827
Đệ ngũ kỷ - Lời dụ - Thực lục về Giản tông Nghị hoàng đế Đại nam thực lục tập chín 10 - 2006/CXB/170 - 2018/GD Mã số : 7X 417 M6 Viện khoa học xã hội Việt Nam Viện sử học Quốc sử quán triều Nguyễn Tổ Phiên dịch Viện Sử học phiên dịch Phiên dịch : Nguyễn Ngọc Tỉnh, Phạm Huy Giu, Trương Văn Chinh Hiệu đính : Nguyễn Mạnh Duân, Nguyễn Trọng Hân Nhà xuất bản Giáo dục

cvdvn.files.wordpress.com  · Web view2018-05-25 · sớm. Sửa sang trăm việc, nắm đại thể mà giữ lấy kỷ cương, còn đại thế mới hay duy trì toàn cục,

  • Upload
    ngophuc

  • View
    212

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

ng k - Li d - Thc lc v Gin tng Ngh hong

i nam thc lc

tp chn

10 - 2006/CXB/170 - 2018/GD M s : 7X 417 M6

Vin khoa hc x hi Vit Nam

Vin s hc

Quc s qun triu Nguyn

T Phin dch Vin S hc phin dch

Phin dch : Nguyn Ngc Tnh, Phm Huy Giu, Trng Vn Chinh

Hiu nh : Nguyn Mnh Dun, Nguyn Trng Hn

Nh xut bn Gio dc

Chnh bin

ng k

Li D

Ngy mng 9 thng 11 nm Thnh Thi th 12 (1900), vua D rng :

Quc triu c b Thc lc cng nh L s((1) Tc l kinh Xun Thu do Khng T chp.1) c b bin nin, ct t by Phc sng, biu dng cnh p ln, trong c li ni, vic lm, chnh s, cng vi php tc ch v k cng.

Nh nc ta : Thn truyn thnh ni, hn 300 nm, c hu nhn su cha cht nhng iu ha thun v sng ngi. Dng nn r mi ngang rc r Chu, Hn, ng, Tng ; vn tr v cng ring vt cao hn inh, L, Trn, L.

Knh nay : Sch Lit thnh Thc lc Tin bin vi cc k Chnh bin ln lt chp xong, u dng vo kho s.

Knh ngh Gin tng Ngh hong ((2) Miu hiu ca ng Khnh.2) ta : Thin t vn nhu trit sng, thnh hc c quang minh ; yu k s, trng by ti, hu vi ln bang, ha cng h mc. Theo php c u cn lm vic bng c vua Ngu((3), (4) Ni v vic lm v lng hiu m ca vua Ngu, vua Thun.3). Th ng triu hiu knh mn lng nh thi vua Thun (4). Tuy ni ngi trong khi tui nh, cng vic gp nhiu kh khn, nhng bit knh s gi tc lng, cho ch c cuc ln ; ln ngi cha ti mt nm, chnh s tt r rng ng ghi chp, ni theo thi hay ca lit thnh, ghi chp vo sch qu mi mi v sau. S thn vng mnh bin tp, xc nh ngha l, kho xt r rng, ghi thnh b sch.

Nay cn c vo bn b ti Quc s qun l Tng ti Trng Quang n, Ph tng ti l Nguyn Thut, Hong Hu Xng, Cao Xun Dc, v Ton tu l Ng Hu Lin tu by v vic knh sa b Thc lc Chnh bin ng k v "Gin tng Ngh hong " lm xong, vng em bn mu tin trnh, xin cho san khc, v.v... Trm knh cn xem xt thc nga thy mt v anh qun ca mt triu i, cng nghip snh by vi cc i vua trc, thc ng khc vo vn g in lu di v sau.

Vy vic lm b Thc lc ng k ny thnh bao nhiu quyn, chun cho quan Thi s chn ngy tt, cho khi cng lm. Ri giao cho vin Ton tu kim xt thm t ch vit n cc khon thc cn c r rng. Tng ti i thn th tm kim tra i chiu ; mong sao sm xong c hon thnh b sch ln ny. Phm c cc vic nn lm, chun giao cho cc quan hu t knh cn tun hnh. Khm th !

*

* *

Bn chng ti c sung lm Tng ti v Ton tu Quc s qun, knh cn xin tu :

Chng ti vng lnh son b Thc lc Chnh bin v Gin tng Ngh hong thc xong, xin em khc in t by vic tt. Trm ngh : Nc phi c s ghi cc vic thi s nh bo i sau, cho nn php chp s theo li bin nin, nu kinh Xun Thu, m t Hn, ng tr v sau u c Thc lc. Nhng li ni, vic lm v chnh s ca vua trc l tm gng sng v con ra bi ca cc vua i sau, nn vic chp c k cng u do . Cn vi thi gian khng khi c lc thng, lc bin, m cng vic tt phi c khi trc, khi sau. Cho nn chnh l bin l, vn php c khc nhau, vit ln vit nh th l li c phn bit, mt t by c chnh thng, hai rng buc ly quc k nc nh. cng l ci su nhiu ca T ng chp b Cng mc vy.

Nh nc ta : Thn truyn thnh ni, t i Dc tng Anh hong tr v trc khong vi trm nm, lit thnh vn tr v cng lc sng nghip, lc trung hng ca cc vua i trc, u khc qun g ng ln kho s ri...

Nay Gin tng Ngh hong ta : Thng sng khim nhng, tri gip, dn theo, d khi tui tr ln ngi, vic nc kh nhc. Th m mt d sing lo, noi khun php m gi gn t sm. Sa sang trm vic, nm i th m gi ly k cng, cn i th mi hay duy tr ton cc, chuyn nguy lm yn. c bit l li vui ni sch v, hc nghip tin ln ci quang minh, hiu thun th phng ng triu, n ha hp trong h. L i vi by ti, hu trch nui cng dn chng. Cha y mt nm, m mi vic tt thin h cng bit ting tm, ai cng khen l c tt. Mi ngi ng t, chp vo s sch, ng hu theo c thi tt ca lit thnh ngy xa.

Nm ng Khnh th 3 [1887], knh c ngh chun cho b Thc lc y, nn lm tip ng k, chiu theo ngha l b Chnh bin m lm. Xut ((1) Xut : ng vua b ngi chy ra ngoi. y ch vua Hm Nghi.1) th chp ph sau thng 6 nm Kin Phc th nht [1884] n thi k giao tip vi nm sau th ly nm t Du [1885] phn bit.

Nm Thnh Thi th 9 [1897] li c ngh chun cho Xut i gi nin hiu Hm Nghi : Cc ch thnh hai hng di nm t Du [1885]. Phm vic u chiu y nh ngha l ph bin m thi hnh. Bn ti phng ngh lm l, tu chun cho tun lm. Nhng khi em vic t sau thng 11 nm T c th 36 n thng 6 nm u Kin Phc, c xt nm m chp lm Chnh k ; li t thng 6 nm n thng 8 nm t Du thuc v phn thng vua Hm Nghi th xt theo thng m chp lm Ph bin. Nay hin lm xong bn mu Thc lc Chnh bin ng k v Gin tng Ngh hong , sch gm 8 quyn, phm l, tng mc 1 quyn ; tng cng 9 quyn, knh cn tin trnh, ch Ch ti nh cho lm, chn ngy lnh khi cng khc in vic ln c hon thnh, khin cng vi cc k Tin bin, Chnh bin ca lit thnh, mi mi v sau khng bao gi mt v c bit thy Nh nc ta vn mnh lu di ti c mun nm m khng cng vy.

Bn ti xit bao mong i, knh cn xin tu.

Ngy mng 4 thng 11 nm Thnh Thi th 2 [1900].

Chu ph : Y theo li tu, cho chn ngy lnh, knh cn khi cng lm... Khm th !

Thn : Trng Quang n.

Thn : Nguyn Thut.

Thn : Hong Hu Xng.

Thn : Cao Xun Dc.

Thn : Ng Hu Lin.

Vng mnh c sung lm Ph tng ti, Ton tu Quc s qun, bn ti knh cn xin tu :

V b Thc lc Chnh bin v Gin tng Ngh hong khc xong. Mng thy : Ht Chu((2) Sch v qu nh ngc chu la lit trong hm.2) y hp, vng ngc((3) Khng T lm kinh Xun thu m cu vng bng ha ra ngc.3) ng im, bn chng ti thc vui mng, cn dng biu, tin theo. Ci thy : Tng chim ng v, mng tri Nam nht nguyt trng quang((1) Nm ngi sao lin chu, hp chiu vo a phn nc no th nc y hng vng.1). o m tam m, vui ng qun th thm sc((2) Ba chc dch lo, tam m : Cao Dao m, i V m v ch Tc m chp Kinh Th. ng qun l ni cha sch v.2). Hp v mi pho Ln s((3) Kinh Xun thu.3), truyn vn s ci Ngao phong((4) Ch ni hm uyn.4). Bn ti trm ngh rng : R rng by cng v, chc vn, i tr c gng soi t trc. Rnh r vic cai, vn thng, Thc lc l pho s v sau. Cht phi m chng qu, li r m khng le lot, xem pht phm v khi l c phn bit khc nhau. Kho cu m khng tri, xy dng m khng sai, so k truyn vi bin nin c phn chia rnh mch.

ngi nghn i sau, mun bit vic nghn i v trc, th s ca mt i, cn phi chp r vic mt i. Vic khng mt thc, vn lm bng. Hung chi : Ba trm nm thnh ni thn truyn, em tm php t ra tr php ; mi my i cng lao c c phn Chnh bin trn ni Tin bin, nh ngy nay y...

Nh t : Nam phc xy nn((5) Tc l thnh Gia nh.5), Xun kinh dng vc((6) Thnh Ph Xun.6). By trm dm Chu K m t, c nc c vua((7) Chu K : nh Chu Trung Quc, xa, khi nghip ni K Sn, t ch c 700 dm.7). Su by i theo Thng Bc ni ngi, y hin y thnh((8) Thng Bc : vua Thnh Thang dng nghip nh Thng, bt u p Bc, ri sau 6 - 7 i con chu ni ln lm vua u l nhng bc thnh hin c.8). Kin, c, c, cn, m mang t trc((9) Kin, c, c, cn l ni v cc i vua nh Chu : ng Hu Tc th dng nc, ng Cng Lu hay chm ch theo gng trc, vua Thi vng th xy nn lm vua, ng Vng Qu th sing nng lm vic. Bn ng ny gm c ngha bn ch kin, c, c, cn.9). in chng vn vt truyn ni n sau.

c Th t Cao hong ta, nhn vn tt m gy nn, thun lng thn m m nghip. Ra tay dp lon phn chnh mt mnh kim sng nghip, th thnh. Lp k trn kinh, 18 nm khi trng vn ha. Trc r ni sau nn ni y. o lm vua k tt thay ! c Thnh t Nhn hong ta : th c ni tm, hiu tm y . Trc m S cc, bao iu ngha l pht huy. C dy vn phong nhng k tun mo u phn khi((10) Tun mo : ngi c ti cao, c tt.10). Cng vic mt hai ngy rn dy, ghi bn lng. Khun mu hm mt nm c rn, tc su trong d.

c Hin t Chng hong ta : noi gng hiu trc, noi sng tc lng. Ly k cng xy dng trong by nm, lm cng nghip r rng cho vn th.

c Dc tng Anh hong ta : soi theo php trc, c c cng lao. Khi ngun su t bin hc, sng vn ; t v p vn bin, thi tp. Ba mi su nm thn cng thnh c, quyt noi theo cho sng nghip nh ; nghn mun i in hong phn, c xp t truyn con chu. Nhn v trc v cng vn tr, treo gng sng r rng. Xin em dng thch tht lan i((1) Thch tht : cung thn ch trong nh thi miu. Lan i : nhng ni cung in sch v. (Xem Bi vn vn ph, vn thp khi).1) snh vi ngc cu chi li.

c Gin tng Ngh hong ta chu vng mnh ln, m rng cng xa. An p((2) Tn t, ni vua V truyn ngi cho con l ng Khi.2) truyn ngi, ngi ht chu mng, u ni con vua ta c. i Phin((3) Tn mt nc hu, vua Vn nh Hn gi tr y. Sau khi vua Hu cht, cc by ti n v lm vua nh Hn, gi l Hn Vn . (Xem Hn th).3) ni nghip, thnh hin nhn hiu, lng trong nc cng nghe. Lng thnh knh th m cung ng triu((4) Cung ca Hong thi hu.4), nt tho thun i ngi trong vng tc thun((5) H nh vua.5). Dng l nhng, i vi thn h. Ly tn thnh tip s bang giao. Cn nhn ti chn khoa trng, thi vn v tng nh l. Thng tt kh trong lng xm, thu inh in cng c gim. Ngch quan li tng bng m bt ngi, s cng nc d. Chn Kinh ph la cng m nh ngch, qun c rn ngh vn tch lun bn, em Chnh yu, S th khc vn((6) Chnh yu, S th l tn hai b sch.6). Ch ha cm triu, cho Bc K, Nam ht c ma. Th m cn s tai mt ca thn dn, nn phi gi tn nghim trong cung miu. nn trm vic, tm lng ring cn vn cng cng. Cha ti mt nm, chnh s tt chp coi r r. Thin h nga trng c ha. Triu nh li thy quan nghi. Tt lm thay ! Mng dng thnh cng, ng bui ni lng, sui trong, kin v thin c, d lc my bay, ma ry. Tri nu thm cho tui, ngy hn trng thy thi bnh. Mnh c nhin cn di, i chc c lu lch s.

Knh ngh nay Hong b h : vng ni nghip to, ngc nh Phc tt, cng vi 2 - 3 i thn bn vic, gm 14 nm. Tri nay gi l theo c tt nt hay ca tin vng, lm gng cho thin h.

t l nhc php dng th, d Phc li cho i sau.

Sai S qun chng ti trng coi, sa sang cc k lc ca tin triu, knh chp t nm T c th 36 [1883] Qu Mi, n phn thng 8 nm t Du [1885], chia lm hai phn chnh v ph : khi lm t nm Thnh Thi th 9, inh Du [1897] n nm th 14 Nhm Dn [1902], trc sau gm 6 nm, xong vic hiu chnh. Sa chp thnh bin. Dng vo kho s, ni theo sch lit thnh m v vang. Truyn lu di, snh vi s nghn thu m chi sng. V c in chng php tc, dnh v sau ; v hay ni ch noi lm, mi xng l hiu.

Chnh tr r rng, cng lao tri t, s sch y , ngha sut xa nay.

Bn ti ch lm ni c mt chc, u c trn ba iu((1) Nh s c ba iu s trng : mt l ti cao, hai l hc rng, ba l kin thc nhiu.1). Thn khng lm sch nh Lu T Chinh((2) Lu Hng i Hn (Trung Quc).2), hc i vit s theo nh Hn Xng L((3) Hn D, ngi i ng.3). Cm nm iu ch cht, tm ti gi gp chuyn xa, tc thut y thnh minh, quyt nh ngc trng gng sng. Dm u l cng sc ca mnh, vng nh lnh trn t bo.

Ci mong : Gng theo lng hiu, vng hc li xa. Noi gng rn trc nga sau, tn s nghe noi theo s bit. Tng tng nhn tranh, c s, ni ly ch theo ly vic lm. c sng t by, nghip ln y, chu con cng gi nghip to vng chu, c tt thay, Phc lc cng nhiu. Bn ti khn xit vui mng, ht lng mong i, knh cn em b Thc lc ng k 8 quyn v mc lc 1 quyn, cng 9 quyn km theo t dng ln.

Ngy 28 thng 7 nm Thnh Thi th 14 [1902] :

Thn : Cao Xun Dc.

Thn : Ng Hu Lin.

Thn : Trn S Trc.

chnh bin

ng k (v ph bin)

Phm l

1. Nhng ngha l nn chp Chnh bin. Theo nh t k chm chc quy nh, chc gn gng tha ng ri, nay k ny t sau ngy thng 10 nm T c th 36 [1883] rc vua ln ngi n trc ngy 12 thng 6 nm Kin Phc th nht [1884], ht thy nhng iu ng chp Chnh bin th i lc cng y theo nh th l Chnh bin t k.

