចម់្ខេ រយៈអស់នថង អស់ម្ខ អស់ឆ្ងន ាំរេូតអស់ជវីតិ ដ ម្ េះថា សន តតកិាល អងគធម៌ ានដល់ ការជាប់បន តគ្នន ននចតិត ដចតសិក្នងិរបូទ ាំងអស់ ។

ការដក្ើតដឡើង ១ ខណៈ ៗ របស់ចតិតនមួីយ ៗ នងិការដក្ើតដឡើងមួយខណៈ ៗ របស់របូក្ោបៈនមួីយ ៗ ដ ម្ េះថា ខណិក្កាល ានដល់ ការដក្ើតដឡើងមួយខណៈ ៗ របស់ចតិតដចតសិក្ របូទ ាំងអស់ ។

រក្យថា ោតិ្ ក្នុងបទថា ភវបបបចចយា ោតិ្ ដនេះ សាំដៅយក្បដសិន ធជិាតបិ៉ាុដណាណ េះ ។

បដសិន ធជិាតដិនេះ ដបើដរលដោយក្ាំដណើ តមាន ៤ គ ឺ១. ជោពុជក្ាំដណើ ត ការដក្ើតដឡើងក្នុងសបូន ២. អណឌ ជក្ាំដណើ ត ការដក្ើតដឡើងក្នុងស ុត ៣. សាំដសទជក្ាំដណើ ត ក្ាំដណើ តម្ដលដក្ើតក្នុងដញើសម្ក្អលឬក្នុងទដីស្តម ក្ដរគ្នក្ អាប់អ ួ ៤. ឱបាតកិ្ក្ាំដណើ ត ការដក្ើតដឡើងធាំឯងភាល ម ៗ ។

ដរលដោយខន ធមាន ៣ គ ឺ១. បញ្ច ដវាការជាត ិការដក្ើតដឡើងននខន ធ ៥ ២. ចតុដវាការជាត ិការដក្ើតដឡើងននខន ធ ៤ ៣. ឯក្ដវាការជាត ិការដក្ើតដឡើងននរបូក្ខន ធ ១ ។

ជាត ិគកឺារដក្ើតដឡើងរបស់សតវទ ាំងឡាយក្នុងភូម ិ៣១ ដោយរបការដផេង ៗ មានពួក្អាយសតវ មនសុេ ដទវតា រពេម ទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ររេះម្តជាប់ក្មមភវៈ គកឺាររបរពតឹតដោយកាយ វាចា ចតិតម្ដលជាកុ្សលខលេះ អកុ្សលខលេះដ េះឯង ដររេះដេតុដ េះ ដទើបដឃើញានថា សតវទ ាំងឡាយក្នុងដោក្ដនេះ មនិមានអនក្ណាជាអនក្បដងកើតដរៅអាំពកុី្សលក្មមនងិអកុ្សលក្មមដទ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១៧ បឆចយសង្គហទីបនី

ដចូរពេះមានរពេះភាគរតាស់ថា កមមំ សជត្ត វិភជជតិ្ យទិទំ ហីនបបបណីត្ោយ

ក្មមរម្មងម្ចក្សតវទ ាំងឡាយឱយមានភាពដថាក្ទបនងិរបណីត ។ ដេើយរពេះមហាពុទ ធដឃ-ស្តចារយានសម្មតងទកុ្ថា

តុ្ជលបាបិ ពហិ ជហតុ្មឞ ិ យមក្នំ បយត្ុលបយោ ន ច្ជញ្ញប កមមជោ ត្ោមប ជេជយបា ជោ ោតិ្បចចជយា ។

សូមបីមានម្ខេដោេតិនងិអាហារម្ដលជាដេតុម្តមួយដចូគ្នន ប៉ាុម្ន តទរក្ដភាល េះដ េះ ក្៏មានវតថុដផេងគ្នន ឱយដឃើញាន ដរលគ ឺ មនសុេមាន ក្ជ់ារបុស មនសុេមាន ក្ជ់ារសីក្ម៏ាន បញ្ញដដផេងគ្នន ក្ម៏ាន ចាំណុចដនេះ សម្មតងឱយដឃើញថា ដរៅអាំពកុី្សលនងិអកុ្សលក្មមភវៈដេើយក្៏មនិមានដេតុដផេងណាដទៀតម្ដលចាតម់្ចងក្នុងការដក្ើតរបស់ពួក្សតវទ ាំងឡាយ ដររេះដេតុដដូចាន េះ បណឌិ តទ ាំងឡាយ គបបីរជាបក្មមភវៈដនេះជាបចចយ័របស់ជាត ិ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ជាត្ ិ១. ត្ត្ថ ត្ត្ថ ភជវ បឋោភិនិពវត្តិលកណ្ មានការដក្ើតដឡើងជារគ្នដ ាំបូងក្នុងភពដ េះ ៗ ជាលក្ខណៈ ២. និយបាត្នរោ មានការរបរពតឹតដៅដចូជាអនក្របគល់ឱយនវូខន ធ ៥ ជាក្ចិច ៣. អតី្ត្ភវជោ ឥធ ឧមមុជជនបចចុបោឋបនា (វា) ទុកវិចិត្តោឍបបចចុបោឋបនា មានការដក្ើតដឡើងក្នុងភពដនេះតអាំពភីពមុន(ឬ)មានភាពម្ដលដពញដៅដោយទកុ្ខជាផល

៤. ឧបចិត្នាមរូបបទោឋបនា មានការសនេាំនវូ មរបូជាដេតុជតិ ។

សសគង្ខគ ុះបចច័យ ២៤ ចូលក្នុង្បទថា ភវែបចចោ ជាត្ ិ

ក្មមភវៈជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ជាតដិ េះានដោយអាំណាចបចចយ័ ២ គ ឺ១. បក្តូបនសិេយបបចចយ័ ២. នក្ខណិក្ក្មមបបចចយ័ ។ ចាំណា ាំ ៖ ក្នុងបទ ភវបបបចចយា ោតិ្ ដនេះរពេះមូលដកីាយក្ ក្មមភវៈនងិឧបបតតភិវៈ

ទ ាំង ២ ដោយដលើក្ដេតុផលថា ជាតដិ េះ ក្គ៏កឺារដក្ើតដឡើងរបស់ដោក្យិវាិក្នងិក្មមជជ-របូម្ដលជាឧបបតតភិវៈនងឹមានាន ក្ដ៏ោយអារស័យក្មមភវៈ ដបើាតក់្មមភវៈដេើយឧបបតត-ិភវៈ ក្ម៏និមាន ដេើយរបសិនឧបបតតភិវៈមនិមាន ជាតកិ្ម៏និមានដចូគ្នន ដររេះដេតុដដូចាន េះ ភវៈ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១៨ បឆចយសង្គហទីបនី

ម្ដលជាបចចយ័របស់ជាតដិទើបយក្ទ ាំងក្មមភវៈនងិឧបបតតភិវៈ ។ ម្តសរមាប់រពេះអដ ាក្ថាចារយដ េះមនិយក្ឧបបតតភិវៈដទ ។

ភវបបបចចយា ោតិ្ (សមភវតិ្) ចប់ ។

១១. ោតិ្បបបចចយា ជរាមរណ ំ ជោកបរិជទវទុកជទាមនសបឝុបាយាោ (សមភវនតិព)

ជរា មរណៈ ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ ដទមនសេៈ ឧាយសេៈទ ាំង ៧ ដនេះ រាក្ដដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យជាតជិាដេតុ ។

ជរាម្ដលជាផលរបស់ជាតដិនេះ ានដល់ ភពចាស់របស់ដោក្យិវាិក្នងិក្មមជជរបូ ដបើវាិក្នងិក្មមជជរបូដក្ើតដឡើងជាជាតដិេើយ រម្មងមានខណៈតា ាំងដៅម្ដលដៅថា ឋតិ ិ នងិ ឋតិខិណៈរបស់ដោក្យិវាិក្នងិក្មមជជរបូដនេះឯង ដ ម្ េះថា ជរា ។ ជរណ ំ= ជរា ការចាស់របស់វាិក្ មក្ខន ធ ៤ នងិនបិផន នរបូ ដ ម្ េះថា ជរា ។

មរណៈម្ដលជាផលរបស់ជាតដិនេះ ានដល់ អាការម្ដលក្ាំពុងរលតរ់បស់ដោក្យិ-វាិក្នងិក្មមជជរបូម្ដលដៅថា ភងគខណៈ ។ ដចូមានវចនតថៈថា មរីយជត្ = មរណ ំការស្តល ប់គអឺាការម្ដលក្ាំពុងរលតរ់បស់ដោក្យិវាិក្នងិក្មមជជរបូ ដ ម្ េះថា មរណៈ ។

អងគធម៌របស់ជរានងិមរណៈម្ដលានដរលមក្ដនេះ ដចូគ្នន ជាមួយអងគធម៌របស់ជាតិម្ដរ ក្ដ៏ររេះជាត ិជរា មរណៈទ ាំង ៣ ដនេះ សដគង្ខគ េះចូលក្នុងវាិក្វដ តៈ ។ ដចូស្តធក្ៈាលីាន ានសម្មតងទកុ្ខាងដដ ើមថា ឧបបត្តិភវសង្ខបជោ ភជវកជទជោ អវជសោ ច វិបាកវដតំ

ម្របថា ភវៈមួយចាំម្ណក្ គឧឺបបតតភិវៈនងិវញិ្ញដ ណ ម របូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ជាត ិជរា មរណៈម្ដលដៅសល់ទ ាំងដនេះ ជាវាិក្វដ តៈ ។

ចាំម្ណក្បដចិចសមុបាទម្ដលសម្មតងតាមសុតតន តភាជនយីនយ័ដ េះ ានសម្មតងទកុ្ថា ត្ត្ថ កត្ោជរា ? យាជត្សំ ជត្សំ សោឍបនំ ត្មឞិ ត្មឞិ សត្តនិក្ជយ ជរា ជីរណោ ខណឌិចចំ បាលិវច ំវលិត្តចោ អយុជនា សោំនិ ឥន្ទនទយិានំ បរិបាជក្ អយំ វុចចតិ្ ជរា, ត្ត្ថ កត្មំ មរណ?ំ យា ជត្ស ំជត្ស ំសោឍបនំ ត្ោលប ត្ោលប សត្តនិក្យា ចុតិ្ ចវនោ ជភជទា អនតរោនំ មចចុ មរណំ ក្លកិរិយា ខនាថបនំ ជភាជទា កជឡវរសបឝ និជកជបា ជីវិតិ្ន្ទនទិយសបឝ ឧបបបជចេជទា ឥទំ វុចចតិ្ មរណ ំ។ ម្របថា ក្នុងជរានងិមរណៈ ២ យ៉ាងដ េះ ជរា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១១៩ បឆចយសង្គហទីបនី

ដតើដដូមតច ? ការចាស់ ដសចក្តរីគ្ន ាំរគ្ន ដធមញាក្ ់សក្ស់កូ វ ម្សបក្រជួញ ការថយចុេះននអាយុការថយចុេះននឥគន ទយ៍ីមានចក្ខុជាដដ ើមក្នុងពួក្សតវដ េះ ៗ របស់សតវដ េះ ៗ យ៉ាងដនេះ ដ ម្ េះថា ជរា ។ ក្នុងជរានងិមរណៈទ ាំង ២ យ៉ាងដ េះ មរណៈ ដតើដដូមតច ? ការចុត ិការរស្តតដ់ៅ ការម្បក្ធាល យ ការាតដ់ៅ មរណៈ ដសចក្តសី្តល ប់ ការដធវើកាល ការម្បក្ធាល យននខន ធ ការដាេះបងដ់ចាលស្តក្សព ការាតដ់ៅននជវីតិដ េះ ៗ ដ ម្ េះថា មរណៈ ។

ដររេះដេតុដ េះ រក្យថា ជរា នងិ មរណៈ ក្នុងបដចិចសមុបាទដនេះ សាំដៅយក្ ការចាស់នងិការស្តល ប់របស់សតវទ ាំងឡាយម្ដលសនមតគ្នន ដៅក្នុងដោក្ដនេះ ប ទ ប់ពជីាត ិ គកឺារដក្ើតដឡើងជាដដ ើមមក្រេូតដល់ស្តល ប់ ដៅថា ជរា ានដល់ ការចាស់ននដោក្យិវាិក្ ក្មម-ជរបូ ចតិ តជរបូ ឧតុជរបូនងិអាហារជរបូ ។ ដចូវចនតថៈថា ជីរនតិ ជិណណភាវំ គចេនតិ ឯោ- យាតិ្ = ជរា សង្ខខ រទ ាំងឡាយ រម្មងចូលដល់សភាពចាស់ដោយអារស័យធមមជាតដិ េះដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតមិ្ដលជាដេតុននការចូលដល់សភាពចាស់ននសង្ខខ រធម៌ទ ាំងឡាយដ េះដ ម្ េះថា ជរា ។ មរនតិ សោឍប ឯជត្នាតិ្ = មរណ ំសតវទ ាំងឡាយរម្មងស្តល ប់ដោយអារស័យធមមជាតដិ េះ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតមិ្ដលជាដេតុននការស្តល ប់របស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ ដ ម្ េះថា មរណៈ ។

ជរា ៩ ោ៉ា ង្ ១. វដយវុទ ធជិរា ២. សន តតជិរា ៣. ខណិក្ជរា ៤. ាក្ជរា ៥. បដចិ ឆន នជរា ៦. អវចីជិរា ៧. សវចីជិរា ៨. បរមតថជរា ៩. បញ្ដតតជិរា ។ ១. វជយាវុទធជិរា ានដល់ ភាពជរាម្ដលដក្ើតដឡើងតាមលាំោប់ដោយមានអាការ

រាក្ដដផេង ៗ ដចូជា ដធមញាក្ ់សក្ស់កូ វ ម្សបក្រជញួ ខ នងដកាងជាដដ ើម ២. សនតតិ្ជរា ានដល់ សភាពចាស់នន មរបូម្ដលដក្ើតដឡើងជាប់បន តគ្នន ដរឿយ ៗ

មនិោចម់្ខេរយៈរេូតដល់ស្តល ប់ ៣. ខណិកជរា ានដល់ ឋតិខិណៈរបស់របូនងិ មម្ដលរាក្ដដក្ើតដឡើងបន តគ្នន

ដោយអាការម្ដលដក្ើតដឡើងតា ាំងដៅ រលតដ់ៅ ម្ដលជាខណៈតូច

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២០ បឆចយសង្គហទីបនី

៤. បាកដជរា ភាពជរាម្ដលរាក្ដចាស់ ានដល់ វដយវុទ ធជិរាដ េះឯង ៥. បដិចេននជរា ភាពជរាជារបរក្តមីនិអាចដមើលដឃើញាន ានដល់ ភាពជរា

របស់ មធម៌ ៦. អវីចិជរា ភាពជរាម្ដលមនិមានស្តន មឱយដងឹាន ានដល់ ការថយចុេះរបស់ម្ក្វ

ថម រពេះអាទតិយ រពេះចន ទ ដក្មងរសីរក្មុាំ របុសក្ាំដោេះជាដដ ើម ៧. សវីចិជរា សភាពចាស់ម្ដលមានស្តន មឱយដងឹាន ានដល់ ការអនថ់យរបស់រថ

ផទេះ ស្តថ នទដីផេង ៗ វតថុដផេង ៗ នងិមនសុេចាស់ សតវចាស់ដដ ើម ដឈើចាស់ជាដដ ើម ៨. បរមត្ថជរា ានដល់ ថតិខិណៈរបស់ មនងិរបូដចូខណិក្ជរាម្ដរ ៩. បចញត្តិជរា ានដល់ ភាពជរាដផេង ៗ ម្ដលដរៅពខីណិក្ជរា ។ បណាត លជរាដផេង ៗ ដ េះ វដយវុទ ធជិរា ដបើដរលដោយវយ័មាន ៣ ឬ ១០ ។

មានវយ័ ៣ ោ៉ា ង្គឺ ១. បឋមវយ័ ក្នុងសម័យម្ដលក្ាំណតអ់ាយុ ៧៥ ឆ្ងន ាំជាអាយុក្ខយ័ដ េះ ចាបរ់ាបត់ា ាំងពី

ដក្ើតមក្រេូតដល់អាយុ ២៥ ឆ្ងន ាំ ចាតដ់ៅក្នុងបឋមវយ័ ២. ទតុយិវយ័ រាបត់ា ាំងពអីាយុ ២៥ រេូតដល់ ៥០ ឆ្ងន ាំ ចាតជ់ាទតុយិវយ័ ៣. តតយិវយ័ រាប់តា ាំងពអីាយុ ៥០ ដល់ ៧៥ ឆ្ងន ាំចាតជ់ាតតយិវយ័ ។

មាន ១០ ោ៉ា ង្គ ឺ

១. មន ទទសក្វយ័ វយ័ទនដ់ខាយរាប់តា ាំងពអីាយុ ១ ដល់ ១០ ឆ្ងន ាំ ២. ខឌិ្ឌឌ ទសក្វយ័ វយ័សបាយរាប់តា ាំងពអីាយុ ១០ ដល់ ២០ ឆ្ងន ាំ ៣. វណណទសក្វយ័ វយ័រសស់ស្តអ តរាបត់ា ាំងពអីាយុ ២០ ដល់ ៣០ ឆ្ងន ាំ ៤. ពលទសក្វយ័ វយ័មានក្មាល ាំងរាប់តា ាំងពអីាយុ ៣០ ដល់ ៤០ ឆ្ងន ាំ ៥. បញ្ញដ ទសក្វយ័ វយ័មានបញ្ញដ រាប់តា ាំងពអីាយុ ៤០ ដល់ ៥០ ឆ្ងន ាំ ៦. ហានទិសក្វយ័ វយ័អនថ់យរាប់តា ាំងពអីាយុ ៥០ ដល់ ៦០ ឆ្ងន ាំ ៧. បរភ រទសក្វយ័ វយ័ម្ដលរាងកាយដផតើមដកាងតចិ ៗ រាបព់អីាយុ ៦០ ដល់ ៧០ ឆ្ងន ាំ ៨. វងកទសក្វយ័ វយ័ម្ដលរាងកាយដកាងងខាល ាំងរាប់តា ាំងពអីាយុ ៧០ ដល់ ៨០ ឆ្ងន ាំ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២១ បឆចយសង្គហទីបនី

៩. ដមាមូេទសក្វយ័ វយ័វដងវងរាប់តា ាំងពអីាយុ ៨០ ដល់ ៩០ ឆ្ងន ាំ ១០. សយនទសក្វយ័ វយ័ដដក្មនិដរកាក្ដឡើងរាបត់ា ាំងពអីាយុ ៩០ ដល់ ១០០ ឆ្ងន ាំ ។ វយ័ទ ាំង ១០ ម្ដលដរលមក្ដនេះ ជាការសាំម្ដងតាមវយ័ម្ដលក្ាំណតអ់ាយុ ១០០ ឆ្ងន ាំ

ជាអាយុក្ខយ័ របសិនដបើសម័យម្ដលអាយុក្ខយ័ចុេះ វយ័ទ ាំង ១០ ដនេះក្ថ៏យចុេះតាមលាំោប់ ។ ក្នុងបដចិចសមុបាទដនេះ រក្យថា ជរា សាំដៅយក្ វដយវុទ ធជិរា នងិ ាក្ដជរា ។ ដេើយ

ជរាទ ាំង ២ ដនេះ ជាជរាម្ដលទក្ទ់ងជាមួយរបូធមប៌៉ាុដណាណ េះ ក្នុង មធម៌មនិមានជរារបដភទដនេះដទ ។

ធមមតាអាយុរបស់របូធម ៌ របូនមួីយ ៗ ដ េះ មានអាយុដសមើនងិអាយុរបស់ចតិត ១៧ ដងួ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ដបើដរលដោយសភាវបរមតថដេើយ របូដ េះចាស់ របូទនដ់ខាយមនិមានដឡើយ ប៉ាុម្ន តដយើងដឃើញថា សក្ស់កូ វដធមញាក្ ់ ម្សបក្រជួញជាដដ ើម ក្ជ៏ាដរឿងម្ដលដយើងសន មតគ់្នន ថាចាស់ដ េះឯង ។ ដោយដេតុដ េះ ដបើដវៀរខណិក្ជរា បដចិឆន នជរានងិបរមតថជរាដចញដេើយ ជរាដរៅពដី េះ ក្ជ៏ាបញ្ដតតជិរាទ ាំងអស់ ។

ម៉ាយងដទៀត ជរាដនេះ ជាវតថុម្ដលដឃើញមនិានដររេះជាធមាម រមមណ៍ ម្ដលដឃើញថាសក្់សកូ វ ដធមញាក្ជ់ាដដ ើមដ េះ ក្ម៏និម្មនជាតួខ លនួដយើង ជាផលម្ដលដក្ើតអាំពអីាំណាចននជរា ប៉ាុម្ន តបុគគលទ ាំងឡាយានដឃើញសក្ស់កូ វ ដធមញាក្ជ់ាដដ ើមដេើយ ក្ដ៏ងឹថាអនក្ដនេះ អនក្ដ េះជរាដេើយ ។

សួរថា ដេតុអវីជរា មានសក្ស់កូ វដធមញាក្ជ់ាដដ ើម ដទ ើបរាក្ដដល់មនសុេម្ដលមានអាយុដរចើន ៗ ដេើយចាំម្ណក្ដក្មង ៗ នងិក្ាំដោេះរក្មុាំដ េះមនិរាក្ដ ដចូជាថាភាពជរាដនេះមានចាំដរេះម្តមនសុេចាស់ប៉ាុដណាណ េះ ដក្មង ៗ ក្ាំដោេះរក្មុាំមនិមានដដូចនេះ ដររេះដេតុអវី ? ចាំណុចដនេះដឆលើយថា ធមមតាជរាដ េះ រម្មងមានដល់សតវទ ាំងឡាយទដូៅមនិថាជាមនសុេចាស់ ដក្មងឬក្ាំដោេះរក្មុាំក្ដ៏ោយ ដេើយជរាដនេះ មាន ទដីធវើឱយរបូធម៌ចូលដល់សភាពចាស់ដចូគ្នន ទ ាំង អស់ ។ ដក្មង ៗ តូច ៗ ម្ដលដទើបធាំរេូតដល់ក្ាំដោេះរក្មុាំដ េះក្ដ៏ោយ អាំណាចននជរា មនសុេក្ាំដោេះរក្មុាំម្ដលចដរមើនវយ័រេូតដល់ចាស់ដ េះ ដោយអាំណាចជរាដចូគ្នន ដររេះសភាពចាស់ដនេះ ម្ចក្ដចញជា ២ របដភទ គចឺាស់ដឡើង ដៅថា អភកិ្កមជរា ចាស់ចុេះ ដៅថា បដកិ្កម-

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២២ បឆចយសង្គហទីបនី

ជរា ។ សរមាបជ់រាម្ដលមានដៅក្នុងដក្មងតា ាំងពវីយ័មន ទទសក្ៈរេូតដល់ពលទសក្ៈដ េះ ជាអភកិ្កមជរា គជឺរាម្ដលចាស់ដឡើង ដោយដេតុដនេះឯង ដក្មង ៗ តូចដទើបធាំដឡើងតាមលាំោប់រេូតដល់ទបីាំផុតននអភកិ្កមជរា ប ទ បព់ដី េះ ក្ច៏ាស់សនេឹម ៗ ជាលាំោប់រាក្ដអាការ ដធមញាក្ ់សក្ស់កូ វ ម្សបក្រជួញ ម្ភនក្រពលិជាដដ ើមរេូតដល់ស្តល ប់ ដៅថា បដកិ្កមជរា ម្ដលយ៉ាងដដូចនេះ ដររេះអាំណាចននជរិណដតដជាដតុបាំោល ញរបូធម៌ឱយមានអាការអនថ់យជាលាំោប់ដ េះឯង ។ ម៉ាយងដទៀត អាការម្ដលដធមញាក្ ់សក្ស់កូ វ ម្សបក្រជញួម្ភនក្ងងតឹជាដដ ើមម្ដលជា វដយវុទ ធជិរា ទ ាំងដនេះ រម្មងមនិមានដល់ពួក្ដទវតានងិរពេមទ ាំងឡាយដទ ដររេះពួក្ដទវតានងិរពេមទ ាំងឡាយ មានក្មមជជរបូជាមូលោា នម្ណនជាងឧតុជជរបូនងិអាហារជជរបូ ។ ចាំម្ណក្ពួក្មនសុេ នងិសតវតរិចាឆ នទ ាំងឡាយ មានក្មមជជរបូដក្ើតតចិជាងឧតុជជរបូ នងិអាហារជជរបូដររេះដេតុដដូចាន េះ ដទ ើបមានវដយវុទ ធជិរាដក្ើតដឡើងរាក្ដដរចើន ។

មរណៈ ៩ ោ៉ា ង្

១. សមមតិ្មរណៈ ានដល់ ការស្តល ប់របស់សតវម្ដលសនមតដៅថា បុគគល “ក្” ស្តល ប់ បុគគល “ខ” ស្តល ប់ ដដ ើមដឈើង្ខប់ជាដដ ើម

២. សត្តតិ្មរណៈ ានដល់ ការរលតជ់ាប់បន តគ្នន របស់ មរបូម្ដលមានការោល ស់ បតូរជារយៈ ៗ មនិតា ាំងដៅក្ម្ន លង ដចូរបូម្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងដវោមនិសបាយនងឹកាលធូររស្តលដេើយ របូមនិសបាយដ េះក្រ៏លតដ់ៅ របូសបាយដក្ើតដឡើងថម ី ដបើមានដសចក្តខីចូ ចតិ ត ពាិក្ចតិតដក្ើតដឡើង តមក្មានការសបាយចតិតដក្ើតដឡើង ដសចក្តខីចូចតិ ត នងិពាិក្ចតិតដ េះក្ា៏តដ់ៅដដូចនេះជាដដ ើម

៣. ខណិកមរណៈ ានដល់ សភាពរលតដ់ៅរបស់ មនងិរបូរគប់ ៗ ភងគខណៈ ៤. សមុជចេទមរណៈ ានដល់ បរនិរិវ នរបស់រពេះអរេន តទ ាំងឡាយម្ដលមនិមានការដក្ើតបន តដទៀត

៥. ោតិ្កយមរណៈ ានដល់ ការស្តល ប់រលតក់្នុងជាតមួិយ ៗ ៦. ឧបកមមរណៈ ានដល់ អាយុក្ដ៏ៅមនិទនអ់ស់ ក្មមក្ដ៏ៅមនិទនអ់ស់ ប៉ាុម្ន តដល់នវូដសចក្តសី្តល ប់ដោយអារស័យដសចក្តពីយយមរបស់ខ លនួឯង ឬអនក្ដនទ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២៣ បឆចយសង្គហទីបនី

៧. សរសមរណៈ ានដល់ ការស្តល ប់ម្ដលអស់អាយុនងិក្មម

៨. អាយុកយមរណៈ ានដល់ ការស្តល ប់ម្ដលអស់អាយុ ប៉ាុម្ន តមនិទនអ់ស់ក្មម

៩. បុចញកយមរណៈ ានដល់ ការស្តល ប់ម្ដលអស់បុណយ សូមបីដៅមនិទនអ់ស់អាយុក្ដ៏ោយ ។

ក្នុងបដចិចសមុបាទដនេះ រក្យថា មរណៈ សាំដៅយក្ សមមតមិរណៈ ជាតកិ្ខយមរណៈ ឧបក្កមមរណៈ សរសមរណៈ អាយុក្ខយមរណៈ បុញ្ដក្ខយមរណៈប៉ាុដណាណ េះ ដេើយតា ាំងព ីជាតកិ្ខយមរណៈរេូតដល់បុញ្ដក្ខយមរណៈ ទ ាំង ៥ ដនេះ ដបើពចិារណាដមើលដេើយក្ចូ៏លក្នុងសមមតមិរណៈដ េះឯង ។ ជរានងិមរណៈដចូដរលមក្ដនេះ ជាសភាវៈម្ដលជាអនដិ ាៈជាវតថុ ម្ដលគួរខាល ចមនិគួររាថាន ប៉ាុម្ន តមនសុេរគប ់ៗ គ្នន មនិអាចដលើក្ម្លង ានរតូវជួបដចូគ្នន ទ ាំងអស់ មនិមានផលូវម្ដលនងឹអាចដគចដចញឱយផុតានដឡើយក្នុងភពដនេះដដូចនេះ ក្ដ៏ររេះមានជាត ិគកឺារដក្ើតដ េះឯងជាដដ ើមដេតុ ។ ដបើអនក្ណាមានដសចក្តខីាល ចជរា មរណៈ អនក្ដ េះ ក្ច៏ា ាំាច់រតូវរក្ផលូវទមាល យជាតដិចញដទើបផុតាន ដេើយវធិមី្ដលទមាល យជាតដិនេះ មានម្តក្នុងស្តស រពេះសមាម សមពុទ ធប៉ាុដណាណ េះ ានដល់ ការទមាល យក្មមភវៈឱយអស់ ពយយមដធវើឱយកាយ វាចា ចតិត របស់ខ លនួឱយចូលដល់ភាពជាក្រិយិ គភឺាពជារពេះអរេន តដ េះឯង ដេើយការរបរពតឹតម្ដលឱយសដរមចជាក្រិយិដ េះ ក្រ៏តូវដៅក្នុងចដ ល េះដពលម្ដលរពេះពុទ ធស្តស តាាំងដៅ ដបើដវៀរចាក្រពេះពុទ ធស្តស ដេើយ ក្គ៏្នម នវធិអីាចរចួចាក្ទកុ្ខដឡើយ ប៉ាុម្ន តអកុ្សលក្មមនងិដោក្យិ-កុ្សលក្មមម្ដលជាការរបរពតឹតឱយានសដរមចជាកុ្សលដ េះ ដធវើានង្ខយនងិមានឱកាសដរចើន គដឺធវើានទ ាំងក្នុងដវោម្ដលរពេះពុទ ធស្តស ដៅមាននងិក្នុងដវោម្ដលដវៀរចាក្រពេះពុទ ធស្តស ប៉ាុម្ន តការរបរពតឹតម្ដលឱយកុ្សលអស់រលីងដៅដ េះ ដធវើានលាំាក្នងិមានក្ាំណតដ់ពលដវោ គដឺធវើានក្នុងដវោម្ដលរពេះពុទ ធស្តស ដៅមានម្តប៉ាុដណាណ េះ ។ ដោក្ឧបមាដរបៀបដធៀប ការស្តងកុ្សលដនេះ ដចូជាមនសុេរគុនដៅត ទទលួទនថាន ាំលវីង ម្ដលតាមរបរក្តថីាន ាំលវីង មនិមានអនក្ណាចងទ់ទលួទនដទ ប៉ាុម្ន តអនក្រគុនដៅត រតូវពយយមដលបថាន ាំដ េះក្ដ៏ររេះរតវូការឱយជាដរាគ ។ ចាំណុចដនេះយ៉ាងណា ដោក្យិកុ្សលទ ាំងដនេះ ក្ដ៏របៀបដចូថាន ាំលវីងម្ដរ អនក្ម្ដលរតូវការរចួចាក្ពកី្ដិលសរតូវពយយមស្តងដោក្យិកុ្សលឱយដក្ើតដឡើង

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ដដ ើមបីចាប់ដផតើមទមាល យក្ដិលសជាលាំោប់ដៅរេូតដល់អស់ានសដរមចជារពេះអរេន ត ។ ការទមាល យក្ដិលសឱយអស់ ដរបៀបដចូមនសុេរគុនម្ដលរតូវការជាពដីរាគពយយមដលបថាន ាំដ េះដរឿយ ៗ រេូតជាដរាគ ដបើដរាគដផេង ៗ ជាដេើយ ក្ម៏និចា ាំាចដ់លបថាន ាំតដៅដទៀតដឡើយ ដចូជារពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់របស់ដយើងទ ាំងឡាយ ដរលជាមួយដទវបុតតមារក្នុងខណៈម្ដលរពេះអងគក្ាំពុងបដបិតតទិកុ្ ករក្រិយិ ។ ក្នុងកាលដ េះ ដទវបុតតមារានមក្ទលូថា សូមរពេះអងគពយយមដធវើខ លនួឱយជាអនក្មានអាយុម្វងនងិមានឱកាសក្ស្តងបុណយកុ្សល មានការរក្ាសីល បូជាដភលើងជាដដ ើម របសិនដបើមក្ដៅក្នុងនរពដេើយបដបិតតដិដូចនេះ ក្គ៏្នម នរបដយជនអ៍វីដឡើយ ។ រពេះអងគរទងរ់តាស់តបជាមួយនងឹដទវបុតតមារថា

អនុមជោឍបបិ បុជចញន អជោណប មយឞំ ន វិជជតិ្ ជយសចច អជោណប បុជចញន ជត្ ោជរា វត្តុមរហតិ្ ។

មាន លមារ ដសចក្តដីពញចតិតក្នុងសភាវៈជាកុ្សលមនិមានដល់ដយើង សូមបរីតមឹម្តបន តចិ បុគគលម្ដលមានបញ្ញដ តចិប៉ាុដណាណ េះ ដទ ើបមានដសចក្តដីពញចតិតក្នុងភាពជាកុ្សល ដររេះដេតុដ េះ អនក្គួរនយិយរក្យដនេះ ជាមួយបុគគលម្ដលមានដសចក្តដីរតក្អរក្នុងកុ្សលចុេះ ។

ម៉ាយងដទៀត ក្នុងសចចវភិងគអដ ាក្ថារពេះមហាពុទ ធដឃស្តចារយសម្មតងឧបមាដរបៀបដធៀបជាត ិជរា មរណៈ ទ ាំង ៣ ដនេះ ដចូជាបុរស ៣ ក្ម់្ដលរមួនដគ្នន ដធវើការដាក្បដញ្ញឆ ទសរតូវម្ដលដៅសមាល ប ់ ។ បុរសទ ី ១ ទទលួ ទដីកឹ្ ាំសរតូវឱយចូលដៅក្នុងនរពដោយការដរលសរដសើរភាពរសស់ស្តអ តតាមធមមជាតរិបស់នរពដ េះ ឱយស្តត ប់ សរដសើររេូតដធវើឱយចងដ់ៅដេើយក្រ៏ម្មងដៅជាមួយបុរសមាន ក្ដ់ េះ ។ កាលដបើចូលបរដិវណនរពដ េះដេើយ បុរសទ ី២ ក្៏ដធវើ ទដីបៀតដបៀនសរតូវដ េះ ឱយរតូវរបួសអស់ក្មាល ាំង ដេើយបុរសទ ី ៣ ក្ដ៏ធវើ ទរីបហារដោយយក្កា ាំបតិអារក្សរតូវរេូតដល់ស្តល ប់ ។ ចាំណុចដនេះយ៉ាងណា បុរសទ ី១ ដរបៀបដចូជាត ិបុរសទ ី២ ដរបៀបដចូជរា គដឺបៀតដបៀនខន ធ ៥ របស់សតវទ ាំងឡាយដរឿយ ៗ តាមលាំោប់ដចូជាសរតូវម្ដលរតូវរបទសូឱយអស់ក្មាល ាំង បុរសទ ី ៣ ដរបៀបដចូមរណៈម្ដលដធវើឱយខន ធ ៥ របស់សតវទ ាំងឡាយម្បក្រលតក់្នុងភពនមួីយ ៗ ដចូគ្នន ជាមួយនងឹសរតវូយក្កា ាំបតិមក្របហារឱយស្តល ប់ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ជរា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២៥ បឆចយសង្គហទីបនី

១. ខនធបរិបាកលកណ្ មានការចាស់រគ្ន ាំរគ្នននខន ធជាលក្ខណៈ ២. មរណូបនយនរោ មានការបដង្ខអ នដៅជតិដសចក្តសី្តល ប់ជាក្ចិច ៣. ជយាពវនវិនាសបចចបុបបោឋបនា មានការទមាល យនវូវយ័ដក្មងជាផល ៤. បរិបចចនាមរូបបទោឋបនា មានរបូម្ដលក្ាំពុងចាស់ជាដេតុជតិ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់មរណៈ ១. ចុតិ្លកណំ មានការឃល តចាក្ភពជាលក្ខណៈ ២. វិជយាគរសំ មានការររតរ់ាស់ជាក្ចិច ៣. គតិ្វិបបបវាសបចចុបបបោឋបនំ មានការរាស់ចាក្គតជិាផល ៤. បរិភិជជោននាមរូបបទោឋបនំ មាន មរបូម្ដលក្ាំពុងរលតជ់ាដេតុជតិ ។

សសគង្ខគ ុះបចច័យ ២៤ ចូលក្នុង្បទថា ជាត្ិែបចចោជរា មរណាំ ជរា មរណៈ ម្ដលសម្មតងតាមអភធិមមភាជនយីនយ័ដ េះ មនិមានបចចយ័សដគង្ខគ េះដទ

ដររេះជរា ក្ា៏នដល់ ឋតិខិណៈរបស់របូនងិ ម ដេើយមរណៈ ក្ា៏នដល់ ភងគខណៈរបស់របូនងិ មដចូគ្នន ។ ចាំម្ណក្ជរា មរណៈម្ដលសម្មតងតាមសុតតន តភាជនយីនយ័ដ េះ មានបចចយ័សដគង្ខគ េះាន គជឺាតជិាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ជរា មរណៈដ េះ ានដោយអាំណាចដោយបចចយ័ ១ គបឺក្តូបនសិេយបបចចយ័ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា សសាក្ៈ

ជោចនំ = ជោជក្ ដសចក្តដីស្តក្ដៅ ដ ម្ េះថា ដស្តក្ៈ ានដល់ ដទមនសេ-ដវទ ម្ដលរបក្បជាមួយដទសមូលចតិត ២ ដងួម្ដលដក្ើតអាំពពីយសនៈ ៥ យ៉ាង ។

ជោចនត ិ ចិត្តបរិឡាហំ គចេតិ្ ឯជត្នាតិ្ = ជោជក្ សតវទ ាំងឡាយ រម្មងមានដសចក្តដីស្តក្ គរឺម្មងដល់នវូដសចក្តដីៅត រក្ហាយចតិតដោយអារស័យធមមជាតដិ េះ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតមិ្ដលជាដេតុននដសចក្តដីស្តក្របស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ ដ ម្ េះថា ដស្តក្ៈ ានដល់ ដទមនសេដវទ ម្ដលរបក្បជាមួយដទសមូលចតិត ២ ដងួ ។

តាមធមមតាសតវទ ាំងឡាយម្ដលមានដសចក្តដីស្តក្ដៅខចូចតិត ដក្ើតដឡើង ក្ា៏នដល់សភាពរបស់ដស្តក្ៈដ េះឯង ដេើយដស្តក្ៈដក្ើតដឡើងានក្រ៏តូវអារស័យមានដេតុម្ដលរតូវ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២៦ បឆចយសង្គហទីបនី

ឱយដក្ើត ដេតុម្ដលឱយដក្ើតដ េះ ក្គ៏ពឺយសនៈ ៥ យ៉ាង ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់សសាក្ៈ ១. អជនាឍបនិជបាយនលកជណ្ មានការដតុបាំោល ញសភាពខាងក្នុងខ លនួជាលក្ខណៈ ២. ជចត្ជោបរនិជបាយនរជោ ដធវើឱយចតិ តដៅត រក្ហាយជាក្ចិច ៣. អនុជោចនបចចុបបបោឋបជនា មានដសចក្តដីស្តក្ដៅដរឿយ ៗ ជាផល ៤. ជទាសចិត្តុបបាទបទោឋបជនា មានដទសចតិតុបាទជាដេតុជតិ ។

វចនត្ថៈរបស់ បរសិទវៈ បរិជទវនំ = បរជទជវា ការខេឹក្ខេួល ដ ម្ េះថា បរដិទវៈ ។ តំ្ តំ្ បវត្តឹ បរិកិជត្តោរប ជទវនតិ កនទនតិ ឯជត្នាតិ្ = បរិជទជវា សតវទ ាំងឡាយរ ាំពងឹ

