1

CZYNNIKI MAJ ĄCE WPŁYW NA BEZPIECZE ŃSTWO PRACY

PRZY URZĄDZENIACH ENERGETYCZNYCH

CZYNNIKI TECHNICZNE

(jak jest zbudowane)

CZYNNIKI

ORGANIZACYJNE (Czy znamy przepisy i zasady

wykonywania prac)

CZYNNIKI LUDZKIE

(czy umiemy eksploatować)

2

CZYNNIKI MAJ ĄCE WPŁYW NA BEZPIECZE ŃSTWO PRZY URZĄDZENIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH

1. Czynniki techniczne. � Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa, normy serii: - PN – HD 60364 – 4 – 41:2007 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Ochrona przeciw porażeniowa. - PN – EN 61140:2004 Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym. Wspólne aspekty instalacji i urządzeń. - PN – IEC 60364 – 4 – 42:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed skutkami oddziaływania

cieplnego. - PN – IEC 60364 – 4 – 43:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed prądem

przetężeniowym. - PN – IEC 60364 – 4 – 442:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed przepięciami. Ochrona

instalacji niskiego napięcia przed przejściowymi przepięciami i uszkodzeniami przy doziemieniach w sieci wysokiego napięcia.

- PN – IEC 60364 – 4 – 443:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed przepięciami. Ochrona przed przepięciami atmosferycznymi i łączeniowymi.

- PN – IEC 60364 – 4 – 45:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed obniżeniem napięcia. - PN – IEC 60364 – 4 – 473:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Stosowanie środków ochrony

zapewniających bezpieczeństwo. Środki ochrony przed prądem przetężeniowym. � Inne normy: - PN – E – 05115:2002 Instalacje Elektroenergetyczne Prądu Przemiennego o napięciu wyższym od 1kV. - PN – EN – 60446:200. Oznaczenia identyfikacyjne przewodów elektrycznych barwami lub cyframi - PN – EN – 61140:2004 klasyfikacja urządzeń elektrycznych i elektronicznych z punktu widzenia ochrony przed

porażeniem prądem elektrycznym. - PN – EN –60529:2003 Stopnie ochrony zapewnione przez obudowy (kod IP)

3

2. Czynniki natury organizacyjnej: � Kodeks pracy – Ustawa z 26 czerwca 1974r, (Dz. U. Nr 21 z1998r)z późniejszymi zmianami � Ustawa z dnia 7.07.1994r. Prawo Budowlane (Dz. U. Nr 89 z 1994r z późniejszymi zmianami – ostatnia zmiana

Dz. U. Nr 80 z 2003r). � Ustawa z dnia 10.04.1997r. Prawo Energetyczne (Dz. U. Nr 54 z 1997r. z późniejszymi zmianami) � Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129 z 1997r) � Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28.05.1996r. w sprawie rodzajów prac, które powinny

być wykonywane, przez co najmniej dwie osoby (Dz. U. Nr 62 z 1996r.) � Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17.09.1999r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy

urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. Nr 80 z 1999r) � Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny

odpowiadać budynki ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 z 2002r.) 3. Czynnik ludzki: � Rozporządzenie Ministra G0spodarki i Pracy z dnia 27.07.2004r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa

i higieny pracy (Dz. U. Nr 180 poz. 1860 z 20004r) z późniejszymi zmianami (Dz. U. Nr 196 poz.1420). � Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28.04.2003r. w sprawie szczegółowych

zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń instalacji i sieci (Dz. U. Nr 89 z 20003r)

Opracował Stanisław Szyler

4

4. Czynniki techniczne dla urządzeń energetycznych � Normy serii: - PN – EN 297 :2002 Kotły centralnego ogrzewania opalane gazem. Kotły typu B,, z palnikami

atmosferycznymi o nominalnym obciążeniu cieplnym nieprzekraczającym 70 kW, - PN – EN(U) 483 :2002 Kotły centralnego ogrzewania opalane gazem, kotły typu C o nominalnym

obciążeniu cieplnym nieprzekraczającym 70 kW, - PN – 91/M – 34501 – gazociągi i instalacje gazownicze, skrzyżowania gazociągów z przeszkodami

terenowymi. - PN – 93/M – 35350 kotły grzewcze wodne niskotemperaturowe i średniotemperaturowe. Wymagani i

badania. Norma zastąpiona przez PN – EN 297 : 2002 - PN – EN ISO 6708 : 1998 Elementy rurociągów. Definicja i dobór. - PN –91/B – 02413 – Ogrzewnictwo i ciepłownictwo. Zabezpieczenia instalacji ogrzewań wodnych

systemu otwartego. - PN – 89/H –02650 – Armatura i rurociągi. Ciśnienia i temperatury (klasyfikacja ciśnień i temperatur dla

armatury przemysłowej i rurociągów0 - PN – IEC 0364 – 4 – 41:2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przeciw

porażeniowa. - PN – IEC 60364 – 4 – 43:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona przed prądem

przetężeniowym. - PN – EN –60529:2003 Stopnie ochrony zapewnione przez obudowy (kod IP d)

5

PODSTAWOWE DEFINICJE

Miejsce pracy - jest to ściśle określone, odpowiednio przygotowane i oznaczone stanowisko pracy lub określona strefa pracy w zakresie niezbędnym dla bezpiecznego wykonywania pracy przy urządzeniach, instalacjach. Energetycznych oraz sprężonego powietrza i hydrotechnicznych.

Urządzenie energetyczne – urządzenie techniczne stosowane w procesach wytwarzania przetwarzania przesyłania i dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw i energii.

Instalacja energetyczna – urządzenie energetyczne z układami połączeń między nimi.

Sieć energetyczna – są to instalacje energetyczne połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania, wytwarzania i dystrybucji energii.

Pomieszczenie lub teren ruchu energetycznego – wydzielone pomieszczenie lub teren w obrębie, których zainstalowane są urządzenia energetyczne dostępne tylko dla upoważnionych osób

Instrukcja eksploatacji – zatwierdzona przez pracodawcę instrukcja określająca procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, opracowana na podstawie odrębnych przepisów oraz dokumentacji producenta.

Pracownik uprawniony – pracownik posiadający sprawdzone i właściwe kwalifikacje w zakresie eksploatacji danego urządzenia i instalacji energetycznej, potwierdzone świadectwem kwalifikacyjnym.

Pracownik upoważniony – pracownik, który w ramach swoich obowiązków służbowych lub na podstawie polecenia służbowego wykonuje określone prace.

6

OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA PRAC

Dopuszczenie do eksploatacji – każde urządzenie i instalacja energetyczna przed dopuszczeniem do eksploatacji powinny posiadać certyfikat na znak bezpieczeństwa, albo posiadać deklarację zgodności z Polskimi Normami.

Eksploatacja – urządzenia i instalacje powinny być eksploatowane tylko przez upoważnionych pracowników z zachowaniem postanowień określonych w instrukcji eksploatacji.

Eliminacja zagrożeń – urządzenia, instalacje energetyczne lub ich części, przy których będą prowadzone prace konserwacyjne, remontowe lub modernizacyjne, powinny być wyłączone z ruchu, pozbawione czynników stwarzających zagrożenia i skutecznie zabezpieczone przed ich przypadkowym uruchomieniem oraz oznakowane.

Zabronione jest: - Eksploatowanie urządzeń i instalacji energetycznych bez

przewidzianych dla tych urządzeń i instalacji środków ochrony i zabezpieczeń.