2. T sau ngy 13 thng 6 nm Kin Phc th nht n trc ngy 10 thng 8 nm Hm Nghi th nht [1885] l thuc v lc Xut ra ngoi. Cn v phn thng nay tun nh ngh, chun phng chp Xut l vua Hm Nghi, em s tch ph chp vi nin hiu Hm Nghi : th ch can (t), chi (Du) phi chua lm hng song cc, cho bit phn thng khng th vit to c, v by gi nm c Cnh tng Thun hong ta ln ngi, ly nin hiu l ng Khnh. Duy ng Khnh k nguyn h nm sau, nm Bnh Tut. Nm y t mng 1 thng 10 nm t Du l nm ng Khnh th nht, di ch can chi phi chua nu ra, cho sng t chnh thng.

3. Ph bin : Trc chp l "Hm Nghi " ph ng sau. Phm vic u chp bng ch "". Ch "" chm chc i khon th 2, v khi vit cn dng ch "", th ch "" long trng, khng th khng i, m i khon th 2, cho cng vi ch "" trong Chnh bin v i vi khon i Hong thng ngy nay u c phn bit. Cn cc tn hy, c bi b khng king k th u vit thng mt ch v cc khon nn vit u y theo l chp Ph bin, t k.

4. K ny chp t thng 10 nm T c th 36 n trc thng 8 nm Hm Nghi th nht, lc xp t v ct b quan qun mi vic u tun theo iu l m thi hnh. Phm c vic g nn chp th c theo y nh l cc k trc m chp. Vic g do ring ca quyn thn th c vic chp thng, t nhng iu tri php ca bn .

5. T ngy 23 thng 5 nm Hm Nghi th nht, sau khi Kinh thnh c vic, n trc ngy mng 10 thng 8, Xut (Hm Nghi) di ra ngoi ri, trong triu nh v ngoi cc tnh khng bit l thuc vo u v t sau ngy mng 10 thng y n cui thng 9, vua Cnh tng Thun hong ta (ng Khnh) du ni ngi vua m tuyn b bo D, nhng trong nc cn cha bit, nin hiu vn chp l Hm Nghi. V phng nam phng bc u vng D vua Hm Nghi dy qun Cn vng, nhng k khi s u cm nm lm c khi binh. Cn t sau ngy mng 1 thng 10 nm t Du [1885] nin hiu ng Khnh, ngi ln n nh lu ri ; nu k no c dm lm h th n k th 6, s chp lm nghch.

Tng mc

i Nam thc lc - Chnh bin - ng k

Thc lc v Gin tng (Ngh) hong

Quyn I : Qu Mi, thng 11 ma ng, nm T c th 36 [1883].

Quyn II : Qu Mi, thng 12 ma ng, nm T c th 36 [1883].

Quyn III : Gip Thn, t thng ging ma xun n thng 4 ma h nm Kin Phc th nht [1884].

Quyn IV : Gip Thn, thng 5, thng 6 ma h nm Kin Phc th nht [1884].

Quyn V : Gip Thn, t thng 6 ma h n thng 8 ma thu nm Kin Phc th nht [1884], ph k t y tr xung.

Quyn VI : Gip Thn, t thng 9 ma thu n thng 12 ma ng, nm Kin Phc th nht [1884].

Quyn VII : t Du, t thng ging ma xun n thng 4 ma h [1885].

Quyn VIII : t Du, t thng 5 ma h n thng 8 ma thu [1885].

Vng sc khai chp nhng tn v chc tc

Tng ti :

Thi t Thiu ph, ng cc i hc s sung Kinh din ging quan, kim qun Quc t gim, thn : Trng Quang n.

Ph tng ti :

Thi t Thiu bo, Hip bin i hc s, lnh Thng th b Hnh sung C mt vin i thn, Kinh din ging quan, tc An Trng t, thn : Nguyn Thut.

Hip bin i hc s sung Kinh din ging quan, thn : Hong Hu Xng.

Hip bin i hc s, kim qun Quc t gim, tc An Xun nam, thn : Cao Xun Dc.

Ton tu :

Hn lm vin Trc hc s, thn : Nguyn Qun.

Quang lc T khanh, thn : Ng Hu Lin.

Hng l T khanh, thn : Trn S Trc.

Hng l t Thiu khanh, thn : Nguyn Lin.

Bin tu :

Hn lm vin Th ging Hc s, thn : L nh Luyn.

Hn lm vin Th c, thn : H Trung Lng.

Hn lm vin Th c, thn : V Trng Lin.

Hn lm vin Th c, thn : Phm Tun.

Hn lm vin Th ging, thn : Nguyn Thin Hnh.

Kho hiu :

Hn lm vin Bin tu, thn : Trnh Hu Phu.

Hn lm vin Kim tho, thn : Hong Vn Qu.

Hn lm vin Kim tho, thn : Hng Tr.

Hn lm vin Kim tho, thn : L Kinh Tun.

ng lc :

Tng tht phm, thn : Nguyn Thoi.

Tng tht phm, thn : L Nguyn Xn.

Chnh bt phm, thn : Nguyn Hu Cn.

Chnh bt phm, thn : Nguyn Qut.

Chnh bt phm, thn : L Chun.

Tng bt phm, thn : ng Vn Tn.

Tng cu phm, thn : Nguyn Trng nh.

Thu chng :

Chnh tht phm, thn : Hong Vn Trung.

Tng tht phm, thn : Nguyn Cn.

ng t :

Tng cu phm, thn : Nguyn i oan.

Tng cu phm, thn : Phan Vn Tp.

Tng cu phm, thn : V Thiu.

Tng cu phm, thn : H Honh.

V nhp lu th li, thn : L Thiu.

chnh bin

ng k - Quyn I

thc lc v gin tng ngh hong

Gin tng Thiu c Ch hiu Uyn du Ngh hong , hy l Ho, t l ng H, li t na l ng ng, con th ba vua Dc tng Anh hong , sinh ngy mng 2 Gip Tut, thng ging Bnh Dn, nm K T [1869], nm Dc tng Anh hong T c th 22 (Thanh, nm ng Tr th 8). Trc y, theo h phin vng((1) Tc vng khu t nh, khng phi l vua Kinh s.1), t l ng ng. Nh vua nguyn l con th ba, hng con v l ca Hng Hi, Kin quc cng (sau tn phong hong thc l Ph thun ngh Kin thi vng (Hng Hi) do ph thip (sau tn phong l Hong thc mu Kin thi vng phi) tn l Bi Th Thanh sinh ra. Thng ging ma xun nm Canh Ng, T c th 23 [1871] mi ln 2 tui, phng mnh kn vo trong cung, sung lm Hong thiu t, sai Hc phi l Nguyn Vn Th Chuyn nui dng.

Vua t thu nh, hiu bit sm, n ha, yn lng, sch s, cn thn li ni v vic lm. Khi hu cm, khi thm hi knh cn gi phn lm con. Ngy thng ch a thch sch v, th vn.

Dc tng Anh hong khen ngi thng minh chm hc, ging tnh vua cha, t yu du khc thng. Ma thu nm Nhm Ng, T c th 35 [1882] cho ra nh c sch bn t Duyt Th ng t tn nh y Dng Thin ng, sau lc rnh rang s sch, vua li sai em cc chng tu cc nha thuc cc b m ct ngha ging gii tp xem cho quen.

Thng 6, ma h nm Qu Mi (T c th 36), vua (T c) se mnh, ngy 14 Nhm Tut, t di chiu, cho Hong trng t l Thy quc cng (tc l Cung tng Hu hong ngy nay) ln ni ngi.

Di chc cho rng ngi chc hu thn trng, chun cho sung lm hong t th ba, i tn l ng H v dn t qun phi i vi ngi ly s hu i hu trc sau nh mt, rt l inh ninh cn k. Ngy 16 Gip T, Dc tng Anh hong mt. Khi y t qun vo nh chu tang vua c 3 ngy, b Ph chnh i thn l Nguyn Vn Tng, Tn Tht Thuyt ph i m n lp Lng quc cng (tc nay chp l Ph ). Nhng vic ln lt ph lp ny ph chp t k (ngy mng 3 thng 8 ma thu, ngy Canh Tut t yn linh cu vua Dc tng Anh hong in Ha Khim trong Khim cung. Vua tun theo di mng ring qun quan x ngoi Cu v khim, cng gi l Dng Thin ng hu chc cn thn.

Ngy inh Su 30 thng 10, Vn Tng v Thuyt li bn b Lng quc cng, bn hp cc nh thn rc nh vua v bi yt in tch in quan canh v tu trnh v ngha nghnh lp.

Vua ni : Ta cn non tr, s khng kham ni cng vic. Hai ngi li tu rng : l ca Tin , nay l mnh tri, xin ngh ly tn miu X tc lm trng. Tc th cng vi tn nhn v nh thn tu xin ch Thi hong Thi hu T D b Lng quc cng, rc ngi vo ni ngi hong , k tha chnh thng.

Ngy Mu Dn mng 1 thng 11, nin hiu T c th 36, nm Qu Mi [1883], tin l t in trc linh tc in Ha Khim, Hi Ninh qun cng l Min Tng knh lm l thay (khi y nghi ch v vic i tang, vng lnh Ch u tun y l trc thi hnh). Hm y vua mc o thu con mng n in Cn Chnh, ly nhn t ngc n vng truyn quc. (V khi m cu long, o bo vng v ai ngc ch cha xong, n ni khng mc o bo, tn tn 3 ngy ri cng vn mc o thu con mng). Vic l lm xong, qun thn dng t Kim tin khuyn mi ln ngi.

Sch vn chp rng :

Vng v u, mng thy nc sang hi thi.

Hong tr dng php, tin nh tri sng phng ng.

Chn ngc ng theo((1) ni c ln ngi vua, do in S Vn vng chn ngc cho cc con vo ly, ngi con no ng ng ch ngc chn y th cho lm vua (xem kinh Xun Thu).1).

Ci rng thy li((2) ni vua cht ; theo in vua Hong ci rng ln tri (xem Tam Hong k).2).

Knh ngh : Hong t Dng Thin ng in h :

T tri thng tu. Tnh nt nguyn lng. Dy ly iu lnh, Tin nh lng kn chn. Nh m nt tt, thin h n i nghe tin. Tri li sng, sao li ngi, im tt lng theo nh mi. Dn cng theo, tri cng gip, Phc lnh sm n xun v.

Nay vng ch Thi hong Thi hu T D, cho in h ni ngi, truyn lnh knh co linh ta. in Cn Chnh, vng lnh n t truyn quc. Ngi tri nh, nay mng i ngha sng ri. Ngai bu thuc v, u ni bang gia Phc y. Trn ng hong o, tit ng sang, va thng nht dng((1) Thng 11 l tit ng ch, m kh gn ht, bt u dng kh mi chm, tc l thng nht dng (theo ngha qu Phc Kinh Dch).1). Trong chn thanh cung, qu cn ng ng ho tam sch((2) Theo ngha Kinh Dch, 3 ln gieo qu m cu c qu Cn, l con trai.2). Bn ti vng sch dng tu tn hiu Hong .

Ci mong : ni nghip gian nan ca Lit thnh, th n gio dc ca Tin hong. Vng thnh m thun lng dn. Gi dao ((3) Bc qu trng nh ngc dao.3) m ln ngi bu. Ngy tng c thnh, tha lng dn ca ngi Khi mun phng. Rng m cng xa, gi nghip ln lu bn Chu n vn i.

Vng lnh m hm kim qu((4) Hm vng t nh Thi miu.4), duyt li 20 ch thnh ch trong s vng, ly ch th t (trn ch nht di thin)((5) Ch Ho.5) dng lm tn hy ca vua v ly hai ch tn mi, tn c ban trc y, lm tn t). L xong, knh co linh din in Ha Khim, tu ln Thi hong Thi hu T D v Khim hong hu Hc phi, sai quan knh co lit miu, u ban lnh ch b co cho khp trong, ngoi.

Li sai quan trc ngy lm l tn quang((6) Ngy ln ngi vua.6). Knh co linh ta v cc ni Giao, Miu, X tc, tu ti Thi hong Thi hu T D, Khim hong hu Hc phi.

Ngy Canh Thn, ln ngi Hong in Thi Ha, ly sang nm l nm Gip Thn lm nin hiu Kin Phc th nht.

Ban n chiu cho trong, ngoi gm 26 iu. Chiu rng : Trm ngh : Thin h rt to, ngi vua rt trng, phi ngi ti c hn i ri sau mi c th lm vic c. Vua Thi Gip nh Thng, vua Thnh Vng nh Chu u l tui nh ln ngi, nhng bit di n in ngha, vng ch nhn, nga sau, rn trc, cui cng hai vua y mi lm nn c vua gii ca nh Thng, nh Chu. Cng nghip chp s sch, ting thm cn mi. Nh nc ta thn truyn, thnh ni hn 200 nm, c hu nhn su, ngi u nghe bit, cng c chi li, li c nm. c Hong kho Tin hong ta l bc thin t minh trit, vng thnh mnh ca ba vua((1) Ba vua : Gia Long, Minh Mnh, Thiu Tr.1), trong sa vic nc, ngoi chng qun th, au u bn lng, trong khong 36 nm sing lo thng nh mt ngy, th kho yn hnh, bo v cho chng ta l nhng k sinh sau. ng trn y hy vng th gi Thn, ngy 16 thng 6 nm nay, Ngi ci rng ln chu tri. Than i ! au thay ! Ci cung ri nh H((2) in vua Hong cht nh H. (Xem s Tam hong k ca Trung Quc).2) tr thnh mt mi vnh cm, nh n n trch, hang ni ku thng ! theo Ch ca Thi hong Thi hu T D chun cho Lng quc cng ln ni ngi, v lc ny nhiu vic, nc cn c vua ln tui, mi c th gnh vc c. Ng u mi c 4 thng, lm nhiu iu lm tri. Nay hong thn vng cng, Tn nhn ph, Ph chnh i thn v vn v trm quan ng thanh em vic tu ln cho rng trm l con nh ca Tin hong , xin ni ngi gi mi ln, knh vng Ch y cho. Trm ngh : Ngi ln khng th b khng lu c, nn khng dm khng nga theo Ch, ci chiu lng dn c, lc gi lnh Canh Thn ngy mng 3 thng ny ln ngi Hong in Thi Ha, k sang nm Gip Thn lm nm Kin Phc th nht. Ta thy ta tui hy cn nh, tr lc cha , kin thc cha rng, s mnh gnh vc cha xng ! V v lo u ! Gan rut nh t. Hung li thi s kh khn, ngoi bin rt gp ! Lm sao cho yn trm h, thu phc c ngi xa. Lm sao gi vng gc nn, cho th nc c mnh ? Ngh ri li ngh, n ng khng yn ! Ch t nm np lo s nh gim trn bng mng, vc su ! Ni gi lm lng, nga nh n tri t t tin thng oi, v Phc tha ca Tin hong dnh li sau, thn m tm lng, xa thao c tt. Gn th c thn hun k thc t hu 2 - 3 i thn gip cho ta nhng iu cha bit ti, v n ta trong lc gian nan, cng vi cc thn cng ln nh ngoi qun trong triu, t d trung lng, ht lng vi nh vua, th mt ngi, ng hu trn lm v vang c nghip gian nan ca lit thnh v n ph thc gio dc ca Tin ; di c th tha thip lng mong i ca thn dn, m t Nh nc vng yn nh ni Thi Sn, bn thch. l lng ta mong lm, thc Phc c cho thin h. Vy c cc iu ban n ghi by sau ny :

1. n X tc, miu Lch i vng v Vn miu, V miu, miu thnh hong, miu Thnh hong vi cc thn k trong t in u t mt n.

2. Sng to ni ln cc a phng u t 1 n.

3. Nhng thn vng, qun vng, thn cng, quc cng, qun cng hong thn, Tn nhn ph u gia thng c th bc.

4. Cc qun th Bc K u gia thng c th bc.

5. Cc thn vng, qun vng, thn cng, quc cng, qun cng Kinh t chnh t phm tr ln, ngoi t tng tam phm tr ln v cc quan ti Kinh ng phm n quan, cc tnh n st s, qun o, cc o, ngi no di tn hin khng c eo gi ging, u thng qun cng gia 1 cp, cn vn t chnh tht phm tr ln cc b, vin, t, cc chnh nhu, chnh tht phm tr ln, ngoi t tng lc phm tr ln v tri huyn th tri chu, v t hin ng lm sut i tr ln, u thng gia 1 cp tm thng.

