De Co That Nhieu Hanh Dong Tot Trong Xa Hoi

8/10/2019 De Co That Nhieu Hanh Dong Tot Trong Xa Hoi

1/225


2/225


3/225


4/225


5/225

Muc luc3

MUC LUC

1.

M au .................................................................................................................... 5

2.

Hanh ong ca nhan ............................................................................................... 5

3.

Nhu cau ca nhan .................................................................................................... 8

3.1. Nhu cau ca nhan .............................................................................................. 83.2. Moi lien he gia nhu cau ca nhan va hanh ong ca nhan ........................... 12

4. Xuc cam ca nhan ................................................................................................. 16

4.1. Xuc cam ca nhan ........................................................................................... 16

4.2. Moi lien he xuc cam ca nhan vi nhu cau va hanh ong cua ca nhan ....... 22

5.

Thoi quen t nguyen ........................................................................................... 34

5.1.

Thoi quen t nguyen ..................................................................................... 34

5.2.

Moi lien he cua thoi quen t nguyen vi cac yeu to khac .......................... 42

6.

T duy ca nhan .................................................................................................... 44

6.1. T duy ca nhan .............................................................................................. 446.2. Phng phap (t nhien) th va sai ................................................................ 48

6.3. Moi lien he cua t duy vi cac yeu to ca nhan khac ................................... 576.4. T duy t nhien hien nay va t duy can co .................................................. 60

7.

Xuc cam ca nhan yeu to quan trong nhat oi vi hanh ong ca nhan ....... 63

7.1. Xuc cam ca nhan yeu to quan trong nhat oi vi hanh ong ca nhan ..... 637.2. Mot so cach tao xuc cam ca nhan ................................................................ 64

8. Ca nhan va moi trng ....................................................................................... 76

8.1. Ca nhan trong t cach la con ngi hien ai ................................................ 768.2.

Ca nhan va xa hoi ly tng ........................................................................... 81

9.

Giao duc................................................................................................................ 92

9.1. Nhan cach va nhan cach ly tng ................................................................. 929.2. Giao duc nhan cach ly tng trong trng hoc .......................................... 1019.3. Nhan cach sang tao ..................................................................................... 122

10.

Moi lien he gia giao duc va xa hoi ................................................................. 129

10.1. Cac trng hp co the xay ra ...................................................................... 12910.2. Cac ieu kien xa hoi va giao duc ly tng e co nhieu hanh ong ca

nhan tot ........................................................................................................ 132


6/225

Muc luc4

11.

Mot so suy ngh ve xa hoi va giao duc nc ta ............................................ 133

11.1. Ve xa hoi ...................................................................................................... 13411.2. Ve giao duc .................................................................................................. 168

12.

Thay cho ket luan .............................................................................................. 204

Phu luc: Mot so ac iem cua nhan cach .............................................................. 207

Cac tai lieu tham khao chnh va nen tm oc them, ke ca cac cong trnhcua tac gia .................................................................................................................. 217


7/225

M au5

1.

M au

Thi gian gan ay, ch can thong qua bao ch, ngi oc a co the thay rat nhieuhanh ong xau xay ra trong xa hoi vi quy mo va mc o xau co ve nh ngay cangtang. ay la cac hanh ong boi tn; doi tra; bp bm; la ao; ao c gia; eu; lumanh; tang tan lng tam; bat nhan; bat ngha; ma tuy; mai dam; buon lau; cho nhieuloai chat cam vao thc pham; lam hang gia (ke cac cac loai giay t, bang cap gia);bat chap tat ca mien kiem c tien, coi tien la trc het va tren het; gay ra cac loaitai nan; dng dng, vo cam, nhan tam oi vi kho khan, au kho cua nhng ngikhac; hanh dan; xa hoa; troc phu; hao danh; sa oa; hu hoa; an cap (ke ca ao van,ao nhac, rut ruot cong trnh); an trom; bao lc (ke ca bao lc hoc ng, baohanh trong gia nh, ngoai ng pho); thu tnh; giet ngi vi nhieu vu cc ky oc

ac va man r; chay chot u viec, u kieu; quan lieu; ut lot; nhan hoi lo; tham nhung;co y lam trai e hng li; lang ph; vo trach nhiem; lanh ao, quan ly yeu kem; gayo nhiem moi trng; tan pha tai nguyen; xam hai cac di tch lch s;

Tren bao ch cung xuat hien cac bai bao co gang ly giai nguyen nhan cua cachanh ong xau mang tnh bao ong cao va neu ra cac y kien khac phuc.

Nham gop vao tieng noi chung, quyen sach nay c viet ra vi muc ch tmhieu c che hnh thanh va thc hien hanh ong cua ca nhan noi chung, t o xaydng va thc hien cac bien phap e trong xa hoi cang ngay cang co nhieu hanh ongtot va cang t hanh ong xau.

Nhieu y cua quyen sach nay a c trnh bay trong cac quyen sach Gii thieu:Phng phap luan sang tao va oi miva The gii ben trong con ngi sang taocua bo sach Sang tao va oi mi(Phan Dung, Nha xuat ban Tre, nam 2010). ay, ngi viet sap xep lai, lam ro, ao sau va m rong hn cac y noi tren nham taptrung phuc vu cho e tai cua quyen sach e co that nhieu hanh ong tot trong xahoi. Cac y cua quyen sach con c minh hoa bang rat nhieu th du thc te.

2.

Hanh ong ca nhan

Hanh ong cua mot ngi, trong trng hp chung, la cac c ch, ong tac,thao tac cua c the ngi o c nhng ngi khac ghi nhan trc tiep bang cac giacquan. Nhng g cua ngi o khong c nhng ngi khac ghi nhan bang cac giacquan se coi la thuoc ve the gii ben trong cua ngi o.

Nh vay, nhng c ch cua mot ngi nh nhay mat, nhan mat, ci, khoc,, cacong tac nh c ong chan tay, noi, viet,, cac thao tac thc hien mot cong viec naoo, cac hoat ong c nhng ngi khac ghi nhan c bang cac giac quan chnh lacac hanh ong cua ngi o va co mot loai hanh ong ac biet la khong hanh ongg ca. Con nhu cau, xuc cam, t duy (cac y ngh), khong c nhng ngi khac cothe trc tiep ghi nhan bang cac giac quan thuoc ve the gii ben trong cua ngi o.


8/225

Hanh ong ca nhan6

Hanh ong cua mot ngi chnh la quyet nh cuoi cung cua the gii ben trongngi o c thc hien, the hien tren thc te ra ben ngoai va c nhng ngikhac cam nhan thong qua cac giac quan cua ho. V du, ban nghe thay mot ngi noi:Toi mua cai nay!, roi ban thay ngi o tra tien cho ngi ban hang va xach monhang ra ve. Hanh ong mua cua ngi o chnh la quyet nh cuoi cung cua ngio sau khi suy ngh, can nhac (thuoc ve the gii ben trong) ve viec mua hay khongmua mon hang.

Co the phan loai hanh ong theo nhng cach xem xet khac nhau, v du:

Cac hanh ong do di truyen, bam sinh, c chon loc t nhien gi lai mangtnh lap trnh san: Cac phan xa khong ieu kien, ban nang nh khi gap anh sang choi,mat ngi t ong khep lai; ht, th; chp mat; bu, nuot sa

Cac hanh ong ng vi la tuoi.

Di 4 tuoi, cac hanh ong, chu yeu, xay ra theo c che bam sinh co s tham giacua loai t duy trc quanhanh ong.

T 4 en 7 tuoi, a be co them cac hanh ong mi, chu yeu, hoc t cac thanhvien trong gia nh. Ngoai t duy trc quanhanh ong, ngay cang nhieu hn, co cachanh ong vi s tham gia cua t duy trc quanhnh anh.

T 7 tuoi tr len, cac hanh ong co c, ngoai gia nh con nh viec i hoctrong trng hoc, vi s tham gia ngay cang tch cc cua t duy t nglogch, la loait duy tao nen s khac biet c ban nhat gia ngi va ong vat.

Ngoai cac hanh ong bam sinh, song trong xa hoi, chu s di truyen xa hoi, conngi con tha ke (di dang bat chc, tham gia cac tro chi, c day) nhieuloai hanh ong khac.

Cac hanh ong co tnh mi c ca nhan tm ra va thc hien khi ca nhan phaigiai quyet mot van e nao o hoac phai ra mot quyet nh hanh ong ma hanh ongo khac vi cac hanh ong ca nhan a biet trc o.

Cac hanh ong n le thng xay ra trong thi gian ngan nh an, uong, bat tayngi khac, tra li ngan gon cac cau hoi, cac hanh ong bot phat

Cac hanh ong qua trnh la tap hp cua nhieu hanh ong n le lien ket vinhau, xay ra trong thi gian dai nham at c muc ch nao o. V du, ngi congnhan phai san xuat t khau au tien en khau cuoi mot san pham, nha van sang tacmot tac pham, canh sat ieu tra pha mot vu an, cho en tap hp cac hanh ong taonen s nghiep ca i cua mot con ngi.

Co cac hanh ong li noi (ch viet) va cac hanh ong viec lam (co s thamgia cua tay chan). Tuy nhien, thc te cho thay, trong nhieu trng hp cu the, ngita anh gia hanh ong viec lam cao hn hanh ong li noi: Noi phai i oi vi lam;Li noi gio bay; Ha leo; Noi nh rong leo, lam nh meo ma; Noi vay makhong phai vay; Noi hay khong tay lam tot; Noi th co mo th khong;

Cac hanh ong phan anh xuc cam ca nhan nh o mat ta tai; khoc; ci; mat


9/225

Hanh ong ca nhan7

tr nen sang rc hoac u am; trong gian d, cau knh

Cac hanh ong cua ca nhan ch anh hng en ca nhan.

Cac hanh ong cua ca nhan anh hng len nhng ngi khac, cong ong, xa

hoi....................................................................................................................................

Nhan ay, ngi viet a ra hai khai niem hanh ong ca nhan tot (viet tat lahanh ong tot) va hanh ong ca nhan xau (viet tat la hanh ong xau). nhng ningi viet ch noi hanh ong khong thoi, ngi viet ngu y rang o la nhng hanhong bat ky, co the tot, xau hoac trung tnh.

Hanh ong tot la hanh ong tuan thu luat phap; phu hp quy luat

mang tnh ao c, van hoa, van minh cao; khong ch tot cho ca nhan hanh ong

ma tot cho ca nhng ngi khac, tot cho ca cong ong, xa hoi, moi trng; giupxa hoi ton tai mot cach lanh manh va phat trien mot cach ben vng.

Hanh ong xau la nhng hanh ong ngc lai vi hanh ong tot.Trongmuc 1. M au, ngi viet co liet ke mot loat cac hanh ong xau nh la cac v duminh hoa.

Trong tat ca nhng cai thuoc ve ca nhan, hanh ong va ket qua hanh ong cuaca nhan c xem la can thiet, quan trong, chnh xac nhat e hieu va anh gia chnhca nhan o. ong thi, mot xa hoi muon ton tai va phat trien mot cach ben vng, xahoi o cung nhan ra tam quan trong thiet yeu cua cac hanh ong ca nhan tot. Khong

phai ngau nhien, nhieu danh nhan a nhan xet ve nhng hanh ong tot bang nhngli le nh:

Muc ch v ai cua cuoc song khong phai la kien thc ma la hanh ong.T. Huxley.

Muc ch chnh cua giao duc khong phai day cho tre hieu nhieu, biet rong maday cho tre biet hanh ong. H. Spencer.

oi vi nang lc th ch co mot cach chng minh: o la hanh ong.M. Eschenbach.

Khong lam g (khong hanh ong ngi viet giai thch) th chang thu cg. Shakespear.

Cai kho nhat tren the gii la bien cac y tng cua ban thanh hanh ong.Goethe.

Trong bat ky cong viec mang tnh thc te nao, y tng ch chiem t 2 en 5phan tram, phan con lai t 98 en 95 phan tram la thc hien(hanh ong ngiviet giai thch). A.N. Krlov.

Co mot ieu thu v la hai t khac nhau luat phap va quy luat trong tieng Viet eu ch dch thanhmot t trong tieng Anh law, trong tieng Nga , trong tieng Phap loi


10/225

Nhu cau ca nhan8

Khong nen ao tao ra nhng con ngi thuoc sach lau lau, cu Mac noi thenay, cu Lenin noi the kia, nhng nhiem vu cua mnh c giao quet nha (hanh ongviec lam ngi viet giai thch) lai e cho nha ay rac. o la ieu th nhat can ro .Ho Ch Minh, Ho Ch Minh tuyen tap II, Nha xuat ban S that, Ha Noi, 1980.

Ro rang, mot xa hoi tot phai la mot xa hoi, o cac hanh ong tot cua cac congdan (ca nhan) chiem so lng tuyet oi va ngay cang tang theo thi gian.

Co cau hoi at ra:Hanh ong ca nhan co xuat x t au va ca nhan hanh onge lam g?Muc tiep theo se tra li cau hoi nay.

3.

Nhu cau ca nhan

3.1.

Nhu cau ca nhan

Nhu cau cua ca nhan la s oi hoi cua ca nhan co c nhng ieu kien,

phng tien (hieu theo ngha rong, bao gom ca kien thc, cong cu) va ket qua canthiet cho s ton tai va phat trien cua ca nhan o. Nhu cau ca nhan thuoc ve the giiben trong cua ca nhan.

Co nhieu cach phan loai cac nhu cau ca nhan. Ngi viet s dung cach phan loaidi ay.