ដល់ដរឿងរា៉ាវដផេង ៗ ដេើយខេឹក្ខេួលដោយអារស័យធមមជាតដិ េះ ដររេះដេតុដ េះ ធមមជាតិម្ដលជាដេតុននការខេឹក្ខេួលរបស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ ដ ម្ េះថា បរដិទវៈ ានដល់ ចតិ តជ ជ-របូវបិោល សសទទៈម្ដលដក្ើតដឡើងដោយមានការខេឹក្ខេួល ដររេះអារស័យពយសនៈ ៥ យ៉ាងណានមួីយជាដេតុ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់បរសិទវៈ ១. លាលបបបនលកជណ្ មានការខេឹក្ខេួលជាលក្ខណៈ ២. គុណជទាសបរិកិត្តនរជោ មានការពណ៌ ដល់គុណនងិដទសជាក្ចិច ៣. សមភមបចចុបបបោឋបជនា មានការរក្វល់រក្វាយចតិតជាផល ៤. ជទាសចិត្តមោភូត្បទោឋបជនា មានមហាភូតរបូម្ដលដក្ើតពដីទសចតិត ជាដេតុជតិ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា ទកុ្េ ទុកុចេិតំ្ ហុោរប ក្យិកសុខំ ខណតី្តិ្ = ទុកំ(វា) ទុកមនត ិ= ទុក ំធមមជាតណិា

ម្ដលជាទគួីរដខ ពើមនងិទមាល យដសចក្តសុីខកាយ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ធមមជាតដិ េះ ដ ម្ េះថា ទកុ្ ខ (ឬ)សតវទ ាំងឡាយ រម្មងអតធ់នា់នដោយលាំាក្ពដីវទ ណា ដររេះដេតុដដូចាន េះ ដវទ ដ េះ ដ ម្ េះថា ទកុ្ ខ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២៧ បឆចយសង្គហទីបនី

ខមិតំុ្ ទុករនត ំ= ទុក ំដវទ ម្ដលអតធ់នដ់ោយលាំាក្ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ដ ម្ េះថា ទកុ្ ខ ានដល់ កាយកិ្ទកុ្ខដវទ ។

សសចក្តីទុក្េ ៩ ោ៉ា ង្ ១. ទុកទុក ដសចក្តទីកុ្ ខមានសភាពជាទកុ្ខពតិ ៗ ានដល់ កាយកិ្ទកុ្ខដវទ នងិ ដចតសិក្ទកុ្ខដវទ ២. វិបរិណ្មទុក ានដល់ កាយកិ្សុខដវទ នងិដចតសិក្សុខដវទ ដររេះសុខ-ទ ាំង ២ ដនេះ ជាដេតុឱយកាយកិ្ទកុ្ខនងិដចតសិក្ទកុ្ខដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យដសចក្តីវបិរតិម្របរបួល ៣. សង្ខបរទុក ានដល់ ឧដបកាខ ដវទ នងិចតិតដចតសិក្ របូម្ដលដវៀរចាក្ទកុ្ខទកុ្ ខនងិវបិរណិាមទកុ្ខដររេះរតូវដបៀតដបៀនដោយការដក្ើតរលតជ់ាដរឿយ ៗ ៤. បដិចេននទុក ឬ អបាកដទុក ានដល់ ឈឺដធមញ ឈឺរតដចៀក្ ឈឺក្ាល ឈឺដរេះជាដដ ើមនងិមនិសបាយចតិតម្ដលដក្ើតដឡើង ដររេះអាំណាចរាគៈ ដទសៈជាដដ ើម ទកុ្ ខរបដភទដនេះនងឹដងឹាន រតូវអារស័យការស្តក្សួរនងិអាការម្ដលដបៀតដបៀនដ េះ ក្ម៏និរាក្ដ ៥. អបបបដិចេននទុក ឬ បាកដទុក ានដល់ ការឈឺម្ដលដក្ើតអាំពមុីខរបួសដផេង ៗ នងិដសចក្តទីកុ្ ខកាយម្ដលបណាត លមក្អាំពដីធវើក្មមក្រណៈ ៣២ របការ ដររេះថាទកុ្ខរបដភទដនេះដងឹានដោយមនិរតូវមានការស្តក្សួរនងិអាការម្ដលដបៀតដបៀនដ េះក្៏រាក្ដជាក្ច់ាស់ ៦. បរិយាយទុក ានដល់ វបិរណិាមទកុ្ខ សង្ខខ រទកុ្ ខ ដររេះទកុ្ខរបដភទដនេះ មនិម្មនជាតួទកុ្ខដោយរតង ់ជាទដីក្ើតននទកុ្ខដផេង ៗ ៧. និបបបរិយាយទុក ានដល់ ទកុ្ ខ ដទមនសេៈ ឧាយសៈ ម្ដលដៅថា ទកុ្ខទកុ្ ខ ៨. ក្យិកទុក ានដល់ ដសចក្តទីកុ្ ខម្ដលដក្ើតតាមផលូវកាយមានឈឺដធមញ ឈឺដរេះ ឈឺក្ាលនងិរបួសដផេង ៗ ជាដដ ើម ៩. ជចត្សិកទុក ានដល់ ដសចក្តទីកុ្ ខម្ដលដក្ើតតាមផលូវចតិ ត មានការខចូចតិត រពយួ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២៨ បឆចយសង្គហទីបនី

ចតិត ខាល ចនងិដរកាធជាដដ ើម ។ ក្នុងបដចិចសមុបាទដនេះ រក្យថា ទកុ្ខ ានដល់ កាយកិ្ទកុ្ខ ។

ការសធវើក្មមក្រណៈ ៣២ ោ៉ា ង្ប្ដលឱ្យសក្ើត្សសចក្ីទកុ្េកាយគ ឺ

១. វាយដោយរ ាំរត ់ ២. វាយដោយរ ាំរតដ់តត ៣. វាយដោយដាំបង ៤. កាតន់ដ ៥. កាតដ់ជើង ៦. កាតទ់ ាំងនដទ ាំងដជើង ៧. កាតរ់តដចៀក្ ៨. កាតរ់ចមុេះ ៩. កាតទ់ ាំងរតដចៀក្ទ ាំងរចមុេះ ១០. ឱយដធវើពលិងគថាលិក្ក្មម (យក្ក្ាលដធវើជាឆ្ងន ាំង) ១១. ឱយដធវើសងខមុណឌិ ក្ក្មម (ដធវើក្ាលឱយរលីងដចូជាស័ងខ) ១២. ឱយដធវើរាេុមុខក្មម (អាំដពើដធវើមាតឱ់យដចូជាមាតរ់ាេុ) ១៣. ឱយដធវើដជាតមិាលិក្ក្មម (អាំដពើដធវើខ លនួឱយដចូោក ដភលើង) ១៤. ឱយដធវើេតថបបដជាតកិ្ក្មម (អាំដពើយក្ដភលើងដតុនដ) ១៥. អាំដពើដចូជាការព ល តម់្សបក្ពម្ព ១៦. អាំដពើឱយដចូជាការដសលៀក្សាំពតស់ាំបក្ដឈើ ១៧. អាំដពើម្ដលដគដធវើឱយដចូជាសតវទ ១៨. អាំដពើម្ដលដគថពក្ដ់ោយសនទចួ ១៩. អាំដពើម្ដលដគដធវើឱយខចូសររីៈប៉ាុន ១ ក្ហាបណៈ ២០. អាំដពើម្ដលដគយក្ទកឹ្ផាដរស្តច ២១. អាំដពើម្ដលដគបងវលិឱយដចូសសរដគ្នល ២២. អាំដពើម្ដលដធវើឱយដចូក្ណាត ប់ចាំដបើង ២៣. អាំដពើម្ដលដគដរស្តចដរបងដៅត ២៤. អាំដពើម្ដលដគដរបើឱយម្ឆកខា ាំ ២៥. យក្ម្ដក្ចាក្ត់ា ាំងអាំពកី្ាលទាំលុេះទវ រ ២៦. ដរបើោវកាតក់្ាល ២៧. យក្ម្ដក្ដគ្នលដតុដភលើងដ ាំរតងន់ដខាងស្តត ាំ ២៨. យក្ម្ដក្ដគ្នលដតុដភលើងដ ាំរតងន់ដខាងដឆវង ២៩. យក្ម្ដក្ដគ្នលដតុដភលើងដ ាំរតងដ់ជើងខាងស្តត ាំ ៣០. យក្ម្ដក្ដគ្នលដតុដភលើងដ ាំរតងដ់ជើងខាងដឆវង ៣១. យក្ម្ដក្ដគ្នលដតុដភលើងដ ាំរតងដ់ដ ើមរទូង ៣២. អាំដពើម្ដលដគយក្ោវកាតក់្ាល ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១២៩ បឆចយសង្គហទីបនី

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ទុក្េ ១. ក្យបីឡនលកណ ំមានការដបៀតដបៀនរាងកាយជាលក្ខណៈ ២. ទុបបបញ្ញបន ំជទាមនសបឝករណរសំ មានការដធវើដទមនសេដល់អនក្មានបញ្ញដតចិជាក្ចិច ៣. ក្យិក្្ធបចចុបបបោឋបនំ មានដសចក្តឈឺីផលូវកាយជាផល ៤. ក្យបោទបទោឋបនំ មានកាយបស្តទជាដេតុជតិ ។ ដសចក្តទីកុ្ ខកាយដនេះ ជាដសចក្តទីកុ្ ខពដិសស ដររេះដបៀតដបៀនរាងកាយ ដេើយដបៀត

ដបៀនផលូវចតិ តដទៀតផង គកឺាលដបើរាងកាយមនិសបាយដេើយ ភាពមនិសបាយដនេះ រម្មងដធវើឱយអនក្ដ េះដក្ើតដសចក្តខីចូចតិ តនងិដទមនសេ ដររេះដេតុដ េះ រពេះមហាពុទ ធដឃស្តចារយដទើបសម្មតងទកុ្ក្នុងសចចវភិងគអដ ាក្ថានងិវសុិទ ធមិគគអដ ាក្ថាថា

បីជឡតិ្ ក្យិកមិទំ ទុកចច ោនស ំភិជយបា ជនយត្ិ យោមប ត្ោមប ទុកនតិ វិជសសជោ វុត្ត ំ។

កាយកិ្ទកុ្ខ រម្មងដបៀតដបៀនអនក្ម្ដលក្ាំពុងានទទលួដសចក្តទីកុ្ ខដនេះ នងិអាចដធវើឱយទកុ្ ខផ លូវចតិ តដក្ើតដឡើងានដរចើន ដោយដេតុណា ដេតុដ េះ ដទើបរពេះមានរពេះភាគជាមាច ស់រទង់រតាស់ថាជាទកុ្ខពដិសស ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា សទមនសេ ទុមនសបឝ ភាជវា = ជទាមនសបឝំ សភាពម្ដលជាដេតុឱយជាអនក្មានចតិតមនិលអ ដ ម្ េះ

ថា ដទមនសេ ានដល់ ដចតសិក្ទកុ្ខ គទឺកុ្ ខផ លូវចតិ ត ។ ដសចក្តដីទមនសេ កាលដបើដក្ើតមានដឡើងដល់បុគគលណាដេើយ ដធវើឱយចតិ តអនក្ដ េះដៅត

រក្ហាយមានក្រិយិអាការវបិរតិទ ាំងកាយនងិវាចា ដេើយដសចក្តដីទមនសេដនេះ រម្មងានជាដេតុឱយកាយកិ្ទកុ្ខដក្ើតដឡើងដល់ខ លនួឯងនងិអនក្ដនទាន ដចូជា កាលដបើដទមនសេដក្ើតដឡើងដេើយ បុគគលខ លេះ ក្ស៏ម្មតងក្រិយិគក្រ់ទូងក្ដគញ្ញជ លចតិតខ លេះ ដាចសក្ខ់ លេះ បុគគលខ លេះក្ដ៏ល់នវូការសមាល ប់ខ លនួដោយវធិដីផេង ៗ ដេើយបុគគលខ លេះ ក្រ៏បទសូរា៉ាយដល់អនក្ដនទឱយានទទលួដសចក្តទីកុ្ ខកាយ ឬដល់ជវីតិានដទៀតផង ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣០ បឆចយសង្គហទីបនី

ដេតុម្ដលដធវើឱយដក្ើតដសចក្តដីទមនសេានដ េះ មានដរចើនរបការម្តដោយចាំដរេះទក្ ់ទងមក្ពកីារររតរ់ាសចាក្វតថុម្ដលខ លនួរសឡាញ់ម៉ាយង ការានជួបនងិវតថុម្ដលខ លនួមនិដពញចតិតម៉ាយង ។ ទ ាំង ២ យ៉ាងដនេះ ដធវើឱយដក្ើតដសចក្តដីទមនសេានជាចាំម្ណក្ដរចើន ដររេះដេតុដនេះ រពេះមានរពេះភាគជាមាច ស់ដទើបរទងា់នរតាស់សម្មតងោស់ដតឿនសតពុិទ ធស្តសនកិ្ទ ាំងឡាយទក្ទ់ងនងិដរឿងទកុ្ខផ លូវចតិ តដនេះទកុ្ក្នុងសាំយុតតរពេះាលីថា

ោ បិជយហ ិសោគចេ ិ អបបបិជយហិ កុទាចនំ បិយានំ អទសបឝនំ ទុក ំ អបបបិយានចច ទសបឝនំ ។

ចូរកុ្ ាំដៅរមួជាមួយអនក្ម្ដលដយើងរសឡាញ់ដេើយ កុ្ ាំដៅរមួជាមួយអនក្ម្ដលមនិានរសឡាញ់ (ដររេះ)ការម្ដលមនិានដឃើញអនក្ម្ដលដយើងរសឡាញ់ក្ត ី ការម្ដលានដឃើញអនក្ម្ដលដយើងមនិឡាញ់ក្ត ីសុទ ធម្តជាទកុ្ខទ ាំងអស់ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់សទមនសេ ១. ចិត្តបីលនលកណ ំមានអាការដបៀតដបៀនចតិតជាលក្ខណៈ ២. មជនាវិឃាត្នរសំ មានការដធវើាបជាក្ចិច ៣. ោនសពបាធិបចចុបបបោឋបនំ មានដសចក្តមីនិសបាយចតិតជាផល ៤. ហទយវត្ថុបទោឋបនំ មានេទយវតថុជាដេតុជតិ ។

វចនត្ថៈរបស់ពាក្យថា ឧបាោស ភុជោ អាយាសនំ = ឧបាយាជោ ដសចក្តលីាំាក្ចតិតយ៉ាងខាល ាំង ដ ម្ េះថា ឧា-

យសៈ ានដល់ ដទសដចតសិក្ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យពយសនៈណានមួីយ ។ រក្យថា ឧបាយាសៈ ដនេះមក្ព ីឧប + អាយាស ។ ឧប = យ៉ាងជតិ, អាយាស =

ដសចក្តលីាំាក្ ។ កាលដបើរមួគ្នន ដៅថា ឧបាយាស ម្របថា ដសចក្តលីាំាក្ចតិតយ៉ាងខាល ាំង ។ សភាពរបស់ឧាយសៈ ក្គ៏ដឺសចក្តដីៅេមងខចូចតិតយ៉ាងធាំម្ដលជាប់ទក្ទ់ងមក្ពី

ដស្តក្ៈ កាលដបើដស្តក្ៈមានក្មាល ាំងដរចើនដឡើង្នដល់បរដិទវៈ ប ទ ប់ពបីរដិទវៈ្នដល់ឧាយសៈម្ដលជាទបីាំផុតននដសចក្តដីស្តក្ដៅដធវើឱយអនក្ម្ដលានទទលួដ េះមានចតិតដរក្ៀម

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣១ បឆចយសង្គហទីបនី

រក្ាំភាល មមនិអាចនងឹទប់ទល់ាន ។ ចាំដរេះការដងឹនវូអាការដនេះ មានអាការអងគុយដសងៀមនយិយមនិដចញ យាំមនិដចញដពលខ លេះ រេូតដល់វសិញ្ដ ីភូតៈ (សន លប់) ឬកាល យជាអនក្ខចូសតិឬអាចទមាល យជវីតិខ លនួឯងាន ដោយដរចើនម្តងម្តដក្ើតជាមួយអនក្ម្ដលានជួបនងឹពយសនៈទ ាំង ៥ ណានមួីយដោយមនិាននកឹ្ស្តម នដល់ ។ ដចូជា មាតាបតិា ស្តវ មភីរយិ បុរតម្ដលានស្តល ប់ក្នុងបចចុបបន ន ឬរទពយសមបតតរិតូវសូនយាតដ់ៅដោយខយល់ ដោយអគគភីយ័ ដចារភយ័ឧទក្ភយ័ជាដដ ើម ឬជាដរាគភយ័ម្ដលអស់ផលូវនងឹរក្ាានទ ាំងដនេះជាដដ ើមដធវើឱយអនក្ដ េះានទទលួដសចក្តបី៉ាេះខ ទប់ដល់ចតិតយ៉ាងធងនធ់ ងរសភាពដដូចនេះឯងដ ម្ េះថា ឧាយសៈ ។ ដចូម្ដលរពេះមានរពេះភាគជាមាច ស់រទងរ់តាស់ទកុ្ក្នុងមហានដិទ ទសរពេះាលីថា

ត្សបឝ ជច ក្មយានសបឝ ឆនទោត្សបឝ ជនតុជនា ជត្ ក្ោ បរិោយនត ិ សលលវិជទាថបវ រុបបបតិ្ ។

បុគគលម្ដលជេិះយន គកឺាមគុណអារមមណ៍យ៉ាងសុខរសួលដភលើតដភលើននងិមានដសចក្តីដពញចតិតរសោញ់ជាប់ជាំរក្ក់ាមគុណអារមមណ៍ទ ាំងដ េះ ដបើវតថុអារមមណ៍កាមគុណដ េះរតូវស្តបសូនយដៅដេើយ កាលដបើយ៉ាងដនេះ បុគគលម្ដលវដងវងដភលើតដភលើនដ េះ រម្មងានទទលួដសចក្តដីរក្ៀមរក្ាំចតិ តដោយសភាពននដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ឧាយសៈ ។

សសចក្តីសផេង្គ្នន រវាង្សសាក្ៈ បរសិទវៈ ឧបាោសៈ

ដស្តក្ៈ (ដសចក្តដីស្តក្) ានដល់ ដទមនសេដវទ ។ បរដិទវៈ (ដសចក្តខីេឹក្ខេួល)ានដល់ ចតិ តវបិោល សសទទៈម្ដលដក្ើតអាំពដីទសមូលចតិតុបាទនងិឧាយសៈ (ដសចក្តតូីចចតិតនងិដសចក្តចីដងអៀតចងអល់ចតិ ត) ានដល់ ដទសដចតសិក្ ។ ទ ាំង ៣ យ៉ាងដនេះ ដបើនយិយដោយនយ័ដរបៀបដធៀបដេើយ ក្ដ៏របៀបដចូជាទកឹ្ដៅក្នុងខ ទេះោក្ដ់លើដភលើង កាលដបើដតុដភលើង ទកឹ្ក្ដ៏ផតើមដៅត ដឡើងជាលាំោប់ ភាពដៅត ដ េះក្ដ៏ឡើងរេូតដល់ពុេះ ដេើយទកឹ្ក្ពុ៏េះក្ដគញ្ញជ លដឡើង ។ កាលដបើពុេះយូរដៅ ៗ ភាពដៅត ក្ដ៏រចើនដឡើង ៗ រេូតដៅត ដល់ទបីាំផុតដេើយ ក្ម៏ានម្ផេងរាក្ដដឡើង ប ទ បព់ដី េះមក្ ទកឹ្ក្ច៏ាប់ដផតើមរងីបន តចិមតង ៗ រេូតដល់រងីសងួត ដសចក្តដីនេះយ៉ាងណា ដស្តក្ៈក្ដ៏របៀបានដចូភាពដៅត របស់ទកឹ្ម្ដលដផតើមដៅត ដឡើង បរដិទវៈ ដរបៀបដចូទកឹ្ក្ាំពុងពុេះ ឧាយសៈដរបៀបដចូទកឹ្ម្ដលដៅត បាំផុតដេើយក្ដ៏ផតើមរងីសងួតបន តចិមតង ៗ ។ សម

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣២ បឆចយសង្គហទីបនី

ដចូរពេះពុទ ធដឃស្តចារយសម្មតងទកុ្ក្នុងវសុិទ ធមិគគថា ភាជនជនាឍប ជត្លបាជក្ ឧត្តរិោរប ច និកជោ ជសសសបឝ ខយបាជក្តិ្ ឥជមជហជត្ ត្ជយាសោ ។

ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ឧាយសៈ ទ ាំង ៣ ដនេះ ដចូគ្នន នងឹដសចក្តរីបរពតឹតដៅរបស់ដរបងទ ាំង៣ ចាំណុច គដឺរបងម្ដលដៅត ដឡើងក្នុងភាជនៈជាចាំណុចទ ី១ ដរបងម្ដលក្ាំពុងពុេះជាចាំណុចទ ី២ ដរបងម្ដលដៅត ខាល ាំងដេើយរងីសងួតដៅជាចាំណុចទ ី៣ ។

លក្េណាទិចត្កុ្កៈរបស់ឧបាោសៈ ១. ចិត្តបរិទហនលកជណ្ មានការដតុចតិតឱយដៅត ខាល ាំងជាលក្ខណៈ ២. និត្ថនុនរជោ មានការដក្ថយចតិតជាក្ចិច ៣. វិោទបចចបុបបោឋបជនា មានការដៅេមងចតិតជាផល ៤. ទហយវត្ថុបទោឋបជនា មានេទយវតថុជាដេតុជតិ ។

សសគង្ខគ ុះបចច័យ ២៤ ចូលក្នុង្បទថា ជាត្ិែបចចោ សសាក្បរសិទវទុក្េសទមនសេុបាោសា (សមភវនតិ) ជាតជិាបចចយ័ដល់ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ ដទមនសេៈ ឧាយសៈទ ាំងដនេះ ានដោយ

អាំណាចបចចយ័ ១ គបឺក្តូបនសិេយបបចចយ័ ។ ការដៅរបស់សតវទ ាំងឡាយម្ដលមានការវលិវល់ស្តល ប់ ដក្ើតដៅក្នុងដោក្ដនេះ ក្ា៏ន

ដល់ការវលិវល់របស់ដរគឿងចក្ក គបឺដចិ ចសមុបាទធម៌មានអវជិាជ ជាដដ ើមដ េះឯង ប៉ាុម្ន តសតវទ ាំងឡាយមានចាំននួដរចើន រក្មនិដឃើញដល់ការរបរពតឹតដៅននជវីតិដនេះានដទ ដងឹានរតមឹ សមមតសិចចៈប៉ាុដណាណ េះ គអឺនក្ដ េះស្តល ប់ អនក្ដនេះដក្ើត ដយើងដឃើញ ដយើងឮជាដដ ើម ។ កាលដបើដរលដោយសភាវៈម្ដលពតិដេើយ អនក្ដ េះ អនក្ដនេះ ដយើង ដគ របុស រសីជាដដ ើមដនេះ មនិមានដឡើយ មានរតមឹម្តធម៌ម្ដលជាដេតុ ជាផលដក្ើតដឡើងជាបត់គ្នន មនិោច ់ ធម៌ទ ាំងដនេះក្៏សុទ ធម្តជាក្ងទកុ្ខទ ាំងអស់នងិដសចក្តដីក្ើតដឡើងននក្ងទកុ្ខងពួងម្ដលសមមតថិា អនក្ដ េះ អនក្ដនេះ ដយើង ដគ របុស រសី ក្ម៏និមានអនក្ណាស្តងឱយដក្ើតដឡើងដឡើយ ការដក្ើតដឡើងរបស់ធម៌ទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ររេះអារស័យបចចយ័ដផេង ៗ មានអវជិាជ ជាដដ ើម ។ រពេះមានរពេះភាគរតាស់ថា ឯវ-

ជមត្សបឝ ជកវលសបឝ ទុកកនធសបឝ សមុទជយា ជោតិ្ មានដសចក្តថីា ការដក្ើតដឡើងននក្ង

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣៣ បឆចយសង្គហទីបនី

ទកុ្ខទ ាំងពួងដនេះ ដររេះអារស័យបចចយ័ដផេង ៗ មានអវជិាជ ជាដដ ើមដចូានដរលមក្ដេើយ ។

ការពចិារណាតាមបដចិចសមុបាទធម៌ដេើយ ក្ដ៏ឃើញានថា បណាត វតថុម្ដលមានជវីតិទ ាំងឡាយមានមនសុេ ដទវតា រពេមទ ាំងដនេះរាក្ដដក្ើតដឡើងាន ក្ដ៏ររេះមានអវជិាជ ជាតួដេតុ ចាំម្ណក្សង្ខខ រជាដដ ើមដ េះ ដក្ើតមក្ពអីវជិាជ ម្តម៉ាយងប៉ាុដណាណ េះម្ដលជាតួដេតុ ។ ដបើអវជិាជ ដៅមាន ការដក្ើត ស្តល ប់របស់សតវទ ាំងឡាយក្រ៏ម្មងមនិមានទបីាំផុត កាលណាានទមាល យអវជិាជ ឱយអស់ដេើយសង្ខខ រជាដដ ើម ក្អ៏ស់ដៅផងម្ដរ ានដសចក្តថីា ការដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល បរ់បស់សតវទ ាំងឡាយ ក្រ៏លតដ់ៅ ដោយដេតុដនេះ រពេះមានដជាគដទើបរតាស់សម្មតងបដចិចសមុបាទដោយបដដិោមដទស ថាអវិោជបយ ជត្វវ អជសសវិរាគនិជរាោ សង្ខបរ-និជរាជោ, សង្ខបរនិជរាោ វិញ្ញបណនិជរាជោ, វិញ្ញបណនិជរាោ នាមរូបនិជរាជោ, នាមរូបនិជរាោ សឡាយត្ននិជរាជោ, សឡាយត្ននិជរាោ ផសបឝនិជរាជោ, ផសបឝ-និជរាោ ជវទនានិជរាជោ, ជវទនានិជរាោ ត្ណ្ហបនិជរាជោ, ត្ណ្ហបនិជរាោ ឧបាទាន-និជរាជោ, ឧបាទាននិជរាោ ភវនិជរាជោ, ភវនិជរាោ ោតិ្និជរាជោ, ោតិ្និជរាោជរាមរណ,ំ ជោកបរិជទវទុកជទាមនសបឝុបាយាោ និរុជបេនត,ិ ឯវជមត្សបឝ ជកវលសបឝ ទុកកនធសបឝ និជរាជោ ជោតិ្ ។ ដររេះការរលតស់្តបសូនយអស់ននអវជិាជ មនិមានដសសសល់ដោយអាំណាចវជិាជ ម្ដលដ ម្ េះថា វរិាគៈនុេ៎ះឯង សង្ខខ រ គកុឺ្សលក្មម អកុ្សលមម ដទ ើបរលតចុ់េះ ដររេះការរលតស់្តបសូនយអស់ននសង្ខខ រ វញិ្ញដ ណក្នុងភពដនេះ ដទើបរលត ់ ដររេះការរលតស់្តបសូនយននវញិ្ញដ ណ គកឺ្មមវញិ្ញដ ណក្នុងភពមុន ៗ នងិវាិក្វញិ្ញដ ណក្នុងភពដនេះ មរបូ គដឺចតសិក្នងិក្មមជជរបូ ដទ ើបរលត ់ ដររេះរលតស់្តបសូនយអស់នន មរបូ សឡាយតនៈ គអឺជឈតតកិាយតនៈ ៦ ដទើបរលត ់ដររេះការរលតស់្តបសូនយអស់ននសឡាយតនៈ ផសេៈមានចក្ខុសមផសេៈជាដដ ើម ដទើបរលត ់ ដររេះការរលតស់្តបសូនយអស់ននផសេៈ ដវទ មានចក្ខុ-សមផសេជាជ ដវទ ជាដដ ើម ដទើបរលត ់ ដររេះការរលតស់្តបសូនយអស់ននដវទ តណាា ៦ ឬ ១០៨ មានរបូតណាា ជាដដ ើម ដទើបរលត ់ ដររេះការរលតស់្តបសូនយអស់ននតណាា ឧាទន ៤ មានកាមុាទនជាដដ ើម ដទើបរលត ់ដររេះការរលតស់្តបសូនយអស់ននឧាទន ភវៈ គកឺ្មមភវៈនងិឧបបតតភិវៈ ដទ ើបរលត ់ ដររេះការរលតស់្តបសូនយអស់ននភវៈ ជាត ិ គកឺារដក្ើតដឡើងននដោក្យិវាិក្ចតិត ដចតសិក្នងិក្មមជជរបូ ដទ ើបរលត ់ ដររេះការរលតស់្តបសូនយអស់ននជាត ិ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ជរា ចាស់រទុឌដរទម មរណៈ ដសចក្តសី្តល ប់ ដស្តក្ៈ ដសចក្តដីៅេមង បរដិទវៈ ការយាំដស្តក្ ទកុ្ខៈ ដសចក្តទីកុ្ ខកាយ ដទមនសេៈ ដសចក្តទីកុ្ ខចតិ ត ឧាយសៈ ដសចក្តចីដងអៀតចងអល់ចតិ ត ដទ ើបរលត ់ ការរលតស់្តបសូនយអស់ននការក្ងទកុ្ខទ ាំងពួង រម្មងរបរពតឹតដៅដោយរបការយ៉ាងដនេះ ។

ក្នុងបដចិចសមុបាទដោយបដដិោមដទស ដនេះ ចាំណុចសាំខាន ់ គដឺសចក្តរីលតស់្តបសូនយអស់របស់អវជិាជ ដ េះឯង ចាំម្ណក្ដសចក្តរីលតរ់បស់សង្ខខ រជាដដ ើមដ េះ កាលអវជិាជរលតដ់ៅដេើយ សង្ខខ រជាដដ ើមទ ាំងដនេះ ក្រ៏ម្មងរលតរ់ពមគ្នន មនិម្មនរលតដ់ៅភាល ម ៗ តាមលាំោប់ម្ដលដផេងជាមួយក្នុងអនដុោមដទស ដទ ឧបមាដចូរគ្នបពូ់ជដររេះដេើយផល គឺដដ ើមក្រ៏ាក្ដាន កាលមានដដ ើមដេើយម្មក្ក្រ៏ាក្ដដឡើងាន កាលដបើមានម្មក្ដេើយ ធាងក្រ៏ាក្ដដឡើងាន កាលដបើមានធាងនងិសលឹក្មានដេើយ ោក ក្រ៏ាក្ដដឡើងាន កាលដបើមានោក ដេើយ ម្ផលក្រ៏ាក្ដដឡើងាន កាលដបើមានម្ផលដេើយ រគ្នបពូ់ជក្រ៏ាក្ដដឡើងាន កាលដបើមានរគ្នបពូ់ជដេើយ ដដ ើមក្រ៏ាក្ដដឡើងាន កាលដបើមានដដ ើមដេើយ ម្មក្ក្រ៏ាក្ដដឡើងានជាដេតុនងិផលដោយចាំដរេះវលិវល់ជាដរឿយ ៗ ដៅរេូតមនិមានោច ់ដចូគ្នន នងឹការសម្មតងបដចិចសមុបាទដោយអនដុោមដទស មាន អវិោជបបចចយា សង្ខបរា ជាដដ ើម។ ប៉ាុម្ន តដបើថារគ្នប់ពូជដ េះ ដតុទមាល យដចញដេើយ ដដ ើមក្រ៏ាក្ដដឡើងមនិាន កាលដបើដដ ើមដេុះមនិានដេើយ ម្មក្ក្ដ៏ក្ើតមនិាន កាលដបើម្មក្ដក្ើតមនិានដេើយ ធាងសលឹក្ក្ដ៏ក្ើតមនិាន កាលដបើធាងសលឹក្ដក្ើតមនិានដេើយ ោក ក្ដ៏ក្ើតមនិាន កាលដបើោក ដក្ើតមនិានដេើយ ម្ផលក្ដ៏ក្ើតមនិាន កាលដបើម្ផលដក្ើតមនិានដេើយ រគ្នបពូ់ជក្ដ៏ក្ើតមនិាន កាលដបើរគ្នបពូ់ជដក្ើតមនិានដេើយ ដដ ើមក្ដ៏ក្ើតមនិាន ។ ក្នុងការសាំម្ដងដេតុផល ជាចាំម្ណក្ននការដក្ើតមនិានម្ដលដរលដៅតាមលាំោប់ដចូដនេះ ក្រ៏តមឹម្តការសម្មតងដោយដវាហារប៉ាុដណាណ េះ ម្ដលពតិដ េះកាលានទមាល យនវូរគ្នបពូ់ជអស់ដៅដេើយ ដដ ើមម្មក្ ធាង សលឹក្ ោក ម្ផល រគ្នប់ពូជទ ាំងដនេះក្៏ដក្ើតមនិានម្ដរដចូគ្នន នងឹការសម្មតងបដចិចសមុបាទដោយបដដិោមដទស មាន អវិោជបយ

ជត្វវ អជសសវិរាគនិជរាោ សង្ខបរនិជរាជោ ជាដដ ើម ។ ការដរលថា ការរលតដ់ៅននអវជិាជ មនិមានដសសសល់ ក្ា៏នដល់ រពេះនរិវ នដ េះឯង ប៉ាុម្ន តជាសឧាទដិសសនរិវ ន គឺ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣៥ បឆចយសង្គហទីបនី

នរិវ នអស់ក្ដិលស ដៅមានខន ធ ៥ ដេើយនងឹចូលដល់អនាុទដិសសនរិវ ន គរឺលតទ់ ាំងក្ដិលស រលតទ់ ាំងខន ធ ៥ ដដូចាន េះ ។ អនក្មានដសចក្តចូីលចតិតក្នុងរពេះនរិវ នដោយរតូវរតងដ់នេះជាទដូៅដោយរចនីយល់ចតិតថា អនក្ម្ដលានដស្តយដសចក្តសុីខក្នុងអនាុទដិសសនរិវ នដ េះ មានខ លនួអនក្ដស្តយ ម្តអនក្ដ េះក្ម៏និមានការដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ផុតអាំពទីកុ្ ខទ ាំងពួងដសចក្តពីតិដ េះ អនាុទដិសសនរិវ នដនេះ មនិមានខ លនួដយើងដគយ៉ាងណាមួយដឡើយ ានដល់ ការរ ាំលតន់វូការដក្ើតដឡើងននខន ធ ៥ នងិមនិមានការដក្ើតដឡើងដទៀត ឧបមាដចូពន លដឺភ លើងម្ដលរលតដ់ៅមនិតា ាំងដៅក្នុងទណីាដទៀតដឡើយយ៉ាងណា រពេះអរេន តទ ាំងឡាយម្ដលចូលកាន់អនាុទដិសសនរិវ នក្យ៏៉ាងដ េះម្ដរ ។

ក្នុងដរឿងរពេះនរិវ នដនេះ មហារពេម មថា ពក្ៈ កាលានឮដសចក្តរីបរពតឹតដៅននរពេះនរិវ នម្ដលរពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់សម្មតងដេើយ អតរ់ទ ាំដៅយ៉ាងដសងៀមពុាំាន ក្ដ៏រលដឡើងថា តុ្ចេកជចញវ អជោស ិរិត្តកជចញវ អជោស ិនិរត្ថកជចញវ អជោស ិ។

បពរិតរពេះដគ្នតមដច៏ដរមើន នរិវ នរបស់រពេះអងគជារបស់ទដទ ៗ ទាំដនរទ ាំងមនិមានអវីដឡើយ រក្របដយជនម៍និាន ” ។ ដរឿងដនេះ អនក្សម្មតងក្ជ៏ារពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់ អនក្ស្តត ប់ក្ម៏និម្មនជាស្តមញ្ដជន ជាដសតចមហារពេម ម្តដល់ដសចក្តដី េះ ក្ម៏និចូលចតិតក្នុងដសចក្តីសុខរបស់រពេះនរិវ ន ម្ដលមនិទក្ទ់ងជាមួយខន ធ ៥ យ៉ាងណា ។ ដររេះដេតុដនេះ រគូអាចារយនងិធមមក្ថកិ្ខ លេះ ដោក្អនក្មនិមានដសចក្តយីល់ចូលចតិតានលអក្នុងដរឿងដសចក្តសុីខរបស់រពេះនរិវ នដទើបមានដសចក្តយីល់ដឃើញថា អនក្ម្ដលានដល់រពេះនរិវ នដ េះ សូមបីថាមនិមានខន ធ ៥ ម្តក្ដ៏ៅមានភាពពដិសសម្ដលដរៅអាំពខីន ធ ៥ ជាអនក្ដស្តយនងឹសភាពពដិសសដនេះ មនិមានការដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ ផុតចាក្ដសចក្តទីកុ្ ខទ ាំងពួង ជាដសចក្តសុីខពដិសស ។ កាលដបើមានដសចក្តយីល់ដឃើញដចូដចនេះ ដទ ើបពយមយមចងអុលម្ណ ាំដល់សិសេរបស់ខ លនួរេូតដល់សិសេដ េះ ដពញចតិតក្នុងធម៌ទ ាំងឡាយ ឱយចូលដល់រពេះនរិវ នម្ដលខ លនួានស្តងដឡើង បុគគលទ ាំងដ េះានស្តត បដ់េើយ ក្យ៏ល់ថា ដនេះជាដសចក្តពីតិ ក្ ៏ ាំគ្នន ដជឿចូលចតិតខសុដៅតាមគ្នន ។ ការដរលដល់អធយរស័យចតិតបុគគល ២ ពួក្ គបុឺគគលរបក្បដោយដនក្ខមមធាតុ ១ នងិបុគគលម្ដលរបក្បរពមដោយតណាា ១ រម្មងមានដសចក្តដីផេងគ្នន ដរលគ ឺបុគគលរបក្ប