6. Quan vin ln nh ngoi Kinh c ging lu, cch lu, khng k ti cng hay ti t v khng chun tra xt, phn ging 5 cp tr ln th i ging 3 cp, ging 4 cp i ging 2 cp, ging 3 cp i ging 1 cp, ging 1 - 2 cp y u cho khai phc, cch lu y i ging 4 cp u lu lm vic.

7. Quan vin ngoi Kinh t tht phm n cu phm, ai cha d gia cp v khai phc y u thng cho 2 thng lng tin.

8. Cc c nhn, tn sinh, m sinh, gim sinh, hc sinh theo hc Gim v c nhn, v c, t ti, s nhn c ngch hnh tu, hu b, u thng cho 1 thng tin lng.

9. V nhp lu th li cc nha trong Kinh v 2 tha ty ph Tha Thin, 2 ty Phin, Nit cc tnh ngoi, u thng mt thng lng, cn d cc ty li tp ngch nh thuc li l sinh, y sinh, thy thuc cha voi, thy ph thy, ngi xem thi tit, khng k trong Kinh hay ngoi Kinh v c lng hay khng lng cng cc nha li ph huyn, u thng cho na thng lng tin.

10. Cc sc chnh ngch bin binh v th cc cc Kinh, lnh trm Kinh v dn th l c chi tin lng nh l, th hin ti ng lm vic, u thng tin lng mt thng, cn cc binh phu tp ngch v nhng ngi hng m cc trm, u thng na thng tin lng.

11. Nm Kin Phc th nht, cc l thu tin thc v rung t, inh in cc a phng u rng cho tha np. Duy nay qun nhu cn nhiu, vy sang nm ni no c tha c 10 thnh thu l, nn chia lm 4 nm, nm u v nm th hai, mi nm u min 3 thnh, nm th ba, nm th t, mi nm u min 2 thnh.

12. L cc h bit np cc a phng, khng phi np thu thn, hng trng u thng cho mi ngi 1 quan 2 tin, nhn inh gi m, u thng cp cho mt na.

13. Cui thng chp nm T c th 35 tr v trc, cc l thu sn vt tin thc ca dn cn thiu cc a phng hay s tin thc bn cho vay ca Nh nc m cha np thanh, u rng cho tha min ; ngoi ra nhng khon tnh li bin thu, gim khin, huy hoc th khng l ny.

14. Ph Cam L Qung Tr, ph Trn Man Thanh Ha, 4 ph Chn Ninh, Trn nh, Trn Tnh, Trn Ninh Ngh An, cng vi 2 huyn Cam Mn, Cam Ct mi thuc v ph c Th H Tnh v dn Th cc ph huyn c s bc ng np nm Kin Phc th nht bao nhiu, chun cho gim i 5 phn 10, v thu l thiu t nm T c th 35 tr v trc l bao nhiu, u cho min ht.

15. Cc v thn k thng quc u gia phong tng c bc. (Sau chun cho cc chnh thn linh ng cha c phong tng, th vng tu xt, cn cc v c phong tng ri th bt i.

16. L khoa thi Hng v hng vn, th dng nm T, Ng, Mo, Du. L khoa thi Hi th ly 4 nm Thn, Tut, Su, Mi c hnh. Nay chun cho nm Kin Phc th nht l Gip Thn th m n khoa thi Hng, vo nm th 2 (t Du) n khoa thi Hi v ma xun sang nm.

17. L thi Hng Kinh, v hng quan v th dng cc nm T, Ng, Mo, Du c hnh. Nay chun cho nm Kin Phc th nht Gip Thn m n khoa thi Hng v, nm th 2 t Du ma h m n khoa thi Hi v.

18. Cc a phng c ngi ti phm u trng v trong Kinh ngoi qun c nhng ngi ging binh th, tho ngh v, ti sc hn ngi v nhng k s n dt trong rng ni, chun cho thng ty y xt hch tu ln s liu lc dng.

19. Quan vin trong ngoi x phn pht bng, khng k tn ti cng hay l ti t, cng khng chun cho tra xt, u cho min.

20. Quan vin vn, v trc b li phi cch bi, v t ng phm tr ln v vn t lc tht phm, gin hoc c tin s, c nhn xut thn, tr thc ngi no c ti trng v tham tang, v tui 70 tr ln, khng k na, cn u do 2 b Li, Binh phn bit lm s tu ln, ch Ch xt cho b dng.

21. Nhng nhn vin b li, c pht i hiu lc sung lm binh, chun cho thng ty v qun vin y u em tnh ti n c v vin y b can t trc, xem nay c c gng hay khng, lm s t b (vn t b Li, v t b Binh), ch tu xung n thi hnh.

22. Trc lc tinh m sng ngy 3 thng 11 nm T c th 36, phm ai phm t cc ti qun lu tr xung, tr quan thip vo ti gic cp do cc nha vn hnh Kinh hay ngoi cc tnh xt k, nhng ngoi ra nhng tn phm ch l hung c, c lm th khng nn k n, cn cc n khng k kt hay cha kt, u cho khoan min bung tha.

23. Phm cho n n bi tang vt cha xong, tr v c tnh trng xm khuy ngoi, cn Kinh chun do b Hnh, ngoi cc tnh do thng ty tnh y, u em nhng n c can phi v s tang vt nn bi, ng s tu ln, lng cho khoan gim.

24. Ty tam php nm nay, ng s k nhng l n xt v ma thu, trnh nh thn thm li, nay chun cho min nh thm mt ln, duy trong c n no, tnh c th tha c, chun cho nh thn trch ra dng tu ch Ch khoan gim.

25. Nguyn phn sp an tr nhng ngi Man, ngi Lp lm dn, lm n t cc tnh Hu k v pha Nam, tr ngi no thnh sn nghip, tnh nguyn xin lu li nn cho, ngoi cn d, u c th, v qu c yn nghip.

26. T sng tinh m ngy mng 3 thng 11 nm T c th 36 tr v trc, phm nhng ngi thn thuc b ti ly, ngi chnh phm em x tr, hay b git ngm ri th thn thuc ngi y khng k l bt giam hay ra th cha, chun cho u min phi chu ti ly.

Than i ! Kinh Th ni rng : Nh vua dng ln ngi, thu lm Phc ban cho dn chng. l bc vng gi th theo o ca tri t vy. Kinh Thi ni rng : Sm hm xy dng mnh ln cho thn mt, i, ni sng ct lng mnh. l s thc ca nh vua, dng sa sang c vy. Ta nay cng hng ngy c gng m thi. Vy c bit bo co khp ni, khin cho mi ngi u nghe bit. Khm th.

Chiu th ban xung, trong ngoi xem thy u hn h mng ni : Nh m hin lng, chnh l con ca vua ta. Chng ai l chng mong c thi bnh vy.

Sai Hu tn nhn ph Tn nhn Gia Hng qun vng l Hng Hu sung lm Ph chnh i thn. (Trc y hong thn, tn nhn, nh thn tu ni : Hin nay cng vic nng n kh nhc, t qun tui nh ln ngi, cn c nhng bc thn thn trng hu, lo luyn gip , mi mong trn vn (v nn mi c lnh ny).

Sai cc nha b, cc, t nay tr i, phi c mnh giy tu. (Tr ra nhng s sch, n, tp do cc nha phiu ngh trnh duyt vi ngoi nhng cng vic khng qu ng, khng nn Phc duyt). Trc phi tu by vi Ph chnh thn thn Gia Hng qun vng l Hng Hu v Ph chnh i thn kim sung C mt vin i thn, Thi t, Thi ph, th Vn Minh in i hc s, lnh Thng th b H tc K V hu Nguyn Vn Tng, in tin tng qun Hip bin i hc s lnh b Thng th Li tc V Chnh b Tn Tht Thuyt vng duyt ri sau s tu ln vua. ( l knh theo l c ca Dc tng Anh hong khi mi ln ngi chun y cho lm).

Li chun cho Nguyn Vn Tng kim qun Khm thin gim, Tng ti Quc s qun, chun cho th Cng b Thng th l on Vn Hi kim qun st vin (nguyn trc H Vn Quan kim qun), T tham tri b Binh v H Vn Quan ci th lm T tham tri b Cng, th T tham tri b Cng l Tn Tht Phin i lm th T tham tri b Binh, nguyn th Hu tham tri b Cng l Nguyn Thnh (nguyn trc can vic thng thuyt khng c cng trng, ngoi ch xt, n nay i n c tha, vin theo l trc c gim) i lm th Hu tham tri b Li. Cn bao nhiu th c kim bin, nhng bin, ci bin, ci th, ci lnh t Hong Hu Thng n bn Nguyn Hu Thng gm c 11 ngi l :

(Quang lc T khanh sung bin Cc v l Hong Hu Thng kim Tham bin C mt vin v ; Hng l T khanh, bin l b H i sang cc nc phng ng v l Nguyn Thng Phin vn lm Bin l nh c. (Nguyn Thng Phin theo chp t k u ly nguyn danh l Nguyn Phin, n nm Thnh Thi th 4 vng chu ph thm cho ch thng na). Nguyn Thi bc T khanh lnh chc Ph tha ph Tha Thin l Nguyn Hm Quang ci lm Bin l b Binh. Quang lc t Thiu khanh bin l b L l L i i lm Bin l b Binh. Th ging hc s, bin l b Binh l Phm Thanh Thc i lm Bin l b L. Th c lnh Ph tha ph Tha Thin l L Thanh i lm Hng l t Thiu khanh, sung lm Kinh l thy s Ph hip l. Th ging hc s, Tham bin Tha Thin ph v l inh Vit Tn i lnh Ph tha ph y. Ph m y l ng Huy Ct ci th lm Th c hc s. Thi bc t thiu khanh, lnh n st Bnh nh l H Thc Qun u sung lm Tham bin Tha Thin ph v. Li khoa Chng n Cp s trung l L Don ci th lm Th c, lnh n st Bnh nh. Th Hng l t Thiu khanh Bin l b Binh Nguyn Hu Thng ci th chc Th c, lnh n st Qung Tr, u d rng v nn chnh tr bui u cn cn nhc ti nng m thin chuyn cho xng ng).

Ngy Nhm Ng, ngy sinh nht ca b phi v in Hiu T, sai hong thn tc cng thay vua lm l. (Lc y c tu chun : Gia hai k i tang th cc dp l sinh nht ca cc v cc tn in u phi hong thn tc cng knh thay).

Ngy Qu Mi, vua i m cu long, mc o hong bo, mang ai ngc, cm ngc trn khu thn ti Triu miu, Thi miu ; ngy Gip Thn, vua thn ti Hng miu, Th miu knh, lm l t yt. (Sau l ng quang, theo l, c l t yt).

Mt ngy sau, vua mc l phc ti cung Gia Th, vin Hc phi lm l t yt. Khim hong hu vng trc in Ha Khim, ng i hi xa, sai Thi gim mc l phc knh n n Khim ng tu t.

Vua tun theo di chc (miu hiu ch c gi l tn ch khng c gi l t) v bn di Tn nhn ph cng nh thn bn bc, chun ci miu hiu Tin trc gi l Thnh t (nguyn do vua Ph t cho) nay i l Dc tng. Li sai quan hu ty chn ngy tt d ngh cc vic cn lm, do hong thn cng lm l co trc vo ngy t Du thng y. Ri i n ngy mi knh lm l dng ln (xem bn di).

Ngy Bnh Tut, sai Gia Hng qun vng Hng Hu knh ti in Ha Khim thay vua lm l bi yt. (L phc loi nht hin, l phm : nh l n tin). L t yt xong, thng cho cc vin chp s h tng cho n nhn vin, binh lnh cc loi tin, vng, bc v cp k c th bc khc nhau.

Sau li sai quan tn tht knh v Nguyn miu ( Thanh Ha), miu Trng quc cng (cng Thanh Ha) t co. Ngy hm y vua mc ct phc, ng ra in Vn Minh nghe chnh s, cc quan thnh phc, xu bi chu hu. (Lc ny quan ph chnh tu chun : Trong 3 nm quc tang, cc l mng, triu, yn trong dp rm, mng mt u nh bi, ht tang mi ng ra chnh in nghe chnh s thy nh thng l).

Ngy K Su, c kim sch. (Ln ny ln ngi cha kp c, n nay mi chn ngy tt c ra, ngy 15 thng sau knh dng ln).

D cho cc hong thn vng cng t nay tr i, h c triu ban, khnh in u min xu bi t r s u l i vi bc vng cng.

Ri li c li tu rng : Tri t ra vua, khp nc u l b ti, th b trn ct phi cung knh, xin cho nhng v tui t 60 tr ln c min ly, cn nhng ngi khc u theo l, nh th mi yn lng c. Nh vua chun y li tu y.

Chun cho (ty) Thng bc trong C mt vin em vic l ng quang xong, vit th bo cho Cng s Php l Sm-b ng ta chuyn t cho sy ph ca Php Gia nh, bo co v Quc trng nc Php.

Chun cho cc vin ging cch i b v cc cng t c nhn, t ti, m sinh, dng t((1) Dng t : tc l nhim t, sau v king tn T c l Hng Nhim, nn i l dng t.1), vin t tnh nguyn do cc B ty phi, c cp tin, go c th bc. (T ng phm tr ln, mi thng tin 4 chui t lc, tht, bt phm tr xung 3 chui cha c phm hm th 2 chui, cn go u 1 phng).

Ra n ban cho hong thn vng cng cho ti cc chi tn tht xa 3.460 lng bch kim (ngoi n chiu).

Ra n ban tin cho ngi ngoi thch l Nguyn Vn L v thn An c c th bc. (Nguyn qun ca Hc phi thn An c tnh Vnh Long. Nay Vn L l chu ch tn phng s t ng, ng x Dng Xun, ph Tha Thin, cho Nguyn Vn L 200 chui, thn An c 100, sau hi ngi thn y hin khng c ai Kinh , tin thng bn li i).

Chun cho quan ty Thng bc, vin C mt sang ch quan Khm s Php l Sam-b thng thuyt v vic i li trn bin. Quan Php t ma thu nm y ti ca bin Thun An i cho tu ca h vo thng xuyn 2 - 3 chic v 3.400 lnh phong b ca bin, thuyn bun nc ngoi khng c ra vo. Nhng chic thuyn ng ca ta dng li ca bin Nng, Qung Nam, th tt c kh gii my mc u b h tch thu. H li em tu qua li hi phn Nam, Bc tun phng ng bin, cho nn nh vua chun cho i thng thuyt vi s ca Php, xin cho cc thuyn ra vo ca Thun m c treo c hiu ca ta, th quan Php ghi ly v cho i. Li sai ra lnh cho ph Tha Thin np s thc (trc y ch phi chit np) v cc tnh k, trc iu ha s thc ln cho nhau (khi c ma) gim bt vic vn chuyn qua li.

Chun cho bn Nh ng th v Nguyn Duy Thin, Ng ng th v L Vn Qu, gm 16 ngi phi ging cch cp bc khc nhau. Quan ph chnh tu rng : Nhng ngi hu cn cn quen vic v chm ch, bn ny hoc khng chm ch, hoc t tui, khng tho vic nn cho c ging b hoc cch v lm dn thng.