Theo P.V. Ximonov, cac nhu cau c ban (mang tnh nguyen to) cua ca nhan cothe tap hp va phan thanh ba nhom:

1) Cac nhu cau sinh hoc:An, uong, ngu, gi than nhiet (v ngi la ong vatmau nong), bao ve khoi nhng tac ong co hai cua moi trng (hieu theo ngha rong,bao gom ca nhng ngi xung quanh, t nhien, xa hoi), tiet kiem sc lc, duy tr noigiongay la nhng nhu cau e ca nhan ton tai va phat trien nh mot ca the, motgiong loai sinh hoc trong the gii t nhien.

2) Cac nhu cau xa hoi:Nhu cau thuoc ve mot cong ong (nhom, tang lp) xahoi nao o va gi mot v tr nhat nh (khong phai la thap nhat va cha chac la caonhat) trong cong ong o. Nhu cau c nhng ngi xung quanh chu y, quan tam,knh trong va yeu menay la nhng nhu cau e ca nhan ton tai va phat trien trong

xa hoi.Cac nhu cau xa hoi cua ca nhan chia thanh hai loai: 1) Cac nhu cau cho mnh

ma ca nhan nhan biet nh cac quyen li cua mnh; 2) Cac nhu cau cho nhng ngikhac, c ca nhan nhan biet nh la ngha vu. ieu nay de hieu v, e thuoc ve vagi mot v tr nhat nh trong mot cong ong xa hoi nao o (co c nhng quyen linao o), ca nhan phai co nhng ong gop cho cong ong. Tng t nh vay, e coc s quan tam, knh trong, yeu men t nhng ngi khac, ca nhan phai co nhnghanh ong thoa man nhu cau cua nhng ngi khac. Khong phai ngau nhien, kinhnghiem lch s cua nhan loai cho thay, ngi hanh phuc nhat la ngi mang hanh

phuc cho nhieu ngi nhat. Trong s thong nhat, cac nhu cau cho mnh lam naysinh long t trong, t chu trong t duy, phan xet, anh gia mot cach oc lap. Cac nhu


11/225

Nhu cau ca nhan9

cau cho nhng ngi khaclam cho con ngi tr nen nhan hau, co kha nang ongcam va cong tac vi nhng ngi khac.

3) Cac nhu cau ly tng (nhan thc):Nhan thc (biet, hieu, giai thch, d oan

ve) the gii xung quanh (nhng ngi khac, t nhien, xa hoi) va chnh ban thanmnh. Loai nhu cau nay the hien thanh nhu cau tra li cac cau hoi cu the nay sinhtrong au cua ca nhan nh ai? cai g? tai sao? e lam g? au? xay ra nh the nao?se xay ra chuyen g?Trong y ngha nay, co ngi nh ngha: Con ngi la ongvat to mo nhat the gii. ay la cac nhu cau e ca nhan ton tai va phat trien nhong vat cap cao co kha nang t duy, lien quan en viec hnh thanh the gii quan,nhan sinh quan.

Cac nhu cau ly tng (nhan thc) cua ca nhan oi hoi tra li cac cau hoi lienquan en the gii xung quanh, v tr cua ca nhan trong o, y ngha va muc ch cuoc

song cua ca nhan, bang cach ke tha cac gia tr van hoa a co, phat minh va sangche nhng cai ma cac the he trc cha biet. Con ngi khong ch song n thuan maluon tran tr song e lam g? cho ai? Nhan thc hien thc, con ngi hng ti tmcac quy tac va cac quy luat hoat ong ma the gii xung quanh phai tuan theo didang, co the la cac cau chuyen than thoai, cac tac pham nghe thuat, cac ly thuyetkhoa hoc. Trong o, khoa hoc c anh gia tin cay hn ca trong viec nhan thc, nhtnh khach quan va c kiem tra bang thc tien. Cac cau chuyen than thoai, s tch,co tch lam thoa man nhu cau nhan thc khi cac kien thc a co, c chng minhbang thc tien, khong u e thoa man nhu cau nhan thc. Con ngi khong chapnhan, khong chu ng c tnh trang bat nh, khong ro rang, khong hieu, khong

oan trc oi vi the gii xung quanh (cac cau hoi nay sinh trong au cha co cautra li). ieu nay lam cho con ngi boi roi, bat lc, do d. ac biet, oi vi nhngngi s khai, cac cau chuyen than thoai, co tch a giup ho thoa man nhu cau nhanthc (co c cac cau tra li cho cac cau hoi nay sinh trong au). V du, chuyen Stch Hon vong phu la cau tra li cho cau hoi V sao hon a cho trc lai giongngi me bong a con?. Cac cau chuyen than thoai khong thay the, lam tang kienthc ma co tac dung an than, lap nhng cho tronghieu biet trong au con ngi.ieu nay cung gop phan giai thch v sao nan me tn, d oan rat kho khac phuc. Vdu, cac thay boi luon co san cac cau tra li cho cac cau hoi cua cac than chu venguyen nhan that bai, ng tnh duyen, so phancua ho.

Ngoai cac nhu cau c ban, con ngi con co nhu cau thoa man cac nhu cau, thehien cu the thanh cac nhu cau ho tr cho cac nhu cau c ban: Nhu cau c trang bcac phng tien (hieu theo ngha rong, bao gom ca cac kien thc, ky nang, tay nghe,ky xao va cong cu) e co the at c muc ch thoa man nhu cau va nhu cau conhng hanh ong vt qua cac kho khan (y ch) gap tren con ng ti ch thoa mancac nhu cau. Trong nhng trng hp nhat nh, y ch manh co the lam ca nhan sailam khi xac nh nhu cau u tien hoac viec vt qua cac kho khan tr thanh muc cht than ma quen mat muc ch ban au can at. Nhng luc nh vay, ca nhan co thetr nen bng bnh trong hanh ong va khong e y tra li cau hoi: Vt qua cac khokhan e lam g?.Y ch kieu nh vay co the dan en duy y chva nhng no lc,


12/225

Nhu cau ca nhan10

co gang vo ch.

S the hien mang dau an ca tnh cao va s phoi hp oc ao rieng cua hai loainhu cau ho tr noi tren xac nh tnh cach cua ca nhan cho trc. Mc o trang b tot

giup ca nhan co c s t tin, kien quyet, oc lap, t chu trong nhng hoan canh cocac van e can giai quyet. Viec trang b khong tot lam ca nhan lo lang, roi tr, tr nenphu thuoc, can s che ch. e thoa man nhu cau trang b phng tien, ca nhan canphai hoc (hieu theo ngha rong nhat, bao gom bat chc, tham gia cac tro chi). Nhucau vt kho la c s cua cac pham chat y ch ca nhan.

Cac nhu cau c ban va ho tr la nhng nhu cau khi phat, hieu theo ngha, theothi gian, tuy theo ieu kien xa hoi cu the, chung dan en nhng nhu cau khac(nhng nhu cau th phat). V du, t nhu cau sinh hoc khi phat gi than nhietlamnay sinh nhu cau ve quan, ao. en lt mnh, nhu cau quan, ao lam nay sinh nhu cau

san xuat (nuoi, trong e co nguyen vat lieu, det, may, an

)La cac nhu cau c ban, ho tr va th phat, chung con co the phoi hp, to hp, kethpvi nhau, tao ra s thay oi ve chat (ch khong phai la phep cong so hoc),hnh thanh nhng nhu cau phc tap hn, goi la cac nhu cau hp thanh (cac nhu caumang tnh he thong), nhng thang bac he thong khac nhau vi nhng sac thai khacnhau. V du, nhu cau ve mot quan ao co the hp thanh t cac nhu cau gi than nhiet,c e y, chu y, nhan thcTng t nh vay, nhu cau du lch co the hp thanh tcac nhu cau nhan thc, c e y, chu yTom lai, neu ban thay co nhng nhu caukhong c liet ke ten ra ay, chung co the la cac nhu cau hp thanh va ban thphan tch e tm cac yeu to (nguyen to) tao nen chung.

Trong cac nhu cau cua ca nhan, can phai ke en nhu cau hp thanh ac biet.ay la nhu cau tien ma neu la tien co the chuyen oi c th cang tot. thi ky sanban, hai lm, ban muon thoa man nhu cau an, ban phai t lam ieu o bang cach isan va hai qua. Sang thi ky co s trao oi san pham, ban khong nhat thiet t lammoi th tng ng vi cac nhu cau cua mnh. V du, ban ch can ren dao, qua trao oiban van co c lng thc, thc pham, quan aoe thoa man cac nhu cau khac.Khi tien, mot loai hang hoa trung gian xuat hien, viec trao oi cang tr nen thuantien hn na. Cung vi giao thng quoc te roi khuynh hng toan cau hoa, nhieuloai tien tr nen chuyen oi c gia cac quoc gia. Neu ban co tien, nhieu nhu cau

ca nhan se c thoa man. Cho nen, khong phai ngau nhien cac ca nhan, cong ty,quoc gia eu co gang tr nen giau, thanh cong ve mat kinh te.

Cac nhu cau cua con ngi eu co the the hien thanh hai dang: Cac nhu cau gignva cac nhu cau phat trien. Xa hoi loai ngi trai qua cac giai oan lch s (thiai) cu the khac nhau. moi giai oan, do s tng tac cua cac yeu to nh lch s,kinh te, van hoahnh thanh nhng chuan mc cu the phan anh trong y thc xa hoicua nhng con ngi thuoc giai oan o. Cac nhu cau gi gn la nhng nhu cau oihoi phai at c s thoa man trong gii han cac chuan mc. Cac nhu cau phat trienoi hoi s thoa man cao hn cac chuan mc a co, bi v con ngi, theo Marx va


13/225

Nhu cau ca nhan11

Engels, co cac nhu cau vo han va co kha nang m rong nhng nhu cau o1. Cacnhu cau phat trien thng dan en cac bai toan v ngi ta cha biet cach lam saothoa man cao hn nhng chuan mc a co.

Cac nhu cau cua con ngi con co the phan loai theo mc o oi hoi thoa man.Co nhng nhu cau thoa man c th tot, khong thoa man c th cung khong sao.V du nh nhu cau du hanh vu tru cua ca nhan nao o. Co nhng nhu cau oi hoi nhatnh phai thoa man, neu khong, anh hng en viec thoa man cac nhu cau khac,tham ch anh hng en s ton tai. V du nh nhu cau an, uong ( Co thc mi vcc ao, Mot cai bung oi th chang co tai au Ngan ng Anh). Cac nhu cauco mc o oi hoi thoa man cao (cac nhu cau cap bach) thng lam nay sinh cac baitoan phai u tien giai trc. Tuy nhien, xac nh hoac t xac nh chnh xac nhu caucap bach cua con ngi cu the, nhieu khi, la van e kho ngay ca oi vi chnh conngi cu the o. Co nhng nhu cau on nh, keo dai ve mat thi gian, co khi ca i,

c goi la nhng nhu cau chu ao. V du nhu cau thc hien mot cong viec dai hannao o, nhu cau xay dng mot s nghiep nao o

Trong cac nhu cau ca nhan co cac nhu cau bam sinh, c chon loc t nhien gilai. Cac nhu cau bam sinh cung cac giai phap thoa man nhu cau a c lap trnh sanva c kch hoat theo tuoi i. V du, e thoa man nhu cau an thc an ran, rang mocra; e thoa man nhu cau duy tr noi giong, he sinh duc khi ong va phat trien. Cacnhu cau ca nhan khac la cac nhu cau hnh thanh trong s tng tac gia ca nhan vamoi trng (tat ca nhng g xung quanh ca nhan) trong suot cuoc i cua mnh. Cacnhu cau ca nhan nay co the la cac nhu cau thuan tuy phuc vu li ch ca nhan; phuc vu

li ch xa hoi; va phuc vu li ch ca nhan va xa hoi; cac nhu cau ca nhan mi maca nhan t e ra

Tren ay la nhng net chung ve cac nhu cau cua con ngi. i vao cac nhu caucu the cua cac ca nhan cu the th moi ca nhan co the gii rieng cac nhu cau cuamnh, khong ai giong ai ca. ieu nay co the hieu c, t ra, v tong hp cac ly dosau:

1) Cac ca nhan khac nhau ve cau truc di truyen dan en co cac nhu cau bamsinh khac nhau.

2)

Cac ca nhan khac nhau song cac moi trng (hieu theo ngha rong nhat)khac nhau nen nhng nhu cau hnh thanh do moi trng cung khac nhau.

3) Cac ca nhan khac nhau ve mat di truyen nen du song trong cung mot moitrng, nhng nhu cau hnh thanh do tng tac cua moi trng vi ca nhan cung khacnhau.

4) Tuy ai cung co cac nhu cau c ban, ho tr giong nhau ve ten goi nhng ratkhac nhau ve cng o va sac thai.

1Tieng Nga: . . . 2/7, , 1935, c.235


14/225

Nhu cau ca nhan12

5) nhng ca nhan khac nhau, cach dan en cac nhu cau th phat va hpthanh cung khac nhau.

6) Nhng ca nhan khac nhau co cac mc o oi hoi thoa man cac nhu cau khac

nhau.7) S thay oi cac nhu cau (ke ca chung loai, cng o, sac thai, mc o oi

hoi thoa man) theo tuoi cua mot i ngi nhng ngi khac nhau th khac nhau.