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣៦ បឆចយសង្គហទីបនី

ដោយដនក្ខមមធាតុ រម្មងមានដសចក្តចូីលចតិតក្នុងដសចក្តសីងប់ស្តង តរ់ាសចាក្ក្ដិលសដផេង ៗ ចាំម្ណក្អនក្របក្បដោយតណាា រម្មងមានដសចក្តដីពញចតិតដភលើតដភលើនម្ដលជាក្ដិលសទ ាំងអស់នងិដលើក្តួយ៉ាងមក្សាំម្ដងឱយដឃើញដសចក្តដីផេងគ្នន ននចតិតរបស់បុគគលពរីពួក្ដ េះ ដចូរពេះអ គ្នមនីងិរពេះអរេន តទ ាំងឡាយ កាលានឮអនក្ដនទដរលថាក្នុងនរពដ េះ រងូភនាំដ េះជាទមី្ដលសងប់អាំពពួីក្មនសុេមានដដ ើមដឈើមលប់ស្តខា ក្ាំពងទ់កឹ្បរបូិណ៌ ានឮដេើយក្ម៏ានដសចក្តចូីលចតិតរតូវការដៅក្នុងស្តថ នទដី េះ កាលានដៅដល់ដេើយមនិមានរាថាន ចងរ់តឡប់មក្រចបូក្រចបល់ដោយពួក្តដៅដទៀត ។ ចាំម្ណក្ពួក្បុគគលរលទ ាំងឡាយ កាលានឮដដូចនេះ មនិមានដសចក្តចូីលចតិតចងដ់ៅ ដេើយគតិថាស្តថ នទដី េះមានដសចក្តសុីខដចូដមតច ? មានម្តដសចក្តគួីរឱយខាល ច គួរឱយធុញរទន ់ ប៉ាុម្ន តដបើមានអនក្ណាមក្រាប់ថាស្តថ នទឯីដណាេះ មានភាពរកី្រាយដរចើន មានដរាងមដហារសពគរគកឹ្គដរគង មានដរាងសុរា អាហារបរបូិណ៌ដដូចនេះដេើយ បុគគលរលទ ាំងឡាយកាលានឮ មានដសចក្តរីាថាន ចងដ់ៅទដី េះ ដោយភាព រេ័សជាទបីាំផុតនងិកាលានដៅដល់ទដី េះដេើយ មានដសចក្តដីភលើតដភលើននងិមនិចងរ់តឡប់មក្វញិ ។ ចាំម្ណក្រពេះអ គ្នមនីងិរពេះអរេន តទ ាំងឡាយ កាលានឮដដូចនេះដេើយ ក្ម៏ាន ដសចក្តសីដងវគក្នុងចតិ ត មនិដក្ើតដសចក្តដីរតក្អរសូមបីតចិតួច ដររេះក្នុងស ត នចតិតរបស់ដោក្មានដនក្ខមមធាតុរគប់រគង កាលស្តត ប់ដល់ដរឿងដសចក្តសុីខដេើយ ក្ស៏្តត ប់ដោយដនក្ខមម-ធាតុ ដបើដសចក្តសុីខដ េះមនិរបក្បដោយតណាា ជាដសចក្តសុីខសងប ់ ានស្តត ប់ដោយដពញចតិត ។ ដបើរបក្បដោយតណាា ដេើយ ក្ម៏និដរតក្អរនងឹស្តត ប់ មានដសចក្តធុីញរទនន់ងិដឃើញដទស ចាំម្ណក្បុគគលរលទ ាំងឡាយ ចូលចតិតស្តត ប់ដរឿងដសចក្តសុីខម្ដលរបក្បដៅដោយតណាា ប៉ាុដណាណ េះ ដបើដសចក្តសុីខរាសចាក្តណាា ដេើយ បុគគលរលទ ាំងឡាយ រម្មងមនិចង់ស្តត ប់ដរឿងដ េះដទ ។ ចាំម្ណក្រពេះនរិវ នដ េះ ជាសុញ្ដតធាតុសងប់ចាក្ខន ធ ៥ ដដូចាន េះ អនក្ម្ដលស្តត ប់រពេះនរិវ នរតូវស្តត បដ់ោយដនក្ខមមធាតុ ដទ ើបនងឹដឃើញដសចក្តសុីខពតិ ដបើស្តត ប់ដោយតណាា រម្មងមនិដឃើញដសចក្តសុីខ រតឡប់ជាដឃើញថា ជាវតថុម្ដលរក្ស្តរៈគ្នម នដចូគ្នន នងឹដសចក្តដីឃើញរបស់ពក្រពេមម្ដរ ។

ន័យរបស់ការសទស

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣៧ បឆចយសង្គហទីបនី

ការសម្មតងបដចិចសមុបាទរបស់រពេះសមាម សមពុទ ធក្ នុងសាំយុតតនកិាយដ េះ មានរបដភទ ននការសម្មតង ៤ នយ័ដចូតដៅដនេះ

១. សម្មតងពដីដ ើមដល់ចុង គចឺាបព់អីវជិាជ ដៅតាមលាំោប់ដល់ជរាមរណៈជាទបីាំផុតដៅថា អាទបិរដិយស្តនអនដុោមដទស ។

២. សម្មតងពកី្ណាត លដៅដល់ចុង គចឺាបព់ដីវទ តាមលាំោប់រេូតដល់ជរាមរណៈជាទបីាំផុតដៅថា មជឈបរដិយស្តនអនដុោមដទស ។

៣. សម្មតងពចុីងដៅដល់ដដ ើម គចឺាបព់ជីរាមរណៈថយដរកាយតាមលាំោប់រេូតដល់អវជិាជ ជាទបីាំផុតដៅថា បរដិយស្តនអាទបិដដិោមដទស ។ ដចូជា ោតិ្បបាចចយា ជរាមរណ,ំ ភវបបបចចយា ោតិ្ ។ជប។ អវិោជបបចចយា សង្ខបរា ។

៤. សម្មតងពកី្ណាត លដៅដល់ដដ ើម គចឺាបព់តីណាា ថយដរកាយតាមលាំោបរ់េូតដល់អវជិាជ ជាទបីាំផុតដៅថា មជឈអាទបិដដិោមដទស ។ ដចូជា ឥជម ច ភិកជវ ចោឍបជរា អាោរា កឹនិទានា កឹសមុទយា កឹបភវា ? ឥជម ចោឍបជរា អាោរា ត្ណ្ហបនិទានា ត្ណ្ហបសមុទយា ត្ណ្ហបោតិ្ក្ ត្ណ្ហបបភវា, ត្ណ្ហប កឹនិទានា កឹសមុទយា កឹោតិ្ក្ កឹភវា ? ជវទនានិទានា ជវទនាសមុទយា ជវទនាោតិ្ក្ ជវទនាបភវា ។ជប។ សង្ខបរា កឹនិទានា កឹសមុទយា កឹោតិ្ក្ កឹបភវា ? អវិោជបនិទានា អវិោជប-សមុទយា អវិោជបោតិ្ក្ អវិោជបបភវា ។ មាន លភកិ្ខុទ ាំងឡាយអាហារ ៤ ទ ាំងដនេះ មានអវីជាមូល មានអវីជាដេតុឱយដក្ើត មានអវីជាដដ ើមដេតុ ? ដឆលើយថា អាហារ ៤ ទ ាំងដនេះ មានតណាាជាមូល មានតណាា ជាសមុទយៈ មានតណាា ជាដេតុឱយដក្ើត មានតណាា ជាដដ ើមដេតុ ។ តណាាដនេះ មានអវីជាមូល មានអវីជាសមុទយៈ មានអវីជាដេតុឱយដក្ើត មានអវីជាដដ ើមដេតុ ? ដឆលើយថាតណាា ដនេះ មានដវទ ជាមូល មានដវទ ជាសមុទយៈ មានដវទ ជាដេតុឱយដក្ើត មានដវទ ជាដដ ើមដេតុ ៘ សង្ខខ រដនេះ មានអវីជាមូល មានអវីជាសមុទយៈ មានអវីជាដេតុឱយដក្ើត មានអវីជាដដ ើមដេតុ ? ដឆលើយថា សង្ខខ រដនេះ មានអវជិាជ ជាមូល មានអវជិាជ ជាសមុទយៈ មានអវជិាជ ជាដេតុឱយដក្ើត មានអវជិាជ ជាដដ ើមដេតុ ដដូចនេះ ដៅថា មជឈអាទបិដដិោមដទស ។

រែសោជន៍ប្ដលបានទទួលពកីារសប្មតង្សោយន័យទាំង្ ៤

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣៨ បឆចយសង្គហទីបនី

១. ការសម្មតងដោយអាទបិរដិយស្តនអនដុោមដទស ក្ដ៏ដ ើមបីឱយជារបដយជនក៍្នុងការដធវើឱយជាក្ច់ាស់ដល់ជនទ ាំងឡាយម្ដលមនិដងឹ មនិយល់ក្នុងការដក្ើតដឡើងរបស់សតវទ ាំងឡាយ កាលមនិានពចិារណាដផេង ៗ ដេើយ កាតដ់សចក្តមីនិានថា អវីជាដេតុឱយដក្ើត នងឹានដងឹថា ការដក្ើតរបស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ រម្មងអារស័យដោយដេតុម្តម៉ាយង ដេើយដដ ើមបីឱយដងឹការដក្ើតរបស់ដេតុទ ាំងដនេះថា របរពតឹតដៅតាមលាំោប់ ។

២. ការសម្មតងដោយមជឈបរដិយស្តនអនដុោមដទស ក្ដ៏ដ ើមបីជារបដយជនដ៍ល់បុគគលពួក្ខ លេះម្ដលមនិដជឿថា កាលដបើសតវទ ាំងឡាយស្តល បដ់េើយនងឹដក្ើតដទៀតក្នុងភពខាងមុខដទៀត ទ ាំងដនេះនងឹានដឃើញដល់បចចុបបន នដេតុ ៥ គតឺណាា ឧាទន ក្មមភវៈ អវជិាជ សង្ខខ រជាអនក្បដងកើតឱយខ លនួនងិកាលមានបចចុបបន នដេតុដេើយ ផលក្នុងអ គតក្ន៏ងឹរតូវមានពតិរាក្ដ ដេើយផលដ េះ ក្គ៏វឺញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ម្ដលដៅថាសតវទ ាំងឡាយដ េះឯង ។

៣. ការសម្មតងដោយបរដិយស្តនអាទបិដដិោមដទស ក្ដ៏ដ ើមបីរបដយជនឱ៍យបុគគលទ ាំងឡាយានដឃើញធម៌ម្ដលជាដេតុននដសចក្តទីកុ្ ខតាមលាំោប់ តា ាំងពជីាតជិាដដ ើមរេូតដល់អវជិាជ គឱឺយដងឹថា ដសចក្តទីកុ្ ខមានជរា មរណៈ ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ ដទមនសេៈនងិ ឧាយសៈម្ដលសតវទ ាំងឡាយក្ាំពុងានទទលួដរៀងរាល់នថងដនេះ រាក្ដដក្ើតដឡើងានក្៏ដោយអារស័យជាតជិាដេតុ កាលដបើមនិមានជាតដិេើយ ទកុ្ ខទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ក្ើតដឡើងមនិាន ដបើដឃើញមានជាតដិេើយ ក្ឱ៏យដឃើញដេតុម្ដលដធវើឱយជាតដិក្ើត គកឺ្មមភវៈ ដបើដឃើញក្មមភវៈ ដេើយ ក្ឱ៏យដឃើញដេតុម្ដលដធវើឱយក្មមភវៈដក្ើត គឧឺាទន ឱយដឃើញដេតុជាប់បន តគ្នន តាមលាំោប់ដៅរេូតដល់អវជិាជ ដបើដឃើញអវជិាជ ដេើយ ក្ន៏ងឹានដងឹថាអវជិាជ ដនេះឯង ជារបធានននដេតុទ ាំងពួង ។

៤. ការសម្មតងដោយមជឈអាទបិដដិោមដទស ក្ដ៏ដ ើមបីរបដយជនឱ៍យដងឹដល់ដេតុផលតាមលាំោប់ម្ដលជាសមុោា នរបស់អាហារទ ាំង ៤ ម្ដលជាអនក្ ាំសតវទ ាំងឡាយតាាំងពីអតតីភពរេូតដល់បចចុបបន នភព គរឺាងកាយរបស់សតវទ ាំងឡាយតាាំងដៅាន ចដរមើនាន ក្៏ដោយអារស័យអាហារដផេង ៗ ជាអនក្ ាំម្តម៉ាយង ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៣៩ បឆចយសង្គហទីបនី

សតវទ ាំងឡាយម្ដលមានដសចក្តដីងឹសុខ ទកុ្ ខ ឧដបកាខ ាន ក្ដ៏ោយអារស័យផសេៈ គ ឺការប៉ាេះខ ទប់រវាងម្ភនក្ រតដចៀក្ រចមុេះ អណាត ត កាយចតិតនងិអារមមណ៍ទ ាំង ៦ ។

សតវទ ាំងឡាយម្ដលដធវើការង្ខរដផេង ៗ ានទ ាំងផលូវលអនងិមនិលអក្ដ៏ោយអារស័យដចត ជារបធាន ។

ម្ភនក្ រតដចៀក្ រចមុេះ អណាត ត កាយ ដបេះដងូ ដភទរសី ដភទរបុសនងិការប៉ាេះខ ទប់អារមមណ៍ ការដស្តយអារមមណ៍ ការចា ាំអារមមណ៍ជាដដ ើមទ ាំងដនេះ ដក្ើតដឡើងាន ក្ដ៏ោយអារស័យបដសិន ធវិញិ្ញដ ណជារបធាន ។ សរមាប់ក្នុងបវតតកិាលដ េះ ដសចក្តដីោភ ដសចក្តីដរកាធ ដសចក្តវីដងវង ដសចក្តរីបកានខ់ លនួ ដសចក្តយីល់ខសុ ដសចក្តរីចម្ណនជាដដ ើមក្ត ីដសចក្តីរជេះថាល ការដងឹ ដសចក្តអីាណិត ដសចក្តរីលឹក្ានជាដដ ើមក្ត ី ដក្ើតដឡើងានក្ដ៏ោយអារស័យបវតតវិញិ្ញដ ណជារបធាន ។

អាហារទ ាំង ៤ ម្ដលជាអនក្ ាំសតវទ ាំងឡាយឱយដក្ើតដឡើងនងិតា ាំងដៅាន ដធវើការង្ខរដផេង ៗ រេូតអស់ជវីតិដ េះ នងឹដក្ើតដឡើងាន ក្ដ៏ោយអារស័យតណាា ជាដេតុឱយដក្ើតតណាា នងឹដក្ើតដឡើងាន ក្ដ៏ោយអារស័យដវទ ជាដេតុ ដវទ នងឹដក្ើតដឡើងាន ក្ដ៏ោយអារស័យផសេៈជាដេតុ ផសេៈនងឹដក្ើតដឡើងានក្ដ៏ោយអារស័យសឡាយតនៈជាដេតុ សឡាយតនៈដក្ើតដឡើងានក្ដ៏ោយអារស័យ មរបូជាដេតុ មរបូនងឹដក្ើតដឡើងាន ក្៏ដោយអារស័យវញិ្ញដ ណជាដេតុ វញិ្ញដ ណនងឹដក្ើតដឡើងាន ក្ដ៏ោយអារស័យសង្ខខ រជាដេតុសង្ខខ រនងឹដក្ើតដឡើងាន ក្ដ៏ោយអារស័យអវជិាជ ជាដេតុ រតូវសមលងឹដឃើញដេតុផលម្ដលរបរពតឹតដៅតាមលាំោប់ដោយការក្ាំណតព់ចិារណាអាហារ ៤ ជាដគ្នល ។

សរបុដសចក្តថីា បដចិចសមុបាទដនេះជា សមន តភទ ទក្ធម ៌ គជឺាធម៌ម្ដលមានដសចក្តលីអបរបូិណ៌ ដររេះមនិថាសម្មតងដោយនយ័យ៉ាងណាក្ដ៏ោយ អនក្ានស្តត បដ់េើយ ក្រ៏ម្មងានសដរមចរបដយជន ៍គាឺនក្ាំណតដ់ងឹនវូទកុ្ ខសចចៈ ានលេះនវូសមុទយសចចៈ ដឃើញចាស់នវូនដិរាធសចចៈ ចរមនីនវូមគគសចចៈ ដេើយចូលដល់រពេះនរិវ នដោយរបការម៉ាយងនងិរបការ ម៉ាយងដទៀត រពេះតថាគតជាអនក្សាំម្ដងដទស វោិសបតតបុគគល គជឺាអនក្មានដសចក្តទីទលួការឧបតថមភសាំម្ដងដ េះ ឱយង្ខយរសួលស្តត ប។់

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤០ បឆចយសង្គហទីបនី

អធបិាយាលីចាំណុចទ ី៤ ម្ដលថា ត្ត្ថ ត្ជយា អទាថប ជាដដ ើមដល់ ជទវ មូលានិ ច

ជវទិត្្របនិ ។

ក្នុងាលីចាំណុចដនេះ មានបាំណងដដ ើមបីឱយអនក្សិក្ាទ ាំងឡាយានដងឹដល់វតថុម្ដលគួរដងឹក្នុងបដចិចសមុបាទធម៌ ានដល់ អទធ គកឺាល ៣ អងគ ១២ អាការ (របដភទ) ២០ សន ធិ(ការតគ្នន ) ៣ សដងខប(ពួក្) ៤ វដ តៈ (ការវលិវល់) ៣ មូល(ដដ ើមដេតុ) ២ ។

អធបិាយក្នុងាលីចាំណុចទ ី ៥ ម្ដលថា កថំ ។ជប។ អវិោជប សង្ខបរា អតី្ជោ

អទាថប ជាដដ ើមរេូតដល់ ត្ជយា អទាថប ។ ាលីចាំណុចដនេះ ពនយល់ដសចក្តនីនរក្យថា ត្ជយា អទាថប ម្ដលមានដៅក្នុងាលី

ចាំណុចទ ី៤ ។ រក្យថា កថំ ដនេះ ជារក្យសួររបដភទក្ដថតុក្មយតាបុចាឆ គតឺា ាំងសាំនរួដឡើងរាថាន ដដ ើមបី

នងឹដឆលើយដោយខលនួឯង មនិម្មនឱយអនក្ដនទដឆលើយ ។

បុចាា ៥ ោ៉ា ង្ ១. អទិដឋជោត្នាបុច្ឆប សួរដដ ើមបីឱយដងឹក្នុងដរឿងម្ដលខ លនួមនិដងឹ ានដងឹ ២. ទិដឋិសំសនទនាបុច្ឆប សួរដដ ើមបីដរបៀបដធៀបនងឹវតថុម្ដលខ លនួានដងឹ ៣. វិមតិ្ជចេទនាបុច្ឆប សួរដដ ើមបីកាតដ់សចក្តសីងេ័យ ៤. អនុមតិ្បុច្ឆប សួរដដ ើមបីឱយអនក្ដឆលើយ ៗ តាមការយល់របស់ខ លនួ ៥. កជថតុ្កមបយោបុច្ឆប សួរដដ ើមបីនងឹដឆលើយដោយខលនួឯង ។ សាំនរួ ៥ យ៉ាងដនេះ សាំនរួ ២ របដភទ គអឺនមុតបុិចាឆ នងិក្ដថតុក្មយតាបុចាឆ រម្មងមាន

សរមាប់រពេះសមាម សមពុទ ធប៉ាុដណាណ េះ ដររេះរពេះអងគជាអនក្មានដសចក្តដីងឹមនិមានទបីាំផុតរស្តប់ដេើយ ដដូចាន េះដទ ើបមនិមានរក្យសួររបដភទទ ី ១ នងឹដដ ើមបីដរបៀបដធៀបដសចក្តដីងឹរវាងរពេះសមាម សមពុទ ធជាមួយមនសុេ ដទវតា រពេមដ េះ ក្ម៏និសមគួរ ដររេះដេតុដ េះ រក្យសួររបដភទ ទ ី២ ដនេះដទើបមនិមានដល់រពេះអងគ ។ របការមួយដទៀត រពេះសមាម សមពុទ ធជាអនក្ដងឹធម៌ទ ាំងអស់ដោយមនិមានដសសសល់ រាសចាក្ដសចក្តសីងេ័យក្នុងដរឿងរា៉ាវទ ាំងពួង ដររេះដេតុដ េះ រក្យសួររបដភទទ ី៣ ក្ម៏និមានដល់រពេះអងគដចូគ្នន ចាំម្ណក្បុគគលដផេង ៗ មានរពេះបដចចក្ពុទ ធ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤១ បឆចយសង្គហទីបនី

រពេះអគគស្តវក័្ជាដដ ើមរេូតដល់បុថុជជនទ ាំងឡាយ រម្មងមានរក្យបុចាឆ ានទ ាំង ៥ យ៉ាង ។

អធិែាយក្នងុ្ការប្ចក្អង្គននបដិចចសមែុាទ ១២ សោយកាលទាំង្ ៣

រក្យថា អទាថប ម្របថា “កាល” ជាបញ្ដតតមិនិមានអងគធម៌បរមតថ ម្តក្នុងទដីនេះ រក្យថា អតី្ត្អទាថប អនាគត្អទាថប បចចុបបបននអទាថប ដនេះសាំដៅយក្ ធម៌ម្ដលដក្ើតក្នុងកាលទ ាំង ៣ មានអងគធម៌បរមតថ គអឺវជិាជ សង្ខខ រ ជាអតតីកាល ជាត ិជរា មរណៈជាអ គតកាល វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ តណាា ឧាទន ក្មមភវៈ ជាបចចុបបន នកាល ដររេះដេតុដ េះ អវជិាជ សង្ខខ រ ម្ដលដ ម្ េះថា អតតីកាលជាដដ ើមដ េះ ជាការដៅដ ម្ េះ ដោយឋាន-ូ បចារនយ័ គដឺលើក្យក្ដ ម្ េះរបស់កាលទ ាំង ៣ មក្ក្ាំណតទ់កុ្ក្នុងធម៌ ដេើយដៅអវជិាជសង្ខខ រជាដដ ើមដនេះថា អតតីកាល អ គតកាល បចចុបបន នកាល ។

អធបិាយថា តាមធមមតាក្នុងស ត នរបស់មនសុេទ ាំងឡាយម្ដលដរៅពរីពេះអរេន តដេើយ រម្មងមានដមាេៈជាអនក្រគប់រគងជារបចា ាំ ដោយដេតុដនេះ ដទ ើបដធវើឱយបុគគលទ ាំង ឡាយដ េះ ដមើលមនិដឃើញដទសក្នុងការដធវើអកុ្សលនងិមនិដឃើញវដ តទកុ្ ខក្ នុងការដធវើកុ្សលរបស់ខ លនួ ។ ដមាេៈដនេះានដ ម្ េះថា អវជិាជ ដេើយក្នុងការដធវើកុ្សលអកុ្សលទ ាំងដនេះ ក្រ៏តូវមានដចត ជាអនក្ជាំរញុចាតម់្ចងជាមុន ការដធវើដ េះ ៗ ដទ ើបនងឹដក្ើតដឡើងាន ដចត ម្ដលជាអនក្ជាំរញុឱយនដដធវើការង្ខរម្ដលដៅថា បុពវដចត ដ េះឯងានដ ម្ េះថា សង្ខខ រ ដររេះដេតុដ េះអវជិាជ នងិសង្ខខ រទ ាំង ២ ដនេះដទើបជាអតតីកាល ។

ដបើមានអវជិាជ ជាអនក្រគប់រគងមានសង្ខខ រជាអនក្ជាំរញុចាតម់្ចងដេើយ អនក្ទ ាំងឡាយក្៏ដធវើការង្ខរម្ដលជាកុ្សលខលេះ អកុ្សលខលេះ ដោយកាយ វាចា ចតិត ដេើយការរបរពតឹតរបស់បុគគលទ ាំងដ េះ ដបើដរលដោយធមាម ធោិា ន ក្ា៏នដល់ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ តណាា ឧាទន ក្មមភវៈ ដររេះដេតុដ េះ វញិ្ញដ ណ មរបូជាដដ ើមទ ាំង ៨ យ៉ាងដទើបចាតជ់ាបចចុបបន នកាល ។

ដបើមនសុេទ ាំងឡាយានរបរពតឹតការង្ខរម្ដលជាកុ្សលអកុ្សលានសដរមចដេើយដោយអាំណាចននការដធវើរបរពតឹតកុ្សលអកុ្សល ម្ដលដៅថា ក្មមភវៈ ដ េះឯង រម្មងឱយផលដៅដក្ើតដឡើងក្នុងអ គតកាល ដោយដេតុបុគគលទ ាំងឡាយដ េះស្តល បព់ភីពដនេះដេើយ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤២ បឆចយសង្គហទីបនី

ក្រ៏ម្មងដៅដក្ើតថមដីទៀត ក្នុងភពមុខដរសចម្តដលើក្ការដធវើរបស់ខ លនួ របសិនដបើដធវើអកុ្សលធម ៌ក្ដ៏ក្ើតជាអាយសតវ ដបើដធវើកុ្សលក្មមក្ា៏នដៅដក្ើតជាមនសុេ ដទវតា រពេមតាមសមគួរដល់កុ្សលដ េះ ៗ ។ ការានដៅដក្ើតជាមនសុេដទវតាជាដដ ើមទ ាំងដនេះដេើយ ដ ម្ េះថា ជាត ិឬដៅថា ឧបបតតភិវៈក្ា៏ន កាលដបើមានជាតរិាក្ដដក្ើតដឡើងដេើយជរាមរណៈក្ដ៏ក្ើតដឡើងជាប់តាមមក្ជាធមមតា ដររេះដេតុដ េះ ជាត ិជរាមរណៈទ ាំងដនេះដទើបចាតជ់ាអ គតកាល ។

ម៉ាយងដទៀត អវជិាជ សង្ខខ រម្ដលចាតជ់ាអតតីកាលដ េះ ជាអតតីកាលក្នុងភពមុនក្ម៏ានជាអតតីកាលក្នុងភពដនេះក្ម៏ាន កាលដបើដរលដល់ផលក្នុងបចចុបបន ន ម្ដលានដល់ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ (អវជិាជ សង្ខខ រក្ជ៏ាអតតីកាលក្នុងភពដនេះ) ។

អធបិាយក្នុងាលីចាំណុចទ ី៦ ម្ដលថា អវិោជប សង្ខបរា ជាដដ ើមដល់ ទារបទសង្គបនិ

ាលីចាំណុចដនេះ អធបិាយដសចក្តនីនរក្យថា ទារបទសង្គបនិ ក្នុងាលីចាំណុចទ ី៤ ។

រក្យថា អង មាននយ័ថា ជាដរគឿងរបក្បរបស់បដចិចសមុបាទម្ដលអាចដធវើឱយវលិវល់ដៅមក្មនិមានទបីាំផុត ដចូជាដរគឿងរបក្បរបស់ក្ងម់្ដលជួយឱយក្ងដ់ េះ វលិដៅាន ដររេះដេតុដ េះ អងគដនេះ ដទ ើបជាអងគសាំខានក់្នុងការវលិវល់ស្តល ប់ដក្ើតរបស់សតវទ ាំងឡាយម្ដលដៅថា ចក្កបដចិ ចសមុបាទ ។ សរមាប់អងគបដចិ ចសមុបាទ ១២ ឱយយល់តាមរក្យម្របម្ដលសាំម្ដងទកុ្ដេើយក្នុងម្ផនក្ខាងដដ ើមដ េះ ។

អធបិាយក្នុងចាំណុចម្ដលថា ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ជាដដ ើមមនិចាតជ់ាអងគបដចិចសមុបាទដោយចាំដរេះដទ ។

បដចិចសមុបាទធម៌ម្ដលរពេះសមាម សមពុទ ធអងគរទងដ់ទស ដ េះ ប ទ បព់ជីរាមរណៈដេើយ មានការញុ ាំងផលធម៌ ៥ យ៉ាងដទៀត គដឺស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ ដទមនសេៈ ឧាយសៈ ប៉ាុម្ន តផលធម៌ទ ាំង ៥ ដនេះ មនិានរាប់ចូលជាអងគដោយចាំដរេះដទ ។ ទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ររេះថាដក្ើតដឡើងដល់បុគគលមនិទដូៅដចូជាពួក្រពេម ដទវតាជានខ់ ពស់ ២ ពួក្ដនេះ ដទេះបជីាថា អវជិាជ ជាដដ ើមរេូតដល់មរណៈដក្ើតដឡើងានក្ដ៏ោយ ប៉ាុម្ន តដស្តក្ៈជាដដ ើម រម្មងមនិដក្ើតដល់មនសុេម្ដលជារពេះអ គ្នមនីងិ្នោភបុីគគលទ ាំងដនេះដទ ។ អវជិាជ ជាដដ ើមរេូតដល់ជរាមរណៈដក្ើតាន ប៉ាុម្ន តដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ដទមនសេៈ ឧាយសៈ ទ ាំង ៤ ដនេះដក្ើតមនិាន ដក្ើតានម្ត

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤៣ បឆចយសង្គហទីបនី

ទកុ្ខៈប៉ាុដណាណ េះ បុគគលម្ដលានទទលួការអប់រ ាំក្ នុងធម៌ជានខ់ ពស់នងិរពេះដស្តតាបន នបុគគលនងិរពេះសក្ទគ្នមបុីគគលទ ាំងដនេះ ឧាយសៈក្ដ៏ក្ើតមនិាន ។ បដចិចសមុបាទធម៌ដរៅពដី េះ ដក្ើតាន ដោយដេតុដនេះ ដទ ើបមនិរាប់ជាអងគដោយចាំដរេះ ប៉ាុម្ន តជាផលធម៌ម្ដលដក្ើតអាំពជីាតិជាដេតុដចូគ្នន ដផេងគ្នន រតងថ់ា ដស្តក្ៈ បរដិទវៈជាដដ ើមទ ាំងដនេះ ជាផលម្ដលដក្ើតអាំពជីាតមិនិរាក្ដ ដចូជាមួយជរា មរណៈ ម្ដលដៅថា នសិេន ទផល គជឺាផលចាំម្ណក្ចុង ។ ចាំម្ណក្ជរាមរណៈ ដៅថា វាិក្ផល គជឺាផលដោយរតងរ់បស់ជាត ិ។

អធបិាយក្នុងាលីចាំណុចទ ី៨ ម្ដលថា អវិោជប សង្ខបរគជហជណន ជាដដ ើមរេូតដល់ចតុ្សជងបា ច ភវនតិ ។

ាលីដនេះ ពនយល់ដសចក្តរីបស់រក្យថា វីសោក្រា តិ្សនធិ ចតុ្សជងបា ក្នុងាលីចាំណុចទ ី៤ ។

វីសោក្រា (អាការៈ២០) ក្នុងការសាំម្ដងអងគក្នុងបដចិចសមុបាទទ ាំង ១២ ដោយការម្ដលសាំម្ដងដៅដេើយដ េះ ជាការសាំម្ដងក្នុងអងគបដចិ ចសមុបាទ ១២ ដោយចាំដរេះ ដររេះ ដេតុដ េះ ធម៌ម្ដលជាអតតីកាល បចចុបបន នកាល អ គតកាល ដទើបមានក្ាំណត ់ ប៉ាុម្ន តដបើសាំម្ដងដល់សភាពននការរបរពតឹតដៅរបស់បដចិចសមុបាទដោយដេតុផល ក្នុងអតតីជាមួយបចចុបបន ន បចចុបបន នជាមួយអ គតដេើយមានរបដភទដល់ដៅ ២០ គអឺតតីដេតុ ៥ បចចុបបន ន-ផល ៥ បចចុបបន នដេតុ ៥ នងិអ គតផល ៥ ។ ដររេះថា អវជិាជ សង្ខខ រ តណាា ឧាទន ក្មម-ភវៈទ ាំង ៥ ដនេះ ដបើដក្ើតដឡើងដេើយ រម្មងដវៀរដចញពគី្នន មនិាន គអឺវជិាជ សង្ខខ រ ដបើដក្ើតដឡើងដល់អនក្ណាដេើយ ម្ដលមនិមានតណាា ឧាទន ក្មមភវៈដក្ើតដឡើងជាមួយគ្នន ដ េះ រម្មងមនិមាន ។ តណាា ឧាទន ក្មមភវៈ ដបើដក្ើតដឡើងដល់អនក្ណាដេើយ អវជិាជ មនិដក្ើតជាមួយដ េះ ក្រ៏ម្មងមនិមានដចូគ្នន ដេើយជាត ិជរា មរណៈ ដ េះក្ា៏នដល់វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ដ េះឯង ម្ដលជាតួដក្ើត ចាស់ ស្តល ប់មនិមានអងគធម៌ដោយចាំដរេះ ដររេះដេតុដ េះ ក្នុងការសាំម្ដងដេតុក្នុងអតតីដ េះ ដទើបសដគង្ខគ េះយក្តណាា ឧាទន ក្មមភវៈ ទ ាំង ៣ ដនេះចូលរមួជាមួយអវជិាជ សង្ខខ រផង ដររេះកាលដបើដរលដោយវដ តៈ ៣ អវជិាជតណាា ឧាទន ក្ជ៏ាពួក្ក្ដិលសវដ តៈដចូគ្នន សង្ខខ រនងិក្មមភវៈ ក្ជ៏ាពួក្ក្មមវដ តៈដចូគ្នន ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ក្នុងអងគបដចិ ចសមុបាទ ៨ ម្ដលជាបចចុបបន នកាលដ េះ ម្ចក្ដចញជា ២ ពួក្ គផឺល ១ ពួក្នងិដេតុ ១ ពួក្ ។ ផលដ េះ ានដល់ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈនងិដវទ ។

ដេតុដ េះ ានដល់ តណាា ឧាទន ក្មមភវៈក្នុងបចចុបបន ន ។ ផល ៥ ម្ដលមនិរាប់យក្ជាត ិជរា មរណៈចូលមក្ផងដ េះ ក្ដ៏ររេះជាត ិ ជរា មរណៈទ ាំង ៣ ដនេះ មនិមានអងគធម៌ដោយចាំដរេះ រតមឹម្តជាអាការរបរពតឹតដៅរបស់វញិ្ញដ ណ មរបូជាដដ ើមដចូម្ដលដរលមក្ដេើយ ចាំម្ណក្ក្នុងបចចុបបន នដេតុ ៥ ដ េះានរាប់យក្អវជិាជ សង្ខខ រចូលរមួជាមួយតណាា ឧាទន ក្មមភវៈផង ក្ដ៏ររេះធម៌ទ ាំង ៥ ពួក្ដនេះ រតូវដក្ើតដឡើងជាមួយគ្នន ជានចិច ដចូម្ដលានដរលដេើយ ។ សរមាប់អងគបដចិ ចសមុបាទ ២ គជឺាត ិ ជរាមរណៈ ម្ដលជាអ គតកាលដ េះ ដបើដរលដោយវដ តៈ ៣ ដេើយ ជាវាិក្វដ តៈនងិតួជាត ិជរាមរណៈ ក្ា៏នដល់ វញិ្ញដ ណ មរបូសឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ដ េះឯង ដររេះដេតុដ េះ ក្នុងអ គតផល ៥ ដទើបយក្វញិ្ញដ ណ មរបូជាដដ ើមទ ាំងដនេះ ដលើក្ដឡើងសាំម្ដងជាំនសួជាត ិជរាមរណៈ ។

រក្យអធបិាយដចូដរលមក្ដនេះ ជាការអធបិាយក្នុងរបដភទននអាការ ២០ ។

ត្ិសនធិ (សនធិ ៣) រក្យថា សនធ ិ ម្របថា “ការត” ។ ដចូវចនតថៈថា សនធយីជត្ = សនធ ិការភាជ បរ់វាង

ដេតុនងិផល ផលនងិដេតុ ដ ម្ េះថា សន ធ ិ ឬថា សនធយីនត ិ ជហតុ្ផលធោមប ឯោណបតិ្ = សនធ ិធមម៌្ដលជាដេតុនងិផល រម្មងតគ្នន ក្នុងទនីុេ៎ះ ដររេះដេតុដ េះ ដ ម្ េះថា សន ធ ិ។

ដបើម្ចក្អងគបដចិចសមុបាទ ១២ ដោយការជាប់តគ្នន មាន ៣ គ ឺ១. ក្នុងចដ ល េះសង្ខខ រ វញិ្ញដ ណម្ដលជាអតតីដេតុនងិបចចុបបន នផលតគ្នន ជាសនធ ិ១ ២. ក្នុងចដ ល េះដវទ តណាា ម្ដលជាបចចុបបន នផលនងិបចចុបបន នដេតុតគ្នន ជាសនធ ិ១ ៣. ក្នុងចដ ល េះក្មមភវៈ ជាតមិ្ដលជាបចចុបបន នដេតុនងិអ គតផលតគ្នន ជាសនធ ិ១ ។

ចត្ុសសង្េបា (សសង្េប ៤) រក្យថា សជងប ម្របថា “ការរបួរមួទកុ្ជាពួក្” ។ ដចូមានវចនតថៈថា សងបីិយនត ិ

សងយឞនត ិបោនធោមប ឯោណបតិ្ = សជងជបា ការរបួរមួធម៌ម្ដលជារបធានទកុ្ជាពួក្ ៗ ក្នុងទនីុេ៎ះ ដររេះដេតុដ េះ ការរបួរមួធម៌ទ ាំងដ េះ ដទើបដ ម្ េះថា សដងខប ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤៥ បឆចយសង្គហទីបនី

ប្ចក្អង្គបដិចចសមុែាទ ១២ ជា ៤ ពួក្

ដបើម្ចក្អងគបដចិចសមុបាទ ១២ ដោយពួក្មាន ៤ គ ឺ១. អវជិាជ សង្ខខ រ ម្ដលជាអតតីដេតុ ១ ពួក្ ២. វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ម្ដលជាបចចុបបន នផល ១ ពួក្ ៣. តណាា ឧាទន ក្មមភវៈម្ដលជាបចចុបបន នដេតុ ១ ពួក្ ៤. ជាត ិ ជរាមរណៈម្ដលជាអ គតផល ១ ពួក្ ។ សរមាប់ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ

ដទមនសេៈ ឧាយសៈទ ាំង ៥ ដនេះសគង្ខគ េះចូលពួក្ទ ី៤ ។ អធបិាយចាំណុចទ ី ៩ ម្ដលថា អវិោជប ត្ណលបុាទានា ច កិជលសវដតំ ជាដដ ើម

រេូតដល់ តី្ណ ិវោឍបនិ ។

ាលីចាំណុចដនេះ អធបិាយដសចក្តនីនរក្យថា តី្ណិ វោឍបនិ ក្នុងាលីចាំណុចទ ី៤ ។

ត្ីណិ វោត និ (វដតៈ ៣)

រក្យថា វដត ម្របថា “ការវលិវល់ដចូជាការវលិវល់របស់ក្ង”់ ។ ដចូមានវចនតថៈថា វដតនតិ បុនបបបុនំ អាវដតនតីតិ្ = វដត ំធម៌ទ ាំងឡាយណារម្មងវលិវល់ដរឿយ ៗ ដររេះដេតុដ េះ ធម៌ទ ាំងឡាយដ េះ ដ ម្ េះថា វដ តៈ ។

ការវិលវល់ ៣ ោ៉ា ង្

១. កិជលសវដត ានដល់ អវជិាជ តណាា ឧាទន ២. កមមវដត ានដល់ ក្មមភវៈ សង្ខខ រ ៣. វិបាកវដត ានដល់ ឧបបតតភិវៈ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ជាត ិជរាមរណៈ ។

អធបិាយថា ក្នុងរាងកាយនងិចតិតរបស់មនសុេទ ាំងឡាយដវៀររពេះអរេន តដចញដេើយ វដ តៈទ ាំង ៣ រម្មងមានបរបូិណ៌ គរឺាងកាយនងិចតិតរបស់មនសុេទ ាំងឡាយដនេះ ជាវាិក្វដ តៈការវដងវង ការចងា់ន ការយល់ខសុម្ដលដក្ើតខាងក្នុងចតិ តស ត នជាក្ដិលសវដ តៈ ការដធវើលអមនិលអដោយកាយ វាចា ចតិតម្ដលមនសុេដយើងដធវើរាល់ ៗ នថងដនេះ ជាក្មមវដ តៈ ។ សភាពទ ាំង ៣