- Dokonywanie zmian środków ochrony i zabezpieczeń przez osoby nieupoważnione.

Prace niebezpieczne – zaliczane do prac w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, powinny być wykonywane, co najmniej przez dwie osoby, z wyjątkiem prac eksploatacyjnych z zakresu prób i pomiarów, konserwacji i napraw urządzeń i instalacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kV, wykonywanych przez osobę wyznaczoną na stałe do tych prac w obecności pracownika asekurującego, przeszkolonego w udzielaniu pierwszej pomocy.

7

Instrukcja eksploatacji urządzenia składa się

1. Część ogólna (powinna zawierać informacje). - przedmiot instrukcji, – jakiego urządzenia lub grupy urządzeń dotyczy

oraz dla kogo jest przeznaczona, z podaniem wymagań kwalifikacyjnych;

- podstawę opracowania instrukcji – określającą przepisy, dokumentację fabryczną, potwierdzenie przyjęcia urządzenia do eksploatacji;

- klauzulę zatwierdzającą instrukcj ę do stosowania z podaniem nazwiska i podpisem osoby zatwierdzającej.

1. Część szczegółową (powinna określać). - ogólną charakterystykę urządzenia:

- przeznaczenie urządzenia, - podstawowe parametry, - schematy i układy połączeń, armaturę, rodzaje i wielkości

zabezpieczeń, - obsługę urządzenia z określeniem:

- czynności związanych z uruchomieniem i zatrzymaniem urządzenia przy pracy normalnej z podaniem typowych manipulacji łączeniowych,

- zasady postępowania w razie awarii, pożaru lub innych zakłóceń w pracy urządzenia z podaniem kolejności czynności (manipulacji) jakie należy wykonać,

- obowiązków osób obsługi, określających zakres tych obowiązków i ich uprawnień,

- sposobu prowadzenia zapisów czynności ruchowych, odczytów wskazań przyrządów kontrolno-pomiarowych z podaniem ich terminów.

- wymagania w zakresie konserwacji urządzenia określające; - zakres planowanych oględzin, przeglądów i obchodów i terminy

ich przeprowadzania, - zakres przeprowadzonych planowanych prób i badań oraz

pomiarów ochronnych z podaniem terminów ich przeprowadzenia, - zasady kwalifikowania urządzenia do remontu.

- zakres wymagań dotyczących ochrony przed porażeniem, pożarem, wybuchem i inne wymagania w zakresie bezpieczeństwa obsługi urządzeń i otoczenia określający:

- bezpieczne wykonywanie prac planowanych, - rodzaje stosowanego sprzętu bhp, - sposób powiadamiania, (kogo) w przypadku porażenia, pożaru lub

awarii, - sposób i rodzaj użytego sprzętu p.poż w przypadku wystąpienia

pożaru.

8

BEZPIECZEŃSTWO PRACY PRZY URZĄDZENIACH ELEKTROENERGGETYCZNYCH

W świetle rozporządzenia Ministra Gospodarki z 17.09.1999r.Dz. u. Nr 80 z 1999r.,poz.912.

1. Podział prac przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych w zależności od zbliżenia do części czynnych będących pod napięciem

Podział prac w zależności od zastosowanych metod i środków zapewniających bezpieczeństwo pracy przedstawiono na rys. 1. Odległość wokół nieosłoniętych urządzeń instalacji elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem, zestawiono w tabeli 1.

PRACE PRZY URZĄDZENIACH

I INSTALACJACH ELEKTRYCZNYH

PRZY CAŁKOWICIE WYŁ ĄCZONYM

NAPIĘCIU

W POBLIŻU NAPIĘCIA

POD NAPIĘCIEM

. Rys. 1 Podział prac przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych w zależności od

zastosowanych metod i środków zapewniających bezpieczeństwo

Prace pod napięciem (PPN) należy wykonywać w oparciu o właściwą technologię pracy przy zastosowaniu wymaganych narzędzi i środków ochronnych, określonych w instrukcji wykonania tych prac. Prace w pobliżu napięcia powinny być wykonywane przy użyciu środków ochronnych odpowiednich do występujących warunków pracy. Prace przy wyłączonym napięciu to prace przy urządzeniach i instalacjach oddzielonych od części zasilających (pod napięciem) przerwą izolacyjną. Za przerwę izolacyjną uważa się: - otwarte zestyki łącznika w odległości określonej w Polskiej Normie lub w dokumentacji producenta, - wyjęte wkładki bezpiecznikowe, - zdemontowane części obwodu zasilającego, - przerwanie ciągłości połączenia obwodu zasilającego w łącznikach o obudowie zamkniętej, stwierdzone w sposób jednoznaczny w oparciu o położenie wskaźnika odwzorowującego otwarcie wyłącznika.

9

Tabela 1 Odległości wyznaczające granice stref prac w pobliżu napięcia i stref prac pod napięciem

Napięcie znamionowe urządzenia Strefa prac pod

napięciem Strefa prac w

pobliżu napięcia kV. m m

do1 Urządzenia wnętrzowe i stacyjne

nie normuje się

Linie napowietrzne do 0,3 Powyżej 0,3 do 0,7 Powyżej 1 do 30 do 0,6 Powyżej 0,6 do 1,4

110 do 1,1 Powyżej 1,1 do 2,1 220 do 2,5 Powyżej 2,5 do 4,1 400 do 3,5 Powyżej 3,5 do 5,4 750 do 6,4 Powyżej 6,4 do 8,4

Zasięg stref pracy pod napięciem DL i w pobliżu napięcia DV przedstawiają

poniższe rysunki.

1.-nieosłonięta część pod napięciem 2.-strefa prac pod napięciem 3.-strefa prac w pobliżu napięcia 4.-powierzchnia zewnętrzna osłony izolacyjnej

10

2. Podział prac na czynnych urządzeniach i instalacjach elektrycznych w zależności od rodzaju wydanego polecenia.

PRACE NA CZYNNYCH URZ ĄDZENIACH I INSTALACYJNYCH

ELEKTROENERGETYCZNYCH

NA POLECENIE PISMNE

NA POLECENIE USTNE

BEZ POLECENIA

1) Prace w warunkach szczególnego zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego. 2) Prace wykonywane przez pracowników nie będących pracownikami zakładu prowadzącego eksploatację danego urządzenia i instalacji (z wyjątkiem prac, dla których czynności związane z do- puszczeniem do pracy ustalono odrębnie na piśmie).

W rozporządzeniu MG brak zapisu czynności, które mogą być wykonywane na polecenie ustne; należy rozumieć, że na polecenie ustne mogą być wykonywane prace, dla których nie jest wymagane polecenie pisemne, lub, które dopuszcza się wykonywać bez polecenia.

1) Czynności związane z ratowaniem zdrowia i życia ludzkiego. 2) Prace dla zabezpieczenia urządzeń i instalacji przed zniszczeniem. 3) Prace eksploatacyjne określone w instrukcjach, prowadzone przez uprawnione i upoważnione osoby.