Thong thng, ca nhan co the nhan biet cac nhu cau cua mnh thong qua cac yngh nay sinh trong au: Toi muonva tra li cac cau hoi: e lam g?, e thoaman nhu cau nao? cho en tan cung. V du: Toi muon co cai ao vet o; e lamg?; e mac luc tri lanh. e thoa man nhu cau nao?; e khong b mat nhiet.Nh vay nhu cau ay la gi than nhiet. Tai sao la ao vet o? e lam g; etrong bui bui mot tyhoac e cho no ng anNeu the, ay con co nhu cau

thuoc ve nhom ngi nao o hoac nhu cau c chu y, nhu cau c knhtrong

Trong i song hang ngay, cac nhu cau cua ca nhan thng the hien thong quacac muc ch cu the nao o ma at c chung th cac nhu cau cua ca nhan cthoa man. V du, khi at c muc ch gan cac banh xe vao vali e keo, thay chokhieng, vac, xach th nhu cau tiet kiem sc lc c thoa man. Cac muc ch phananh cac nhu cau ca nhan mot cach chu quan, nhieu khi, phan anh nh the nao, chnhca nhan cung khong nhan biet. Do vay, ay co the nay sinh cac van e lien quanen nang lc ca nhan ve s la chon cach phan anh, o chnh xac cua phan anh, thu

thap thong tin can thiet cho s phan anhNhng van e nay nhng ca nhan khacnhau cung khac nhau ca ve lng lan ve chat. Cac muc ch e ra co the c phatbieu ro rang, ay u hoac khong ro rang, co nhieu khiem khuyet; co the cu the hoacchung chung; co the ung hoac saiNgi viet muon lu y ban oc rang xac nhmuc ch ung, lien quan en viec phat bieu bai toan phan anh nhu cau, la cong vieckhong de dang, do vay, can rat ang e tam. e at c cac muc ch e ra (thcchat la lam thoa man cac nhu cau cu the), ca nhan phai co nhng hanh ong thchhp, t ra, nhn theo quan iem cua chnh ca nhan ngi hanh ong.

Ngoai cac nhu cau cua ca nhan con co cac nhu cau cua xa hoi. Hai loai nhu cau

nay lien quan chat che vi nhau. Ngi viet se e cap en s lien quan nay trongnhng phan rieng.

3.2.

Moi lien he gia nhu cau ca nhan va hanh ong ca nhan

Engels, a t lau, khang nh: Moi ngi thng quen giai thch cac hanh ongcua mnh xuat phat t t duy, ma ung ra la t cac nhu cau cua mnh (nhng nhu caunay, tat nhien, c phan anh, nhan thc trong au), va bang cach nay (coi t duy languon goc, ong lc hoat ong cua con ngi ngi viet nhan manh ), vi thi giana hnh thanh chnh the gii quan duy tam1;Khong ai co the lam cai g o (hanh

1Tieng Nga: ., . . 2-. .20, .493


15/225

Nhu cau ca nhan13

ong ngi viet nhan manh) ma khong v nhu cau nao o trong so cac nhu cau cuamnh va v c quan cua nhu cau o1va Y tng luon t anh mat uy tn, ngay khino b tach ra khois quan tam2 (xuat phat t nhu cau ngi viet nhan manh).Nh vay, nguon goc sau xa, tan cung cua cac hanh ong ca nhan la cac nhu cau cuaca nhan va cac hanh ong cua ca nhan la nham thoa man chnh cac nhu cau ca nhanay. Khi ban tac ong len t duy (lam cong tac t tng len y thc) ngi khac, nhngy tng cua ban neu ra ma khong lien quan, te hn, khong giup lam thoa man cacnhu cau ca nhan cua ngi o, cac y tng t anh mat uy tn va khong c tiepnhan. Mac du, nhn ve hnh thc be ngoai cua ngi o, ban tng la ban a thanhcong. Cac nhu cau ca nhan cung chnh la nguyen nhan lam nay sinh cac van e khichung khong c thoa man bang cac hanh ong a biet.

Viec cong nhan cac nhu cau la nguyen nhan khi au cac hanh ong cua conngi va bac bo quan iem cho rang t duy cua con ngi la nguon goc, ong lc

hoat ong cua con ngi, a tr thanh xuat phat iem cua nhng giai thch khoa hocve cac hanh vi hng ch cua con ngi.

Nh vay, noi chung, neu ca nhan khong co nhu cau nao o th ca nhan se khongco nhng hanh ong nham thoa man nhu cau o. Neu ca nhan co nhu cau nao o vaca nhan a hanh ong lam thoa man hoan toan nhu cau o, ca nhan se khong contiep tuc hanh ong na. Neu ca nhan co nhu cau (cap bach) nao o khong c thoaman trong thi gian tng oi dai va ca nhan khong tm ra c cach hanh ong thoaman nhu cau, ca nhan co the ri vao be tac, mac benh tam than, co nhng hanh ongnoi loan hoac t t.

Nh tren a biet, nguon goc hanh ong ca nhan la nhu cau ca nhan va ca nhanhanh ong la nham thoa man nhu cau ca nhan. Trong cac hanh ong ca nhan conhng hanh ong tot va nhng hanh ong xau (xem muc 2. Hanh ong ca nhan). Neuvay, lieu cac nhu cau ca nhan cung co the phan thanh nhng nhu cau tot va nhngnhu cau xau? Nhng nhu cau tot la nguon goc cua nhng hanh ong tot va nhng nhucau xau la nguon goc cua nhng hanh ong xau. V du, nhu cau co nhieu v la nguongoc cua hanh ong xau song a the, vi pham luat phap.

Thc te cho thay khong n gian nh vay. Th nhat, nhu cau ca nhan thuoc thegii ben trong cua ca nhan, khong c nhan biet bang cac giac quan cua nhng

ngi khac nh hanh ong ca nhan the hien ra ben ngoai. Rat kho lien ket hai oitng thuoc hai the gii khac nhau nh the. Th hai, hanh ong ca nhan mang tnh cuthe hn nhu cau ca nhan. V du, ca nhan co nhu cau an mang tnh chat chung, trongkhi o hanh ong an cua ca nhan la hanh ong cu the: An ca ieu hong nau canhchua, an rau muong luoc, an tht bo xao thm Kho co the phan tch va tm moi lienhe tin cay gia cac oi tng co mc o cu the khac nhau. Th ba, moi lien he gianhu cau ca nhan va hanh ong ca nhan khong phai la moi lien he tng ng motmotva trc tiep.

1

Tieng Nga: ., . . 2-. .3, .2452Tieng Nga: ., . . 2-. .2, .89


16/225

Nhu cau ca nhan14

oi vi con ngi noi chung, co the co nhieu ch khong phai duy nhat mot cachhanh ong nham at muc ch (thoa man nhu cau) cu the cho trc. Trong so o,tham ch, co nhng cach hanh ong hoan toan trai ngc nhau, xem Hnh 1. Noi cachkhac, mot nhu cau co the dan en cac muc ch khac nhau vi cac hanh ong thchien khac nhau nhng ngi khac nhau hoac trong cung mot con ngi. Trongnhng hanh ong nay co the co nhng hanh ong tot, hanh ong xau, hanh ongtrung tnh. Het sc tranh cho rang ch co duy nhat mot cach hanh ong e thoa mannhu cau. ieu nay lam cho ca nhan cam thay be tac. Co nhieu cach hanh ong giupcho ca nhan la chon, thay oi hanh ong e thoa man nhu cau.

Nhu cau cuthe cho trc

Cac hanh ong trai ngc nhau

Hnh 1: Co the co nhieu cach hanh ong (cac mui ten) e thoa man nhu cau cu the cho trc

oi vi cac ca nhan cu the khac nhau, e thoa man nhu cau cu the cho trc, hoco the co cac hanh ong hoan toan khac nhau, xem Hnh 2. Noi cach khac, cung motnhu cau co the dan en cac muc ch, hanh ong khac nhau nhng ngi khacnhau.

Hnh 2: Cac ca nhan khac nhau co the co cac hanh ong khac nhau nham thoa man cung loainhu cau

Cac mui ten la cac hanh ong khac nhau

hu cau cu the cho trc

Ca nhan 1 Ca nhan 2 Ca nhan N


17/225

Nhu cau ca nhan15

V du, mot mat, e thoa man nhu cau tien noi chung, co the co nhieu cach hanhong: Chuyen cho lam; chuyen nghe e tang thu nhap; phan au ve chuyen mon,nghiep vu e nhan lng cao hn; sang tao ra cac loai dch vu, san pham ban chayhn tren th trng; chi so e; an cap; an cp; buon ma tuy; tham nhungxemHnh 1. Mat khac, nhng ca nhan khac nhau la chon cac hanh ong khac nhau, tnhng hanh ong co the co liet ke tren. Co nhng hanh ong trai ngc nhau va conhng hanh ong xau cua ca nhan khong phu hp vi cac chuan mc cua xa hoi lanhmanh, xem Hnh 2.

Ngc lai, nhng ca nhan khac nhau co the co hanh ong giong nhau ve mathnh thc nhng hanh ong o lai xuat phat t nhng nhu cau ca nhan khac nhau,xem Hnh 3. Noi cach khac, mot muc ch co the phan anh cac nhu cau khac nhau nhng ngi khac nhau.

Ca nhan 1 Ca nhan 2 Ca nhan N

Hanh ong cua ca nhan cu the

Cac nhu cau ca nhan khac nhau, , ... ,

Hnh 3: Hanh ong giong nhau co the xuat phat t nhng nhu cau ca nhan khac nhau

V du, cac th sinh trong phong thi cung lam mot e thi vao ai hoc. Tat ca hoeu co muc ch au ai hoc. Ngi th xuat phat t nhu cau kien thc; ngi th canbang cap; ngi muon cha, me vui long; ngi n gian muon hoc chung vi banthan cua mnh

Them vao nhng g noi tren, mot hanh ong cua ca nhan con co the thoa mancung mot luc nhieu nhu cau, xem Hnh 4. ieu nay co the hieu c v co nhng nhucau la loai nhu cau hp thanh. Noi cach khac, co nhng muc ch la muc ch hpthanh.

Ca nhan cu the

Hanh ong cua ca nhan cu the

Cac nhu cau ca nhan khac nhau

Hnh 4: Mot hanh ong co the thoa man nhieu nhu cau


18/225

Xuc cam ca nhan16

V du, hanh ong kiem tien giup thoa man kha nhieu loai nhu cau. Hoac viec sdung ien thoai di ong i mi nhat oi vi nhieu ngi va thoa man nhu cau tietkiem sc lc, va thoa man nhu cau c e y, chu y.

Tom lai, qua nhng g trnh bay muc 2. Hanh ong ca nhanva muc 3. Nhucau ca nhan, chung ta thay:

Nhu cau (ch khong phai t duy) ca nhan la nguon goc cua hanh ong canhan va ca nhan hanh ong nham thoa man nhu cau ca nhan (xem Hnh 5).

Hnh 5: Moi lien he gia nhu cau ca nhan va hanh ong ca nhan

e thoa man nhu cau nao o co the co nhieu cach hanh ong, trong o conhng hanh ong tot, xau, trung tnh va co ca nhng hanh ong hoan toan ngcnhau.

Mot hanh ong lam thoa man thc s mot nhu cau nao o ch khi nhu cau oc thoa man va khong anh hng xau en viec thoa man cac nhu cau khac. V du,hanh ong an cap e thoa man nhu cau tien dan en viec b bat, i tu (nhu cau t dokhong thoa man). Vay hanh ong an cap trong trng hp nay khong dan en thoaman thc s nhu cau tien.

Tnh huong tren thc te rat a dang. Co nhng tnh huong quen thuoc, o canhan co nhng hanh ong quen thuoc va nhu cau ca nhan c thoa man thc s.

Co nhng tnh huong, o ca nhan biet muc ch can at (muc ch phan anh

nhu cau) nhng khong biet chac chan phai hanh ong nh the nao mi thc s thoaman nhu cau. Nhng tnh huong nh vay goi la van e hay bai toan. Luc nay, nhieukhi ca nhan phai thc hien nhng hanh ong mi mang tnh chat th, xem co thoaman nhu cau hay khong.

4.

Xuc cam ca nhan

4.1. Xuc cam ca nhan

T xuc cam, ngi viet dung ay, c hieu theo ngha rong. No bao gom

cac cam giac mang sac thai xuc cam (nh oi, met), cac xuc cam (hieu theo ngha


19/225

Xuc cam ca nhan17

thong thng nh vui, buon, gian), tnh cam (v du tnh yeu), long (v du long yeunc), tinh than (v du tinh than trach nhiem) nhng cho can thiet, ngi viet sei vao phan biet cu the hn. Co nhng nha nghien cu c tnh, so lng xuc camcua con ngi co ti hang chuc ngan loai khac nhau. Trong khi o, so lng t ngdien at xuc cam ch trong khoang 5 en 6 ngan t. ieu nay co ngha, co nhng xuccam ma ban khong the dien ta c cho ngi khac va hieu nhng xuc cam cua nhaue ong cam, thong cam, chia se la van e khong de. Xuc cam thng i kem vi sthay oi trang thai sinh ly c the, v du, thay oi nhp tim, huyet ap, ien tr da; machmau co hoac gian; cac c co, giat, tha long

Xuc cam ca nhan la s phan anh tam ly cua ca nhan ve viec ca nhan cam thaythoa man hay khong thoa man nhu cau ca nhan.

Co nhieu cach hnh thanh xuc cam ca nhan ma ngi viet se trnh bay chi tiet

hn trong nhng phan sau nay. ay, ngi viet lay mot cach lam v du.Khi ca nhan lan au tien gap bai toan (co nhu cau cap bach nao o can thoa mannhng hanh ong nh the nao e chac chan thoa man nhu cau th khong biet), cachanh ong cua ca nhan mang tnh chat th va sai (xem Hnh 6). Neu hanh ong sai, vdu hanh ong 1: Ca nhan ton sc lc ma khong thoa man nhu cau. Luc nay, trong canhan hnh thanh xuc cam am. Xuc cam am xuat hien khong bien mat ma c lugi e trong cac hoan canh tng t xay ra trong tng lai, se ngan can ca nhan laplai hanh ong o. Trng hp ac biet, neu phep th o sai en noi ca nhan b tieudiet, co ngha chon loc t nhien a ao thai ca the o. Ngc lai, neu hanh ong giupca nhan thoa man nhu cau (co khi ch mot phan nao), trong ca nhan hnh thanh xuccam dng. Xuc cam dng cung c lu gi va co tac dung trong nhng tnh huongtng t xay ra trong tng lai, se thuc ay viec lap lai hanh ong o (li giai) ethoa man nhu cau. Nh vay, xuc cam am the hien s khong hai long cua chu the oivi viec khong thoa man nhu cau, con xuc cam dng s hai long v nhu cau cthoa man.