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤៦ បឆចយសង្គហទីបនី

យ៉ាងដនេះ រម្មងវលិវល់ោល ស់បតូរគ្នន ជាដេតុ ជាផលរគប់ភពរគប់ជាតមិនិមានទបីាំផុត ដរលគឺដបើមនសុេដយើងមានដសចក្តវីដងវង ដសចក្តចីងា់ន ដសចក្តយីល់ខសុម្ដលជាក្ដិលសវដ តៈ របចា ាំក្នុងចតិ តស ត នដោយអាំណាចននក្ដិលសវដ តៈដនេះ រម្មងដធវើឱយអនក្ដ េះមានការរបរពតឹតផ លូវកាយខ លេះ ផលូវវាចាខ លេះ ផលូវចតិ តខ លេះ លអខ លេះ អារក្ក្ខ់ លេះ ម្ដលជាក្មមវដ តៈដក្ើតដឡើង ការដធវើដផេង ៗ ទ ាំងដនេះឯងនងឹឱយផលរាក្ដដឡើងក្នុងកាលខាងមុខ ។ កាលអនក្ដ េះស្តល បច់ាក្ភពដនេះដៅដេើយ ក្ា៏នដៅដក្ើតថមមីានក្នុងភូម ិ ៣១ តាមសមគួរដល់អាំដពើរបស់ខ លនួ ការដក្ើតថមរីបស់ខន ធ ៥ ម្ដលដៅថាសតវទ ាំងឡាយដនេះឯងជាវាិក្វដ តៈ ដបើវាិក្វដ តៈដក្ើតដឡើងដេើយ ក្ដិលស- វដ តៈ ក្រ៏ម្មងដក្ើតដឡើងដោយអារស័យវាិក្វដ តៈជាដេតុវលិវល់ដៅដដូចនេះ មនិមានទបីាំផុត រេូតនងឹានចូលដល់រពេះនរិវ ន ។ ការវលិវល់របស់វដ តៈទ ាំង ៣ ដចូដរលដនេះឯង ដបើដរលដោយដវាហារម្ដលដរបើក្នុងដោក្ដនេះ ក្ា៏នដល់ ស្តល ប់ដេើយដក្ើត ដក្ើតដេើយក្ស៏្តងក្មមថម ីដេើយក្ស៏្តល ប់ ស្តល ប់ដេើយក្ដ៏ក្ើតថមដីទៀត ដក្ើតដេើយក្ស៏្តងក្មមថមដីទៀត ដេើយក្ស៏្តល បដ់ទៀត វលិវល់យ៉ាងដនេះ ឧបមាដចូជាការរបរពតឹតដៅរបស់ដដ ើមដឈើម្ដលបន តគ្នន ដរឿយ ៗ គដឺដ ើមដឈើដក្ើតដឡើង ក្ដ៏ររេះអារស័យរគ្នបពូ់ជ រគ្នប់ពូជដក្ើតដឡើង ក្ដ៏ររេះអារស័យជរ័ក្នុងដដ ើម ជរ័ដក្ើតដឡើង ក្ដ៏ររេះអារស័យដដ ើម ដបើដរបៀបដធៀបជាមួយវដ តៈទ ាំង ៣ វាិក្វដ តៈ ដរបៀបដចូដដ ើមក្ដិលសវដ តៈដរបៀបដចូជរ័ ក្មមវដ តៈដរបៀបដចូរគ្នបពូ់ជ ។

កាលពចិារណាក្នុងវដ តៈទ ាំង ៣ ដនេះដេើយនងឹដឃើញានថា ក្ដិលសវដ តៈជាតួសាំខាន ់ទបីាំផុត ដររេះដេតុដ េះ ក្នុងការទមាល យវដ តៈដដ ើមបីមនិឱយវលិវល់តដៅដទៀត ដទើបរតូវទមាល យក្ដិលសវដ តៈ ដបើក្ដិលសវដ តៈ រតូវទមាល យដេើយក្មមវដ តៈនងិវាិក្វដ តៈទ ាំង ២ ដនេះក្រ៏តូវទមាល យ តាមដៅផង ។

សទវ មូលានិ (មូល ២)

រក្យថា មូល ម្របថា “ជាទតីា ាំង ឬជាដដ ើមដេតុរបស់វដ តទកុ្ ខទ ាំងពួង” ។ ដចូសម្មតងវចនតថៈថា មូលយនត ិសជពវបិ វដតធោមប តិ្ដឋនតិ ឯោណបតិ្ = មូលានិ (វា) មូលយនត ិបតិ្ដឋ-

ហនតិ វដតធោមប ឯជត្ហីតិ្ = មូលានិ វដ តធម៌ទ ាំងពួង រម្មងតា ាំងដៅក្នុងទនីុេ៎ះ ដររេះដេតុដ េះ ធម៌ម្ដលជាទតីា ាំងរបស់វដ តធម៌ទ ាំងដ េះ ដ ម្ េះថា មូល (ឬ) វដ តធម ៌រម្មងតា ាំងដៅានដោយ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤៧ បឆចយសង្គហទីបនី

អារស័យធម៌ទ ាំងឡាយ ដររេះដេតុដ េះ ធម៌ម្ដលជាដេតុឱយវដ តធម៌តា ាំងដៅានទ ាំងដ េះ ដ ម្ េះថា មូល ានដល់ អវជិាជ នងិតណាា ។

បដចិចសមុបាទធម៌ ដបើម្ចក្ដចញជាភវចរក្មាន ២ គតឺា ាំងពអីតតីដេតុជាដដ ើមដល់បចចុបបន នផលជាភវចរក្មួយ ដ ម្ េះថា បុពវន តភវចរក្ ជាភវចរក្ដ ាំបូង ។ តា ាំងពបីចចុបបន នដេតុជាដដ ើមដល់អ គតផលជាភវចរក្មួយ ដ ម្ េះថា អបរន តភវចរក្ ជាភវចរក្ដរកាយ ។ ក្នុងបុពវន តភវចរក្មានអងគ ៧ គអឺវជិាជ សង្ខខ រ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ក្នុងអងគទ ាំង ៧ យ៉ាងដនេះ អវជិាជ ជាដដ ើមដេតុ ឬជាទតីា ាំង ាំឱយដល់ដវទ ។ ក្នុងអបរន តភវចរក្មានអងគ ៥ គតឺណាា ឧាទន ក្មមភវៈ ជាត ិជរាមរណៈ ក្នុងអងគ ៥ ពួក្ដនេះ តណាា ជាដដ ើមដេតុឬជាទតីា ាំង ាំឱយដល់ជរាមរណៈ ។

ក្នុងបុពវន តភវចរក្ម្ដលមានអងគ ៧ ដ េះ សាំដៅដល់ ចាំដរេះអងគម្ដលរាក្ដដចញមុខ ម្តក្នុងខណៈម្ដលអងគ ៧ វលិវល់មុនដ េះ តណាា ឧាទន ក្មមភវៈ ជាត ិជរាមរណៈ ៥ យ៉ាងដនេះ ក្វ៏លិដៅតាមផងម្ដរ មាននយ័ថា ចាំដរេះសតវទ ាំងឡាយម្ដលដក្ើតក្នុងបចចុបបន នភពដនេះរម្មងដក្ើតដឡើងាន ដោយអាំណាចននអវជិាជ ជារបធានមានសង្ខខ រជាអនក្ចាតម់្ចងក្នុងភពមុនដដូចាន េះ អវជិាជ ដទ ើបដៅថា បុពវន តមូល កាលមានអវជិាជ ជាអនក្ ាំ មានសង្ខខ រជាអនក្ចាតម់្ចងក្នុងភពដ េះ ក្រ៏តូវមានតណាា ឧាទន ក្មមភវៈដក្ើតដឡើង ដររេះអវជិាជ ជាអនក្បទិា ាំងមនិឱយដឃើញដទសនងិសភាពពតិ ដទើបដធវើឱយអនក្ដ េះដក្ើតដសចក្តដីរតក្អរ ដសចក្តរីតូវការ ដសចក្តីដឃើញខសុ ដសចក្តរីបកានខ់ាល ាំងដឡើងនងិរម្មងដធវើការដផេង ៗ ដោយកាយ វាចានងិចតិត ជាកុ្សលខលេះ អកុ្សលខលេះតាមដសចក្តរីាថាន របស់តណាា ឧាទនឱយសដរមចដោយមានសង្ខខ រជាអនក្ចាតម់្ចងឱយដធវើរាងកាយរបស់សតវទ ាំងឡាយម្ដលដក្ើតដៅក្នុងបចចុបបន នភពដនេះ ក្ា៏នដល់ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ដ េះឯងនងិក្នុងរវាងម្ដលមានជវីតិដនេះរាងកាយរបស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ ក្រ៏តូវមានការម្របរបួលដៅតាមធមមជាត ិ គពឺដីក្មងដឡើងមក្ជាក្ាំដោេះរក្មុាំ ពកី្ ាំដោេះរក្មុាំមក្ជាមនសុេធាំប ទ ប់អាំពមីនសុេធាំមក្ជាមនសុេចាស់មានអាការសក្ស់កូ វ ដធមញាក្ ់ ម្សបក្រជញួ ម្ភនក្ងងតឹ ការចងចា ាំជាដដ ើមចុេះថយដៅតាមលាំោប់នងិទបីាំផុតក្ា៏នដល់វារៈននជវីតិ ានដល់ ជរាមរណៈសរមាប់ជាតដិ េះ ។ ក្នុងខណៈម្ដល

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤៨ បឆចយសង្គហទីបនី

វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ចាប់ដផតើមដក្ើតដឡើងក្នុងភពថម ីជាត ិក្ស៏ដគង្ខគ េះដៅក្នុងទដី េះដេើយ ដោយដេតុដនេះ ដទើបដរលទកុ្ថា កាលអវជិាជ សង្ខខ រ វញិ្ញដ ណ មរបូសឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ អងគទ ាំង ៧ ដនេះវលិវល់ដៅក្នុងបុពវន តភវចរក្ តណាា ឧាទន ក្មមភវៈ ជាត ិ ជរាមរណៈអងគទ ាំង ៥ ដនេះក្រ៏ម្មងវលិវល់តាមផងម្ដរ ។ ក្នុងអបរន តភវចរក្ម្ដលមានអងគ ៥ សាំដៅយក្ម្តអងគម្ដលរាក្ដដចញមុខដចូគ្នន ក្នុងខណៈម្ដលអងគទ ាំង ៥វលិវល់ដ េះ អវជិាជ សង្ខខ រ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ អងគទ ាំង ៧ ដនេះក្៏វលិដៅតាមផងម្ដរ មាននយ័ថា សតវទ ាំងឡាយនងឹដក្ើតក្នុងភពខាងមុខដ េះ រម្មងដក្ើតដឡើងដោយអាំណាចននតណាា ជារបធាននងិមានឧាទន ក្មមភវៈជួយឧបតថមភ ។ ដដូចាន េះ តណាា ដទើបដ ម្ េះថា អបរន តមូល នងិសតវទ ាំងឡាយម្ដលរាក្ដក្នុងដោក្ដនេះដវៀរម្តរពេះអរេន តដេើយដរៅពដី េះ រម្មងមានការដធវើដផេង ៗ ដោយកាយ វាចា ចតិតម្ដលរបរពតឹតដៅតាមដសចក្តីដពញចតិត ការរបកានម់ា ាំ មានមចិាឆ ទដិ ាមិ្ដលដៅរបចា ាំក្នុងខ លនួដៅថា តណាា ឧាទន ក្មមភវៈ នងិដសចក្តដីពញចតិត ការរបកានម់ា ាំ មានមចិាឆ ទដិ ាកិ្ នុងវតថុដផេង ៗ ដក្ើតដឡើងាន ។ ដររេះអនក្ដ េះ មនិដឃើញដទស ឬមនិដឃើញដសចក្តតីាមសភាវៈពតិ ម្ដលមានអវជិាជ ជាដរគឿងបទិា ាំងទកុ្នងិមានសង្ខខ រជាអនក្តាក្ម់្តងឱយដធវើក្មមដផេង ៗ ានសដរមចតាមដសចក្តរីាថាន របស់អនក្ដ េះ ។ ដដូចាន េះ តណាា ឧាទន នងិក្មមភវៈម្ដលខ លនួសមាគ ល់ក្នុងអបរន តចរក្ ដទើបមានអវជិាជ សង្ខខ រវលិដៅតាមផង សរមាប់វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ វលិវល់តាមជាត ិជរាមរណៈផងដ េះ គបុឺគគលទ ាំងឡាយម្ដលដធវើក្មមដផេង ៗ ដោយកាយ វាចា ចតិត ជាកុ្សលខលេះ ជាអកុ្លសខលេះ តាមអាំណាចរបស់តណាា ឧាទនជារបចា ាំដ េះ កាលដបើស្តល ប់អាំពីដោក្ដនេះដៅ នងឹដក្ើតក្នុងភពថមដីទៀត កាលដបើដក្ើតដឡើងដេើយ ការចាស់ ការស្តល បក់្រ៏ាក្ដដឡើងតាមលាំោប់ ការដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ម្ដលដៅថា ជាត ិជរាមរណៈ ទ ាំង ៣ ដនេះ ានដល់ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ជាអនក្ដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល ប់ ។ ដោយដេតុដនេះ ដទ ើបដរលថា កាលដបើតណាា ឧាទន ក្មមភវៈ ជាត ិជរាមរណៈ អងគទ ាំង ៥ ដនេះវលិដៅក្នុងអបរន តភវចក្ក អវជិាជ សង្ខខ រ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ អងគ ៧ ដនេះវលិតាមផង ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៤៩ បឆចយសង្គហទីបនី

កាលដបើពចិារណាអងគរបស់បដចិចសមុបាទក្នុងបុពវន តភវចក្កនងិអបរន តភវចក្កទ ាំង ២ ចាំម្ណក្ដនេះ ក្រ៏ជាបានថា អវជិាជ សង្ខខ រនងិតណាា ឧាទន ក្មមភវៈម្ដលដក្ើតដៅក្នុងភពមុនដ េះ សដគង្ខគ េះចូលក្នុងបុពវន តភវចក្ក ។ តណាា ឧាទន ក្មមភវៈនងិអវជិាជ សង្ខខ រម្ដលដក្ើតក្នុងភពដនេះ សដគង្ខគ េះចូលក្នុងអបរន តភវចក្ក ។ សរមាប់វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ នងិជាត ិ ជរាមរណៈ ានដល់ សតវទ ាំងឡាយចាប់ដផតើមពដីក្ើតមក្រេូតដល់ស្តល ប់ក្នុងបចចុបបន នភពដនេះ សដគង្ខគ េះចូលក្នុងបុពវន តភវចក្ក ។ ជាត ិ ជរាមរណៈនងិវញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ម្ដលដក្ើតក្នុងភពខាងមុខ គសឺតវទ ាំងឡាយចាប់ដផតើមពដីក្ើតដឡើងរេូតដល់ស្តល ប់ក្នុងភពថមដី េះ សដគង្ខគ េះចូលក្នុងអបរន តភវចក្ក ។

ម្ដលថា អងគរបស់បដចិចសមុបាទវលិវល់ដ េះ មាននយ័ថា ដក្ើតដឡើងជាប់តគ្នន រវាងភពដនេះនងឹភពមុខនងឹភពមុខជាមួយនងឹភពខាងមុខដទៀត ។ ការដងឹម្ដលានទទលួអាំពកីារសម្មតងការរបរពតឹតដៅរបស់ភវចក្កទ ាំង ២ ជាការរបរពតឹតដៅរបស់បដចិចសមុបាទដចូម្ដលានដរលមក្ដេើយដនេះ ចងអុលឱយដឃើញថា កាលដបើបចចុបបន នភពមានក្រ៏តូវមានអតតីភពនងិអ គតតដៅដទៀត ដរលគ ឺសតវទ ាំងឡាយម្ដលដក្ើតក្នុងភពដនេះ ដេើយក្ធ៏ាល បដ់ក្ើតស្តល ប់មក្ដេើយរាប់មនិអស់នងិរតូវដក្ើត ស្តល ប់ដៅខាងមុខដទៀតរាប់ ក្រ៏ាប់មនិអស់ដចូគ្នន ក្នុងការរក្សមុោា នម្ដលដធវើឱយសតវទ ាំងឡាយដក្ើតជាដរឿយ ៗ មនិចា ាំាចរ់តូវការដៅរក្ឯណាដទៀត គឺមានដៅក្នុងខ លនួរបស់ដយើងម្ដលានដល់ការដធវើក្មមដផេង ៗ ដោយកាយខលេះ ដោយវាចាខលេះ ដោយចតិតខ លេះ ម្ដលមានអវជិាជ តណាា ជាដេតុដ េះឯង ។ ដដូចាន េះ រពេះអដ ាក្ថាចារយដទើបដរលទកុ្ក្នុងសដមាម េវដិ ទនថីា អនក្ម្ដលដធវើទចុ ចរតិជាដេតុ ាំឱយដៅកានទ់គុ គតភូិមដិ េះ ដររេះមានអវជិាជ ជាដេតុពដិសសនងិតណាា ជាដេតុស្តមញ្ដ អនក្ម្ដលដធវើសុចរតិម្ដល ាំដៅកានសុ់គតិភូមដិ េះ ដររេះអារស័យតណាា ជាដេតុពដិសសនងិមានអវជិាជ ជាដេតុស្តមញ្ដ ។

អធបិាយថា អនក្ម្ដលដធវើទចុ ចរតិដផេង ៗ ដ េះ ក្ម៏ក្អាំពថីា អនក្ដ េះមនិដឃើញដទសរបស់ទចុចរតិ គកឺារដធវើទចុ ចរតិដផេង ៗ ដនេះ មនិាន ាំដសចក្តដីរតក្អរមក្កានខ់ លនួ មនិមានរបដយជន ៍មានម្តស្តបសូនយរបដយជនន៍ងិ ាំផលអន តរាយមក្ឱយម្តប៉ាុដណាណ េះ ការមនិដឃើញដទសដផេង ៗ ដនេះ ក្ដ៏ោយអាំណាចអវជិាជ ជាដរគឿងបទិា ាំងនងិតណាា ជាអនក្ដពញចតិតឱយដធវើ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥០ បឆចយសង្គហទីបនី

ឧបមាដចូដគ្នម្ដលរតូវដគទ ូម នដោយការយក្ដភលើងដតុដេើយនងិវាយដោយដាំបង ដគ្នដ េះរម្មងមានអាការបាំរាស់នដនៀលនងិមានការដរសចទកឹ្ជាក្មាល ាំង កាលដបើជួបទកឹ្ដៅត ម្ដលដគ ាំមក្ឱយផកឹ្ ក្រ៏បញប់ផកឹ្ ។ កាលដបើផកឹ្ចូលដៅដេើយ ក្ទ៏ទលួដសចក្តទីកុ្ ខនរក្ម្លងដឡើងដទៀត ដររេះទកឹ្ដៅត ានចូលដល់មាតន់ងិក្ ម្តដគ្នដ េះក្រ៏តូវពយយមផកឹ្ដោយអាំណាចននដសចក្តដីៅត រក្ហាយអនទេះអម្ន ទងដោយទកឹ្ដ េះឯង ដសចក្តដីនេះយ៉ាងណា អនក្ពយយមដធវើនវូទចុ ចរតិម្ដលជាដេតុ ាំឱយដៅដក្ើតអាយភូមដិោយអាំណាចអវជិាជ នងិតណាា ។ ចាំម្ណក្អនក្ដធវើសុចរតិដផេង ៗ ក្ម៏ក្អាំពថីា អនក្ដ េះខាល ចដសចក្តទីកុ្ ខលាំាក្ម្ដលានទទលួក្នុងទគុ គតភូិមនិងិរាថាន ឱយានទទលួដសចក្តសុីខជាមនសុេ ដទវតានងិរពេមតដៅ ដទើបានពយយមដធវើកុ្សលដផេង ៗ មានទន សីល ភាវ ម្ដលជាក្មមគួរដរតក្អរ ាំដសចក្តរីជេះថាល មក្ដល់ខ លនួម្ដលជាវតថុមានរបដយជន ៍ ាំផលលអមក្ឱយ ម្តអនក្ដ េះមនិដឃើញដទសក្នុងវដ តទកុ្ ខម្ដលដធវើឱយវលិវល់ដក្ើត ចាស់ ឈឺ ស្តល បដ់គចមនិផុតឧបមាដចូជាដគ្នម្ដលដគទ ូម នដោយរបការដផេង ៗ ដចូ ម្ដលានដរលមក្ដេើយ ។ កាលដបើានជួបទកឹ្រតជាក្ម់្ដលដគ ាំឱយផកឹ្ ក្រ៏បញប់ផកឹ្កាលដបើានផកឹ្ទកឹ្រតជាក្ដ់េើយ ក្ដ៏ងឹថា បាំាតភ់ាពដៅត រក្ហាយាន ដសចក្តដីនេះយ៉ាងណាអនក្ម្ដលពយយមដធវើសុចរតិដផេង ៗ ាំដៅកានសុ់គតភូិមដិោយអាំណាចតណាា នងិអវជិាជ ក្៏ដដូចាន េះឯង ។

ការរបរពតឹតដៅរបស់ភវចក្កមានរបធានដកឹ្ ាំខាងមុខនងិខាងដរកាយ ានដល់ អវជិាជនងិតណាា ជាអនក្ ាំសតវទ ាំងឡាយឱយវលិវល់ក្នុងភពតូចនងិភពធាំមនិមានទបីាំផុត ដរបៀបដចូរថដភលើងម្ដលមានក្ាលពរីទ ាំងខាងមុខនងិខាងដរកាយម្ដល ាំរថដភលើងដ េះអាចដៅក្ា៏នមក្ វញិក្ា៏ន ។ ដចូរពេះដកីាចារយសាំម្ដងនវូការរបរពតឹតដៅននវដ តមូលទ ាំង ២ ដរបៀបដចូរថដភលើងម្ដលមានក្ាលពរីថា

ឱគចេជនាឍបវ ចុគចេំ ទុសីជលា អគជិក្ រជថា ឯវំ ភវរជថា យាតិ្ ចិរំ សងបោរអចជជស ។

រថដភលើងម្ដលមានក្ាលពរី គអឺវជិាជ នងិតណាា ម្ដលអាចវលិដៅមក្ដឡើងចុេះានក្នុងសងារវដ ត គដឺៅកានទ់គុ គតខិ លេះ ដៅកានសុ់គតខិ លេះ អស់កាលជាយូរ ដចូជារថដភលើងម្ដលមានក្ាលពរីវលិចុេះខ លេះ ដឡើងខ លេះដដូចាន េះឯង ម៉ាយងដទៀត សងារវដ តដនេះ គជឺាការដក្ើតដឡើងជាប់តគ្នន

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥១ បឆចយសង្គហទីបនី

របស់សតវដោក្ទ ាំងឡាយម្ដលជាការដក្ើតដឡើងជាប់តគ្នន ននខន ធ អាយយនៈ ធាតុ ានដល់ បដចិចសមុបាទ ។ ដចូរពេះពុទ ធដឃស្តចារយសាំម្ដងទកុ្ក្នុងអដ ាស្តលិនថីា

ខនាថបនចច បដិបាដិ ោតុ្អាយត្នាន ច អជ្របចេិននំ វដតោនា សំោជរាតិ្ បវុចចតិ្ ។

ការដក្ើតដឡើងនងិការរបរពតឹតដៅជាប់តគ្នន មនិោចរ់បស់ខន ធ ធាតុ អាយតនៈ ដៅថា សាំស្តរវដ ត ។

អធបិាយក្នុងគ្នថាាលីចាំណុចដលខ ១០ ម្ដលសាំម្ដងអាំពកីារោចចុ់េះននវដ តៈទ ាំង ៣ នងិសមុោា នរបស់អវជិាជ ។

សហត្ុ ាំឱ្យវដតៈទាំង្ ៣ ោច ់តាមធមមតាដដ ើមដឈើ រម្មងចដរមើនដឡើងាន ក្រ៏តូវអារស័យដនីងិរសឹម្ក្វ កាលដបើ

រសឹរតូវោចដ់ចញដេើយ ដដ ើមដឈើដ េះ ក្ម៏និអាចដក្ើតតដៅដទៀតាននងិផលចុងដរកាយ គឺស្តល ប់ ដសចក្តដីនេះយ៉ាងណា មរបូ គសឺតវទ ាំងឡាយចដរមើនដឡើងក្នុងសងារវដ តដោយមនិមានទបីាំផុតដ េះ ក្ដ៏ររេះម្តអវជិាជ នងិតណាា ។ កាលណាអវជិាជ នងិតណាា ទ ាំង ២ ដនេះរតវូទមាល យដចញដោយអាំណាចននអរេតតមគគដេើយ ដសចក្តចីដរមើនរបស់ មរបូ ានដល់ ការវលិវល់របស់សតវទ ាំងដ េះ ក្ដ៏ល់ទបីញ្ចប់ ។ ដចូរពេះអនរុទុធ ចារយសម្មតងថា ជត្សជមវ ច មូលានំ និជរាជធន និរុជបេតិ្ ។ កាលដបើវដ តមូលទ ាំង ២ ដនេះ រលតអ់ស់មនិមានដសសសល់ដោយអាំណាចននអរេតតមគគដេើយ ការវលិវល់ននបដចិចសមុបាទ គវឺដ តៈទ ាំង ៣ ក្រ៏តូវរលត់ម្ដលរតូវគ្នន ជាមួយរពេះពុទ ធដកីាសម្មតងទកុ្ក្នុងបដចិចសមុបាទថា អវិោជបយ ជត្វវ អជសស-វិរាគនិជរាោ សង្ខបរនិជរាជោ ជាដដ ើមនងិសម្មតងទកុ្ក្នុងសាំយុតតនកិាយរពេះាលីថា

យថាបិ មូជល អនុបទទជវ ទជឡហ ឆិជនាទបបិ រុជក្ខប បុនជទវ រុហតិ្ ឯវំបិ ត្ណ្ហបនុសបឝជយ អនុហជត្ និពវនត ិទុកមិទំ បុនបបបុនំ ។

រសឹម្ក្វ គតឺណាា នសុេយ័ ដបើមនិទនា់នទមាល យឱយអស់ដទ វដ តទកុ្ ខ គជឺាត ិជរា ពយធ ិមរណៈជាដដ ើម ក្រ៏ម្មងដក្ើតដឡើងជាដរឿយ ៗ (ដបើានរបហារតណាា នសុេ័យអស់ដេើយ វដ ត-ទកុ្ខទ ាំងពួងក្រ៏តូវរលត)់ ដចូរសឹម្ក្វម្ដលមានរសឹតូច ៗ ជាបរវិារ ដបើតា ាំងដៅមា ាំមនិទមាល យ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥២ បឆចយសង្គហទីបនី

ដេើយ សូមបីនងឹកាតដ់ដ ើមដចញដេើយ ដដ ើមដឈើដ េះ រម្មងចដរមើនដឡើងានដទៀត (កាលដបើរសឹម្ក្វោចដ់ចញដេើយ ដដ ើមដឈើ ក្រ៏ម្មងចដរមើនដៅមនិាន) ដដូចាន េះ ។

សមុោា នរបស់អវជិាជ ដបើមានរក្យសួរដឡើងថា សង្ខខ រទ ាំង ៣ ម្ដលជាបុណយ ជាាបដក្ើតដឡើងដោយអារស័យអវជិាជ ជាដេតុ រេូតដល់ជរាមរណៈ ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ ដទម-នសេៈនងិឧាយសៈដក្ើតដឡើងអារស័យជាតជិាដេតុ ។

អវីជាដេតុ ាំឱយអវជិាជ ដក្ើត ? ដចូដនេះ កាលដបើដរលដល់សមុោា នរបស់អវជិាជ រពេះអនរុទុធ ចារយសម្មតងថា

ជរាមរណមុច្ឆបយ បីឡិោនមភិណលជោ អាសវានំ សមុបបាទា អវិោជប ច បវត្តតិ្ ។

អវជិាជ ដក្ើតដឡើងាន ក្ដ៏ររេះអារស័យការដក្ើតដឡើងនវូអាសវៈម្ដលមានក្នុងស ត នរបស់សតវទ ាំងឡាយ អនក្ម្ដលរតូវដបៀតដបៀនដោយការចាស់ ការស្តល ប់នងិធម៌ជាដេតុននដសចក្តវីដងវង គដឺស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ ដទមនសេៈ ឧាយសៈជាដរឿយ ៗ ដ េះឯង ។

រក្យថា មុច្ឆប ម្របថា វដងវង ។ ក្នុងទដីនេះ សាំដៅយក្ធមជ៌ាដេតុដធវើឱយធាល ក្ចុ់េះក្នុង ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ជាដដ ើម ។

អធបិាយថា សមុោា នរបស់អវជិាជ ានដល់ អាសវៈទ ាំង ៤ មានកាមាសវៈជាដដ ើម មាននយ័ថា ក្នុងបដចិចសមុបាទាលីដនេះ ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ ដទមនសេៈ ឧាយសៈទ ាំង ៥ ដនេះរទងស់ាំម្ដងទកុ្ខាងចុង ។ កាលដបើដរលដោយអងគធមដ៌េើយ ដស្តក្ៈ ដទមនសេៈនងិឧាយសៈទ ាំង ៣ ដនេះ ជាដទមនសេៈនងិដទសដចតសិក្ ។ កាលដបើអនក្មានដសចក្តដីស្តក្ដសចក្តខីេឹក្ខេួល ដសចក្តតូីចចតិតដក្ើតដឡើងដេើយ ដមាេៈក្រ៏ម្មងដក្ើតរមួផងម្ដរនងិបរដិទវៈ ដសចក្តរីពយួ ក្ដ៏ក្ើតមក្អាំពដីទសចតិត កាលដសចក្តរីពយួដក្ើត ដមាេៈក្រ៏មួជាមួយផងម្ដរ ។ ចាំម្ណក្ទកុ្ខកាយជាដេតុ ាំឱយមនិសបាយចតិតដក្ើតដឡើងាន ក្នុងខណៈម្ដលមនិសបាយចតិតដក្ើតដឡើង ដមាេៈក្ដ៏ក្ើតរមួជាមួយក្នុងខណៈដ េះឯង ។ ដមាេៈដក្ើតរពមគ្នន ជាមួយនងិដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ដទមនសេៈ ឧាយសៈនងិដក្ើតខាងដរកាយអាំពទីកុ្ ខកាយដ េះឯង ដៅថា អវជិាជ ។ ដចូរពេះពុទ ធដឃស្តចារយសាំម្ដងទកុ្ក្នុងបដចិចសមុបាទអដ ាក្ថាថា ឯត្ថ ហ ិជោក -ទុកជទាមនសបឝុបាយាោ អវិោជបយ អវិជយាគិជនា បរិជទជវា ច នាមមូឡហសបោតិ្

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥៣ បឆចយសង្គហទីបនី

ជត្សុ ោវ សិជទធស ុ ជោតិ្ អវិោជប ម្របថា ការរបរពតឹតរបស់ភវចក្ក ដស្តក្ៈ ទកុ្ ខៈ ដទម- នសេៈ ឧាយសៈទ ាំងដនេះ រម្មងរបក្បជាមួយអវជិាជ ម្បក្ពគី្នន មនិាន ចាំម្ណក្បរដិទវៈក្ ៏រម្មងដក្ើតដល់អនក្ម្ដលមានដសចក្តវីដងវង ដដូចនេះ កាលដស្តក្ៈជាដដ ើមដក្ើតដឡើងដរសចដេើយអវជិាជ ក្ដ៏ក្ើតានម្ដរសមុោា នរបស់ដស្តក្ៈជាដដ ើមក្ជ៏ាសមុោា នរបស់អវជិាជ ។

ក្នុងបដចិចសមុបាទសម្មតងទកុ្ថា ោតិ្បបបចចយា ជោកបរិជទវទុកជទាមនសបឝុ-

បាយាោ សមភវនតិ ដសចក្តដីស្តក្ ដសចក្តខីេឹក្ខេួល ដសចក្តរីពយួ ដសចក្តតូីចចតិតនងិ ដសចក្តចីដងអៀតចងអល់ចតិ តទ ាំងឡាយ ក្រ៏ម្មងដក្ើតមានដររេះជាតជិាបចចយ័ដោយពតិ ប៉ាុម្ន តជាតិមនិម្មនជាដេតុជតិរបស់ដស្តក្ៈ បរដិទវៈជាដដ ើម ម្តជាដេតុឆ្ងង យនងិជាមូលដេតុ គដឺសចក្តីដស្តក្ជាដដ ើមដក្ើតដឡើងានដ េះនងិដវៀរជាតដិេើយដក្ើតដឡើងមនិាន ។ ចាំម្ណក្ធមម៌្ដលជាដេតុជតិដ េះ គអឺាសវៈធម៌ទ ាំង ៤ ដចូសតវទ ាំងឡាយម្ដលដក្ើតមក្ដេើយ ក្រ៏តូវអារស័យដេតុ ២ របការ គដឺេតុជតិនងិដេតុឆ្ងង យ ឬដៅថា មូលដេតុនងិមូលីដេតុ ក្ា៏ន ។ ដេតុឆ្ងង យដ េះ ានដល់ អកុ្សលក្មមនងិដោក្យិកុ្សលក្មមម្ដលដធវើមក្ក្នុងភពមុន ដេតុជតិ ានដល់ មាតា បតិា ។ ដដូចាន េះ ជាតជិាដេតុឆ្ងង យ អាសវៈជាដេតុជតិរបស់ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ជាដដ ើម ។ សមដចូរពេះពុទ ធដឃស្តចារយសាំម្ដងទកុ្ក្នុងបដចិចសមុបាទវភិងគថា អាសវសម-ុ

ទយា ជចជត្ ជោក្ទជយា ជោនតិ ដសចក្តដីស្តក្ជាដដ ើមដក្ើតដឡើង ដររេះការដក្ើតដឡើងរបស់អាសវៈ ។ ដចូរពេះមានរពេះភាគសាំម្ដងទកុ្ថា អាសវសមុទយា អវិោជបសមុទជយា

ការដក្ើតដឡើងរបស់អវជិាជ ក្ដ៏ររេះអារស័យការដក្ើតដឡើងរបស់អាសវៈជាដេតុ ។ ដដូចាន េះរពេះអនរុទុធ ចារយដរលទកុ្ថា អាសវានំ សមុបបាទា អវិោជប ច បវត្តិ ដ េះ ក្រ៏តមឹរតូវនងិដចូរពេះពុទ ធដឃស្តចារយានសាំម្ដងទកុ្យ៉ាងចាស់ោស់ក្នុងវសុិទ ធមិគគអដ ាក្ថាថា ឥត្ិ យោមប អាសវសមុទយា ឯជត្ ធោមប ជោនត ិ ត្ោមប ឯជត្ សិជបេោនា អវិោជបយ ជហតុ្ភូជត្អាសជវ ោជធនតិ អាសជវសុ ច សជទធសុ បចចយភាជវ ភាវជោ សិទាថប ជោតិ្ ។ ដស្តក្ ជាដដ ើមរម្មងដក្ើតដឡើង ដររេះការដក្ើតដឡើងរបស់អាសវៈ ដោយនយ័ដចូម្ដលានដរលមក្ដេើយដស្តក្ជាដដ ើមដនេះដក្ើតដឡើងដេើយ ក្រ៏ម្មងដធវើឱយដងឹដល់អាសវៈម្ដលជាដេតុននអវជិាជក្ស៏ដរមចាន កាលអាសវៈទ ាំងឡាយដក្ើតដឡើងដរសចដេើយ អវជិាជ ក្រ៏ម្មងដក្ើតានម្ដរ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ដររេះមានដេតុ គអឺាសវៈដក្ើតដឡើងដេើយ ផល គអឺវជិាជ ក្ដ៏ក្ើតផងម្ដរ ការដក្ើតដឡើងរបស់ដស្តក្ជាដដ ើមដោយអារស័យអាសវៈទ ាំង ៤ ។

សប្មតង្ការសក្ើត្សឡើង្របស់សសាក្ៈ បរសិទវៈជាសដើមសោយអារស័យអាសវៈ ៤

១. ដស្តក្ៈជាដដ ើមដក្ើតដឡើងដររេះអារស័យកាមាសវៈជាដេតុគ ឺកាលមនសុេដយើងរសោញ់នរណាមាន ក្ម់ានមាតា បតិា ភរយិ ស្តវ ម ីកូ្ន ដៅដេើយ

ដពលអនក្ទ ាំងដ េះ ក្នុងចាំដណាមមាតា ឬបតិាជាដដ ើម នរណាមាន ក្ ់ក្ស៏្តល ប់ដៅ ដយើងរម្មងដក្ើតដសចក្តដីស្តក្ ខេឹក្ខេួលជាដដ ើម ដររេះមានអនក្ជាទរីសោញ់ាតប់ងជ់វីតិ ។ សមដចូរពេះមានរពេះភាគសាំម្ដងទកុ្ថា ក្មជោ ោយជត្ ជោជក្ ជាដដ ើម ដសចក្តដីស្តក្ដក្ើតដររេះដសចក្តរីសោញ់ ។ ដសចក្តដីស្តក្ជាដដ ើមដនេះ ដក្ើតដឡើងដររេះកាមាសវៈជាដេតុ ។

២. ដស្តក្ៈជាដដ ើមដក្ើតដឡើងដររេះអារស័យភវាសវៈជាដេតុគ ឺពួក្ដទវតាទ ាំងឡាយមានដសចក្តដីរតក្អរក្នុងឋានរបស់ខ លនួ គអឺនក្មានអាយុម្វង មាន

ពណ៌សមបុរលអ មានដសចក្តសុីខក្នុងវមិានរបស់ខ លនួអស់កាលដយូ៏រ ដោយអាំណាចភវាសវៈដបើមានឱកាសានស្តត បធ់ម៌ទក្ទ់ងដរឿង អនិចច ំ ទុកំ អនោឍប បណាត លវតថុមានជវីតិនងិមនិមានជវីតិទ ាំងឡាយក្នុងដោក្ដនេះ សុទ ធម្តមនិដទៀង ជាទកុ្ខនងិមនិដៅក្នុងបង្ខគ ប់បញ្ញជ របស់អនក្ណាដដូចនេះដេើយ ។ សមបុរលអក្ត ី ដសចក្តសុីខសបាយដផេង ៗ ក្ត ី អាយុក្តទី ាំងដនេះក្ម៏និតា ាំងដៅាន រម្មងម្របរបលួជាធមមតា ។ ដបើពួក្ដទវតាានស្តត បដ់េើយ មានដសចក្តភីយ័ខាល ច ដក្ើតដសចក្តដីស្តក្ដឡើង នកឹ្ដល់សមបតត ិ ដសចក្តសុីខ អាំណាច មានអាយុយនឺយូររបស់ខ លនួ ម្ដលក្ាំពុងទទលួដ េះនងិមនិឋតិដៅ ។ ដចូរពេះសមាម សមពុទ ធរទងស់ាំម្ដងថា ជយបិ ជត្ ជទវា ទីឃាយុក្ វណណវជនាឍប សុខពហុលា ឧជចចស ុវិោជនសុ ចិរំ ទីឃមទាថបនំ តិ្ដឋនត ិជត្បិ ត្ថាគត្សបឝ ធមមជទសនំ សុោរប ភយំ សោឍបនំ សជងវគោបជជនតិ ដទវតាទ ាំងឡាយមានអាយុម្វង មានសមបុរលអ មានដសចក្តសុីខដរចើនអស់កាលជាយូរក្នុងវមិានដរ៏បណីត ដទវតាដ េះ កាលានស្តត ប់ធម៌ដទស របស់តថាគតដេើយ រម្មងដល់នវូដសចក្តភីយ័តក្ស់លុតមនិ សបាយចតិត ដនេះជាដស្តក្ៈជាដដ ើម ដក្ើតដររេះអារស័យភវាសវៈជាដេតុ ។

៣. ដស្តក្ៈជាដដ ើមដក្ើតដររេះអារស័យទោិា សវៈជាដេតុគ ឺ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥៥ បឆចយសង្គហទីបនី

អនក្មានដសចក្តរីបកានម់ា ាំថា ខ លនួជាដយើង ខ លនួជារបស់ដយើង ដេើយក្ថ៏ាន ក្ថ់ នមខ លនួជា-នចិច ក្នុងកាលតមក្ខ លនួដ េះឯងដក្ើតអាការដបៀតដបៀនដោយធមមជាត ិ ឬថាដក្ើតនវូការដបៀតដបៀនដោយដរាគភយ័ ។ ដចូរពេះសមាម សមពុទ ធរទងរ់តាស់ថា អហំ រូបំ មម រូបនតិ បរិយុដឋោឋប-យិជនា រូបវិបរិណ្មចញថា ភាវា ឧបបបជជនតិ ជោកបរិជទវទុកជទាមនសបឝុបាយាោ សតវទ ាំងឡាយមានដសចក្តដីឃើញខសុជារបរក្តថីា កាយដនេះជាដយើង ឬដយើង គកឺាយ កាយដនេះជារបស់ដយើង ដដូចនេះដេើយរាងកាយដ េះម្របរបួលវបិរតិដៅតាមសភាវៈ ដសចក្តដីស្តក្ជាដដ ើម រម្មងដក្ើតដល់អនក្ដ េះ ដស្តក្ៈជាដដ ើមដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យទោិា សវៈជាដេតុ ។

៤. ដស្តក្ៈជាដដ ើមដក្ើតដឡើងដររេះអវជិាជ សវៈជាដេតុគ ឺ អនក្គ្នម នបញ្ញដ មានដសចក្តដីងឹតចិ ជាមនសុេលងង ់ជាមនសុេរល អនក្មានវយ័ដក្មងឬ

អនក្ម្ដលានទទលួការសិក្ាដរចើន ម្តគ្នម នបញ្ញដ បុគគលដ េះឯងរម្មងដធវើក្ នុងវតថុម្ដលមនិគួរដធវើនងិមនិដធវើក្ នុងវតថុម្ដលគួដធវើដោយអាំណាចអវជិាជ សវៈ គដឺមាេៈជាអនក្បទិា ាំងមនិឱយដឃើញដទសនងិរបដយជន ៍ ដដូចាន េះដទ ើបដធវើក្ នុងវតថុម្ដលមនិគួរដធវើដររេះមនិដឃើញដទសនងិមនិដធវើក្ នុងវតថុម្ដលគួរដធវើ ដររេះមនិដឃើញរបដយជន ៍ បុគគលជាំពូក្ដនេះ រម្មងជួបដសចក្តទីកុ្ ខកាយទកុ្ខចតិ ត ជាដេតុឱយដសចក្តដីស្តក្ដក្ើតដឡើង ។ ដចូរពេះមានរពេះភាគរទងរ់តាស់ថា សជខា ជោ ភិកជវ

ជ្លា ទិជដឋវ ធជមម តិ្វិធំ ទុកំ ជទាមនសបឝំ បដិសំជវជទតិ្ ។ មាន លភកិ្ខុទ ាំងឡាយ អនក្ម្ដលមនិមានបញ្ញដ រតូវរបសពវជាមួយដសចក្តលីាំាក្ ៣ យ៉ាង គដឺស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខកាយនងិទកុ្ខចតិ តក្ នុងភពដ េះឯង ដស្តក្ៈជាដដ ើមដក្ើត ដររេះអវជិាជ សវៈជាដេតុ ។

សមុោា នរបស់អាសវៈ ដបើមានរក្យសួរថា អាសវៈទ ាំងដនេះ ជាដេតុរបស់អវជិាជ ដេើយ ចុេះអវីជាដេតុរបស់

អាសវៈ ? ដឆលើយថា អាសវៈទ ាំងដនេះសដគង្ខគ េះចូលក្នុងតណាា ឧាទន ក្មមភវៈតាមសមគួរដដូចាន េះ

ធម៌ម្ដលជាដេតុឱយតណាា ឧាទន កុ្សល អកុ្សល ក្មមភវៈដក្ើតដឡើងដ េះ រម្មងដរលានថាជាដេតុរបស់អាសវៈ ។

សម្មតងដេតុម្ដលដលើក្យក្អវជិាជ មក្តា ាំងទកុ្ដ ាំបូងក្នុងបដចិចសមុបាទ កាលអវជិាជ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥៦ បឆចយសង្គហទីបនី

ដក្ើតដឡើង ដររេះអារស័យការដក្ើតដឡើងននអាសវៈ ដចូដមតចដទើបដលើក្យក្អវជិាជ មក្ោក្ខ់ាងដដ ើម ?