Uwaga! W porównaniu do starych przepisów można stwierdzić, że w rozporządzeniu MG:

• Zrezygnowano z zapisu dopuszczenia do wykonywania na polecenie pisemne prac, dla których kierownik zakładu lub, poleceniodawca uzna takie polecenie za niezbędne,

• W p. 1 prac na polecenie pisemne zrezygnowano z zapisu „z wyjątkiem prac,które można wykonywać bez polecenia”,

• W wyjaśnieniu prac, które mogą być wykonywane bez polecenia, zrezygnowano z zapisu szczegółowego, pozwalającego wykonywać bez polecenia prace związane z likwidacją przerw w dostarczaniu energii (obecny zapis jest bardziej ogólny),

• Zrezygnowano z zapisu stwierdzającego, że pracami wykonywanymi na polecenie ustne mogą być prace, które nie muszą być wykonywane na polecenie pisemne i nie są wymienione jako prace dopuszczone do wykonywania bez polecenia.

11

Do prac wykonywanych przy urz ądzeniach i instalacjach elektroenergetycznych w warunkach szczególnego zagr ożenia dla zdrowia i życia ludzkiego nale ży zaliczy ć w szczególno ści prace:

(Dz. U. NR 80 z 1999r §15) 1. Konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy u rządzeniach

elektroenergetycznych znajduj ących si ę pod napi ęciem, 2. Wykonywane w pobli żu nie osłoni ętych urz ądzeń

elektroenergetycznych lub ich cz ęści, znajduj ących si ę pod napi ęciem,

3. Przy wył ączonych z pod napi ęcia, lecz nie uziemionych

urządzeniach elektroenergetycznych lub uziemionych w ta ki sposób, ze żadne z uziemie ń – uziemiaczy nie jest widoczne z miejsca pracy,

4. Przy opuszczaniu i zawieszaniu przewodów na wył ączonych z

pod napi ęcia elektroenergetycznych liniach napowietrznych w przęsłach krzy żujących drogi kolejowe, wodne i kołowe,

5. Związane z identyfikacj ą i przecinaniem kabli

elektroenergetycznych, 6. Przy spawaniu lutowaniu, wymianie stojaków oraz pojedynczych

ogniw i całej baterii w akumulatorach, 7. Przy wył ączonych spod napi ęcia torze dwutorowej

elektroenergetycznej linii napowietrznej o napi ęciu 1 kV i powy żej, jeżeli drugi tor linii pozostaje pod napi ęciem,

8. Przy wył ączonych spod napi ęcia lub znajduj ących si ę w budowie

elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie ograniczonej uziemieniami ochronnymi z li niami znajduj ącymi si ę pod napi ęciem lub mog ącymi znale źć się pod napi ęciem, i przewodami trakcji elektrycznej,

9. Przy wykonywaniu prób i pomiarów, z wył ączeniem prac

wykonywanych stale przez upowa żnionych pracowników w ustalonych miejscach.

12

3. Pracownicy odpowiedzialni za organizację i wykonanie pracy.

Pełniona funkcja

Wymagania stawiane pracownikom w zależności od pełnionej funkcji

dotyczące Świadectwa

kwalifikacyjnego

Zatrudnienia

POLECENIO-DAWCA

D

Prowadzący eksploatację urządzeń i instalacji (§ 65.1) lub upoważniony przez niego pracownik (§ 2.15). W okresie wykonywania prac remontowych lub modernizacyjnych przy nieczynnych urządzeniach i instalacjach obowiązki poleceniodawcy mogą być przekazane wykonawcy tych prac o ile obowiązki te określono w zawartej z nim umowie na piśmie (§ 65.3).

KOORDY-NUJĄCY

D

Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik komórki organizacyjnej, sprawujący dozór nad eksploatacją i ruchem urządzeń i instalacji, przy których będzie wykonywana praca (§ 68.1). W przypadkach, gdy dozór nad ruchem urządzeń i instalacji, o których mowa wyżej, jest prowadzony przez różne komórki organizacyjne zakładu, koordynującym powinna być osoba z kierownictwa jednej z tych komórek (§ 68.2). Jeżeli dozór nad ruchem urządzeń i instalacji, przy których będzie wykonywana praca, sprawowany jest przez poleceniodawcę, koordynującym powinien być sam poleceniodawca (§ 68.3)

DOPUSZCZA

-JĄCY

E

Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający pisemne upoważnienie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji, do wykonywania czynności łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy (§ 2.17).

NADZORUJĄ-CY

D lub E

Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik wykonujący wyłącznie czynności nadzoru (§ 2.18). Uwaga! Nadzorujący jest wyznaczany, gdy (§ 70.1): • pracę wykonywać będzie zespół pracowników nie będący

zespołem pracowników kwalifikowanych lub kierujący zespołem nie posiada świadectwa kwalifikacyjnego,

• poleceniodawca uzna to za konieczne ze względu na szczególny charakter i warunki pracy.

KIERUJ ĄCY ZESPOŁEM

PRACOWNIK-ÓW

E1) lub bez 2)

Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik do kierowania zespołem pracowników (§ 2.19)

KIEROWNIK ROBÓT

D Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik do koordynacji prac zespołów pracowników, gdy w jednym obiekcie pracuje więcej niż jeden zespół pracowników (§ 2.20).

1), Gdy pracownik kieruje zespołem pracowników kwalifikowanych (§ 71.1) 2), Gdy pracownik kieruje zespołem nie będącym zespołem pracowników kwalifikowanych (§ 71.1).

13

Pracownicy odpowiedzialni za organizację

Zakres ich obowiązków

Pełniona funkcja Obowiązki –według §§ 65.1, 68.4, 69.2, 70.3, 71.2, 72.2 POLECENIODAWCA Wydanie polecenia na wykonanie pracy- §§ 64.2, 65.1

KOORDYNUJĄCY

1. koordynowanie wykonania prac, określonych w poleceniu,z ruchem urządzeń i instalacji,

2. określenie czynności łączeniowych związanych z przygotowaniem miejsca pracy,

3. wydanie zezwolenia na przygotowanie miejsca pracy, dopuszczenie do pracy i likwidacja miejsca pracy,

4. podjęcie decyzji o uruchomieniu urządzeń i instalacji, przy których była wykonywana praca,

5. zapisanie w dokumentacji eksploatacji ustaleń wynikających z pkt. od 1 do 4.

DOPUSZCZAJĄCY

1. przygotowanie miejsca pracy, 2. dopuszczenie do wykonywania pracy, 3. sprawdzenie wykonania pracy, 4. zlikwidowanie miejsca pracy po jej zakończeniu.

NADZORUJĄCY

1. sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i jego przyjęcie od dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie,

2. zaznajomienie nadzorowanych pracowników z warunkami bezpiecznego wykonywania pracy,

3. sprawowanie ciągłego nadzoru nad pracownikami, aby nie przekraczali granicy wyznaczonego miejsca pracy,

4. powiadomienie dopuszczającego lub koordynującego o zakończeniu pracy.

KIERUJĄCY ZESPOŁEM

PRACOWNIKÓW

1. dobór pracowników o umiejętnościach zawodowych odpowiednich do wykonywania poleconej pracy,

2. sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i przyjęcie go od dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie,

3. zaznajomienie podległych pracowników ze sposobem przygotowania miejsca pracy, występującymi zagrożeniami w miejscu pracy i w bezpośrednim sąsiedztwie oraz warunkami i metodami bezpiecznego wykonywania pracy,

4. zapewnienie wykonywania pracy w sposób bezpieczny, 5. egzekwowanie od członków zespołu stosowania właściwych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz właściwych narzędzi i sprzętu,

6. nadzorowanie przestrzegania przez podległych pracowników przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie wykonywania pracy,

7. powiadomienie dopuszczającego lub koordynującego o zakończeniu pracy.