Xuc cam am Xuc cam dng

Hanh ong 1 Hanh ong 2

Thoa man nhu cau (li giai)

Nhu cau can thoa man (bai toan)

Hnh 6: Mot cach hnh thanh xuc cam


20/225

Xuc cam ca nhan18

Xuc cam giup thay oi hanh ong ca nhan theo hng cc ai hoa hanh ongnao lam tang thoa man nhu cau va cc tieu hoa hanh ong nao khong thoa man nhucau ca nhan. V du, mot em hoc sinh giao tiep vi nhng hoc sinh khac trong lpnham thoa man nhu cau c e y, chu y, quan tam. oi vi nhng ngi lam thoaman cac nhu cau cua em nh biet chia se vui, buon, ton trong em, em rat mng khigap nhng ngi o va co nhng hanh ong e so lan gap nhau nhieu hn. Ngc lai,oi vi nhng ngi khong lam em thoa man nhu cau, nh coi thng, choc pha, batnat em, em thay kho chu, ghet va tm cach tranh mat. Thong thng, ca nhan cokhuynh hng hanh ong e cc ai hoa cac xuc cam dng va cc tieu hoa cac xuccam am. Ro rang, cac xuc cam dng lam ca nhan cam thay hanh phuc hn cac xuccam am. ay, dng khong co ngha la tot, am khong co ngha la xau.Dng ch co ngha thuc ay hanh ong tng ng vi no va am, ngc lai, ngancan hanh ong tng ng vi no, trong khi hanh ong tng ng vi xuc cam co the

tot hoac xau. Do vay, xuc cam dng co the thuc ay hanh ong tot hoac xau. Tngt, xuc cam am cung co the ngan can hanh ong tot hoac xau.

Ngoai ra, thc te cho thay, thuc ay va ngan can mang tnh tng oi. Thucay hanh ong nay cung co ngha ngan can hanh ong ngc lai hoac hanh ong lienquan va ngan can hanh ong kia cung co ngha thuc ay hanh ong ngc lai hoaclien quan. V du, mot ngi i xe co xuc cam dng thuc ay hanh ong vt en o.ieu nay cung co ngha chnh xuc cam o ngan can hanh ong dng xe lai. Ngclai, mot ngi s b phat v vt en o, xuc cam am nay ngan chan hanh ong vten o nhng thuc ay hanh ong dng xe lai sau vach trang.

Ngoai ra con co nhng xuc cam trung tnh, hieu theo ngha, chung van c canhan cam nhan nhng khong cho ca nhan cam giac thch thu do thoa man nhu cauhoac khong thch thu do khong thoa man nhu cau. Di ay la mot so xuc camdng, am va trung tnh:

1) Cac xuc cam dng: Khoai tra, sung sng, hoan lac, han hoan, kham phuc,t hao, t hai long, t tin, tin cay, knh trong, cam tnh, tnh duc, tnh yeu, biet n,lng tam thanh than, s nhe nhom tam hon, cam giac an toan, vui sng tren aukho ngi khac, thoa man sau khi bao thu

2) Cac xuc cam am: Khong hai long, au kho, buon tui, chan nan, that vong, lolang, s hai, tiec re, thng hai, thong cam, t ai, cau, gian, cam thay b s nhuc,khong cam tnh, ghen t, nghi ng, cam thu, khong tin cay, cam thay kho x, ngng,xau ho, hoi han, lng tam can rt, kinh tm

3) Cac xuc cam trung tnh: Dng dng, lanh am, th va gom ca to mo, ngacnhien, sng sotneu khong kem theo s thch thu hay khong thch thu, s hai longhay khong hai long.

Thong ke cho thay cac xuc cam am nhieu hn xuc cam dng.

Tng t nh cac hien tng tam ly khac, xuc cam hnh thanh va phat trien trong

qua trnh tien hoa e thch nghi vi moi trng xung quanh va con ngi co ke tha


21/225

Xuc cam ca nhan19

mot so xuc cam t nhng ong vat to tien. Trc het, xuc cam co chc nang baohieu. V du, cam giac oibao hieu cho ong vat phai i tm thc an kha lau trckhi cac chat dinh dng trong c the can kiet. Bi v, ong vat khac vi thc vat, phaidi chuyen, van ong. Ch cac chat dinh dng trong c the khong con, nh xe hetxang mi biet, e di chuyen i tm thc an ong ngha vi cai chet chac chan. Tnhhnh tng t cung xay ra vi viec hnh thanh cac cam giac mang sac thai xuc camkhac nh cam giac khat, met moi, au nva c chon loc t nhien gi lai nhamthoa man nhu cau ton tai nh la ong vat.

Xuc cam con co chc nang thay oi (ieu khien) loai xuc cam, do vay, thay oiloai hanh ong, ac biet, trong nhng trng hp can huy ong cac nguon d tr cuac the e ton tai. V du, cam giac met moi bao hieu cho c the phai chuan b nghngi, hoi phuc sc lc trc khi can cac nang lng c bap. Nhng neu ung vao luco, ong vat ri vao tnh huong khan cap nh b e doa tnh mang, cam giac met moi

c thay the bang s s hai hoac noi gian. Chnh s thay oi xuc cam nay lam convat chuyen c sang trang thai s dung toi a cac nguon lc cua mnh hoac e chaytron, hoac lao vao cuoc chien au mot mat, mot con. Them mot lan na, chc nangnay c chon loc t nhien gi lai nham thoa man nhu cau ton tai nh la ong vat.

Vi s phat trien xa hoi va t duy, con ngi hnh thanh nhng xuc cam mi,phc tap va cao cap hn, goi la nhng xuc cam tr tue. V du, y thc cong bang, danhd, ngha vu, tinh than trach nhiem, long yeu nc, tnh cam oan ket, long nhiet tnhlao ong, cam hng sang tao, tnh yeu oi vi cai ep, tnh cam cao thng, mongmuon chia se cac xuc cam, long v tha, ong cam, oc hai hc, y thc s hu, long

thamTom lai, nhng xuc cam cao cap la nhng xuc cam thuoc cac lnh vc nhanthc, ao c, tham my va sang tao.

Moi ngi khong ch khac nhau ve kha nang cam nhan xuc cam, ve phan ngxuc cam oi vi cung mot s kien hoac thong tin, ma con nhng trang thai sckhoe khac nhau, la tuoi khac nhau, di nhng tac ong khac nhau hoac vi cac tamtrang khac nhau. Theo thi gian, chung ta cung khong giong chnh mnh ve cac xuccam nay sinh. V du, cung oc mot tac pham Truyen Kieu, nhng ngi khac nhauco nhng xuc cam khac nhau. Ngay chnh mot con ngi, khi hoc pho thong ocTruyen Kieucam nhan khac vi khi a ln tuoi, sau nhng thang tram cua cuoc

i. ieu nay co the hieu c v xuc cam phan anh nhu cau va kha nang thoa manhoac khong thoa man nhu cau, co tac dung thuc ay hoac ngan chan hanh ong maquan he nhu cau hanh ong kha phc tap. Di ay, ngi viet nhan manh mot soy:

Xuc cam phan anh nhu cau t hai pha: Pha nhu cau ca nhan von co (mangtnh chat chung) va pha muc ch (cu the hn) do ca nhan e ra e hanh ong (nhamthoa man nhu cau) trong boi canh cac ieu kien anh hng en viec co the thoa manhay khong thoa man nhu cau. Noi cach khac, xuc cam lam cu the hoa nhu cau va taora cac xung lc kch thch ben trong e chu the hanh ong mot cach cu the. V du,

nhu cau an tuy dan en hanh ong an nhng xuc cam ch ra trc tiep va cu the hn:Thch an tht bo hn tht heo, thch an quan nay hn quan kia


22/225

Xuc cam ca nhan20

Xuc cam co the co nhng cng o va sac thai khac nhau, gop phan tao nennhng kh chat khac nhau. Xuc cam dng vi cng o manh thng the hien thanhs mong muon manh me thuc ay thc hien hanh ong tng ng. V du nh s sayme, nhiet tnh chay bong, khat vong.

Mot nhu cau cho trc, tuy theo hanh ong, co the dan en nhng xuc camvui, buonkhac nhau. Ngc lai, cac nhu cau khac nhau, cung tuy theo hanh ong,co the dan en xuc cam giong nhau. V du, cac hanh ong lam thoa man cac nhu caukhac nhau co the dan en cung mot niem vui nh nhau.

Cac xuc cam co the ket hp, phoi hp vi nhau thanh cac xuc cam phc tap,goi la cac xuc cam hp thanh mang tnh he thong. V du, buon vui lan lon; gian thgian ma thng th thng; nhng xuc cam khong noi nen li.

Cac xuc cam co the bo sung cho nhau. V du, ngi a tng buon nhieu, khi

co niem vui, cng o xuc cam thng manh hn nhng ngi khac. Cac xuc cam co the chuyen hoa lan nhau, ac biet, khi vt qua mot ngng

nao o. V du, tham lam chong phai; thoang thoang hoa nhai ma lai thm lau; thannhau lam th can nhau au; gion ci, ti khoc; het khon don en dai; niem vui nhongi ta ci, niem vui ln ngi ta khoc; t yeu en ghet, nhieu khi, ch mot bc.

Cac xuc cam co the au tranh vi nhau, xuc cam nao thang, xuc cam o sethuc ay hoac ngan chan hanh ong tng ng.

Cac xuc cam co the mau thuan nhau, hieu theo ngha, xuc cam nay c thoa

man th xuc cam khac khong c thoa man. V du, bo tien mua sach oc, co cniem vui thoa man nhu cau nhan thc nhng tiec, v phai de sen trong an, mac.

Xuc cam co the thay the nhau. V du, oi vi nhieu ngi, niem vui trongnghien cu khoa hoc hoan toan thay the c niem vui an chi, xai nhng o xn,hang hieu

Nhng ngi tng trai qua nhieu loai xuc cam thng hieu nhng ngi khac(ve mat xuc cam) de dang hn, ong cam hn, bao dung hn.

Xuc cam thuc ay ca nhan hanh ong theo cac quy luat xuc cam, do vay, tuytrng hp cu the, xuc cam o co the tot, co the xau. V du, tin ngi khac mnh co

the b la; yeu tc la mu; gian mat khon; yeu nen tot, ghet nen xau. Xuc cam khong ch thuc ay hoac ngan chan nhng hanh ong the hien ra ben

ngoai ma con co anh hng manh me en nhng g thuoc the gii ben trong conngi nh nhu cau, cac thoi quen t nguyen, t duy. Cac anh hng nay co the tothoac xau. V du, s chan nan co the lam t duy b te liet. Ngc lai, s hng thu laigiup phat nhieu y tng sang tao bat ng. Do vay, ay ca nhan can co s ieukhien cac xuc cam cua mnh.

Ngi viet con quay tr lai cac y noi tren trong nhng phan sau.

Thc te cho thay, khi noi ve con ngi, phan ln moi ngi thng nhan manh vaanh gia ch so thong minh IQ, cac nang lc tr tue, t duy sang tao mc cao. Gan


23/225

Xuc cam ca nhan21

ay, cac nha chuyen mon mi chu y nhieu hn en EQ (Emotional Quotient) va chorang chnh EQ (hay con goi la tr tue xuc cam) ong vai tro rat ang ke, giup thanhcong, mac du vai tro to ln o cua xuc cam a c nhieu ngi noi tieng e cap ent lau. e minh hoa, di ay, ngi viet trch dan mot so cau noi ve xuc cam (ngiviet in am nhng t dien ta xuc cam trong cac cau o) e ban oc thay xuc camthuc ay hanh ong tot rat quan trong va c anh gia cao nh the nao.

Leo Buscaglia: Neu khong co tnh yeu thng, cuoc song cua ban xem nha mat.

D.H. Lawrence: Neu cai o khong lam ban rung ong, neu no khong thu v,ban ng lam.

Rollan: Pham chat quy gia nhat trong cuoc song la tnh to moluon tre mai.No khong b thoa man theo thang, nam va sang nao no cung nh mi va sinh ra.

Rollan: Trai tim la on bay cua nhng g v ai.

Montaigne: ieu c ban nhat la tap cac thoi quen thchva yeukhoa hoc.Neu khac i, n gian, chung ta ao tao nhng con la chat ay nhng ieu sach vkho hieu.

.Y. Pixarep: Ai a co lan yeukhoa hoc, ngi o se yeukhoa hoc suot iva khong khi nao chia tay vi no mot cach t nguyen.

Lebbok: tnh yeuoi vi mot khoa hoc nao o thuc ay trong chung ta sham thchtat ca cac khoa hoc con lai.

France: tam hon chung ta se thua kem nhng ngi nguyen thuy neukhong lam cho cuoc song cua con chau mnh tot hn va yen lanh hn cuoc song cuachung ta. e at c muc ch, phai nam c hai ieu b mat: Can biet yeuva bietnhan thc. Khoa hoc va tnh yeusang tao cuoc song.

Galileo: Khong co g v ai tren the gii nay a c hoan thanh ma thieulong say me.

Pascan: Khong say me, khong phan khi, khong lam c viec ln.