ការរបរពតឹតដៅរបស់ មរបូម្ដលវលិវល់ក្នុងសងារវដ តដនេះ មានអវជិាជ ជាអងគសាំខាន់ដ ម្ េះថា វដ តសីសៈ ម្ដលដចូគ្នន នងិសីសៈ(ក្ាល)របស់មនសុេទ ាំងឡាយ ដដូចាន េះរពេះពុទ ធ-អងគដទ ើបរតាស់អវជិាជ ជាដេតុដ ាំបូង ។

អធបិាយថា ក្នុងបដចិចសមុបាទធម៌អវជិាជ នងិតណាា ទ ាំង ២ ដនេះ ដចូជាសីសៈរបស់មនសុេទ ាំងឡាយនងិក្នុងកាលស្តងសង្ខខ រដផេង ៗ មានបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ ជាដដ ើមសដរមចានដ េះ ដររេះអារស័យដសចក្តដីរតក្អរក្នុងអារមមណ៍ដផេង ៗ គតឺណាា ជាដេតុ តណាា គដឺសចក្តីដរតក្អរក្នុងអារមមណ៍ដក្ើតដឡើងាន ក្រ៏តូវអវជិាជ ជាអនក្បទិា ាំងមនិឱយដឃើញសភាវធមត៌ាមដសចក្តពីតិ ដបើមនិមានអវជិាជ ជាអនក្បទិា ាំងដេើយ តណាា ក្ដ៏ក្ើតដឡើងមនិាន កាលដបើតណាាមនិដក្ើតដឡើង ការដធវើក្មមដផេង ៗ របស់មនសុេទ ាំងឡាយ ក្ម៏និសដរមចជាសង្ខខ រ ។ ដដូចនេះ អវជិាជ នងិតណាា ទ ាំង ២ ដនេះ អវជិាជ ជារបធានតណាា ដោយដេតុដនេះរពេះពុទ ធដទ ើបរទងដ់លើក្យក្អវជិាជ ជាដេតុដ ាំបូងក្នុងបដចិចសមុបាទ ។ ការសម្មតងគ្នថាចុងដរកាយថា វដតោពនធ-

មិជចចវំ ជាដដ ើមរេូតដល់ បឋជបសិ មោមុនិ គ្នថាបទដនេះ មាននយ័ថា ការរស់ដៅរបស់សតវទ ាំងឡាយម្ដលវលិវល់ជាប់តគ្នន គកឺារដក្ើតដេើយរតូវស្តល ប ់ កាលដបើស្តល ប់ដេើយក្ ៏ដក្ើតដឡើងដដូចនេះ ដៅថា តគ្នន មនិោច ់ ។ ដបើដរលដោយធមាម ធោិា នសុទ ធម្តជាការដក្ើតដឡើងរបស់បដចិចសមុបាទធម៌ទ ាំងអស់ ដរលគ ឺ មានអវជិាជ ដេើយជាដេតុឱយសង្ខខ រដក្ើតដឡើងដោយចាំដរេះ រក្សតវ បុគគលតួខ លនួជាដដ ើមជាអនក្ដក្ើតគ្នម ន ដេើយនងឹមានជាតជិាដេតុឱយជរា មរណៈ ដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ទកុ្ ខៈ ដទមនសេៈ ឧាយសៈដក្ើតដឡើង រក្សតវ បុគគលតួខ លនួជាដដ ើម ជាអនក្ដក្ើតគ្នម ន ។ ដសចក្តរីបរពតឹតដៅដចូដនេះ ដ ម្ េះថា វដ តសាំស្តរ ដររេះមានដសចក្តជីាបត់គ្ននមនិោច ់ រម្មងរបរពតឹតដៅក្នុងភូមទិ ាំង ៣ នងិរក្ខាងដដ ើមខាងចុងមនិាន ។ ដចូរពេះមហាមុន ីរតាស់ថា បដចិចសមុបាទ ។ រពេះមានរពេះភាគរទងស់ម្មតងក្នុងក្ណាត លភកិ្ខុទ ាំងឡាយថា

អនមត្ជោគបយ ំ ភិកជវ សំោជរា បុពវជក្ដិ ន បញ្ញបយត្ិ អវិោជបនីវរណ្នំ សោឍបនំ ត្ណ្ហបសជញ្ញបជនានំ សនាថបវតំ្ សោំរតំ្ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥៧ បឆចយសង្គហទីបនី

មាន លភកិ្ខុទ ាំងឡាយសងារវដ តដនេះ រម្មងរក្ខាងដដ ើមមនិាននងិខាងចុង ក្រ៏ម្មងមនិរាក្ដ សតវទ ាំងឡាយមានអវជិាជ នវីណៈនងិតណាា សដញ្ញដ ជនៈទ ាំងដនេះ ដទ ើបវលិវល់ដៅក្នុងសងារវដ ត ។

ចាំម្ណក្អងគននបដចិចសមុបាទដោយសចចៈតាមអភធិមមភាជនយីនយ័ អវជិាជ សង្ខខ រចាតជ់ាសមុទយសចចៈ វញិ្ញដ ណ មរបូ សឡាយតនៈ ផសេៈ ដវទ ចាតជ់ាទកុ្ខសចចៈ តណាាឧាទន ក្មមភវៈចាតជ់ាសមុទយសចចៈ ឧបបតតភិព ជាត ិជរាមរណៈចាតជ់ាទកុ្ខសចចៈ ។ ការសម្មតងដរបៀបដធៀបអងគបដចិ ចសមុបាទតាមនយ័សដមាម េវដិ ទនអីដ ាក្ថាថា អវជិាជ ដរបៀបដចូជាមនសុេខាវ ក្ម់្ភនក្ សង្ខខ រដរបៀបដចូជាមនសុេខាវ ក្ម់្ភនក្ដដ ើរជាំពប់ វញិ្ញដ ណដរបៀបដចូជាមនសុេខាវ ក្ម់្ភនក្ដដ ើរជាំពប់ដលួ មរបូដរបៀបដចូជាមនសុេខាវ ក្ម់្ភនក្ដដ ើរដលួដេើយមានរបួស សឡាយតនៈដរបៀបដធៀបដចូដ ាំដៅមានពងថមជីាប់នងឹដ ាំដៅចាស់ ផសេៈដរបៀបដចូជាដ ាំដៅចាស់នងិពងថមបី៉ាេះនងិវតថុណាមួយ ដវទ ដរបៀបដចូជាមនសុេឈឺមុខរបួស តណាា ដរបៀបដចូជាអនក្រតូវការថាន ាំពយាលដាំដៅដ េះ ឧាទនដរបៀបដចូជាានថាន ាំមនិរតូវនងឹជាំង ឺ ភវៈដរបៀបដចូជាានថាន ាំដ េះមក្ោប ជាតដិរបៀបដចូជាដ ាំដៅរាលោលដឡើង ដររេះថាន ាំមនិរតូវ រឯីជរា-មរណៈដរបៀបដធៀបដចូដ ាំដៅម្បក្ខ ទេុះដពញខ លនួ ។

ការពិចារណាបដិចចសមែុាទសោយន័យទាំង្ ៤ សដើមបលីុះបង្ន់ូវទិដាិ ៧ ការពចិារណាបដចិចសមុបាទ ដដ ើមបីឱយលេះបងទ់ដិ ា ិ៧ យ៉ាងានដ េះ មាន ៤ នយ័ គ ឺ

១. ឯក្តតនយ័ ២. នតតនយ័ ៣. អពយារនយ័ ៤. ឯវ ាំធមមតាត នយ័ ១. កាលដបើពចិារណាដេើយដងឹថា ខន ធ ៥ របស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ មានការដក្ើតការ

រលតជ់ាប់តគ្នន មនិោចក់្នុងភពដនេះដៅក្នុងភពខាងមុខ ៗ ដៅដទៀត ការពចិារណាដងឹយ៉ាងដនេះដៅថា ឯក្តតនយ័ ។

២. កាលដបើពចិារណាដេើយដងឹថា ការជាប់បន តគ្នន របស់ខន ធ ៥ ដនេះ សូមបីនងឹរបរពតឹតដៅដោយមនិោចក់្ព៏តិ ប៉ាុម្ន តសភាវៈរបស់បដចិចសមុបាទធម៌ទ ាំងដនេះ មានសភាពដផេងគ្នន មានដេតុផលដផេងគ្នន ការពចិារណាដងឹយ៉ាងដនេះ ដៅថា នតតនយ័ ។

៣. កាលដបើពចិារណាយ៉ាងដនេះដេើយដងឹថា ដេតុដផេង ៗ មានអវជិាជ ជាដដ ើមឱយផល

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥៨ បឆចយសង្គហទីបនី

ដផេង ៗ មានសង្ខខ រជាដដ ើមដក្ើតដ េះ មនិមានការខ វល់ខាវ យពយយមម្ដលដធវើឱយផលដក្ើតដឡើង ធម៌ម្ដលជាដេតុនងិជាផលដ េះ ក្ដ៏ក្ើតដឡើងរបរពតឹតដៅតាមសភាវៈប៉ាុដណាណ េះ មនិមានវតថុណាមួយមក្ចាតម់្ចងឱយរបរពតឹតដៅ ការពចិារណាដងឹយ៉ាងដនេះដៅថា អពយារនយ័ ។

៤. កាលដបើពចិារណាដេើយដងឹថា ការដក្ើតដឡើងរបស់ផលធមដ៌ផេង ៗ ដ េះ មានដេតុរបស់ខ លនួ ៗ ដោយចាំដរេះដចូគ្នន នងឹសង្ខខ រដក្ើតដឡើង ក្ម៏ានអវជិាជ ជាដេតុ ដរៅពអីវជិាជ ធម៌ដផេង ៗ នងឹជាដេតុដធវើឱយសង្ខខ រដក្ើតដឡើងមនិានដទ ការពចិារណាដងឹយ៉ាងដនេះ ដៅថា ឯវ ាំធមមតាត នយ័ ។

ការពចិារណាដោយឯក្តតនយ័អាចលេះឧដចឆទទដិ ានិងិនតថកិ្ទដិ ាាិន ដររេះដមើលដឃើញសនតតជិាប់បន តគ្នន មនិោច ់គដឺក្ើតដេើយស្តល ប់ ៗ ដេើយដក្ើត មនិម្មនសូនយាតដ់ៅ ។

ការពចិារណាដោយ នតតនយ័អាចលេះសសេតទដិ ាាិន ដររេះដឃើញសភាពរបស់ដេតុនងិសភាពរបស់ផលដ េះមនិដចូគ្នន ដេើយធម៌ម្ដលជាដេតុជាផលក្ដ៏ក្ើតដឡើងថមជីានចិ ចមនិម្មនដក្ើតដឡើងដេើយ ក្ត៏ា ាំងដៅានរេូត ដចូជាដវទ ជាមួយតណាា ម្ដលជាដេតុនងិជា ផល មួយគូដនេះ កាលដបើដក្ើតដេើយក្រ៏លតដ់ៅ ដេើយក្ដ៏ក្ើតថមដីទៀតមនិមានជារបស់ចាស់តា ាំងដៅ មានដសចក្តមី្របរបួល ៗ ការយល់ដឃើញថាដទៀង គសឺសេតទដិ ាដិទ ើបាតដ់ៅ ។

ការពចិារណាដោយអពយារនយ័អាចលេះឥសេរនមិាម នវាទទដិ ានិងិអតតទដិ ាាិន ដររេះឥសេរនមិាម នវាទទដិ ាដិ េះមានការយល់ដឃើញថា វតថុដផេង ៗ ម្ដលរាក្ដានក្នុងដោក្ដនេះមានរពេះជាអនក្ស្តង របសិនដបើគ្នម នរពេះជាអនក្ស្តងដឡើងដទ វតថុដផេង ៗ ក្ម៏និដក្ើតដឡើង ។

ចាំម្ណក្អតតទដិ ាដិ េះ មានការយល់ដឃើញថា ក្នុងស ត នរបស់សតវទ ាំងឡាយមានតួខ លនួ ដេើយតួខ លនួដ េះឯងជាអនក្ចាតម់្ចងឱយដធវើការដផេង ៗ ដៅតាមការដពញចតិតរបស់ខ លនួដ េះដររេះដេតុដ េះ កាលដបើពចិារណាដឃើញថា ដេតុដផេង ៗ នងិផលដផេង ៗ ដក្ើតដឡើងដ េះ រម្មងរបរពតឹតដៅតាមសភាវធម៌របស់ខ លនួធម៌ម្ដលជាដេតុ ក្ម៏និមានការខ វល់ខាវ យណា ដដ ើមបីនងឹឱយផលរបស់ខ លនួដក្ើតានដឡើយជាអនតាត ពតិ ៗ កាលដឃើញយ៉ាងដនេះ ដទ ើបទមាល យទដិ ាទិ ាំង ២ ដចូម្ដលដរលដេើយដនេះ ។

ការពចិារណាដោយឯវ ាំធមមតាត នយ័អាចលេះអដេតុក្ទដិ ានិងិអក្រិយិទដិ ាាិន ដររេះថា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៥៩ បឆចយសង្គហទីបនី

អដេតុក្ទដិ ាដិ េះ មានការយល់ដឃើញថា វតថុដផេង ៗ ម្ដលដក្ើតដឡើងមនិាន ក្ដ៏ក្ើតដររេះអារស័យដេតុ គកុឺ្សលក្មម អកុ្សលក្មមណាមួយ ។ សតវទ ាំងឡាយម្ដលមានដសចក្តសុីខ ដសចក្តទីកុ្ ខដ េះ ដក្ើតដឡើងឯង ៗ តាមធមមតាគ្នម ន ដក្ើតពកុី្សលក្មមអកុ្សលក្មមជាដេតុ ។

ចាំម្ណក្អក្រិយិទិដិ ាដិ េះ មានដសចក្តយីល់ដឃើញថា ការរបរពតឹតលអក្ដ៏ោយ មនិលអក្៏ដោយ មនិដៅថា ជាកុ្សល អកុ្សលដទ ដចេះម្តដធវើវដៅ ដររេះដេតុដ េះ អនក្ម្ដលពចិារណាតាមឯវ ាំធមមតាត នយ័ដនេះ រម្មងដឃើញថាធម៌ម្ដលជាដេតុផលដ េះ រម្មងដក្ើតដឡើងមនិានោចដ់ចញពគី្នន ដររេះដេតុដ េះ ដទើបអាចទមាល យទដិ ាទិ ាំង ២ ដចូម្ដលានដរលដេើយ ។

គ្នថាសប្មតង្ការប្ណ ាំក្នុង្ការពិចារណាបដិចចសមែុាទ

អនាទិកំ ភវចកំ វីត្ក្រកជវទកំ និចចសុខសុភជត្តហ ិ សុចញំ បជសបឝ បុនបបបុនំ ។

ភវចរក្ម្ដលសុទ ធម្តជាក្ងទកុ្ខ ម្ដលវលិវល់ម្វងឆ្ងង យរាប់ភព រាប់ជាតមិនិាន រម្មងរក្ចាំណុចខាងដដ ើមននការវលិវល់ដ េះ មនិាន រាសចាក្តួខ លនួ គអឺនក្ស្តងនងិអនក្ដស្តយ ជាអនតាត មនិមានសភាពម្ដលជានចិចៈ សុខៈ សុភៈយ៉ាងណា អនក្មានបញ្ញដ គួរពចិារណាជានចិចដចូដរលមក្ដនេះ ។

អនក្ម្ដលកានរ់ពេះពុទ ធស្តស នងិចូលចតិតពចិារណាដល់ដរឿងរា៉ាវដផេង ៗ ជានចិចដ េះសូមបីដ ម្ េះថា ដោក្ម្ដលដយើងដៅដនេះ រម្មងមនិតា ាំងដៅានរេូត រតវូមានការរលតន់ងិកាលដបើរលតដ់េើយ ក្ដ៏ក្ើតដឡើងថមដីទៀត ចាំម្ណក្ការរបរពតឹតដៅរបស់សតវទ ាំងឡាយដ េះ ក្៏ដជឿតាមបដចិចសមុបាទម្ដលដរលថា ដររេះអវជិាជ ជាដេតុ ដទើប ាំឱយដក្ើតសង្ខខ រ ដររេះសង្ខខ រជាដេតុ ដទើបដក្ើតវញិ្ញដ ណដដូចនេះជាដដ ើម ប៉ាុម្ន តក្ដ៏ៅគតិសងេយ័ដឡើងថា ការដក្ើតដឡើងរបស់ដោក្នងិសតវទ ាំងឡាយដ េះ ចាប់ដផតើមដក្ើតដឡើងដ ាំបូងដ េះក្នុងដវោណា កាលដបើពយយមពចិារណាដៅមក្ដេើយ ក្ក៏ាតដ់សចក្តមីនិាន បុគគលម្ដលពចិារណាកាតដ់សចក្តីមនិានទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ក្ើតដសចក្តយីល់ដោយខលនួឯង គបុឺគគលខ លេះ ក្យ៏ល់ថាដោក្នងិសតវទ ាំងឡាយដនេះ រម្មងរាក្ដដឡើងដោយរាសចាក្ដេតុម្ដលដធវើឱយដក្ើតក្នុងរគ្នដ ាំបូង ។ សរមាប ់ដោក្រតូវរលតន់ងិម្ដលដោក្ដក្ើតដឡើងថមកី្ ត ីឬអវជិាជ ជាដេតុ សង្ខខ រជាផល សង្ខខ រជាដេតុ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦០ បឆចយសង្គហទីបនី

វញិ្ញដ ណជាផលជាដដ ើមក្ត ី ទ ាំងដនេះ ក្ជ៏ាដេតុម្ដលដក្ើតដឡើងខាងដរកាយម្ដលមានសតវនងិដោក្ទ ាំងឡាយរាក្ដដេើយប៉ាុដណាណ េះ ប៉ាុម្ន តជាដេតុដរកាយ មនិម្មនជាដេតុមុនដ េះដទដររេះដេតុដ េះ អនក្ម្ដលមានដសចក្តយីល់ដោយខលនួឯងយ៉ាងដនេះ ដទ ើបកាល យជាអនក្ម្ដលមានអដេតុក្ទដិ ាដិក្ ើតដឡើងដោយមនិដងឹខ លនួ ។ បុគគលមួយពួក្ដទៀតយល់ថា ដោក្នងិសតវទ ាំងឡាយម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យដេតុផលដចូដរលដេើយដ េះ ជាដេតុផលម្ដលដក្ើតដឡើងតាមធមមតាដរកាយពដីោក្នងិសតវរាក្ដដឡើងដេើយប៉ាុដណាណ េះ ។ ចាំម្ណក្ដដ ើមដេតុដ ាំបូងដ េះ រតូវមានអនក្ជាធាំ គរឺពេះអនក្ស្តងដឡើង ដបើមនិមានរពេះជាអនក្ស្តងដឡើងដទ វតថុដផេង ៗ ទ ាំងដនេះ ក្ម៏និអាចដក្ើតដឡើងាន ដររេះដេតុដ េះ អនក្ម្ដលមានដសចក្តយីល់ដឃើញខ លនួឯងយ៉ាងដនេះ ដទើបកាល យជាពួក្ឥសេរនមិាម នវាទទដិ ាដិោយមនិដងឹខ លនួដចូគ្នន ។

បុគគលទ ាំង ២ ពួក្ដចូដរលមក្ដនេះ សុទ ធម្តមានការគតិម្ដលដធវើឱយខចូរបដយជនគ៍ឺវតថុម្ដលមនិគួរគតិ ក្យ៏ក្មក្គតិរេូតដធវើខ លនួឯងឱយកាល យជាពួក្មចិាឆ ទដិ ា ិ ។ ដររេះដេតុដនេះ រពេះមានរពេះភាគដទើបសម្មតងោស់ដតឿនពួក្ភកិ្ខុទ ាំងឡាយថា

ចោឍបរិោនិ ភិកជវ អចិជនតយបានិ ន ចិជត្តត្្របនិ, យានិ ចិជនតជនាឍបឧោមបទសបឝ វិឃាត្សបឝ ភាគី អសបឝ, កត្ោនិ ចោឍបរិ ? ពុទាថបនំ ភិកជវ ពុទាថបវិសជយា អចិជនតជយបា ន ចិជនតត្ជ្រប យំ ចិជនតជនាឍប ឧោមបទសបឝ វិឃាត្សបឝ ភាគី អសបឝ, ឈាយិសបឝ ភិកជវ ឈានវិសជយា អចិជនតជយា ន ចិជនតត្ជ្រប, យំ ចិជនតជនាឍប ឧោមបទសបឝ វិឃាត្សបឝ ភាគី- អសបឝ, កមមវិបាជក្ ភិកជវ អចិជនតជយបា ន ចិជនតត្ជ្រប យ ំចិជនតជនាឍប ឧោមបទសបឝ វិឃាត្-សបឝ ភាគី អសបឝ, ជលាកចិនាឍប ភិកជវ អចិជនតជយបា ន ចិជនតត្ជ្រប យំ ចិជនតជនាឍប ឧោមបទ-សបឝ វិឃាត្សបឝ ភាគីអសបឝ, ឥោនិ ជខា ភិកជវ ចោឍបរិ អចិជនតយបានិ ន ចិជនតត្្របនិ យានិ ចិជនតជនាឍប ឧោមបទសបឝ វិឃាត្សបឝ ភាគី អសបោតិ្ ។

មាន លភកិ្ខុទ ាំងឡាយ វតថុម្ដលមនិគួរគតិ ដ ម្ េះថា អចដិន តយយធម ៌មាន ៤ របការ ដបើបុគគលណាយក្មក្គតិដេើយ អនក្ដ េះ គបបីជាអនក្មានចាំម្ណក្ននការឆកួត ដេើយមានដសចក្តីលាំាក្ចតិត ។ វតថុម្ដលមនិគួរគតិទ ាំង ៤ យ៉ាងដ េះ ដតើដចូដមតច ? មាន លភកិ្ខុទ ាំងឡាយ ពុទ ធ- វស័ិយ គដឺរឿងម្ដលទក្ទ់ងជាមួយនងឹការរបរពតឹតដៅជាមួយសពវញ្ដុ តញ្ញដ ណនងិអានភុាពរបស់រពេះសមាម សមពុទ ធជាវតថុម្ដលមនិគួរគតិម៉ាយង ្នវស័ិយ គឺ្ នអភញិ្ញដ ននអនក្ម្ដលរទរទងឥ់ទ ធឫិទ ធកិ្ជ៏ាវតថុម្ដលមនិគួរគតិម៉ាយង ក្មមវាិក្ គផឺលននក្មមទ ាំងឡាយមានទដិ ាធមម-

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦១ បឆចយសង្គហទីបនី

ដវទនយីក្មមជាដដ ើម ក្ជ៏ាវតថុម្ដលមនិគួរគតិម៉ាយង ដោក្ច ិត គកឺាររបរពតឹតដៅរបស់ដោក្ គឺដោក្ម្ដលជាទអីារស័យរបស់សតវទ ាំងឡាយមានម្ផនដ ីភនាំ ទដន ល សទឹង ដដ ើមដឈើជាដដ ើម ទ ាំងដនេះ ក្ជ៏ាវតថុម្ដលមនិគួរគតិម៉ាយង មាន លភកិ្ខុទ ាំងឡាយ វតថុម្ដលមនិគួរគតិ ៤ យ៉ាងដចូម្ដលានដរលមក្ដនេះ ដបើអនក្ណាគតិ អនក្ដ េះនងឹគបបីជាអនក្មានចាំម្ណក្ននដសចក្តឆី កួត មាន ដសចក្តលីាំាក្ចតិតជាពតិរាក្ដ ។

ដោយដេតុដចូម្ដលដរលមក្ដេើយដនេះ ពុទ ធស្តសនកិ្ជនទ ាំងឡាយគួរពចិារណាការវលិវល់ននបដចិចសមុបាទដោយនយ័ទ ាំង ៤ មានឯក្តតនយ័ជាដដ ើមដចូម្ដលានសាំម្ដងមក្ដេើយដ េះនងិកាលានពចិារណាដេើយ ក្ដ៏ក្ើតការយល់ដងឹដឡើងខ លនួឯងថា ការរបរពតឹតដៅរបស់ដោក្នងិសតវទ ាំងឡាយដ េះ រម្មងរក្ខាងដដ ើមមនិាន ។

ចាំម្ណក្អនក្ម្ដលមានរតមឹការដងឹក្នុងការរបរពតឹតដៅននបដចិចសមុបាទ ឱយផុតអាំពីសងារវដ តានដ េះ មនិមានដឡើយ ដររេះដេតុដ េះ ពុទ ធស្តសនកិ្ជនអនក្រាថាន ឆលងផុតចាក្ក្ងទកុ្ខទ ាំងឡាយ គួរពយយមដងឹនវូដសចក្តរីបរពតឹ តដៅននដសចក្តវីលិវល់របស់ភវចរក្ម្ដលដៅថា បដចិចសមុបាទ ដ េះឯង ។

ការពិចារណាបដិចចសមែុាទរបស់រពុះអាននទសត្ថរៈនងិ្រពុះឱ្វាទរបស់រពុះសមាម សមពុទធ សម័យមួយរពេះមានរពេះភាគរទងរ់បថាប់ដៅសទធមមនគិម ក្នុងម្ដនកុ្ររុពេះអានន ទដតថរៈ

ានដៅបណិឌ ាតក្នុងរសុក្ដ េះរគប់ ៗ ផទេះ ដដ ើមបីអនដុរគ្នេះឧាសក្ឧាសិកាទ ាំងឡាយ ។ នថងមួយ កាលរពេះដថរៈដៅបណិឌ ាតរតឡប់មក្ឆ្ងនដ់រសចដេើយ ក្ា៏នដៅបដបិតតរិពេះមាន-រពេះភាគតាមតួ ទរីបស់ខ លនួ ។ កាលដល់នថងរតង ់រពេះមានរពេះភាគដសតចយងដៅកានគ់ន ធកុ្ដ ិដដ ើមបីសរមាក្ ដេើយរពេះអានន ទក្រ៏តឡប់ដៅកុ្ដរិបស់ខ លនួវញិ ានដធវើការអប់រ ាំសទ ធវិហិារកិ្របស់ដោក្ដរសចដេើយ ក្ា៏នដៅរក្ទសីងប់អងគុយដស្តយវមុិតតសុិខ គចូឺលផលសមាបតត ិក្នុងទដី េះ ។ កាលដចញចាក្ផលសមាបតតដិេើយ ក្ា៏នពចិារណាបដចិចសមុបាទដោយអនដុោមបដដិោមរចាសរតឡប់ ដេើយពចិារណាពដីដ ើមដៅរក្ក្ណាត លដោយអនដុោមបដដិោមពចុីងដៅរក្ក្ណាត លដោយនយ័ម្ដលពចិារណាថា “សង្ខខ រប៉ាុដណាណ េះម្ដលអារស័យអវជិាជ ជាដេតុ រក្តួខ លនួ ដយើង ដគ រសី របុសមនិមាន ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យអវជិាជ ដេើយ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦២ បឆចយសង្គហទីបនី

អវជិាជ ក្ជ៏ាផលធម៌ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យដេតុតាមសមគួរ វញិ្ញដ ណប៉ាុដណាណ េះ ម្ដលអារស័យសង្ខខ រជាដេតុរក្តួខ លនួ ដយើង ដគ រសី របុសមនិមាន ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យសង្ខខ រ ដេើយសង្ខខ រក្ជ៏ាផលធម៌ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យដេតុតាមសមគួរ ។ ដោក្ពចិារណាដោយនយ័ដនេះដរឿយ ៗ រេូតដល់ជរាមរណៈប៉ាុដណាណ េះ ម្ដលដក្ើតដឡើងដោយអារស័យជាតជិាដេតុមនិម្មនតួខ លនួ ដយើង ដគ រសី របុស ដក្ើតដឡើងដោយអារស័យជាត ិ ។ ដោក្ពចិារណា ៣ ដង គពឺដីដ ើមដៅរក្ចុង ពចុីងដៅរក្ដដ ើមមតង ពដីដ ើមដៅរក្ក្ណាត ល ៗ ដៅរក្ដដ ើមមតង ពចុីងដៅរក្ក្ណាត ល ៗ ដៅរក្ចុងមតង ក្នុងចដ ល េះម្ដលពចិារណាដ េះ កាលរបរពតឹតដៅរបស់បដចិចសមុបាទធម៌ម្ដលមានការសម្មតងដោយដេតុនងិផលទ ាំងអងគ ១២ ក្៏រាក្ដចាស់ដឡើងក្នុងបញ្ញដ របស់ដោក្ ដទើបដោក្គតិថា រពេះមានរពេះភាគជាមាច ស់ទ ាំងឡាយានសម្មតងថា បដចិចសមុបាទធម៌ដនេះ មានសភាពរជាលដរៅនងិអាការម្ដលរបរពតឹតដៅក្ស៏ម្មតងឱយដឃើញថា ដយើងខ លនួឯង ក្រ៏តមឹជាស្តវក័្ម្ដលមានបញ្ញដ មួយចាំម្ណក្ប៉ាុដណាណ េះម្តក្ម៏ានដសចក្តភី លចឺាស់ក្នុងការរបរពតឹតរបស់បដចិចសមុបាទធម៌ដនេះយ៉ាងលអ រពេះស្តវក័្អងគដផេង ៗ នងិមានការដងឹដចូដយើងដទេន៎ ! ដល់ដវោោង ចរពេះអានន ទដតថរៈក្ដ៏ៅគ្នល់រពេះ-សមាម សមពុទ ធដេើយទលូសួរថា អចេរិយំ ភជនត, អពភុតំ្ ភជនត, យាវគមភីជរា ច្យំ ភជនត បដិ-ចចសមុបបាជទា គមភីរាវភាជោ ច, អថ ច បន ជម ឧោឍបនកុោឍបនជក្ វិយ ខាយតិ្ បពរិតរពេះអងគដច៏ដរមើន វតថុម្ដលគួរអស្តច រយយ៉ាងនរក្ម្លង ជាវតថុពដិសសម្ដលមនិធាល ប់រាក្ដមក្ពមុីនដឡើយ បពរិតរពេះអងគដច៏ ាំដរ ើន បដចិ ចសមុបាទធម៌ដនេះ រាក្ដជាក្ច់ាស់ដល់ខ ញុ ាំរពេះអងគដចូជាធម៌ដនេះរាក្ស់រមាប់ខ ញុ ាំរពេះអងគ ។

កាលរពេះមានរពេះភាគរទងា់នរពេះសណាត ប់ដេើយ ក្រ៏ទងរ់ពេះតរមេិះក្នុងរពេះទយ័ថាអានន ទបអូន ដនេះដរលដល់ដរឿងជាវស័ិយរបស់រពេះសមាម សមពុទ ធទ ាំងឡាយថា បដចិចសមុបាទ-ធម៌ដនេះ រាក្ដចាស់ដល់ខ លនួ កាលម្ដលរពេះអានន ទដរលដដូចនេះ ក្ដ៏ចូជាថាពយយមដ្ងនដចាប់ភវគគភូម ិ ពយយមបាំម្បក្ភនាំសិដនរឱុយម្បក្ ដដ ើមបីនងិយក្ម្ក្វម្ដលដៅក្នុងភនាំដ េះពយយមនងឹឆលងមហាសមុរទដោយមនិអារស័យទកូ្ ពយយមនងឹោក ប់ម្ផនដ ី ដដ ើមបីយក្ឱជាម្ដលមានក្នុងម្ផនដដី េះ ដបើដដូចនេះ ដយើងចា ាំាចហ់ាមនវូរក្យដនេះ ដដូចនេះដេើយរតូវសម្មតងឱយដងឹដល់ដសចក្តដីងឹរជាលដរៅរបស់បដចិចសមុបាទធម៌ឱយយល់ ។ កាលរពេះអងគរទងរ់ពេះ-

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦៣ បឆចយសង្គហទីបនី

តរមាស់ដល់រពេះអានន ទដតថរៈថា ោ ជហវំ អាននទ ោ ជហវំ អាននទ គមភីជរា ច្យ ំអាននទ បដិចចសមុបបាជទា គមភីរវាភាជោ មាន លអានន ទ កុ្ ាំនយិយយ៉ាងដនេះ ៗ មាន លអានន ទ បដចិ ច-សមុបាទធម៌ដនេះ មានសភាពដរៅយ៉ាងនរក្ម្លង ដេើយអាការម្ដលរបរពតឹតដៅ ក្ស៏ម្មតងឱយដឃើញថាដរៅ ។

បដចិចសមុបាទធម៌ ជាធម៌មានសភាពដរៅ ដេើយអាការម្ដលរបរពតឹតដៅ ក្ស៏ម្មតងឱយដឃើញថា ដរៅដ េះ ឧបមាដចូទកឹ្ក្នុងមហាសមុរទម្ដលដៅជតិជុ ាំវញិភនាំសិដនរដុដូចាន េះ ។

តាមធមមតាការរែរពឹត្តសៅរបសទ់ឹក្ស ុះមាន ៤ ោ៉ា ង្

១. ទកឹ្ក្ម្ន លងខ លេះ ដបើសមលងឹដមើលយល់ថា ដរៅម្តដសចក្តពីតិដ េះ រតមឹម្ត ២ ឬ ៣ េតថប៉ាុដណាណ េះ ដចូជាទកឹ្ក្នុងរសេះ ឬក្នុងអណតូ ងម្ដលមានឈូក្ដធវើឱយទកឹ្ដ េះរាក្ដមានពណ៌ដខៀវអនក្ម្ដលដឃើញនងិយល់ថា ទកឹ្ក្នុងរសេះ ឬអណតូ ងដ េះ ដរៅណាស់ ម្តដបើដមើលដេើយក្៏រាក្ដថារាក្ ់។

២. ទកឹ្ក្ម្ន លងខ លេះ ដបើដមើលយល់ថា រាក្ម់្តដសចក្តពីតិដ េះ ដរៅណាស់ ដចូជាទកឹ្ក្នុងរសេះ ឬបងឹមានសភាពថាល ដឃើញវតថុដផេង ៗ ម្ដលដៅខាងដរកាមានជាក្ច់ាស់ ដធវើឱយអនក្ដឃើញយល់ថា រាក្ម់្តដបើចុេះដៅដមើល រាក្ដជាដរៅណាស់ ។

៣. ទកឹ្ក្ម្ន លងខ លេះ ដបើដមើលដៅក្ដ៏ងឹថារាក្ដ់េើយទកឹ្ក្នុងទដី េះ ក្ម៏ានសភាពរាក្ព់តិ ៗដចូជាទកឹ្ក្នុងធុង ទកឹ្ក្នុងឆ្ងន ាំងជាដដ ើម ។

៤. ទកឹ្ក្ម្ន លងខ លេះ កាលដមើលដៅដឃើញថាដរៅ ដេើយទកឹ្ក្នុងទដី េះ ក្ម៏ានសភាពដរៅពតិ ៗ ដចូជាទកឹ្ក្នុងមហាសមុរទធាំ ៗ ។

សភាពដរៅរបស់បដចិចសមុបាទដនេះ ដៅក្នុងពួក្ទកឹ្របដភទទ ី ៤ ម្តម៉ាយង បុគគល ធមមតានងឹយល់ានយ៉ាងជាក្ច់ាស់ ដោយដេតុដនេះ ដទើបរពេះសមាម សមពុទ ធរតាស់ហាមចាំដរេះរពេះអានន ទដតថរៈមនិឱយនយិយថា បដចិចសមុបាទធម៌ដនេះ ដចូជាធមរ៌ាក្ណ់ាស់ ។

បណាត ស្តវក័្ទ ាំងឡាយរបស់រពេះសមាម សមពុទ ធដ េះ ដវៀរអគគស្តវក័្ ២ អងគដចញដេើយស្តវក័្អងគដផេង ៗ ដ េះម្ដលមានការយល់ក្នុងបដចិចសមុបាទានជាក្ច់ាស់ដចូរពេះអានន ទដ េះ មនិមានដឡើយ ដេើយក្នុងការម្ដលរពេះអានន ទមានបញ្ញដ ដងឹានជាក្ច់ាស់ដដូចនេះ ដោយ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦៤ បឆចយសង្គហទីបនី

អារស័យដេតុ ៤ យ៉ាង គ ឺ១. ឧបោឋបកអធិកជរា ជាអនក្ធាល ប់ស្តងទន សីល ភាវ នងិរាថាន ជាពុទ ធបុោា ក្ ២. អជនតវាសិជក្ ានជាអនក្ជតិដតិជាមួយរពេះបរមស្តស្តត ៣. ជោោបជនាទប ានសដរមចជារពេះដស្តតាបន នដេើយ ៤. ពហុសបឝុត្ធជរា ជាពេុសេូតអនក្ដចេះដងឹដរចើនបាំផុត ។