KIEROWNIK ROBÓT

koordynowanie pracy różnych zespołów pracowników, w celu wyeliminowania zagrożeń wynikających z ich jednoczesnej pracy w jednym obiekcie.

14

Obowiązki członków zespołu pracowników i pracodawców

W rozporządzeniu MG nie wyszczególniono obowiązków członków zespołu pracowników, takie obowiązki były wyszczególnione w „Instrukcji Bezpiecznej Pracy w Energetyce”. Podano jedynie definicję „zespołu pracowników” jest to grupa, co najmniej dwóch osób wykonujących pracę oraz „ zespołu pracowników kwalifikowanych”- grupa pracowników, w której co najmniej połowa, lecz nie mniej niż dwie osoby, posiada ważne świadectwo kwalifikacyjne. Rozporządzenie MG wymienia obowiązki pracodawcy wobec pracowników, niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa pracy. Pracodawca jest obowiązany, zgodnie z odrębnymi przepisami, zapoznać pracowników z: • ryzykiem zawodowym i zagrożeniami dla zdrowia i życia pracowników, występują

na danym stanowisku pracy, oraz zastosowanymi środkami likwidującymi lub ograniczającymi to ryzyko i zagrożenia,

• szczegółowymi instrukcjami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.

Wymagania ogólne stawiane narzędziom pracy i sprzętowi ochronnemu.

Wymaga się, aby narzędzia pracy i sprzęt ochronny był: • przechowywany w miejscach wyznaczonych, w warunkach zapewniających

utrzymanie ich w pełnej sprawności ( sposób ewidencjonowania i kontroli sprzętu ochronnego ustala pracodawca)

• poddawany okresowym próbom w zakresie ustalonym w Polskich Normach lub w dokumentacji producenta,

• oznakowany w sposób trwały (sprzęt ochronny powinien być oznakowany przez podanie numeru ewidencyjnego, daty następnej próby okresowej oraz cechy przeznaczenia)

Zabronione jest używanie narzędzi i sprzętu, który nie jest oznakowany lub jest niesprawny. Osoby dozoru powinny okresowo sprawdzać stan techniczny, stosowanie i ewidencjonowanie sprzętu ochronnego oraz środków ochrony indywidualnej. Stan techniczny narzędzi pracy i sprzętu ochronnego powinien być też sprawdzany bezpośrednio przed jego użyciem a narzędzia i sprzęt niesprawny, lub, który utracił ważność próby okresowej – niezwłocznie wycofany z użycia.

15

Polecenie wykonania pracy

Polecenie wykonywania pracy powinno w szczególności uwzględniać: 1. zakres, rodzaj, miejsce i termin pracy, 2. środki i warunki do bezpiecznego wykonania pracy, 3. liczbę pracowników skierowanych do pracy, 4. pracowników odpowiedzialnych za organizację i wykonanie pracy

pełniących funkcję koordynującego lub dopuszczającego, przez podanie stanowiska służbowego lub imienne,

5. kierownika robót, nadzorującego lub kierującego zespołem pracowników –imiennie,

6. planowane przerwy w pracy. Polecenie pisemne wykonania pracy powinno być wystawione (§ 73.1): • kierującemu zespołem lub nadzorującemu i przekazane dopuszczającemu, • na prace wykonywane przez jeden zespół w jednym miejscu pracy. Dozwolone jest przekazywanie polecenia pisemnego środkami łączności (§73.2). Dozwolone jest też wystawianie jednego polecenia pisemnego na takie same prace wykonywane przez jeden zespół pracowników kolejno w innych miejscach pracy, gdy zespół pracuje w tym samym czasie tylko w jednym miejscu a warunki bezpiecznego wykonywania pracy są takie same we wszystkich miejscach (§ 73.3). Polecenie wykonywania pracy jest ważne na czas określony przez poleceniodawcę. W razie potrzeby poleceniodawca może w poleceniu dokonać zmiany uprzednio podanych terminów wykonania pracy oraz zmiany liczby pracowników w składzie zespołu. W poleceniu pisemnym wykonania pracy zmiana terminów i liczby pracowników powinna być odnotowana w odpowiedniej rubryce (§ 74). Prowadzący eksploatacje urządzeń i instalacji jest obowiązany prowadzić wykaz poleceniodawców określający zakres udzielonego upoważnienia. Polecenia wykonania pracy powinny być rejestrowane przez poleceniodawcę w rejestrze poleceń, przy czym, w przypadku polecenia ustnego powinna być odnotowana jego treść. Formę ewidencji poleceń ustala pracodawca. Polecenia pisemne wykonywania prac należy przechowywać przez okres 30 dni od daty zakończenia pracy (§ 75). Po dopuszczeniu do pracy oryginał polecenia pisemnego powinien być przekazany kierownikowi robót lub kierującemu zespołem pracowników, lub nadzorującemu, a kopia polecenia powinna pozostać u dopuszczającego (§.78.2)

16

Przygotowanie miejsca pracy

Przygotowanie miejsca pracy dokonuje osoba pełniąca funkcję dopuszczającego.

Przygotowanie miejsca pracy polega na (§ 76): 1. uzyskaniu zezwolenia na rozpoczęcie przygotowania miejsca pracy od

koordynującego, jeżeli został on wyznaczony, 2. uzyskaniu od koordynującego potwierdzenia o wykonaniu niezbędnych

przełączeń oraz zezwolenia na dokonanie przełączeń i założenia odpowiednich urządzeń zabezpieczających, przewidzianych do wykonania przez dopuszczającego,

3. wyłączeniu urządzeń z ruchu w zakresie określonym w poleceniu i uzgodnionym z koordynującym,

4. zablokowaniu napędów łączników w sposób uniemożliwiający przypadkowe uruchomienie wyłączonych urządzeń,

5. sprawdzeniu, czy w miejscu pracy w wyłączonych urządzeniach zostało usunięte zagrożenie – napięcie,

6. zastosowaniu wymaganych zabezpieczeń na wyłączonych urządzeniach – uziemień,

7. założeniu ogrodzeń i osłon w miejscu pracy stosownie do występujących potrzeb,

8. oznaczeniu miejsca pracy i wywieszeniu tablic ostrzegawczych – w tym również w miejscach zdalnego sterowania napędami wyłączonych urządzeń („Nie załączać”).

Uwaga: W stosunku do poprzednich przepisów zrezygnowano z wyposażenia miejsca pracy w sprawny sprzęt pożarniczy w przypadku miejsc z zagrożeniem pożarowym (jest to uregulowane osobnymi przepisami). Przy wykonywaniu czynności związanych z przygotowaniem miejsca pracy może brać udział, pod nadzorem dopuszczającego, członek zespołu, który będzie wykonywał pracę, jeżeli jest pracownikiem uprawnionym (§ 77). Odpowiednimi zabezpieczeniami przed przypadkowym złączeniem napięcia uznaje się (§ 57.2):

1) w urządzeniach o napięciu do1 kV – wyjęcie wkładek bezpiecznikowych w obwodzie zasilającym lub zablokowanie napędu otwartego łącznika,

2) w urządzeniach o napięciu znamionowym powyżej 1 kV – unieruchomienie (otwartych zestyków) i zblokowanie napędów łączników lub wstawienie przegród izolacyjnych między otwarte styki łączników.