I. Pavlov: Khong co tnh yeu va long say me thc s th khong co cong viecnao troi chay.

Monden: Khong co khat vong th khong co thien tai.

Ludwig: Hay ng tr nen giau ve tr tue en o ban tr nen ngheo ve tamhon.

William A. Ward: Ngi thay trung bnh ch biet noi. Ngi thay gioi bietgiai thch. Ngi thay xuat chung biet minh hoa. Ngi thay v ai biet cach truyencam hng.

Tuc ng Trung Quoc: Hng thula ngi thay tot nhat.


24/225

Xuc cam ca nhan22

S. Simon: Mc lng cao nhat tra cho ngi cam quyen la s tin yeu cua xahoi.

Nguyen Trai: Kh thc, kh binh, tn bat kha kh (co the bo an, bo viec binh

nhng ch tnth khong the bo). Nhan votnbat lap(Khong co ch tnkhong ng i c).

Tnvi quoc chi bao(Tnla vat bau quoc gia).

G. imitrov: Biet phai lam g cha u, con phai co dung cam thc hien ieuo na.

K. Marx: Xau ho la mot loai noi giannhng ch hng vao ben trong. Vaneu nh ca mot dan toc cam thay xau ho th no se giong nh con s t thu mnh laie chuan b phong ti.

Lenin: Thieu nhng xuc camcua con ngi, khong bao gi a co, ang cova se co the co s tm kiem chan ly cua con ngi.

4.2. Moi lien he xuc cam ca nhan vi nhu cau va hanh ong cua

ca nhan

Moi lien he nhu cau, xuc cam va hanh ong ca nhan c the hien thanh Hnh 7,tren c s nhng g a c trnh bay cho en nay.

Hnh 7: Moi lien he nhu cau, xuc cam va hanh ong ca nhan

ng cho thay nhu cau ca nhan la nguon goc cua hanh ong ca nhan.

ng ca nhan hanh ong nham thoa man nhu cau ca nhan.

ng ch ra loai hanh ong ca nhan xuat phat thang t nhu cau ca nhan.ay la nhng hanh ong do di truyen, bam sinh c chon loc t nhien gi lai, mangtnh chat ban nang, t ong, a c lap trnh trong gien.

Xuc cam cua ca nhan c hnh thanh va lu gi do nhu cau ca nhan thoa


25/225

Xuc cam ca nhan23

man hay khong thoa man. Neu thoa man, ca nhan hai long, trong ca nhan hnh thanhva lu gi xuc cam dng. Neu khong thoa man, ca nhan khong hai long, trong canhan hnh thanh va lu gi xuc cam am. en lt mnh, sau khi c hnh thanh valu gi, at mc u o (xuc cam u o), xuc cam co tac dung thuc ay hoac nganchan hanh ong mot cach chac chan. T nay, khi ngi viet dung t xuc cam, banoc hay hieu ngam rang ay la xuc cam u o. i vao cu the, xuc cam dng co tacdung thuc ay hanh ong tng ng vi no e tang en cc ai viec thoa man nhucau. Ngc lai, xuc cam am ngan can hanh ong tng ng vi no e giam en toithieu cai hai cua viec khong thoa man nhu cau, tham ch, ca nhan khong hanh ongna.

Nh vay, xuc cam ca nhan dng nh nam gia nhu cau va hanh ong ca nhan(xem Hnh 7). au ben nay, xuc cam ca nhan c nh oat (hnh thanh va lugi) nh viec nhu cau thoa man hay khong thoa man. au ben kia no tac ong

(thuc ay hoac ngan chan) len hanh ong (xem ng va ng ). Xuc cam hnh thanh khong bien mat ma c lu gi. ieu nay co ngha, xuc

cam co the ton tai trong mot khoang thi gian, co the rat dai. Do vay, xuc cam co thecoi la mot yeu to (bo phan) mang tnh oc lap nhat nh, can phai tnh en trongchuoi t yeu to nhu cau en yeu to hanh ong. Tren Hnh 7 xuc cam ca nhan cbieu dien thanh mot o tng ng vi cac o nhu cau ca nhan va hanh ong canhan.

Nhu cau cua ca nhan la nguon goc cua hanh ong ca nhan. Trong cac nhu caucua ca nhan, ch co mot so t nhu cau bam sinh co tac ong trc tiep len hanh ong(xem ng ). Tuy van la nguon goc cua hanh ong, nhng nhu cau con lai (ke canhng nhu cau mi c hnh thanh trong qua trnh song va lam viec cua ca nhan)khong trc tiep tac ong len hanh ong ma tac ong gian tiep thong qua xuc cam(xem ng , ng ). Nh vay, xuc cam tac ong (thuc ay, ngan chan) lenhanh ong trc tiep, manh me, nhanh va cu the hn nhu cau. Khong phai ngaunhien, tren Hnh 7, ng (ng mo ta xuc cam tac ong len hanh ong) c veam hn ng va ng .

Ngoai ra, xuc cam ca nhan de c chnh ca nhan va nhng ngi khacnhan biet, nhan dang hn nhu cau ca nhan. Bi v, nh chung ta biet trong mucnho 4.1. Xuc cam ca nhan: Xuc cam ca nhan thng i kem vi s thay oi trangthai sinh ly c the cua chnh ca nhan, v du thay oi nhp tim, huyet ap, ien tr da;mach mau co hoac gian; cac c co, giat, tha long Con nhng ngi xung quanh cothe nhan biet, nhan dang xuc cam ca nhan thong qua cac hanh ong phan anh xuccam ca nhan nh ca nhan o lac au; nhun vai; nhu may; o mat ta tai; khoc; ci;mat tr nen sang rc hoac u am; trong vui, buon, gian d, cau knh (xem muc2. Hanh ong ca nhan). ieu nay, ve mat nguyen tac, giup cho nhng ngi giaotiep vi nhau de nhan ra xuc cam cua nhng ngi khac e co the tm hieu, thongcam, chia se va co nhng hanh ong thch hp.

Do nhng ac iem noi troi cua xuc cam ca nhan so vi nhu cau ca nhan, neu


26/225

Xuc cam ca nhan24

cai thc s chung ta quan tam la hanh ong ca nhan th chung ta phai chu y nhieuen xuc cam ca nhan.

Xuc cam ca nhan cu the hn nhu cau ca nhan va thuc ay hoac ngan can hanh

ong ca nhan cu the. Do s tng ng ve tnh cu the, ay, chung ta co the xemxet s tng ng gia xuc cam va hanh ong. Muc 2. Hanh ong ca nhanco a rahai khai niem hanh ong tot va hanh ong xau. Vay, cac xuc cam co the phan thanhhai loai: Loai xuc cam thuc ay thc hien cac hanh ong tot va loai xuc cam thucay thc hien cac hanh ong xau. Loai xuc cam th nhat thuc ay hanh ong tot,ngi viet goi la xuc cam ca nhan tot hay goi tat la xuc cam tot. Loai xuc cam thhai thuc ay cac hanh ong xau, ngi viet goi la xuc cam ca nhan xau hay goi tat laxuc cam xau. Nh vay, e ca nhan co nhng hanh ong tot,can phai tao ra bentrong ca nhan nhng xuc cam tot. Can phai lam nhng g va lam the nao e canhan co nhng xuc cam tot? Nhng muc con lai cua quyen sach nay se dan dan trali cau hoi o.

Tren Hnh 7, xuc cam ca nhan c bieu dien nh mot yeu to mang tnh oclap nhat nh, tng ng vi hai yeu to kia la nhu cau ca nhan va hanh ong canhan. Neu nhn theo quan iem tng tac (tac ong qua lai gia cac yeu to), chungta con co the thay them cac tac ong khac ngoai cac tac ong a trnh bay tren. Vdu, xuc cam co the tac ong ngc lai nhu cau, hanh ong tac ong ngc tr lai xuccam. Chang han, ban say me nghien cu khoa hoc, long say me nay lam giam nhucau chay theo cac mot mang tnh chat hnh thc be ngoai; hoac ban t choi giup mot ngi ban than, sau o ban cam thay xau ho.

Hnh 7 con cho thay, e mot ngi co hanh ong cu the ma hanh ong o

cha c thc hien trc o, can tao cho ngi o co nhu cau thc hien hanh ongo (the hien di dang muc ch ngi o biet la can at) va xuc cam u o thuc ayhanh ong cua ngi o. D. Carnegie dien ta nh sau: Ch co cach lam duy nhatdi bau tri nay e buoc mot ngi lam mot ieu g o. ay la lam cho ngi omuon lam ieu o.

Nh vay, D. Carnegie khuyen chung ta khong nen ap at, cng bc (kieu dungroi anh hay g sung vao au) bat mot ngi lam mot ieu g o(thc hien hanhong g o) ma phai lam cho ngi o muon. Muon ay la phai lam sao cho

ngi o thay ket qua lam ieu g o(muc ch can at) la nhu cau cua chnh mnhch khong phai do ap at, cng bc t ben ngoai va mnh co xuc cam u o thucay lam ieu o. Trong cac cuon sach cua mnh, chang han, cuon ac nhan tam,D. Carnegie co dan ra khong t cac v du minh hoa cho y kien noi tren.

Neu nh xuc cam ca nhan thuc ay hoac ngan chan hanh ong ca nhan motcach trc tiep va manh me th ngc lai, thong qua hanh ong ca nhan chung ta cothe anh gia c chat lng cua xuc cam. Nhng hanh ong tot ma khong phai aicung lam c cho chung ta thay nhng xuc cam ln, cao thng ng ang sau cachanh ong o. Di ay la mot so v du:


27/225

Xuc cam ca nhan25

Au Song dai ca loi bat tam / Phai duyen chong v ngan nam em van chLn len cung nhng li ru tham m tnh ngi, tnh yeu que hng x s cua me,nhng mai sau nay, khi a trng thanh, anh em toi mi hieu c tnh yeu cua me gicho ba am sau en mc khong ch ngan nam em van ch ma con ni au em cung

tm.Nam 1954, Hiep nh Geneve c ky ket, ba me toi t Campuchia tr ve Viet

Nam. Theo chu trng cua ang, ba tap ket ra Bac, e lai ngi v tre ang mang thaia con au long vi li hen c hai nam se ve. Me toi lai que noi, mot mnh vtcan trong noi nh chong da diet. Chnh sach ep buoc nhng ngi v co chong tap ketphai lay ngi khac a ay nhng ngi nh me toi vao tnh the kho khan. c song y cua to chc, me toi quyet nh i tm chong e tiep tuc i theo con ng bame a chon. Hanh trnh tm chong cua me toi a tr thanh giai thoai cua tnh yeu vaniem tin.

Hai mien Nam Bac ch cach nhau bi con song Ben Hai (v tuyen 17), nhng sao

vi vi ay trac tr, hiem nguy. Me toi khong the vt song Ben Hai e en vi chongmnh ma phai trai qua con ng dai ay cam go, th thach. Ba nam, vi a con trainho, me toi ong u th vai, lam nhieu nghe e tm ng en vi mien Bac. Khi lamot me, mot con; khi lai vao vai ngi ch cua chnh con trai mnh e tranh s truy tm,bat b cua ch, nay me toi Rach Gia, mai a ve Soc Trang; luc Chau oc, khi quaCampuchia vi bao nghe , lam banh, xe kho, lam mam mn Kho cc tram be,nguy hiem rnh rap, me toi van sat son mot long tm chong. Cuoi nam 1955, sau khi batoi i c hn mot nam, c s hoat ong cua me b bo rap, me phai tam biet ong banoi, cung con ri Rach Gia ve Nga Nam Soc Trang lam mn cho mot nha a chu etranh s ve van, ep buoc cua mot ten chieu hoi v chung biet me co chong tap ket. ay, vi vai nha ngheo phai i , me a tap cho a con nho (anh Hai toi) goi me la

ch e giau than phan cua mnh. Lam con , me a chu bao noi cc kho, ang cay.Co lan ch lung suc, truy tm v nhng ngi theo khang chien, me tron di ghe, eanh Hai ngoi chi mot mnh. Khi me b bat, chung tra hoi anh Hai ba nay la ai?, anhHai a cu me trong gang tac khi goi me la ch. Nhng co ke ch iem, me b chbat, giam cam, nhng van mot long kien trung gi tron kh tiet cua mnh. Khong khaithac c g ch a phai tha me ra. Bong con nho ve Tan Chau, Chau oc, me toimoc noi vi to chc, tiep tuc hoat ong va lam u th nghe ganh nc thue, lam kho,xe mam mn, ban banh, lam vu em nham kiem tien thc hien mong c cua mnh.

Khi a danh dum c mot so tien kha kha, me toi tm ng sang Campuchia tieptuc lam mn e mu sinh va thc hien hanh trnh tm chong cua mnh. x ngi,mot lan na me lai b nhng ten de xom ve van, o ep, du do en noi moi khi rang me phai t boi ban, lam xau mnh e tranh nhng anh mat cu vo cua chung.Cuoi nam 1958, c s giup cua mot so Viet kieu yeu nc, me hoan tat thu tucgiay t, mua ve may bay qua Hong Kong roi qua Bac Kinh e t o i tau lien van veHa Noi tm gap chong.

Ke ra th ngan vay, nhng ngay o, mot ngi me tre vi a con th, khong biettieng Campuchia, tieng Hoa ma dam vt chang ng gian nan nh the e tm chongth khong phai ai cung dam lam. Moi lan nghe ba me ke lai hanh trnh tm chong cuame, anh em toi lai thac mac: Sao me gan the?Me ch ci, anh mat hng ve ba aytin yeu. Tnh yeu ay cua ba me a nuoi dng anh em toi nen ngi, biet yeu thng,chia se. e mai sau nay, tren moi nga ng cuoc song, nhng luc kho khan, nga long,

tnh yeu ay lai tiep them sc manh e chung toi ng day, manh me bc tiep.