Chun cho cc vin quan trn th cc x m b thua, hin can ti phi ngh x nh quan tnh H Ni (ma xun nm ngoi), tnh Nam nh (ma xun nm nay), Hi Dng (ma h nm nay), Thun An, Hi Phng (ma thu nm nay), u c gia n khoan gim c th bc (v c ln y ng li chin hay ha cha xc nh, tnh hnh din bin qu bt ng, vic phng th c kh khn, nn ra c n gim ti n mc thp nht. Nguyn c H Ni l L Vn Trinh, Tun ph Hong Hu Xng, n st l Tn Tht B, cc quan Chnh, Ph lnh binh l L Trc, H Nh L, Nguyn nh ng. Nguyn Tng c Nam nh l V Trng Bnh, Tn l Nguyn Chnh, B chnh ng S Vnh, Chnh, Ph lnh binh Tn Tht Vu, L Trung Cng u cch chc, phi i hiu lc. Cc vin sut qun th ng t chc Thnh th y V Vn Lch, Tn Tht Bn, cho n chc Qun sut Nguyn Thnh, Mai Vn Thng, Dng c V, Nguyn c Tnh v.v gm hn 140 tn u cch chc lu. Duy c vin nguyn B chnh H Ni l Phan Vn Tuyn, ln y li b thnh trn trc th cch v lm dn thng, phi chu sai dch. Cn nh v n Hi Dng th cn xem li, ch c vin n st s L M Khi ln y i tr ra tnh mi, c him khch vi cc quan tnh, hin nay v Kinh i ti, chun ging xung 3 cp, iu b. Nguyn Thun An, Hi Phng tr th Tham bin l inh Vit Tn, Bang bin Nguyn Hu Thi, Tiu ph s Nguyn Ngon, Bin l Nguyn Hu Thng l chc T t L Chu (Qung Nam), Tham bin ng ch Khim((1) Nguyn bn vit l Kim, l do king tn lng T c, nay cha li cho ng.1), Bang bin Lu Cung, V Vn V, ng n Ha Thc cch con sng ln, u min ngh. Cc vin sai i thng thuyt l Tham tri Nguyn Thnh sai i ln trc, khng c vic v 7 vin chuyn c thy vn em 2 chic thuyn ng im Dng v Tnh Hi i, b v chm, l L Vn Chiu, Trn Hu Diu v.v th ging 2 cp lu. Cc vin phi i thng thuyt ln sau khng nn cng cn g l Bin l Phm Nh Xng v vin phi i ln sau n n L Chu m khng bit cu ng l Hu qun Nguyn Hanh, u ging 1 cp, lu. Bang bin Nguyn Vn C, Qun vin H nh gm 8 vin ch chuyn gi Thit Long, khng bit phi hp nh gic u ging 3 cp, lu. Bang bin L nh Xun, Tham bin Trng Vn gm 42 vin, chia gi ly bn phi phng n cc x Hi i, Cp Chu, Trn Lng, Thi Dng... hoc l khng c th c, hoc l khng cu ng c, u cch chc lu).

Nguyn Tng c H - Ninh l Hong Diu ln y t tit cng vi thnh, chun cho gi nguyn chc hm, li cho chp ngay vo s ghi nhng ngi th n Trung ngha biu dng. (Hong Diu trc c vua tng l ban lnh t, cc quan H Nam b cch chc hiu lc, ch c H Nh L v sau v vic khc m cht, cn li ln lt u c khai phc, Phan Vn Tuyn cng i n c khai phc C nhn).

Lun v nhng ngi c cng lao nghnh lp v nhng ngi lm vic mn cn, ct nhc vin Th ging Bin l b L l ng ch Khim ln lm Th lang b Binh, phong tc nam, thng cho huy chng "Long vn kh hi" hng nht bng mt ng tin vng v di eo. Li t Chu nh K, Tn Tht Phin, Hong Hu Thng cho n bn Ph v y lnh Nh ng Nguyn H v.v.... c gia hm thc th, thng th, u thng cp k v cho tin vng gm 39 ngi. Ngoi ra cc chc qun sut, cho n binh inh, anh danh, v c, gio dng c thng trt u thng ngn tin c th bc. Nhng vic y u theo s sp xp v ngh ca Tn Tht Thuyt, Nguyn Vn Tng m lm.

Phin k ring : ng ch Khim trc c chin cng, nay c d vo vic gian kh nng n, nn gia thng c bit. Tham tri b H l Chu nh K c tham d vic ny (cc vin di y u th) gia hm Chnh nh phm ; th Tham tri b Binh l Tn Tht Phin c thc th Quang lc T khanh sung bin Ni cc. Tham bin C mt vin Hong Hu Thng thng th Th lang, ti th Tham tri, vn sung chc Thiu khanh Hng l t. Bin l b Li Tn Tht Trit thng th Hng l T khanh, ti th Th lang ; Hng l t Thiu khanh bin l Binh b L i thng th Quang lc T khanh, vn Bin l Th c. Bin l b Cng l Trng Vn thng th Quang lc T khanh, ci Bin l b Binh 6 vin k trn c thng huy chng "Long vn kh hi" hng nht bng 1 ng tin vng cng di eo. Hng l T khanh Bin l b v Nguyn Thng Phin (b H), Nguyn Vn Thy (b L), u thng th Quang lc T khanh. Quang lc t Thiu khanh sung bin b cc v inh Nho in (b Hnh), T Thc Dnh (Ni cc) u thng th Hng l T khanh ; Hng l t Thiu khanh L Thanh (Ph hip l Thy s), L Duy Thy (Tham bin Ni cc), u thng th Hng l T khanh. Vin Nguyn Hu Thng mi lnh chc n st Qung Tr nay c thc th. By vin k trn u gia thng mt ng loi tin vng trn nhng l hng 2. Tham tri b Hnh l Phm Bnh, Th lang b L l Lng Thnh, u gia thng qun cng 2 cp, mt ng tin hng nht. Bin l b Li Nguyn nh Tip, Bin l b H L nh He, Bin l b H Phm Thanh Thc u gia thng qun cng 1 cp, mt ng tin hng nh. Tham tri b L Nguyn Vn Thy, gia hm Chnh nh phm ; Hng l t Thiu khanh Bin l b H l H L, thng th Hng l T khanh (Vn Thy v L ln ny khng tham d nn khng c thng tin vng). Vin Chng ph Tin qun Tn Tht Th c gia thng qun cng 1 cp ; thng Hu qun Nguyn Hanh gia qun cng 2 cp. Thng ch lnh Hu qun thng H Hin thng th thng. Th V lm T dc Thng ch inh T Lng c thc th. Th Kinh thnh c V Vn c c thc th, li gia hm thng. Chng v quyn Chng dinh Long v Nguyn Hu Ngon thng th Thng ch. V y lnh Kinh thnh Ph c Trn Xun Son c thng th l Chng v. By vin trn u c thng 1 ng tin vng hng nht. Lnh Chng v Mai Vn Ngh gia qun cng 2 cp. Lnh Chng v Trnh Lc, th Chng v Nguyn nh Bn, V y quyn Chng dinh H oai l Nguyn Vn Ct u gia qun cng 1 cp. Bn vin trn u c thng mi vin 1 ng tin vng loi nh. Quyn Chng trung qun Trng Vn Hng, c Tha Thin Tn Tht Hn, quyn Chng t qun Tn Tht Trang, Cm y Chng v L Vn Bng, u thng gia 1 cp v mi ngi 1 ng tin vng hng nh. Quyn n Chng doanh Trn Vn C, V y sung Hip lnh Tng Phc Tip, Hu Li, u thng th Chng v. Hu Li c tham d ti hnh, nn gia thng 1 ng tin vng hng nh. Ph v y lnh Nh ng Nguyn H thng th V y, gia thng 1 ng tin vng loi nh, cn nh cc vin qun sut c tham d ti hnh u thng mt trt. Qun vin th gia thng mt ng loi tin bc Ng Phc. Sut vin th thng mt ng bc 2 rng hng trung (song long trung hng). Cc binh lnh c tham d ti hnh, mi ngi c thng 3 chui tin ; mi ngi ti ng 2 chui ; Anh danh, v c mi ngi 4 chui ; Gio dng mi ngi 3 chui 5 mch.

Ban cho Ph chnh thn thn l Gia Hng qun vng Hng Hu mt ng tin vng hng to (c ch) "Vn th vnh li" (Mun i nh mi) v mt ci nhn vng, mt khm ht kim cng mt mo, hai v i thn Ph chnh l Thi t Thi ph th Vn Minh in i hc s lnh Thng th b H, K V hu Nguyn Vn Tng v in tin tng qun Hip bin i hc s lnh Thng th b Binh, V Chnh b Tn Tht Thuyt, mi ngi mt ng tin vng loi y.

Tc qun vng ca Hng Hu, nguyn t ngy thng 6 nm y c vua Ph phong cho, n y chun cho ci, ly thng y th phong (sch vn ghi ngy 23 thng 11), sau li tn phong l Nht t vng (cao hn tc vng c gm 2 ch Gia hng). Vn Tng v Thuyt cng chun ngh gia hm tng tc, giao cho Ni cc Phc bin (tc hm ca 2 vin i thn ny lc y cng nguyn do vua Ph phong cho t thng 6 nm y. Sau 2 i thn xin chun trut i, li chun gia phong, u xem chp di, vo thng 2 nm Kin Phc nguyn nin).

Cho th Th lang b Li Tn Tht Trit ci lnh Tun ph Tr - Bnh (Qung Tr, Qung Bnh). Nguyn th ph l inh Nho Quang, thng trc iu i Hng Yn.

Sai bn nh in l tn tn hong thi hu, hong thi phi v lm sch vng, trin vng. Lc ny cc bc hong thn vng cng v nh thn cng dng li tu xin theo di chiu, tn tn Khim hong hu ln lm Hong thi hu v tn Hc phi lm Hong thi phi. Nh vua em li y tu ln v c Ch ca Thi hong Thi hu T D chun y, nn mi ra mnh y.

Li D ni rng : "Tn l ca hu v l do ngha m c. Thnh mu Trung phi ca ta c sng ngang Mt Tri, snh phi cng Thng . Nm gi c nhn t nhu thun, trn tha hoan phng, di sut tn ng gip hong kho ta trong 36 nm tri. Gio ha b trong snh vi C Sn, C T((1) C Sn, C T : hai b hong hu gii i nh Chu.1). Hong mu ta l Hc phi bm tnh t tng, thc hnh nhn hu, tha mnh hong kho ta nui dy ta t nh n trng thnh. Nay ta vng chu ph thc, ly thin h nui dng t thn, cng l mt cch tn knh. Trm bo b L bn r cc in l, tu ln i trm quyt nh, Hu ty ch to trc kim sch, kim bo, i trm knh duyt, n ngy s c hnh nghi thc long trng tha lng hiu knh ca trm v ph hp vi s knh ng lng ca vn h". Sau bn dng li tu xin vng Ch n ti sau khi mn tang s c hnh (n thng 8 nm t Du tc Hm Nghi nguyn nin).

(Khi vua Cnh tng Thun hong ln ngi, chun cho dng vic sch phong huy hiu cho Hong thi phi, v th ca Hc phi cng nh c. Nm ng Khnh th hai, thng 9, c cch tn tn Khim hong hu lm Trang Hong thi hu).

L Vn th khnh tit vo ngy 2 thng ging.

Hong thi phi Din Xun khnh tit (ngy 12 thng ging l ngy sinh ca Hc phi, knh vng ngh chun ly 2 ch Din Xun ghi tit sinh nht, ly cc ch p trong cu Ngc hi th cm trung din xun cc. u chun chiu theo l knh in vo ch bn trn t lch mi (in bng son).

Li v tit Vn th va ng vo trong 3 ngy Nguyn n, Nh nc v dn chng cng t tt phi cn c tht sc vt, cho nn min lnh cm st sinh (n thng 8 nm t Du, tit Din xun cng b bt).

D khin vin Thng c qun th Bc K ng Sn Ty l Hong T Vim, Tng c Ninh - Thi kim Th v Trng Quang n, c Ng Tt Ninh, L Vn H, Nguyn Vn Ch, Tn l Lng Quy Chnh, Tn tng Nguyn Thin Thut v.v... u thoi trit v Kinh. Nc Thanh ban u t sau khi quan Php nh thnh Chim H, h ln lt phi dinh on n ng n cc tnh bin gii ven ni a v hai tnh Sn (Ty), Bc (Ninh), tuy ni rng lm thanh vin cho lc lng ta Bc K, nhng k thc l t bo v vng phn du ca h thi. Ma thu nm nay, thuyn Php n nh ca Thun. Vua Hip Ha bo quan cc tnh u trit thoi binh dng, nhng quan cc tnh cn lm bn tr cho qun Thanh. (Quan C mt vin cho rng nc ta gia hai nc ln, i vi nh Thanh th l k phin phc ngn nm, theo ngha khng nn on tuyt. M i vi Php th li l nc xa la gn, th buc khng th ng c, chi bng c ng trung lp, i hai nc hnh ng thi).

n lc ny, Ton quyn Php l Ra-mng (trc y c khi dch l H-a-mng), hai ln gi th v cho vin Khm s Kinh l Sam-b ni rng nc y nh nh qun Thanh, xin ch th r cho quan nc ta khng c php thng lng vi qun Thanh, nu k no lu li gip qun Thanh phi coi l tri mnh triu nh. H li k ra cc quan ng cc tnh Sn, Bc (quan ng a phng l Hong T Vim, Lng Quy Chnh, Ng Tt Ninh, L Vn H, Nguyn Vn Ch, Nguyn Thin Thut ; quan tnh l Trng Quang n, Nguyn nh Nhun, Nguyn Tu, Nguyn Ngc Chn, Nguyn Vn Gip, Tn Tht Vnh) v i cng khai cch chc nhng ngi y. Quan Khm sai Nguyn Trng Hp gn y li ni thm l "chp nhn tai ha nn chn ci no nh", xin triu bn Hong T Vim v Kinh cho quan Php t lo liu, ng hu sinh s ra. Sau quan C mt vin tu xin c gi l ca mnh tr li bc i hi ca h, m li trit hi bn Hong T Vim ngn chn li ni ca ngi ta.

(Li tu trnh by rng : Nc chng ta vi nc Thanh vn c tnh giao ho c, gn y qun lnh ca h sang ng, cc quan tnh Sn, Bc cng kh ngn gi. Hai vin tnh thn nh nh Nhun, Quang n l quan gi t, khng phi l v thng ng vi qun Thanh m t ra. T Vim sau ln ging ha y cng trit thoi v tnh Sn (nguyn tr n Thc Luyn, mi ri tin gi H Ni, nay li v Sn Ty) nguyn khng phi l tri mnh triu nh. Nay nu em 2 vin quan kt ti l tri mnh triu nh v yt co cch chc th tht phi l tri tnh. Xin nm ly l m Phc p cho h. Li ni : "Nu th th em cc vin quan ng qun m cch chc th s khng ly g tha mn lng ngi, ch c qu s ly lm iu nhc i nhc li nhiu ln m thi. Tr Nguyn nh Nhun, Nguyn Vn Gip, Tn Tht Vnh tnh Sn ; Nguyn Tu, Nguyn Ngc Chn, Nguyn Vn Ch tnh Bc, l cc tnh thn cn lu li lm vic tnh, s cn li nh Hong T Vim u l kim vic qun th. Trng Quang n, Ng Tt Ninh, Lng Quy Chnh, Nguyn Thin Thut, L Vn H u nn trit hi v Kinh. Nu khng chu v, l tri mnh triu nh, lp tc trng tr, th mi ng ti ca h. Nu qu quan phi qun tin cng h, m c phm n nhng vin y, th bn quc cng khng xt n. Nu nhng vin y c v c g m tr tr khng v Kinh c, th mt mt phi tu, mt mt Phc trnh cho qu quan Khm sai tng trnh ln qu quan Ton quyn c bit". Gp em cc y tr li cho h, xem h nh th no ri s liu).

Nh vua chp nhn kin . Quan C mt vin lp tc tun theo Phc p, quan Khm s cng ng thun, v vy mi c D y. (Sau , cc quan cc tnh y vn lm bn tr cho cc doanh tri qun Thanh, cho n khi quan Php phi ti chim c 3 tnh Sn (Ty), Bc (Ninh), Hng (Ha) mi lc tc tn mc ko v hoc b i ni khc).

c Nam nh l T Hin, n st l Phm V Mn, Tri ph ph Kin Xng l Hong Vn He u np n b chc. (T Hin l ngi Nam nh, t ma xun nm y xin v Nam nh m vi nghn hng dng, nh nhau vi qun Php 20 trn, n ma thu triu nh ging ha trit binh, T Hin thc c khng v tnh l. Khi d v Kinh sai ngi np n, ri do quan nh Thanh tu ln xin theo qun Bc. Quan nh Thanh cp cho con du "Bc Ninh c quan phng". Vin y tr v ph Kin Xng, Nam nh truyn hch t co ngi Php x b minh c, nn chng li. Lc ny vin Cng s Nam nh em qun thuyn sang ph Kin Xng. T Hin dn lnh dng xng ra nh, qun Php li b cht 1, b thng 5 ngi, b ui n tnh thnh. Quan Cng s tu ln, h lnh cch chc, cho quan Php t x. V sau T Hin i mt.

Phm V Mn, ngi Nam nh, C nhn, nguyn ang nh nui m gi, nhn vic quan Php chim c Nam nh, c D cho lnh n st tr bin. n ma thu c lnh trit binh, y li xin v nh nui m v cng sai ngi np n ri b i mt.

Hong Vn He, ngi Bc Ninh, Tin s. V c vin cng s yt sc cho cc vin chc cc ph huyn phi ti tnh u th ri xp vic cho, nn cng np n, theo qun Bc).

