MUÅC LUÅC

ÀÏM THÛÁ NHÊËT 2

ÀÏM THÛÁ HAI 15

ÀÏM THÛÁ BA 42

ÀÏM THÛÁ TÛ 51

BUÖÍI SAÁNG 63

ÀÏM TRÙÆNG 2

ÀÏM THÛÁ NHÊËT

Àoá laâ möåt àïm kò diïåu, möåt àïm maâ coá leä chó coá thïí coá àûúåc khi chuáng ta coân treã, húäi baån àoåc thên mïën. Bêìu trúâi àêìy sao, möåt bêìu trúâi löång lêîy àïën mûác ngûúác nhòn lïn noá ta phaãi bêët giaác tûå hoãi mònh: chùèng leä nhûäng con ngûúâi cau coá, traái tñnh traái nïët àuã loaåi laåi coá thïí söëng dûúái möåt bêìu trúâi nhû thïë? Àêy cuäng laâ möåt cêu hoãi cuãa tuöíi treã, húäi baån àoåc thên mïën, möåt cêu hoãi rêët treã, nhûng cêìu xin Àûác Chuáa Trúâi ban cho baån thûúâng xuyïn hún cêu hoãi êëy!.. Coân noái vïì nhûäng quyá ngaâi traái tñnh traái nïët vaâ cau coá àuã loaåi thò töi khöng thïí khöng nhúá laåi caách xûã sûå húåp leä cuãa töi trong caã ngaây höm àoá. Ngay tûâ saáng súám töi àaä bõ möåt nöîi buöìn kò laå haânh haå. Töi böîng nhiïn coá caãm giaác rùçng töi, möåt keã cö àún, àang bõ têët caã boã rúi, xa laánh. Têët nhiïn, bêët kò ai cuäng coá quyïìn hoãi: têët caã laâ ai? Búãi vò töi söëng úã Peterburg1 àaä taám nùm nay maâ hêìu nhû chûa hïì laâm quen àûúåc vúái möåt ngûúâi naâo. Nhûng töi phaãi laâm quen àïí laâm gò? Khöng coá viïåc àoá thò caã thaânh phöë Peterburg cuäng àaä quen thuöåc vúái töi röìi; maâ chñnh vò thïë nïn töi múái caãm thêëy têët caã àïìu boã rúi töi khi toaân böå thaânh Peterburg böîng àöåt ngöåt keáo nhau ra caác nhaâ nghó ngoaåi thaânh. ÚÃ laåi möåt mònh töi rêët súå, vaâ suöët ba ngaây daâi töi lang thang khùæp thaânh phöë trong nöîi buöìn nùång nïì vaâ tuyïåt nhiïn khöng hiïíu caái gò àang xêíy ra vúái mònh. Duâ xuöi àaåi löå Nevxki, duâ vaâo cöng viïn hay lang thang doåc con àûúâng búâ söng - khöng möåt khuön mùåt naâo töi vêîn quen gùåp úã nhûäng núi àoá vaâo möåt giúâ nhêët

1 Peterburg: thaânh phöë trïn búâ biïín Naltich do Piot’r Àaåi àïë xêy dûång vaâo àêìu thïë kyã

XVIII, möåt thúâi laâ thuã àö cuãa nûúác Nga, sau Caách maång Thaáng Mûúâi àûúåc àöíi thaânh Leningrad, hiïån nay àûúåc lêëy laåi tïn cuä.

F. DOXTOEVXKI 3

àõnh trong suöët caã nùm qua. Têët nhiïn moåi ngûúâi khöng biïët töi, nhûng thöi laåi biïët hoå. Töi biïët hoå khaá roä; töi gêìn nhû àaä nghiïn cûáu tûâng khuön mùåt hoå - töi thñch thuá ngùæm nhòn hoå khi hoå vui veã, vaâ töi buöìn khi hoå rêìu rô u aám. Töi gêìn nhû àaä kïët baån vúái möåt öng maâ töi vêîn gùåp haâng ngaây vaâo möåt giúâ nhêët àõnh úã Àaâi Phun Nûúác. Öng ta coá veã mùåt trang troång, trêìm tû, luác naâo cuäng lêím bêím noái chuyïån möåt mònh vaâ vung vêíy tay traái, coân trong tay phaãi laâ cêy gêåy daâi coá nhiïìu mêëu, tay cêìm bõt vaâng. Öng ta thêåm chñ àaä nhêån ra töi vaâ toã veã thên thiïån àöëi vúái töi. Nïëu nhû vaâo caái giúâ nhêët àõnh àoá maâ töi khöng coá mùåt úã caånh Àaâi Phun Nûúác thò chùæc laâ öng ta caãm thêëy buöìn. Chñnh vò vêåy maâ coá khi chuáng töi àaä gêìn nhû nghiïng ngûúâi chaâo nhau, nhêët laâ vaâo nhûäng höm caã hai thêëy trong loâng saãng khoaái. Möåt lêìn caách àêy khöng lêu, suöët hai ngaây chuáng töi khöng gùåp nhau, àïën ngaây thûá ba vûâa tröng thêëy nhau chuáng töi àaä suyát tuám lêëy vaânh muä, nhûng kõp nhúá laåi vaâ haå tay xuöëng, ài ngang qua nhau vúái möëi àöìng caãm trong loâng. Caã nhûäng ngöi nhaâ cuäng quen biïët töi. Khi töi ài ngang qua, chuáng dûúâng nhû chaåy ra àoán gùåp, nhòn töi bùçng têët caã caác cûãa söí vaâ hònh nhû noái vúái töi: “Chaâo anh, sûác khoeã anh thïë naâo? Coân töi, nhúâ trúâi vêîn khoeã, àïën thaáng Nùm naây töi seä coá thïm möåt têìng nûäa”. Hay laâ: “Anh coá khoeã khöng? Coân töi ngaây mai seä àûúåc sûãa chûäa”. Hoùåc: “Höm röìi töi suyát chaáy ruåi, laâm töi súå quaá”, vaâ vên vên... Trong söë àoá coá nhûäng ngöi nhaâ töi yïu thñch, coá nhûäng ngöi nhaâ laâ baån thên thiïët cuãa töi; coá möåt ngöi nhaâ muâa haå naây seä nhúâ kiïën truác sû chaåy chûäa. Töi seä cöë haâng ngaây gheá qua thùm àïí ngûúâi ta, cêìu chuáa ban ún, chaåy chûäa cho noá àïën núi àïën chöën... Vaâ khöng bao giúâ töi quïn cêu chuyïån xaãy ra vúái ngöi nhaâ nhoã maâu höìng tûúi cûåc xinh xùæn. Àoá laâ möåt ngöi nhaâ bùçng àaá dïî thûúng, àöëi vúái töi hïët sûác niïìm núã vaâ nhòn nhûäng haâng xoám xêëu xñ cuãa mònh kiïu haänh àïën mûác möîi khi ài qua noá töi thêëy tim mònh röån lïn vui sûúáng. Böîng nhiïn tuêìn trûúác khi ài trïn phöë, vûâa nhòn thêëy ngûúâi baån quen thò töi chúåt nghe möåt tiïëng kïu naäo ruöåt: “Maâ ngûúâi ta sùæp queát sún vaâng lïn töi àêëy!” Quên àöåc aác! Luä ngûúâi man rúå! Hoå khöng thûúng tiïëc möåt caái gò hïët: caã nhûäng daäy cöåt troân, caã nhûäng maái àua, vaâ ngûúâi baån cuãa töi vaâng ïåch ra nhû möåt con chim hoaâng yïën. Töi suyát löån ruöåt lïn vò chuyïån êëy vaâ àïën giúâ khöng daám

ÀÏM TRÙÆNG 4

àïën nhòn laåi mùåt ngûúâi baån àaáng thûúng dõ daång cuãa töi àaä bõ treát lïn caái maâu cuãa caác hoaâng àïë Trung Hoa.1

Vêåy giúâ chùæc baån àoåc àaä hiïíu laâ töi quen biïët vúái caã thaânh phöë Peterburg nhû thïë naâo.

Töi àaä noái rùçng töi bõ möåt nöîi bêët an haânh haå suöët ba ngaây trûúác khi töi àoaán ra nguyïn nhên cuãa noá. ÚÃ ngoaâi phöë töi caãm thêëy rêët töìi tïå (khöng thêëy ngûúâi naây, chùèng gùåp ngûúâi kia, ngûúâi noå cuäng biïën ài àêu mêët?) - maâ úã nhaâ töi cuäng thêëy bûát rûát. Suöët hai buöíi töëi töi cöë tòm xem: töi coân thiïëu caái gò trong xoá xónh cuãa töi? Saåi sao töi laåi caãm thêëy bêët tiïån khi úã trong nhaâ mònh? - vaâ töi caáu kónh sùm soi nhûäng bûác tûúâng öë xanh öë xaám, caái trêìn nhaâ chùng àêìy maång cuãa nhûäng chuá nhïån àûúåc Mat’rena cho tha höì truá nguå, sùm soi toaân böå söë àöì göî töi coá, sùm soi àïën tûâng chiïëc ghïë ngöìi möåt, nghô khöng biïët nguyïn do coá phaãi úã àoá khöng? (vò rùçng úã trong phoâng töi duâ möåt chiïëc ghïë nùçm khöng àuáng chöî nhû höm qua àaä nùçm cuäng khiïën töi khoá chõu). Röìi töi nhòn ra cûãa söí, nhûng têët caã àïìu vö ñch - töi khöng hïì caãm thêëy dïî chõu hún chuát naâo! Thêåm chñ töi àaä goåi Mat’rena àïën vaâ bùçng gioång bïì trïn quúã mùæng baâ ta vïì chuyïån maång nhïån vaâ vïì sûå luöåm thuöåm trong nhaâ noái chung, nhûng baâ ta chó ngaåc nhiïn nhòn töi röìi boã ài maâ khöng noái möåt lúâi naâo, nïn nhûäng têëm maång nhïån àïën nay vêîn àang yïn bònh treo nguyïn chöî cuä. Cuöëi cuâng, maäi àïën saáng nay, töi múái àoaán ra àûúåc nguyïn do. Thò ra laâ vò thiïn haå boã töi tïëch caã ra caác nhaâ nghó ngoaåi thaânh! Xin löîi vò caách diïîn àaåt thö thiïín, nhûng töi khöng coân buång daå naâo àïí tòm lúâi hoa mô nûäa... vò rùçng têët caã nhûäng gò coá úã Peterburg àïìu àaä ài hoùåc àang trïn àûúâng ài ra nhaâ nghó ngoaåi thaânh, vò rùçng möîi möåt quyá ngaâi àaáng kñnh coá veã ngoaâi tûã tïë hïî cûá goåi thuï möåt chiïëc xe ngûåa laâ ngay trûúác mùæt töi àaä biïën thaânh möåt öng böë àaáng kñnh cuãa gia àònh sau khi hoaân thaânh caác chûác traách cöng vuå thûúâng ngaây nheå nhaâng vïì vúái töí êëm cuãa mònh úã nhaâ nghó ngoaåi thaânh; vò rùçng úã möîi möåt ngûúâi qua àûúâng giúâ àêy àïìu coá caái veã hïët sûác àùåc biïåt, caái veã àoá nhû muöën noái vúái ngûúâi gùåp mùåt: “Thûa caác ngaâi, chuáng töi chó gheá qua àêy chöëc laát, sau hai giúâ nûäa

1 Caác nhaâ vua Trung Quöëc mùåc hoaâng baâo maâu vaâng.

F. DOXTOEVXKI 5

chuáng töi seä ài ra nhaâ nghó ngoaåi thaânh röìi!” Gùåp möåt caánh cûãa söí múã ra - trûúác àoá coá nhûäng ngoán tay thon trùæng muöët nhû àûúâng goä goä lïn mùåt kñnh, vaâ thoâ ra maái àêìu cuãa möåt cö gaái xinh àeåp cêët tiïëng goåi gaä baán chêåu hoa rong, - vaâ töi lêåp tûác nghô rùçng ngûúâi ta mua nhûäng chêåu hoa naây khöng phaãi àïí thûúãng thûác muâa xuên vaâ hoa coã trong caác cùn höå ngöåt ngaåt úã thaânh phöë maâ àïí sùæp túái mang theo ra nhaâ nghó ngoaåi thaânh. Coân hún thïë nûäa, töi àaä thu àûúåc nhûäng thaânh cöng trong loaåi khaám phaá múái meã vaâ àùåc biïåt naây àïën mûác chó cêìn nhòn qua töi àaä àoaán khöng sai laâ ngûúâi naâo söëng úã khu nhaâ nghó naâo.

Nhûäng cû dên Àaão Àaá vaâ Àaão Thêìy Lang hay doåc con löå Petergof thò nöíi bêåt vúái phong caách haâo hoa trau chuöët, vúái nhûäng böå y phuåc muâa heâ sang troång vaâ nhûäng cöî xe tuyïåt àeåp maâ hoå duâng khi ài vaâo thaânh phöë. Nhûäng ngûúâi úã Pargolov vaâ nhûäng vuâng xa hún múái thoaåt nhòn àaä gêy nïn êën tûúång laâ nhûäng keã khön ngoan vaâ àônh àaåc; coân nhûäng ngûúâi úã àaão Thêåp Tûå thò höìn nhiïn vui veã. Hoùåc giaã töi gùåp möåt àoaân daâi àaám xaâ ñch tay cêìm dêy cûúng uïí oaãi bûúác caånh nhûäng cöî xe chúã àêìy àöì àaåc chêët nhû nuái, naâo ghïë, naâo baân, naâo ài vùng Thöí Nhô Kò vaâ khöng Thöí Nhô Kò vaâ àuã caác thûá vêåt duång gia àònh khaác, vaâ thïm vaâo àoá ngêåt ngûúäng trïn àónh xe laâ möåt baâ àêìu bïëp öëm o khû khû giûä taâi saãn cuãa chuã coân hún con ngûúi cuãa mùæt mònh, hoùåc giaã töi nhòn nhûäng con thuyïìn chêët àêìy àöì gia duång tröi theo doâng Neva hay kïnh Àaâi Phun Nûúác àïí àïën Suöëi Àen hay ra caác àaão; - thò söë xe vaâ söë thuyïìn dûúâng nhû tùng gêëp mûúâi, gêëp trùm lêìn trong mùæt töi; dûúâng nhû caã thaânh phöë àûáng lïn vaâ ra ài, dûúâng nhû caã thaânh phöë keáo àoaân keáo luä ra nhaâ nghó ngoaåi thaânh; dûúâng nhû toaân böå Peterburg sùæp biïën thaânh hoang maåc, àïën nöîi röët cuöåc töi caãm thêëy xêëu höí, bûåc böåi vaâ chaán naãn: töi tuyïåt àöëi chùèng coá núi naâo vaâ chùèng coá viïåc gò àïí ài ra nhaâ nghó ngoaåi thaânh caã. Töi sùén saâng ài vúái bêët kò cöî xe naâo, vúái bêët kò quyá ngaâi coá veã ngoaâi àaáng kñnh àaä thuï xe naâo, nhûng khöng möåt ai, tuyïåt nhiïn khöng möåt ngûúâi naâo múâi töi caã; dûúâng nhû thiïn haå àaä quïn phùæt töi röìi, dûúâng nhû àöëi vúái hoå töi thêåt sûå laâ möåt ngûúâi xa laå!

ÀÏM TRÙÆNG 6

Töi lang thang rêët nhiïìu vaâ rêët lêu àïën mûác, nhû thûúâng lïå, àaä kõp quïn mêët mònh àang úã àêu, thò bêët chúåt thêëy mònh àaä àûáng ngay cûãa ö. Töi lêåp tûác caãm thêëy saãng khoaái; vaâ töi vöåi vaä vûúåt qua raâo chùæn, daåo bûúác giûäa nhûäng thûãa ruöång àaä gieo haåt vaâ àöìng coã, khöng caãm thêëy mïåt moãi, chó caãm thêëy bùçng toaân böå thên thïí laâ vûâa truát ài àûúåc möåt gaánh nùång trong loâng. Têët caã nhûäng ngûúâi qua àûúâng àïìu nhòn töi niïìm núã àïën mûác gêìn nhû sùæp sûãa cuái chaâo nhau; têët caã àïìu nhû vui sûúáng vúái möåt àiïìu gò àoá, têët caã, khöng trûâ möåt ai, àïìu huát xò gaâ. Töi cuäng caãm thêëy trong loâng dêng lïn möåt niïìm vui trûúác àêy töi chûa hïì. Dûúâng nhû àöåt nhiïn töi àûúåc àïën Italia - thiïn nhiïn àaä taác àöång maänh liïåt àïën töi, möåt keã thõ dên öëm yïëu àang gêìn nhû ngöåt thúã giûäa nhûäng bûác tûúâng thaânh phöë.