ក្រសប្មតងបដិចចសមបុបាទជោយសុត្តនតភាជនីយន័យចប់ ។

ក្រសប្មតងបដិចចសមបុបាទធម៌ជោយអភិធមមភាជនីយន័យ ការសម្មតងបដចិចសមុបាទធម៌របស់រពេះសមាម សមពុទ ធដនេះមាន ២ នយ័គ ឺ១. សុតតន តភាជនយីនយ័ ២. អភធិមមភាជនយីនយ័ ដេតុម្ដលរពេះអនរុទុធ ចារយ ាំមក្សម្មតងក្នុងបរដិចឆទទ ី ៨ ដនេះ ជាការសម្មតងដោយ

សុតតន តភាជនយីនយ័ ម្ដលជាសម្មតងដល់ការរបរពតឹតដៅននបដចិចសមុបាទក្នុងចតិ តដរចើន ៗ ដងួ ដ ម្ េះថា “ ចតិតក្ខណិក្បដចិចសមុបាទ” ដេើយតដៅដនេះ នងឹានសម្មតងដោយអភធិមមភាជនយីនយ័ម្ដលសម្មតងដល់ការរបរពតឹតដៅននបដចិចសមុបាទក្នុងចតិ តមួយដងួ ៗដ ម្ េះថា “ឯក្ចតិតក្ខណិក្បដចិចសមុបាទ” ។

ការសប្មតង្សោយអភធិមមភាជនយីន័យសនុះ ប្ចក្សចញជា ៣ ពកួ្គ ឺ១. អកុ្សលបទ ២. កុ្សលបទ ៣. អពយក្តបទ

១. អកុសលបទ ក្នុងអកុ្សលបទដនេះ នងឹសម្មតងការរបរពតឹតដៅរបស់បដចិចសមុបាទចាំដរេះក្នុងទដិ ា-ិ

គតសមបយុតតចតិ ត ៤ ប៉ាុដណាណ េះ ។ អវិោជបបចចយា សង្ខបជរា សង្ខបរបបបចចយា វិញ្ញបណំ វិញ្ញបណបបបចចយា នាមំ

នាមបបបចចយា ឆដឋយត្នំ ឆោឋបយត្នបបបចចយា ផជសបោ ផសបឝបបបចចយា ជវទនា ជវទនាបបបចចយា ត្ណ្ហប ត្ណ្ហបបបបចចយា ឧបាទានំ ឧបាទានបបបចចយា ភជវា ភវបបប- ចចយា ោតិ្ ោតិ្បបបចចយា ជរាមរណ ំឯវជមត្សបឝ ទុកកនធសបឝ សមុទជយា ជោតិ្ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦៥ បឆចយសង្គហទីបនី

ដររេះអវជិាជ ជាដេតុ អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ គទឺដិ ាគិតសមបយុតតអកុ្សលដចត ម្ដលរបរពតឹតដៅរពមដោយអវជិាជ ដ េះ ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះអបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ គទឺដិ ាគិតសមបយុតតអកុ្សល-ដចត ជាដេតុ ទដិ ាគិតសមបយុតតចតិ តដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះទដិ ាគិតសមបយុតតចតិ តជាដេតុដចតសិក្ខន ធ ៣ ម្ដលរបក្បជាមួយទដិ ាគិតសមបយុតតចតិ តដ េះ ៗ ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះដចតសិក្ក្ខន ធ ៣ ម្ដលរបក្បជាមួយទដិ ាគិតសមបយុតតចតិ តជាដេតុ ម យតនៈ គទឺដិ ាគិត-សមបយុតតចតិ ត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះម យតនៈ គទឺដិ ាគិតសមបយុតតចតិ តជាដេតុ មដ - សមផសេៈម្ដលរបក្បជាមួយទដិ ាគិតសមបយុតតចតិ ត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះមដ សមផសេៈម្ដលរបក្បជាមួយទដិ ាគិតសមបយុតតចតិ តជាដេតុ ដវទ ម្ដលរបក្បជាមួយទដិ ាគិតសមប-យុតតចតិ ត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះដវទ ម្ដលរបក្បជាមួយទដិ ាគិតសមបយុតតចតិ តជាដេតុតណាា ម្ដលរបក្បជាមួយទដិ ាគិតសមបយុតតចតិ ត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះតណាា ម្ដលរបក្បជាមួយទដិ ាគិតសមបយុតតចតិ តជាដេតុ ឧាទន ៣ (ដវៀរកាមុាទន) ម្ដលរបក្បជាមួយទដិ ា-ិគតសមបយុតតចតិ ត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះឧាទន ៣ ម្ដលរបក្បជាមួយទដិ ាគិតសមបយុតត-ចតិតជាដេតុ ភវៈ គទឺដិ ាគិតសមបយុតតចតិ តុបាទ (ដវៀរទដិ ា)ិ ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះភវៈ គទឺដិ ា-ិ គតសមបយុតតចតិ តុបាទ (ដវៀរទដិ ា)ិ ជាដេតុ មជាត ិ គអឺាការម្ដលដក្ើតដឡើងរបស់ទដិ ាគិត-សមបយុតតចតិ តុបាទដ េះ ដទើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះ មជាត ិគអឺាការម្ដលដក្ើតដឡើងរបស់ទដិ ា-ិគតសមបយុតតចតិ តុបាទជាដេតុ មជរា មមរណៈ គខឺណៈតា ាំងពរីលតរ់បស់ទដិ ាគិត-សមបយុតតចតិ តុបាទ ដទើបដក្ើតដឡើង ។ ការដក្ើតដឡើងននក្ងទកុ្ខទ ាំងពួងដនេះ ដររេះអារស័យបចចយ័ដផេង ៗ មានអវជិាជ ជាដដ ើម ដចូម្ដលានដរលមក្ដេើយដនេះ ។

អធិែាយពិសសស ក្នុងទដីនេះ សម្មតងថា “វិញ្ញបណបបបចចយា នាមំ” មនិសម្មតងថា “វិញ្ញបណបបបចចយា

នាមរូបំ” ដ េះ ក្ដ៏ររេះថា រតូវការសម្មតងធមម៌្ដលរបក្បជាមួយចតិតមួយដងួ ៗ នងឹរតូវ សម្មតងឱយរបរពតឹតដៅានក្នុងភូមមិ្ដលចតិតដក្ើតានទដូៅ ដររេះដេតុដ េះ ដទើបមនិដរបើរក្យថា “នាមរូបំ” ម្ដលសម្មតងថា “នាមបបបចចយា ឆោឋបយត្នំ” មនិសម្មតងថា “នាមបបបចច-យា សឡាយត្នំ” ដ េះ ក្ដ៏ររេះថា ធមម៌្ដលជាដេតុដ េះ ជា ម គដឺចតសិក្ដចូគ្នន មនិ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦៦ បឆចយសង្គហទីបនី

មានរបូ ដររេះដេតុដ េះ ធម៌ម្ដលជាផល គអឺាយតនៈទ ី៦ ានដល់ ចតិ តម្តម៉ាយង ។ អងគធម៌របស់រក្យថា វិញ្ញបណ ំ ក្ នុងបទថា សង្ខបរបបបចចយា វិញ្ញបណ ំ នងិអងគធម៌របស់បទឆោឋប-

យត្នំ ក្នុងបទថា នាមបបបចចយា ឆោឋបយត្នំ ទ ាំង ២ ដនេះ ានដល់ ទដិ ាគិតសមបយុតតចតិ តដចូគ្នន ម្តពដិសសដ េះក្គ៏កឺ្ នុងបទថា “សង្ខបរបបបចចយា វិញ្ញបណ”ំ ដ េះ ដចត ជាដេតុពដិសសរបស់វញិ្ញដ ណនងិដចតសិក្ខន ធ ៣ ជាផលស្តមញ្ដរបស់វញិ្ញដ ណ ។

ក្នុងបទថា “នាមបបបចចយា ឆោឋបយត្នំ” ដ េះ ដចតសិក្ខន ធ ៣ ជាដេតុស្តមញ្ដរបស់ឆោា យតនៈនងិផសេៈដចតសិក្ជាផលពដិសសរបស់ឆោា យតនៈ ។

ក្នុងអភធិមមភាជនយីនយ័ដនេះ រពេះអងគរទងម់និានសម្មតងដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ជាដដ ើម ម្ដលជាផលរបស់ជាតដិទ រទងស់ម្មតងម្ត “ោតិ្បបបចចយា ជរាមរណ”ំ ម្តប៉ាុដណាណ េះ ។ ទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ររេះថា ក្នុងចតិ តខណៈមួយដងួ ៗ ដ េះ ដស្តក្ៈ បរដិទវៈជាដដ ើមទ ាំងដនេះ រម្មងដក្ើតដឡើងមនិាន ដេើយរបការមួយដទៀត ដស្តក្ៈ បរដិទវៈជាដដ ើមទ ាំងដនេះ ក្ម៏និានដក្ើតក្នុងភូមិទដូៅ ដចូជាក្នុងរបូភូម ិ អរបូភូម ិ ដោយដេតុដនេះ ដទើបរពេះអងគរទងស់ម្មតងដស្តក្ៈ បរដិទវៈ ជាដដ ើមឱយជាផលរបស់ជាតមិនិទដូៅ ។

ការរបរពតឹតដៅរបស់បដចិចសមុបាទក្នុងទដិ ាគិតវបិបយុតតចតិ ត ៤ ម្ដលពដិសសដចូដនេះ “ជវទនាបបបចចយា ត្ណ្ហប ត្ណ្ហបបបបចចយា អធិជោជក្ខប អធិជោកបបបចចយា ភជវា” ។

ការរបរពតឹតដៅរបស់បដចិចសមុបាទក្នុងដទសមូលចតិតម្ដលពដិសសដដូចនេះ “ជវទនា-បបបចចយា បដិឃំ បដិឃបបបចចយា អធិជោជក្ខប អធិជោកបបបចចយា ភជវា” ក្នុងវចិកិ្ចិាឆ -សមបយុតតចតិ តម្ដលពដិសសដដូចនេះ “ជវទនាបបបចចយា វិចិកិច្ឆប វិចិកិចេបបបចចយា ភជវា” ក្នុងឧទ ធចចសមបយុតតចតិ តម្ដលពដិសសដដូចនេះ “ជវទនាបបបចចយា ឧទធចច ំ ឧទធចចបបបចចយា អធិ-

ជោជក្ខប អធិជោកបបបចចយា ភជវា” ។

២. ក្ុសលបទ ក្នុងកុ្សលបទដនេះ នងឹសម្មតងការរបរពតឹតដៅរបស់បដចិចសមុបាទចាំដរេះក្នុងមហា-

កុ្សលញណសមបយុតតចតិ ត ៤ ប៉ាុដណាណ េះ ។ កុសលមូលបបបចចយា សង្ខបជរា សង្ខបរបបបចចយា វិញ្ញបណ ំ វិចញណបបបចចជយា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦៧ បឆចយសង្គហទីបនី

នាមំ នាមបបបចចយា ឆោឋបយត្នំ ឆោឋបយត្នបបបចចយា ផជសបោ ផសបឝបបបចចយា ជវទនា ជវទនាបបបចចយា បោជទា បោទបបបចចយា អធិជោជក្ខប អធិជោកបបបចចយា ភជវា ភវបបបចចយា ោតិ្ ោតិ្បបបចចយា ជរាមរណំ ឯវជមត្សបឝ ជកវលសបឝ ទុកកនធសបឝសមុទជយា ជោតិ្ ។

ដររេះកុ្សលមូល ៣ ជាដេតុ បុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ គមឺហាកុ្សលញណសមបយុតតដចត ម្ដលរបរពតឹតរពមដោយកុ្សលមូល ៣ ដទើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ គមឺហាកុ្សលញណសមបយុតតដចត ជាដេតុ មហាកុ្សលញណសមបយុតតចតិ ត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះមហាកុ្សលញណសមបយុតតចតិ តជាដេតុ ដចតសិក្ខន ធ ៣ ម្ដលរបក្បជាមួយមហាកុ្សល-ញណសមបយុតតចតិ ត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះដចតសិក្ខន ធ ៣ ម្ដលរបក្បជាមួយមហា-កុ្សលញណសមបយុតតចតិ តជាដេតុ ម យតនៈ គមឺហាកុ្សលញណសមបយុតតចតិ ត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះម យតនៈ គមឺហាកុ្សលញណសមបយុតតចតិ តជាដេតុ មដ សមផសេៈម្ដលរបក្បជាមួយមហាកុ្សលញណសមបយុតតចតិ ត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះមដ សមផសេៈម្ដលរបក្បជាមួយមហាកុ្សលញណសមបយុតតចតិ តជាដេតុ ដវទ ម្ដលរបក្បជាមួយមហាកុ្សលញសមបយុតតចតិ ត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះដវទ ម្ដលរបក្បជាមួយមហា-កុ្សលញណសមបយុតតចតិ តជាដេតុ បស្តទៈ គសឺទធ ម្ដលរបក្បរពមជាមួយមហាកុ្សល-ញណសមបយុតត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះបស្តទៈ គសឺទធ ម្ដលរបក្បជាមួយមហាកុ្សល-ញណសមបយុតតចតិ តជាដេតុ អធដិមាក្ខម្ដលរបក្បជាមួយមហាកុ្សលញណសមបយុតត-ចតិត ដទ ើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះអធដិមាក្ខ គមឺ្ដលរបក្បជាមួយមហាកុ្សលញណសមបយុតត-ចតិតជាដេតុ ភវៈ គមឺហាកុ្សលញណសមបយុតតចតិ តុបាទ (ដវៀរអធដិមាក្ខៈ) ដទ ើបដក្ើតដឡើង។ ដររេះភវៈ គមឺហាកុ្សលញណសមបយុតតចតិ តុបាទ(ដវៀរអធដិមាក្ខៈ)ជាដេតុ មជាត ិ គ ឺការដក្ើតដឡើងរបស់មហាកុ្សលញសមបយុតតចតិ តុបាទ ដទើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះ មជាត ិគ ឺអាការដក្ើតដឡើងមហាកុ្សលញណសមបយុតតចតិ តុបាទជាដេតុ មជរា មមរណៈ គ ឺ ខណៈតា ាំងដៅនងិខណៈរលតរ់បស់មហាកុ្សលញណសមបយុតតចតិ តុបាទ ដទើបដក្ើតដឡើង។ ការដក្ើតដឡើងននក្ងទកុ្ខពតិ ៗ ទ ាំងពួងដនេះ ដររេះអារស័យបចចយ័ដផេង ៗ មានកុ្សលមូលជាដដ ើមដចូម្ដលានដរលមក្ដេើយដនេះ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦៨ បឆចយសង្គហទីបនី

អធិែាយពិសសស ការរបរពតឹតដៅរបស់បដចិចសមុបាទក្នុងកុ្សលបទដនេះ មនិានសម្មតងថា “ជវទនា-

បបបចចយា ត្ណ្ហប ត្ណ្ហបបបបចចយា ឧបាទានំ” ម្តសម្មតងថា “ជវទនាបបបចចយា បោជទាបោទបបបចចយា អធិជោជក្ខប” ដ េះ ក្ដ៏ររេះតណាា ឧាទនដនេះរបក្បជាមួយដោភមូល-ចតិតប៉ាុដណាណ េះ មនិានរបក្បជាមួយចតិតដផេង ៗ ដររេះដេតុដ េះ ដទើបសម្មតងសទធ ជាំនសួតណាា អធដិមាក្ខៈជាំនសួឧាទន ។ ដចូម្ដលសម្មតងថា “ជវទនាបបបចចយា បោជទា

បោទបបបចចយា អធិជោជក្ខប” ម្ដលដរបៀបដធៀបសភាពការរបរពតឹតដៅ ដេើយតណាា មានសភាពដរតក្អរជាប់ចតិតក្នុងអារមមណ៍ សទធ ក្ម៏ានសភាពដរតក្អរដពញចតិតក្នុងអារមមណ៍ដចូគ្នន ដេើយឧាទនមានសភាពចូលដៅរបកានម់ា ាំក្នុងអារមមណ៍ អធដិមាក្ខៈក្ម៏ានសភាពចូលដៅរបកានម់ា ាំក្នុងអារមមណ៍ដចូគ្នន ដររេះដេតុដ េះ ដទើបានដលើក្យក្សទធ នងិអធដិមាក្ខៈ ដឡើងសម្មតងជាំនសួតណាា ឧាទន ។ ការរបរពតឹតដៅរបស់បដចិចសមុបាទក្នុងកុ្សលចតិត ដផេង ៗ ក្ដ៏ចូគ្នន ប៉ាុម្ន តសរមាប់ក្នុងបទចុងដរកាយម្ដលសម្មតងជាមួយដោកុ្តតរចតិ តដ េះ សម្មតងថា ឯវជមជត្សំ ធោមបនំ សមុទជយា ជោតិ្ ម្របថា ការដក្ើតដទបើងរបស់ដោកុ្តតរ-កុ្សលធម៌រម្មងរបរពតឹតដៅដដូចនេះ ។

៣. អពាក្ត្បទ ក្នុងអពយក្តបទដនេះ នងឹសម្មតងការរបរពតឹតដៅរបស់បដចិចសមុបាទចាំដរេះម្តក្នុងទ វ-ិ

បញ្ចវញិ្ញដ ណ ១០ ប៉ាុដណាណ េះ ។

សង្ខបរបបបចចយា វិញ្ញបណំ វិញ្ញបណបបបចចយា នាមំ នាមបបបចចយា ឆោឋបយត្នំឆោឋបយត្នបបបចចយា ផជសបោ ផសបឝបបបចចយា ជវទនា ជវទនាបបបចចយា ភជវា ភវបបប- ចចយា ោតិ្ ោតិ្បបបចចយា ជរាមរណំ ឯវជមត្សបឝ ជកវលសបឝ ទុកកនធសបឝ សម-ុទជយា ជោតិ្ ។

ដររេះបុញ្ញដ ភសិង្ខខ អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ គមឺហាកុ្សលដចត ៨ អកុ្សលដចត ១២ ជាដេតុ ទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ដទើបដក្ើតដឡើង ដររេះទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ជាដេតុ ដចសិក្ខន ធ ៣ ម្ដលរបក្បជាមួយទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ដទើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះដចតសិក្ខន ធ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៦៩ បឆចយសង្គហទីបនី

៣ ម្ដលរបក្បជាមួយទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ជាដេតុ ម យតនៈ គទឺ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ដទើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះម យតនៈគទឺ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ជាដេតុ ផសេៈ ៥ មានចក្ខុ- សមផសេៈជាដដ ើមម្ដលរបក្បជាមួយទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ដទើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះផសេៈ ៥ មានចក្ខុសមផសេៈជាដដ ើមម្ដលរបក្បជាមួយទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ជាដេតុ ដវទ ម្ដលរបក្បជាមួយទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ដទើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះដវទ ម្ដលរបក្បជាមួយ ទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិត ១០ ជាដេតុ ភវៈ គទឺ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិតុបាទ(ដវៀរដវទ )ដទើបដក្ើតដឡើង ។

ដររេះភវៈ គទឺ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិតុបាទ(ដវៀរដវទ )ជាដេតុ មជាត ិ គអឺាការម្ដលដក្ើតដឡើងរបស់ទ វបិញ្ចវញិ្ញដ ណចតិតុបាទ ដទើបដក្ើតដឡើង ។ ដររេះ មជាត ិគអឺាការម្ដលដក្ើតដឡើងរបស់ទ វបិញ្ច វញិ្ញដ ណចតិតុបាទជាដេតុ មជរា មមរណៈ គខឺណៈតា ាំងដៅនងិខណៈរលតរ់បស់ទ វញិ្ចបវញិ្ញដ ណចតិតុបាទ ដទើបដក្ើតដឡើង ។ ការដក្ើតដឡើងរបស់ទកុ្ខពតិ ៗ ទ ាំងពួងដនេះ ដររេះអារស័យបចចយ័ដផេង ៗ មានបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រ អបុញ្ញដ ភសិង្ខខ រជាដដ ើម ដចូម្ដលានដរលមក្ដេើយ ។

ចាំណា ាំ ៖ ការសម្មតងបដចិចសមុបាទក្នុងអដេតុក្វាិក្ចតិតម្ដលដៅសល់នងិអាវជជនចតិត ២ ដ េះ មានសម្មតងពដិសសរតងម់្ដលថា “ជវទនាបបបចចយា អធិជោជក្ខប អធិជោក-

បបបចចយា ភជវា” ប៉ាុដណាណ េះ ។ ចាំម្ណក្ឯក្នុងសដេតុក្វាិក្ចតិតសម្មតងថា “ជវទនាបបបចចយា

បោជទា បោទបបបចចយា អធិជោជក្ខប អធិជោកបបបចចយា ភជវា” នងិបទដរៅដ េះ សាំម្ដងដចូគ្នន ។ ក្នុងបទទបីាំផុតម្ដលសាំម្ដងជាមួយដោកុ្តតរវាិក្ចតិតដ េះ មនិានសាំម្ដងថា “ឯវជមត្សបឝ ជកវលសបឝ ទុកកនធសបឝ សមុទជយា ជោតិ្” ដេើយដទើបោល ស់ជាសម្មតងថា

“ឯវជមជត្សំ ធោមបនំ សមុទជយា ជោតិ្” ម្របថា ការដក្ើតដឡើងរបស់ដោកុ្តតរវាិក្ធម៌រម្មងរបរពតឹតដៅដដូចនេះ ។

ចាំណា ាំ ៖ ក្នុងគមពរីវភិងគានសម្មតងបដចិចសមុបាទដោយអភធិមមភាជនយីនយ័ ម្ចក្ដចញជានដិទ ទសមាន ៦ គ ឺ

១. អកុ្សលនដិទ ទស ២. កុ្សលនដិទ ទស ៣. អពយក្តនដិទ ទស

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧០ បឆចយសង្គហទីបនី

នដិទ ទសទ ាំង ៣ ដនេះ ដចូគ្នន ជាមួយអកុ្សលបទ កុ្សលបទ អពយក្តបទក្នុងដគ្នលរពេះសូរតដ េះឯង ។

៤. អវជិាជ មូលកុ្សលនដិទ ទស ានដល់ នដិទ ទសរបស់កុ្សលចតិត ២១ ម្ដលមានអវជិាជជាមូលក្នុងនដិទ ទសដនេះ មានអងគបដចិចសមុបាទ ១២ គអឺវជិាជ សង្ខខ រ វញិ្ញដ ណ ម ឆោា យ- តនៈ ផសេៈ ដវទ បស្តទៈ អធដិមាក្ខៈ ភវៈ ជាត ិជរាមរណៈ ។

៥. កុ្សលមូលវាិក្នដិទ ទស ានដល់ នដិទ ទសរបស់កុ្សលវាិក្ចតិត ២៩ ម្ដលមានកុ្សលជាមូល ក្នុងនដិទ ទសដនេះ បញ្ច វញិ្ញដ ណកុ្សលវាិក្ចតិត ៥ មានអងគបដចិចសមុបាទ ១០គកុឺ្សលមូល សង្ខខ រ វញិ្ញដ ណ ម ឆោា យតនៈ ផសេៈ ដវទ ភវៈ ជាតជិរាមរណៈ ។

អដេតុក្វាិក្ចតិតម្ដលដៅសល់ ៣ មានអងគបដចិចសមុបាទ ១១ គបឺម្ន ថមអធដិមាក្ខៈក្នុងចដ ល េះដវទ នងិភវៈជាដវទ អធដិមាក្ខៈ ភវៈ អងគម្ដលដៅសល់ ដចូគ្នន ជាមួយនងឹបញ្ច-វញិ្ញដ ណម្ដលជាកុ្សលវាិក្ចតិត ។

៦. អកុ្សលមូលវាិក្នដិទ ទស ានដល់ នដិទ ទសរបស់អកុ្សលវាិក្ចតិត ៧ ម្ដលមានអកុ្សលជាមូលក្នុងនដិទ ទសដនេះ បញ្ច វញិ្ញដ ណម្ដលជាអកុ្សលវាិក្ចតិត ៥ មានអងគ បដចិ ចសមុបាទ ១០ គអឺកុ្សលមូលសង្ខខ រ អងគម្ដលដៅសល់ដចូគ្នន ជាមួយបញ្ចវញិ្ញដ ណម្ដលជាកុ្សលវាិក្ចតិត ។

អកុ្សលវាិក្ចតិតម្ដលដៅសល់ ២ មានអងគបដចិចសមុបាទ ១១ គបឺម្ន ថមអធដិមាក្ខៈក្នុងរវាងដវទ នងិភវៈ ជាដវទ អធដិមាក្ខៈ ភវៈ ប៉ាុដណាណ េះ ។

បដិច្ចសមបុាទនយ័ច្ប ់

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧១ បឆចយសង្គហទីបនី

បច្ច័យ ២៤ ដោយសដង្េប

សម្មតងាលីនងិដសចក្តមី្របតាមអភធិមមតថសងគេៈ

១. ជហតុ្បបបចចជយា អារមមណបបបចចជយា អធិបតិ្បបបចចជយា អាននតរបបបចចជយាសមននតរបបបចចជយា សហោត្បបបចចជយាអចញមចញបបបចចជយានិសបឝយបបបចចជយា ឧប-និសបឝយបបបចចជយា បុជរោត្បបបចចជយា បច្ឆបោត្បបបចចជយា អាជសវនបបបចចជយា កមម-បបបចចជយា វិបាកបបបចចជយា អាោរបបបចចជយា ឥន្ទនទយិបបបចចជយា ឈានបបបចចជយា មគបបបចចជយា សមបបយតុ្តបបបចចជយា វិបបបយុត្តបបបចចជយា អត្ថិបបបចចជយា នត្ថិបបបចចជយា វិគត្បបបចចជយា អវិគត្បបបចចជយា អយជមត្ថ បោឋបននជយា។

១. ធមម៌្ដលជួយឧាការៈដោយសភាពជាដេតុ ២. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាអារមមណ៍ ៣. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាអធបិត ី៤. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាប់តគ្នន មនិមានចដ ល េះ ៥. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាប់តគ្នន មនិមានចដ ល េះម្តមយ៉ាង ៦. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពដក្ើតរពមគ្នន ៧. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពដល់គ្នន នងឹគ្នន ៨. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាទអីារស័យ ៩. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាទអីារស័យម្ដលមានក្មាល ាំងដរចើន ១០. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពដក្ើតមុន ១១. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពដក្ើតដរកាយ ១២. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពដសពដរឿយ ៗ ១៣. ធម៌ម្ដលជាជួយឧបការៈដោយសភាពតាក្ម់្តងដដ ើមបីឱយក្ចិ ចដផេង ៗ សដរមច ១៤. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាវាិក្ គចូឺលដល់សភាពសុខនងិអស់

ក្មាល ាំងចុេះ ១៥. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាអនក្ ាំ ១៦. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាអនក្រគប់រគង

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧២ បឆចយសង្គហទីបនី

១៧. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាសាំឡងឹនវូអារមមណ៍ ១៨. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាផលូវ ១៩. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាអនក្របក្ប ២០. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពមនិម្មនជាអនក្របក្ប ២១. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាអនក្មានភាពដៅ ២២. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាអនក្មនិមាន ២៣. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជារាសចាក្ ២៤. ធមម៌្ដលជួយឧបការៈដោយសភាពជាមនិរាសចាក្ ។ រមួបចចយធម៌ ២៤ ដចូដរលមក្ដនេះឯង ជាបោា ននយ័ក្នុងបចចយសងគេៈ ។

គ្នថាសង្គហៈសប្មតង្បចច័យ ៦ ពួក្ ២. ឆោ នាមនតុ នាមសបឝ បចចោ នាមរូបិនំ

ឯកោ បុន រូបសបឝ រូបំ នាមសបឝ ជចកោ បចញត្តិ នាមរូបាន ិ នាមសបឝ ទុវិោ ទវយំ ទវយសបឝនវោ ជចតិ្ ឆពវិនា បចចយា កថំ ។

ចាំម្ណក្បចចយ័ ២៤ ម្ចក្ជាពួក្៦ គ ឺ ១. ម ជាបចចយ័ដល់ មមាន ៦ បចចយ័ ២. មជាបចចយ័ដល់របូមាន ៥ បចចយ័ ៣. មជាបចចយ័ដល់របូដផេងដទៀតមាន ១ បចចយ័ ៤. របូជាបចចយ័ដល់ មមាន ១ បចចយ័ ៥. បញ្ដតត ិមរបូទ ាំង ៣ ជាបចចយ័ដល់ មមាន ២ បចចយ័ ៦. មរបូទ ាំង ២ ជាបចចយ័ដល់ មរបូមាន ៩ បចចយ័ ។ បចចយ័ធម៌ទ ាំងឡាយម្ចក្ដចញជា ៦ ពួក្ដដូចនេះ ។ ការសម្មតងបចចយ័ម្ចក្ជា ៦ ពួក្យ៉ាងណាដ េះ នងឹសម្មតងតាមលាំោប់ដចូតដៅដនេះ ៣. អននតរនិរុទាថប ចិត្តជចត្សិក្ ធោមប បដុបបបនាទបនំ ចត្តជចត្សិក្នំ ធោមបនំ

អននតរសមននតរនត្ថិវិគត្វជសន, បុរិោ ជវនានិ បចេិោនំ ជវនានំ អជសវនវជសន,

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧៣ បឆចយសង្គហទីបនី

សហោោ ចិត្តជចត្សិក្ ធោមប អចញមចញ ំ សមបបយុត្តវជសជនតិ្ ច ឆោ នាមំ នាមសបឝ បចចជយា ជោតិ្ ។ មជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ ម ៦ បចចយ័គ ឺ

ចតិតនងិដចតសិក្ធម៌ដក្ើតដឡើងនងិរលតដ់ៅមនិមានចដ ល េះ ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ចតិតនងិដចតសិក្ធម៌ម្ដលដក្ើតថមជីាប់តគ្នន ដោយអាំណាចននបចចយ័គ ឺអនន តរបបចចយ័ សមនន តរ-បបចចយ័ នតថបិបចចយ័ វគិតបបចចយ័ ។

ជវនៈម្ដលដក្ើតមុន ៗ ជាបចចយ័ដល់ជវនៈម្ដលដក្ើតខាងដរកាយដោយអាំណាចននបចចយ័ គអឺាដសវនបបចចយ័ ។ ចតិ តនងិដចតសិក្ធម៌ម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ដ េះ ជាបចចយ័ដល់គ្ននដោយអាំណាចននសមបយុតតបបចចយ័ ។

៤. ជហតុ្ឈានងមគង្គបនិ សហោោនំ នាមរូបានំ ជហោទិវជសន, សហោោ ជចត្នា សហោោនំ នាមរូបានំ នានកណិក្ ជចត្នា កោមបភិនិ- ពវនាឍបនំ នាមរូបាន ំ កមមវជសន វិបាកកនាថប អចញមចញំ សហោោនំ រូបាន ំ វិបាក- វជសជនតិ្ ច បចចោ នាមំ នាមរូបាន ំបចចជយា ជោតិ្ ។

មជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ មរបូមានបចចយ័ ៥ គ ឺ ដេតុ ៦ អងគ្ ន ៥ អងគមគគ ៩ ជាបចចយ័ដល់ មរបូម្ដលដក្ើតរពមជាមួយនងិខ លនួ

ដោយអាំណាចននដេតុបចចយ័(ដេតុបបចចយ័ ្នបបចចយ័ មគគបបចចយ័) ។ ដចត ម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ មរបូម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ម្តមយ៉ាង នងឹដចត ម្ដលដក្ើតដផេងខណៈគ្នន ក្រ៏លតដ់ៅដេើយមយ៉ាង ជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់ មរបូម្ដលដក្ើតដឡើងអារស័យក្មមម្ដលរលតដ់ៅដេើយដោយអាំណាចននក្មមបបចចយ័ ានដល់ សេជាតក្មមបបចចយ័នងិ នក្ខណិក្ក្មមបបចចយ័ ។

វាិក្ មខន ធ ៤ ជាបចចយ័ដល់គ្នន នងឹគ្នន ដេើយជួយឧបការៈដល់របូម្ដលដក្ើតរពមគ្ននដ េះដោយអាំណាចននវាិក្បបចចយ័ ។

៥. បច្ឆបោោ ចិត្តជចត្សិក្ ធោមប បូជរោត្សបឝ ឥមសបឝ ក្យសបឝ បច្ឆប-ោត្វជសជនតិ្ ឯកោវ នាមំ រូបសបឝ បចចជយា ជោតិ្ ។

មជាបចចយ័ជួយឧបការដល់របូមាន ១ បចចយ័គ ឺ ចតិតនងិដចតសិក្ ម្ដលដក្ើតខាងដរកាយជាបចចយ័ដល់របូម្ដលដក្ើតមុនដោយអាំណាចបចចយ័ គបឺចាឆ ជាតបបចចយ័ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧៤ បឆចយសង្គហទីបនី

៦. ឆវត្ថូនិ បវត្តិយ ំសត្តននំ វិញ្ញបណោតូ្នំ បញ្ចបរមមណ្និ ច បចចវិញ្ញបណ-វិថិយា បុជរោត្វជសជនតិ្ ឯកភាវរូបំ នាមសបឝ បចចជយា ជោតិ្ ។

របូជាបចចយ័ដល់ ម ១ បចចយ័គ ឺ វតថុទ ាំង ៦ ជាបចចយ័ដល់វញិ្ញដ ណធាតុទ ាំង ៧ ក្នុងបវតតកិាលនងិអារមមណ៍ទ ាំង ៥ ជា

បចចយ័ដល់បញ្ចវញិ្ញដ ណវថិដីោយអាំណាចបុដរជាតបបចចយ័ ានដល់ វតថុបុដរជាតបបចចយ័នងិអារមមណបុដរជាតបបចចយ័ ។

៧. អារមមណវជសន ឧបនិសបឝយវជសជនតិ្ ច ទុវិោ បចញត្តិ នាម រូបាន ិ នាមសបឝ បចចជយា ជោតិ្ ។

បញ្ដតត ិមរបូទ ាំង ៣ ជាបចចយ័ដល់ មមាន ២ បចចយ័គ ឺ ដោយអាំណាចអារមមណបបចចយ័នងិឧបនសិេយបបចចយ័ ។ ៨. ត្ត្ថ រូបាទិវជសន ឆពវិធំ ជោតិ្ អារមមណំ ។ ក្នុងបចចយ័ទ ាំង ២ យ៉ាងដ េះ អារមមណបបចចយ័មាន ៦ យ៉ាង ។ ៩. ឧបនិសបឝជយា បន តិ្វិជោ ជោតិ្ អារមមណូបនិសបឝជយា អននតរូបនិ-

សបឝជយា បកតូ្បនិសបឝជយា ជចតិ្ ។ ចាំម្ណក្ឧបនសិេយបបចចយ័មាន ៣ យ៉ាង គអឺារមមណូបនសិេយបបចចយ័ អនន តរបូន-ិ

សេយបបចចយ័ បក្តូបនសិេយបបចចយ័ ។

១០. ត្ត្ថ អារមមណជមវ គរុកតំ្ អារមមណូបនិសបឝជយា ។ ក្នុងឧបនសិេយបបចចយ័ទ ាំង ៣ ដ េះ អារមមណ៍ម្ដលគបបីដធវើឱយដពញចតិតជាពដិសស

ដ ម្ េះថា អារមមណូបនសិេយបបចចយ័ ។

១១. អននតរនិរុទាថប ចិត្តជចត្សិក្ ធោមប អននតរូបនិសបឝជយា ។ ចតិតនងិដចតសិក្ធម៌ម្ដលដក្ើតដឡើងនងិរលតដ់ៅមនិមានចដ ល េះ ដ ម្ េះថា អនន តរបូ-

នសិេយបបចចយ័ ។

១២. រាោទជយា បន ធោមប សទាតបទជយា ច សុខំទុកំ បុគជលា ជភាជនំ ឧតុ្-ជសនាសនចច យថារហំ អជបេត្តចច ពហិទាថប ច កុសលាទិធោមបនំ កមមំ វិបាក្ននត ិច ពហុោ ជោតិ្ បកតូ្បនិសបឝជយា ។

ចាំម្ណក្អកុ្សលធមម៌ានរាគៈជាដដ ើម កុ្សលធម៌មានសទធ ជាដដ ើម ដសចក្តសុីខកាយ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧៥ បឆចយសង្គហទីបនី

ទកុ្ខកាយ បុគគល អាហារ អាកាសទ ាំងដនេះ ជាបចចយ័ដល់ធម៌ទ ាំងឡាយមានកុ្សលជាដដ ើមម្ដលដក្ើតទ ាំងខាងក្នុងនងិខាងដរៅ តាមសមគួរក្ត ី នងិក្មមម្ដលមានក្មាល ាំងខាល ាំងកាល ជាបចចយ័ដល់វាិក្ មក្ខន ធក្ត ីដ ម្ េះថា បក្តូបនសិេយបបចចយ័ ។

១៣. អធិបតិ្សហោត្អចញមចញនិសបឝយអាោរឥន្ទនទយីវិបបបយុត្តអត្ថ ិ អវិគត្វជសជនតិ្ យថារហំ នវោ នាមរូបានិ នាមរូបំ បចចយា ភវនតិ ។

មរបូជាបចចយ័ដល់ មរបូមាន ៩ បចចយ័គ ឺដោយរបដភទននអធបិតបិបចចយ័ សេជាតបបចចយ័ អញ្ដមញ្ដបបចចយ័ នសិេយបបចចយ័

អាហារបបចចយ័ ឥគន ទយិបបចចយ័ វបិបយុតតបបចចយ័ អតថបិបចចយ័ អវគិតបបចចយ័តាមសមគួរ ។ ១៤. ត្ត្ថ គរុកត្ោរមមណំ អារមមណ្ធិបតិ្វជសន នាោនំ សហោោធិ-

បតិ្ ចទុពវិជោបិ សហោត្វជសន សហោោនំ នាមរូបាននតិ ច ទុវិជោ ជោតិ្ អធិបតិ្បបបចចជយា ។

បណាត បចចយ័ទ ាំង ៩ ដ េះ អធបិបចចយ័មាន ២ គ ឺ អារមមណ៍ម្ដលដធវើឱយដពញចតិត ជាពដិសសជាបចចយ័ដល់ មរបូម្ដលដក្ើតរពមគ្នន

ដោយអាំណាចអារមមណាធបិតបិបចចយ័ ១ ។ អងគអធបិតទី ាំង ៤ មានឆន ទៈជាដដ ើមដក្ើតរពមគ្ននជាបចចយ័ដល់ មរបូម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ដោយអាំណាចសេជាតាធបិតបិបចចយ័ ១ ។

១៥. ចិត្តជចត្សិក្ធោមប អចញមចញំ សហោត្រូបានចច មោភូោ អចញ- មចញំ ឧបាទារូបានចច បដិសនធិខជណ វត្ថុវិបាក្អចញមចញននតិ ច តិ្វិជោ ជោតិ្ សហោត្បបបចចជយា ។

សេជាតបបចចយ័ ៣ យ៉ាងគ ឺចតិតនងិដចតសិក្ជាបចចយ័ដល់គ្នន នងឹគ្នន នងិជួយឧបការៈដល់របូម្ដលដក្ើតរពមគ្នន

ដ េះ ១ ។ មហាភូតរបូទ ាំង ៤ ជាបចចយ័ដល់គ្នន នងឹគ្នន នងិជួយឧបការៈដល់ឧាទយរបូ ១ ។ ក្នុងបដសិន ធខិណៈេទយវតថុនងិវាិក្ មក្ខន ធ ៤ ជាបចចយ័ដល់គ្នន នងឹគ្នន ១ ។