Ninh Bnh t trc thng 9, Ton quyn Php H-ra-mng t cng chc cng s lu tr ti tnh thnh. Vin cng s y trit b ph thnh mi ca An Khnh (nm trc chun cho t ra phc v vic thin di v tch t ( ?), thuc sng v tin thc vi vc cng vi s sch, giy t u b thu hi. Cc kho tng ca tnh y u b canh gi nghim ngt, khng cho chi pht. Li sc cho dn phi khai np s inh, s in, ni no np khng kp th h bt vin tri ph ra nh pht roi, i thu thu ca dn. Tin bc trong kho u b h thu gi ly (c khi h li em vin B chnh tnh ra ni Dc Thy m tri, c khi em vin Ph lnh v nhn vin, lnh hu m giam li). H ngy cng thm tn c ngang ngc. Quan Tun ph (B chnh, H l) l Tn Tht y thy khng th cng tc vi h c, li nhn v ng dch trm b nghn tc ( x Pht Dim trong ht y c vin Gio mc Trn Lc thng mu vi s Php, y m nhiu gio dn v hng nghn tn v li, nhiu ln ra chn bt dch phu cp ly cng vn. Cc quan tr qun ti cc tnh u phi theo ng qua ph Nho Quan m cng vn v) bn mt tu xin cng vi Chnh ph lnh binh tha c trn ra ngoi vi dn, v tm t trm tm thi tin trnh v. Cng vn vit ngy 8 thng y, khi tip c t tu y, quan C mt vin cho rng tnh hnh tnh y nh vy th quan tnh y trnh i l c l do. Nhn chun cho quan tnh y tm ch ng li v phi hp vi nha Sn phng, ty th m gi gn ct sao cho thun tin, ch gii quyt sau, khng c hnh ng v nguyn tc. Nhng cng vn tr li cha gi n th m ngy 11, quan tnh b i ri (lc y vin Tun ph mang n quan phng cng bn Chnh ph lnh binh u mang con du i theo. Ch c vin n st Phm Hy Lng hin c bnh cn li trong thnh, con du ca vin n st th vin tun ph cng em theo i ri).

Nh vua nh th thc ch. Lc ny theo l, chn ngy tt, d thn ch t trc. Gia Hng qun vng Hng Hu em nhng ch d ng trong th thc ch m tu bn. Nh vua em hi cc quan Ph chnh. B L Phc tu : "Cc kiu thc thn ch i Gia Long, Minh Mnh ca quc triu ph th cn lu li th : Ni ch lm gia knh vit miu hiu v thnh hy, bn tri ghi gi, ngy thng nm thnh sinh, bn phi ghi gi ngy thng nm thnh mt, cn mt phn th gi miu hiu, huy hiu, bn phi th ghi tn ng danh ca hiu t l vua ni ngi v ch "phng t". Kiu mu i Thiu Tr lu li th c vit thm hai ch "Hong kho". Mt ng bn cnh c ghi tn ngi con ni di, kho ngha r, th trn nn b bt trnh i sau ci (nh ch "kho" i lm ch "t" chng hn) nh th l bo ton ci knh cn. Mt ng l theo php vit c, ngha u tha ng, thnh php tc y , knh theo php tc thi Gia Long, Minh Mnh m .

Cn v minh tinh tra trong sch chp v l ch vit quan tc tnh danh, ch khng ghi r ch "kho". Xin cng ch vit miu hiu, u chun nh li Phc tu.

B L bn dng nhng ch tn hy cn knh trnh, chun cho u theo y ngh sao lc ban hnh.

- Ch : Bn trn ch Nht, bn di ch Thin (tc l ch Ho).

- Ch : Bn trn ch Bt, bn di ch u (tc l ch ng).

- Ch : Bn tri ch Th, bn phi ch C (tc l ch H, u phi c trnh m, khi vit i dng ch khc, tn ngi tn t khng c mo dng).

- Ch : Bn trn ch Nhn, bn di ch Nhc (tc l ch ng, knh bt mt nt thnh ch).

- B Th tn ngi phi trnh t.

- Ch Hng (cng knh bt mt nt, v sau li tha khng cm).

Ly vin H l Tun ph Lng - Bnh L Xun Oai sung chc Hu mnh chnh s. n st Lng Sn l Hong Xun Phng lm Ph, mang t biu sang nc Thanh. Li xin i khi no ng thy, ng b u thng mi sai cng s sang. Sau v quan Php i ta tuyt giao vi nc Thanh nn khng sai s i na.

Nh vua nh l tit v tang v ngy gi. (Ngy 15 thng y knh co Giao, Miu, in n X Tc. Ngy 16, co vi hu th sn thn, thnh hong. Ngy 20, co khi k v tu cho bit. Sng sm ngy 28, Thnh t ban t in. Gi Ng, t khin in.

Gi Dn, ngy 2 thng 12, khin in. Gi Mo, linh gi (xe tang) khi hnh. Gi Thn, xe rng t yn l in (in lp bng c) ti Bo thnh, lm l tin tng. Gi T, rc t cung (quan ti) ln kiu rng, by minh tinh, tin tng tin, t yn huyn cung, phong thch tht, ri hi ng bin ha (t) cc nghi vt thn ng. Cc vin ng l lng tm lu li ch lng m chnh l li. Sng sm ngy mng 3, ch in Ha Khim lm l s ngu. Gi Ng th an v, l hu th sn thn, thnh hong. Ngy mng 4 l xong, co vi giao miu, in, X Tc. Ngy mng 9, lm l ti ngu, ngy 14 lm l tam ngu, ngy 21 l t ngu, ngy 26 l ng ngu, ngy 29 l lc ngu. Ngy 4 thng ging nm sau l tht ngu, ngy 11 l bt ngu, ngy 16 l cu ngu, ngy 20 l tt khc. T khi in n m t, Hong thi hu, Hong thi phi u chia lt knh dng l phm. Cc tn ng n quan ca tin triu, cng thi gim, hong thn quc thch ni ngoi quan vin, ngi lng ngi h bn ngoi u c l ph tin. Sau l s ngu an v, cc bui sm, ti, tra, chiu u c tin son nh nghi thc, n l tt khc mi thi. Vo ngy sc, ngy vng c l n tin, n m t th thi. Theo l trc, trong cc l khi k ngu in v tng tin, an huyn cung, nh vua u thn ng ra l. Nay v ng s xa xi, ch c hai l tng tin v an huyn cung l t vua ti, ngoi ra, do hong thn cng lm thay.

Nh vua ngh vic tang nghi doanh to nng n, nn thng trc cho cc quan vin t ng l ti cc chc dch, th, lnh 3 thng tin lng, ly k hn lm l Ninh lng b co cho trong ngoi. D rng : "T xa, l tang Thin t 7 thng th tng, trong khong tang t phi tn lun tn ngha. Bi v cng c cng ln th l s cng cao, yu knh cng nhiu th nh mong cng tha thit. Ngy 16 thng 6 nm nay Hong kho Dc tng Anh hong ta ci rng ln chu tri, vin nu go khc cng khng kp, thng cm bit bao nhiu cho cng. Trm nay v v au bun, t gi c tang, mi vic knh theo in l m lm. Nhn su n dy snh ngang tri cao, lng ngi khng qun. Mi ri kho xt di chng knh dng tn thy, trc l nu cao s knh trng t r s hiu knh ca mt thn trm v an i tm lng tn thn ca bch tnh cc ngi. n cc vic kinh k ln lao nht, trm u knh tun c mnh ; ni Khim Sn dng ln mt ta bo trch gi l Khim lng, ng toi o th theo y nh quy ch lng Thin Th. n nay cng vic c xp t, sm bo hon thnh, bn chn ngy tt, knh co Nam Giao, miu, in, X Tc, ly ngy 20 thng ny lm ngy m u, ngy 2 thng 2 lm l ninh Khim lng, tun lm l cu ngu. Ngy 20 thng ging sang nm lm l tt khc, vt v tri t, au bun khn xit. Ta ngh rng bn by ti cc ngi i n hm dng, lng nhn ca Tin hong o to lu. Thn cng nh dn, ng lng yu mn. n nay sc cho lm l ln cui, tc l hn k i xa. Bi vy, hp nghn vn ngi nh mt, c bit ra li co ny cho mi ngi u bit". (Rn cm gi th, tic vui, qun o mu hng mu ta ; x l cc hnh pht, t hnh th vn chiu theo l c).

Nh vua ly k i l Ninh lng, thn n Khim cung. Mnh th Vn Minh in i hc s lnh Thng th b H l Nguyn Vn Tng, Hu qun thng l Nguyn Hanh, quyn Chng T qun l Phm Vit Trang, th Thng ch dinh Long v l Nguyn Hu Ngon, sung Lu th Kinh thnh. Th lang b Binh l ng ch Khim, Bin l l Trng Vn L, quyn Chng hai dinh V lm v H oai l bn Ng Vn Bn, Nguyn Vn Ct gm 10 ngi lu Kinh tun kim, Thng ch l inh T Lng, Bin l b Cng l Trn Ch Tn sung vo lm dinh Tin qun thng, Chng ph s l Tn Tht Th, Hip bin i hc s lnh Thng th b Binh l Tn Tht Thuyt, Thy s thng l Nguyn Bi, th T qun thng l H Vn Hin, th Thng th b Cng l on Vn Hi, Tham tri l Chu nh K, Tn Tht Phin, Phm Bnh, Hong Hu Thng, Nguyn Thnh , Bin l l bn Nguyn Thng Phin, Nguyn nh Tip, c sung vo tng nghi th hu. Cn cc hong thn, vng, cng, by ti vn v, tr nhng ngi d vo vic tang l v nhng ngi lu ngoi Kinh ra u chun cho tng gi.

Qun Php n nh thnh Sn Ty, qun ca dinh on b v, bn chy vo thnh. Tng c l Hong T Vim lui qun v ng Thc Luyn. Trc kia, qun Php my ln nh chim thnh ny, nhng b dinh on y li. n khi Php tng thm hn 7.000 tn lnh (c lnh A Rp tc l nc mm u chu Phi, bn lnh th c bn lnh Si Gn, tc l gim binh thuc Nam K lc tnh, li c lnh m ma t tc bn v li gio dn theo m). Tu thuyn ln nh 15 chic (li m lnh v phu ch nhng thuyn bun ph theo rt ng). Chin xa c i bc vi trm chic. (Lnh u mang sng khng dng c v gio). Chia lm hai ng b v thy t H Ni tin ln. Ti ngy 14 th n st thnh Sn Ty, c Tam Tuyn l Lu Vnh Phc, on Dng v Thng lnh dinh qun Thanh l ng Cnh Tng v c i Trng Vnh Thanh ra thnh nghnh chin. Ngy 15, qun thy, qun b ca Php cng da nhau n ngoi tnh thnh Sn Ty (cc lng Ph Xa v Ph Nhi), nh nhau t gi Mo n gi Du. Dinh on thng nhiu ln, bn cht rt nhiu (hn 300 tn, thu c sng v i bc). Qun Php mo him chim ng cc lng Ph Xa v Ph Nhi. n ti dinh on thu qun, gi chc La Thnh. m y n sng, qun Php c sc nh ca bc La Thnh (gip sng), dinh on gi thnh bn cht rt nhiu gic. Ngy 16, hai bn ging co. Ngy 17, qun Php chuyn nh cc ca pha bc La Thnh, i bc thy b cng bn vo. Dinh on cng n binh trong thnh, b thng vong kh nhiu. Gi Thn, mt i qun ca Lu Vnh Phc vt thnh tip chin, hi lu qun Php phi rt lui vi dm. Bng n gi Du, dinh mt bc thnh, binh lnh s hi ph ca thnh m ra, qun doanh v v. Cnh Tng, Lu Vnh Phc v cc quan trong tnh l bn Nguyn nh Nhun ngn li khng c, qun Php tha th tro ln thnh. Sm ngy 18, qun Php vo c trong thnh. Dinh qun Thanh ca Lu Vnh Phc, on Dng rt v ng qun Hng Ha. T Vim v bn Lng T Th ng qun ngoi ca nam La Thnh, luyn tp qun lnh, sau ko qun v ng Thc Luyn. Tng c tnh Sn Ty l Nguyn nh Nhun, B chnh l Nguyn Vn Gip, c l bn Nguyn T sau cng v ng . (n st l Tn Tht Vnh, trc kia tng ra ngoi, nhn b bnh m lu li huyn Bt Bt). Th l T Vim thng lng vi Cnh Tng em bn dinh chuyn v ng pha bc vic vn chuyn binh lng c d dng. Ba dinh ca Vnh Phc ph th Hng Ha (khi y Tun ph Hng Ha l Nguyn Quang Bch). Li phi cc quan ca Lu Vnh Phc v on Dng v ng hai ph Lm Thao v Vnh Tng (thuc pha t sng Sn Ty), chia ranh gii ng gi. Cc quan trong tnh Sn Ty c sut bn ng s n hai ph ny, phn hnh c thu binh lng li ng bin (khi y Tun ph Qung Ty l T Din Hc n Lng Sn c tin). T Vim vn chnh n qun lnh chuyn v ng Bc Ninh, bn bc trc tin, trnh by s vic, nhn ti khng gi c thnh. Vua theo li bn bc ca C mt vin m nghim khc khin trch, ri D lnh n st ht Sn Ty t tp binh dn s thuc.

Ly T tham tri b Cng l H Vn Quan giao cho chc T tham tri b Binh lnh chc Tng c Hi - An (nguyn Tng c l L iu v can ti tht th b n hc v nguyn qun, nhng L iu b m c cch v Kinh ch chiu Ch).

Ngy Bnh Thn, knh sa Thng hong kho miu hiu Dc tng. Lc u Ph c lp, tri ngy 13 thng 10 (ngy Canh Thn), phng tn thy l "K thin Hnh vn, Ch thnh t hiu, L kin n nhn, Khim cung Minh lc, Du vn Anh hong ", miu hiu Thnh t. Vua ni ngi tha k, knh theo di chc, tri bn bc chun knh ci thng miu hiu l Dc tng. Bn ra lnh cho b L, tm bn trc, nh nghi ch v ci bin nhng vic kim sch, kim bo minh tinh (ly gi Thn ngy mng 8 thng ny), do cc hong thn cng ng ban, nhn cuc l knh co rt ru xong, mt nhn vin L b ng c sung vo co t. (Co rng : Nay phng ci thng miu hiu l Dc tng v ghi thm hai ch Hong kho, ghi r ngy thng, tn t thn, xin knh rc kim sch, kim bo nh Cung khim, knh bin dm em vic knh co, ci mong ngi chng gim cho. Knh cn xin tha). L xong, hai thi gim phng trc knh mang kim sch, kim bo (trc tri by l), giao cho quan b ng hai b L v b Cng, tip phng t Long nh (trc nh by gia chnh Thi in), lng vng a t ca gia Khim cung n hnh lang Cung khim, knh t chnh gia. ng l hai b L v b Cng, mi bn mt ngi, v ngi nguyn c c thuc su b khoa o, cng phng mang chng th nht v chng th nm ca kim sch sc cho th c, nhng do nguyn th vin Ni cc (h t) em chng th nht ci vit thnh ngy sc, Mu Dn, thng 11. Ti ngy 19 Bnh Thn, cng vi tn vua v t thn, li vng mnh vit hai ch "Hong kho" trn ch "i hnh Hong ". Trang th nm ci vit hai ch "Dc tng", kim bo th ty th m i khc nhng ch "Dc tng Anh hong chi bo". Trn lng bn phi th khc ngy thng phng c to, bn tri th theo hin cht m khc trng lng cn c. Vic xong, knh t gi gn cn mt. n bui cng sm ngy 19, l xong Hu ty theo nh sc, vng n tin l. Thit t du khc, do L b chun b y long nh, lng vng, knh rc vo chnh gia Khim cung. L b ng knh mang kim sch, kim bo, giao cho vin thi gim, t trc hng n ni (trc d nh t n vng). Hong thn cng c mnh knh hnh thng l 3 ln, c chc vn. L xong, do vin thi gim knh mang by l th. Ch vng miu hiu minh tinh y c nh vo, ch vng c tho ra ri ha i. n khi mi vic xong, bn mnh lnh cho Kin Giang qun cng (tc Cnh tng Thun hong ) knh n hnh l, t th kim sch, kim bo((1) Kim sch : sch ng nhng sc phong. Kim bo : n tn nh vua.1) nh xa. L xong li lm l tin th, l knh tin tp vn th v cc sch truyn gm 130 b, do vua lm (nghi tit y theo l trc), thng cho 14 ngi hong thn i thn nhiu ln phng l hnh l, v 20 ngi ng thuc((2) ng : ngi ng u. Thuc : nhn vin.2) tham d vic ty bin, mt s vng, bc, tin khc nhau, phu th v nhng vin h ty nghi trng 200 quan tin km. Bn ly ngy 13 thng 10 lm ngy l tn thy. L xong, lin dng ngha ca n trch cao dy d h.

