Embed Size (px)
Citation preview
Brandýs nad OrlicíComenius Gedenkzaalnáměstí Komenského 203, Tsjechische RepubliekT: +420 465 544 211 [email protected] www.mesto-brandys.czDe geschiedenis van de stad is nauw verbon-den met de opkomst van de Evangelische Broederschap. In 1564 werd Karel de Oudere van Žerotin in Brandýs geboren. In het begin van de 17e eeuw bood hij zijn beschermeling J. A. Comenius een schuilplaats. De “Leraar der Volkeren” kwam waarschijnlijk in de herfst van 1622 naar Brandýs en vertrok in 1625 of 1626. Hier schreef hij in 1623 zijn artistiek belangrijkste werk “Labyrint světa a ráj srdce” (Labyrinth der wereld en het paradijs des harten) en in 1624 trouwde hij met zijn tweede echtgenote Dorota Cirrilová, de dochter van Jan Cyrill, een vooraanstaan-de priester van de Broedergemeente. Het verlies van zijn gehele gezin bij de slag op de Witte Berg had hem in een diepe crisis gestort en dit huwelijk hielp hem bij de ver-werking hiervan. Het trouwboekje, de enige herinnering aan het verblijf van Comenius in Brandýs, is het meest waardevolle document in de Comenius herinneringszaal in het pla-atselijke Stadhuis.
PřerovHet Comenius Museum te Přerov, p.o.Horní náměstí 7, Tsjechische RepubliekT: +420 581 250 [email protected] Comenius Museum in Přerov is het oudste in zijn soort ter wereld. Constante acquisitie –activiteiten stelden het museum in staat een waar-devolle collectie van Comeniana en boeken van Jednota Bratrská samen te stellen Naast eigen activiteiten op het gebied van wetenschap, publi-caties en lezingen levert het museum diensten voor onderzoekers uit de hele wereld. Het biedt een animatieprogramma over het leven van J. A. Comenius en rondleidingen voor universitaire cursussen aan. Men vindt hier een expositie, gewijd aan J. A. Comenius en vier, historisch ingerichtte, klaslokalen. In Přerov, waar J. A. Comenius studeerde en zijn eerste pedago-gische ervaringen opdeed, staat zijn monument, zijn er herinneringsplaten en is een archeologische vindplaats met relieken van de Evangelische Broedergemeente.
PrahaNationaal Pedagogisch Museum en Bibliotheek van J. A. ComeniusValdštejnská 20, Malá StranaTsjechische RepubliekTel.: +420 257 533 [email protected], www.npmk.czAls uitvloeisel van het streven van Tsjechische leraren om de historische tradities van het Ts-jechisch onderwijs en pedagogiek te bewaren ontstond in 1892 het J. A. Comenius inclu-sief biblotheek. In 1991 werd dit museum een staatsmuseum onder de verantwoorde-lijkheid van het Ministerie van onderwijs, jeugd en sport. Een vaste expositie onder de naam “Nalatenschap van Comenius, tradities en uitdagingen van de Tsjechische educatie in Europa” is voor publiek toegankelijk. De tentoonstelling belicht 1000 geschiedenis van het Tsjechische onderwijs en lesmethodes vanaf de middeleeuwen tot heden evenals het tijdloze gedachtengoed van Comenius. De bibliotheek levert belangrijke bijdragen aan studies als pedagogiek en onderwijs. NPKM richt gespecialiseerde tentoonstellingen in en biedt publicaties, lezingen , voordrachten, conferenties en geaccrediteerde lezingen aan. Daarnaast verleent het methodische hulp op het gebied van onderwijs en verspreid het pedagogische gedachtengoed van J. A. Comenius.
Uherský BrodJan Amos Comenius MuseumPřemysla Otakara II. 37, Tsjechische RepubliekT: +420 572 63 22 [email protected] Museum in Uherský Brod richt zich vanaf de oprichting in 1898, naast klassieke onderwerpen als geschiedenis en etnografie, ook op de persoon J. A. Comenius. In de verzamelingen van het Museum bevinden zich oude drukken van zijn werken over onderwerpen die zijn interes-se genoten, en vakliteratuur die een beeld geeft van zijn persoonlijkheid. In het jaar 1945 kreeg het Museum zijn huidige naam en houdt zich sedertdien voornamelijk bezig met aan J. A. Comenius gerelateerde akti-viteiten. Het museum verzamelt de zgn. “Comenians”, organiseert tento-onstellingen, neemt deel aan conferenties over J. A. Comenius, die vanaf 1971 ook vaak in het Museum zelf plaatsvinden, en geeft een speciaal ti-jdschrift uit. Vanaf 1992 is hier de grootste expositie ter wereld over J. A. Comenius opengesteld voor publiek.Het Comenius Museum te Uherský Brod is bij uitstek de plek voor Co-meniologische activiteiten en trekt eveneens ook toeristen met culturele belangstelling. Want naast het werk van Comenius kunnen bezoekers hier kennis nemen van de rijke geschiedenis en volkscultuur in de regio. Talrijke tentoonstellingen en culturele activiteiten brengen ook andere culturen en bezienswaardigheden onder de aandacht.