Coá möåt caái gò àoá caãm àöång khöng giaãi thñch àûúåc trong phong caãnh thiïn nhiïn Peterburg cuãa chuáng ta khi muâa xuên vïì böîng phö baây toaân böå tiïìm nùng, toaân böå sûác lûåc àûúåc trúâi phuá cho cuãa mònh, löång lêîy, xanh tûúi, rûåc rúä trùm hoa... Bêët giaác noá khiïën töi liïn tûúãng àïën möåt cö gaái gêìy goâ öëm yïëu maâ àöi khi chuáng ta nhòn vúái veã thöng caãm, àöi khi vúái loâng thûúng haåi, vaâ nhiïìu khi àún giaãn laâ khöng nhòn thêëy cö ta; thïë röìi böîng nhiïn cö gaái àoá, trong möåt khoaãnh khùæc, bêët ngúâ trúã nïn xinh àeåp laå luâng, khöng taã nöíi, vaâ chuáng ta kinh ngaåc, ngêy ngêët, àïën mûác tûå hoãi mònh: caái sûác maånh naâo àaä khiïën cho cùåp mùæt u buöìn, trêìm tû kia rûåc lïn ngoån lûãa nhû thïë? Caái gò khiïën maáu döìn lïn laâm höìng àöi maá gêìy taái nhúåt kia? Caái gò khiïën nhûäng àûúâng neát dõu daâng trïn khuön mùåt kia chaáy lïn veã àam mï nhû vêåy? Vò sao böå ngûåc kia dêng lïn phêåp phöìng? Caái gò mang àïën sûác lûåc, nhûåa söëng vaâ veã àeåp cho gûúng mùåt cö gaái àaáng thûúng kia khiïën noá raång rúä vaâ sinh àöång trong tiïëng cûúâi long lanh, röån raä? Vaâ ta nhòn quanh, ta tòm ai àoá, ta phên vên phoãng àoaán... Nhûng khoaãnh khùæc qua ài, vaâ coá thïí ngaây mai ta laåi gùåp vêîn aánh nhòn u buöìn thúâ ú nhû cuä, vêîn khuön mùåt nhúåt nhaåt, veã nhêîn nhuåc vaâ ruåt reâ trong caác cûã chó êëy vaâ thêåm chñ caã sûå ùn nùn, thêåm chñ caã dêëu vïët cuãa möåt sûå chaán chûúâng vaâ nöîi buöìn tang toác vò nöîi àam mï phuát chöëc thoaáng qua... Vaâ ta caãm thêëy tiïëc nuöëi vò caái veã àeåp chúáp mùæt êëy àaä taân ài quaá nhanh, khöng

F. DOXTOEVXKI 7

trúã laåi, vò noá ngúâi lïn giaã taåo vaâ phñ hoaâi trûúác mùæt ta, - ta nuöëi tiïëc vò ta chûa coá àuã thúâi gian àïí maâ yïu noá...

Nhûng duâ sao àïm cuãa töi vêîn töët àeåp hún ngaây! Sûå thïí laâ thïë naây:

Töi trúã vïì thaânh phöë rêët muöån, vaâ khi gêìn àïën nhaâ thò chuöng àaä àiïím mûúâi giúâ khuya. Àûúâng töi ài chaåy doåc theo búâ con kïnh àaâo, vaâo giúâ àoá chùèng coân ai qua laåi. Àuáng laâ töi úã vaâo khu vûåc xa nhêët cuãa thaânh phöë. Töi vûâa ài vûâa haát, vò rùçng khi caãm thêëy haånh phuác töi nhêët thiïët phaãi tûå mònh kheä haát vúái mònh möåt àiïåu khuác gò àoá nhû bêët kò möåt con ngûúâi naâo caãm thêëy haånh phuác nhûng khöng coá baån beâ, khöng ngûúâi thên thiïët, vaâ vaâo giêy phuát sûúáng vui khöng biïët san seã niïìm vui vúái ai.

Böîng nhiïn töi gùåp phaãi möåt cuöåc phiïu lûu tuyïåt àöëi bêët ngúâ.

Caách töi möåt quaäng, caånh haâng lan can töi nhòn thêëy möåt boáng phuå nûä àûáng tò khuyãu tay lïn thaânh chêën song vaâ hònh nhû àang hïët sûác chùm chuá nhòn doâng nûúác àuåc chaãy dûúái loâng kïnh. Naâng àöåi chiïëc muä maâu vaâng cûåc kò dïî thûúng vaâ mùåc aáo khoaác àen khöng tay àoãm daáng. “Àêy laâ möåt cö gaái coân treã, vaâ chùæc chùæn laâ toác àen”, - töi nghô thêìm. Hònh nhû naâng khöng nghe tiïëng bûúác chên cuãa töi vaâ thêåm chñ khöng nhuác nhñch khi töi nñn thúã ài ngang qua vúái tiïëng tim àêåp thònh thõch trong löìng ngûåc. “Quaái laå, - töi nghô, - chùæc cö ta àang maãi nghô möåt àiïìu gò àoá”, vaâ böîng nhiïn töi khûång laåi nhû trúâi tröìng. Töi nghe nhû coá tiïëng nûác núã cöë neán laåi. Àuáng, töi àaä khöng lêìm: cö gaái àang khoác, vaâ möåt phuát sau laåi liïn tiïëp vang lïn nhûäng tiïëng thuát thñt. “Laåy Chuáa töi! Traái tim töi thùæt laåi. Vaâ duâ töi hïët sûác nhuát nhaát vúái phuå nûä, nhûng vaâo möåt phuát nhû thïë naây!... Töi quay laåi, bûúác àïën bïn naâng, vaâ coá leä àaä thöët lïn “Thûa tiïíu thû!” nïëu nhû töi khöng biïët laâ nhûäng lúâi àoá àaä àûúåc haâng ngaân lêìn thöët lïn trong têët caã caác thiïn tiïíu thuyïët thúâi thûúång Nga. Chñnh àiïìu àoá àaä ngùn töi laåi. Nhûng trong luác töi cöë tòm lúâi thò cö gaái nhû sûåc tónh ngoaái nhòn, àõnh thêìn laåi vaâ cuái mùåt lûúát traánh qua bïn töi, bûúác ài doåc theo búâ söng. Töi lêåp tûác ài theo naâng, nhûng naâng àaä àoaán ra, rúâi búâ söng, ài quang qua àûúâng

ÀÏM TRÙÆNG 8

sang vóa heâ bïn kia. Töi khöng daám ài theo naâng qua àûúâng. Traái tim töi run rêíy nhû chim mùæc bêîy. Böîng möåt viïåc tònh cúâ àaä giuáp töi.

Phña bïn kia vóa heâ, caách cö gaái khöng quen cuãa töi khöng xa, bêët ngúâ xuêët hiïån möåt gaä àaân öng mùåc aáo àuöi töm àaä àûáng tuöíi nhûng vúái daáng ài khöng thïí noái laâ àûáng àùæn. Gaä vûâa laão àaão bûúác ài vûâa thêån troång baám vaâo tûúâng. Coân cö gaái thò chaåy gùçn nhû möåt muäi tïn, vûâa vöåi vaä vûâa ruåt reâ, nhû têët caã nhûäng cö gaái khöng muöën àïí ai ngoã yá tiïîn mònh vïì nhaâ ban àïm; vaâ têët nhiïn gaä àaân öng ngêët ngû kia khöng thïí naâo theo kõp naâng nïëu thêìn söë phêån cuãa töi khöng xui khiïën gaä tòm nhûäng phûúng thûác khön kheáo hún. Böîng nhiïn, khöng noái vúái ai möåt lúâi, gaä àaân öng lêëy àaâ phoáng hïët töëc lûåc chaåy àuöíi theo cö gaái khöng quen cuãa töi. Naâng ài nhû gioá cuöën, nhûng gaä àaân öng thúã höín hïín àaä theo saát goát, vaâ cuöëi cuâng àuöíi kõp; cö gaái heát lïn thêët thanh - vaâ... töi taå ún söë phêån àaä khiïën cho cêy gêåy nhiïìu mêëu tuyïåt vúâi lêìn naây nùçm trong baân tay phaãi cuãa töi. Trong nhaáy mùæt töi àaä úã phña vóa heâ bïn kia àûúâng, trong nhaáy mùæt gaä àaân öng khöng múâi hiïíu ra tònh thïë, chêëp nhêån caái lñ khöng thïí chöëi caäi àûúåc, àûáng àûåc ra vaâ rúát laåi sau, chó khi chuáng töi àaä ài rêët xa gaä múái cêët tiïëng cûå nûå töi bùçng nhûäng thuêåt ngûä khaá laâ maånh meä. Nhûng nhûäng lúâi cuãa gaä khoá khùn lùæm múái bay àïën chöî chuáng töi.

- Cö àûa tay cho töi, - töi noái vúái cö gaái chûa quen cuãa töi, - vaâ hùæn seä khöng daám quêëy rêìy chuáng ta nûäa.

Naâng im lùång àûa tay cho töi, baân tay haäy coân run vò höìi höåp vaâ súå haäi. Öi gaä àaân öng khöng múâi maâ àïën kia, luác àoá töi haâm ún gaä xiïët bao! Töi liïëc nhòn sang cö gaái: naâng thêåt dïî thûúng vaâ toác àen - töi àaä àoaán àuáng; trïn haâng mi àen cuãa naâng haäy coân lêëp laánh nhûäng gioåt lïå, cuãa cún kinh súå vûâa qua hay cuãa nöîi buöìn àau trûúác àoá - töi khöng biïët roä. Nhûng trïn àöi möi àaä coá aánh nuå cûúâi. Naâng cuäng leán nhòn sang töi röìi àoã mùåt, beän leän cuái àêìu.

- Cö thêëy chûa, sao luác naäy cö laåi xua töi ài? Nïëu coá töi thò àaä chùèng coá chuyïån gò xaãy ra caã...

F. DOXTOEVXKI 9

- Nhûng em coá biïët öng àêu, em nghô laâ öng cuäng...

- Thïë chùèng leä bêy giúâ thò cö àaä biïët töi hay sao?

- Húi húi thöi. Àêëy, chùèng haån, vò sao öng àang run?

- Ö, cö àaä àoaán ra ngay tûác khùæc! - Töi àaáp, khoaái chñ vò cö gaái cuãa töi rêët thöng minh: àiïìu àoá khöng bao giúâ coá haåi cho ngûúâi àeåp caã.- Vêng, ngay tûâ àêìu cö àaä àoaán ra töi laâ ngûúâi thïë naâo. Àuáng laâ töi rêët nhuát nhaát vúái phuå nûä, töi àang höìi höåp, töi khöng giêëu, chùèng keám gò cö möåt phuát trûúác àêy khi gaä àaân öng kia laâm cö súå... Bêy giúâ töi cuäng àang súå möåt caái gò àêëy. Nhû möåt giêëc mú, maâ töi thêåm chñ caã nùçm mú cuäng khöng nghô laâ mònh seä coá luác noái chuyïån vúái möåt phuå nûä naâo àoá...

- Sao? Chùèng leä?...

- Vêng, nïëu tay töi run thò àêëy laâ vò noá chûa bao giúâ àûúåc möåt caánh tay nhoã nhùæn xinh xùæn nhû tay cö khoaác lêëy. Töi àaä quïn mêët phuå nûä, nghôa laâ töi chûa bao giúâ àûúåc tiïëp xuác vúái phuå nûä, vò töi chó coá möåt mònh... Thêåm chñ töi coân khöng biïët phaãi noái vúái phuå nûä nhû thïë naâo. Vaâ caã bêy giúâ töi cuäng khöng biïët - töi coá noái vúái cö àiïìu gò ngu ngöëc khöng? Cö haäy noái thùèng vúái töi, töi xin cam àoan töi khöng phaãi laâ ngûúâi hay tûå aái.

- Ö khöng, khöng coá gò, khöng sao, ngûúåc laåi laâ khaác. Coân nïëu öng àoâi hoãi em noái thêåt, thò em noái vúái öng rùçng phuå nûä laåi rêët thñch tñnh nhuát nhaát nhû vêåy; vaâ nïëu öng coân muöën biïët nhiïìu hún, thò chñnh em cuäng rêët thñch, vaâ em seä khöng rúâi öng cho àïën khi vïì àïën nhaâ em.

- Cö laâm nhû thïë, - töi nhû ngöåp thúã vò sung sûúáng, - töi seä hïët nhuát nhaát ngay bêy giúâ, vaâ luác àoá thò - vônh biïåt têët caã caác phûúng saách cuãa töi!..

- Phûúng saách? Phûúng saách naâo, àïí laâm gò? Nhû thïë laâ khöng töët röìi.

- Xin löîi, töi seä khöng thïë nûäa, töi buöåt miïång thïë thöi; nhûng laâm sao cö muöën laâ trong giêy phuát nhû thïë naây töi laåi khöng ao ûúác...

- Àûúåc em thñch, phaãi khöng?

ÀÏM TRÙÆNG 10

- Àuáng thïë, maâ mong cö, vò Chuáa, haäy röång lûúång. Cö thûã nghô xem, töi laâ ngûúâi thïë naâo! Töi nùm nay àaä hai mûúi saáu tuöíi, maâ chûa bao giúâ àûúåc gùåp ai. Vêåy thò laâm sao töi coá thïí noái hay ho, kheáo leáo vaâ húåp lñ àûúåc? Cö seä coá lúåi hún khi têët caã àûúåc phúi baây, thaânh thêåt. Töi khöng biïët im lùång khi traái tim trong töi lïn tiïëng. Chaâ, duâ sao thò cuäng... Cö coá tin khöng, chûa möåt ngûúâi àaân baâ naâo, chûa bao giúâ, chûa bao giúâ! Chûa möåt lêìn quen biïët! Vaâ möîi ngaây töi vêîn ûúác mú rùçng cuöëi cuâng vaâo möåt luác naâo àoá töi seä àûúåc gùåp ai àoá. Öi, giaá nhû cö biïët àûúåc bao nhiïu lêìn töi àaä yïu theo caách nhû vêåy!..

- Nhûng sao cú, yïu ai?..

- Khöng yïu ai caã, töi chó yïu caái yá tûúãng, yïu caái ngûúâi gùåp úã trong mú. Töi tûúãng tûúång ra caã nhûäng thiïn diïîm tònh. ÖÌ, cö chûa biïët töi àêu! Thûåc ra, khöng thïí khöng coá caái àoá, töi cuäng àaä gùåp vaâi ba phuå nûä, nhûng hoå laâ nhûäng phuå nûä nhû thïë naâo kia chûá? Têët caã boån hoå àïìu laâ nhûäng baâ nöåi trúå, vaâ... Nhûng töi seä laâm cö cûúâi, töi seä kïí cho cö nghe àaä mêëy lêìn töi àõnh bùæt chuyïån, möåt caách tûå nhiïn, vúái möåt cö gaái quyá töåc naâo àoá ngoaâi àûúâng phöë, têët nhiïn laâ khi naâng chó coá möåt mònh; bùæt chuyïån möåt caách ruåt reâ, lïî àöå, tha thiïët; noái rùçng töi seä chïët cö àún, àïí xin naâng àûâng xua àuöíi töi, rùçng töi khöng coá caách naâo àïí laâm thên duâ vúái bêët kò möåt phuå nûä naâo àoá, thuyïët phuåc naâng rùçng phuå nûä khöng coá quyïìn cûå tuyïåt nhûäng lúâi khêín naâi cuãa möåt con ngûúâi bêët haånh nhû töi. Vaâ cuöëi cuâng, têët caã nhûäng gò töi àoâi hoãi chó laâ xin naâng noái vúái töi vaâi lúâi thên thiïët, caãm thöng, àûâng xua àuöíi töi ngay tûâ àêìu, tin vaâo lúâi cuãa töi, nghe nhûäng gò töi noái, cûúâi giïîu töi nïëu nhû naâng thñch, khúi cho töi ñt nhiïìu hi voång, noái vúái töi vaâi lúâi, chó vaâi lúâi thöi, dêîu rùçng sau àoá chuáng töi seä khöng coân bao giúâ gùåp nhau nûäa... Nhûng cö cûúâi... Tuy nhiïn, chñnh vò thïë maâ töi noái...

- Öng àûâng giêån, em cûúâi vò thêëy chñnh öng laâ keã thuâ cuãa öng, vaâ nïëu nhû öng àaä thûã, chùæc coá leä öng àaä thaânh cöng, coá thïí laâ caã khi viïåc diïîn ra ngoaâi phöë; caâng àún giaãn thò caâng töët... Khöng möåt ngûúâi phuå nûä töët buång naâo, nïëu nhû cö ta khöng ngöëc nghïëch vaâ khöng quaá caáu giêån vò möåt viïåc gò àêëy vaâo luác àoá, laåi coá thïí xua öng ài maâ khöng noái vaâi lúâi öng ruåt reâ cêìu xin êëy... Maâ em noái gò vêåy

F. DOXTOEVXKI 11

nhó! Têët nhiïn, coá leä cö ta seä cho öng laâ möåt ngûúâi àiïn. Em suy buång mònh ra nhû vêåy. Em vöën biïët rêët nhiïìu con ngûúâi ta söëng trïn àúâi nhû thïë naâo!

- Ö, caám ún cö! - töi kïu lïn. - Cö khöng hònh dung àûúåc laâ cö àaä laâm gò cho töi àêu!

- Àûúåc röìi, àûúåc röìi! Nhûng xin öng noái cho em hay, taåi sao öng laåi biïët rùçng em laâ ngûúâi maâ öng... maâ öng cho laâ àaáng àïí... quan têm vaâ kïët baån... toám laåi, khöng phaãi laâ möåt baâ nöåi trúå nhû öng vûâa noái. Taåi sao öng laåi àõnh àïën gùåp em?