17

W przypadku konieczności wykonania uziemień części czynnych należy je wykonać tak, aby miejsce pracy znajdowało się w strefie ograniczonej uziemieniami; co najmniej jedno uziemienie powinno być widoczne z miejsca pracy (§ 58). Jeżeli nie jest możliwe wykonanie uziemień w podany wyżej sposób, dopuszcza się zastosowanie innych środków technicznych i organizacyjnych zapewniających bezpieczeństwo pracy. W takim przypadku poleceniodawca jest obowiązany umieścić odpowiedni zapis o zastosowaniu ww. innych środków (§59).

Przy wykonywaniu prac na liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie ograniczonej uziemieniami z liniami znajdującymi się pod napięciem lub znajdującymi się w pobliżu takich linii, należy krzyżujące lub sąsiednie linie wyłączyć również spod napięcia i uziemić lub zastosować inne środki techniczno – organizacyjne niezbędne dla bezpiecznego wykonania pracy (§ 60)

Podczas prac wykonywanych przy wyłączonym torze dwutorowej elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu znamionowym 110, 220 i 400 kV należy (§ 61.1):

1) tor linii, na którym będą wykonywane prace, wyłączyć z pod napięcia i uziemić we wszystkich punktach zasilania oraz założyć uziemiacze na przewody robocze na najbliższych słupach ograniczających miejsce pracy

2) zablokować automatykę SPZ na torze pozostającym pod napięciem, a w miejscu pracy oznaczyć tor pozostający pod napięciem,

3) założyć dodatkowe uziemiacze: a) na przewody robocze na każdym słupie, na którym wykonywane są prace wymagające dotykania przewodów roboczych, b) po obu stronach mostka przewodu roboczego przy jego rozłączaniu lub łączeniu, c) na przewód odgromowy w miejscu wykonywania na nim prac w warunkach przerywania metalicznego połączenia przewodu odgromowego z konstrukcją słupa.

Przy pracach wykonywanych przy wyłączonej jednotorowej linii napowietrznej należy założyć dodatkowe uziemiacze, jeżeli przebiega ona równolegle na odcinkach o łącznej długości większej niż 2 km od elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu znamionowym (§ 61.2)

1) 110 kV - w odległości mniejszej niż 100m, 2) 220 kV - w odległości mniejszej niż 150m, 3) 400 kV - w odległości mniejszej niż 200m, 4) 750 kV - w odległości mniejszej niż 250m.

18

Dopuszczenie do pracy Dopuszczenie do pracy tak jak i przygotowanie miejsca pracy dokonuje osoba pełniąca funkcję dopuszczającego. Dopuszczenie do pracy dozwolone jest po przygotowaniu miejsca pracy i polega ono na (§ 78.1): 1. sprawdzeniu przygotowania miejsca pracy przez dopuszczającego i

kierującego zespołem pracowników lub nadzorującego, 2. wskazaniu zespołowi pracowników miejsca pracy, 3. pouczeniu zespołu pracowników o warunkach pracy oraz wskazaniu

zagrożeń występujących w sąsiedztwie miejsca pracy, 4. udowodnieniu, że w miejscu pracy zagrożenie nie występuje, 5. potwierdzeniu dopuszczenia do pracy podpisem w odpowiednich

rubrykach dwóch egzemplarzy polecenia pisemnego lub w przypadku polecenia ustnego – w dzienniku operacyjnym, prowadzonym przez dopuszczającego

Po dopuszczeniu do pracy oryginał polecenia powinien być przekazany kierownikowi robót lub kierującemu zespołem pracowników lub nadzorującemu, a kopia polecenia powinna pozostać u dopuszczającego (§ 78.2)

Wykonywanie pracy

Prace przy urządzeniach i instalacjach elektrycznych mogą być wykonywane tylko przy zastosowaniu sprawdzonych metod i technologii. Dopuszcza się wykonywanie prac przy zastosowaniu nowych metod i technologii, pod warunkiem wykonywania tych prac w oparciu o opracowane specjalnie dla nich instrukcje (§ 79). Zabronione jest wykonywanie prac na napowietrznych liniach elektroenergetycznych, stacjach i rozdzielniach oraz na wysokich konstrukcjach w czasie wyładowań atmosferycznych (§ 63). Podczas oględzin pracujących urządzeń i instalacji zabronione jest również wykonywanie jakichkolwiek prac wymagających zdejmowania osłon i barier ochronnych, otwieranie celek, wchodzenie na konstrukcje oraz zbliżanie się do nieosłoniętych części urządzeń i instalacji znajdujących się pod napięciem (§ 62) na odległość określoną w § 55.2 omawianego rozporządzenia – tabela nr 1.

Przy wykonywaniu prac na polecenie, zabronione jest (§ 80.1): 1) rozszerzanie pracy poza zakres i miejsce określone w poleceniu, 2) dokonywanie zmian połączenia napędów, aparatury i armatury odcinającej, użytej do przygotowania miejsca pracy, usuwanie ogrodzeń, osłon, barier, zaślepek i tablic ostrzegawczych oraz zdejmowanie uziemiaczy, jeżeli ich zdjęcie nie zostało przewidziane w poleceniu.

Przy wykonywaniu prac przez jeden zespół pracowników kolejno w kilku miejscach pracy, rozpoczęcie w nowym miejscu pracy może nastąpić po zakończeniu pracy w poprzednim miejscu. Samowolna zmiana miejsca pracy jest niedozwolona (§ 84).

19

Przerwanie i wznowienie pracy

W razie konieczności opuszczenia miejsca pracy przez kierującego zespołem pracowników lub nadzorującego, dalsze wykonywanie pracy powinno być przerwane, zespół pracowników wyprowadzony z miejsca pracy, a miejsce pracy odpowiednio zabezpieczone przed dostępem osób postronnych (§ 81). Po przerwaniu pracy wykonywanej na polecenie, jej wznowienie może nastąpić po ponownym dopuszczeniu do pracy. Nie wymaga się ponownego dopuszczenia do pracy po, przerwie, jeżeli w czasie trwania przerwy zespół nie opuścił miejsca pracy lub miejsce pracy na czas opuszczenia go przez zespół pracowników zostało zabezpieczone przed dostępem osób postronnych (§ 82.1). Kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący przed wznowieniem pracy, po przerwie nie wymagającej ponownego dopuszczenia, jest obowiązany do dokładnego sprawdzenia zabezpieczenia miejsca pracy (§ 82.2). Jeżeli podczas sprawdzania zostanie stwierdzona zmiana tego zabezpieczenia, wznowienie pracy jest niedozwolone (§ 82.3). O decyzji wstrzymania pracy kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący powinien niezwłocznie powiadomić dopuszczającego lub koordynującego oraz odnotować przerwę w poleceniu pisemnym wykonania pracy (§ 82.4). O przerwie w pracy wymagającej ponownego dopuszczenia do pracy, przed jej wznowieniem, kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący obowiązany jest powiadomić dopuszczającego lub koordynującego, a w razie wykonywania prac na polecenie pisemne, przekazać to polecenie dopuszczającemu lub koordynującemu po uprzednim podpisaniu (§ 83.1). Jeżeli w czasie przerwy w pracy przewidywana jest likwidacja miejsca pracy, kierujący zespołem pracowników obowiązany jest, przed jego opuszczeniem przez zespół pracowników usunąć z niego materiały, narzędzia i sprzęt oraz powiadomić o tym dopuszczającego lub koordynującego (§ 83.2).