១៦. ចិត្តជចត្សិក្ ធោមប អចញមចញ ំ មោភូោ អចញមចញ ំ បដិសនធខិជណ វត្ថុវិបាក្ អចញមចញនត ិច តិ្វិជោ ជោតិ្ អចញមចញបចចជយា។ អញ្ដមញ្ដបបចចយ័មាន ៣ យ៉ាងគ ឺចតិតនងិដចតសិក្ជាបចចយ័ដល់គ្នន នងឹគ្នន ម្តម៉ាយង ។ មហាភូតរបូទ ាំង ៤ ជាបចចយ័ដល់គ្នន នងឹគ្នន ម្តម៉ាយង ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧៦ បឆចយសង្គហទីបនី

ក្នុងខណៈបដសិន ធ ិេទយវតថុនងិវាិក្ មក្ខន ធ ៤ ជាបចចយ័ដល់គ្នន នងឹគ្នន ។ ១៧. ចិត្តជចត្សិក្ ធោមប អចញមចញំ សហោត្រូបានចច មោភូោ អចញ-

មចញំ ឧបាទារូបានចច, ឆវត្ថូនិ សត្តនន ំ វិញ្ញបណោតូ្ននត ិ ច តិ្វិជោ ជោតិ្ និសបឝយបបបចចជយា។

នសិេយបចចយ័មាន ៣ យ៉ាងគ ឺចតិតនងិដចតសិក្ជាបចចយ័ដល់គ្នន នងឹគ្នន នងិជួយឧបការៈដល់របូម្ដលដក្ើតរពមគ្នន

ដ េះ ១ ។ មហាភូតរបូទ ាំង ៤ ជាបចចយ័ដល់គ្នន នងឹគ្នន នងិជួយឧបការៈដល់ឧាទយរបូ ១ ។ វតថុរបូ ៦ ជាបចចយ័ដល់វញិ្ញដ ណធាតុទ ាំងរា ាំពរី ១ ។

១៨. កវលងិ្កបជរា អាោជរា ឥមសបឝ ក្យសបឝ អរូបិជនា អាោរា សហ-ោោនំ នាមរូបាននត ិច ទុវិជោ ជោតិ្ អាោជរា ។

អាហារបបចចយ័មាន ២ យ៉ាងគ ឺ អាហារជាបចចយ័ជួយឧបការៈដល់រាងកាយ ១ ។ មអាហារទ ាំង ៣ មានផសេៈជា

ដដ ើមជាបចចយ័ដល់ មរបូម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ។ ១៩. បចច បោទា បចចននំ វិញ្ញបណ្នំ រូបជីវិតិ្ន្ទនទិយំ ឧបាទិននរូបាន ំអរូបិ-

ជនា ឥន្ទនទយិា នាមរូបននតិ ច តិ្វិជោ ជោតិ្ ឥន្ទនទិយបបបចចជយា ។ ឥគន ទយិបបចចយ័ ៣ យ៉ាង គបឺស្តទរបូ ៥ ជាបចចយ័ដល់បញ្ចវញិ្ញដ ណ ១ ។ របូជវីតិគិន ទយ៍ី

ជាបចចយ័ដល់ឧាទនិ នក្របូ ១ ។ មឥគន ទយ៍ីទ ាំង ៨ ជាបចចយ័ដល់ មរបូម្ដលក្តីរពមគ្នន ។ ២០. ឱកនតិកជណ វត្ថុ វិបាក្នំ, ចិត្តជចត្សិក្ ធោមប សហោត្រូបានំ សហ-

ោត្វជសន, បច្ឆបោោ ចិត្តជចត្សិក្ ធោមប បុជរោត្សបឝ ឥមសបឝ ក្យសបឝ បច្ឆប-ោត្វជសន, ន វត្ថុនិ បវត្តិយំ សត្តននំ វិញ្ញបណោតូ្នំ បុជរោត្វជសជនតិ្ ច តិ្វិជោជោតិ្ វិបបបយុត្តបបបចចជយា ។

វបិបយុតតបបចចយ័ ៣ យ៉ាង គកឺ្ នុងបដសិន ធខិណៈេទយវតថុជាបចចយ័ដល់វាិក្ មក្ខន ធ ៤ នងិដចតសិក្ម្ដលជួយឧបការៈជួយដល់របូម្ដលដក្ើតរពមគ្នន ដោយវបិបយុតតបបចចយ័ ។ ចតិ តនងិដចតសិក្ម្ដលដក្ើតខាងដរកាយជាបចចយ័ដល់របូម្ដលដក្ើតមុនដោយបចាឆ ជាតបបចចយ័ ។ ក្នុងបវតតកិាលវតថុ ៦ ជាបចចយ័ដល់វញិ្ញដ ណធាតុ ៧ ដោយបុដរជាតវបិបយុតតបបចចយ័ ានដល់ វតថុបុដរជាតវបិបយុតតបបចចយ័នងិវតាថ រមមរណវបិបយុតតបបចចយ័។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧៧ បឆចយសង្គហទីបនី

២១. សហោោនំ បុជរោតំ្ បច្ឆបោត្ចច សពវថា កពឡឹក្ជរា អាោជរា រូបជីវិត្មិចចយនត ិ

បចចវជោ ជោតិ្ អត្ថិបបបចចជយា អវិគត្បបបចចជយា ។ អតថបិបចចយ័នងិអវគិតបបចចយ័ ៥ យ៉ាង ដោយសភាពជាសេជាត ិ១ ដោយសភាពជាបុដរជាត ិ១ ដោយសភាពជាបចាឆ ជាត ិ

១ ដោយសភាពជាក្ពវឡកីារាហារ ១ នងិដោយសភាពជារបូជវីតិគិន ទយិៈ ១ ដោយរបការ ទ ាំងពួង ។

២២. អារមមណូបនិសបឝយកមមត្ថិបចចជយស ុ ច សជពវបិ បចចយា សជោោនំ គចេនតិ ។

កាលដបើសម្មតងបចចយ័ដោយសដងខបដេើយ បចចយ័ទ ាំងអស់ដនេះ រម្មងដល់នវូរបួរមួចូលក្នុងអារមមណបបចចយ័ ឧបនសិេយបបចចយ័ ក្មមបបចចយ័ អតថបិបចចយ័ទ ាំងអស់ ។

២៣. សហោត្រូបនតិ បជនត្ថ សពវោណបបិ បវជត្ត ចិត្តសមុោឋបនំ បដិសនធិយ ំ កដក្ឍបរូបានចច វជសន ទុវិធំ ជោតី្តិ្ ជវទិត្ពវំ ។

ក្នុងបោា ននយ័ដនេះ ម្ដលដរលថាសេជាតរបូក្នុងសេជាតជាតទិដូៅានទ ាំងអស់ ម្ចក្ជា ២ យ៉ាងដោយរបដភទននចតិតជជរបូក្នុងបវតតកិាលនងិក្មមជជរបូម្ដលដក្ើតក្នុងបដសិន ធ-ិកាលអនក្សិក្ាគបបីរជាបដចូដនេះ ។

បចាិមគ្នថាក្នុង្បោា នន័យ ២៤. ឥត្ិ ក្លិក្ធោមប ក្លមុោឍប ច សមភវា

អជបេត្តចចបហិទា ច សងោ សងោ ត្ថា ។ បចញត្តិនាមរូបានំ វជសន តិ្វិោ ឋិោ បចចយា នាម បោឋបជន ចតុ្វីសត្ិ សពវថា ។

ដោយនយ័ម្ដលដរលមក្ដេើយដនេះ ធម៌ទ ាំងឡាយដក្ើតក្នុងកាលទ ាំង ៣ នងិម្ដលជាកាលវមុិតត ិ ម្ដលដក្ើតខាងក្នុងនងិខាងដរៅ ម្ដលជាសងខតៈនងិអសងខតៈ ឬរបដភទទ ាំង ៣ ននបញ្ដតត ិ មរបូទ ាំងដនេះ ដ ម្ េះថា បចចយ័ ២៤ ក្នុងបោា នក្រណ៍ដោយរបការទ ាំងពួង ។

បោឋបនន័យចប់ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧៨ បឆចយសង្គហទីបនី

ប្ចក្អត្ថរបស់រពុះអភិធមមសោយរូប មនិង្បញ្ាត្ត ិ ១. ត្ត្ថ រូបធោមប រូបកជនាថប ច ចិត្តជចត្សិកសង្ខបោ ចោឍបជរា អរូបិជនា ខនាថប និ្របនជចចតិ្ បចចវិធមបបិ អរូបនតិ ច នាមនតិ ច បវុចចតិ្ ។ បណាត អតថរបស់រពេះអភធិមមទ ាំងឡាយដ េះ ម្ដលដៅថា មរបូ ក្ា៏នដល់ របូក្ខន ធនុេ៎ះឯង មក្ខន ធ ៤ (ចតិ ត ដចតសិក្) នងិនរិវ ន ។ រមួទ ាំង ៥ យ៉ាងដនេះ ដៅថា អរបូ ក្ា៏ន ម ក្ា៏ន ។

សប្មតង្បញ្ាត្ត ិ ២. ត្ជោ អវជសោ បចញត្តិ, ោ បន បញ្ញបបយិោឍប បចញត្ត ិ។ បញ្ញបបនជោ បចញត្តីតិ្ ច ទុវិោ ជោតិ្ ។ ចាំម្ណក្អតថម្ដលសល់ចាក្របូ មដ េះ ដៅថា បញ្ដតត ិ នងិបញ្ដតតដិនេះ ម្ចក្ដចញជា ២ យ៉ាង គអឺតថបញ្ដតត ិ ដររេះជាបញ្ដតតមិ្ដលគបបីឱយដងឹានដោយរបការដផេង ៗ មួយនងិ សទ ទបញ្ដតត ិដររេះជាបញ្ដតតមិ្ដលគបបីឱយដងឹអតថានដោយរបការដផេង ៗ មួយ ។

សប្មតង្រែសភទអត្ថបញ្ាត្ត ិ

៣. កថំ ? តំ្ តំ្ ភូត្វិបរិណ្ោក្រមុបាទាយ ត្ថា ត្ថា បចញោឍប ភូមិបពវ-ោទិក្, សោភបរសននិជវោក្រមុបាទាយ ជគហរថសកោទិក្, ខនធបចចកមុ-បាទាយ បុរិសបុគលាទិក្, ចនាតបវដដនាទិកមុបាទាយ ទិោក្លាទិក្, អសមផ-ុោឋបក្រមុបាទាយ កូបគុោទិក្, តំ្តំ្ភូត្និមិត្តំ ភាវនាវិជសសចច ឧបាទាយ កសិណនិមិោឍបទិក្ ជចតិ្ ឯវោទិបបបជភទា បន បរមត្ថជោ អវិជជោនាបិ អត្ថ-ច្ឆបយាក្ជរន ចិត្តុបបាទានោរមមណភូោ, តំ្ តំ្ ឧបាទាយ ឧបនិោយ ក្រណ ំកោរប ត្ថា ត្ថា បរិកបបបិយោនា សង្ខបយត្ ិ សមញ្ញបយតិ្ ជវាហរីយត្ិ បញ្ញបបី-យត្ីតិ្ បចញត្តីតិ្ បវុចចតិ្ ។ អយំ បចញត្ត ិបញ្ញបបិយោឍប បចញត្ត ិនាម ។

បញ្ដតតទិ ាំង ២ របដភទដ េះ ដតើយ៉ាងដចូដមតច ? ស ត នបញ្ដតត ិ មាននផទដ ី ភនាំជាដដ ើមម្ដលានសនមតដៅតគ្នន មក្ដោយរបការដផេង ៗ

ថា នផទដ ីភនាំ ជាដដ ើមដ េះ ៗ ក្ដ៏ោយអារស័យអាការម្ដលជារបរពតឹតដៅដផេង ៗ របស់មហា-ភូតរបូទ ាំង ៤ ដ េះ ៗ មួយ ។ សមូេបញ្ដតត ិមានផទេះ រថ រដទេះជាដដ ើម ម្ដលានសនមតដៅត

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៧៩ បឆចយសង្គហទីបនី

គ្នន មក្ដោយរបការដផេង ៗ ថា ផទេះ រថ រដទេះជាដដ ើមដ េះ ៗ ក្ដ៏ោយការអារស័យអាការរបជុាំ ននវតថុដផេង ៗ មួយ ។ សតតបញ្ដតត ិមានមនសុេរបុស បុគគលជាដដ ើមម្ដលានសនមតដៅតគ្នន មក្ដោយរបការដផេង ៗ ថា មនសុេរបុស បុគគលជាដដ ើមដ េះ ៗ ក្ដ៏ោយអារស័យខន ធទ ាំង ៥ មួយ ។ ទសិ្តបញ្ដតត ិ មានទសិខាងដក្ើតជាដដ ើមនងិ កាលបញ្ដតត ិ មានដពលរពកឹ្ជាដដ ើមម្ដលានសនមតគ្នន ដៅមក្ដោយរបការដផេង ៗ ថាទសិខាងដក្ើត ដពលរពកឹ្ជាដដ ើមដ េះ ៗ ក្៏ដោយអារស័យការដគ្នចររបទក្េិណជុាំវញិភនាំសិដនររុបស់រពេះចន ទ រពេះអាទតិយ នក្ខតតឫក្េទ ាំងឡាយ ១ ។ អាកាសបញ្ដតត ិ មានអណតូ ង គុហាជាដដ ើមម្ដលានសនមតគ្នន ដៅមក្ដោយរបការដផេង ៗ ថាអណតូ ង គុហាជាដដ ើមដ េះ ៗ ក្ដ៏ោយអារស័យអាការម្ដលមហាភូតរបូមនិានប៉ាេះខ ទប់គ្នន ១ ។ ក្សិណបញ្ដតតនិងិនមិតិ តបញ្ដតត ិមានបរកិ្មមនមិតិ តជាដដ ើមម្ដលានសនមតគ្ននដៅមក្ដោយរបការដផេង ៗ ថា ក្សិណ បរកិ្មមនមិតិ តជាដដ ើមដ េះ ៗ ក្ដ៏ោយអារស័យនមិតិ តអារមមណ៍របស់មហាភូតរបូមានបថវកី្សិណជាដដ ើមនងិអារស័យភាពរបរពតឹតដៅជាពដិសស តាមលាំោប់ននភាវ មានបរកិ្មមភវ ជាដដ ើម ១ ។ របដភទននអតថបញ្ដតតមិានស ត នបញ្ដតតជិាដដ ើម ដចូានដរលមក្ដេើយដនេះ សូមបីនងឹ ដរលថាមនិរាក្ដ មនិពតិដោយសភាពបរមតថក្ត ី ប៉ាុម្ន តជាអារមមណ៍របស់ចតិត ដចតសិក្ាន ដោយអាការម្ដលជារសដមាលរបស់បរមតថធម៌មានមហាភូតរបូជាដដ ើមទ ាំងដ េះ ១ នងិជាបញ្ដតតមិ្ដលបណឌិ តទ ាំងឡាយ គបបីកានយ់ក្ដោយការរស្តវរជាវពចិារណា ១ ម្ដលានអារស័យនវូវតថុដ េះ ៗ ខ លេះ អារស័យការដរបៀបដធៀបខ លេះ ជាដេតុ ដេើយក្ក៏្ាំណតដ់ ម្ េះដឡើង ដោយរតមឹរតូវនងិជនទ ាំងឡាយក្ដ៏ងឹាន ដរបើរាស់ក្នុងការនយិយាន ឱយអនក្ដនទដងឹាន ដដូចនេះ រក្យថា ដ ីភនាំ ផ ទេះ ជាដដ ើមទ ាំងដ េះ ដទើបដៅថា បញ្ដតត ិ។

សប្មតង្សទទបញ្ាត្តិប្ត្មួយសៅស ម្ ុះបាន ៦ ោ៉ា ង្

៤. បញ្ញបបនជោ បចញត្តិ បន នាមនាមកោមបទិនាជមន បរិទីបិោ ។ បុគគលអនក្មានរាជាញ គបបីសម្មតងសទ ទបញ្ដតត ិ ម្ដលអាចឱយដងឹអតថដោយរបការដផេង ៗ ានដ េះដោយមានដ ម្ េះ ៦ យ៉ាងមាន មៈ មក្មមៈជាដដ ើមគ ឺ ១. មៈ ានដល់ ដ ម្ េះដផេង ៗ ម្ដលមានសភាពបដង្ខអ នចូលកានអ់តថ គអឺតថបញ្ដតត ិ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨០ បឆចយសង្គហទីបនី

នងិដធវើឱយអតថដ េះបដង្ខអ នចូលមក្រក្ខ លនួ គដឺ ម្ េះដផេង ៗ ដ េះផង ២. មក្មមៈ ានដល់ មបញ្ដតតមិ្ដលអនក្រាជញទ ាំងឡាយក្នុងសម័យបុរាណដៅ មក្ ដចូជា ម្ផនដ ីភនាំ ជាដដ ើម ៣. មដធយយ ានដល់ មបញ្ដតតមិ្ដលអនក្រាជញទ ាំងឡាយក្នុងសម័យបុរាណក្ាំណតដ់ ម្ េះទកុ្រេូតដល់បចចុបបន នដនេះ ដចូជាក្ាំណតដ់ ម្ េះទកុ្ថា ម្ផនដ ីភនាំ ជាដដ ើម ៤. នរិតុ ត ិ ានដល់ មបញ្ដតតមិ្ដលអនក្រាជញទ ាំងឡាយនកឹ្គតិពចិារណាដៅដ ម្ េះ ដផេង ៗ ឱយរាក្ដដឡើងមក្ ៥. ពយញ្ជនៈ ានដល់ មបញ្ដតតមិ្ដលអាចសម្មតងអតថាន គអឺតថបញ្ដតតឱិយរាក្ដ ៦. អភោិបៈ ានដល់ មបញ្ដតតមិ្ដលអនក្ដរលដៅរក្ រម្មងបាំណងកានយ់ក្រតងអ់តថដេើយក្ដ៏រលដៅដឡើង ។

សប្មតង្សទទបញ្ាត្តិ ៦ រែសភទ ៥. ោ វិជជោនបចញត្តិ អវិជជោនបចញត្ត,ិ វិជជោជនន អវិជជោនបចញត្តិ,

អវិជជោជនន វិជជោនបចញត្តិ, វិជជោជនន វិជជោនបចញត្តិ, អវិជជោជនន អវិជជោន-បចញត្តិ ជចតិ្ ឆពវោិ ជោតិ្ ។

សទទបញ្ដតតដិ េះមាន ៦ របដភទគ ឺ ១. វជិ ជមានបញ្ដតត ិ ២. អវជិ ជមានបញ្ដតត ិ ៣. វជិ ជមាដននអវជិ ជមានបញ្ដតត ិ ៤. អវជិ ជមាដននវជិ ជមានបញ្ដតត ិ ៥. វជិ ជមាដននវជិ ជមានបញ្ដតត ិ ៦. អវជិ ជមាដននអវជិ ជមានបញ្ដតត ិ

សប្មតង្ការសលើក្ឧទហរណ៍ក្នងុ្សទទបញ្ាត្តិ ៦ រែសភទ

៦. ត្ត្ថ យទា បន បរមត្ថជោ វិជជោនំ រូបជវទនាទិិំ ឯោយ បញ្ញបជបនត,ិ ត្ទាយំ វិជជោនបចញត្ត ិ។ ក្នុងសទ ទបញ្ដតត ិ ៦ របដភទដ េះ ដពលណាបណឌិ តទ ាំងឡាយរម្មងដធវើឱយដងឹដោយការ ដៅដ ម្ េះថា របូ ដវទ ជាដដ ើមម្ដលរាក្ដមានដោយសភាពបរមតថ ដពលដ េះគបបីដៅ សទ ទបញ្ដតតដិ េះថា វជិ ជមានបញ្ដតត ិ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨១ បឆចយសង្គហទីបនី

៧. យទា បន បរមត្ថជោ អវិជជោនំ ភូមិបពវោទិិំ ឯោយ បញ្ញបជបនតិ, ត្ទា-យំ អវិជជោនបចញត្តីតិ្ បវុចចតិ្។ ដពលណាម្ដលបណឌិ តទ ាំងឡាយ រម្មងដធវើឱយដងឹដោយការដៅ ដចូជា ម្ផនដ ី ភនាំជាដដ ើមម្ដលមនិរាក្ដដោយបរមតថ ដពលដ េះ គបបីដៅសទទបញ្ដតតដិ េះថា អវជិ ជមានបញ្ដតត ិ។ ៨. ឧភិននំ បន ជវាមិសបឝកវជសន ជសោ យថាកមំ ឆឡភិជញ្ញប, ឥត្ថិសជទាតប, ចកុវិញ្ញបណ,ំ រាជបុជោឍបតិ្ ច ជវទិត្្រប ។ អនក្សិក្ាទ ាំងឡាយគបបីរជាបថា សទ ទបញ្ដតតមិ្ដលដៅសល់ ៤ ដទៀតដោយរបដភទម្ដលោយចូលគ្នន របស់អតថទ ាំង ២ យ៉ាង គវឺជិ ជមានបញ្ដតតនិងិអវជិ ជមានបញ្ដតតតិាមលាំោប់ដចូដនេះ គអឺនក្ានអភញិ្ញដ ៦ សាំដឡងគសតី វញិ្ញដ ណម្ដលអារស័យចក្ខុវតថុដក្ើត បុរតរបស់រពេះរាជា ។

គ្នថាសប្មតង្ការដឹង្នូវសទទបញ្ាត្តិ អត្ថបញ្ាត្តិទាំង្ ២ និង្មលូសហត្ុប្ដល មបញ្ាត្តិរាក្ដសឡើង្

៨. វចីជឃាោនោុជរន, ជោត្វិញ្ញបណវីថិយា; បវោណបននតរុបបបនន- មជនាទារបរសបឝ ជោចរា ។ អោណប យសបោនុោជរន, វិញ្ញបយនត ិត្ជោ បរំ; ោយំ បចញត្ត ិវិជចញយបា, ជលាកសជងត្និមមិោ ។

បុគគលទ ាំងឡាយានដងឹដល់អតថបញ្ដតត ិ គវឺតថុរបស់ ដរឿងរា៉ាវដផេង ៗ ដោយរបរពតឹតដៅតាម មបញ្ដតត ិ ខាងដរកាយចាក្ មគគេណវថិ ី មបញ្ដតតមិ្ដលជាអារមមណ៍របស់ មគគេណវថិមី្ដលដក្ើតដឡើងក្នុងលាំោប់ននដស្តតទវ រវថិនីងិអតតីគគេណវថិ ី សមូេគគេ-ណវថិដីក្ើតដឡើងរបរពតឹតដៅតាមរក្យនយិយដ េះ អនក្សិក្ាទ ាំងឡាយគបបីរជាបថា ម-បញ្ដតតដិ េះថា អនក្រាជញទ ាំងឡាយ រម្មងក្ាំណតដ់ឡើងដោយអនដុោមតាមដវាហាររបស់ដោក្ម្តប៉ាុដណាណ េះ ។

ឥត្ិ អភិធមមត្ថសងជហ បចចយសងហវិភាជោ នាម អដឋជោ បរិជចេជទា

បរដិចឆទទ ី៨ ដ ម្ េះថា បចចយសងគេវភិាគក្នុងអភធិមមតថសងគេបក្រណ៍ចប់ម្តប៉ាុដណណេះ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨២ បឆចយសង្គហទីបនី

អធិែាយបាលីសប្មតង្ការប្ចក្ មរូបនិង្បញ្ាត្តិតាមលាំោប ់

កាលសម្មតងបដចិចសមុបាទនយ័នងិបោា ននយ័ានចប់សពវរគប់ដេើយ ក្ជ៏ាការសមគួរម្ដលនងឹឱយបចចយសងគេវភិាគដ េះចប់ដោយបរបូិណ៌ ប៉ាុម្ន តរពេះអនរុទុធ ចារយក្ដ៏ៅសម្មតង តដៅដទៀតដោយាលីថា ត្ត្ថ រូបធោមប រូបកជនាថបវ ជាដដ ើមរេូតដល់គ្នថា វចីជឃាោន-ុោជរន ជាដដ ើម ។ ក្ដ៏ររេះក្នុងបចឆមិគ្នថាទ ី២ ានសម្មតងទកុ្ថា បចញត្តនិាមរូបានំ វជសន

តិ្វិោ ឋិោ ម្ដលម្របថា “ធមម៌្ដលដ ម្ េះថា បចចយ័ ២៤ ដ េះ កាលដរលដោយអងគធម៌ដេើយ ក្ា៏នដល់ បញ្ដតត ិ ម របូ នុេ៎ះឯង ។ ដររេះដេតុដ េះ រពេះអនរុទុធ ចារយដទើបចា ាំាចរ់តូវ សម្មតងតដៅ ដដ ើមបីម្ចក្ មរបូទ ាំងដ េះឱយានរជាប ។

ាលីចាំណុចទ ី១ ក្នុងាលីចាំណុចទ ី១ ដនេះានសម្មតងដល់របូ ម ឱយដងឹថា របូ ានដល់ របូក្ខន ធម្តមយ៉ាង ម មាន ៥ យ៉ាង គដឺវទ ខន ធ សញ្ញដ ខន ធ សង្ខខ រក្ខន ធ វញិ្ញដ ណក្ខន ធម្ដលជាម្ផនក្សងខត-ធម៌នងិនរិវ នម្ដលម្ផនក្អសងខតធម៌ ដេើយ មធម៌ទ ាំងដនេះនងឹដៅថា អរបូ ក្ា៏ន ។

ាលីចាំណុចទ ី២

ក្នុងាលីចាំណុចទ ី២ ដនេះ ានដល់ ធម៌ម្ដលរចួចាក្របូ មទ ាំង ២ ដេើយ ធម៌ដរៅដនេះ ានដ ម្ េះថា បញ្ដតត ិនងិបញ្ដតតដិ េះ កាលដរលដោយរបដភទធាំដេើយមាន ២ ានដល់ អតថបញ្ដតតនិងិសទ ទបញ្ដតត ិ។

រក្យថា បញ្ដតត ិាននយ័ថា “អតថ គវឺតថុ ដរឿងរា៉ាវដផេង ៗ ម្ដលគបបីដងឹាន របដភទដនេះ ដៅថា អតថបញ្ដតត ិ។ ដចូវចនតថៈថា បញ្ញបបយិោឍប = បចញត្តិ អតថ គវឺតថុ ដរឿងរា៉ាវដផេង ៗ ដ ម្ េះថា បញ្ដតត ិ ។ មយ៉ាងដទៀតថា បក្ជរន ញាបិយត្ីតិ្ = បចញត្តិ វតថុ ដរឿងរា៉ាវដផេង ៗ ដ ម្ េះថា បញ្ដតត ិ ដររេះគបបីរតូវឱយដងឹានដោយរបការដផេង ៗ ានដល់ អតថបញ្ដតត ិ ឬថា បញ្ញបបនជោ = បចញត្ត ិរក្យនយិយដផេង ៗ ដ ម្ េះថា បញ្ដតត ិ ដររេះដធវើឱយដងឹអតថ គវឺតថុ ដរឿងរា៉ាវដផេង ៗ នងិសភាពបរមតថាន ។ មយ៉ាងវញិដទៀតថា បក្ជរន ញាជបតី្តិ្ = បចញត្ត ិសាំដឡង គរឺក្យនយិយ រម្មងដធវើឱយដងឹអតថាន គវឺតថុ ដរឿងរា៉ាវដផេង ៗ នងិសភាពបរមតថាន ដោយរបការដផេង ៗ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ដ ម្ េះថា បញ្ដតត ិានដល់ សទ ទបញ្ដតត ិ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨៣ បឆចយសង្គហទីបនី

វចនតថៈម្ដលដរលមក្ដនេះ សម្មតងឱយដឃើញថា ធមម៌្ដលដ ម្ េះថា បរមតថ ដ េះ មានរតមឹម្តសភាវលក្ខណៈរបស់ខ លនួប៉ាុដណាណ េះ ដរៅពដី េះដេើយ ជាបញ្ដតតទិ ាំងអស់ ដរលគ ឺធម៌ម្ដលមានសភាពដងឹអារមមណ៍ ក្ជ៏ាចតិតបរមតថ ប៉ាុម្ន តថា ជោមនសបឝសហគតំ្ ទិដឋិគត្- សមបបយុត្ត ំអសង្ខបរិកំ ជាដដ ើម មនិម្មនតួចតិ តបរមតថដទ ប៉ាុម្ន តដ ម្ េះរបស់ចតិតបរមតថ ដៅថា សទ ទបញ្ដតត ិ។

ធម៌ម្ដលមានសភាពប៉ាេះខ ទប់អារមមណ៍ ដស្តយអារមមណ៍ ចា ាំអារមមណ៍ជាដដ ើមដនេះ ជាតួ ផសេដចតសិក្ ដវទ ដចតសិក្ សញ្ញដ ដចតសិក្ជាដដ ើម ប៉ាុម្ន តម្ដលដរលថា ផសេៈ ដវទ សញ្ញដ ជាដដ ើមដ េះ ក្ម៏និម្មនជាតួផសេដចតសិក្ ដវទ ដចតសិក្ជាដដ ើម រតមឹម្តជាដ ម្ េះរបស់ផសេដចតសិក្ ដវទ ដចតសិក្ជាដដ ើមដ េះប៉ាុដណាណ េះ ដៅថា សទ ទបញ្ដតត ិ។

ធម៌ម្ដលមានសភាពរងឹនងិទន ់ ឬសភាពេូរដៅនងិក្ក្ដុ ាំ សភាពដៅត នងិរតជាក្ ់សភាពម្ដលក្ដរមើក្ញ័រនងិតងឹម្ណនជាដដ ើមដនេះ ជាបថវ ីអាដា ដតដជា វាដយជាដដ ើមម្ដលជារបូបរមតថ ប៉ាុម្ន តម្ដលដរលថា បថវ ី អាដា ដតដជា វាដយជាដដ ើម ជាដ ម្ េះរបស់បថវ ីអាដា ដតដជា វាដយ ប៉ាុដណាណ េះ ដៅថា សទ ទបញ្ដតត ិ។

ធម៌ម្ដលមានសភាពសងបសូ់នយអស់ចាក្ក្ដិលសនងិរបូ ម ខន ធ ៥ ដនេះ ជាតួនរិវ ន បរមតថ ប៉ាុម្ន តម្ដលដរលថា នរិវ ន ឬអមតៈ ឬអចចុតៈជាដដ ើម ក្ម៏និម្មនជាតួនរិវ ន ប៉ាុម្ន តជាដ ម្ េះរបស់នរិវ នបរមតថប៉ាុដណាណ េះ ដៅថា សទ ទបញ្ដតត ិ។

តដៅដនេះ នងឹានដលើក្យក្វតថុណានមួីយមក្សម្មតងឱយដឃើញដល់សភាពបរមតថ នងិបញ្ដតតដិដ ើមបីឱយជាឧទេរណ៍ដចូជា រក្ោសដមម ម្ដលដ ម្ េះថា រក្ោសដមម ដ េះជាសទទ-បញ្ដតត ិ របូរាងសណាា នមានរបូពណ៌ ៤ រជងុ ម្វង ខ លជីាដដ ើមម្ដលដធវើឱយដយើងដងឹានថាជា រក្ោសដមម ដ េះ ជាអតថបញ្ដតត ិ ។ ពណ៌ម្ដលរាក្ដឱយដឃើញាននងិកាលយក្នដចាប់កាន ់ដេើយដមើលនងឹដងឹានថារងឹ រតជាក្ ់ ដបើរសងក់្លនិក្ដ៏ងឹថាមានក្លនិជាដដ ើម ពណ៌ រងឹ រតជាក្ ់ក្លនិជាដដ ើមដនេះ ជាបរមតថ គរឺបូ ។ ចាំម្ណក្ក្នុងវតថុមានជវីតិដចូជា ពស់ ម្ដលដ ម្ េះថា ពស់ ជាសទទបញ្ដតត ិរបូរាងរបស់ ពស់មានខ លនួម្វង មូលជាដដ ើម ជាអតថបញ្ដតត ិ។ សមបុររបស់ពស់ដធវើឱយដឃើញាន ដបើពស់ដ េះ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ដធវើសាំដឡងដយើងានដងឹសាំដឡង ដបើចាប់ពស់ដ េះមក្ដមើលដេើយក្ដ៏ងឹថា ទន ់ ពស់ដ េះក្៏មានការសមលងឹដឃើញវតថុដផេង ៗ ាន ានឮសាំដឡង ដបើរតូវមនសុេវាយក្ម៏ានការដងឹថាឈឺនងិមានភាពភយ័ខាល ច ដសចក្តដីរកាធាន ពណ៌ សាំដឡង ទនជ់ាដដ ើមដនេះ ជារបូបរមតថ ការដឃើញ ការឮសាំដឡង ការានឮ ការដងឹថាឈឺ ដសចក្តភីយ័ខាល ច ដសចក្តដីរកាធរបស់ពស់ដ េះជាចតិតនងិដចតសិក្បរមតថ ។

សរបុដសចក្តថីា ដ ម្ េះដផេង ៗ ភាពដផេង ៗ នងិរក្យនយិយដផេង ៗ ជាសទទ-បញ្ដតតរិបស់វតថុនងិដរឿងរា៉ាវដផេង ៗ ជាអតថបញ្ដតត ិ ។ សភាវលក្ខណៈរបស់ដ ម្ េះម្ដលទក្់ទងជាមួយរបូ មនងិសភាវលក្ខណៈម្ដលមានក្នុងវតថុដផេង ៗ ដ េះជាបរមតថ ។

ាលីចាំណុចទ ី៣ ក្នុងាលីចាំណុចទ ី ៣ ដនេះ ានសម្មតងដល់របដភទរបស់អតថបញ្ដតតដិោយសដងខបមាន ៦ ឬដោយពសិ្តត រមាន ១៧ គ ឺ

១. (១) ស ត នបញ្ដតត ិានដល់ ម្ផនដ ីភនាំ ទដន ល មហាសមុរទ ដដ ើមដឈើជាដដ ើម ដ ម្ េះក្ាំណតដ់ឡើងទ ាំងដនេះ ក្ដ៏ោយអារស័យការរបរពតឹតដៅរបស់អវនិដិរភ គរបូ ៨ ម្ដលដក្ើតដឡើងជាប់តគ្នន មនិោចរ់យៈដោយមានលក្ខណៈអាការដផេង ៗ គ្នន ។ ដបើការរបរពតឹតដៅរបស់អវ-ិនដិរភ គរបូម្ដលដៅរមួគ្នន ជារក្ុម ជាដុ ាំដ េះ មានលក្ខណៈជាប់តគ្នន តដៅ ក្ស៏ន មតដៅថា នផទម្ផនដ ីដបើសភាពរបរពតឹតដៅរបស់អវនិដិរភ គរបូដ េះ មានអាដាធាតុជារបធាន មានលក្ខណៈ រាវេូរដៅ អាចេូរដៅមក្ាន ក្ស៏ន មតដៅថា ទដន ល មហាសមុរទ ដបើសភាពរបរពតឹតដៅរបស់អវនិដិរភ គរបូដ េះ មានលក្ខណៈជាខ ពស់ដឡើងនងិមានម្មក្ស្តខាដចញោក ក្ស៏ន មត ដៅថា ដដ ើមដឈើ ប៉ាុម្ន តក្ នុងទដីនេះ រពេះអនរុទុធ ចារយានដលើក្យក្ដោយចាំដរេះមហាភូតរបូ ៤ មក្សម្មតងប៉ាុដណាណ េះ ។ ចាំម្ណក្របូម្ដលដៅសល់ ៤ ដទៀតមនិានដរលដល់ ទ ាំងដនេះក្ដ៏ររេះ ក្នុងបណាត របូធម៌ទ ាំងឡាយដ េះ មហាភូតរបូ ៤ ជារបធាននងិជាទអីារស័យរបស់របូដនទ ៗ ដររេះដេតុដ េះ រពេះអនរុទុធ ចារយដទើបសម្មតងយក្ចាំដរេះរបូម្ដលជារបធានម្តប៉ាុដណាណ េះ ដេើយ ស ត នបញ្ដតតដិនេះ អាចារយពួក្ខ លេះក្ដ៏ៅថា សមូេបញ្ដតត ិ ។ ដចូវចនតថៈថា វិវិធំ បរិសបឝម-នតជោ នមនំ = វិបរិណ្ជោ ការតា ាំងដៅានដោយទដូៅម្ដលមានរបការដផេង ៗ ដ ម្ េះ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨៥ បឆចយសង្គហទីបនី

ថា វបិរណិាម ។ ភូោនំ វិបរិណ្ជោ = ភូត្វិបរិណ្ជោ ការតា ាំងដៅានដោយទដូៅម្ដលមានរបការដផេង ៗ របស់មហាភូតរបូ ដ ម្ េះថា ភូតវបិរណិាម ។ ភូត្វិបរិណ្ជោ ច

ជោ អក្ជរា ច្តិ្ = ភូត្វិបរិណ្ោក្ជរា ការតា ាំងដៅានដោយទដូៅម្ដលមានរបការដផេង ៗ របស់មហាភូតរបូដ េះឯង ជាលក្ខណៈម្ដលជាអការរបរពតឹតដៅផង ដ ម្ េះថា ភូត-វបិរណិាការៈ ។

២. (២) សមូេបញ្ដតត ិានដល់ ផទេះ រថ រដទេះនងិភូម ិរង សាំពតជ់ាដដ ើមម្ដលក្ាំណត់ដ ម្ េះថា ផទេះ រថជាដដ ើមដ េះ ក្ដ៏ោយអាការម្ដលរបជុាំគ្នន ននសមាភ រៈដផេង ៗ មានដឈើ ម្ដក្ ឥដ ា ដក្បឿង ស័ងកសី ម្ដក្ដគ្នលជាដដ ើមរបក្បជារបូរាងសណាា នដផេង ៗ នងិដរបើឱយានជារបដយជនដ៍ផេង ៗ គ្នន ដបើសមាភ រៈដផេង ៗ ម្ដលរបក្បដឡើងដ េះដរបើជារបដយជនជ៍ាទីអារស័យដៅ ក្ស៏ន មតថា ផទេះ ដបើសមាភ រៈដផេង ៗ ដ េះរបក្បដឡើងជារបដយជនក៍្នុងការដធវើ ដ ាំដណើ រ ក្ស៏ន មតដ់ៅថា រថ ដបើផទេះទ ាំងឡាយដៅរមួគ្នន ជាពួក្ ក្ស៏ន មតដៅថា ភូម ិ ដបើយក្ដ ីមក្រមួបញ្ជូ លគ្នន ដេើយសូនយដៅជាភាជនៈសរមាបោ់ក្ទ់កឹ្ ក្ស៏ន មតដៅថា រង ដបើដគយក្អាំដាេះមក្រមួចូលគ្នន តាញឱយជាោទ ាំងដេើយ ក្ស៏ន មតដៅថា សាំពតជ់ាដដ ើមនងិសមូេបញ្ដតត ិដនេះ អាចារយពួក្ខ លេះដៅថា សណាា នបញ្ដតត ិ។ ដចូសម្មតងវចនតថៈថា សោភបរានំ សននិជវជោ =

សោភបរសននិជវជោ សភាពជាទដីៅរមួគ្នន របស់សមាភ រៈដផេង ៗ មានដឈើជាដដ ើម ដ ម្ េះថា សមាភ រសន នដិវសៈ ។ សោភបរសននិជវជោ ច ជោ អាក្ជរា ច្តិ្ = សោភបរសននិជវោ-

ក្ជរា សភាពជាទដីៅរមួគ្នន របស់សមាភ រៈដផេង ៗ មានដឈើជាដដ ើមដ េះឯង ជាលក្ខណៈអាការម្ដលជាទរីបរពតឹតដៅផង ដ ម្ េះថា សមាភ រសន នដិវស្តការៈ ។