- Taåi sao? Taåi sao aâ? Nhûng cö ài möåt mònh, gaä kia laåi quaá taáo túån, trúâi thò àang àïm; chùæc cö cuäng àöìng yá rùçng àoá laâ böín phêån...

- Khöng, khöng, trûúác àêëy nûäa kia, khi úã phña bïn kia àûúâng. Chñnh öng àaä àõnh àïën gùåp em phaãi khöng?

- ÚÃ phña bïn kia? Nhûng töi, thûåc tònh, khöng biïët traã lúâi ra sao; töi súå... Cö biïët khöng, höm nay töi laâ möåt ngûúâi haånh phuác; töi vûâa ài vûâa haát; töi vûâa úã ngoaåi thaânh vïì; töi chûa bao giúâ coá àûúåc nhûäng phuát giêy haånh phuác nhû vêåy. Cö... töi caãm thêëy rùçng cö... Xin löîi nïëu nhû töi nhùæc cö nhúá laåi: töi caãm thêëy cö àang khoác, vaâ töi... töi khöng thïí chõu àûång nöíi àiïìu àoá... tim töi thùæt laåi... Öi laåy Chuáa töi! Maâ chùèng leä töi khöng thïí àau buöìn vò cö sao? Chùèng leä caãm thêëy thûúng caãm vúái cö laâ töåi löîi û?... Xin löîi, töi noái thûúng caãm... Maâ thöi, toám laåi, chùèng leä töi coá thïí xuác phaåm cö khi tûå dûng muöën àïën bïn cö sao?...

- Öng thöi ài, àuã röìi, àûâng noái nûäa, - cö gaái noái, mùæt nhòn xuöëng, xiïët chùåt tay töi hún. - Chñnh em coá löîi àaä gúåi ra àiïìu àoá; nhûng em vui laâ àaä nhêån ra öng laâ ngûúâi àûáng àùæn... Maâ em àaä àïën nhaâ röìi; em phaãi vaâo caái ngoä naây, chó vaâi bûúác... Chaâo öng vaâ caãm ún öng...

- Thïë chùèng leä chuáng ta seä khöng bao giúâ coân gùåp nhau nûäa sao?... Chùèng leä chó coá vêåy thöi sao?

ÀÏM TRÙÆNG 12

- Öng thêëy khöng, - cö gaái vûâa cûúâi vûâa noái, - luác àêìu öng muöën chó vaâi lúâi, coân bêy giúâ... Nhûng maâ, em seä chùèng noái gò vúái öng àêu... Coá thïí, chuáng ta seä coân gùåp nhau...

- Ngaây mai töi seä àïën àêy, - töi noái. - Öi, xin cö tha löîi cho töi, töi àaä laåi àoâi hoãi...

- Vêng, öng quaá nön noáng... öng gêìn nhû àoâi hoãi.

- Xin cö haäy nghe, haäy nghe töi! - töi ngùæt lúâi naâng. - Töi xin löîi nïëu töi laåi noái vúái cö àiïìu gò àoá khöng phaãi... Nhûng chuyïån laâ thïë naây: töi khöng thïí khöng àïën àêy ngaây mai. Töi laâ möåt keã mú möång; töi ñt coá àúâi söëng thûåc àïën nöîi nhûäng phuát giêy nhû thïë naây töi coi laâ rêët hiïëm nïn töi khöng thïí khöng lùåp laåi nhûäng giêy phuát êëy trong mú tûúãng. Töi seä mú vïì cö suöët àïm, suöët tuêìn, suöët caã nùm. Töi nhêët àõnh ngaây mai seä àïën àêy, àïën àuáng àêy, àïën àuáng chöî naây, vaâo àuáng giúâ naây, vaâ töi seä haånh phuác khi nhúá laåi viïåc xaãy ra ngaây höm qua. Caái chöî naây àaä trúã thaânh thên thûúng àöëi vúái töi. Töi àaä coá vaâi ba chöî nhû vêåy úã Peterburg. Thêåm chñ àaä coá lêìn töi khoác vò kó niïåm, nhû cö... Laâm sao biïët àûúåc, coá thïí mûúâi phuát trûúác àêy cö cuäng àaä khoác vò kó niïåm... Nhûng xin löîi, töi laåi quïn mêët; coá thïí coá möåt luác naâo àoá cö àaä tûâng rêët haånh phuác núi àêy...

- Thöi àûúåc, - cö gaái noái, - coá leä ngaây mai em cuäng seä àïën àêy, cuäng vaâo mûúâi giúâ. Em thêëy laâ em khöng thïí cêëm öng... Noá laâ thïë naây, em coá viïåc cêìn phaãi àïën àêy; öng àûâng nghô laâ em heån hoâ vúái öng; em noái trûúác laâ em cêìn àïën àêy vò viïåc riïng. Thïë àêëy... Thöi thò em noái thùèng vúái öng: nïëu öng cuäng àïën thò cuäng khöng sao caã; thûá nhêët, coá thïí laåi xaãy ra nhûäng chuyïån khoá chõu nhû höm nay, nhûng boã qua noá ài... toám laåi, chó àún giaãn laâ em muöën gùåp öng... àïí noái vúái öng vaâi lúâi. Chó coá àiïìu, öng thêëy khöng, bêy giúâ öng khöng chï traách em chûá? Öng àûâng nghô laâ em dïî daâng heån hoâ nhû thïë... Chùæc em cuäng àaä heån, nïëu nhû... Tuy nhiïn haäy àïí caái àoá laâ bñ mêåt cuãa em! Nhûng phaãi coá möåt àiïìu kiïån.

- Àiïìu kiïån! Noái ài, cö noái ài, noái ngay ài! Töi àöìng yá têët caã, töi sùén saâng chêëp nhêån têët caã, - töi heát lïn vui sûúáng, - töi chõu traách nhiïåm vïì töi - töi seä ngoan ngoaän, àûáng àùæn... cö biïët töi röìi àêëy...

F. DOXTOEVXKI 13

- Chñnh vò àaä biïët öng nïn em múái múâi öng ngaây mai, - cö gaái vûâa cûúâi vûâa noái. - Em àaä hoaân toaân biïët roä öng. Nhûng öng nhúá cho, öng phaãi ài àïën àêy vúái àiïìu kiïån; thûá nhêët (chó xin öng haäy laâm ún theo àuáng nhûäng gò em yïu cêìu, - öng thêëy àêëy, em noái rêët chên thaânh), öng àûâng phaãi loâng maâ yïu em... Àiïìu àoá laâ khöng thïí àûúåc, em cam àoan vúái öng. Em sùén saâng kïët baån vúái öng, àêy, tay em àêy... Nhûng yïu thò khöng àûúåc, em xin öng!

- Töi xin thïì, - töi heát lïn, chuåp lêëy tay naâng...

- Thöi maâ, àûâng thïì thöët, em biïët laâ öng rêët dïî buâng lïn nhû thuöëc suáng. Àûâng chï traách em vò em noái nhû vêåy. Nïëu nhû öng biïët... Em cuäng khöng coân coá ai àïí chuyïån troâ, khöng coân ai àïí xin khuyïn baão. Têët nhiïn laâ khöng thïí tòm lúâi khuyïn úã trïn àûúâng phöë, öng laâ ngoaåi lïå. Em giúâ àaä biïët öng, nhû thïí chuáng ta àaä laâ baån beâ hai mûúi nùm röìi... Thêåt sûå laâ öng khöng laâm sai lúâi hûáa chûá?

- Röìi cö seä thêëy... nhûng töi khöng biïët laâm sao àïí söëng àïën ngaây mai.

- Haäy nguã cho thêåt say. Chuác öng nguã ngon, vaâ haäy nhúá laâ em àaä tin öng. Nhûng luác naäy öng vûâa noái möåt cêu rêët hay: chùèng leä coá thïí kiïím soaát àûúåc tûâng caãm xuác, kïí caã tònh thöng caãm anh em! Öng biïët khöng, öng noái àiïìu àoá hay àïën nöîi em lêåp tûác naãy ra yá nghô gûãi gùæm núi öng...

- Laåy Chuáa, nhûng viïåc gò? Viïåc gò?

- Heån àïën mai. Bêy giúâ haäy àïí noá laâ möåt àiïìu bñ mêåt. Nhû thïë laåi caâng töët cho öng; ñt ra tûâ xa tröng cuäng giöëng nhû möåt thiïn diïîm tònh. Coá thïí ngaây mai em seä noái, maâ cuäng coá thïí khöng... Em seä coân phaãi noái chuyïån thïm vúái öng, chuáng ta seä quen thên vúái nhau hún...

- ÖÌ, vaâ töi ngaây mai seä kïí hïët cho cö nghe vïì mònh! Nhûng caái gò thïë naây? Cûá nhû coá pheáp maâu vûâa xaãy ra vúái töi êëy... Töi àang úã àêu àêy, laåy Chuáa? Nhûng cö noái ài, chùèng leä cö khöng haâi loâng vúái mònh laâ àaä khöng nöíi giêån nhû nhûäng cö gaái khaác úã vaâo tònh caãnh

ÀÏM TRÙÆNG 14

cuãa cö, àaä khöng xua àuöíi töi ài ngay tûâ àêìu? Chó bùçng hai phuát cö àaä laâm cho töi haånh phuác suöët àúâi. Àuáng! Töi haånh phuác. Laâm sao biïët àûúåc, coá thïí cö àaä giuáp töi haâi loâng vúái baãn thên töi, àaä phaá boã nhûäng nghi ngúâ cuãa töi... Coá thïí, töi thûúâng coá nhûäng luác... Nhûng thöi, ngaây mai töi seä kïí hïët vúái cö, cö seä biïët hïët, biïët hïët...

- Vêng, em chêëp nhêån. Öng seä bùæt àêìu...

- Àöìng yá.

- Taåm biïåt!

- Taåm biïåt!

Vaâ chuáng töi chia tay. Töi lang thang suöët àïm; töi khöng thïí quay vïì nhaâ mònh. Töi haånh phuác quaá... àïën ngaây mai!

F. DOXTOEVXKI 15

ÀÏM THÛÁ HAI

Àêëy, öng vêîn söëng àïën bêy giúâ nheá! - naâng noái, vûâa cûúâi vûâa xiïët chùåt caã hai tay töi.

- Töi àaä úã àêy hún hai giúâ röìi; cö khöng biïët chuyïån gò àaä xaãy ra vúái töi caã ngaây höm nay àêu!

- Em biïët, em biïët... nhûng àïí em noái ngay vaâo viïåc. Öng coá biïët em àïën àïí laâm gò khöng? Khöng phaãi àïí ba hoa vúá vêín nhû höm qua àêu! Thïë naây öng aå: chuáng ta tûâ nay seä phaãi xûã sûå möåt caách thöng minh hún. Höm qua em àaä suy nghô rêët lêu vïì têët caã nhûäng chuyïån naây.

- Caái gò, caái gò thöng minh hún? Vïì phêìn töi, töi sùén saâng; nhûng, quaã thûåc, vúái töi, trong àúâi, chûa xaãy ra chuyïån gò thöng minh hún bêy giúâ.

- Thïë û? Thûá nhêët, xin öng àûâng boáp tay em nhû thïë; thûá hai, noái àïí öng biïët, höm nay em àaä suy nghô rêët lêu vïì öng.

- Thïë kïët quaã ra sao?

- Kïët quaã ra sao û ? Kïët quaã laâ, laåi phaãi bùæt àêìu têët caã tûâ àêìu, vò rùçng höm nay em kïët luêån laâ em chûa biïët tñ gò vïì öng caã, rùçng höm qua em àaä xûã sûå nhû möåt àûáa treã, nhû möåt beá gaái, vaâ hoaá ra têët caã laâ taåi loâng töët cuãa em, nghôa laâ em àaä tûå khoe mònh, nhû thoái thûúâng vêîn vêåy möîi khi ta bùæt àêìu xeát àõnh baãn thên ta. Vaâ àïí sûãa chûäa sai lêìm, em quyïët àõnh tòm hiïíu vïì öng möåt caách kô lûúäng nhêët. Nhûng vò khöng coá ai giuáp em àïí tòm hiïíu öng àûúåc nïn öng

ÀÏM TRÙÆNG 16

phaãi tûå mònh kïí cho em nghe, kïë hïët moåi chuyïån. Öng laâ ngûúâi nhû thïë naâo? Haäy bùæt àêìu kïí ài, nhanh lïn, kïí hïët chuyïån àúâi mònh ài.

- Chuyïån àúâi! - töi súå haäi kïu lïn. - Chuyïån àúâi! Nhûng ai noái vúái cö rùçng töi coá chuyïån àúâi töi? Töi khöng coá chuyïån àúâi...

- Thïë laâm sao öng söëng nïëu nhû khöng coá chuyïån àúâi? - naâng vûâa cûúâi vûâa ngùæt lúâi töi.

- Hoaân toaân khöng coá chuyïån àúâi naâo caã! Töi söëng, nhû ngûúâi ta thûúâng noái, tûå nhiïn nhi nhiïn, nghôa laâ hoaân toaân möåt mònh - möåt mònh, möåt thên möåt mònh, - cö coá hiïíu möåt mònh laâ thïë naâo khöng?

- Sao laåi möåt mònh? Nghôa laâ öng khöng bao giúâ gùåp ai caã?

- ÖÌ khöng, gùåp thò coá gùåp, nhûng duâ sao vêîn möåt mònh.

- Thïë chùèng leä öng khöng noái chuyïån vúái ai caã û?

- Theo àuáng nghôa àen, thò khöng vúái ai caã.

- Thïë thò öng laâ loaåi ngûúâi nhû thïë naâo, noái em nghe! Gûúåm àaä, em àoaán ra röìi: chùæc laâ öng cuäng coá möåt ngûúâi baâ nhû em êëy. Baâ bõ muâ vaâ suöët àúâi khöng cho em ài àêu caã, nïn em gêìn nhû khöng biïët noái nûäa. Khoaãng hai nùm trûúác vò em laâm möåt troâ daåi döåt, baâ thêëy khöng giûä àûúåc em nûäa, liïìn goåi em laåi vaâ duâng kim gùm àñnh aáo em vaâo aáo baâ - vaâ tûâ àoá hai baâ chaáu cûá ngöìi bïn nhau suöët ngaây. Baâ àan bñt têët, tuy mùæt baâ muâ; coân em ngöìi caånh baâ, khêu vaá hay àoåc saách cho baâ nghe - thïë laâ thaânh möåt caái lïå kò quùåc, hai nùm röìi em bõ àñnh vaâo baâ nhû thïë!

- Öi laåy Chuáa, khöën khöí quaá! Khöng, töi khöng coá ngûúâi baâ nhû thïë.

- Thïë nïëu khöng, taåi sao öng laåi coá thïí ngöìi úã nhaâ?...

- Coá phaãi cö muöën biïët töi laâ ai khöng?

- Vêng, àuáng thïë.

- Trong àuáng nghôa cuãa noá?

- Trong nghôa hïët sûác àuáng!

- Xin löîi, töi laâ möåt tñp ngûúâi àùåc biïåt.

- Tñp ngûúâi, tñp ngûúâi! Tñp ngûúâi naâo? - cö gaái kïu lïn, phaá ra cûúâi nhû thïí haâng nùm röìi naâng chûa àûúåc cûúâi. - Chaâ, öng vui quaá!

F. DOXTOEVXKI 17

Naây öng, úã àêy coá ghïë daâi, ta ngöìi xuöëng ài! Núi naây khöng ai qua laåi, khöng ai nghe thêëy chuáng ta caã, vaâ - öng haäy kïí chuyïån àúâi cuãa öng ài! Vò rùçng, öng àûâng thuyïët phuåc em nûäa, öng coá chuyïån àúâi cuãa öng, chó coá àiïìu öng giêëu em. Trûúác hïët, tñp ngûúâi àùåc biïåt laâ thïë naâo?

- Tñp ngûúâi àùåc biïåt êëy aâ? Tñp ngûúâi àùåc biïåt laâ möåt keã àöåc àaáo, möåt keã buöìn cûúâi! - töi àaáp, tûå mònh cuäng phaá ra cûúâi theo tiïëng cûúâi thú treã cuãa naâng. - Àoá laâ möåt tñnh caách. Thïë cö coá biïët möåt keã mú möång laâ nhû thïë naâo khöng?

- Keã mú möång? Xin löîi, nhûng laâm sao em laåi khöng biïët? Chñnh em cuäng laâ möåt keã mú möång maâ! Àöi luác em ngöìi caånh baâ maâ àêìu oác khöng coá chuyïån gò laâ khöng nghô àïën. Thïë laâ bùæt àêìu mú möång, nghô àuã thûá vêín vú - thñ duå nhû chuyïån mònh seä lêëy chöìng laâ möåt hoaâng tûã Trung Hoa... Maâ nhiïìu khi mú möång laâ rêët töët! Khöng, thûåc ra coá trúâi biïët àûúåc! Nhêët laâ khi coá àiïìu gò àoá phaãi suy nghô, - naâng noái thïm bùçng möåt gioång khaá nghiïm trang.

- Tuyïåt! Möåt khi cö àaä mú àïën lêëy hoaâng tûã Trung Hoa thò coá nghôa laâ cö seä hoaân toaân hiïíu töi. Naây, cö nghe nheá... Nhûng xin löîi, töi coân chûa biïët tïn cö...