20

Zakończenie pracy i uruchomienie urządzeń Zakończenie pracy na polecenie następuje, jeżeli cały zakres pracy przewidziany poleceniem został w pełni wykonany (§ 85.1).

Po zakończeniu pracy (§ 85.2): 1) kieruj ący zespołem pracowników jest obowiązany:

a) zapewnić usunięcie materiałów, narzędzi oraz sprzętu, b) wyprowadzić zespół pracowników z miejsca pracy, c) powiadomić dopuszczającego lub koordynującego o zakończeniu pracy,

2) dopuszczający do pracy jest obowiązany: a) sprawdzić i potwierdzić zakończenie pracy, b) zlikwidować miejsce pracy przez usunięcie technicznych środków

zabezpieczających użytych do jego przygotowania, c) przygotować urządzenia do ruchu i powiadomić o tym koordynującego

W czynnościach związanych z likwidacją miejsca pracy mogą brać udział, pod nadzorem dopuszczającego, kierujący zespołem pracowników i członkowie tego zespołu (§ 85.3). Koordynujący zezwala na uruchomienie urządzenia lub instalacji elektrycznej, przy których była wykonywana praca, po otrzymaniu informacji od dopuszczającego o gotowości urządzenia do ruchu. Jeżeli praca była wykonywana przez kilka zespołów pracowników, decyzję o uruchomieniu urządzenia lub instalacji, koordynujący może podjąć po otrzymaniu informacji o gotowości do ruchu od wszystkich dopuszczających (§ 86).

Bezpieczeństwo wykonywania prac pomiarowo - kontrolnych Prace przy wykonywaniu prób i pomiarów w urządzeniach o napięciu powyżej 1kV, podobnie jak wszelkie prace wykonywane w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, powinny być wykonywane, przez co najmniej dwie osoby posiadające kwalifikacje do ich wykonywania. Prace te należy prowadzić zgodnie z wymaganiami odpowiednich norm, przepisów oraz instrukcji po uprzednim uzgodnieniu z użytkownikiem urządzeń. W czasie ich wykonywania należy zapewnić bezpieczeństwo osobom wykonującym te prace, jak również uwzględnić zagrożenia innych osób, w tym osób postronnych, jakie mogą wystąpić w innych obiektach, nieraz odległych od miejsca wykonywania prac. Dopuszczalne jest częściowe lub całkowite zdjęcie uziemiaczy w miejscu pracy, jeżeli jest to konieczne do wykonania próby i zostało przewidziane, przez poleceniodawcę. Prace rozruchowe, wymagające częściowego lub ograniczonego załączenia urządzeń pod napięcie powinny być wykonywane jedynie według opracowanej w tym celu instrukcji

21

SPRZĘT OCHRONNY I ZNAKI BEZPIECZE ŃSTWA

Rodzaje sprzętu ochronnego

W czasie wykonywania prac przy urządzeniach elektrycznych często wymagane jest używanie przez pracowników odpowiednich środków ochrony. W ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy zawartych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 marca 2007r. (Dz. U. Nr 31, poz.330) wyróżnia się: Środki ochrony zbiorowej Środki ochrony

indywidualnej Urządzenia ochronne

Przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi i

pojedynczych osób przed niebezpiecznymi i

szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku

pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w

pomieszczeniu pracy, maszynach i innych

urządzeniach

Przeznaczone do ochrony człowieka przed

niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami

występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku

pracy. Do środków ochrony

indywidualnej zalicza się odzież ochronną oraz środki ochrony: kończyn dolnych i

górnych, głowy, twarzy i oczu, układu oddechowego,

słuchu, sprzęt chroniący przed upadkiem pracownika z wysokości oraz środki

izolujące cały organizm.

To osłony lub takie urządzenia, które spełniają

jedną lub więcej z niżej wymienionych funkcji:

- zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych, - powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpiecznej, - nie pozwalają na włączenie ruchu elementów niebezpiecznych, jeśli pracownik znajduje się w strefie niebezpiecznej, - zapobiegają naruszaniu normalnych warunków pracy maszyny i innych urządzeń technicznych, - nie pozwalają na uaktywnienie innych czynników niebezpiecznych lub szkodliwych.

Pracodawca jest zobowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. W szczególności pracodawca jest zobowiązany: - zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający

pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych,

- zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń.

22

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników. W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania odpowiednich rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. Narzędzia pracy i sprzęt ochronny, stosowane w czasie wykonywania prac przy urządzeniach elektroenergetycznych, są właśnie takimi środkami ochrony indywidualnej. Są to przenośne przyrządy i narzędzia chroniące osoby wykonujące prace przy urządzeniach elektroenergetycznych przed: 1. porażeniem prądem elektrycznym i działaniem łuku elektrycznego, 2. poparzeniem, 3. obrażeniami mechanicznymi, 4. nadmiernym hałasem, 5. oddziaływaniem wibracji, zapylenia i toksyczności, 6. upadkiem z wysokości, 7. zagłębieniem i innymi zagrożeniami.

Podział Sprzętu ochronnego w zależności od przeznaczenia a) sprzęt izolacyjny, b) sprzęt do stwierdzania obecności lub braku napięcia, c) sprzęt chroniący przed pojawieniem się napięcia, d) sprzęt zabezpieczający przed działaniem łuku elektrycznego, produktów

spalania i przed obrażeniami mechanicznymi (w tym przed upadkiem z wysokości lub zagłębienie),

e) sprzęt pomocniczy Sprzęt izolacyjny – to sprzęt chroniący człowieka przed przepływem przez jego ciało prądu elektrycznego. Sprzęt ten dzieli się na zasadniczy i dodatkowy. Sprzęt zasadniczy – to sprzęt, za pomocą, którego można w sposób bezpieczny dotykać części czynnych znajdujących się pod napięciem. Sprzęt dodatkowy – to sprzęt, który nie może być użyty sam przy wykonywaniu pracy, gdyż nie stanowi pełnego zabezpieczenia. Natomiast użyty łącznie ze sprzętem zasadniczym zwiększa bezpieczeństwo pracy.

23

Podział sprzętu izolacyjnego w zależności od napięcia.

Rodzaj sprzętu Napięcie powyżej 1000 V Napięcie do 1000 V

Zasadniczy drążki, kleszcze, wskaźniki napięcia

drążki, kleszcze, wskaźniki napięcia, uchwyty izolacyjne do bezpieczników, rękawice dielektryczne, narzędzia izolowane