FulnekMuseum van het regio Novojičínsko / Gedenkplaats van J. A. ComeniusSborová 80, Tsjechische Republiek T: +420 556 741 [email protected], [email protected] www.muzeumnj.czDe huidige gedenkplaats van J. A. Comenius bevindt zich in een gebouw van de voormalige Kerkelijke Gemeente van de Broederschap die hier in 1484 ontstond. Naast de kerk was hier een Vrije school van de Broederge-meente, een begraafplaats en een woning voor de beheerder. Vanaf 1618 was J. A. Comenius de beheerder van de Gemeente en zijn vertrek in 1621 werd ook het einde van de Gemeente.Tijdens de “Rekatholisatie” in Fulnek trachtte de kapucijn P. Bonuventura van het gebouw een katholieke kerk van de Heilige Wenceslaus te maken maar die poging mislukte. In de tweede helft van de 17e eeuw werd de kerk als graanschuur en later zelfs als manege gebruikt. In 1691 werd het gebouw gekocht door Eliás Knurr, een burger uit Fulnek. Hij bepaalde in zijn testa-ment dat het moest worden verbouwd tot hospitaal voor zes arme ouderen. De kapel van de Heilige Wilgerforta werd in 1706 opnieuw ingewijd en werd als zodanig nog tot begin van de tweede helft van de 20ste eeuw gebruikt. Ter gelegenheid van de herdenking van het 400ste geboortejaar van J. A. Comenius, in 1992, werd de huidige expositie ingericht.
StrážniceStedelijk museum te Strážnicenáměstí Svobody 486, Tsjechische Republiek T: +420 518 334 [email protected] de kerk van Onze Lieve Vrouw, in de buurt van de Průžek Mo-len staat vanaf het jaar 1992 de Gedenkplaats van J. A. Comenius. Men kan daar eveneens de school en het hospitaal van de Evangelische Bro-ederschap bezoeken. J. A. Comenius bezocht als leerling de plaatselijke school van de Broederschap en vond daar zijn boezemvriend Mikuláš Drábik, de ziener, die de teloorgang van het Huis Habsburg voorspelde. Zijn visioenen publiceerde Comenius in het boek “Lux ex Tenebris”, Licht in de duisternis. Vanaf begin 1604 woonde Comenius in Strážnice bij zijn tante Zuzana in de straat die tegenwoordig “Slalická” heet. In mei 1605 vielen de Hongaarse opstandelingen, onder aanvoering van de Transsyl-vanische edelman Istvan Boskai, Strážnice en omgeving binnen. Er werd veel schade aangericht, de stad werd in brand gestoken en vele inwoners vonden de dood. Ook de oom van J. A. Comenius kwam hierbij om. Nadat het huis van zijn tante was afgebrand verliet J. A. Comenius Strážnice en ging naar zijn voogden in Nivnice. Een gedeelte van het stedelijk museum is gewijd aan de Broederschap en Comenius.
Blatnice pod Svatým Antonínkem
Velké LosinyRudé armády 321, Tsjechische RepubliekTel.: +420 583 248 422 [email protected]é Losiny ligt ten noorden van de stad Šumperk in het schilderach-tige dal van de rivier Desná aan de voet van het gebergte Jeseník. Het dorp ontstond al in 1351. In de tweede helft van de 15e eeuw werd de adelijke familie Žerotin eigenaar van het dorp en veel van de geschi-edenis is aan deze familie gerelateerd. De belangrijkste historische monumenten stammen uit deze tijd: kasteel en papierfabriek, bad-huis, parochiekerk en andere kerkelijke en burgerlijke gebouwen. De papierfabriek voor handmatig gemaakt papier, in gebruik genomen aan het eind van de 16e eeuw, is de oudste in Europa en nog altijd in bedrijf. In de fabriek is een Museum, galerie en een winkel waarin han-dgemaakt papier wordt verkocht alsook het stijlvolle restaurant Losín. Velké Losiny is een van de oudste Moravische badplaatsen. Het bezit thermale bronnen met zwavelwater dat een weldoende en geneeskrach-tige uitwerking heeft op motoriek, zenuwstelsel en huidziektes.