28/225

Xuc cam ca nhan26

(Bai Tm chongcua Thanh Tan, bao Phu N Tp.HCM, ra ngay 14/5/2012).

Nha van oan Phu T sinh nam 1910 tai Ha Noi, que chnh cua ong huyenTien Du, tnh Bac Ninh. 15 tuoi ong a viet van roi sau tr thanh nha van, nha viet kchva co bai th Mau thi giannoi tieng. Sau Cach mang thang 8-1945, ong c bau laai bieu Quoc hoi khoa I (1946), giang day Trng van hoa khang chien, lam Tap chvan nghe, thng vu oan san khau Viet Nam, Hoi van hoa Viet Nam.

Mua ong nam 1949 chien khu Viet Bac, oan Phu T vi t cach la ai bieuQuoc hoi, cung mot so nghe s i tham bo oi va anh giac tr ve. Thay chien s ta anoi mac ret, ngi b thng b benh thieu thuoc men ieu tr, sinh hoat rat cc kho, aicung rng rng nc mat. S thieu thon nay do khang chien mot phan, cai chnh laTran Du Chau, ai ta cuc trng Cuc quan nhu tham nhung. Y li dung chc quyen vvet cua cong, an bt an xen cac tieu chuan cua bo oi e tieu xai xa hoa lang ph.Nhieu ngi biet nhng khong ai dam to cao hoac noi nang ieu g, bi Chau quyen lcln lai co am tay chan rat trung thanh va tan bao.

Tran Du Chau ng ra to chc am ci cho mot thuoc ha rat than can vi han.Co ci xep kn may day ban dai u nhng chim quay, ga tan, nam hng, gio cha,ru Tay, thuoc la thm hao hang. Co ca ban nhac song t khu 3 c Chau ieu lenphuc vu cho am ci. Tran Du Chau ch than mi nha van oan Phu T d tiec ci.Ong nhn co ci ma hoa mat, c tng mnh nam m. Chau mac bo quan phuc ai tami tinh, ci nga, eo sung ngan xe ben hong e lam chu hon. Han ti ci giithieu: am ci hom nay co mot v khach ac biet la nha th oan Phu T noi tieng.Mi nha th cho mot bai th mng co dau chu re va quan vien hai ho.

oan Phu T ng len, mat am am nhn ly ru vang tran ay o nh mau. Matong tm lai, tay run run. Moi ngi hoi hop ch. Ai cung tng ong se oc mot bai th

ca ngi hoac phat bieu that hay nh cac quan khach khac, nhng khong, nha th chtngang au, nhn thang vao Tran Du Chau noi gan tng tieng: Toi xin oc tang chu honva co dau chu re cau th hay nhat ma toi va ngh ra. Moi ngi x xao, Tran DuChau nn th ch i. Khi moi ngi a yen lang, oan Phu T mi tiep:

Ba tiec ma chung ta sap chen ay hom nay,

c don bang mau xng cua bao chien s

Nghe xong Tran Du Chau tai mat, quat: Lao!. Ten ve s cua Chau xong en tatbop vao mat nha th. Ong lang le rut khan lau mat, nho mot bai nc bot vao coc ruroi nh ac bc ra.

em o, oan Phu T gi mot bc th dai len Bac Ho, vach mat Tran Du Chau vetoi tham nhung, hong hach. Mi ngay sau, Toa an quan s ac biet lap ngay tai ni chanh hon le. Vi nhng chng c khong the choi cai ve toi tham nhung, sa oa bienchat, Tran Du Chau phai cui au thu toi va nhan mc an nghiem khac nhat: T hnh!Chu re, tay sai cua Chau s qua a t sat trong nha tu.

(Bai Nha van chong tham nhungcua Vu Chi, bao Sai Gon Giai Phong, ra ngay13/4/2008).

Ong Tam On (Le Van On ngu ap Tien Long 1, xa Tien Long, huyen ChauThanh, Ben Tre), 65 tuoi, trnh o van hoa lp 5. Ong tng song trong can nha la cotgon va lao ong kiem song, nen rat thau hieu canh thieu kho cua ngi ngheo neo n

khong ni nng ta. Nam 31 tuoi, khi gia nh bat au co cua an, cua e, ong a nghen viec giup nhng gia nh ngheo song trong canh nha dot cot xieu, bang cach cat


29/225

Xuc cam ca nhan27

cho ho can nha che nang, che ma. Ong noi: Ngi ngheo cho ho tien, ho tieu xai het,chi bang cho ho cai nha. Ngi song co cai nha, ngi chet co mo ma. Cho nha tc laganh het phan na lo toan, ho ch con lo cai an, cai mac, sam sa trong gia nh.

Luc au ong cat nha tnh thng cho ngi ngheo, moi nam khoang 5-10 can.Trong khoang thi gian t 1990-2000, hue li vn nha kha len, so lng nha ong catgiup ngi ngheo, bnh quan moi nam 30 can. Ban au ong cat nha cho ngi ngheotrong ap, trong xa. Sau o, c nhng ngi lang i lam an, buon ban trong va ngoaitnh nh Tien Giang, ong Thap, Tra Vinh gii thieu, ong Tam On tm hieu va san longgiup nha cho nhng ngi ngheo that s biet lo lam an. Chang han nh trng hpPhc mu ban ve so ap Phc Hoa, xa Thanh Trieu, Chau Thanh, ong va cat chocan nha tnh thng vao thang 8/2003. Phc mu la mot ngi hieu thao, cam cuilam an, va ban ve so nuoi ba ngoai va e danh tien mua c nen nha. Ong giupPhc mu tan tnh, khong ch giup nha ma con mua them t go e ong cho caiging, cai ban, cai ghe. Ngi ngheo khi nhan nha eu cam n, ong khuyen ho: Hayco gang lam an, cham lo gia nh hanh phuc la ap n toi roi.

Nha ong cho ngi ngheo cung chang phai sang trong g, thng la nha bang thancay da lao xe ra lam sn. Nha co be ngang 4 m, dai 6 m. Thi gia nhng nam 1990khoang 600.000 ong mot sn nha. Tuy vay, khoi ngi nhieu tien hn ong a khonglam g ca. Con bay gi, cay da gia lam nha c cung tang theo thi gia, khoang 1,5trieu ong mot can. Du la vay, nghe au co ngi ngheo thieu ni an, chon la ongTam On lai co mat va lan lng vao vi niem vui lam viec thien Trong suot hn 30nam, ong a cat gan 600 can nha tnh thng cho ngi ngheo. Phong vien kho khanlam mi gi c ong noi ve viec lam t thien cua mnh. Ong tam niem la lam viecthien th ke lam chi Ong cung khong nhac g ti bang khen do Chu tch nc trao tangv co cong nuoi giau can bo cach mang nhieu nam lien.

(Trch t bai bao: Ong gia 30 nam lam nha tnh thngcua L The Nha, baoTuoi Tre, ra ngay 1/11/2003 va bai bao: Mot gia nh nong dan Ben Tre: 30 nam:

Xay hn 600 can nha tang ngi ngheo cua Hong Tam, bao Phu N, ra ngay1/11/2003).

Chuyen nay do mot ong nghiep cua toi ke lai va cung nh anh, toi nh hoai veem hoc tro nho la nhan vat trong cau chuyen di day.

Lp 1A do anh phu trach phan ln la cac em nha tai ch, hoan canh kinh te khagia nen tinh tm, sang sua lam. Nay Tng Vi hay nung nu, nay Diem Thuy trong cnh thien than, con Kien Hung con mot vien chc th nhn rat thong minh... Duy co em,

nhan vat lam anh day dt mai, la cau hoc tro khon kho lac gia an thien nga. Emngoi cuoi lp, gay goc, cao leu ngheu, en ua... Nhn em chang co iem nao chungvi cac ban. en cai ten cung chang quy phai g: en.

Em a lu ban va en khi anh nhan lp, em hoc lai lp 1 nam th hai. Ky nanglam tnh va oc cua em rat kem, hnh thc th loi thoi lech thech nen hau nh em b bori ni goc khuat cuoi lp.

Mot lan hop hoi ong ve sm anh a i tm nha en. en trc nha en, anh ahieu v sao cau tro nho cua mnh co ve khon kho en the: mot tup leu tam b chengia day nha cao tang, trc nha la chiec xe ay bang go - cong cu lao ong cua chame em. Hang ngay hai ang sinh thanh cua em phai len loi khap ch ch hang thue

kiem song. Ben trong nha chang co g ang gia, hnh nh ien cung khong, cap sachcua em nam tren chiec ging tre a cu lam... en boi roi khi thay en nha...


30/225

Xuc cam ca nhan28

Chuyen i ay giup anh giai ma nhieu van e ve cau tro nho, tham ch anh mat nguva t trach mnh sao qua vo tam, khong i tham em sm hn.

Hom sau vao lp, anh goi en len va nh cau ri lp hoc giup thay mot viec. Thigian vang en, anh sinh hoat vi lp ve chuyen tham hom qua. Anh noi ve cha meen, ve can nha cua em... Anh khuyen cac em khong nen choc gheo ban en, phaithan mat va gan gui, giup ban ay trong hoc tap... Anh noi rat nhieu, cac co cau hoctro be xu tron xoe mat song anh ngh cac thien than be bong cua mnh a hieu.

Mot ke hoach am tham c tien hanh. Anh van ong ong nghiep trch onglng t oi, qua vai thang c mot mon tien nho. Anh cung cac ban en nha tham chame en, xin phep ong cho em mot chiec ban, lam mot goc hoc tap va trc khi ra veho tran trong trao cho cha me em mon tien u e mua mot chiec xe nc ma bantrc nha, khong phai quan quat suot ngay ngoai ch. Cha me en het sc cam ong,may thay trong long vui nh hoi.

Mot phu huynh la chu mot doanh nghiep ln, biet viec may thay lam a en nha

en tang cha me em mot so tiet kiem kem theo li ha se thng xuyen quan tam va au cho cau tro ngheo hoc hanh en ni en chon. That nh chuyen co tch.

Gi th lp 1A cua anh ch gom toan thien nga thoi. en a an mac tinh tm hn,net mat rang r hn, dan d ua vui cung cac ban. Thanh tch hoc tap cua em kha danlen. Thay giao cua en la mot trong nhng ngi vui nhat, cam thay yeu i hn, tinvao tnh ngi hn va vo cung yeu quy 34 thien than cua mnh.

Con vi toi, ong nghiep cua anh, ghi nh cau chuyen nay trong long va thng kelai cho cac hoc tro cua mnh. Gian d vay thoi, cac ban a. Khi nao anh ban toi capnhat tnh hnh cau tro ten en, toi lai ke tiep cho cac ban, hay i nhe!

(Bai Lp hoc toan thien nga cua Thanh Cong, bao Tuoi Tre Cuoi Tuan, rangay 14/11/2010).

Ngi ngheo thng cam chu, de b e au ci co. Nhng vi anh nong danngheo Phung S Lam th khong

Tiep toi ngay ben b ruong vi oi tay van con lam lem bun lay, ngi nong dankhong im lang Phung S Lam xa ngheo Hai Ninh, huyen Tnh Gia, Thanh Hoa tram tke: Ho ban tin e doa se diet tng ngi dam to cao ma trong o au danh sach latoi. Luc au toi cung lo. Nhng roi toi ngh lai neu s hai ma rut lui gia chng thmnh cung chet! Toi co niem tin rang khi nhng nong dan chan at t hoc nh toi madam ng len v le phai th chac chan cai thien se chien thang cai xau thoi.

Mo hoi, nc mat que ngheoTrc khi ve Thanh Hoa tm Phung S Lam, toi a gap nhng ngi cung anh c

mi i d hoi ngh vinh danh chong tham nhung a Nang. Bac Nguyen Cong Uan,ngi tng len b xuong ruongv au tranh chong tieu cc Bac Ninh, ke: Cai nhaanh Lam ay c trung ng mi i vinh danh ma chan tay van con en s s bun at,nhng tnh cach manh me lam. Anh chang vong vo c vo thang mat, noi thang tennhng ke tham nhung, hai dan.

T Ha Noi, toi a goi ien hen trc anh Lam, nhng khi ve tan xa Hai Ninh, huyenTnh Gia, van rat kho khan mi tm c nha. V chong anh ang cay cuoc ngoairuong, co con gai lam cong nhan tan ong Nai. Hang xom co ngi lai ngai ch

ng.


31/225

Xuc cam ca nhan29

Hnh nh ho chang muon va lay cung anh nong dan a chien au va gay thuchuoc oan vi mot loat quan a phng nay. Cuoi cung, cung co mot bac lang le chuch ng nhng kn ao dan do: Ai hoi ng noi toi ch nha anh Lam nhe. Lam kekhong thch anh ta au. Tiep toi ngay b ruong, Lam rm rm nc mat xuc ong khi

nghe giong mien Nam. Anh tam s muon vao Nam tham con gai lam nhng cha xoayu tien tau xe e vao. Nha ngheo qua, quanh quan ch trong vao may sao ruong, xotcon nhng chang biet lam the nao!

Lang nhn hnh anh nong dan can man gap lng lam viec, mo hoi rong rong nhogiot tren ong, Lam u t tam s gia nh anh cung ch la nha ngheo trong rat nhieunha ngheo mien que Thanh Hoa nay. Hau het dan a phng eu song nh ruong.Nhng at chat ngi ong, ho co gang, vat va the nao th van kho tranh khoi canhngheo. Trung bnh moi sao ruong ay ch thu hoach c 1,5 ta thoc cho vu trung.Tr chi ph au t canh tac va chuc th thue ph, le ph cho a phng, may man lamcung ch con khoang 50kg thoc ve nha nong dan. o la cha ke cong sc, mo hoi trctiep cua nong dan o ra.