Dodatkowy rękawice dielektryczne, półbuty dielektryczne, dywaniki i chodniki gumowe, pomosty izolacyjne

kalosze izolacyjne, dywaniki i chodniki gumowe, pomosty izolacyjne

Sprzęt do stwierdzania obecności lub braku napięcia – są to wskaźniki wysokiego i niskiego napięcia oraz uzgadniacze faz. Wskaźniki wysokiego napięcia dzielą się na wskaźniki: optyczne (neonowe), akustyczne i akustyczno – optyczne. Neonowe wskaźniki wysokiego napięcia przeznaczone są do optycznej sygnalizacji braku lub obecności napięcia. Wykonywane są napięcia od 1kV do 750kV i przeznaczone do mocowania na drążku izolacyjnym. Akustyczne wskaźniki wysokiego napięcia przeznaczone są do akustycznej sygnalizacji braku lub obecności napięcia przemiennego o wartości od 1kV do 400kV i przeznaczone do mocowania na drążku izolacyjnym. Obecność napięcia sygnalizowana jest zmianą sygnału akustycznego z przerywanego na ciągły. Akustyczno-optyczne wskaźniki wysokiego napięcia łączą w sobie cechy wskaźnika akustycznego i optycznego. Przeznaczone są na napięcia o wartości od 1kV do 750kV. Obecność napięcia sygnalizują zarówno świeceniem neonówki jak i zmianą sygnału akustycznego. Wskaźniki niskiego napięcia dzielą się na jednobiegunowe i dwubiegunowe. Wskaźniki jednobiegunowe - przeznaczone są dla napięć do 250 (500)V. Wskaźniki dwubiegunowe - przeznaczone są dla napięć do 750V. Uzgadniacze faz - są to urządzenia do optycznego sprawdzania zgodności lub niezgodności faz między dwoma obwodami znajdującymi się pod napięciem. Sprzęt chroniący przed pojawieniem się napięcia – są to uziemiacze przenośne. Służą one do ochrony miejsca pracy przed możliwością ponownego pojawienia się napięcia na wyłączonych spod napięcia elementach urządzeń elektroenergetycznych. Zakłada się je na te elementy urządzeń natychmiast po wyłączeniu napięcia i stwierdzeniu jego braku. Sprzęt zabezpieczający przed działaniem łuku elektrycznego, produktów spalania lub przed obrażeniami mechanicznymi – jest to sprzęt, do którego zalicza się:

- okulary ochronne przeciw odpryskowe, - szelki bezpieczeństwa, - maski przeciw gazowe, - rękawice, fartuchy, ubrania przeciwogniowe, - drabiny i podnośniki,

24

- słupołazy. Sprzęt pomocniczy – jest to sprzęt, do którego zalicza się:

- przenośne ogrodzenia i płyty izolacyjne, - barierki i linki, - nakładki izolacyjne, - tablice ostrzegawcze, - siatki ochronne.

Podstawowe zasady użytkowania sprzętu ochronnego 1. Ewidencjonowanie sprzętu ochronnego Sposób ewidencjonowania i kontroli sprzętu ochronnego ustala pracodawca, który powinien wyznaczyć osoby odpowiedzialne za gospodarkę sprzętem ochronnym. Do ich obowiązków powinno należeć dbanie o: - dostateczną ilość sprzęt i uzupełnianie zapasów, - terminowe dokonywanie okresowych przeglądów i prób, - ewidencjonowanie sprzętu ochronnego, - prawidłowe przechowywanie sprzętu, - niezwłoczne usuwanie z eksploatacji sprzętu niezdatnego do użytku. Zasady numerowania i ewidencjonowania sprzętu: a) na sprzęcie ochronnym należy w sposób trwały zaznaczyć:

� numer ewidencyjny , � datę następnej próby okresowej, � cechy przeznaczenia (napięcie robocze w kilowoltach),

b) ewidencję sprzętu ochronnego należy prowadzić tak, aby łatwo można było znaleźć miejsce, w którym sprzęt się znajduje oraz sprawdzić datę prób okresowych,

c) należy prowadzić oddzielny wykaz wszystkich nakładanych przenośnych uziemiaczy; założone uziemiacze należy przekazywać kolejnym zmianom wg liczby i numeracji, przy czym należy dokładnie podawać numery uziemiaczy i miejsc ich założenia,

d) przy wydawaniu sprzętu ochronnego do osobistego użytkowania należy wpisać datę wydania i rodzaj sprzętu; sprzęt ochronny do osobistego użytkowania należy wydawać na czas określony, po upływie, którego powinien być zwrócony.

25

Zgodnie z Wytycznymi stosowania sprzętu ochronnego i narzędzi wydanymi przez Instytut Energetyki, Zakład Bezpieczeństwa Pracy, Gliwice 1991r. obowiązkowej ewidencji podlega następujący sprzęt ochronny:

a) wskaźniki napięcia powyżej 1kV, b) drążki izolacyjne manipulacyjne, c) drążki izolacyjne pomiarowe, d) drążki do nakładania przenośnych uziemiaczy ochronnych powyżej 1kV, e) drążki izolacyjne uniwersalne, f) rękawice elektroizolacyjne, g) obuwie elektroizolacyjne

Według uznania w zakładach pracy może ponadto podlegać ewidencji następujący sprzęt ochronny i narzędzia pracy:

a) szelki bezpieczeństwa, b) zestawy ratunkowe, c) uziemiacze przenośne, d) zwieracze, e) ubrania trudnopalne, f) fartuchy ochronne przeciw łukowe, g) hełmy przeciw uderzeniowe, h) hełmy elektroizolacyjne, i) przegrody izolacyjne, j) transformatory bezpieczeństwa 220/24 V, k) osłony przeciwuderzeniowe i przeciwtermiczne, l) przenośne urządzenia do napowietrzania, wentylacji i ochładzania

miejsca pracy, m) ubrania ognioodporne i wodoodporne, n) maski przeciwgazowe, o) sprzęt i ubrania nurka oraz płetwonurka, p) kamizelki ratunkowe, q) okulary ochronne, r) inne narzędzia pracy i sprzęt ochronny.

2 Rozmieszczenie sprzętu ochronnego Sprzęt ochronny należy rozmieścić w zakładzie zgodnie za szczegółową instrukcją. Powinna ona określać zakres wyposażenia w sprzęt ochronny zespołów pracowników jak i indywidualnych pracowników. Przy opracowaniu takiej instrukcji należy przestrzegać następujących zasad:

26

a. Komplet sprzętu ochronnego dla każdej wysokości napięcia, w liczbie wynikającej z ilości, rodzaju i warunków obsługi urządzeń, powinien znajdować się w szczególności:

� w stacjach elektroenergetycznych ze stałą obsługą oraz w wielopolowych stacjach bez stałej obsługi o dużej częstotliwości czynności ruchowych lub konserwacyjno-remontowych,

� w stacjach bez stałej obsługi o utrudnionym dostępie terenowym, � w elektrowniach, � w posiadaniu zespołu pracowników przygotowujących miejsca pracy w

stacjach nie wyposażonych w sprzęt ochronny i w sieci elektroenergetycznej, � w miejscach przebywania obsługi urządzeń elektroenergetycznych. b. Większe stacje elektroenergetyczne wskazane jest wyposażyć w drążki

odłącznikowe, pomosty izolacyjne oraz kleszcze i uchwyty izolacyjne. c. Pracownicy pełniący dyżury w stacjach mogą uzyskać do osobistego

wyposażenia rękawice i półbuty dielektryczne, hełmy ochronne izolacyjne, okulary ochronne i zarzutki.

d. Każdy pracownik pracujący na słupach elektroenergetycznych powinien

posiadać szelki bezpieczeństwa i słupołazy. 3 Przechowywanie sprzętu ochronnego

Przechowywanie sprzętu ochronnego razem z narzędziami pracy jest

zabronione!

Sprzęt ochronny i narzędzia pracy należy przechowywać w miejscach do tego wyznaczonych w warunkach zapewniających utrzymanie ich w pełnej sprawności, wyposażonych w odpowiednie stojaki lub/i haczyki do zawieszania drążków i tablic ostrzegawczych a także uziemiaczy przenośnych oraz w szafki do przechowywania rękawic, półbutów, masek, wskaźników napięcia itp. Sprzęt ochronny gumowy należy przechowywać w temperaturze nie wyższej od 25 oC w stanie nie naprężonym w miejscach suchych, chronionych przed działaniem promieni słonecznych, z dala od olejów, kwasów, benzyny i innych substancji działających szkodliwie na gumę. Sprzęt wykonany z drewna lub bakelitu (materiałów higroskopijnych) powinien być przechowywany w pomieszczeniach suchych lub szczelnych futerałach.