- Coá thïë chûá! Öng nhúá ra húi súám àêëy! - Öi, laåy Chuáa! Töi quïn bùéng ài mêët, vò töi quaá vui maâ. - Tïn em laâ Naxtenca. - Naxtenca? Chó thïë thöi û? - Chó thïë thöi! Chùèng leä thïë coân laâ ñt, öng tham lam quaá àêëy! - Ñt aâ? Nhiïìu, nhiïìu, ngûúåc laåi, quaá nhiïìu êëy chûá. Naxtenca, cö

laâ möåt cö gaái töët buång, nïëu nhû ngay tûâ àêìu àöëi vúái töi cö àaä laâ Naxtenca röìi!1

- Thïë - thïë àêëy! Naâo!

- Thïë naây, Naxtenca aå, cö haäy nghe möåt cêu chuyïån buöìn cûúâi nheá.

1 Naxtenca laâ caách goåi thên mêåt cuãa Anaxtaxia. Ngûúâi Nga khi múái laâm quen phaãi goåi

nhau àêìy àuã tïn vaâ phuå danh, chó khi thên thiïët múái goåi tïn khöng hoùåc tïn thên mêåt.

ÀÏM TRÙÆNG 18

Töi ngöìi xuöëng caånh naâng, lêëy möåt tû thïë thêåt nghiïm trang vaâ bùæt àêìu noái nhû àoåc:

- Naxtenca aå, coá thïí cö khöng biïët, úã Peterburg coá nhûäng xoá xónh thêåt kò laå. Vêìng mùåt trúâi vêîn chiïëu saáng cho têët caã moåi ngûúâi dên Peterburg, dûúâng nhû khöng bao giúâ ngoá àïën nhûäng chöî êëy, maâ úã àoá coá möåt mùåt trúâi khaác, nhû thïí noá àûúåc àùåt riïng cho nhûäng xoá xónh naây, vaâ noá chiïëu lïn têët caã bùçng möåt thûá aánh saáng khaác, àùåc biïåt. ÚÃ nhûäng xoá xónh naây, Naxtenca quyá mïën aå, dûúâng nhû laâ möåt cuöåc söëng hoaân toaân khaác, khöng giöëng nhû cuöåc söëng vêîn söi suåc bïn caånh chuáng ta, maâ laâ möåt cuöåc söëng úã nhûäng vûúng quöëc xa lùæc xa lú chûa ai tûâng biïët àïën, möåt cuöåc söëng khöng phaãi úã vaâo thúâi àaåi quaá nùång nïì khùæc nghiïåt cuãa chuáng ta. Chñnh cuöåc söëng àoá laâ sûå hoaâ tröån giûäa möåt caái gò àoá thuêìn tuyá hoang àûúâng, cuöìng nhiïåt lñ tûúãng, vaâ àöìng thúâi (húäi öi, Naxtenca!) phaâm tuåc nhaåt nheäo vaâ têìm thûúâng, àïí khoãi phaãi noái: nhoã moån àïën mûác khöng tûúãng àûúåc!

- Phuâ! Laåy Chuáa! Möåt lúâi maâo àêìu múái khiïëp! Em nghe thêëy caái gò thïë naây?

- Cö seä nghe, Naxtenca aå (töi nghô rùçng töi seä goåi cö laâ Naxtenca khöng bao giúâ biïët moãi), cö seä nghe rùçng söëng úã nhûäng xoá xónh àoá laâ nhûäng con ngûúâi kò quùåc - nhûäng keã mú möång. Keã mú möång, - nïëu nhû cêìn möåt àõnh nghôa cuå thïí - khöng phaãi laâ ngûúâi, maâ cö biïët khöng, laâ möåt sinh vêåt giöëng trung naâo àoá1. Phêìn lúán noá cû truá úã nhûäng xoá xónh khöng ai àïën àûúåc, dûúâng nhû muöën tröën traánh caã aánh mùåt trúâi, vaâ möåt khi àaä vïì nhaâ riïng thò noá baám riïåt lêëy caái xoá cuãa mònh nhû möåt con sïn, hay ñt ra vïì phûúng diïån naây noá rêët giöëng vúái möåt con vêåt thuá võ - vûâa laâ con vêåt vûâa laâ nhaâ úã - maâ ta goåi laâ con ruâa. Cö nghô sao, vò cúá gò anh ta yïu mïën böën bûác tûúâng cuãa mònh, nhûäng bûác tûúâng nhêët thiïët phaãi queát ve xanh, aám khoái aãm àaåm, vaâ nöìng nùåc muâi thuöëc laá àïën khöng thïí chõu àûúåc? Vò cúá gò caái quyá ngaâi kò quaái naây, khi coá möåt ai àoá trong söë nhûäng ngûúâi quen hiïëm hoi àïën thùm (maâ vúái kiïíu caách cuãa anh ta thò

1 Trong tiïëng Nga, danh tûâ coá ba giöëng: giöëng àûåc, giöëng caái, giöëng trung.

F. DOXTOEVXKI 19

nhûäng ngûúâi quen cuäng hïët dêìn), vò cúá gò caái con ngûúâi kò quaái naây laåi àoán tiïëp khaách vúái veã ngûúång ngêåp àïën thïë, luöëng cuöëng àïën taái caã mùåt maây, dûúâng nhû anh ta vûâa phaåm möåt töåi aác naâo àoá trong böën bûác tûúâng cuãa nhaâ mònh, dûúâng nhû anh ta vûâa laâm baåc giaã hay möåt vaâi baâi thú naâo àoá àïí gûãi ài àùng baáo bùçng möåt laá thû nùåc danh, trong àoá thöng baáo rùçng taác giaã cuãa baâi thú àaä chïët vaâ baån cuãa öng ta tûå thêëy mònh coá traách nhiïåm phaãi cöng böë thú cuãa öng ta? Vò cúá gò, Naxtenca, cö noái töi nghe, vò cúá gò cêu chuyïån cuãa hai ngûúâi naây laåi rúâi raåc àïën thïë? Vò cúá gò khöng möåt tiïëng cûúâi, khöng möåt lúâi hoám hónh buöåt ra tûâ àêìu lûúäi cuãa ngûúâi baån àïën bêët ngúâ vaâ àêìy böëi röëi, ngûúâi baån naây vöën luác naâo cuäng ûa vui àuâa, ûa pha troâ hoám hónh, ûa nhûäng cêu chuyïån vïì phaái àeåp vaâ nhûäng àïì taâi vui veã khaác? Vaâ sau hïët, vò cúá gò, ngûúâi baån êëy, coá leä vûâa múái quen biïët nhau vaâ chó múái àïën àêy lêìn àêìu, - vò rùçng trong trûúâng húåp naây seä khöng coá lêìn thûá hai vaâ ngûúâi baån êëy seä khöng àïën thïm lêìn naâo nûäa - vò cúá gò ngûúâi baån êëy cuäng böëi röëi, cuäng chïët lùång mùåc duâ anh ta laâ ngûúâi hïët sûác thöng minh (nïëu nhû quaã thêåt anh ta thöng minh) khi anh ta nhòn böå mùåt löån ngûúåc cuãa chuã nhaâ àaä hoaân toaân röëi trñ sau nhûäng nöî lûåc phi thûúâng nhûng vö ñch àïí laâm cho cêu chuyïån àûúåc tûå nhiïn vaâ söi nöíi, toã ra mònh cuäng hiïíu biïët vïì xaä höåi thûúång lûu, cuäng baân luêån caã vïì phaái àeåp, hoâng bùçng caách àoá laâm haâi loâng con ngûúâi töåi nghiïåp àaä sai lêìm àïën thùm núi àêy? Vaâ cuöëi cuâng, vò cúá gò võ khaách kia àöåt nhiïn chuåp lêëy muä vaâ vöåi vaä ra vïì vúái lñ do chúåt nhúá túái möåt viïåc cûåc kò khêín thiïët maâ thûåc ra khöng hïì coá, hêëp têëp ruát tay mònh khoãi nhûäng caái bùæt tay nöìng nhiïåt cuãa chuã nhaâ àang tòm moåi caách toã ra höëi tiïëc vaâ cöë cûáu vaän tònh thïë? Vò cúá gò ngûúâi baån vûâa ra khoãi cûãa àaä phaá lïn cûúâi ha haã vaâ tûå thïì vúái mònh laâ seä khöng bao giúâ àïën thùm caái gaä hêëp húi naây nûäa, mùåc duâ caái gaä hêëp húi naây thûåc tònh laâ möåt con ngûúâi hïët sûác tuyïåt vúâi, àöìng thúâi anh ta cuäng khöng thïí naâo dûát khoãi caái troâ ngöå nghônh nho nhoã cuãa trñ tûúãng tûúång laâ so saánh böå daång cuãa ngûúâi vûâa noái chuyïån vúái mònh trong suöët buöíi gùåp gúä vúái böå daång cuãa möåt chuá meâo con bêët haånh bõ luä treã lûâa bùæt àûúåc, àem ra vaây voâ, trïu choåc, doaå naåt vaâ haânh haå àuã kiïíu, cuöëi cuâng thoaát khoãi tay chuáng chui xuöëng gêìm

ÀÏM TRÙÆNG 20

ghïë töëi tùm, ngöìi àoá caáu kónh suöët caã giúâ, xuâ löng, gêìm gûâ, duâng hai chi trûúác rûãa böå mùåt oaán giêån vaâ sau àoá rêët lêu vêîn vúái möåt veã hùçn hoåc nhòn thiïn nhiïn, cuöåc söëng vaâ thêåm chñ caã àôa thûác ùn cuãa chuã nhaâ maâ chõ hêìu gaái töët buång daânh riïng cho noá?

- Nhûng khoan àaä öng, - Naxtenca, naäy giúâ nghe töi noái vúái veã ngaåc nhiïn, mùæt múã to, miïång haá ra, chúåt cùæt ngang lúâi töi, - em hoaân toaân khöng hiïíu taåi sao laåi xêíy ra chuyïån nhû vêåy vaâ taåi sao öng laåi àùåt ra cho em nhûäng cêu hoãi buöìn cûúâi nhû vêåy; nhûng àiïìu naây thò em biïët chùæc: nhûäng chuyïån àoá nhêët àõnh laâ xaãy ra vúái öng, tûâ àêìu àïën cuöëi.

- Chùæc chùæn laâ thïë, - töi àaáp vúái veã mùåt hïët sûác nghiïm trang.

- Nïëu nhû chùæc chùæn laâ thïë, thò öng tiïëp tuåc kïí ài, - Naxtenca àaáp. - Vò rùçng em rêët muöën biïët chuyïån àoá kïët thuác ra sao.

- Naxtenca, coá phaãi cö muöën biïët nhên vêåt cuãa chuáng ta, - hay noái àuáng hún laâ töi, búãi nhên vêåt àoá àuáng laâ caái thùçng töi heân moån naây, - haâng ngaây laâm gò trong caái xoá xónh cuãa mònh; coá phaãi cö muöën biïët vò sao töi suöët caã ngaây bêën loaån böëi röëi vò cuöåc viïëng thùm bêët ngúâ cuãa baån? Coá phaãi cö muöën biïët vò sao töi cuöëng quñt, àoã mùåt khi ngûúâi ta múã cûãa phoâng töi, taåi sao töi khöng biïët tiïëp khaách vaâ chïët theån dûúái sûác nùång cuãa loâng mïën khaách cuãa mònh?

- Vêng, àuáng, àuáng! - Naxtenca àaáp, - chñnh thïë. Nhûng öng kïí hay quaá, liïåu öng coá thïí kïí bùçng caách naâo àoá khöng hay àïën nhû vêåy àûúåc khöng? Öng cûá noái nhû àang àoåc saách êëy.

- Naxtenca! - töi àaáp bùçng möåt gioång nghiïm tuác vaâ quan troång, gùæng lùæm múái nhõn àûúåc cûúâi, - Naxtenca yïu quñ, töi biïët rùçng töi kïí rêët hay, nhûng xin löîi laâ töi khöng biïët kïí caách khaác. Bêy giúâ, Naxtenca aå, bêy giúâ töi giöëng nhû linh höìn cuãa vua Xolomon suöët möåt nghòn nùm bõ nhöët trong bònh vúái baãy lêìn buâa dêëu.1 Nhûng cuöëi cuâng thò caã baãy lêìn buâa dêëu êëy àaä àûúåc gúä ra. Bêy giúâ, Naxtenca

1 Buâa dêëu: möåt motip truyïån dên gian, thûúâng möåt sûác maånh naâo àoá (ma quyã, phuâ thuyã,

v.v…) bõ nhöët vaâo trong bònh yïím buâa vaâ neám xuöëng biïín, sau àûúåc vúát lïn giaãi thoaát. Xolomon laâ võ vua huyïìn thoaåi trong Kinh thaánh, thöng thaái, huâng maånh vaâ giaâu coá.

F. DOXTOEVXKI 21

yïu dêëu aå, khi chuáng ta laåi àaä gùåp laåi nhau sau möåt thúâi gian daâi xa caách nhû vêåy, - vò rùçng töi àaä biïët cö lêu röìi Naxtenca aå, vò rùçng àaä tûâ lêu töi cûá tòm ai àoá, vaâ àêy laâ dêëu hiïåu chûáng toã rùçng ngûúâi töi tòm chñnh laâ cö vaâ rùçng bêy giúâ chuáng ta àaä àûúåc xui khiïën gùåp nhau, - bêy giúâ trong àêìu töi caã ngaân khoaá voâi àaä àûúåc múã, vaâ töi phaãi tuön ra haâng suöëi ngön tûâ, khöng thò töi chïët ngöåt mêët. Vò vêåy, Naxtenca aå, xin cö àûâng ngùæt lúâi töi, maâ haäy lùæng nghe ngoan ngoaän, chõu khoá, khöng thò töi khöng noái nûäa àêu.

- Khöng, khöng, khöng thïí àûúåc! Öng kïí ài! Bêy giúâ em seä khöng noái lúâi naâo nûäa.

- Töi kïí tiïëp nheá. Trong ngaây cuãa töi coá möåt giúâ töi àùåc biïåt yïu thñch, Naxtenca aå. Àoá laâ caái giúâ khi maâ gêìn nhû têët caã nhûäng cöng chuyïån, chûác vuå vaâ traách nhiïåm quan troång àaä kïët thuác vaâ moåi ngûúâi vöåi vaä vïì nhaâ àïí ùn töëi, nghó ngúi, nhûng ngay trïn àûúâng vïì hoå laåi saáng taåo ra nhûäng àïì taâi vui veã khaác liïn quan àïën buöíi chiïìu, buöíi töëi vaâ toaân böå söë thúâi gian raãnh röîi coân laåi. Vaâo caái giúâ àoá nhên vêåt cuãa chuáng ta, - Naxtenca, xin cö cho pheáp töi kïí úã ngöi thûá ba, vò rùçng kïí úã ngöi thûá nhêët xêëu höí lùæm, - vêåy laâ vaâo caái giúâ êëy nhên vêåt cuãa chuáng ta, khöng phaãi laâ khöng coá viïåc, cuäng raão bûúác theo moåi ngûúâi khaác. Nhûng möåt caãm giaác thoaã maän kò laå löå trïn khuön mùåt nhúåt nhaåt vaâ coá veã nhû nhêìu nhô cuãa anh ta. Anh ta ngùæm nhòn raáng chiïìu àang dêìn tùæt trïn bêìu trúâi Peterburg laånh leäo vúái veã khöng húâ hûäng lùæm. Nhûng töi noái “ngùæm nhòn” laâ khöng àuáng; anh ta khöng ngùæm nhòn, maâ àang trêìm tû möåt caách khöng chuã àñch, dûúâng nhû quaá mïåt moãi hay maãi mï nghô vïì möåt àiïìu gò khaác thuá võ hún nïn chó coá thïí thoaáng qua, gêìn nhû vö tònh, daânh möåt chuát chuá yá cho caãnh vêåt xung quanh. Anh ta haâi loâng vò cho àïën ngaây mai khöng phaãi laâm nhûäng cöng viïåc chaán ngùæt cuãa mònh vaâ vui mûâng nhû möåt cêåu hoåc troâ nhoã àûúåc rúâi baân hoåc àïí àïën vúái nhûäng troâ nghõch ngúåm yïu thñch. Cö haäy quan saát anh ta tûâ phña bïn, Naxtenca aå, vaâ cö seä thêëy caái caãm giaác vui mûâng àoá taác àöång möåt caách töët laânh nhû thïë naâo àöëi vúái hïå thêìn kinh yïëu úát vaâ trñ tûúãng tûúång àûúåc kñch àöång möåt caách bïånh hoaån cuãa anh ta. Àêëy, anh ta àang maãi nghô möåt àiïìu gò àoá... Cö cho laâ anh ta nghô vïì bûäa ùn? Vïì buöíi töëi höm nay? Anh ta nhòn caái gò vêåy? Nhòn quyá öng