Co vun ven tng hat thoc, ho cung rat kho khan trong trang trai cuoc song, lo anhoc cho con cai. Nhieu bac cha me nh anh Lam phai bam moi en bat mau, nuotnc mat vao trong e con cai ly hng mu sinh phng xa. T mot nong dan t hoc,toi buoc phai m mom, phai au tranh vi cai xau, cai sai cung v chuyen nay. Ngidan que toi kiem mieng an cung a am mo hoi nhoc nhan roi, khong the chu kho hnc na!.

Lam tram ngam ke moi chuyen bat au t nhng sai pham trong quan ly, s dungat ai nong nghiep cua chnh quyen a phng. Ruong ong khan hiem, thieu hut enmc nong dan khong dam li tay, cho at ngh luc nao. Tren mot manh at nho, hophai can man xoay x ba tang kinh te vi chuong heo tren ao ca, roi lai them gian btren mai chuong heo e kiem them tng ong le.

The nhng, t chu trng nang tnh hnh thc xay dng mi nha van hoa thon,chnh quyen xa Hai Ninh a ong loat cho ban at nong nghiep sai tham quyen, sdung tien sai muc ch va vi pham trong quan ly at ai, kinh te, xay dng c ban.Trong o, cap thon cung c xa bat en xanh e ban at canh tac nong nghiep, atd phong va ban luon ca nha van hoa thon cu e lay tien xay nha van hoa mi.

ac biet, tien thu t hang chuc ngan met vuong at b ban i ch nop ve ngan sachxa mot t, con lai b s dung sai muc ch. Nong dan ngheo Hai Ninh a thieu at sanxuat lai cang thieu hn. Nhieu trai trang tiep tuc ri que kiem song tha phng! Trongkhi o, cac cuoc hop a phng van lien tiep yeu cau nong dan ong gop them tien e

xay dng cac cong trnh cha that s can thiet.Tieng dan sau luy tre lang

Dan que toi sinh ra tren ruong roi o mo hoi tren ruong e kiem mieng an. Nhngchuyen oi thay t at ai chung toi eu cam thay nh t chnh mau tht mnh! anhLam au au tam s vu viec khuat tat nay keo dai, nhieu nong dan bc xuc the hien rothai o khong ong tnh nhng van chm trong bong toi. Tham ch, mot so ngi dancon b can bo a phng gay kho khan, tr ngai v thai o bat hp tac cua ho vi ssai trai. Con em ho i lam an xa rat kho khan trong xin giay tam vang. Nhieu trnghp phai ong tien mi c ky.


32/225

Xuc cam ca nhan30

Bc xuc, anh Lam phan ng quyet liet, oiphai minh bach moi chuyen ung sai. Nhieu emanh thc trang e suy ngh viet th kien ngh, tocao len cap tren. S viec en tai nhng oi

tng lien i, anh Lam b e doa tieu diet tngngi.

Nhng li ham doa khong lay chuyen cngi nong dan, ho quay sang to cao anh lathanh phan gay roi nguy hiem, lam mat on nh a phng. Nhng toi au long nhat la ho achi toi ngu dot, khong biet ieu va thach thclam c g. Toi tra li thang ho rang toi co thela nong dan t hoc that, nhng toi khong thamnhung mot tac at cua ai, khong an tren mo hoinc mat ngi nao va cung khong lam ieu g

co toi vi xom lang mnh.Phan ng trc tiep vi a phng a khong co ket qua ma con b ham doa, miet

th, anh Lam gi n kien ngh len tren th c tra li a chuyen vu viec ve a phnggiai quyet. Anh ve lang, e ngh ba con nong dan hop bieu quyet y kien. Nhng oitng lien i biet tin tm cach can tr khong cho cuoc hop dien ra.

Ho ban tin: Thang Lam la thanh phan gayroi, nguy hiem, ai day vao no ch thiet than.Nhng cuoi cung, nong dan van en hop. Hauhet y kien eu ong tnh kien ngh len cap trenphai lam ro nhng khuat tat trong quan ly, mua

ban at ai, thu chi tai chnh va xay dng congtrnh a phng.

Ngoi lam th ky ghi chep cuoc hop, anhLam a xuc ong khong cam c nc mat khinghe nong dan ngheo ke noi niem cua mnh! Tham ch khi bien ban cuoc hop a hoanthanh, nhng oi tng lien i van tm en tng nha nong dan e va ham doa vanan n xin xoa ch ky ong tnh kien ngh. Nhng ho kien quyet lac au va noi thang:Chung toi ch ung ho cai ung.

Toi ch lam nhng ieu lng tam thay ung

Vu viec lan dan ra thon xom. Anh Lam t mot mnh lang le au tranh chong tieucc a c nhieu nong dan khac trc tiep hoac am tham ung ho. Ho ong gop phcho anh i lai gi th kien ngh va thu thap chng c, tai lieu. S viec keo dai suot tnam 2006 en nam 2009 th dan ra anh sang. T c s cac kien ngh, to cao cua nongdan, cac c quan thanh tra, cong an, vien kiem sat vao cuoc.

Cuoi cung, le phai va s cong bang a thuoc ve nhng nong dan ngheo Hai Ninh.Cao trang cua Vien KSND huyen Tnh Gia truy to 13 ca nhan, gom ca nguyen b th,nguyen chu tch UBND xa va nguyen sau trng thon xa Hai Ninh. Hoi ong xet xtuyen nguyen chu tch UBND xa Le Hu Nho 36 thang tu treo, b th chi bo b nh chcong tac va cac oi tng khac cung b an treo 18-36 thang

Buoi sang hom toa xet x, anh Lam van lang le vac cuoc ra ong. Co ngi hoi:Sao khong en toa xem ket cuoc au tranh cua mnh the nao?. Anh nhe nhang tra

An ban en the la cungCo lan anh Lam a rt ncmat chng kien canh mot nsinh khong co cha me, phaisong nng ta vao ngi baa ngoai 80 tuoi ban khoai san.Gia canh qua kho khan, emanh phai ngh hoc vao Namlam cong nhan. Nhng khi xingiay tam vang, can bo xa alam kho, bat em phai vay mntien ong cho xa mi c ky.Ho an ban en the la cung...

"Hom nay chung toi co thethua, nhng ngay mai chungtoi se thang, va neu khong thcon chau chung toi cung se

thang"Phung S Lam


33/225

Xuc cam ca nhan31

li: Trach nhiem cong dan cua toi a hoan thanh, gi hay e phap luat xet x congminh.

Cuoi nam 2009, c mi i d hoi ngh vinh danh cac ca nhan au tranh chongtham nhung a Nang, co ngi a hoi nong dan Phung S Lam rang sau cuoc autranh nay se tiep tuc nh the nao? Anh bnh than xoe ban tay en ui, cau en bun atroi nhe nhang tra li: Th lai tiep tuc cay ruong thoi. Toi van la nong dan ma. Toi chlam nhng ieu g lng tam toi thay ung cho mnh va ong bao mnh thoi.

(Bai Ngi nong dan khong im lang cua Quoc Viet, bao Tuoi Tre, ra ngay26/12/2010).

a ngoai 60 tuoi, nhng ba Hoang Th Dien van ngay ngay loc coc ap xe hangmay chuc cay so t huyen Thng Tn (Ha Tay) len Ha Noi, e mong tm s congbang. Gan 20 nam nay, gan nh o la cong viec chnh cua ngi phu n nay, duganh nang cua mot gia nh can bo ve hu ngheo van chat len oi vai be nho cua ba,

vi ngi chong b tai bien mach mau nao ch i lai c trong nha, hai a con angtuoi an hoc va nhng mon n c chong chat len mai

Nam 1986, UBND tnh Ha Sn Bnh a ra quyet nh so 167 cho phep ien lc HaSn Bnh m rong Tram ien Ta tren dien tch 8.002m. Do viec m rong nay, manhat 407m cua gia nh ba Hoang Th Dien b cat i 274m, ch con lai 133m.

Ba Dien cho biet, chap hanh chu trng cua tnh, gia nh ba a t nguyen thao dcac cong trnh tren phan at 274m o, giao at cho cac n v vao thi cong tram ien,khong he nhan mot ong en bu nao. Gan 10 nam sau, vao ngay 30/3/1995, Tram ienTa c UBND tnh Ha Tay cap giay chng nhan quyen s dung 5.652m at, so atcon lai 2.350m c dung lam hanh lang li ien va chia lam nha cho 16 can bocua Tram (trong o co ca dien tch 274m cua nha ba Dien). Thay at cua mnh thcchat la b lay e chia lo xay nha rieng, cha kp phan ng, ba Dien a b TAND tnh HaTay goi ra v a chiem at cua Tram ien Ta! Sau o, lien tuc hai ban an s tham vaphuc tham cua toa an tnh Ha Tay a ng ve pha nguyen n (Tram ien Ta) buocba Dien phai thao d toan bo nha ca va cong trnh phu i ni khac e tra lai phanat 133mma gia nh ba ang sinh song nham tiep tuc giai phong mat bang baoam an toan cho li ien!

ieu khong the chap nhan trong s viec tren la s nhap nhang cua Tram ien Tava hai ban an i ngc lai cong ly kia cua TAND s tai. Tram ien Ta a khong trungthc khi a ra ly do m rongnham hp ly hoa viec chiem at t cua nha ba Dien,trong khi thc te viec xay dng tram ien cung nh m rong d an va bao am hanh

lang an toan cua li ien khu vc nay a hoan thanh trc o 11 nam (t nam 1987).Nhap nhang hn, vi ly do e am bao an toan hanh lang li ien, tai sao Tram ienTa ch oi phan at con lai cua ba Dien xa Tram hn, trong khi dien tch at ganTram c em chia cho 16 ho gia nh CBCNV cua Tram?

Ngoi nha cap 4 tren manh at 407m tai thon T Dng, xa To Hieu, huyenThng Tn, Ha Sn Bnh, ba Dien a mua bang tien rieng cua mnh la can nha hpphap, c phap luat cong nhan. Thc te, suot thi gian 20 nam tren manh at nay,gia nh ba Dien a lien tuc va nghiem chnh thc hien viec ong thue at. Viec Tramien Ta c cap so o dien tch at 5.652m bao gom ca manh at 133m cua baDien la ieu vo cung kho hieu. Neu can c s o mat bang Tram ien Ta lap ngay

18/11/1995 th Tram ch co cac lo at 17, 18, 19, 20 (tong dien tch 5.652m), trong khimanh at 407m cua ba Dien khong thuoc cac lo at tren. Khong ro v le g, hai cap


34/225

Xuc cam ca nhan32

xet x a lap i lap lai s nham lan tai hai khi buoc ba Dien phai tra attai nhng loat ma ba khong co (VD: Ban an s tham so 09 buoc ba Dien phai d nha tai lo at227 ban o so 5 lap nam 1993, trong khi ba Dien ang lo 228; ban an phuc tham so76 buoc ba Dien phai d nha tren lo at 13/410, ban o so 2, trong khi ba ang lo

at 12/407!). Ban an nh vay nen khi thi hanh an, c quan chc nang anh phai bo tay.Ngay 15/1/2003, Vien trng VKSNDTC Khuat Van Nga a ky Q khang ngh theo

thu tuc tai tham oi vi hai ban an sai cua Toa s tham huyen Thng Tn va Toa phuctham TAND tnh Ha Tay. Ba thang sau, phien toa tai tham cua TANDTC a ra quyetnh huy hai ban an sai tren va tiep tuc tm ra nhng iem phi ly trong so ocuaTram ien Ta do UBND tnh Ha Tay cap nam 1995: Khong he co trch luc ban o kemtheo, khong co so tha, so t ban o, ch ghi ven ven dien tch at 5.652m vi mucch xay dng tram ien. oi chieu tat ca nhng ho s, ban o kem theo cua S achnh Ha Tay va Chi nhanh ien eu cho thay mot s that: at ang b tranh chap cuaba Dien hien tai khong he nam trong dien tch at 5.652m co so o cua Tram ien Ta.Theo luat, tham quyen giai quyet cac tranh chap at cha co giay chng nhan quyens dung at thuoc UBND tnh Ha Tay ch khong thuoc tham quyen cua TAND aphng. V le o, TANDTC a ra quyet nh huy hai ban an sai cua cap di va chuyenho s ve UBND tnh Ha Tay yeu cau giai quyet theo tham quyen.

S viec a hai nam ro mi, nhng ba Dien con phai ch en bao gi na, sau 20nam oi n i khap ni vi hn 4.000 la n am nc mat e tm s cong bang?

(Bai Ngi an ba va gan 4.000 la n oi cong lycua Ha Chau, bao Phu N,ra ngay 28/2/2004).

J. Bruno (1548 1600) phat trien cac y tng cua N. Copernicus: Ong cho rangMat Tri ch la mot ngoi sao bnh thng trong vo so cac ngoi sao co trong vu tru va

xung quanh chung co vo so cac hanh tinh quay, tng t nh Trai at chung ta Ongb nha th an ap: Ngoi tu 8 nam va ngay 8 thang hai nam 1600, toa an giao hoi Roma tuyen phat thieu song ong. Ban an c thi hanh ngay 17 thang hai nam 1600tren quang trng co ten rat th mong: Quang trng cac bong hoa. Thi gian giam gilau, s cham tre trong viec tuyen va thi hanh an la do nha th hy vong J. Bruno se phait bo niem tin vao chan ly cua mnh.