Ngy inh Du, knh co cho Nghi quc cng l Hng T vng mnh hnh l. Sm hm vua thn hnh n cung Gia Th, ly ngy gi Ninh lng((3) An tng vua vo lng tm.3) tu vi Thi hong Thi hu T D v phng ban Ch v vic thn chinh i a. Ngoi ra, cn phi thi gim n Khim cung tu cho Hong thi hu bit, ti hm vua n vin Thi phi tu cho Thi phi bit. Vua ly li Ch ca T D (Thi hong thi hu) d cho b L bn bc nghi thc cng t v thn hnh i a. Sau , tun theo lnh bn bc trn m nh vua cho php. (Trc 1 ngy, T D xa gi do ng thuyn n in Lng Khim. Ngy 28, by cc l phm ca T D lm l chiu in. Hai ngi thi gim mc l phc trng ng hu, mt vin quan L b ng mc l phc trng qu tu thnh thn bch((4) Thn bch : hnh ngi gi cun la, tng trng cho vua.4) ng ln ngi bu, vic xong, khu u ly ri i ra. Khm mnh cng mc qun o tang n qu trc din k (khng c tn xng), thng tu (thi gim chp s). Mt vin quan L b ng i vo qu co t, xong, li khu u i ra. Khm mnh cng l hai ly ri mc thng phc n ng i hnh lang pha ng Thi in. Thnh T (Thi hong Thi hu T ) mc ng ch, ng gi n in Ha Khim. Khm mnh cng qu n Thnh T vo ch ngi (d nh t ng ta ti bn t, thn ng quay hng ty). Hong thi hu, Hong thi phi, cng cc cung tn u ng, cc cng cha ch phc y , ai ny u phng th trong rm. Khm mnh cng n v tr ng (d t mt gian bn t Thi in trc ng ta ca Thnh T), ng hu t hng (thi gim chp s). Hai ngi cung tn tin triu mc l phc trng, mt bng be vng, mt bng khay vng (gm 1 a, 3 chn), dng hng qu bn hu ng ta ca Thnh T, i mnh rt 3 chn ru xong, ng ln. Ngi bng be i ra, t be trn bn. Ngi bng chn phng tin trc ng ta knh dng, xong i ra. Khm mnh cng knh thay bi t 5 l, xong tr v hnh lang ng Thi in, theo mnh T Gi (Hong thi hu) qu xung a chn, ri thay thng phc tr v ng v tr c. Quan thi gim tu xin thn bch hi ng long sng. L xong, Khm mnh cng thay thng phc n in Lng Khim, li l t 5 l, l xong i ra. Thnh T vn lu li n khi a t cung((1) T Cung : quan ti bng g t, ch dng cho vua cha.1) vo ni in, th thn chinh a tn thch tht, thng khc trc bo thnh, n khi an v, l thnh mi tr v.

Hai sch thng tng nghi ca b L (mt by th, mt t i) tin hnh xp by 3 tm bn (mt l bi lp Ha Khim in cng nh cp bi nh, mt l th hu linh gi khi hnh, mt l nh tin bi lp bia bo thnh). Cc cng tng h s Tn Tht Thuyt, ng l tang nghi on Vn Hi cng hi ng vi b L knh theo th t ca bn, bn bc hiu lnh trn, gm 11 khon, chun cho tt u theo nh bn bc trn m tun hnh).

Chun cho Bnh nh v H Tnh y mnh thi v c v v sinh (hn 600 tn) phn chia nui dng tp luyn.

Tn phong An Phc qun cng Hng Kin lm Thng quc cng. Tuy Ha qun cng l Hng Ph lm Tuy quc cng. Sau , phong tc cho Trng Min Tr. (Thng ging nm Minh Mnh th 20, tn phong Min Tr lm Tuy quc cng), chun ci lm Vinh quc cng. Tit ng ch nm Canh T, hong thn cng khm mnh n k din in Ha Khim, knh thay hnh l (theo nh l n tin, y l phc, nh tn c ai). Vua mc ct phc ng Vn Minh, hong thn vng cng vn v nh thn y thnh phc l nm vi.

Trc kia, Tuy L vng l Min Tr, Hong Ha cng l Min Triu, Hi Ninh qun cng l Min Tng, Ni cc Tham bin l Hng Tham can d vo s bin vo ngy 30 thng trc, s b ha (ch vng cng v Hng Ph u c Ph tin dng), lin dt gia thuc v con chu phiu bt v Thun An vi quan Php. Li b Tham tri sung Ph khm sai Bc K l Hng Ph (trc cng vi Hng Tham c t mt xin ui quyn thn) va t Bc v, cng i ng tt vo chung (vi quan Php). Nguyn Vn Tng, Tn Tht Thuyt thng lng vi s Php gii (bn Min Tr) v. n lc bn tra xt, tam vng cng xng l nghe nhm. Hng Tham, Hng Tu (u l con Tuy L vng dn n cung vng).

Bn ging Tuy L vng lm Huyn cng, Hong Ha cng lm Hng cng, Hi Ninh qun cng lm K Ngoi hu, u cho nh ring (khng c tham d triu chnh v giao thip vi ngi ngoi). Hng Tham, Hng Tu, Hng Ph phi ti chm, (khi) giam ch (chm) i theo h m (giao cho Nha v thnh canh gi. Thng 12 nm , nha y bo rng, Hng Ph ng thi trng gi cht). Bn cng t Hng n (l em Ph, nguyn theo Ph ra Bc cng v v cng vo ca Thun), Hng Cn, Hng Nh, Hng Tt, Hng Ngi, Hng Danh, Hng Phin, Hng Hu, Hng T, Hng To, Hng Th, Hng Vu, Hng Thit, Hng K (u l con Min Tr), Hng D, Hng H, Hng Tun (u l con Min Tng), cng tn ng C, ng , ng Tun (u l chu Min Tr) gm 20 ngi ging lm Tn tht, tr K, , Tun, tui cha cp cch ra, cn li giao cho ph Tha Thin giam gi. Sau , phn t Tam cng cc tnh (Min Tr Qung Ngi, Min Tng Bnh nh, Min Triu Ph Yn). Con chu ch cng cng u i theo. Duy ch c Nh, Tt, Hu, Thit (ni rng bn ny tnh vn kit hit) vn giam li. Hai con ca Ph v ng Hip, ng Bc cng Th v l Nguyn Duy Thin (chu ngoi Ph ) nn ban rng khng nn giao giam nh bnh thng. Thi gian sau pht v Sn phng Qung Tr thc khn.

Ngy Nhm Dn, ban cho nm ti (l nm Gip Thn Kin Phc nguyn nin) quyn lch Hip k nh l c, theo th t : Ngy sc thng 12 hng nm ban xung, nay knh t l Ninh lng, ri ban hnh vo ngy 25 thng ny.

Ngy Gip Thn, Thi hong Thi hu T D, ng gi n in Lng Khim (Hong thi phi tn ng theo hu).

Sng sm ngy t T, Thi hong Thi hu ban in l, gi Ng th khin hnh in l, l xong, phng rc t cung t vo Thi in.

chnh bin

ng k - Quyn II

thc lc v gin tng ngh hong

Ngy inh T, thng 12, nm Qu T, T c th 36. Vua thn n Khim cung, sng sm ngy Mu Thn k din in Ha Khim lm l thin in, gi Mo th linh gi khi hnh, gi Thn t Bo thnh L in lm l tng, gi T t huyn cung Kim lng. Ngy K Du thn ch in Ha Khim (Th Xun vng l Min nh knh ), gi Ng phng an v hnh l s ngu (bt ngu sau ny u theo nh trc nh ngy gi m hnh l). Xy dng dinh Khim lng, trn dng Bo thnh, di lm try o nh quy ch Thin Th lng. Cn nh Khim cung phm cc cung in, lu cc, ng t, vin v, h o ; bi nh u phng theo kiu ch dinh ca Tin , lm bi cung k, lc ri ri ti thm, tri 60 nm, nay phng lm l tang y, khng tng gia g thm, v u tn knh thnh mnh l tin tr vy.

L tang xong, [vua] sai ban thng ba b Li, H, Binh lm ln n trch ca Tin . Cc nha u ni : l phn s ca nhng k by ti, xin nh li vic ban thng, [vua] y chun. (Tm thng trc, phu kiu, quan v, lnh trng knh nghnh i l gm 1.515 vin, c thng tin l 3.296 quan).

[Vua] li t hng binh cc ht thuc min Nam v min Bc. (V cc ht phn nhiu t tp nhau li, bo v gia hng cho nn ra lnh thit t li). Nguyn Tri huyn l Dng Hu Quang (ngi H Ni) trc kia, do quan nh Thanh cp trt dy binh, cng chng nhau vi quan Php. (Tr vi trm qun cc ht H Ni, ng Ha, Thanh Oai v xng l Tn ngha hi, ra hch rng ngi Php bi c, nn khng theo). Bn ph do S cm u bn ha theo, S thu tp voi nga (Ph cng s Ninh Bnh gii giao Cng s H Ni), do Thng c Hong T Vim np. n lc y, T Vim vi nhng iu bit, bn d lnh xem xt qu l hng thun, lp tc thu nhn.

[Vua] cho cc qun a phng i lu th, em cc hng t di y giao cho cc Nha khai khn Sn phng tnh Qung Tr. (Tr bn ti tng i nh m c ngi m bo cho th c tha bng, ngoi ra, nhng k khng tng hng qun, dn khng ai m bo cho v nhng k ti hi nng, khng c theo l tha m b giam lu ngy, u vn gi nguyn ti, bn giao cho Nha khai khn sn phng y, lm cho trnh c vic giam gi lu m tng thm nhn lc khai khn). Cng l 385 phm nhn.

[Vua] c bit cho xy dng cng hai x ng X v Xun nh thuc tnh Hng Yn. (on ng X l 42 trng, gn sng. on Xun nh l 28 trng. Ch v p tht vng bn trong, s trng tng 3 - 4 ln, u b theo u rung).

Vua li d cho o Bnh((1) o Gia t.1) hai min Nam - Bc cng yn n.

Vua, lc u, tip ni dng di, v vic o Bnh cc ph ht Tha Thin cha yn n, ra D : o Bnh u l con ca triu nh, nn yn phn i lnh ca triu nh, ch ni nhng lm by. Mt thi gian sau th c th ca s Php l Sam-b gi n, xin phi c lnh ph n bo v gio dn hai x Thanh Tn v Sn Qu. [Triu nh] chun y, lp tc phi c (lnh ph) n bo v. Li d cc ph thn chia nhau i hiu tp [gio dn]. Sau , cng t Hng Thnh (l con ca Chn nh qun cng Min Tr) c tp ng phi, thiu t nh ca, git hi gio dn thuc huyn Hng Tr, x Dng Ha, thiu 89 h, git hn 20 ngi. S vic b pht gic, n cha thi hnh, Thnh bn i h ra h m, i n sau t Giao u nm mi trm quyt. ng y gm bn Trng Vn c, Trng Vn nh, u i xt em chm. Cn ngoi ra, u phi ti , ti lu. Li thng bo cho s dn Qung Tr bit cnh gii. Sau li bo cho cc ht c nhiu o Bnh t Nam ch Bc u bit. Nhn y, li ra li D cho h. D rng :

Tri ban hu cho dn, Vua phng theo mnh tri, nhng k c ti hay v ti, no ta dm tri. Theo tr y th o Bnh nc ta, tuy i con ng khc, nhng cng l dn ca tri, cng dng ging, khng c g khc nhau. Xa nay triu nh vn coi trng ngi theo lng nhn, mi ngi cng nhau yn n. Nhng gn y, do s kin Bc K, tin tc bay ra ngoi Kinh , s th, dn chng ni cn, c k bt bnh v ha ngh [vi Php], c k phn n git hi o T((1) o Gia t.1), bn tn khp u ng ng hm, n o dao ng, sao chng bit suy ngh su xa ? Cn nh o Bnh l dn nc ta, chin hay ha c triu nh lo toan. Cn nh s dn, nu nh c lng trung ngha trong trng, th nn yn tnh m i lnh triu nh. Ta ly lng trm h m lm lng mnh, cc ngi sao dm em lng mnh lm lng y m li cn r chia r ? Nhiu ln phn chia ranh gii ? Cc ngi dm gy ri lon, t mau chng i n ch vong n. L thng, [ta] v kim, gin gi nhn m ni : Cc ngi sao dm chng li ta, nhng s dng cm ca k st phu ny, khng nhng v ch m li c hi. Trc y, ci n t nh, git ngi x Dng Ha ph Tha Thin, qua phn gii, th bn u s v tng phm u chu ti chm v ti lu. Triu nh sao m dung tm c. Nay nghim sc cho bn by ti cc ph, huyn, tnh, t Nam ch Bc, lp tc i xung cc ht ca mnh, hiu tp nhn dn, mi ngi u phi yn gi php tc, khng sai mt tc. Nhng k ght o tn vng v nhng ngi hiu o tn vng, u cng c hng Phc thng bnh. Qua ln hun sc ny, nu nh cn chia r, tr bn phm ti ra, lp tc tng cng thm trng tr. By ti tnh, ph, huyn ra hun sc khng c nghim th kh trnh phi ti li, ch ni l khng bo.

Khi mi xy dng s Dinh thin, bn bi ty Khm bin b Cng. Lc nh thn tu rng : Xa nay, tn lng miu in v cc ta ng s, gp lc cn b to, th b Cng thnh cu, v do b Binh c lnh ra ng bin. Trong thi gian , phn chia ra nhiu nhm ngi trng coi vic lm. Ngy thng, hoc c k hnh ng m mui, ngh ngi ba bi, gp vic y, cn sai phi (c thc). Cng vn tp lnh y, bui sng th c thc ch ny, chiu li i i c thc ch khc, ngy lm vic vt v, m li phi kh s v canh tun, thng xuyn phi thay i cng s. Quan t thi, ng cn n (vic) tun nht sai phi lnh nhiu ln, nhng s nhn cng hin lm vic li t, nn cng vic phn ln l tr tr. Cui cng l vic sai phi lung tung, nn bn li dch nhn m dn n ch h hng gh gm. Hung chi bn chuyn lm vic qun sut, gp khi phi sai phi, khng phi khng nhn kha lim chung, mn c m mua bn vt liu lung tung, trong c c vic th v bn lnh, dn inh hng chm mt. (V vy) s lnh ngy mt gim i, s khng kp thi hn, nn tm nhiu cch c thc, kim dch cng vic gp bi, sc lnh kh m kham ni, khng trn th b m au, lnh thiu nhiu ch v nguyn do y. Lnh phng ng ca nh vua bt c d cng phi iu ng n phc dch. Ci t l nh vy. V li cng vic b bn, lnh th t, li luyn tp s si. Gp vic sai phi, e kh c lc. Kim tra vic phi ngi n lm cc cng s nm nay, u cha c sai phi. Trong s 20 s y, s lnh cn thit l ngoi 3.000 ngi. Cng mt nm thng cn lm vic cc cng s, s lnh cn thit phng chng hn 1.200 ngi. Ngoi vic y ra, ty vic m phi thm hay rt bt, khng ch dng li mc nht nh y. Nhng vn chiu theo cng tc xp t cng vic cho thch nghi. Gp phi vic nhiu m lnh t th lm chm, vic t m lnh nhiu th ln xn, tt phi c ngi chuyn vic chiu theo cng vic nhiu t m c ngi n lm cho va vi thi gian. Xin thit lp s Doanh thin bn phi s Mc thng ngoi thnh quch. Lng trch cc qun thy b, qun v 6 ngi, sut i 30 ngi, binh inh 1.500 ngi, hu gin cng b ng quan v v ban thng chng, mi bn mt ngi, sung lm ng l. Phm tt c cc ti liu (u) phn phi, d tr, d lnh. Gp c s no b to, tr cc khon cn lm hng nm, u chiu theo nh c sai lm. Cng vi tn lng v cc ta, s Ni in ng, trong c mt s cn sa cha nh gp rt, tm thi b Cng thnh cu (v) do Tc v v bin binh Th h ng bin. Ngoi ra, u do hai vin ng l ca s y hi ng vi Cng b, theo th t m xem xt, d tr, dng n xin lm. Cc qun dinh, v ch chuyn thao luyn, thay nhau canh tun khng li phi phi i phc dch cng s. Nh th th cng tc thao luyn u c lnh chuyn nghip, v chnh sch binh, cng c t ra. Bn chun y bn bc thi hnh. Cn thit lp s thuc lung tung, vin ngoi, ch s, t v, bt cu phm, mi loi mt ngi, v nhp lu th li 8 ngi, th 420 ngi, cc vin dch ca ty Khm bin b Cng u bi b.

c ph Tha Thin l Tn Tht Cn v ch phc khng ng (tin hnh vic ny khi phng hu ng chu Hng Giang trc y) b ging 3 cp, iu v lm vic Kinh thnh. c l V Vn c kim lm c ph ny. Thng ch Thy s l Nguyn Bi K, Thng ch V dinh l H Ngon (u 70 tui) v ch s. Chng v quyn Chng dinh Tin phong l L Bnh v ngh. Ly Thng ch quyn Chng T qun l Phm Vit Trang c i giao cho chc Thy s c. Th Chng v sung Hip lnh Th v Hu Li, quyn Chng dinh K v. Ging Thng ch quyn Chng Trung qun l Trng Vn Hng (v cn tm thng) lm Chng v quyn Chng dinh Tin phong. Ly th Tin qun thng ph thng Chng ph s l Tn Tht Th kim Chng Trung qun, Hu qun. thng Nguyn Hanh kim Chng T qun.