ÀÏM TRÙÆNG 22

daáng veã àûúâng bïå kia àang nghiïng mònh chaâo thêåt kiïíu caách möåt phuå nûä ngöìi trong cöî xe löång lêîy vúái nhûäng con tuêën maä keáo ngang qua? Khöng, Naxtenca aå, bêy giúâ anh ta àêu coá àïí yá túái nhûäng chuyïån vùåt vaänh àoá! Anh ta bêy giúâ àaä laâ ngûúâi giaâu coá búãi caái cuöåc söëng riïng biïåt cuãa mònh, anh ta nhû böîng trúã nïn giaâu coá, tia nùæng cuöëi cuâng cuãa vêìng dûúng sùæp lùån àaä loeá rûåc lïn trûúác mùåt anh ta khöng vö ñch vaâ gúåi lïn trong traái tim àûúåc sûúãi êëm cuãa anh ta caã möåt lö xuác caãm. Bêy giúâ anh ta dûúâng nhû khöng nhêån thêëy con àûúâng maâ trûúác kia bêët kò möåt sûå vêåt vùåt vaänh nhêët naâo cuäng khiïën anh ta ngaåc nhiïn toâ moâ. Bêy giúâ “nûä thêìn tûúãng tûúång” (nïëu nhû cö àaä àoåc Giucovxki, Naxtenca yïu quyá aå) àaä bùçng baân tay cuãa mònh dïåt xong têëm nïìn vaâng cuãa mònh vaâ giúâ àang thïu lïn trûúác mùæt anh ta nhûäng hònh aãnh rûåc rúä cuãa möåt cuöåc söëng laå luâng chûa bao giúâ thêëy - maâ biïët àêu, coá thïí bùçng baân tay àoãng àaãnh cuãa mònh nûä thêìn àaä nêng böíng anh ta tûâ vóa heâ laát àaá rêët àeåp maâ anh ta àang ài vïì nhaâ lïn àïën têån chñn tûâng trúâi pha lï. Nïëu bêy giúâ chùån anh ta laåi, bêët ngúâ hoãi anh ta: anh àang ài àêu, àang úã trïn àûúâng phöë naâo? thò chùæc anh ta chùèng nhúá gò, caã àûúâng àang ài, caã núi àang àûáng, vaâ àoã mùåt böëi röëi, chùæc anh ta seä bõa ra möåt chuyïån gò àoá àïí giûä pheáp lõch sûå. Chñnh vò vêåy maâ anh ta giêåt mònh, suyát heát lïn vaâ hoaãng höët nhòn quanh khi möåt baâ giaâ rêët àaáng kñnh dûâng anh ta laåi giûäa heâ phöë àïí hoãi thùm vïì con àûúâng baâ ta bõ laåc. Cau maây laåi vò bûåc tûác, anh ta bûúác tiïëp, gêìn nhû khöng nhêån thêëy khöng chó möåt ngûúâi qua àûúâng nhòn theo anh ta móm cûúâi, khöng nhêån thêëy möåt cö beá gaái súå haäi nhûúâng àûúâng cho anh ta, phaá lïn cûúâi rêët to, tröë mùæt nhòn nhûäng caái vung tay vaâ nuå cûúâi trêìm tû núã röång trïn khuön mùåt anh ta. Nhûng vêîn nûä thêìn tûúãng tûúång êëy àaä nêng böíng lïn trong chuyïën bay khoaái hoaåt cuãa mònh caã baâ giaâ àaáng kñnh, caã nhûäng ngûúâi qua àûúâng toâ moâ, caã cö beá gaái cûúâi vang vaâ caã nhûäng ngûúâi àaân öng thúå thuyïìn àang ùn töëi trïn caác xaâ lan ken nhau san saát trïn kïnh Àaâi Phun Nûúác (giaã thûã rùçng luác naây nhên vêåt cuãa chuáng ta àang ài úã àoá), tinh nghõch gùæn têët caã ngûúâi vaâ vêåt vaâo têëm tranh thïu cuãa mònh nhû gùæn nhûäng con ruöìi lïn maång nhïån; vaâ vúái àiïìu vûâa khaám phaá ra, anh chaâng kò quùåc cuãa chuáng ta àaä bûúác vaâo hang öí thên thuöåc cuãa mònh, àaä ngöìi vaâo baân ùn töëi, àaä duâng xong bûäa tûâ lêu vaâ chó sûåc tónh khi baâ giuáp viïåc

F. DOXTOEVXKI 23

Mat’rena suöët àúâi êm thêìm vaâ rêìu rô thu doån xong baân ùn vaâ trao cho anh ta chiïëc têíu thuöëc, - chó àïën luác àoá anh ta múái sûåc tónh vaâ ngaåc nhiïn nhêån thêëy rùçng mònh àaä ùn xong maâ khöng biïët viïåc àoá xaãy ra nhû thïë naâo. Trong phoâng àaä töëi hùèn, loâng anh ta tröëng traãi vaâ buöìn baä; caã möåt vûúng quöëc nhûäng àiïìu mú tûúãng àaä suåp àöí quanh anh ta, suåp àöí khöng dêëu vïët, khöng tiïëng àöång, àaä bay biïën nhû cún chiïm bao möång mõ, maâ chñnh anh ta cuäng khöng coân nhúá mònh àaä mú nhûäng gò. Nhûng möåt caãm giaác tùm töëi naâo àoá khiïën cho löìng ngûåc anh ta kheä nhoái lïn xao xuyïën, möåt niïìm khao khaát múái naâo àoá bùæt àêìu mún trúán vaâ kñch thñch trñ tûúãng tûúång cuãa anh ta möåt caách àêìy quyïën ruä vaâ dêìn dêìn goåi àïën caã möåt bêìy nhûäng aão aãnh múái. Cùn phoâng nhoã im ùæng; caãnh cö tõch vaâ sûå nhaân röîi ve vuöët trñ tûúãng tûúång cuãa anh ta, noá beán lûãa, söi lïn nhû êëm caâ phï cuãa baâ Mat’rena giaâ nua àang bònh thaãn loay hoay bïn caånh àïí àun caâ phï töëi. Thïë laâ noá, caái trñ tûúãng tûúång êëy, loeá buâng lïn tûâng cún; thïë laâ cuöën saách, vûâa àûúåc cêìm lïn möåt caách huá hoaå, khöng muåc àñch, àaä tuöåt khoãi tay keã mú möång cuãa töi maâ chûa àûúåc giúã àïën trang thûá ba. Trñ tûúãng tûúång cuãa anh ta laåi àûúåc àaánh thûác, laåi àûúåc kñch thñch, vaâ böîng nhiïn möåt thïë giúái múái, möåt cuöåc söëng tuyïåt diïåu múái laåi saáng bûâng lïn trûúác mùåt anh ta trong viïîn caãnh huy hoaâng. Möåt giêëc mú múái - möåt haånh phuác múái! Möåt liïìu múái cuãa thûá àöåc dûúåc khoaái laåc, tinh tïë! ÖÌ, àöëi vúái anh ta thò cuöåc söëng thûåc cuãa chuáng ta chùèng laâ caái gò caã! Dûúái caái nhòn àaä bõ biïën daång cuãa anh ta thò chuáng ta, töi vaâ cö, àang söëng möåt caách biïëng nhaác, chêåm chaåp, uïí oaãi; dûúái caái nhòn cuãa anh ta têët caã chuáng ta àïìu khöng haâi loâng vúái söë phêån cuãa chuáng ta, àïìu mïåt moãi búãi cuöåc söëng cuãa chuáng ta! Maâ quaã thêåt, cö haäy nhòn xem, quaã thêåt múái nhòn qua giûäa chuáng ta moåi sûå múái laånh luâng, cau coá, caáu kónh laâm sao... “Nhûäng keã töåi nghiïåp!” - anh chaâng mú möång cuãa chuáng ta nghô. Maâ anh ta nghô nhû vêåy cuäng chùèng coá gò àaáng ngaåc nhiïn caã! Haäy nhòn nhûäng aão aãnh thêìn tiïn àoá, chuáng àûúåc taåo nïn möåt caách àêìy ma lûåc, kò aão, röång lúán trûúác mùæt anh ta thaânh möåt bûác tranh kò diïåu, söëng àöång; úã àoá, têët nhiïn, anh chaâng mú möång cuãa chuáng ta laâ nhên vêåt thûá nhêët, nöíi bêåt, haâng àêìu. Cö haäy nhòn xem, bao nhiïu laâ cuöåc phiïu lûu àuã hònh àuã veã, bao nhiïu laâ nhûäng ûúác mú haáo hûác vö têån. Coá thïí, cö seä hoãi, anh ta ûúác mú caái gò? Chùèng cêìn phaãi hoãi. Anh ta mú

ÀÏM TRÙÆNG 24

ûúác vïì têët caã... vïì vai troâ cuãa möåt nhaâ thú luác àêìu khöng àûúåc thûâa nhêån nhûng sau àaåt àónh vinh quang; vïì tònh baån vúái Hoffman; vïì Àïm höåi Varfelomei, Diana Vernon, chiïën cöng hiïín haách trong trêån Ivan Àaåi Àïë chiïëm thaânh Cazan, Clara Movbrai, Evfi Dens, höåi àöìng giaám muåc vaâ Hus àûáng trûúác hoå, cuöåc nöíi dêåy cuãa caác tûã thi úã Robert (cö nhúá phêìn êm nhaåc khöng? - sùåc muâi nghôa àõa!), Minna vaâ Brenda, trêån àaánh úã Berezina, buöíi àoåc thú úã nhaâ nûä baá tûúác V. vaâ D., Danton, Cleopat’ra ei suoi amanti, ngöi nhaâ úã Colomna, caái goác riïng tû, vaâ bïn caånh laâ möåt taåo vêåt duyïn daáng lùæng nghe trong buöíi töëi muâa àöng vúái caái miïång xinh xinh vaâ àöi mùæt múã to, hïåt nhû bêy giúâ cö àang lùæng nghe töi, húäi thiïn thêìn nhoã beá cuãa töi... Khöng, Naxtenca aå, anh ta àêu coá cêìn gò, caái anh chaâng lûúâi biïëng àam mï naây àêu coá quan hoaâi gò àïën caái cuöåc söëng maâ töi vúái cö khaát khao àïën vêåy? Anh ta nghô rùçng àêëy laâ möåt cuöåc söëng thaãm haåi, àaáng thûúng, maâ khöng tûå biïët rùçng coá thïí àïën möåt luác naâo àêëy àöëi vúái anh ta giúâ phuát àau buöìn seä àiïím, khi àoá anh ta sùén saâng àöíi têët caã nhûäng nùm thaáng hoang tûúãng cuãa mònh àïí lêëy möåt ngaây cuãa cuöåc söëng thaãm haåi naây, maâ khöng phaãi àïí àöíi lêëy niïìm vui, haånh phuác, maâ anh ta cuäng khöng muöën lûåa choån trong caái giúâ khùæc buöìn sêìu ùn nùn vaâ khöí àau vö haån êëy. Nhûng hiïån giúâ, khi noá chûa àïën, caái giúâ khùæc taân nhêîn àaáng súå êëy chûa àïën, - anh ta khöng khao khaát àiïìu gò caã, vò rùçng anh ta cao hún moåi khao khaát, vò rùçng anh ta àang coá têët caã, vò rùçng anh ta àang thûâa thaäi, vò rùçng anh ta laâ nghïå sô cuãa cuöåc àúâi mònh vaâ tûâng giúâ möåt saáng taåo ra noá theo möåt yá thñch riïng múái... Maâ caái thïë giúái hoang tûúãng thêìn tiïn êëy àûúåc taåo ra múái nheå nhaâng, múái tûå nhiïn laâm sao! Dûúâng nhû têët caã thûåc sûå khöng phaãi laâ aão aãnh. Vaâ quaã thêåt, coá nhûäng phuát giêy anh ta sùén saâng tin rùçng toaân böå cuöåc söëng àoá khöng phaãi laâ nhûäng cún buâng chaáy caãm xuác, khöng phaãi laâ hû aãnh, khöng phaãi laâ sûå lûâa döëi cuãa trñ tûúãng tûúång, maâ àoá thêåt sûå laâ möåt hiïån thûåc hiïín nhiïn, chên chñnh! Taåi sao, Naxtenca, cö haäy noái cho töi biïët, taåi sao trong nhûäng phuát giêy êëy húi thúã nhû ngheån tùæc laåi? Taåi sao bùçng möåt pheáp mêìu naâo àoá, theo möåt yá nguyïån cuãa ai àoá maâ nhõp tim àêåp gêëp, nûúác mùæt traâo ra vaâ àöi maá nhúåt nhaåt ûúát nhoeâ cuãa möåt keã mú möång chaáy bûâng lïn vaâ toaân böå sûå töìn taåi cuãa anh ta nhû traân àêìy möåt niïìm vui sûúáng khöng sao taã nöíi nhû vêåy?

F. DOXTOEVXKI 25

Taåi sao nhûäng àïm daâi khöng nguã thoaáng qua nhû möåt tñch tùæc, trong haånh phuác vaâ niïìm vui bêët têån, vaâ khi bònh minh chiïëu tia nùæng höìng vaâo cûãa söí vaâ roåi saáng cùn buöìng aãm àaåm bùçng thûá aánh saáng hû aão àaáng ngúâ nhû úã Peterburg cuãa chuáng ta thò anh chaâng mú möång mïåt moãi, kiïåt sûác cuãa chuáng ta neám mònh xuöëng giûúâng vaâ lõm ài trong nöîi khoaái caãm cuãa traång thaái tinh thêìn bïånh hoaån chêën àöång cuãa mònh vaâ vúái möåt nöîi àau ngoåt ngaâo uïí oaãi trong tim? Àuáng, Naxtenca aå, ta seä bõ lûâa döëi vaâ vö hònh trung tin rùçng möåt nöîi àam mï thêåt sûå àang xao àöång têm höìn anh ta, bêët giaác tin rùçng coá möåt caái gò àoá söëng àöång, nùæm bùæt àûúåc trong nhûäng möång tûúãng vö hònh cuãa anh ta! Maâ möåt sûå lûâa döëi nhû thïë naâo kia chûá - àêëy, chùèng haån tònh yïu àaä xêm nhêåp vaâo löìng ngûåc anh ta vúái möåt niïìm vui khöng caån, vúái têët caã nhûäng daây voâ khöën khöí... Chó cêìn nhòn anh ta laâ seä thêëy ngay àiïìu àoá! Nhòn anh ta, cö coá tin khöng, öi Naxtenca yïu quñ, cö seä khöng tin laâ trong thûåc tïë anh ta khöng hïì biïët ngûúâi àaân baâ maâ anh ta yïu àïën vêåy trong caác möång tûúãng cuöìng daåi cuãa mònh? Chùèng leä anh ta chó nhòn thêëy naâng trong nhûäng aão aãnh àêìy mï hoùåc vaâ niïìm àam mï êëy chó laâ möåt giêëc mú thöi sao? Chùèng leä quaã thûåc hoå àaä khöng cuâng nhau ài, tay trong tay, trong suöët bao nhiïu nùm thaáng cuãa cuöåc àúâi mònh, - chó riïng hoå vúái nhau, hai ngûúâi, taách xa toaân thïë giúái, möîi ngûúâi àem gùæn thïë giúái cuãa mònh, cuöåc àúâi cuãa mònh vúái cuöåc àúâi cuãa baån tònh? Chùèng leä khöng phaãi naâng, vaâo giúâ khuya muöån phaãi chia tay, àaä guåc àêìu buöìn baä nûác núã trïn ngûåc anh ta, khöng nghe tiïëng döng baäo rñt gaâo dûúái bêìu trúâi khùæc nghiïåt, khöng nghe cún gioá thöíi baåt ài vaâ mang theo nhûäng gioåt nûúác mùæt trïn haâng mi àen cuãa naâng? Chùèng leä têët caã nhûäng caái àoá chó laâ mú ûúác - caã khu vûúân thï lûúng, vùæng ngùæt vaâ hoang daåi naây vúái nhûäng löëi ài phuã àêìy rïu, hiu quaånh vaâ êm u, núi hoå thûúâng dêîn nhau àïën, hi voång, sêìu thûúng, vaâ yïu, yïu nhau rêët lêu “rêët lêu vaâ nöìng thùæm!” Vaâ ngöi nhaâ kò quaái kia, cuãa cha öng àïí laåi, núi naâng àaä bao nùm söëng cö quaånh vaâ buöìn chaán vúái ngûúâi chöìng giaâ cau coá, suöët àúâi lêìm lò, caáu kónh, khiïën hoå - hai keã nhuát nhaát nhû treã thú, ruåt reâ vaâ rêìu rô giêëu nhau tònh yïu cuãa mònh - phaãi súå sïåt? Hoå khöí súã biïët bao, hoå haäi huâng

ÀÏM TRÙÆNG 26

biïët bao, möëi tònh cuãa hoå trong saáng, vö töåi biïët bao, vaâ ngûúâi àúâi (öì têët nhiïn thöi, Naxtenca aå) múái àöåc aác laâm sao! Vaâ, laåy Chuáa töi, chùèng leä khöng phaãi sau àoá anh ta àaä gùåp naâng úã möåt núi xa bïën búâ töí quöëc, dûúái möåt bêìu trúâi xa laå, giûäa trûa noáng boãng, trong möåt thaânh phöë vônh cûãu tuyïåt vúâi giûäa khung caãnh löång lêîy cuãa vuä höåi, tiïëng nhaåc vang lûâng, trong möåt lêu àaâi (nhêët àõnh phaãi laâ trong möåt lêu àaâi) chòm ngêåp trong aánh lûãa àeân, trïn ban cöng moåc àêìy àaâo kim nûúng vaâ hoa höìng, vûâa nhêån ra anh ta naâng àaä vöåi gúä mùåt naå hoaá trang vaâ thò thaâo “Em àaä àûúåc tûå do” röìi run rêíy lao vaâo voâng tay anh ta; hai ngûúâi kïu lïn vui sûúáng, ghò chùåt nhau, trong khoaãnh khùæc quïn ài caã nhûäng nöîi khöí àau, caã sûå chia li, caã moåi day dûát, caã cùn nhaâ aãm àaåm, caã ngûúâi chöìng giaâ, caã maãnh vûúân hoang töëi úã quï hûúng xa xöi, caã chiïëc ghïë daâi núi naâng àaä vuâng thoaát ra khoãi voâng tay àúâ àêîn trong nöîi àau tuyïåt voång cuãa anh ta sau nuå hön nöìng naân cuöëi cuâng... Ö, Naxtenca, cö haäy àöìng yá rùçng cö seä hoaãng höët, seä böëi röëi, àoã mùåt nhû möåt cêåu hoåc troâ vûâa nheát vaâo tuái quaã taáo ùn cùæp úã vûúân bïn, khi möåt anh chaâng cao kïìu khoeã maånh, vui veã, lùæm möìm, ngûúâi baån khöng múâi maâ àïën cuãa cö, böîng múã cûãa phoâng cö vaâ heát lïn nhû khöng coá chuyïån gò xaãy ra: “Coân töi, baån aå, vûâa tûâ Pavlovxc àïën!” Laåy Chuáa töi! Laäo baá tûúác giaâ vûâa chïët, haånh phuác vö taã sùæp àïën - vêåy maâ laåi ngûúâi tûâ Pavlovxc àïën!