៣. (៣) សតតបញ្ដតត ិ ានដល់ មនសុេរបុស មនសុេរសី បុគគល តួខ លនួ ជវីតិជាដដ ើម ម្ដលក្ាំណតដ់ ម្ េះថា របុស រសីជាដដ ើមដ េះ ក្ដ៏ោយអារស័យសភាពរបរពតឹតដៅរបស់រាង កាយ ដវទ សញ្ញដ សង្ខខ រ វញិ្ញដ ណម្ដលជាខន ធ ៥ ដោយរបការដផេង ៗ ដទើបសន មតដៅថា របុស រសី បុគគល តួខ លនួ ជវីតិជាដដ ើម ។

៤. (៤) ទសិ្តបញ្ដតត ិានដល់ ទសិខាងដក្ើត ទសិខាងលិច ទសិខាងដជើង ទសិខាង-តបូងជាដដ ើម ម្ដលដ ម្ េះថា ទសិខាងដក្ើតជាដដ ើមដ េះ ក្ដ៏ោយអារស័យការដគ្នចររបស់

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨៦ បឆចយសង្គហទីបនី

រពេះចន ទ រពេះអាទតិយ នក្ខតតឫក្េ (ោក យ) ដោយរបទក្េិណជុាំភនាំសិដនរ ុ គថឺារពេះអាទតិយចាប់រាក្ដដឡើងក្នុងទសិណា បុគគលម្ដលដៅក្នុងទ វបីដ េះ ក្ស៏ន មតគ្នន ដៅថា បុរតថមិទសិ (ទសិខាងដក្ើត) ដបើរពេះអាទតិយដគ្នចរលិចចុេះក្នុងទសិណា បុគគលម្ដលដៅក្នុងទ វបីដ េះ ក្ស៏ន មតគ្នន ដៅថា បចឆមិទសិ (ទសិខាងលិច) ដបើបុគគលដៅក្នុងទ វបីដ េះឈរម្បរមុខដឆ្ងព េះរតងទ់សិខាងដក្ើតដេើយ ទសិម្ដលដៅខាងដឆវងនដរបស់បុគគលដ េះជាទសិខ ពស់នងិសន មតគ្នន ដៅទសិដ េះ ថា ឧតតរទសិ (ទសិខាងដជើង) ដេើយទសិម្ដលដៅខាងស្តត ាំនដរបស់បុគគលដ េះ ក្ស៏ន មតគ្ននដៅថា ទក្ខណិទសិ (ទសិខាងតបូង)ជាដដ ើម ។

ចាំម្ណក្(៥) កាលបញ្ដតត ិានដល់ ដពលរពកឹ្ នថងរតង ់ោង ច អារធាតទ ាំងដ េះជាដដ ើម ក្ដ៏ោយអារស័យការដគ្នចរជុ ាំវញិរបស់រពេះចន ទ រពេះអាទតិយជាដដ ើមដចូគ្នន គកឺ្ នុងដពលម្ដល រពេះអាទតិយចាប់ដផតើមរាក្ដដឡើងជាដដ ើមដៅ ប៉ាុម្ន តដៅមនិដល់រក្ន់ថង ដពលដ េះក្ស៏ន មតគ្នន ដៅថា បុពវណា ៈ (ដពលរពកឹ្) ដពលរពេះអាទតិយដគ្នចរដល់រតងរ់ក្ក់្ណាត លដេើយ ក្ា៏ន សន មតគ្នន ដៅថា មជឈណា ៈ (នថងរតង)់ ដពលរពេះអាទតិយដគ្នចរចាក្នថងរតងដ់េើយជតិាតរ់សមី ដពលដ េះ ក្ស៏ន មតគ្នន ដៅថា អបរណា ៈ (ដពលោង ច) កាលរពេះអាទតិយដគ្នចរលិចាតដ់ៅដេើយក្ស៏ន មតដៅថា រតត ិ(រារត,ី យប់)ជាដដ ើម ។

រក្យថា ទិោក្លាទិក្ ម្របថា “ទសិ្តបញ្ដតត,ិ កាលបញ្ដតត”ិជាដដ ើមដ េះ ក្៏សាំដៅយក្រក្យថា “ដៅមានបញ្ដតតរិបដភទដនទដទៀត” គ ឺ

(៦) ឧតុបញ្ដតត ិ ានដល់ ដេមន តឧតុ(រដវូរង្ខរ) គមិាឧតុ (រដវូដៅត ) វសេន តឧតុ(រដូវដភលៀង) ។

(៧) មាសបញ្ដតត ិានដល់ ចិត្ជោ (ម្ខម្ចរត), ជវោជខា (ម្ខពសិ្តខ), ជជជោឋប (ម្ខដជសា), អាោជឡាលប (ម្ខអាស្តធ), ោវជណ្ (ម្ខរស្តពណ៍), ជបាដឋបាជទា (ម្ខភរទបទ), អសបឝុជោ (ម្ខអសេុជ), កត្តិជក្ (ម្ខក្តតកិ្), ោគសិជរា (ម្ខមគិសិរ), ផុជសបោ (ម្ខបុសេ), ោជឃា (ម្ខមាឃ), ផគុជណ្ (ម្ខផលគុណ) ។

(៨) សាំវចឆរបញ្ដតត ិានដល់ ឆ្ងន ាំជូត ឆលូវ ខាល ដថាេះ ដរាង មាញ់ មម ីមម្ម វក្ រកា ចរ កុ្រ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨៧ បឆចយសង្គហទីបនី

(៩) វារបញ្ដតត ិ ានដល់ សុរយិវារៈ (នថងអាទតិយ), ចន ទវារៈ (នថងចន ទ), ភុមមវារៈ (នថងអង្ខគ រ), ពុធវារៈ (នថងពុធ), គរវុារៈ (នថងរពេសបតិ៍), សុក្កវារៈ (នថងសុរក្), ដស្តរវីារៈ (នថងដៅរ)៍ ។ ៥. (១០) អាកាសបញ្ដតត ិានដល់ អណតូ ង គុហា រងូ រន ធ របដហាងជាដដ ើមម្ដលក្ាំណត់ដ ម្ េះថា អណតូ ង គុហាជាដដ ើមដ េះ ក្ដ៏ោយអារស័យអការម្ដលអវនិដិរភ គរបូ ៨ មនិានប៉ាេះខ ទប់គ្នន ាននយ័ថា ចដ ល េះស្តចដ់ ី ថម ដឈើមាខ ងនងិមាខ ងដទៀតដ េះមនិានជាប់តគ្នន ដធវើឱយមានរបដហាងដៅរបដឡាេះក្ណាត ល រតងរ់បដហាងដ េះ សន មតដៅថា អាកាសបញ្ដតត ិ។

៦ (១១) ក្សិណបញ្ដតត ិានដល់ បថវកី្សិណ អាដាក្សិណជាដដ ើម ម្ដលដៅថា បថវកី្សិណជាដដ ើមដ េះ ក្ដ៏ោយអារស័យនមិតិ តអារមមណ៍របស់អវនិដិរភ គរបូ ៨ ។

(១២) នមិតិ តបញ្ដតត ិានដល់ បរកិ្មមនមិតិ ត ឧគគេនមិតិ ត បដភិាគនមិតិ តម្ដលដៅដ ម្ េះទ ាំង ៣ ដនេះក្ដ៏ោយអារស័យការរបរពតឹតដៅមានអាការពដិសសរបស់ការចដរមើនភាវ ។ ក្នុងបទថា ឯវោទិបបបជភទា ម្ដលម្របថា “របដភទននអតថបញ្ដតតមិានស ត នបញ្ដតតជិាដដ ើមដ េះ” មាននយ័ថា អតថបញ្ដតតមិ្ដលដរលមក្ដនេះ ដៅមនិទនអ់ស់ ដៅមានដរចើនដទៀតដចូជា (១៣) នតថភិាវបញ្ដតត ិ (១៤) អា ានបញ្ដតត ិ (១៥) អសុភបញ្ដតត ិ (១៦) ឧាទបញ្ដតត ិម្ដលសម្មតងទកុ្ក្នុងបុគគលបញ្ដតតអិដ ាក្ថា (១៧) ឧបនធិាបញ្ដតត ិ ម្ដលជាបញ្ដតតដិរបៀបដធៀបដចូដរលថា ទ ី១ ទ ី២ ទ ី៣ ឬម្វង ខ ល ីធ ាំ តូចជាដដ ើម ។

អតថបញ្ដតតដិផេង ៗ ដចូដរលមក្ដនេះ កាលពចិារណាដល់សភាវៈដេើយ រម្មងមនិមានដឡើយ ដចូម្ដលដៅថា “ម្ផនដ”ី ជនទ ាំងឡាយរម្មងយល់ចូលចតិតថា “លក្ខណៈរបស់ដ ីជានផទជាម្ផនដ េះឯង ដៅថា ម្ផនដ”ី ប៉ាុម្ន តដសចក្តពីតិដោយបរមតថដ េះ ម្ផនដគី្នម ន មានម្តរបូក្ោបៈ ឬដៅថា របូបរមាណូរមួគ្នន ប៉ាុដណាណ េះ ។ ចាំម្ណក្អតថបញ្ដតតមិ្ដលទក្ទ់ងជាមួយសតវបុគគលដ េះ ក្ម៏ានម្តរបូបរមាណូនងិចតិតដចតសិក្ប៉ាុដណាណ េះ ប៉ាុម្ន តម្ដលអតថបញ្ដតតដិផេង ៗ ទ ាំងដ េះរាក្ដឱយចតិតដចតសិក្ដងឹានដោយអារស័យសភាវបរមតថម្ដលដៅរទដ េះឯង ក្៏រតូវអារស័យការរស្តវរជាវពចិារណាលក្ខណៈអាការរបស់វតថុដ េះ ៗ ខ លេះ អារស័យការដរបៀបដធៀបរវាងវតថុដ េះ ៗ ខ លេះឱយជាដគ្នល ដៅថា បវតតនិមិតិ តរបស់អតថបញ្ដតត ិដេើយក្ក៏្ាំណត ់

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨៨ បឆចយសង្គហទីបនី

ដ ម្ េះវតថុដផេង ៗ ដ េះ ដររេះដេតុដ េះ ជនទ ាំងឡាយដទើបដងឹាន ដៅដ ម្ េះាន ដធវើឱយអនក្ដនទដងឹានរេូតមក្ដល់បចចុបបន នដនេះ ។

អធិែាយក្នងុ្អត្ថបញ្ាត្តចិប់ ។

អធិែាយក្នងុ្សទទបញ្ាត្ត ិ ាលីចាំណុចទ ី៤ ក្នុងាលីចាំណុចដនេះ សម្មតងឱយដងឹដល់សទ ទបញ្ដតតមិ្តមយ៉ាងដៅដ ម្ េះាន ៦ យ៉ាងមាន មៈ មក្មមៈជាដដ ើម ដចូជារក្យថា ភូម ិគមឺ្ផនដដីនេះជា មៈ មក្មមៈ មដធយយៈ នរិតុ ត ិពយញ្ជនៈ អភោិបៈ ាន ៦ យ៉ាង ។

សប្មតង្សហត្ុប្ដលសទទបញ្ាត្តិប្ត្មា៉ាង្សៅស ម្ ុះបាន ៦ ោ៉ា ង្ ១. ដ ម្ េះថា មៈ ាននយ័ថា មានសភាពបដង្ខអ នដៅកានអ់តថនងិដធវើឱយអតថបដង្ខអ នមក្រក្ខ លនួ ។ សភាពបដង្ខអ នដៅកានអ់តថ ដចូរក្យថា ភូម ិឬម្ផនដ ីរម្មងអាចដធវើឱយអនក្ស្តត ប់ឬអនក្អាន (សុណនតបុគគល) ដងឹអតថ គសឺភាពម្ផនដដី េះាន ដររេះរក្យថា ភូមកិ្ ត ី ម្ផនដកី្ត ីរម្មងក្ាំពុងបដង្ខអ នក្នុងដេតុម្ដលសម្មតងរបូរាងសណាា នរបស់ខ លនួឱយរាក្ដជានចិច ។ ដចូមាន វចនតថៈសម្មតងថា អត្ថំ នមតី្តី្ = នាមំ ធម៌ឯណារម្មងមានសភាពបដង្ខអ នដៅកានអ់តថ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ធម៌ដ េះ ដ ម្ េះថា មៈ ។

មយ៉ាងដទៀត មៈម្ដលដធវើឱយអតថដ េះបដង្ខអ នដៅកានខ់ លនួដចូជារក្យថា ភូម ិ ឬម្ផនដ ីរម្មងអាចដធវើឱយអនក្ម្ដលដរល ឬអនក្សរដសរ (វទន តបុគគល) ដងឹដល់អតថ គសឺភាពរបស់ម្ផនដដី េះមុនដេើយ ដទើបដរលដៅថា ភូម ិឬម្ផនដ ីដររេះរក្យថា ភូមកិ្ ត ី ម្ផនដកី្តរីម្មងដធវើឱយអតថដ េះបដង្ខអ នមក្កានខ់ លនួាន ។ ដចូមានវចនតថៈថា អត្តនិ អត្ថំ នាជមតី្តិ្ = នាមំ ធម៌ឯណារម្មងដធវើឱយអតថបដង្ខអ នមក្កានខ់ លនួ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ធម៌ដ េះ ដ ម្ េះថា មៈ ។

២. ដ ម្ េះថា មក្មមៈ ាននយ័ថា រក្យថា ភូម ិ ឬម្ផនដដី េះ ជារក្យម្ដលអនក្រាជញទ ាំងឡាយក្នុងសម័យបុរាណដៅតគ្នន មក្ ។ ដចូវចនតថៈថា កត្តពវនតិ = កមមំ, នាមជមវ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៨៩ បឆចយសង្គហទីបនី

កមមំ = នាមកមម ំវតថុម្ដលអនក្រាជញទ ាំងឡាយគបបីដៅ ដររេះដេតុដដូចាន េះ វតថុដ េះ ដ ម្ េះថា ក្មមៈ, ដ ម្ េះដផេង ៗ នុេ៎ះឯងម្ដលអនក្រាជញទ ាំងឡាយគបបីដៅ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ដ ម្ េះវតថុដផេង ៗ ដ េះ ដ ម្ េះថា មក្មមៈ ។

៣. ដ ម្ េះថា មដធយយៈ ាននយ័ថា រក្យថា ភូម ិ ឬម្ផនដដីនេះ ជារក្យម្ដលអនក្រាជញទ ាំងឡាយក្នុងសម័យបុរាណសនមតគ្នន ក្ាំណតដ់ ម្ េះទកុ្ ។ ដចូមានវចនតថៈថា ធីយត្ ិ

ថបីយត្ិតិ្ = ជធយបយំ, នាមជមវ ជធយបយំ = នាមជធយបយំ រក្យណាម្ដលអនក្រាជញទ ាំងឡាយ ានក្ាំណតដ់ ម្ េះទកុ្ ដររេះដេតុដដូចាន េះ រក្យដ េះ ដ ម្ េះថា ដធយយៈ ។ ដ ម្ េះដផេង ៗ នុេ៎ះឯង ជាដ ម្ េះម្ដលអនក្រាជញទ ាំងឡាយក្ាំណតទ់កុ្ ដររេះដេតុដដូចាន េះ ដ ម្ េះវតថុដផេង ៗ ដ េះ ដ ម្ េះថា មដធយយៈ ។

៤. ដ ម្ េះថា នរិតុ ត ិាននយ័ថា រក្យថា ភូម ិឬម្ផនដដីនេះ ជារក្យម្ដលអនក្រាជញទ ាំង ឡាយគតិនកឹ្ពចិារណាដេើយក្ាំណតដ់ ម្ េះដឡើង ដ ម្ េះដផេង ៗ ទ ាំងដ េះក្រ៏ាក្ដដឡើងដចូជាមួយនងឹរពេះនរតបដិក្ ក្នុងរវាងម្ដលរពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់មនិទនឧ់បបតតដិឡើងក្នុងដោក្ដ េះ រពេះនរតបដិក្ក្ម៏និមានឱកាសរាក្ដដឡើង តមក្មានរពេះសមាម សមពុទ ធជាមាច ស់ឧបបតតិដឡើងដេើយ រពេះនរតបដិក្ក្រ៏ាក្ដដឡើង ។ ដចូមានវចនតថៈថា ឧចចជត្តិ្ = ឧត្តិ, នីហរិោរប

ឧត្តិ = និរុត្តិ រក្យណាម្ដលរតូវដរលដឡើង ដររេះដេតុដដូចាន េះ រក្យដ េះ ដ ម្ េះថា ឧតត ិ។ រក្យណាម្ដលរតូវដរលឱយរាក្ដដចញមក្ ដររេះដេតុដដូចាន េះ រក្យដ េះ ដ ម្ េះថា នរិតុ ត ិ។

៥. ដ ម្ េះថា ពយញ្ជនៈ ាននយ័ថា រក្យថា ភូម ិ ឬម្ផនដដី េះ អាចសម្មតងអតថឱយរាក្ដាន ។ ដចូវចនតថៈថា អត្ថំ ពបយចជយតិ្ បក្ជសត្ីតិ្ = ពបយចជនំ រក្យឯណារម្មងអាចសម្មតងនវូអតថឱយរាក្ដាន ដររេះដេតុដដូចាន េះ រក្យដ េះ ដ ម្ េះថា ពយញ្ជនៈ ។

៦. ដ ម្ េះថា អភោិបៈ ាននយ័ថា រក្យថា ភូម ិ ឬម្ផនដដី េះ កាលអនក្នយិយទ ាំងឡាយរតូវការដរលដឡើងដេើយ រម្មងនកឹ្គតិដល់អតថ គរឺបូរាងសណាា នរបស់ម្ផនដ ីដ េះមុនដេើយ ដទើបដរលដៅដឡើង ។ ដចូវចនតថៈថា អភិលបបបតី្តិ្ = អភិជលាជបា រក្យណាម្ដលអនក្ដរល គបបីនកឹ្គតិដល់អតថជាមុនដេើយ ដទើបដរល រក្យដ េះ ានដ ម្ េះថា អភោិបៈ ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៩០ បឆចយសង្គហទីបនី

កាលសរបុដសចក្តដីេើយ រក្យថា ភូម ិ ឬម្ផនដដី េះ មានដ ម្ េះាន ៦ យ៉ាងដចូម្ដលានដរលមក្ដនេះ សូមបីដ ម្ េះដនទដទៀត ៗ មានភនាំ ដដ ើមដឈើ របុស រសីជាដដ ើមនងិភាស្តដផេង ៗ ក្ម៏ានដ ម្ េះាន ៦ យ៉ាងមាន មៈ មក្មមៈជាដដ ើមដចូគ្នន ដររេះរក្យនយិយនងិភាស្តដផេង ៗ ទ ាំងដ េះ ក្ស៏ទ ទបញ្ដតតដិចូគ្នន ទ ាំងអស់ ។ ឧបមាដចូមនសុេមាន ក្់មានដ ម្ េះ ៦ ដ ម្ េះដចូគ្នន នងិសទ ទបញ្ដតតដិ េះដៅថា មបញ្ដតត ិក្ា៏ន ។

អធិែាយក្នងុ្សទទបញ្ាត្តិ ឬ មបញ្ាត្តិ ៦ រែសភទ ាលីចាំណុចទ ី៥-៦-៧-៨ ក្នុងាលីទ ាំង ៤ ចាំណុចដនេះ សម្មតងដល់របដភទរបស់សទ ទបញ្ដតត ិ ៦ របដភទនងិការដលើក្យក្ឧទេរណ៍មក្ដោយចាំដរេះ ៗ គ ឺ ១. វជិ ជមានបញ្ដតត ិ ជាសទ ទបញ្ដតតមិ្ដលមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ដចូរក្យថា របូ ដវទ សញ្ញដ សង្ខខ រ វញិ្ញដ ណ នរិវ នជាដដ ើម ឬដបើដរលដោយសរបុដេើយ ក្ា៏នដល់ រក្យ នយិយម្ដលទក្ទ់ងជាមួយចតិត ដចតសិក្ របូ នរិវ ននុេ៎ះឯង ។ ដចូវចនតថៈថា វិជជោនសបឝ បចញត្តិ = វិជជោនបចញត្តិ រក្យសន មតរបស់រពេះធមម៌្ដលមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ដ ម្ េះថា វជិ ជមានបញ្ដតត ិ។ ២. អវជិ ជមានបញ្ដតត ិ ជាសទ ទបញ្ដតតមិ្ដលមនិមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ដចូជា ភនាំ ម្ផនដ ីដដ ើមដឈើ ទដន ល សទឹង មហាសមុរទ ផទេះ របុស រសីជាដដ ើម ។ ដចូមានសម្មតងវចនតថៈថា អវិជជោនសបឝ បចញត្ត ិ = អវិជជោនបចញត្ត ិ រក្យសន មតរបស់ធម៌ម្ដលមនិមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ដ ម្ េះថា អវជិ ជមានបញ្ដតត ិ។ ៣. វជិ ជមាដននអវជិ ជមានបញ្ដតត ិ ជាសទ ទបញ្ដតតមិ្ដលដរលដល់ធម៌ម្ដលមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅជាមួយធម៌ម្ដលមនិមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ។ ដចូជារក្យថា ឆឡ-ភិជញ្ញប, ជត្ជវជោជប, បដិសមភិទបបបជោឍប, ជោោបជនាទប ម្ដលរក្យទ ាំងដនេះ ដរលសាំដៅដល់ បុគគល ានដល់ ឆឡភញិ្ញដ បុគគល ដតជជបុគគល បដសិមភទិបបបុគគល ដស្តតាបន នបុគគល ។ រក្យថា ឆឡភញិ្ដ = អភញិ្ញដ ៦, ដតវជិ ជ = វជិាជ ៣, បដសិមភទិ = បដសិមភទិញណ, ដស្តតាបន ន = ដស្តតាបតតផិល ។ រក្យទ ាំងដនេះ មានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ដេើយរក្យថា បុគគលដ េះ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៩១ បឆចយសង្គហទីបនី

មនិមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ដររេះដេតុដ េះ ឆឡភញិ្ដ បុគគលជាដដ ើមដ េះ ដទើបានដ ម្ េះថា វជិ ជមាដននអវជិ ជមានបញ្ដតត ិ។ ដចូមានសម្មតងវចនតថៈថា វិជជោជនន អវិជជោនសបឝ

បចញត្តិ = វិជជោជននអវិជជោនបចញត្តិ រក្យដរលដល់ធម៌ម្ដលមានពតិដោយសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅជាមួយនងឹធម៌ម្ដលមនិមានដោយសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ដ ម្ េះថា វជិ ជ-មាដននអវជិ ជមានបញ្ដតត ិ។

ក្នុងរក្យថា ឆឡភិជញ្ញប ជត្វិជោជប ជាដដ ើមម្ដលជាវជិជមាដននអវជិ ជមានបញ្ដតតដិ េះ កាលម្របជាភាស្តម្ខ មរដេើយ នងឹរតូវដរលថា “បុគគលម្ដលានអភញិ្ញដ ៦, បុគគលម្ដលាន វជិាជ ៣” ជាដដ ើម ។ ដដូចនេះ រក្យដរលដោយភាស្តម្ខ មរដនេះ ដទ ើបរតឡប់កាល យជាអវជិជមាដនន-វជិ ជមានបញ្ដតតដិៅ ។

៤. អវជិ ជមាដននវជិ ជមានបញ្ដតត ិជាសទ ទបញ្ដតតមិ្ដលដរលដល់ធម៌ម្ដលមនិមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅជាមួយធម៌ម្ដលមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ។ ដចូជរក្យថា ឥត្ថីសជទាតប = សាំដឡងរសី, សុវណណវជណ្ណប = ពណ៌មាស, បុបផគជនាថប = ក្លនិោក ដឈើ ជាដដ ើម ។ រក្យថា ឥត្ថី = រសី, សុវណណ = មាស, បុបផ = ោក ដឈើ ទ ាំងដនេះមនិមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅដទ ។ ចាំម្ណក្រក្យថា សជទាតប = សាំដឡង, វជណ្ណប = ពណ៌, គជនាថប = ក្លនិ ទ ាំងដនេះមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ។ ដដូចនេះដេើយ រក្យថា ឥត្ថសីជទាតប ជាដដ ើមដនេះ ដទ ើបជាអវជិជមាដននវជិ ជមានបញ្ដតត ិ។ ដចូមានវចនតថៈថា អវិជជោជនន វិជជោនសបឝ បចញត្តិ = អវិជជោជននវិជជោន-

បចញត្តិ រក្យដរលដល់ធម៌ម្ដលមនិមានពតិដោយសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅជាមួយនងឹរក្យដរលដល់ធម៌ម្ដលមានសភាវបរមតថរាក្ដ ដ ម្ េះថា អវជិ ជមាដននវជិ ជមានបញ្ដតត ិ។

ក្នុងភាស្តម្ខ មរវញិដ េះ នយិយថា សាំដឡងរសី ពណ៌មាស ក្លនិោក ដឈើ ជាដដ ើម ។ ដដូចនេះរក្យដរលដ េះក្រ៏តឡប់ដៅជា វជិ ជមាដននអវជិ ជមានបញ្ដតត ិ។

៥. វជិ ជមាដននវជិ ជមានបញ្ដតត ិ ជាសទ ទបញ្ដតតមិ្ដលដរលដល់ធម៌ម្ដលមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅជាមួយនងឹធម៌ម្ដលមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅ ។ ដចូជារក្យថា ចក-ុ

វិញ្ញបណំ = វញិ្ញដ ណម្ដលអារស័យចក្ខុដក្ើត, ចកុសមផជសបោ = ការប៉ាេះខ ទប់តាមផលូវម្ភនក្ ជាដដ ើម ។ រក្យថា ចកុ = ចក្ខុបស្តទ, វិញ្ញបណំ = ចតិត, ផជសបោ = ផសេដចតសិក្ទ ាំងដនេះជា

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៩២ បឆចយសង្គហទីបនី

ដដ ើម សុទ ធម្តមានសភាវៈបរមតថរាក្ដរគប់ ៗ រក្យ ដររេះដេតុដ េះ រក្យថា ចកុវិញ្ញបណ ំជាដដ ើមដនេះ ដទ ើបជា វជិ ជមាដននវជិ ជមានបញ្ដតត ិ ។ ដចូមានវចនតថៈថា វិជជោជនន វិជជោនសបឝ

បចញត្តិ = វិជជោជននវិជជោនបចញត្តិ រក្យដរលដល់ធម៌ម្ដលមានសភាវៈបរមតថរាក្ដនងិធម៌ម្ដលមានសភាវៈបរមតថរាក្ដ ដ ម្ េះថា វជិ ជមាដននវជិ ជមានបញ្ដតត ិ។ ៦. អវជិ ជមាដននអវជិ ជមានបញ្ដតត ិ ជាសទ ទបញ្ដតតមិ្ដលដរលដល់ធម៌មនិមានពតិដោយសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅនងិធម៌ម្ដលមនិមានពតិដោយសភាវៈបរមតថរាក្ដ ។ ដចូរក្យថា រាជបុជោឍប = បុរតរបស់រពេះរាជា, រាជនោឍប = ដៅរបស់រពេះរាជា, ជសដឋិភរិយា = ភរយិរបស់ដសដ ា,ី ជជដឋភគិនី = បងរសី ជាដដ ើម ។ រក្យថា រាជ = រពេះរាជា, បុជោឍប = បុរត, នោឍប

= ដៅ, ជសដឋិ = ដសដ ា,ី ភរិយា = ភរយិ, ជជដឋ = បង, ភគិនី = បអូន ជាដដ ើមដនេះ សុទ ធម្តមនិមានសភាវៈបរមតថរាក្ដរគប់រក្យទ ាំងអស់ ។ ដដូចនេះ រក្យថា រាជបុជោឍប ជាដដ ើមដនេះ ដទ ើបជា អវជិ ជមាដននអវជិ ជមានបញ្ដតត ិ។ ដចូវចនតថៈថា អវិជជោជនន អវិជជោនសបឝ បចញត្ត ិ= អ

វិជជោជននអវិជជោនបចញត្តិ រក្យដរលដល់ធម៌ម្ដលមនិមានសភាវៈបរមតថរាក្ដដៅនងិធម៌ម្ដលមនិមានសភាវៈបរមតថរាក្ដ ដ ម្ េះថា អវជិ ជមាដននអវជិ ជមានបញ្ដតត ិ។

អធិែាយគ្នថាប្ដលសប្មតង្ការដឹង្សទទបញ្ាត្តិនងិ្អត្ថបញ្ាត្តនិងិ្មូលសហត្ុ មបញ្ាត្តិរាក្ដសឡើង្ ាលីចាំណុច ៩ ក្នុងគ្នថាដនេះ សម្មតងដល់វថិចីតិ តម្ដលដងឹក្នុងសទ ទបញ្ដតត ិ អតថបញ្ដតតនិងិការក្ាំណត់ដ ម្ េះឱយរាក្ដដឡើងដល់ជនទ ាំងឡាយ ។ កាលានឮរក្យនយិយថា “ដគ្ន” ដស្តតវញិ្ញដ ណវថិ ី រម្មងដក្ើតដឡើងទទលួសទទ រ-មមណ៍ គរឺក្យថា “ដគ្ន” ដនេះដេើយក្រ៏លតដ់ៅ តអាំពដី េះមក្ តទនវុតតកិ្មដ ទវ រវថិ ី រម្មងដក្ើតដឡើងទទលួសទទ រមមណ៍ គរឺក្យថា “ដគ្ន” ម្ដលរលតា់តដ់ៅដេើយដ េះ តដៅដៅថា អតតីគគេណវថិ ី ។ ដររេះដេតុដ េះ រពេះអនរុទុធ ចារយដទើបសម្មតងថា វចីជឃាោនោុជរន ជោត្វិញ្ញបណវិថិយា ក្នុងាលីដនេះ មនិមានការសម្មតងដល់អតតីគគេណវថិដីោយរតង់ដទ ប៉ាុម្ន តតាមធមមតា មគគេណវថិនីងិអតថគគេណវថិទី ាំង ២ ដនេះ រម្មងដក្ើតដឡើងដរកាយពីអតតីគគេណវថិ ី ឬសមូេគគេណវថិជីានចិ ច នងឹដក្ើតបន តអាំពដីស្តតវញិ្ញដ ណវថិដីោយរតង់

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៩៣ បឆចយសង្គហទីបនី

ដ េះម្តមតងមនិាន ប៉ាុម្ន តក្ នុងរក្យថា “ដគ្ន” ម្ដលដលើក្ដឡើងជាឧទេរណ៍ដនេះ ជារក្យម្ដល នយិយមានម្តមួយពយងគ ដដូចនេះដេើយ ដទើបមនិមានសមូេគគេណវថិ ី ដររេះដេតុដ េះឯង មគគេណវថិនីងិអតថគគេណវថិដីទ ើបរតវូដក្ើតដឡើងបន តអាំពអីតតីគគេណវថិនីងិដវៀរអតតី-គគេណវថិមីនិាន ។ ដដូចនេះ សូមបីនងឹមនិសម្មតងដល់អតតីគគេណវថិដីោយរតងក់្គ៏បបីយល់ដងឹានថារតូវមានអតតីគគេណវថិដីៅផង ដោយនយ័ដនេះដៅថា អវ ិភាវនយ័ គជឺានយ័ម្ដលដរលដល់វតថុមួយដេើយនងឹដវៀរចាក្វតថុមួយមនិាន ។ កាលអតតីគគេណវថិមី្ដលដក្ើតបន តអាំពដីស្តតវញិ្ញដ ណវថិរីលតដ់េើយដ េះ អនក្ស្តត ប់ដ េះ ក្ដ៏ៅមនិអាចដងឹដល់អតថរបស់រក្យថា “ដគ្ន” ដ េះាន ដងឹរតមឹម្តសាំដឡងថា “ដគ្ន” ប៉ាុដណាណ េះ ។ បន តអាំពដី េះវថិទី ី៣ គ ឺមគគេណវថិរីម្មងដក្ើតដឡើង ខណៈដ េះអនក្ស្តត ប់រម្មងអាចដងឹដល់ មបញ្ដតត ិគអឺតថនយ័របស់រក្យថា “ដគ្ន” ដ េះាន ប៉ាុម្ន តដៅមនិដងឹដៅដល់អតថបញ្ដតត ិគរឺបូរាងដគ្នដ េះ ។ ដររេះដេតុដ េះ រពេះអនរុទុធ ចារយដទើបសម្មតងថា បវោឍបននតរុបបប-

ននមជនាទារបរសបឝ ជោចរា ។ កាល មគគេណវថិរីលតចុ់េះដេើយ វថិទី ី៤ គអឺតថគគេណវថិកី្ដ៏ក្ើតដឡើងទទលួអតថ-បញ្ដតត ិ ខណៈដ េះអនក្ស្តត ប់ រម្មងដងឹដល់របូរាងសណាា នរបស់ដគ្នានដោយបរបូិណ៌ ។ ដររេះដេតុដ េះ រពេះអនរុទុធ ចារយដទើបសម្មតងថា អោណប យសបោនុោជរន វិញ្ញបយនតិ ត្ជោ

បរំ ។ ការដក្ើតដឡើងរបស់វថិចីតិ តម្ដលដងឹដល់ មបញ្ដតតនិងិអតថបញ្ដតតដិ េះ ក្នុងខណៈានឮសាំដឡង រក្យនយិយដ េះមានមួយពយងគដចូដរលដេើយដនេះ ។ សមដចូគ្នថាសម្មតងថា សទទំ បឋមចិជត្តន តី្តំ្ ទុតិ្យជចត្ោ នាមំ ត្តិ្យចិជត្តន អត្ថំ ចតុ្ត្ថជចត្ោ ។ រម្មងានឮសាំដឡងម្ដលក្ាំពុងរាក្ដដោយបឋមដស្តតវញិ្ញដ ណវថិ ី រម្មងដងឹសាំដឡងម្ដលរលតដ់ៅដេើយដោយទតុយិមដ ទវ រវថិ ីគអឺតតីគគេណវថិ ី រម្មងដងឹដ ម្ េះដោយតតយិមដ ទវ រវថិ ីគ ឺមគគេណវថិ ី រម្មងដងឹអតថរបូរាងសណាា នដោយចតុតថមដ ទវ រវថិ ីគអឺតថគគេណវថិ ី។ សទទបញ្ដតតនិងិអតថបញ្ដតតមិ្ដលរាក្ដក្នុងដោក្រាល់នថងដនេះ ដររេះអនក្រាជញទ ាំងឡាយ

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៩៤ បឆចយសង្គហទីបនី

ក្នុងសម័យបុរាណ នងិក្នុងសម័យបចចុបបន នានក្ាំណតដ់ឡើងដោយអនដុោមដៅតាមដវាហាររបស់មនសុេដោក្ម្តប៉ាុដណាណ េះ ។ ក្នុងសម័យម្ដលមានការស្តងដោក្ដឡើងថមនីងិមានពួក្មនសុេដក្ើតដឡើងដេើយដ េះ បណាត អតថបញ្ដតតដិផេង ៗ រាប់តា ាំងអាំពនីផទម្ផនដ ីភនាំ ទដន ល ដដ ើមដឈើនងិវតថុដផេង ៗ ដ េះមានដៅដេើយ ប៉ាុម្ន តមនិមានសទ ទបញ្ដតត ិគមឺនិមានដ ម្ េះដៅ តមក្ដទៀត ដទើបមានអនក្មានរាជាញ ានគតិក្ាំណតដ់ ម្ េះដឡើងមក្ឱយសមរសបដៅនងឹវតថុទ ាំងដ េះ ដចូជាកាលដឃើញម្ផនដេើយក្៏ក្ាំណតដ់ ម្ េះថា ភូម ិ ឬ បថវ ី កាលដឃើញភនាំដេើយក្ក៏្ាំណតដ់ ម្ េះថា បពវដតា កាលដឃើញទដន លដេើយក្ក៏្ាំណតដ់ ម្ េះថា នទ ី កាលដឃើញដដ ើមដឈើដេើយក្ក៏្ាំណតដ់ ម្ េះថា រដុកាខ ជាដដ ើមដៅនងិជនទ ាំងឡាយ កាលានឮរក្យថា ភូម ិជាដដ ើមក្ដ៏ងឹានថាជាដ ម្ េះរបស់វតថុដនេះ ឬវតថុដ េះនងិកាលានដឃើញភនាំជាដដ ើមផងក្ដ៏ៅថា ភូម ិ បពវដតា ជាដដ ើម រេូតដល់ភាស្តដនទ ៗ ម្ដលដរបើនយិយគ្នន ទដូៅនងិដងឹានទដូៅក្នុងដោក្ ។ សរមាប់ភាស្តដផេង ៗ មានភាស្តម្ខ ម នថ ភូមា រក្កិ្ ារា ាំងជាដដ ើម ក្អ៏នក្មានបញ្ញដ គតិក្ាំណតដ់ឡើងមក្ដរបើដៅដៅតាមរបដទសរបស់ខ លនួ ៗ រេូតដល់បចចុបបដន នេះ ដេើយដបើមានវតថុណាម្ដលថមមី្បលក្រាក្ដដឡើងមក្ដេើយ ពួក្អនក្រាជញម្ដលយល់ដងឹក្នុងការពចិារណារស្តវរជាវ ក្ា៏នក្ាំណតដ់ ម្ េះថមដីទៀតដឡើងមក្ ដរសចតាមម្តរបដទសជាតរិបស់ខ លនួ ។ ដដូចនេះ រពេះអនរុទុធ ចារយដទើបានសម្មតង ទកុ្ថា ោយំ បចញត្ត ិវិជចញជយបា ជលាកសជងត្និមមិោ ។

ការប្ចក្ មរូបនងិ្បញ្ាត្តិចប់ ។

អភិធមមត្ថសងហបាលរីពមទាំង្កបយអធិបបាយកនុងបរិជចេទទី ៨ ចប់ ។

បត្ថនាកថា ឥមិនា បុចញកជមមន ពុជទាថប ជោមិ អនាគជត្ យត្ថ យត្ថ ភជវ ោជោ ោ ទលិជនាតប ភវាមហំ ។ ដោយអាំណាចននកុ្សលម្ដលដក្ើតចាក្ការម្តងបក្រណ៍ដនេះ សូមឱយខ ញុ ាំានបញ្ញដ ធកិ្-សមាម សមពុទ ធក្ នុងកាលខាងមុខនងិសូមកុ្ាំឱយខ ញុ ាំានជាមនសុេរក្លាំាក្ក្នុងភពដផេង ៗ ម្ដលដៅដក្ើតដទៀត ។

បរមត្ថ ជោតិ្កៈ បរិជឆេទទី ៨ ១៩៥ បឆចយសង្គហទីបនី

អបត្តំ យាវ ពុទធត្តំ បញ្ញបធិកំ ភវាមិហ ំ ោតិ្សរញាណិជក្វ ជជដឋជសជោឋប និរនតរំ ។ ដរាបណា ម្ដលបញ្ញដ ធកិ្ពុទ ធភាវៈរបស់ខ ញុ ាំដៅមនិទនដ់ល់សដរមចផល សូមឱយខ ញុ ាំជាអនក្ចដរមើន ជាអនក្របដសើរនងិមានបញ្ញដ ម្ដលជាដរគឿងរលឹក្ជាតាិនអស់កាលជានចិច ។ កជរយបយំ ោរវំ គរំុ ោជនយបយំ ោននារហ ំ វជនទយបយំ វនាតបរហ ំ បូជជយបយំ បូជនារហំ ។ សូមឱយខ ញុ ាំានដគ្នរពបុគគលម្ដលគួរដគ្នរព សូមឱយខ ញុ ាំានរាប់អាននវូបុគគលម្ដលគួររាប់អាន សូមឱយខ ញុ ាំានរកាបថាវ យបងគាំនវូបុគគលម្ដលគួររកាបថាវ យបងគាំ សូមឱយខ ញុ ាំានបូជានវូបុគគលម្ដលគួរបូជា ។

បដិច្ចសមុបាទទបីនី និង្

បច្ច័យ ២៤ ដោយសដង្េបច្ប់ ។