Thng cho ngi tit ph Sn Ty (h Vng, hng th).

Vua thnh phc ng in Cn Chnh, Ton quyn Php c-l-c lm l triu yt (min m ba ly), thng trc Ton quyn Php l H-trut-mang t Bc xui v cng Nng (thuc Qung Nam), L-c cng va ti y (L-c n thay cho Trut-mang v nc), Khm sai Nguyn Trng Hp (cng v Nng vi Trut-mang) bit lnh, cho Bin l Cng b l Trn Don Khanh, Ph tha l inh Vit Tn, Tham bin l Nguyn Hu C cng vo bn Thun An h tng v nghnh tip. Th ri L-c n s qun, chun cho quan Thng bc ca vin C mt hi hm vi tng l Trut-mang, trc ngh ha c 27 khon, nhiu iu khng kham ni v kp v Bc tranh trc b ci ri honh hnh ngang ngc vi cc cng s, n ni s dn khng yn vi mi s (ng nam H Ni khng giao c, li gy nn s bin ba tnh Ninh Bnh, Qung Yn, Hng Yn. Ba tun ph, c k b bt, k b nh. Giam quan tnh, nh quan ph, trch n c, t sc cc ph huyn i chiu Ch, ph b kh gii sng n, cp i kho bc, buc x b s sch inh in, dn n quan thn, s dn trung ngha u phn khch. C ngi ung thuc c, c k nhy xung sng t t, c k mang n ra khi thnh, np n ri b quan truyn hch khi binh. C ch nh s Php, hoc c ch git phi on Php. Bn cn nhn m lm nhiu iu xu xa tn hi. Tt c u do quan ton quyn gy nn). Chuyn th n ch ngh bn ca L-c, i hp vi cng php, lm cho vng vng s ha ho. L-c th xin nhp triu yt, cng nhau k tn ng du v nhn th giao c, ch cn th chm chc sa i, xin hi gim quc ngh nh. Ri chun t ton quyn i thn coi gi quan i, giao cho L-c mt bn, L-c cng t ton quyn i thn coi gi quan i, giao ta mt bn, u c bn lu tn. c bit chuyn th cho gim quc i sau bn bc, n nh vic triu yt trao i vi nhau sau mi tin hnh, tip trao i cng vic cho xong xui. L-c li xin thnh yt (triu nh) cng ng . L xong, phng cp cho cc phm hng nh ngc bi, kim khnh v kim ngn tin. Sau L-c li i ra Bc ri chuyn v nc.

Tn Tht Thuyt lp Phn ngha qun. Lc , Thuyt mun lp lnh chn tay ring ca mnh, bn thng lng vi Nguyn Vn Tng ni rng : Tin hnh vo ngy 29 thng 10 l quan trng nht. Hai vin quan ny cng vi nhng nh thn d bit trc nn ai ny giao cho nhng ngi thn thuc tham d vo vic hiu d cc thn ho, s dn kt ng lm theo. Ln ny, qua chn lc s ngi trong m ban thng. Ngoi ra tuy cha c d vo phi c, nhng u vui lng p ng. Gn y nhiu ngi lm theo, nay cc binh ngch thiu nhiu, nn nhn tnh hnh y m thu dng h, xin hi ng Binh b xt tuyn dng c bao nhiu lnh (nhng khng c khu gin) chia lm v i, lng m thit lp qun sut, ty s m c nhiu hay t m thng phm hm, t tn l Phn ngha qun. S qun c khao thng v t tn ring, chiu theo th t tuyn hai v Tin phong, nhng vn l thuc vo cc vin quan m hai v thn y nhim cho luyn tp v phn phi. Theo thi k ny th hu dng nn (Tng) cho php.

Sau , Thuyt cho Trn Xun Son lnh s qun y.

c thn Bc Ninh l Trng Quang m tu rng : Thuyn b ca Php hin ang d xt quy nhiu cc giang phn ht ny. Bn Hn gian thnh thong h ht t tp, xin cho nhiu tp binh dng n chi vin, v phn phi nhau i tr dp. (Li xin) cho quyn thit t 3 vin quan ph lnh binh, ly Qun c l bn H Tin T, Vn Khc Thn, Thn Vn Ti sung vo, cy nh, bn bc y thc.

(Tn Tht Thuyt) ha cho, nhng vn lnh sc cc x dn, ai ny em ht sc lc ra chng c (vi gic) trnh kh khn sau ny. Trong , c ai hn cht t, th c cch khen thng khuyn khch h. Khm sai Bc K Thng th b Li l Nguyn Trng Hp, Ph khm sai th Thng th b Cng l Trn Vn Chun v Kinh nhn ti, v thng thuyt khng c cng trng g. (Vua) cho php trc ht hy gii chc v ch i (lnh).

(Vua) lnh cho hong thn cng chia nhau n cc tn lng hnh tnh yt l.

Chun cho 69 thn x iu tn tnh Bnh nh tm hon binh ngch (phn thnh trin 1 hoc 2 nm).

Lnh cho Ph chnh i thn Hip bin i hc s, lnh b Li Thng th, sung C mt vin i thn l Tn Tht Thuyt, kim lm Chng Binh b s v, kim qun vn ban ph m.

Di chuyn nha ng Sn phng Qung Tr cng vi nha ph Cam L. Nguyn nha Sn phng v ph Cam L trc t a phn x ng Ngang, huyn Thnh Ha. Quan C mt vin tu rng : Sn phng ca Qung Tr c th lm hu l cho Kinh . Chun cho quan Sn phng ny xem xt tng tn li, tng thm kinh l. Quan ni theo coi Sn phng ny cho rng, a th y cht hp, kho xt c ni lin vi ch t c ny l pha trn a phn x Bng Sn. (Tng truyn, ni y trc kia c con cu((1) Mt loi rng c ng.1) hot ng, cho nn tc gi l Lang Cu), a th rng ri, c th cha c mt khu kin trc ln di v y, xin cho di n, ph, nha cng xin chuyn n phng ni. (Vua) chun y.

n lc y, bn chun cho p thnh, o ho, xy ct nha th, kho sng, nh lnh, cng vi cc ta k i, pho i, chn ni di chuyn trn Lao Bo (Bo nguyn l ni gip gii ba phng Tn M, An M, Linh Xun bin gii Man((2) Bin gii Lo - Vit.2), nay chuyn n chu Na Bn, cch (Lao) Bo hai ngy ng, th chng ( y) hi nh. Thit lp nh v lm vic cho cc quan vin vn v, t ra kho thuc, nh lnh, xng voi).

Li nh ra k hn mua mui (6 chu mua mui trc kia th khng c hn no, nay lng xem dn s cn mua l bao nhiu, u phi c u mc nhn thc, phn bit r ngi l, ngi quen trong m Man dn). (Li) t c Can Thin ( qun thc bn t khn hoang y, quyn sut i chia i n tr v o h trnh nn h d).

Thit lp n ng Chu (ng thng du, t sn ni ln n nh ni phi mt na ngy ng, khc no chic thang ln tri. T sn phng n y mt ngy ri ng, t y n trn Lao Bo cng i mt ngy ri ng, ng i bng phng, (nhng) a th him tr, cho nn ng n y).

Khai qung st (gn s phng tin vic c). (Vic) kinh l trc sau, u chun cho tnh thn kim coi gi (khi , s Php phi ngi n xem bn , ni rng l chun b bn ton cnh). Li m hai thng l, pha Nam thng n Kinh ph, Bc thng n Qung Tr, sn phng, c l y l mun cng c con ng pha sau bo v Kinh s vy (tip , li em thuc sng, vng bc, tin nong v tr (sn) phng y kh nhiu. (Li) cp tin go cho v con ba ngi l bn Lu (Vnh Phc), on (Dng) v Dng Chc n. (Bn Chc n u cht trn Ch Kiu trc kia, c n cp tut, nay cp thm cho v con (h) mi thng mt quan tin v mt phng go).

Dn x Nguyt Phiu (thuc huyn Hng Thy) kim c sng thn cng bng ng np, c thng 10 quan tin.

(Vua) mnh cho kim tra li cc dinh v bin binh Kinh . Lc ny lnh trng gi yu, bnh tt nhiu, khng chu ni s sai phi. Li lnh cho quan Ni cc l L i v quan Binh b l bn Tn Tht Phin v Nguyn Hm Quang, cng hi ng thng chng kim tra nghim ngt thm, chn ra 360 tn gi yu cho thi hi c, v 436 tn m yu, hn cho 2 thng tr v qu qun, (nu) cha chy khng khi th cc a phng lp tc tuyn ngi thay vo. Chun cho cc bin binh cht trn bn Thun An tin tut, m nhiu khc nhau. Trc tin l tri chun em cc i vin (L S, L Chun, Lm Honh, Nguyn Trung) chiu l tng tut. Ngoi ra, t qun sut tr xung, giao ring cho b tip tc gii quyt. Cn b Binh nghin cu k hi tu ln, ph chun tng cm binh v y cho hai ngi (Qun c sung Hip qun H oai T v V Thnh Danh, Tin phong T v l H Hu Nho). (Li) tng cho ba ngi lm Ph qun (Cai i sung Hip qun l Phm Tin Uyn, Cai i l Nguyn Xun Tm, Tam ng Th v l Nguyn Khoa). Ngoi ra, tng cho Cm binh Cai i 5 ngi, Tinh binh Cai i 3 ngi, Tinh binh Sut i 2 ngi, Cm binh Chnh i trng 32 ngi, Cm binh i trng 209 ngi. Nh trn, tin tut cho m nhiu, ai ny u c chiu l thi hnh, tt c gm 256 ngi.

Li nh vic gio hun cho t ti xut thn v cc vin t lc tht phm tr xung ng l thi Hi. (Nguyn l gio hun v cu phm chnh ngch Dc thin li mc in ty v ngi t ti xut thn, tnh nguyn thi Hi. K th nht cng vi gim sinh thng hng l bn hc sinh tn (tht), m (nhiu), do Quc t gim st hch, k trng loi u, loi bnh mi c vo thi. n lc nh ngh t ti, ngi tri qua kho hch, d loi bnh, loi u mi c phn b. n k u thi Hi, li vo Kinh hi hch, s dn n s phin phc, cc hng ngi ni trn t liu hc lc ca mnh c th kham c Hi th, m tnh nguyn vo thi. Kinh do b, ngoi do tnh, cp bng vo Kinh Hi th. Gi th n k thi, c ngi vn l qu vng v, khng , khng thnh, np quyn trng v.v... u cn c theo tn m h xung hng di. Quan trng c giu gim, qua quan b gt b, m quan trng vn theo l giu gim th ngh xt nh ch khon st hch, n nh gim sinh thng hng l bn hc sinh tn m u chiu theo l m lm).

(Vua) chun cho nhng nhn vin tiu ph H Ni, thng tng c chnh lch. Ht y, t thng mi li y, bn ph hai ln tha c quy nhiu, bc vy ph thnh ng Ha, cc quan vin ph y c xut binh dng c th ph thnh. Nhiu ln cng tiu u c thc trng bt chm, cho nn chun chiu l thi hnh (lnh ng Ha ph l Cao Xun Dc c thng Tri ph, Sut i l Nguyn Vn Nhung min ti cch lu, Ph tng t trn l Nguyn nh Tun c truy tng tng bt phm bch h).

(Vua) tng thng cho qun sut v bin binh gm 128 ngi ca hai chic thuyn ng l Tng Nhn v Tnh Dng. V bn y, trc c ra Bc tun phng v chuyn ch, nhn b gi ln m thuyn cht (thuyn Tng Nhn l 77 nhn vin, thuyn Tnh Dng l 51 nhn vin).

(Li) ly c Hi Dng l Tn Tht He ci lm quyn v sung lm Thanh (Ha), c Sn phng (Nguyn [He] c chiu ch v Kinh , khi n tnh Thanh (Ha), tnh thn Thanh (Ha) l Tn Tht Trng thnh ln, (vua) nhn l chun cho).

(Vua) li ging c Cn Chnh in i hc s l Trn Tin Thnh lm Thng th b Binh. Trc kia, Tin Thnh can khon tuyn c di chiu, tri ging lu 2 cp, (m 30 thng 10 nm trc b cp git cht). n lc ny, Nguyn Vn Tng, Tn Tht Thuyt tu ln cho l qu nh, bn chun ging xung hm y v chiu theo hm mi m cp tut.

Lnh cho dn x Nhiu Tp ph Tha Thin, ng khi gp quan binh Php i do thm, ch c ci giu, li cng khng c chn dt xung quanh S qun. (Khm s Sam-b vit th ni rng : Quan Php do thm b dn x An Truyn, huyn Ph Vinh ci giu v lnh (Php) y thi kn ngoi S qun, b tru hc b thng, nn ra lnh cm ch).

Lp Khim cung ngoi gii La Thnh, l cm ngn bng tr gch (mt trc di 215 trng 5 thc, mt sau 50 trng, mt t 129 trng, mt hu 126 trng 8 thc, cc mt xy tr gch lm gii hn).

Gn n k tang s ca Ph , (vua) mnh cho tn tht cc quan vn v ai ny c ban t mt ln.

Min 6 phn 10 thu ngn ngun nm ny cho Thanh Ha (v c giang trnh c kh khn m thng thuyn t).

Hon thu thu v ng cho cc tnh H Ni, Nam nh, Hi Dng, Ninh Bnh, Hng Yn.

Sng my do hai nc Hoa K v Ph-l-s ((1) Nc Ph-l-s : nc c.1) mi ch ra v cc loi vi hoa, vi th ca Ty dng, tri th nghim dy tp, u c kho lo v thnh thc, th tit phng cho ch to. Nguyn Xun Phiu cng cc lnh th u c c cch ban thng khc nhau. (c cng nha tng cu phm tha phi l Xun Phiu ln lt knh tn thnh sc ch to, n lc y bt thng cho t v. Ngoi ra (thng cho) th 3 ngi, bin binh 20 ngi, th dt 15 ngi, mi ngi u phn theo hng thng m thng trt, hoc ngn phiu, tin bc).

Ngy t Su, phng k th chnh v tin in, vua thn n hnh l.

Ly nguyn B chnh quyn lnh Tun ph Thun - Khnh l Trn Lu Hu (trc v m m ngh, n nay bnh khi, hi kinh i Ch) ci lm quyn lnh Tng c An - Tnh. Cm binh V y l Trnh Lc, lnh c Ngh An. Trc kia H c tnh ny l Trn Nhng, c l Ng t tu xin nguyn Tn l l Nguyn Chnh (lc , can n cha r), nguyn Tham bin l Nguyn T M, Bin l l Nguyn Vn nh (chu tang qu) sung lm Thng bin. Li xin Ph lnh binh l Trn Vn Ti (nguyn l Lnh binh H Ni, khm mnh lm xong vic, v n tnh ny, v m m ch iu ng) lu li thng phi tnh. B (Li) bn bc cho rng : Vn Ti s kh, nn sau bn ging 3 cp ri iu ng. (Cn) Nguyn Chnh v T M u v b (Li) ch i cu xt. Nhng v nnh ht m ging xung lm Quang lc T khanh, v Kinh ch chiu Ch. t b ging lm Ph lnh binh Sn phng tnh ny. n lc y, bn ly Lu Hu v Lc thay vo.