Blatnice pod Svatým Antonínkem 28Tsjechische RepubliekT: +420 518 331 221 [email protected] had in Blatnice familie: Štěpán en Eliáš Komenský, Jan en Pavel Darem-ník en enkele nichten. Evenals zijn zus-ter Kateřina bezat hij hier een wijngaard. Beide wijngaarden waren oorspronkelijk van hun vader Martin. Regelmatig bez-ocht Jan met zijn ouders deze wijngaar-den en als hij vakantie had van zijn school in Strážnice kwam hij naar zijn familie in het dorp. Eenmaal wees geworden woon-de hij in Strážnice bij zijn tante Zuzana. Uiteindelijk vluchtte hij via Blatnice naar zijn zussen in Uherský Brod.
De wegen van Comenius
Lijst van de deelnemende gemeenten en instellingenBlatnice pod Svatým Antonínkem, CZBrandýs nad Orlicí – Gedenkzaal van Jan Amos Comenius, CZBrno – Moravische landelijke bibliotheek, CZFulnek – Museum van het regio Novojičínsko p.o./Gedenkplaats van J. A. Comenius, CZHorní Branná, CZKomňa, CZKralice nad Oslavou / Moravisch landelijk museum / Gedenkplaats voor de Bible kralická (Bijbel van Kralice), CZNaarden – Comenius Museum en Mausoleum, NLNáměšť nad Oslavou, CZNivnice, CZPrague – Nationaal pedagogisch museum en bibliotheek van J. A. Comenius, CZPřerov – Comenius museum te Přerov, p.o., CZStrážnice – Museale en folkloristische vereniging te Strážnice, CZUherský Brod – Jan Amos Comenius Museum, CZVelké Losiny, CZVlčice u Trutnova, CZŽeravice, CZ
Map
Vlčice u Trutnova Vlčice 201, Tsjechische Republiek T: +420 499 899 133, +420 499 899 [email protected]čice werd voor het eerst genoemd in 1336. In het jaar 1455 werd op de plaats van een vroegere burcht de burcht Břecš-tejn gebouwd. In de tweede helft van de 16e eeuw werd een nieuw kasteel in de onmiddellijke nabijheid van Vlčice ge-bouwd. De bibliotheek van dit kasteel werd in 1926 door J. A. Comenius bezocht toen hij in Třemešná verbleef. De hier door hem bestudeerde documenten hielpen hem bij het schrijven van zijn werk “Didactica Magna”(Grote Onderwijsleer) waarin de grond beginselen van de moderne peda-gogiek beschreven worden. Vanuit Vlčice keerde J. A. Comenius terug naar Třemeš-ná. In 1628 verliet hij bij Černá Voda (bij Žacléř) Bohemen. De stad Vlčice is er trots op dat hier de basis werd gelegd voor Co-menius’ belangrijkste werk. Op de poort naar de begraafplaats van de Heilige Adal-bert bevindt zich een gedenkplaat die is gemaakt door de Tsjechische beeldhouwer Ladislav Zívr.
NivniceSídliště 1000, Tsjechische Republiek T: +420 572 693 [email protected] gemeente Nivnice ligt in het zuidoostelijke gedeelte van de regio Zlín-ský kraj, aan de voet van de Witte Karpaten. Volgens vele bronnen was dit dorpje de geboorteplaats van J. A. Comenius en worden we hieraan herinnerd door de gedenkplaat op de Bártkův molen, de Comenius Opvo-edbibliotheek en de Gedenkzaal. Het dorp wordt gedomineerd door de Kerk van de Heilige Beschermengelen. Andere monumenten zijn de kapel van de Heilige Drieëenheid en de zgn. Sedlcká chalupa, een gebouw met voorbeelden van de specifieke inrichting van een boerenhuis. Meer dan 20 verschillende verenigingen houden zich bezig met culturele aktiviteiten. Nivnice biedt haar bezoekers goede hotels, restaurants en tal van recreati-emogelijkheiden en toeristische diensten onder noemer Nivnická Riviéra.