Töi huâng höìn im lùång sau nhûäng lúâi diïîn thuyïët huâng höìn. Töi nhúá, luác àoá töi rêët muöën bùçng möåt caách naâo àoá phaá lïn cûúâi hö höë vò töi àaä caãm thêëy möåt con quó thuâ àõch bùæt àêìu cûåa quêåy trong töi, vò rùçng cöí hoång töi bùæt àêìu tùæc ngheån, cùçm co giêåt, hai mùæt möîi luác möåt thïm nhoaâ ûúát... Töi nghô rùçng Naxtenca, lùæng nghe töi vúái cùåp mùæt thöng minh múã to, seä phaá lïn möåt traâng cûúâi treã thú, vui veã khöng kòm neán cuãa mònh, vaâ töi höëi hêån laâ àaä ài quaá xa, àaä hoaâi cöng kïí laåi têët caã nhûäng gò tûâ lêu söi suåc trong tim vaâ töi coá thïí noái ra nhû àoåc, vò rùçng àaä tûâ lêu töi chuêín bõ sùén cho mònh lúâi phaán quyïët vaâ giúâ àêy khöng thïí kòm nöíi àïí khöng àoåc noá lïn, tûå thuá nhêån, maâ khöng mong ngûúâi ta seä hiïíu mònh; nhûng töi ngaåc nhiïn thêëy naâng im lùång; laát sau naâng kheä boáp nheå baân tay töi vaâ hoãi bùçng möåt gioång caãm thöng ruåt reâ:

- Chùèng leä quaã thûåc öng àaä söëng suöët àúâi mònh nhû thïë sao?

F. DOXTOEVXKI 27

- Suöët àúâi, Naxtenca aå, - töi àaáp, - suöët àúâi, vaâ coá leä seä nhû thïë cho àïën phuát choát!

- Khöng, nhû thïë khöng àûúåc, - naâng lo lùæng noái, - seä khöng nhû thïë àêu; vaâ coá leä em cuäng seä söëng suöët àúâi nhû vêåy caånh baâ em. Naây öng, öng coá biïët söëng nhû thïë laâ khöng hay khöng?

- Töi biïët, Naxtenca aå, töi biïët chûá! - töi heát to, khöng coân kòm giûä caãm xuác cuãa mònh nûäa. - Vaâ bêy giúâ töi caâng biïët hún bao giúâ hïët laâ töi àaä àïí phñ hoaâi nhûäng nùm thaáng töët nhêët cuãa àúâi mònh! Bêy giúâ töi biïët àiïìu àoá, vaâ töi caâng caãm thêëy àau buöìn hún búãi àiïìu nhêån biïët àoá, vò rùçng chñnh Àûác Chuáa Trúâi àaä ban tùång cö cho töi, húäi thiïn thêìn töët buång cuãa töi, àïí noái vúái töi vaâ chûáng toã vúái töi àiïìu àoá. Bêy giúâ, khi töi ngöìi caånh cö vaâ noái vúái cö, töi laåi khiïëp súå khi nghô àïën tûúng lai, vò rùçng trong tûúng lai seä laåi laâ cö àún, laåi laâ cuöåc söëng möëc meo, khöng cêìn thiïët; vaâ töi coân biïët ûúác mú gò nûäa, khi trong àúâi thûåc töi àaä àûúåc haånh phuác àïën vêåy bïn caånh cö! Öi, Chuáa seä ban phûúác cho cö, húäi cö gaái dõu hiïìn, vò rùçng cö àaä khöng xua àuöíi töi ngay tûâ lêìn gùåp àêìu tiïn, vò rùçng bêy giúâ töi coá thïí noái, ñt ra töi àaä àûúåc söëng hai buöíi töëi trong àúâi mònh!

- ÖÌ khöng, khöng! - Naxtenca thöët lïn vaâ mùæt naâng long lanh lïå. - Khöng, seä khöng nhû vêåy nûäa àêu; chuáng ta seä khöng xa nhau nûäa! Hai buöíi töëi laâ sao!

- Öi, Naxtenca, Naxtenca! Cö coá biïët cö àaä khiïën töi haâi loâng vúái baãn thên mònh khöng? Cö coá biïët tûâ bêy giúâ töi seä khöng nghô vïì mònh töìi tïå nhû trûúác àêy nûäa khöng? Cö coá biïët laâ bêy giúâ töi coá thïí seä khöng buöìn phiïìn vò àaä phaåm nhûäng töåi aác vaâ löîi lêìm trong àúâi mònh, vò rùçng möåt cuöåc söëng nhû vêåy chñnh laâ töåi aác vaâ löîi lêìm? Vaâ cö àûâng nghô laâ töi phoáng àaåi vúái cö möåt àiïìu gò àoá, laåy Chuáa, cö àûâng nghô nhû vêåy, Naxtenca aå, vò rùçng coá nhûäng phuát giêy töi caãm thêëy buöìn chaán àïën mûác, àïën mûác... Vò rùçng vaâo nhûäng luác àoá töi caãm thêëy töi khöng bao giúâ coá thïí bùæt àêìu söëng möåt cuöåc söëng thêåt sûå, vò rùçng töi caãm thêëy töi àaä àaánh mêët moåi khaã nùng ûáng xûã, moåi caãm giaác àöëi vúái hiïån thûåc, vò rùçng cuöëi cuâng töi àaä tûå nguyïìn ruãa mònh, vò rùçng sau nhûäng àïm aão tûúãng töi àaä coá nhûäng phuát giêy tónh taáo, maâ nhûäng phuát giêy êëy thêåt khuãng khiïëp! Maâ trong

ÀÏM TRÙÆNG 28

luác àoá ta vêîn nghe quanh mònh moåi ngûúâi àang quay cuöìng trong cuöåc söëng öìn aâo naáo àöång, vêîn nghe, vêîn thêëy thiïn haå söëng nhû thïë naâo - thiïn haå söëng thêåt sûå, thêëy rùçng cuöåc söëng cuãa hoå khöng phaãi àûúåc veä taåo ra, rùçng cuöåc söëng cuãa hoå khöng bay biïën nhû chiïm bao, nhû aão aãnh, rùçng cuöåc söëng cuãa hoå luön luön àöíi múái, luön luön treã trung vaâ khöng möåt giúâ naâo giöëng giúâ naâo, trong luác àoá trñ tûúãng tûúång nhuát nhaát thò àún àiïåu vaâ teã nhaåt àïën thö thiïín, noá laâ nö lïå cuãa hònh boáng, cuãa yá tûúãng, nö lïå cuãa àaám mêy àêìu tiïn bêët ngúâ che lêëp mùåt trúâi vaâ àem nöîi phiïìn muöån boáp ngheåt traái tim Peterburg chên chñnh vöën rêët yïu quyá mùåt trúâi cuãa mònh, - maâ àaä phiïìn muöån thò coân tûúãng tûúång nöîi gò? Vaâ ta caãm thêëy noá, caái trñ tûúãng tûúång khöng caån êëy, cuöëi cuâng cuäng taân luåi, caån kiïåt trong sûå cùng thùèng thûúâng xuyïn, vò rùçng ta cuäng phaãi trûúãng thaânh, lúán vûúåt khoãi nhûäng lñ tûúãng trûúác kia cuãa mònh: nhûäng lñ tûúãng àoá seä bõ vúä tan ra thaânh buåi, thaânh nhûäng maãnh vúä; vaâ nïëu nhû khöng coá cuöåc söëng khaác, thò ta buöåc phaãi taåo dûång ra noá bùçng chñnh nhûäng maãnh vúä àoá. Maâ trong luác àoá têm höìn laåi khao khaát, laåi cêìu xin möåt caái gò khaác! Vaâ keã mú möång hoaâi cöng àaâo búái trong nhûäng mú ûúác cuä cuãa mònh nhû trong àöëng tro, mong tòm trong àöëng tro êëy duâ chó möåt vaâi tia lûãa nhoã nhoi àïí thöíi noá buâng lïn thaânh ngoån lûãa höìng sûúãi êëm traái tim àaä trúã nïn giaá laånh vaâ laâm söëng laåi trong noá têët caã nhûäng gò trûúác kia àaä tûâng dïî thûúng àïën vêåy, àaä tûâng laâm xao àöång têm höìn, àöët söi doâng maáu, khiïën traâo haâng lïå, àaä tûâng lûâa döëi möåt caách huy hoaâng àïën vêåy! Vaâ Naxtenca, cö coá biïët töi àaä laâm gò khöng? Cö coá biïët töi àaä buöåc phaãi laâm lïî tûúãng niïåm caác caãm xuác cuãa mònh, tûúãng niïåm caái maâ trûúác kia àaä tûâng dïî thûúng àïën vêåy, caái maâ thûåc ra khöng hïì töìn taåi bao giúâ, - vò rùçng àoá chó laâ tûúãng niïåm nhûäng mú ûúác viïín vöng, ngu ngöëc, - vaâ töi laâm àiïìu àoá vò rùçng caã nhûäng mú ûúác ngu ngöëc àoá cuäng khöng coân nûäa, vò rùçng khöng coá gò àïí nuöi söëng chuáng, maâ ûúác mú cuäng phaãi nuöi múái söëng chûá! Cö coá biïët khöng, bêy giúâ töi vêîn thñch vaâo nhûäng kò haån nhêët àõnh nhúá laåi vaâ àïën thùm nhûäng núi trûúác kia töi àaä tûâng àûúåc haånh phuác theo caách riïng cuãa mònh, thñch xêy dûång hiïån taåi cuãa töi theo caái quaá khûá khöng bao giúâ trúã laåi vaâ thûúâng lang thang nhû caái boáng, khöng muåc àñch, vö àõnh, buöìn baä vaâ ngaán ngêím trïn caác àûúâng phöë vaâ ngoä nhoã Peterburg. Vaâ nhûäng höìi ûác! Chùèng haån, töi

F. DOXTOEVXKI 29

nhúá laåi rùçng chñnh úã àêy àuáng möåt nùm vïì trûúác, àuáng vaâo ngaây naây, giúâ naây, cuäng theo àuáng vóa heâ naây töi àaä lang thang möåt mònh, cuäng buöìn naãn nhû bêy giúâ! Vaâ nhúá laåi rùçng luác àoá nhûäng ûúác mú cuäng buöìn baä, vaâ mùåc duâ trûúác kia chùèng töët àeåp hún nhûng duâ sao vêîn caãm thêëy dûúâng nhû cuöåc söëng dïî daâng hún, yïn öín hún, khöng coá nhûäng yá nghô àen töëi giúâ àang aám aãnh, khöng coá nhûäng dùçn vùåt lûúng têm, nhûäng dùçn vùåt u aám, bûåc böåi giúâ àêy khöng àïí töi yïn suöët caã ngaây lêîn àïm. Vaâ töi tûå hoãi mònh: thïë nhûäng mú ûúác cuãa mi àêu röìi? Vaâ töi lùæc àêìu ngao ngaán noái: nhûäng nùm thaáng tröi ài múái nhanh laâm sao! Vaâ töi laåi tûå hoãi mònh: mi àaä laâm gò vúái nhûäng nùm thaáng àúâi mònh? Mi àaä chön vuâi khoaãng thúâi gian àeåp nhêët cuãa mi vaâo àêu? Mi àaä söëng hay chûa? Haäy nhòn xem, töi tûå noái vúái mònh, haäy nhòn xem, thïë gian àang trúã nïn laånh leäo biïët bao nhiïu. Röìi nhiïìu nùm nûäa seä tröi qua, vaâ tiïëp àïën seä laâ sûå cö àún cùçn cöîi cuâng vúái tuöíi giaâ run rêíy, vaâ tiïëp nûäa seä laâ nöîi buöìn àau vaâ chaán naãn. Thïë giúái tûúãng tûúång cuãa mi seä trúã nïn nhúåt nhaåt, nhûäng mú ûúác cuãa mi seä taân heáo, chïët khö vaâ rúi ruång nhû laá vaâng trïn cêy... Öi Naxtenca! Thêåt laâ buöìn khi chó coân laåi möåt mònh, hoaân toaân àún àöåc, vaâ thêåm chñ khöng coá gò àïí luyïën tiïëc, khöng coá gò, tuyïåt nhiïn khöng coá gò caã... vò rùçng têët caã nhûäng gò àaä mêët, têët caã nhûäng caái àoá àïìu chùèng laâ gò hïët, chó laâ möåt con söë khöng ngúá ngêín, troân trônh, chó toaân laâ haäo huyïìn!

- Öi, öng àûâng laâm naäo loâng em nûäa! - Naxtenca thöët lïn, lau gioåt nûúác mùæt lùn trïn maá naâng. - Bêy giúâ àaä qua röìi! Bêy giúâ chuáng ta seä bïn nhau; bêy giúâ duâ coá chuyïån gò xaãy ra vúái em ài nûäa, chuáng ta cuäng seä khöng bao giúâ xa nhau. Öng haäy nghe em. Em laâ möåt cö gaái bònh thûúâng, em ñt hoåc, mùåc duâ baâ em coá thuï thêìy daåy cho em; nhûng quaã thêåt em hiïíu öng, búãi vò têët caã nhûäng gò öng vûâa kïí em nghe em cuäng àaä traãi qua khi baâ àñnh em vaâo aáo cuãa baâ. Têët nhiïn em khöng thïí kïí hay àûúåc nhû öng vûâa kïí, em khöng àûúåc hoåc maâ, - naâng ruåt reâ noái thïm, vò rùçng naâng coân caãm thêëy kñnh troång àöëi vúái baâi huâng biïån cuãa töi vaâ àöëi vúái nhûäng lúâi hoa mô cuãa töi, - nhûng em rêët vui mûâng laâ öng àaä thöí löå hïët vúái em. Bêy giúâ em àaä biïët öng, biïët hïët, biïët têët caã röìi. Vaâ öng biïët sao khöng? Em muöën kïí cho öng nghe chuyïån cuãa em, kïí hïët khöng giêëu giïëm gò, röìi sau àoá öng cho em möåt lúâi khuyïn. Öng laâ ngûúâi rêët thöng minh, öng coá hûáa laâ seä cho em lúâi khuyïn êëy khöng?

ÀÏM TRÙÆNG 30

- Öi Naxtenca, - töi àaáp, - mùåc duâ töi chûa bao giúâ laâ ngûúâi khuyïn baão ai, nhêët laåi laâ ngûúâi khuyïn baão thöng minh, nhûng bêy giúâ töi thêëy laâ nïëu chuáng ta seä maäi söëng nhû thïë naây thò àiïìu àoá seä laâ rêët thöng minh vaâ möîi ngûúâi seä cho nhau nhiïìu, rêët nhiïìu nhûäng lúâi khuyïn thöng minh! Öi Naxtenca tuyïåt vúâi cuãa töi, cö muöën töi khuyïn àiïìu gò? Cö haäy noái thùèng ra, töi bêy giúâ àang rêët vui veã, haånh phuác, can àaãm vaâ thöng minh nïn tòm lúâi khöng khoá!

- Khöng, khöng! - Naxtenca cûúâi vaâ ngùæt lúâi töi, - em khöng cêìn lúâi khuyïn thöng minh, em cêìn lúâi khuyïn chên tònh, anh em, möåt lúâi khuyïn nhû thïí öng àaä yïu em caã thïë kó nay!

- Àûúåc, Naxtenca aå, àûúåc! - töi heát lïn sung sûúáng. - Giaá nhû töi àaä yïu em hai mûúi nùm röìi, thò vêîn cûá khöng thïí naâo yïu maänh liïåt hún bêy giúâ!