Ging H ph H Tnh l Cao Hu Sung lm Hng l T khanh. Nhng quyn H l l Hu Sung, trc kia tu xin cho nguyn Tri huyn tp bin Hng Kh, Ph v c Th l H Phi T thng th vn c cai tr ph ny, tri vic phng mnh khng ng, li tu l Phi T b bnh, thnh xin v qu qun. B (Li) bn bc cho rng Phi T trn trnh, cn Hu Sung bao che, nn chun ging mi ngi 3 cp, ri mi iu ng. c bit gia n cho Hu Sung vn quyn h l. (Vua) mnh cho Bin l Binh b l Trng Vn sung Khm phi ra cc tnh Qung Bnh, H Tnh, Ngh An, Thanh Ha, co r cho cc quan tnh bit d xt tnh th, trn p qun chng ni ln. Bn lu Thanh Ha, iu nh vi o Bnh lm cho mi ngi yn n. Lc tu Php n hi phn bn tnh y, c chic b neo Ngh An, Thanh Ha, c chic u bn cc ht thuc Qung Bnh, H Tnh. Gio mc v gio dn ngm n tu ny xin vin tr. Quan cc tnh ny s rng li xy ra vic nh Ninh Bnh, ai ny u xin thc binh di chuyn tin bc, trn tnh hiu d h. Nhng o Bnh Thanh Ha khng yn (sau khi ci n thiu st gio dn c pht gic r). Gio mc c ngi xin phi m binh ca Php n gi nh th, nhn (m) cho php n iu nh yn dn.

(Vua) mnh cho Thng th b Cng l on Vn Hi sung lm Tham tri Khm sai i thn, sung bin Ni cc tham bin C mt vin l Hong Hu Thng lm Ph, Lang trung b Li l L C sung lm Tham bin, i ra Bc K khu x, hiu tp ng vin ngha qun (50). Tip theo, trc tin l chuyn th ca s Php ngh x v s kin Bc K. n lc y Khm s Sam-b tr Kinh vit th n ni rng : -li-c n Bc K bn bc vi tng Php l C-phi-nghip sc cho cc cng s ai ny u phi yn tnh. Phm qun s dn s cc tnh u khng d vo. Kp n khi bn Khm sai Nguyn Trng Hp, Trn Vn Chun t Bc K v, quan cc tnh u khng mun lm vic, n ni ngi ta ht thy hoi nghi, trm cp ni ln t tung, xin c cc cn vin n gp x tr, kp sm c yn n. Bn quan Ph chnh tu rng li ni y cn l, xin gim cn vin b sung vo, cho nn mi c mnh trn.

Ly T tham tri b H l Chu nh K ci lm T tham tri b Cng, Hi ng Th lang bin l ch thn quyn Chng b n th Hu tham tri b Li l Nguyn Thnh kim Chng vin st (nguyn Vn Hi kim Chng).

Ngy Mu Thn, t hng t tin, mnh cho Tn quc cng Min Tr, thn chinh n Thi miu knh thay (vua) hnh l.

H ph Ninh Bnh l Tn Tht y, thng trc v cng s tnh ny ngang ngc tn khc, khng th chung c, em du tun ph cng n trin ca n st m i ra khi thnh, vn n nha Sn phng tnh ny cng , lp tc em n n st giao cho Sn phng s l L Nng Hong quyn kim bin Nit s s. Sau , Khm sai Nguyn Trng Hp thng lng vi c thn H Ni v Ninh Bnh l Nguyn Hu , cho Phm Hy Lng (n st tnh ny hin vn cn tnh) quyn Tun ph tnh ny. Tri ph ph Thng Tn l Hong Dung Tn, quyn n st tnh ny, i ly n, (Tn Tht) y khng giao ngay. (Bn h) bn tu vic ny ln. Hu li ni vi (vin cng) s y l ch sau s khc du cho. Nhng s C mt vin, tu ln (vua) rng : Hin nay ph Nit tnh Ninh Bnh khng thiu nhn vin, m Trng Hp v Hu trc s sut, mun m rng quyn hnh. Hy Lng v Dung Tn li khng lng c mnh, ty tin nghe theo, dn n ch khng c n, gy ra chuyn li thi, li cn c ch i (cng) s cp n cho. Ni nh vy tht l kh nghe. Vic xin quyn cp ph Nit u khng c ph chun thi hnh, m vic phn x mi ngi khc nhau (Trng Hp v Hu , mi ngi ging 1 cp ; Hy Lng v Dung Tn mi ngi ging 2 cp, u lu li). n lc , Khm s Sam-b ng Kinh vit th ni rng : Cng s cc tnh u khng tham d vo vic ny, li cn la chn sai phi Khm sai n Bc K khu x v hiu tp. Ri chun cho y theo quan Khm sai v tnh lm vic. Nu nh quan s y c hi th ty nghi m tr li, ct cho yn n, khng cho php lm ri ren, khng c v ring mt ch nh trc, cng khng c ly vic him th trc m lm chm tr (y, gn y nha Sn phng cng nha huyn Yn Ha, tri vic lnh Php phi li v lnh m n t ph, nn cng cc quan chnh ph lnh binh, hin chn ni him tr trong ht tm tr ch i yn, nhng (h) cng u nhn li, mi ngi trc tin l ging hai cp, ri lu li. Ngoi ra, cn phi ch x ti nng hn. n lc ny c chun y y, rt cc, v quan Php gy trc tr, nn cha th v tnh).

T khi thnh Sn (Ty) c s bin, cn khp ni ni ln nh ong. Dch l t M c tnh Ninh Bnh n Sn Ty khng thng. Cc ph huyn M Lng, Quc Oai, Thch Tht u tr thnh ni tn cng v chim c ca bn ph. Th l vin thn tu chun, lnh cho Hong T Vim lp tc v ng tnh Sn (Ty). Mt mt, c ngi i gip vic tiu ph, mt khc, nhanh chng bo cho cc n ht, tnh o, hoc cng nhau nhanh chng gii quyt, nhng phi nht lot tr xong, tin giao thng th tn v yn dn c.

Sn phng s H Tnh l Nguyn Thc T, v m m xin ngh ngoi, vin thn cho rng vic lp ra sn phng, tuy v k hoch khn hoang, nhng cng tham d vic phng b khi c s bin. Thc T y lu nm, m khng thy c kh nng cng trng g, nay vic phng b ang khn cp, li n xin ngh ngoi, iu trn trnh thy r. Bn tu xin ph chun ging hai cp, ri iu i.

(Vua) ph chun cho cc thuc vin vin bc ((1) Coi vic thuyn b, bn bi.1), Ni cc, d mi c thng, hoc lm y mi t ngy m li lm vic thn trng (tr ngi d thng ra), ai ny u c thng tin bc, cng l suy n tn quang ((2) Tn quang : n vua ban.2) vy.

Quan tnh thn Sn Ty sau khi tht th, chuyn v ng gi Tr Bin, m khng tr v l s. Tng Php l C-bi thc gic H c H Ni l Nguyn Hu chn ngi thay th, Hu chn Nguyn Khuyn (lnh Trc hc s, dng bnh ti qu) quyn lnh Tng c, Thnh Ngc Un (Th c Hc s inh gian trung ch) lm quyn B chnh, (hai ng) u khng n. Th nn, bn ly nguyn T ti theo o (gio) l Nguyn Trn Cp, nguyn Ng phm sung Thng chnh Ph qun l l Nguyn Hu b vo (Cp quyn Tng c, Hu quyn B chnh, u do quan Php c ra). Quan vin C mt bit c vic ny, tu rng : Trn Cp tn c l Nguyn Vn, can ngy n ang trn trnh, Hu l li in xut thn, khng c tr thc no khc, thnh khng ph chun. Bn lnh cho thn vin thng lng vi Khm s Sam-b, vit th cho cc v tng y ngng vic li. Sau , ng dng nhn vin no th do bn Khm sai on Vn Hi tin c, tu ln bng cch khc.

(Lc , Cp v Hu vn lu li thi hnh, sau y, Vn Hi n thng lng vi tng Php, xin Nguyn Trng Hp thay th, Cp mi v ng H Ni, Hu v can mt khon nn phi ui v).

Ngy Gip Tut, chnh v in Hiu T, vua thn n hnh l.

Sao Tu xut hin (hin pha ty nam, ui ch v hng ng bc, th sc hi ti, di 6 - 7 tc, gip cung Hi, di sao Bch, vi ngy th tt).

Tun ph Qung Ty nh Thanh l T Din Hc n Lng Sn, yt cm binh dng cc dinh quy nhiu, lnh cho tnh y phi cung ng vt dng (du, than, ci, v.v) u c tr tin, (nhng vua) chun lnh khng cho nhn.

Chun cho quan vin thuyn b, theo nh trc m bin (l) n tt Nguyn n sang nm, ra khon xong (cho) cc hng quan phm v Khm s Kinh cng vi quan thuc S qun.

Nm y, thuyn b ca quan dn canh gc, chuyn ch ngoi Kinh gm 69 chic, nhn v gi, b bn ph nh chm mt 19 chic, ngoi ra, u chy v thanh tha.

chnh bin

ng k - Quyn III

thc lc v gin tng ngh hong

Tt Nguyn n, ngy mng 1, Bnh T, thng ging, ma xun, nm Kin Phc th nht, Gip Thn [1884] (Thanh, Quang T th 10). Vua mc ct phc, thn n cung Gia Th, knh dng giy mng v phm vt (vng tt 10 nh) lm l ngi trong nh v tin phm vt cng giy mng ln Hong thi hu v Hong thi phi.

(Hong thi hu vng tt 8 nh phng chc Khim cung, chun phi cho thay vua cung tin. Hong thi phi vng tt 7 nh, ni vin, vng thn n lm l). Xong ri, vua ng in Vn Minh, cc hong thn, vng cng, cc quan vn v u mc o thnh phc ro ly.

Tit Vn th (ngy mng 2 thng y). Trc 2 ngy Qun cng K Anh l Min nh vng mnh knh n in Ha Khim knh co, n ngy , vua mc o ct phc ng in Vn Minh, hong thn, vng cng, cc quan vn v cng u mc o thnh phc ro ly nh ngy Nguyn n. Sai Ph chnh i thn l Tn Tht Thuyt bi ngy t Giao.

Khm sai Phm Thn Dut l Thng th b Hnh, Th lang gia hm Tham tri l Nguyn Thut lm Chnh ph s i Thin Tn (thuc tnh trc l nc Thanh) v n Kinh. Chun cho Thn Dut vn gi chc lm vic, Thut thng th b Binh Hu tham tri v nhng ngi ty phi u lng thng c th bc.

Xun Gip Thn, lm l hng ((1) Hng : hp t.1), Tun quc cng l Min Ninh vng mnh n nh Thi miu, knh lm l thay.

Tit lp xun lm l nghinh xun v tin xun. (Knh gp quc hiu, ch tin tru t, khng tin xun sn ; cung Gia Th, th tru t, xun sn u tin).

u ma xun knh dng cung Gia Th tin km 10.000 quan, Hong thi hu 8.000 quan, Hong thi phi 7.000 quan.

Ph don ph Tha Thin Nguyn Lin, Ph tha inh Duy Tn v tra xt n li mt khng ng, b ti, ging chc, i i ni khc. Khi Tri huyn huyn Qung in l Tn Tht Hi Thng phi cho Huyn li l L Diu i xung di ht c ng gip tng l t mua thc ht, bn y t s i ly tin ca dn (134 quan). Vic y pht gic, cc quan trong Chnh ph mun rn tr bn mt dn, tc th sc gii, giao cho b H tra xt. Ph thn bn lm n kt x (Diu b pht trng i y, cn d b pht trng bi chc), b Hnh xt li bn Diu t s nhng nhiu, xin tun thnh D nm Minh Mnh th 16.

(Sut i cho n bn tri b, th li, hoc nhn vic cng thu b, ly t bo nhiu, hoc lm biu i ring ch xng l vic nhu ph : tc th em k phm x ng php.

Khong i T c, in ty Nguyn Du i ly tin ca lnh 100 quan, cng tun kt n x chm ngay).

i kt n tn Diu b chm v bu u (i sau khi t Giao s lm) cn d u c gim dn n n lu , pht khn. Hi Thng sai phi khng ng ngi cho cch chc ; bn Ph ph thn u b ging 4 cp, i i ni khc, cn d nhng bn d bn th b ging 2 - 3 cp lu dng. n y dng ln, chun cho nh b x, nhn sai lc sut cho cc nha x hnh trong v ngoi Kinh bit, t nay tr i nu c vic tng t, nht lut phi chiu theo nh th m lm, v yt sc cho x dn cng bit.

Tit Din xun (ngy 12 thng y). Trc mt ngy Hong thi phi knh n in Ha Khim lm l chi co. Hm y, vua mc ct phc, n vin Hong thi phi, lm l trong ngi nh, cn nghi tit khnh h, vng Ch ca Hong thi phi u cho nh. nh vic ng duyt binh, nhng chun cho kim in thng cp nh l.

Bi b nhng bn v c, v sinh cc tnh Tr, Bnh, Nam, Ngi, H Tnh, Bnh nh cho v qu.

(Thng 7, thng 11 nm ngoi, nhiu ln chun cho i phi i lm vic, n y vic hi t, lin bi i).

nh l xt hch cc ngi i hc. (L c dng hc tr n trng chu hc v n khoa thi trng, u chiu s hc tr, ty theo nhiu t, chia hng thng pht, khong c nhiu ngi h ng, cho nn nh i).

Sam-b l Khm s ngi Php ng Kinh v nc, Ba-r (c ch dch l Pha-c) n thay, sai phi b mi n s qun. Ba-r dng th knh chc yn lnh tt p, chun cho thng cp. (Ba-r tin vng, tin bc v np tru khm x c, cc th).

Quyn Tun ph H Tnh l Cao Hu Sung li b ti ging chc, i b ni khc. Khi quyn Tun ph tnh y c vic ngn nga, Hu Sung cp bng cho V y v Chn v l Phan nh Hun quyn lm Ph lnh binh vic sai phi, nhng t b khng c tp tu, b b Binh tu hc, giao xung nh thn bn x cho l t tin xng sut, chun pht 100 trng, ging 4 cp, i, b, gia n nhng lu quyn Tun ph.

Trc y, Tha Thin ph thn (nguyn Ph don Nguyn Lin, Ph tha inh Duy Tn) by tu 3 iu :

1. Kn dn lnh ph :

(Ni lnh ph nguyn thuc v hng lnh m, nhng vin sut i, i trng mi in vo, cha tng quen bit, n khi sai phi, d iu di tr, xin nn chn tn no thc c cn cc, phng 200 tn, dn lm 4 i. Hip qun 1, sut i 4, in ty 1, chia lm 3 ban, sung theo hu v sai phi cc cng vic, nhng khng cn chnh qu hay qu ng, c do l dch ni kt nhn lm bng, t sau tr i c k no trn mt, hay can phm khon g, l dch ni y tra xt, cn tha li bao nhiu, n qun giao v chu sai dch vi dn, k no khng r qu qun u cho pht ra Sn phng Qung Tr y khai khn).

2. Phi cho canh gi nh giam. (Phi cho quan binh ng i tnh khc).

3. Phi cho i tun kim ngoi quch. (Phi bt qun Tuyn phong v i l ty). n y duyt xt ri cho thi hnh.

Gim bt vin dch nha H thnh.

(Theo l c t chnh ph s 4 ngi, ch s t v u 1 ngi, bt, cu phm u 2 ngi, v nhp lu th li 8 ngi ; n y ly c lnh ph kn dn i tun phng, chun bt chnh ph s, t v, bt cu phm mi hng 1 ngi, v nhp lu th li 2 ngi).

Di dng trng hc huyn Ph Ct (thuc tnh Bnh nh) n thn Phc Khnh.

(Nguyn trng hc dng pha ng huyn l, t ny mi m, nh cn tha,