27

Sprzęt ochronny powinien być przewożony w specjalnych pojemnikach, skrzyniach, futerałach lub nieprzemakalnych pokrowcach

4 Okresowe badanie sprzętu ochronnego.

Sprzęt ochronny i narzędzia pracy powinny być poddawane okresowym próbom w zakresie ustalonym w Polskich Normach lub dokumentacji producenta. Sprzęt, którego termin ważności próby okresowej został przekroczony nie może być dalej stosowany i należy go natychmiast wycofać z użycia. Sprzęt ochronny powinien być badany nie rzadziej niż podaje tabela.

Nazwa sprzętu ochronnego Termin badań okresowych

Rękawice, półbuty i kalosze dielektryczne, drążki izolacyjne i wskaźniki napięcia na napięcie od 1kV do 110kV, uzgadniacze faz, drążki pomiarowe

co 12 miesięcy

Drążki izolacyjne (z wyjątkiem pomiarowych) i wskaźniki napięcia na napięcie 220, 400, 750kV, kleszcze i uchwyty izolacyjne, dywaniki i chodniki gumowe

co 2 lata

Pomosty izolacyjne co 3 lata

Uwaga: Nie wolno wykonywać żadnych prób wytrzymałości mechanicznej sprzętu ochronnego!

5 Zasady posługiwania się sprzętem ochronnym. Zgodnie z Wytycznymi stosowania sprzętu ochronnego i narzędzi wydanymi przez Instytut Energetyki, Zakład Bezpieczeństwa Pracy, Gliwice 1991r przed każdym użyciem sprzętu ochronnego należy sprawdzić jego stan techniczny dokonując szczegółowych oględzin sprzętu. Sprawdzić napięcie sprzętu izolacyjnego, na jakie jest on przeznaczony, oraz termin ważności próby okresowej. W przypadku ujemnego wyniku oględzin nie wolno sprzętu używać i należy oddać go do kontroli. Sprzęt uznany za niezdatny do użytku i niesprawny należy złomować.

28

Przy wykonywaniu czynności łączeniowych należy w miarę potrzeby stosować okulary ochronne, a przy zagrożeniach mechanicznych – hełmy ochronne. Do manipulacji nieizolowanymi dźwigniami napędów łączników należy stosować rękawice elektroizolacyjne a przy wykonywaniu czynności łączeniowych odłącznikami słupowymi zaleca się stosowanie półbutów dielektrycznych. Przy wykonywaniu czynności łączeniowych drążkami izolacyjnymi lub napędami ręcznymi należy przestrzegać następujących zasad: � niedopuszczalne jest trzymanie drążków izolacyjnych poza ogranicznikiem

uchwytu, � styki odłącznika powinny być otwierane i zamykane zdecydowanym, szybkim

ruchem, � w czasie wyładowań atmosferycznych nie wolno wykonywać ręcznie żadnych

czynności łączeniowych przy urządzeniach napowietrznych. Przy sprawdzaniu braku napięcia należy sprawdzić dostosowanie zakresu pomiarowego używanego wskaźnika do napięcia znamionowego urządzenia. Wskaźniki powinny być mocowane na drążkach izolacyjnych pomiarowych poza ogranicznikiem uchwytu. Brak napięcia należy sprawdzać we wszystkich fazach, a w liniach do 1kV również w przewodzie oświetlenia ulicznego. Stosowanie wskaźników napięcia przy urządzeniach napowietrznych o napięciu powyżej 1kV w niekorzystnych warunkach atmosferycznych (mgła, mżawka) wymaga użycia rękawic elektroizolacyjnych. Przy urządzeniach wysokiego napięcia zaleca się stosowanie wskaźników akustycznych lub akustyczno-optycznych z samokontrolą działania. Na liniach promieniowych oraz w wyodrębnionych obiektach i urządzeniach pozbawionych napięcia należy stosować jedynie wskaźniki z samokontrolą działania. Wskaźniki bez samokontroli mogą być stosowane tylko wówczas, gdy istnieje możliwość kontroli ich działania, bezpośrednio przed i po użyciu, na urządzeniach znajdujących się pod napięciem. Sprawdzenie braku napięcia nie może być oparte tylko na podstawie działania wskaźników stałych (szynowych) lub odczytu wskazań przyrządów pomiarowych.

29

Przy zakładaniu uziemiaczy przenośnych i zwieraczy należy przestrzegać zasady, że czynności te wolno wykonywać tylko bezpośrednio po sprawdzeniu braku napięcia. Miejsce pracy należy uziemiać zawsze obustronnie, przy czym co najmniej jeden uziemiacz winien być widoczny z miejsca pracy. W razie zasilania urządzenia w miejscu pracy z wielu linii, należy uziemić wszystkie linie zasilające. Zaciski uziemiaczy i zwieraczy powinny być dostosowane do kształtu i przekroju uziemianych lub zwieranych przewodów. Nie wolno uziemiać miejsca pracy poprzez odłączniki i bezpieczniki. Należy uziemiać wszystkie fazy urządzenia, nawet, gdy praca ma być wykonywana tylko na jednym przewodzie (np. przewodzie oświetlenia ulicznego). Przy uziemianiu i zwieraniu należy wykorzystywać istniejące uziomy naturalne, uziemienia zbrojenia lub konstrukcji słupów. W razie konieczności należy stosować sondy uziemiające. Sondę należy wbijać na głębokość, co najmniej 1m, w odległości większej niż 2m od miejsca pracy. Przed każdym użyciem przenośnych uziemiaczy i zwieraczy należy dokonać ich oględzin. Uziemiacz lub zwieracz należy wycofać z eksploatacji, jeżeli: � powierzchnia styku zacisku uziemiacza lub zwieracza, płytki złączowej lub

zacisku uziomowego jest uszkodzona, � stwierdzi się uszkodzenie 10% drutów przewodów uziemiacza, zwieracza lub

przedłużacza lub uszkodzenie połączeń lub elementu dociskającego, � przez uziemiacz, zwieracz lub przedłużacz płynął prąd zwarcia zbliżony do

znamionowej wytrzymałości termicznej. Przy zakładaniu uziemiaczy w urządzeniach o napięciu powyżej 1kV powinno się stosować okulary i hełmy ochronne oraz drążki izolacyjne. Nie wolno zakładać i przykręcać zacisków fazowych bezpośrednio rękami. Dopuszcza się zakładanie zacisków fazowych na przewody w inny sposób niż przy pomocy drążków izolacyjnych, jeżeli zastosowana technologia zapewnia bezpieczeństwo pracy. W pierwszej kolejności należy dokręcić zacisk uziemiacza do uziomu (zbrojenie słupa, sonda lub taśma uziemiająca), a następnie przy pomocy drążka izolacyjnego założyć zaciski fazowe na szyny lub przewody zapewniając pewny styk. Przy zdejmowaniu należy zachować kolejność odwrotną, tj. najpierw odkręcić i zdjąć przy pomocy drążka zaciski fazowe, a następnie odłączyć zacisk uziomowy.