BrnoMoravische landelijke bibliotheekKounicova 65a, Tsjechische RepubliekT: +420 541 646 111 [email protected] www.mzk.czTot de belangrijkste en waardevolste boeken-fondsen van de Moravische landelijke biblio-theek te Brno behoort zeker de verzameling van Comeniana, die eind 19e begin 20e eeuw werd gevormd. Het belangrijkste deel van de verzameling bestaat uit de 37 banden, af-komstig uit het fonds van het Franciscus Mu-seum. In 1902 kwamen er nog 12 banden bij ten gevolge van de opheffing van de fondsen van het Moravische landelijke archief. Het aantal boeken groeide mede dankzij de steun van de jaarlijkse Landdag die het mogelijk maakte de verzameling uit te breiden met bo-eken uit Bohemen en geheel Europa. Enkele exemplaren kwamen uit het oorspronkelijke fonds van de Pedagogische Bibliotheek en uit privé verzamelingen zoals kasteelbibliothek-en en scholen. Heden ten dage vindt de le-zer werken van J. A. Comenius gerangschikt onder Ks (223 banden uitgegeven tot het jaar 1880) en Kn (746 banden uit de jaren 1801–1950).
Kralice nad OslavouGedenkplaats voor de Bijbel van KraliceJinošovská 78, Tsjechische Republiek T: +420 568 643 [email protected], www.kralicenosl.cz, www.mzm.czHet is niet zeker of J. A. Comenius inderdaad tussen 1578 en 1620 de drukkerij in Karlice nad Oslavou heeft bezocht waar de beroemde Bijbel van Kralice is gedrukt (in zes delen tussen 1579 en 1594 en in één deel in 1596 en 1613). Toch is Kralice nad Oslavou volgens de natie een belan-grijke plaats die de Broeder schap, haar beroemde drukkerij en J. A. Co-menius verbindt. Reeds in 1909 werd in Kralice de basis gelegd voor een Gedenkplaats van de Bijbel van Kralice en sedert 1935 is hier de Museum- vereniging werkzaam die zich bezighoudt met het behoud van monu-menten en drukwerken van de Boheemse Broederschap en aldus enkele exemplaren van werken van J. A. Comenius redde. Het in 1817 opgerichte Moravische (landelijke) Museum nam in 1954 de verzamelingen van de Museumvereniging over Tijdens een archelogisch onderzoek in de jaren 1956–1971 vond men meer van 4000 originele drukletters. Uiteindelijk werd van 1967–1969 in Kralice de gedenkplaats van de Bijbel van Kralice Kralice opgericht.
ŽeraviceŽeravice, Tsjechische Republiek T: +420 518 626 [email protected]Žeravice ligt 10 km ten oosten van Kyjov en heeft 1039 inwoners. Voor het eerst werd over de gemeente geschreven in 1235 en in 1503 werden, op voorspraak van landheer Taso, stadsrechten verleend door de Boheemse koning Vladislav de Tweede. Rond 1538 was Žeravice een van de belan-grijkste plaatsen van de Broedergemeente. Er werden synoden gehouden, vergaderingen van de, uit 7 leden bestaande, ouderen- raad. Tijdens de sy-node van 24 april 1616 werd J. A. Comenius op 24-jarige leeftijd tot pries-ter gewijd. Op de plek waar dit gebeurde staat nu zijn gedenkplaats met een expositie van volkscultuur en handwerk. Andere bezienswaardighe-den van het stadje zijn: de Kerk van de Terechtstelling van Johannes de Doper uit 1722 (met hierin de graftombe van Maria Crestencie van Petrs-wald en de barokkapel van de Heilige Barbora op de naastgelegen begraa-fplaats), het kasteeltje uit 1540 (in 1947 omgebouwd tot school) waarvan alleen de oorspronkelijke gevel nog overeind staat, de Pestzuil met een afbeelding van de Heilige Familie, het stenen kruis op de begraafplaats en enkele kapelletjes.
Náměšť nad OslavouStedelijk cultuurcentrum Masarykovo náměstí 100, Tsjechische Republiek T: +420 568 620 [email protected] geschiedenis van het plaatselijke kasteel en de cultuur van Ultraquisten en Boheemse Broeders zijn nauw met elkaar verbonden. In de jaren dertig van de 16e eeuw startten de heren van Lomnice in het kasteel een drukke-rij waar de eerste Tsjechische grammatica en een leesboek voor kinderen werd gedrukt. In 1578 verplaatsten de heren van Žerotin de drukkerij van de Boheemse Broeders naar de nabijgelegen stad Kralice, waar een van de meest waardevolle werken van de Tsjechische cultuur ontstond: de Bijbel uit Kralice. Na 1613 groeide Náměšt, onder leiding van Karel de Oudere van Žerotin, uit tot een belangrijk cultureel centrum in Moravië. Karel was een vurige aanhanger van de Boheemse Broeders en onderhield innige contacten met J. A. Comenius. In de jaren 1620–1621 liet hij op persoonlij-ke titel, uit angst voor de keizerlijke troepen, de drukkerij van Kralice naar zijn kasteel in Náměšť verplaatsen. De laatste drukker uit Kralice, Václav Elam, heeft hier vermoe- delijk een boek van Comenius gedrukt: “Přemyš-lováni o dokonalosti křesťanské“.