- Àûa tay öng àêy! - Naxtenca noái.

- Noá àêy! - töi àaáp, àûa tay cho naâng.

- Vêåy laâ ta bùæt àêìu cêu chuyïån cuãa em!

CÊU CHUYÏÅN CUÃA NAXTENCA

- Möåt nûãa cêu chuyïån cuãa em öng àaä biïët, tûác laâ öng biïët em coá möåt ngûúâi baâ àaä giaâ...

- Nïëu nhû nûãa kia cuäng ngùæn goån nhû nûãa naây... - töi cûúâi ngùæt lúâi naâng.

- Öng haäy im lùång maâ nghe. Trûúác hïët cêìn giao heån: öng àûâng ngùæt lúâi em, nïëu khöng em röëi tung lïn mêët. Öng im lùång nghe em nheá!

Em coá möåt ngûúâi baâ àaä giaâ. Em àïën úã vúái baâ tûâ khi em coân nhoã tñ, vò cha meå em mêët súám. Chùæc trûúác kia baâ giaâu coá hún, vò bêy giúâ baâ vêîn thûúâng nhùæc laåi nhûäng ngaây àeåp àeä àaä qua. Baâ àaä tûâng daåy em tiïëng Phaáp röìi sau àoá múâi thêìy daåy em. Khi em mûúâi lùm tuöíi (nùm nay em mûúâi baãy röìi), thò viïåc hoåc chêëm dûát. Vaâo àuáng thúâi gian àoá em àaä laâm möåt viïåc daåi döåt; em àaä laâm gò thò em khöng noái vúái öng àêu, chó biïët rùçng löîi lêìm cuãa em khöng lúán lùæm. Nhûng

F. DOXTOEVXKI 31

möåt buöíi saáng baâ goåi em àïën vaâ noái rùçng vò baâ àaä loaâ nïn khöng quaãn àûúåc em, baâ lêëy kim gùm àñnh aáo em vaâo aáo baâ, vaâ baão rùçng hai baâ chaáu seä ngöìi nhû thïë suöët àúâi, têët nhiïn laâ nïëu nhû em khöng trúã nïn ngoan hún. Toám laåi, thúâi gian àêìu em khöng thïí ài àêu àûúåc: laâm viïåc, àoåc saách, hoåc baâi àïìu phaãi bïn caånh baâ. Em àaä tòm caách àaánh lûâa baâ vaâ möåt lêìn döî Fecla ngöìi thïë vaâo chöî em. Fecla laâ chõ giuáp viïåc cuãa chuáng em, chõ ta bõ àiïëc. Fecla ngöìi vaâo chöî cuãa em, luác àoá baâ àang nguã trong ghïë baânh, coân em thò chaåy ài tòm möåt cö baån gaái úã gêìn àêëy. Sûå viïåc kïët thuác khaá töìi tïå. Baâ thûác dêåy khi em ài vùæng vaâ hoãi möåt cêu gò àoá, nghô rùçng em vêîn àang ngoan ngoaän ngöìi bïn caånh. Fecla nhòn thêëy baâ hoãi nhûng khöng nghe biïët baâ hoãi gò, ngöìi nghô, nghô phaãi laâm gò, röìi cúãi kim àñnh ra vaâ boã chaåy...

- Naxtenca dûâng lúâi vaâ phaá lïn cûúâi. Töi cuäng cûúâi vúái naâng. Nhûng naâng lêåp tûác thöi cûúâi.

- Naây öng, öng àûâng cûúâi baâ em. Àêëy laâ em cûúâi vò buöìn cûúâi quaá... Biïët laâm sao khi baâ nhû vêåy, vaâ quaã thêåt em coá yïu quyá baâ ñt nhiïìu. Thïë röìi bûäa àoá em laänh àuã: em lêåp tûác bõ bùæt ngöìi vaâo chöî vaâ khöng àûúåc àöång cûåa gò nûäa hïët.

Maâ em quïn kïí vúái öng laâ chuáng em, tûác laâ baâ em, coá nhaâ riïng, tûác laâ möåt ngöi nhaâ nhoã, chó coá ba cûãa söí, hoaân toaân bùçng göî vaâ cuäng giaâ laäo nhû baâ em vêåy, coân phña trïn coá möåt têìng lêìu nhoã, möåt ngûúâi thuï nhaâ múái àïën úã àoá...

- Vêåy laâ trûúác kia àaä coá ngûúâi úã? - töi noái chïm vaâo.

- Vêng, têët nhiïn, - Naxtenca àaáp, - vaâ öng ta biïët im lùång töët hún öng. Quaã thêåt öng ta khoá khùn lùæm múái múã àûúåc miïång. Àoá laâ möåt öng giaâ khö àeát, vûâa cêm, vûâa àiïëc, vûâa queâ, nïn cuöëi cuâng öng ta khöng thïí söëng trïn àúâi naây nûäa, lùn ra chïët. Cêìn phaãi coá ngûúâi thuï nhaâ múái, búãi vò chuáng em khöng thïí söëng thiïëu ngûúâi thuï nhaâ: chó coá khoaãn àoá vúái trúå cêëp cuãa baâ laâ toaân böå thu nhêåp cuãa hai baâ chaáu. Ngûúâi khaách troå múái naây laåi laâ möåt thanh niïn, khöng phaãi ngûúâi vuâng naây, tûâ núi khaác àïën. Vò anh ta khöng mùåc caã nïn

ÀÏM TRÙÆNG 32

baâ cho anh ta vaâo úã, röìi sau àoá baâ hoãi: “Thïë naâo, Naxtenca, ngûúâi khaách troå cuãa chuáng ta coá treã khöng?” Em khöng muöën noái döëi: “Vûâa vûâa thöi baâ aå, khöng hùèn thêåt treã nhûng cuäng khöng phaãi öng giaâ”. “Thïë tröng coá dïî ûa khöng?” - baâ hoãi. Em laåi khöng muöën noái döëi. “Vêng, tröng cuäng dïî ûa baâ aå!” Baâ em liïìn noái: “Öi, khöën khöí, khöën khöí! Àêëy laâ baâ noái vúái chaáu, chaáu aå, àïí chaáu àûâng coá ngùæm nhòn anh ta. Thúâi buöíi chùèng ra sao caã! Thïë cú àêëy, möåt keã thuï nhaâ nhoã moån maâ cuäng tröng dïî ûa, thêåt khöng nhû thúâi xûa!”

Baâ em thò cûá muöën moåi caái phaãi nhû thúâi xûa! Vaâ thúâi xûa baâ treã hún, vaâ mùåt trúâi thúâi xûa êëm hún, vaáng sûäa thúâi xûa cuäng khöng chua nhanh àïën thïë - caái gò cuäng thúâi xûa! Em ngöìi im lùång, nhûng trong buång nghô: taåi sao baâ laåi baão mònh nhû thïë, taåi sao baâ laåi hoãi anh chaâng khaách troå coá àeåp coá treã khöng? Nhûng em chó nghô thoaáng qua thïë thöi, röìi laåi ngöìi àïëm muäi àan, khêu têët, vaâ sau àoá thò quïn bùéng ài.

Möåt buöíi saáng ngûúâi khaách troå àïën chöî chuáng em hoãi vïì viïåc trûúác kia baâ àaä hûáa daán giêëy böìi tûúâng cho buöìng anh ta. Noái chuyïån möåt luác, baâ em vöën lùæm lúâi, baão: “Naxtenca, chaáu vaâo buöìng nguã lêëy cho baâ caái baân tñnh”. Em lêåp tûác àûáng vuåt dêåy, khöng hiïíu vò sao àoã caã mùåt lïn, quïn mêët laâ àang bõ àñnh vaâo aáo baâ, àaáng leä phaãi kñn àaáo gúä kim ra àïí cho anh khaách thuï nhaâ khöng nhêån thêëy, thò em laåi phoáng voåt ài laâm cho ghïë baânh cuãa baâ ngöìi trûúåt ài möåt quaäng. Khi em thêëy laâ anh khaách troå àaä biïët hïët vïì em, em àoã mùåt àûáng nhû trúâi tröìng röìi oaâ khoác - luác àoá em caãm thêëy xêëu höí vaâ cay àùæng àïën mûác khöng biïët tröën ài àêu cho khuêët mùæt! Baâ em quaát: “Sao cûá àûáng àêëy?” - coân em thò caâng khoác dûä hún... Anh khaách thuï nhaâ thêëy em xêëu höí vúái anh ta, liïìn caáo tûâ vaâ ài khoãi.

Tûâ àoá hïî nghe tiïëng àöång úã ngoaâi cûãa laâ em cûá nhû ngûúâi chïët röìi. Em nghô laâ anh ta sùæp àïën vaâ àïí phoâng xa, len leán thaáo chiïëc kim gùm ra. Nhûng maâ khöng phaãi anh ta, anh ta khöng àïën nûäa. Hai tuêìn lïî tröi qua, anh khaách múái sai Fecla àïën noái rùçng anh ta coá nhiïìu saách Phaáp vaâ àïìu laâ saách hay, coá thïí àoåc àûúåc, baâ coá muöën àïí em àoåc baâ nghe khöng cho àúä buöìn? Baâ caám ún vaâ àöìng yá nhûng cûá hoãi ài hoãi laåi laâ saách coá àûáng àùæn khöng, vaâ nïëu saách khöng àûáng

F. DOXTOEVXKI 33

àùæn, baâ noái, thò Naxtenca aå, chaáu khöng thïí naâo àoåc àûúåc, vò chaáu seä hoåc phaãi nhûäng àiïìu xêëu.

- Chaáu hoåc phaãi àiïìu gò haã baâ? ÚÃ àêëy viïët caái gò thïë aå?

- AÂ, - baâ noái, - trong nhûäng saách êëy viïët vïì chuyïån nhûäng gaä treã tuöíi chuyïn quyïën ruä caác cö gaái nhaâ laânh, lêëy cúá muöën lêëy caác cö êëy àïí àûa hoå ài khoãi nhaâ cha meå, röìi sau àoá boã mùåc nhûäng cö gaái khöën khöí àoá cho söë phêån vaâ hoå phaãi chïët möåt caách thaãm thûúng nhêët. Baâ noái, baâ àaä àoåc nhiïìu nhûäng cuöën saách nhû thïë, moåi chuyïån àûúåc viïët hay àïën nöîi ngöìi àoåc lùång leä suöët àïm. Nïn chaáu, Naxtenca aå, haäy coi chûâng, àûâng àoåc nhûäng cuöën saách àoá. Baâ hoãi, anh ta gûãi àïën nhûäng cuöën saách gò?

- Toaân tiïíu thuyïët cuãa Walter Scott baâ aå.

- Tiïíu thuyïët cuãa Walter Scott? Àûúåc röìi, maâ úã àêëy coá troâ lùng nhùng gò khöng? Chaáu xem anh ta coá giêëu laá thû tònh naâo vaâo àêëy khöng?

- Khöng, - em noái, - khöng coá thû baâ aå.

- Coi úã dûúái túâ bòa loát êëy, boån hoå nhiïìu khi nheát vaâo dûúái lúáp bòa loát àêëy, caái luä keã cûúáp naây!

- Khöng baâ aå, caã dûúái bòa loát cuäng khöng coá gò.

- AÂ, vêåy àêëy!

Thïë laâ baâ chaáu chuáng em bùæt àêìu àoåc Walter Scott, vaâ sau möåt thaáng àaä àoåc àûúåc non nûãa. Röìi anh êëy coân gûãi àïën thïm. Gûãi caã Puskin, thaânh thûã röët cuöåc em khöng thïí söëng thiïëu saách vaâ khöng coân nghô àïën chuyïån lêëy chöìng laâ hoaâng tûã Trung Hoa nûäa.

ÊËy thïë röìi coá möåt lêìn em tònh cúâ gùåp anh khaách troå trïn cêìu thang. Baâ sai em ài àêu àoá. Anh êëy dûâng laåi, em àoã mùåt lïn, anh êëy cuäng àoã mùåt; nhûng anh êëy cûúâi, chaâo em, hoãi thùm vïì sûác khoeã cuãa baâ vaâ noái: “Thïë naâo, cö àoåc hïët saách röìi chûá? ” Em àaáp: “Àoåc röìi!” “Thïë cö thñch cuöën naâo nhêët?” - anh êëy hoãi. Em àaáp: “Thñch nhêët laâ Aivanho vaâ Puskin”. Lêìn êëy cêu chuyïån chó coá vêåy.

ÀÏM TRÙÆNG 34

Sau möåt tuêìn em laåi gùåp anh êëy úã cêìu thang. Lêìn naây khöng phaãi baâ sai ài, maâ em cêìn ài lêëy möåt caái gò àêëy. Luác àoá hún hai giúâ chiïìu, anh khaách troå thûúâng vïì nhaâ vaâo khoaãng êëy. “Chaâo cö!” - anh êëy noái. Em àaáp: “Chaâo anh!”

- Thïë cö khöng buöìn khi ngöìi caã ngaây vúái baâ aâ? - anh êëy hoãi.

Nghe anh êëy hoãi, em khöng biïët taåi sao àoã bûâng mùåt lïn, xêëu höí, vaâ laåi caãm thêëy tuãi nhuåc, coá leä vò rùçng ngûúâi ta àaä bùæt àêìu hoãi vïì chuyïån àoá. Em àaä toan khöng traã lúâi vaâ boã ài, nhûng khöng àuã sûác.

- Cö laâ möåt cö gaái thêåt töët, - anh êëy noái. - Xin löîi laâ töi noái vúái cö nhû vêåy, nhûng töi cam àoan laâ töi mong muöën àiïìu töët cho cö coân hún caã baâ cö nûäa. Cö khöng coá baån gaái naâo àïí àïën chúi nhaâ nhau aâ?

Em noái laâ khöng coá ai caã, chó möîi Masenca nhûng cö ta cuäng ài Pxcov mêët röìi.

- Naây, cö coá muöën ài xem haát vúái töi khöng?

- Ài xem haát? Thïë coân baâ thò sao?

- Thò cö lùång leä maâ ài, - anh êëy noái.

- Khöng, - em àaáp, - töi khöng muöën lûâa baâ àêu. Chaâo anh!

- Thò chaâo cö, - anh êëy àaáp, vaâ khöng noái thïm lúâi naâo nûäa.

Nhûng sau bûäa ùn anh êëy àïën chöî chuáng em, ngöìi noái chuyïån rêët lêu vúái baâ, hoãi baâ coá hay ài àêu ra ngoaâi khöng, coá ngûúâi quen úã àêu khöng, - röìi böîng noái: “Coân chaáu höm nay àaä mua veá nghe opera, ngûúâi ta àang trònh diïîn vúã “Ngûúâi thúå caåo thaânh Xevile”, mêëy ngûúâi quen àõnh ài nhûng sau laåi thöi, chaáu coân dû veá".

- “Ngûúâi thúå caåo thaânh Xevile?” - baâ kïu lïn. - Àêëy chñnh laâ vúã “Ngûúâi thúå caåo” maâ ngaây xûa ngûúâi ta vêîn diïîn phaãi khöng?

- Vêng, - anh êëy noái, - àuáng “Ngûúâi thúå caåo” êëy àêëy aå, - vaâ anh êëy liïëc nhòn em. Em àaä hiïíu têët caã vaâ mùåt àöåt nhiïn àoã bûâng, traái tim nhaãy röån lïn chúâ àúåi!

- AÂ thïë, - baâ noái, - thïë thò töi biïët quaá ài chûá! Thúâi xûa chñnh töi àaä àoáng vai Rozina trong sên khêëu gia àònh maâ!

F. DOXTOEVXKI 35

- Thïë baâ höm nay coá muöën ài xem khöng aå? - ngûúâi khaách troå hoãi. - Khöng thò veá cuãa chaáu boã phñ mêët.

- ÛÂ, ài cuäng àûúåc, - baâ noái, - sao laåi khöng nhó? Àêy, cö Naxtenca naây chûa bao giúâ àûúåc ài xem haát caã.

Laåy Chuáa, em sûúáng quaá! Lêåp tûác chuáng em sûãa soaån, thay quêìn aáo vaâ lïn xe ài. Baâ tuy muâ nhûng vêîn muöën nghe nhaåc, thïm vaâo àoá baâ laâ möåt ngûúâi töët buång, baâ muöën laâm cho em vui, coân tûå mònh thò baâ chaáu chuáng em khöng bao giúâ ài àûúåc... Em seä khöng noái vúái öng vïì êën tûúång cuãa vúã “Ngûúâi thúå caåo thaânh Xevile”, nhûng suöët buöíi töëi höm àoá ngûúâi khaách troå cuãa chuáng em nhòn em rêët trên troång, noái nùng rêët lõch sûå khiïën em caãm thêëy rùçng luác saáng anh êëy chó thûã em khi àïì nghõ em ài möåt mònh vúái anh êëy. Trúâi, vui sûúáng biïët bao! Em ài nguã hïët sûác vui veã, haänh diïån, tim àêåp loaån àïën mûác lïn cún söët nheå, vaâ suöët àïm cûá mú vïì “Ngûúâi thúå caåo thaânh Xevile”.