Nam 1889, ngay tai ni thieu song J. Bruno, ngi ta dng ai ky niem vi hnhong cam cuon sach. Chan tng ai khac dong ch: Ngi a cat cao tieng noi cuamnh v t do t tng cua tat ca cac dan toc va lam quyen t do o tr nen thienglieng bang chnh cai chet cua mnh.

T xa xa, cac nha bac hoc eu cho rang nhng van hoa tren ngon tay mangtnh ca nhan oc ao va nhng van tay ay se gi nh the suot i khong thay oi. Conhng ke pham toi s e lai dau tay khi hanh ong, a pha bo van tren ngon tay mnh.Nhng lieu lam cach o van tay co bien i hay thay oi khong?

Hai nha nghien cu hnh s Loca va Vicopski quyet nh xem xet lai chuyen o. Hoben lay nc soi, m soi va ca sat nung e pha bo van tay cua chnh mnh. Bangnhng cach lam t nguyen nh vay, ho kham pha ra rang sau khi b pha huy, trennhng ngon tay a lanh, van tay van xuat hien tr lai ung y nh cu.

Grace Paley la mot nha th ln cua van hoc My hien ai. Ba a tng c phongtang danh hieu cao quy cua thi ca My: Thi ba bang New York. Ba la ngi My goc Nga.

Gia nh ba sang My nh c nam 1905. Nam nay, ba a ngoai tam mi tuoi. Hai v


35/225

Xuc cam ca nhan33

chong ba song trong mot ngoi nha gian d mot vung nong thon, ngoai o New York.Ho trong trot va chan nuoi mot so bo sa.

Ch khi b hoi th Grace mi nh lai nhng ngay ba lanh ao phong trao chongchien tranh cua My Viet Nam. Ngay ay nhng ngay au My a quan oi en thamchien trc tiep chien trng Viet Nam. Vao mot buoi sang, ngi ta thay xuat hienmot phu n nho be, hien hau va nhan nai ng gia mot nga t cua thanh pho vi tambien ghi dong ch phan oi chien tranh cua My Viet Nam.

Thi gian au, nhng ngi dan My i qua ba, bc en gan ba, nhn ba nh motsinh vat la va nho nc bot vao ba. Ho cho ba la ke chong lai quyen li nc My vaung ho nhng ngi cong san ben kia b ai dng, ma chnh ho cung khong hieubiet g nhieu. Mot ngi My nho nc bot vao ba, roi hai ngi, ba ngi va hang tramngi nho nc bot vao ba cung nhng li nguyen rua. Nhng ba van im lang ng o,mat nhn len cao, tam bien chong chien tranh van gi chat trong tay. Ba ng o nhmot bc tng song ay thach thc vi ca bo may chien tranh khong lo cua Nha

Trang. Nc bot t am than the ba. Ngi ta tin rang ba se phai ha tam bien kia vanhuc nha bo cai nga t ng pho o ve nha va khong bao gi quay lai o na. Toi toiba tr ve nha, ngoi im lang cung ngi chong cung la mot nha van trong ngoi nha benho. Ba khong he khoc v co oc va nhng li nguyen rua cua dan chung. Ch trai timba au n ve toi ac cua con ngi cang ngay, cang tinh vi hn va man r hn. Nhngba tin vao lng tam con ngi. Ba tin vao s that cua cuoc i. Ba tin long nhan aicua ba, mot nha van yeu en thon thc ca mot cai cay b o trong mot cn bao. emem ba lam th, ban ngay ba lai bc en nga t trung tam thanh pho e thc thi smenh cua lng tam va hoa bnh.

Va sang sm hom sau, ngi ta lai thay ba ng o nhan nai va cam lang nh motngi mac benh tram uat. Sau mot thi gian nho nc bot cung nhng li nguyen ruatrut len ngi ba, ngi ta a bat au thay mot ngi en ng ben canh ba vi mottam bien chong chien tranh nh ba. Roi hai ngi en, roi ba ngi, roi mot tram ngi,roi hang ngan ngi. Chnh nhng ngi a nho nc bot cung cau chi oc nao o lenba gi a en va ng ben ba. Nga t ng pho sau bao ngay thang ba ng trong cooc va nhng li nguyen rua a tr thanh mot quang trng ln cua nhng ngi Myyeu hoa bnh. Trc hang ngan con ngi yeu hoa bnh va cong ly, ba a noi ve atnc Viet Nam, noi ve cuoc chien tranh cua My gay ra tren manh at nay. Ngay ngay,nh mot ngi lao cong can man, ba a i va a noi khi con hi sc ve hoa bnh, vecong ly cua con ngi, ve nhng toi loi cua chien tranh ma chnh quyen My a gay ra.Mot chiec tui vai cu ky luon eo ben ngi ba vi mot chai nc va nhng mau banhnguoi. Ngi ta noi rang FBI a goi ien va e doa ba. Ba a dong dac noi rang: Neucac ngi am sat toi ngha la cac ngi a am sat hoa bnh va cong ly. Tat ca nhngg ma toi va nhng ngi My ang lam chnh la e cu nc My khoi noi ho nhuc cuahien tai va cua tng lai. S that, ba va nhng ngi My chan chnh a cu nc Mykhoi mot phan ho nhuc trong lch s cua ho. Sau nay ba noi: Toi va nhng ngi Myyeu hoa bnh a khong dap tat c cuoc chien tranh man r ngay lap tc, nhngchung toi a lam cho lng tam My khoi s sup o hoan toan. Mot ngi dan bnhthng khong the cho phep toi ac ng len dien an rao giang ve c hanh va cong lyhuong ho la mot nha th. Toi co the lan tranh moi ieu va song yen bnh trong ngoinha ni thon da ngut ngan cay coi, rc r hoa n trong mua ha va viet nhng cau thve tieng th thao cua rng thong, cua bay chim di c, cua hoa anh aoNhng nhthe, toi ch la mot nha th hen ha va nhng cau th ay la nhng cau th vo nhan khi

lch s ang b anh la va chay mau.


36/225

Thoi quen t nguyen34

(Trch t bai bao: Ngi an ba phan chien: Nc bot va bc tng khongdngcua Petter Phan, bao An Ninh The Gii Cuoi Thang, thang 9/2003).

Tnh cam phan chien tiep tuc cha mui dui vao toi (toi tc McNamara, luc o

ang la bo trng Bo quoc phong My ngi viet giai thch)t nhieu pha khac nhau.oi khi no en t nhng ngi ma toi yeu quy nhat

Marg (v cua McNamara ngi viet giai thch)khi ay i du lch nen toi motmnh en New York dung ba chieu vi Jackie(v cua co tong thong Kennedy ngiviet giai thch). Sau ba an, chung toi ngoi tren mot chiec trng ky trong th phong can ho Manhattan cua ba e thao luan ve tac pham cua nha th Chile oat giai thngNobel Gabriela Mistral

Khong biet nhng xuc cam cua ba trao dang do nhng van th hay do nhng lima toi thot ra, toi cung chang ro na. Ba bong to ra rat chan nan va rat gay gat oi vichien tranh. Noi g th noi, ba a tr nen cang thang en mc nghen ngao khong thot

c nen li. Bat cht ba bat khoc. Ba quay phat lai va ung theo ngha en, giang chotoi mot bat tai, va oi toi phai lam g o e cham dt canh chem giet.

Nhng lan va cham cua toi vi nhng ngi phan khang tr nen am va toi te hn.Mot trong nhng lan gay boi roi nhat a dien ra vao thang 8-1966. ang khi cung canha ch may bay phi trng Seattle sau cuoc leo nui Rainier vi Jim va Lou Whitaker(Jim la ngi au tien chinh phuc nh Everest) th mot ga an ong tien lai, het lnquan giet ngiva nho toet vao toi. Sau o, trong dp le Giang sinh, khi toi dung batra vi Marg tai mot nha hang tren nh Aspen, mot thieu phu a tien lai ban va het tou e ca phong nghe thay: o thieu song tre em! Ban tay may ang vay mau!.

(Trch t bai bao: Kho khan c chong chatcua hoi ky McNamara Nhn lai tantham kch va bai hoc Viet Nam, bao Tuoi Tre, ra ngay 1/6/1995, Khac Thanh vaAnh Viet trch dch).

5.

Thoi quen t nguyen

5.1. Thoi quen t nguyen

Trong cac hanh ong cua con ngi co mot loai hanh ong ac biet. o la loaihanh ong c con ngi thc hien mot cach chnh xac, thuan thuc, thng xuyen,on nh lau dai mot cach bnh thng, t nhien, hieu theo ngha, chnh ngi hanhong dng nh khong thc s chu y en nhng hanh ong cua mnh. Tham ch, neungi khac hoi: Tai sao anh (ch) hanh ong nh the?. Co khi, chnh ngi o ngacnhien: Khong le phai hanh ong khac i hay sao?, tham ch, Toi va hanh ongthe ay a?. Cac hanh ong t nhien co the do bam sinh. V du, ht th; chp mat; bu,nuot sa.

Trong muc nay, ngi viet muon nhan manh loai hanh ong t nhien khac, hnhthanh do con ngi song, hoc tap, lam viec trong xa hoi, c thuc ay bi cac thoiquen t nguyen. Di ay la mot so hanh ong loai o:

Cac buoi sang thc day vao ung gi nhat nh, ve sinh ca nhan, thu don chanman, thay quan ao i hoc hoac i lam ma chnh ngi hanh ong khong thc s chu y


37/225


en nhng hanh ong cua mnh.

i xe ngoai ng, mac du co nhng tnh huong phc tap, ngi i xe vankheo leo x ly, van chap hanh luat giao thong nhng chnh ngi i xe dng nh

khong thc s chu y ve cac hanh ong i xe cua mnh. Ngi anh an dng cam, hai tay nh mua tren mat an, va anh va noi

chuyen vi ngi khac ma khong sai mot loi nho. Ngi anh an khong chu y anhan ma hanh ong van rat chuan.

Co nhng ngi, tuy khong giau nhng coi cong viec lam t thien nh le song.Ho lam mot cach t nguyen, khong khoe khoang, khong can ai ong vien, khenthng.

Trong phong s cua mnh, ang tren bao Thanh Nien 2/8/2005, nh Phu keve cau be 15 tuoi, R Cham T lang Pang Gol, xa Ia Hrung, huyen Ia Grai, tnh GiaLai. R Cham T a 6 lan dung cam lao xuong suoi Ia Grang chay xiet cu song 5ngi. Lan au tien xay ra vao nam 2001, khi R Cham T mi 11 tuoi, a cu cban mnh la Ho Ngoc Cng. nh Phu viet: Trong mot cuoc tro chuyen vi toi, skieu hanh va t hao hau nh khong xuat lo t g tren net mat sam en, ran roi cua caube Jrai nay. Cau nhieu khi quen bang nhng chien tch cua mnhGiong tieng Kinhl l, R Cham T nhac kheo chung toi: Cac anh ng hoi T ngh g trc luc nhay

xuong cu ngi. T khong ngh g ca. Thay ngi gap nan th lam vay thoi.

Co nhng ngi chi e, du tan gia, bai san van lao vao. Dng nh nhnghau qua xau khong c ho e y en.

Co nhng ngi buon lau, tham ch, sau nhieu lan b bat, b i tu, ra khoi tuvan tiep tuc buon lau nh cu.

Nh vay, cac thoi quen t nguyen la cac ong lc trc tiep thuc ay cac hanhong quen thuoc (cac hanh ong thoi quen), c thc hien vi s chu y khong angke cua chu the, trong cac tnh huong quen thuoc. Con ban than hanh ong thoi quen,theo cach hieu thong thng, la hanh ong ma viec thc hien no tr thanh nhu caucua ca nhan. Neu khong thc hien hanh ong o, ca nhan cam thay kho chu, khongyen. Mot mat, hanh ong thoi quen c thuc ay bi cac thoi quen t nguyen co thetot, co the xau, rat a dang ve hnh thc va mc o phc tap. Mat khac, ban oc cothe nhan thay, thay oi loai hanh ong thoi quen noi tren rat kho. Co nha nghien cunhan xet, cac thoi quen cua mot ngi la ban chat cua ngi o.

Co cau hoi at ra: Cac thoi quen t nguyen c hnh thanh nh the nao?.

Nh chung ta a biet t nhng muc trc: Ve nguyen tac, hanh ong cua ca nhanxuat phat t cac nhu cau ca nhan va nham thoa man chung. Cac hanh ong o co theung hoac sai. Cac hanh ong ung (hieu theo ngha thoa man nhu cau) giup taothanh cac xuc cam dng thuc ay hanh ong tng t trong tng lai va cac hanhong sai cac xuc cam am giup ngan chan nhng hanh ong tng t trong tng lai.Tuy nhien, trong nhieu trng hp, cac tieu chuan e anh gia ung, saikhongkhach quan, rach roi va co nh ma thay oi tuy theo tng ca nhan, tng moi trng


38/225


(hieu theo ngha rong, la tat ca nhng g xung quanh ca nhan) va tng cach tng tacgia ca nhan va moi trng cu the. V du, hanh ong noi doi trong moi trng cu theco the dan en nhng kha nang nh:

1) Ngi noi doi thoa man nhu cau e ra (v khong chu cac hau qua xau do noidoi). Do vay, ngi o cho hanh ong cua mnh la ung, co xuc cam dng vi noidoi va tiep tuc noi doi rat nhieu lan ma van tiep tuc thoa man nhu cau (xuc camdng c cung co), tr nen noi doi thanh than, khong con biet ngng na.

2) Ngi noi doi lap tc b moi ngi phat hien, nen nhu cau ban au e rakhong nhng khong thoa man ma con keo theo khong thoa man cac nhu cau

Documents

De Co That Nhieu Hanh Dong Tot Trong Xa Hoi