KomňaKomňa 42, Tsjechische RepubliekT: +420 572 641 [email protected] gemeente Komňa was vanaf de 16e eeuw een belangrijk dorp op het landgoed van kasteel Svétlov in Bojkovive. Het had een vo-oraanstaande positie, zeker toen Jan Segeš, de grootvader van J. A. Comenius, er als plaatselijk beheerder in functie was. Dankzij hem werd de gemeente aan het eind van de 16e, begin 17e eeuw overal bekend en hij dankte er zijn achternaam aan. In 1950 leverde een inzamelingsaktie onder burgers en Amerikaanse landgenoten voldoende op voor het plaatsen van een standbeeld. Au-teur was de academisch geschoolde beeld-houwer Julius Pelikán. Ter gelegenheid van het vierhonderste geboortejaar van Comeni-us (1992) werd in Komňa, in een voormalige graanschuur uit 1774, een gedenkplaats van Comenius geopend en hervatte de “Vere-niging ter herdenking van Comenius” zijn activiteiten. In de gedenkplaats is een vaste tentoonstelling over de geschiedenis van het dorp en het leven van J. A. Comenius.
Horní BrannáHorní Branná, Tsjechische Republiek T: +420 481 584 178, +420 481 584 179 [email protected] www.hbranna.czOp het landgoed van Václav Záruba van Hustiřany in de gemeente Horní Branná verzamelde zich in de jaren 1627–1628 een kleine groep van de Boheemse Broeders (protestanten) om naar de Poolse stad Leszno te vluchten. Dit gebeurde onder bescherming van de echtge-note van de landheer, Mevrouw Angelika Zárubová. In 1628 sloot ook Comenius zich met zijn gezin bij het gezelschap aan. In Horní Branná ontmoette J. A. Comenius Kristina Poniatovska, een geestesziek meisje. Tijdens haar aanvallen voorzag zij het slechte toekomstperspectief op verbetering van de situatie voor de protestanten en J. A. Comenius schreef deze visioenen op. Later gebruikte hij deze notities in zijn, in Nederland uitgegeven, geschriften. Te zijner nagedachtenis werd in september 1957 in het kasteel van Brannă een gedenkplaats ingericht en op de gevel een bronzen gedenkplaat, gemaakt door beeldhouwer Karel Pešata, aangebracht.
Het project Wegen van ComeniusJan Amos Komenský of Jan Amos Comenius kan zonder twijfel ge-rekend worden tot een van de voornaamste Europese letterkundigen aller tijden. In de afgelopen decennia werd veel gedaan om kontakten te leggen tussen locaties waar aandacht wordt besteed aan het werk van J. A. Comenius in Bohemen. Het project “Comenius wegen” is bedoeld ter activering van gezamenlijke projecten op het gebied van opvoeding en toerisme en biedt mogelijkheden voor verdere samen-werking gericht op de persoon J. A. Comenius en zijn werk.
Moravisch landelijk museum 2015c
Gemeente Naarden, The Nederland Raadhuisstraat 2, 1411 EC NaardenT:+31 035 695 781 1, www.naarden.nl
Kloosterstraat 33, 1411 RS NaardenThe NederlandT: +31 0356 943 045www.comeniusmuseum.nl
NaardenComenius Museum en Mausoleum
Het historische centrum van de stad Naarden ligt gebed in de historische Vesting. Hier vond J. A. Comenius zijn laatste rustplaats in de voormalige klo-osterkapel (later een protestante kerk).Het Mausoleum, waarin zijn graf zich bevindt, is toegankelijk via het J. A. Comenius Museum en straalt een se-rene rust uit. Tsjechische kunstenaars verfraaiden het interieur met prachtige gebrandschilderde ramen en smeed-werk. In het Museum is een vaste ex-positie over J. A. Comenius die wordt aangevuld met een interactief compu-terprogramma + een film over leven en werken van J. A. Comenius. In de ove-rige ruimtes worden tentoonstellingen ingericht die thematisch met Comeni-us en zijn werk verbonden zijn. Voor de beroemde Grote (of St.Vitus) kerk van Naarden staat een standbeeld van J. A. Comenius gemaakt door Vincenc Makovský.