Em cûá nghô sau lêìn àoá anh êëy seä nùng gheá àïën thùm hai baâ chaáu em hún, nhûng khöng phaãi thïë. Anh êëy gêìn nhû khöng àïën nûäa. Chó chûâng möåt thaáng möåt lêìn, vaâ cuäng chó àïën àïí múâi ài nhaâ haát. Sau àoá chuáng em coân ài xem hai lêìn nûäa. Em caãm thêëy khöng haâi loâng vúái àiïìu êëy. Em thêëy laâ anh êëy chó thûúng haåi em phaãi söëng giam haäm vúái baâ, ngoaâi ra khöng coá gò hún. Cûá thïë ñt lêu sau em khöng chõu nöíi nûäa: ngöìi cuäng khöng yïn, àoåc saách cuäng khöng nöíi, laâm viïåc cuäng khöng àûúåc, àöi khi em cûúâi vaâ trïu choåc baâ, coá khi chó ngöìi khoác. Cuöëi cuâng thò em gêìy röåc ài vaâ thiïëu chuát nûäa thò lùn ra öëm. Muâa diïîn opera àaä hïët, vaâ anh khaách troå thöi khöng gheá vaâo chöî chuáng em nûäa; khi em vaâ anh ta gùåp nhau, - têët nhiïn, vêîn trïn chiïëc cêìu thang êëy, - anh êëy im lùång gêåt àêìu chaâo möåt caách nghiïm nghõ, dûúâng nhû khöng muöën noái gò vúái em caã, vaâ khi anh êëy àaä xuöëng àïën bûåc thïìm thò em vêîn àûáng úã lûng chûâng cêìu thang, mùåt àoã nhû mêån chñn, vò rùçng möîi khi gùåp anh êëy maáu em döìn caã lïn àêìu.

Bêy giúâ àïën àoaån kïët. Àuáng caách àêy möåt nùm, vaâo thaáng Nùm, ngûúâi khaách troå laåi gheá vaâo vaâ noái vúái baâ rùçng anh êëy àaä laâm xong viïåc úã àêy vaâ sùæp túái phaãi ài Moxcva möåt nùm. Em nghe thêëy

ÀÏM TRÙÆNG 36

thïë choaáng vaáng caã ngûúâi, ngaä phõch xuöëng ghïë nhû xaác chïët. Baâ em khöng nhòn thêëy gò caã, coân anh êëy sau khi thöng baáo seä rúâi khoãi chuáng em liïìn chaâo vaâ ài ra.

Em phaãi laâm gò àêy? Em nghô, nghô maäi, buöìn ruä rûúåi, vaâ cuöëi cuâng quyïët àõnh. Ngaây mai anh êëy ài, vaâ em quyïët àõnh ngay töëi höm nay êëy seä kïët thuác moåi chuyïån, sau khi baâ ài nguã. Vaâ àaä xaãy ra àuáng nhû vêåy. Em goái möåt boåc göìm têët caã aáo vaáy, àöì loát, vaâ öm boåc, nûãa söëng nûãa chïët, ài lïn têìng lêìu gùåp ngûúâi khaách troå cuãa chuáng em. Em nghô laâ mònh àaä ài caã tiïëng àöìng höì trïn cêìu thang. Khi em múã cûãa vaâo phoâng, anh êëy nhòn em vaâ kïu thöët lïn möåt tiïëng. Anh êëy nghô em laâ möåt boáng ma, àêm böí ài lêëy nûúác vò em àûáng khöng coân vûäng nûäa. Tim em àêåp àïën nghe nhûác vaáng caã àêìu, trñ oác muå ài. Khi tónh laåi, em bùæt àêìu ngay bùçng viïåc àùåt caái goái lïn giûúâng cuãa anh êëy, tûå mònh ngöìi xuöëng bïn caånh, hai tay öm mùåt vaâ khoác nhû mûa nhû gioá. Anh êëy hònh nhû àaä hiïíu ngay moåi chuyïån, àûáng trûúác mùåt em, ngûúâi taái nhúåt vaâ buöìn baä nhòn em khiïën tim em nhû tan ra thaânh tûâng maãnh.

- Naây, Naxtenca, cö haäy nghe töi noái, - anh êëy cêët tiïëng. - Töi khöng thïí laâm gò àûúåc caã, töi laâ möåt keã ngheâo tuáng, hiïån nay töi chùèng coá gò hïëtû, duâ chó laâ möåt chöî taâm taåm tûã tïë; chuáng ta seä söëng ra sao nïëu nhû töi lêëy cö?

Chuáng em noái vúái nhau rêët lêu, cuöëi cuâng em nhû phaát àiïn lïn, noái rùçng em khöng thïí söëng vúái baâ em nûäa, rùçng em seä tröën nhaâ ài, rùçng em khöng muöën bõ àñnh kim gùm vaâo aáo baâ, rùçng em, nïëu nhû anh êëy muöën, seä theo anh êëy ài Moxcva, vò rùçng em khöng thïí söëng thiïëu anh êëy. Caã caãm giaác nhuåc nhaä, caã tònh yïu, caã loâng tûå troång - têët caã cuâng möåt luác gaâo theát trong em, vaâ em thiïëu chuát nûäa thò lïn cún àöång kinh ngaä vêåt xuöëng giûúâng. Em quaá súå bõ tûâ chöëi!

Anh êëy ngöìi im lùång mêëy phuát, röìi àûáng dêåy, bûúác àïën bïn em vaâ cêìm lêëy tay em.

- Nghe anh àêy, Naxtenca töët buång vaâ yïu quyá cuãa anh! - anh êëy noái qua nûúác mùæt. - Haäy nghe anh noái. Anh thïì vúái em laâ nïëu

F. DOXTOEVXKI 37

nhû àïën luác naâo coá thïí lêëy vúå thò nhêët àõnh em seä laâ haånh phuác cuãa anh; anh cam àoan bêy giúâ chó coá em múái coá thïí mang laåi haånh phuác cho anh. Em nghe àêy: anh seä ài Moxcva vaâ úã àoá àuáng möåt nùm. Anh hi voång laâ seä thu xïëp xong viïåc cuãa mònh. Khi anh quay laåi, nïëu em coân chûa hïët yïu anh, anh thïì laâ chuáng ta seä haånh phuác bïn nhau. Coân bêy giúâ thò khöng thïí àûúåc, anh khöng thïí, anh khöng coá quyïìn duâ chó laâ hûáa heån möåt caái gò àêëy. Nhûng, anh nhùæc laåi, nïëu nhû sau möåt nùm chuyïån àoá khöng thaânh, thò àïën möåt luác naâo àoá nhêët àõnh seä thaânh, têët nhiïn trong trûúâng húåp em khöng boã anh maâ yïu ngûúâi khaác, vò rùçng raâng buöåc em bùçng möåt lúâi naâo àoá thò anh khöng thïí vaâ cuäng khöng àûúåc pheáp.

Anh êëy àaä noái vúái em nhû vêåy röìi ngaây höm sau ra ài. Chuáng em quyïët àõnh khöng noái gò vúái baâ caã. Anh êëy muöën vêåy. Àêëy, bêy giúâ cêu chuyïån cuãa em àaä gêìn nhû kïët thuác. Àaä tröi qua àuáng möåt nùm. Anh êëy àaä trúã vïì, anh êëy àaä úã àêy caã ba ngaây, vaâ, vaâ...

- Vaâ sao? - töi kïu lïn, noáng loâng muöën nghe kïët cuåc.

- Vaâ vêîn khöng thêëy àïën! - Naxtenca àaáp, dûúâng nhû phaãi gùæng hïët sûác lûåc cuãa mònh. - Chùèng thêëy tùm húi àêu caã.

Naâng dûâng laåi, im lùång möåt luác, cuái thêëp àêìu vaâ böîng nhiïn hai tay öm mùåt, oaâ khoác nûác núã khiïën tim töi nhû ngheån laåi vò tiïëng khoác êëy...

Töi hoaân toaân khöng àúåi möåt kïët cuåc nhû vêåy.

- Naxtenca! - töi cêët lúâi bùçng möåt gioång ruåt reâ, ngheån ngaâo. - Naxtenca! Vò Chuáa, cö àûâng khoác nûäa! Taåi sao cö biïët? Coá thïí anh êëy chûa vïì...

- ÚÃ àêy! ÚÃ àêy röìi! - Naxtenca cûúáp lúâi. - Anh êëy àang úã àêy, em biïët àiïìu àoá. Chuáng em àaä giao heån, nùm ngoaái, vaâo töëi höm êëy, trûúác ngaây anh êëy ài, khi hai ngûúâi àaä noái hïët nhûäng gò em vûâa kïí cho öng nghe, vaâ chuáng em giao heån, chuáng em ra àêy daåo chúi, chñnh trïn búâ söng naây. Luác àoá àaä mûúâi giúâ àïm, chuáng em ngöìi trïn chiïëc ghïë daâi naây, em khöng coân khoác nûäa, em ngêy ngêët nghe anh êëy noái... Anh êëy noái rùçng ngay lêåp tûác sau khi vïì túái àêy seä àïën

ÀÏM TRÙÆNG 38

nhaâ chuáng em liïìn, vaâ nïëu em khöng tûâ boã anh êëy chuáng em seä noái hïët vúái baâ. Bêy giúâ anh êëy àaä vïì, em biïët nhû vêåy, maâ anh êëy khöng àïën, khöng àïën!

Vaâ naâng laåi khoác.

- Laåy Chuáa! Chùèng leä khöng thïí naâo laâm nguöi nöîi àau khöí û? - töi heát lïn, nhaãy bêåt dêåy khoãi ghïë trong cún tuyïåt voång töåt cuâng. - Naây Naxtenca, ñt ra töi coá thïí àïën gùåp anh ta àûúåc khöng?..

- Chùèng leä coá thïí nhû vêåy àûúåc sao? - naâng böîng ngûãng àêìu lïn hoãi.

- Khöng, têët nhiïn laâ khöng, - töi chúåt sûåc tónh. - Nhûng maâ cö haäy viïët möåt laá thû.

- Khöng, khöng thïí, nhû thïë khöng àûúåc! - naâng àaáp dûát khoaát nhûng laåi àaä cuái àêìu vaâ khöng nhòn töi.

- Sao laåi khöng thïí? Vò sao khöng thïí? - töi noái tiïëp, baám lêëy yá tûúãng cuãa mònh. - Nhûng, Naxtenca, cö biïët khöng, möåt bûác thû nhû thïë naâo! Thû cuäng coá ba baãy loaåi, vaâ... Öi, Naxtenca, àuáng nhû vêåy àêëy! Cö haäy tin töi, haäy tin cêåy núi töi! Töi khöng khuyïn daåi cho cö àêu. Têët caã chuyïån naây coá thïí thu xïëp àûúåc! Cö àaä bùæt àêìu bûúác àêìu tiïn, thò taåi sao laåi...

- Khöng àûúåc! Khöng àûúåc! Khi àoá nhû laâ em cöë baám...

- Öi Naxtenca töët buång cuãa töi! - töi ngùæt lúâi naâng, khöng giêëu nuå cûúâi, - khöng àêu, khöng phaãi thïë àêu, têët nhiïn cö coá quyïìn laâm nhû vêåy, vò anh ta àaä giao heån vúái cö maâ. Maâ theo nhû töi thêëy, anh ta laâ ngûúâi lõch sûå, anh ta xûã sûå àuáng àùæn... - töi noái tiïëp, möîi luác möåt hûng phêën thïm búãi tñnh lögic cuãa nhûäng lñ leä vaâ lúâi thuyïët phuåc cuãa mònh, - anh ta àaä haânh àöång nhû thïë naâo? Anh ta àaä noái rùçng seä khöng lêëy ai ngoaâi cö nïëu nhû anh ta lêëy vúå, coân cö thò anh ta àïí cho hoaân toaân tûå do, cö coá thïí ngay bêy giúâ tûâ boã anh ta... Trong trûúâng húåp àoá cö coá thïí ài bûúác àêìu tiïn; cö coá quyïìn àoá, cö coá ûu thïë àöëi vúái anh ta, ñt ra laâ, thñ duå, nïëu nhû cö muöën giaãi thoaát anh ta khoãi lúâi hûáa...

F. DOXTOEVXKI 39

- Nhûng maâ nïëu laâ öng thò öng seä viïët nhû thïë naâo?

- Viïët caái gò?

- Laá thû êëy maâ.

- Nïëu laâ töi thò töi seä viïët: “Thûa quyá öng”...

- Nhêët thiïët laâ phaãi “thûa quyá öng” sao?

- Nhêët thiïët! Nhûng sao? Töi nghô...

- Thöi àûúåc, öng noái tiïëp ài!

- “Thûa quyá öng! Xin löîi quyá öng laâ töi..." Nhûng maâ khöng, khöng cêìn xin löîi gò hïët. Baãn thên sûå viïåc seä noái ra têët caã, cö haäy viïët àún giaãn nhû sau: “Töi viïët cho öng àêy. Haäy boã quaá cho sûå nön noáng cuãa töi, nhûng suöët caã nùm qua töi àûúåc haånh phuác laâ nhúâ vaâo möåt niïìm hi voång, vêåy töi coá löîi gò khöng nïëu nhû bêy giúâ khöng thïí chõu nöíi lêëy möåt ngaây nghi ngúâ? Bêy giúâ, khi öng àaä vïì àêy, coá leä öng àaä thay àöíi dûå àõnh cuãa mònh. Nïëu thïë thò laá thû naây seä noái vúái öng rùçng töi khöng phaân naân vaâ khöng buöåc töåi öng. Töi khöng buöåc töåi öng vò töi khöng coá àuã quyïìn lûåc àöëi vúái traái tim öng, söë phêån cuãa töi laâ nhû vêåy!

Öng laâ möåt ngûúâi àûáng àùæn. Öng seä khöng móm cûúâi vaâ khöng bûåc böåi vò nhûäng doâng thû nön noáng cuãa töi. Öng haäy nhúá rùçng ngûúâi viïët nhûäng doâng naây laâ möåt cö gaái ngheâo, rùçng cö ta àún àöåc möåt mònh, rùçng khöng coá ai àïí daåy döî, khuyïn baão cö ta vaâ rùçng cö ta khöng bao giúâ biïët laâm chuã traái tim mònh. Haäy boã quaá cho töi nïëu duâ trong möåt thoaáng sûå nghi ngúâ àaä len vaâo têm höìn töi. Öng khöng thïí thêåm chñ chó trong yá nghô xuác phaåm àïën ngûúâi con gaái àaä yïu vaâ àang yïu öng àïën vêåy".

- Vêng, vêng! Àiïìu àoá àuáng nhû em vêîn nghô! - Naxtenca thöët lïn, vaâ möåt niïìm vui aánh lïn trong àöi mùæt naâng. - ÖÌ, öng àaä giaãi thoaát cho em khoãi nhûäng nghi ngúâ, chñnh Chuáa Trúâi àaä ban öng cho em! Caám ún, caám ún öng!

- Vò caái gò? Vò Chuáa Trúâi àaä ban töi cho cö? - töi àaáp, hên hoan nhòn veã mùåt vui sûúáng cuãa naâng.

- Vêng, ñt ra laâ nhû vêåy.

ÀÏM TRÙÆNG 40

- Öi Naxtenca! Coá nhûäng ngûúâi maâ ta phaãi caãm ún hoå chó vò hoå söëng cuâng chuáng ta. Töi caám ún cö vò töi àaä àûúåc gùåp cö, vò suöët àúâi töi seä nhúá àïën cö!

- Thöi, àuã röìi, àuã röìi. Coân bêy giúâ öng nghe em noái àêy: luác àoá chuáng em giao ûúác laâ hïî anh êëy vïì, anh êëy seä baáo cho em biïët liïìn bùçng caách àïí laåi cho em möåt laá thû úã möåt chöî àaä àõnh trûúác, úã nhaâ mêëy ngûúâi quen töët buång, chêët phaác vaâ khöng hïì biïët gò vïì chuyïån cuãa chuáng em; coân nïëu nhû anh êëy khöng thïí viïët thû cho em, vò khöng phaãi trong thû bao giúâ cuäng noái hïët moåi chuyïån, thò anh êëy ngay trong ngaây àêìu tiïn vïì túái thaânh phöë naây àuáng mûúâi giúâ seä àïën àêy, núi chuáng em àaä heån gùåp nhau. Em biïët anh êëy àaä vïì röìi, nhûng caã ba ngaây nay chùèng thêëy thû cuäng chùèng thêëy mùåt. Buöíi saáng thò em khöng thïí boã baâ em ài àûúåc. Ngaây mai nhúâ öng àûa thû cuãa em cho mêëy ngûúâi quen töët buång maâ em àaä noái vúái öng, hoå seä gûãi cho anh êëy. Coân nïëu nhû coá thû traã lúâi, öng seä laåi mang àïën cho em vaâo mûúâi giúâ töëi.

- Nhûng thû, laá thû! Búãi vò trûúác hïët phaãi viïët thû àaä! Cho nïn phaãi ngaây kia múái coá thïí laâm àûúåc...

- Thû... - Naxtenca noái, veã húi böëi röëi, - thû... nhûng...

Naâng khöng noái hïët cêu. Thoaåt àêìu naâng ngoaãnh nhòn sang hûúáng khaác, mùåt àoã lïn nhû böng höìng, vaâ böîng nhiïn töi caãm thêëy trong tay töi möåt laá thû, chùæc laâ àaä viïët xong tûâ lêu, daán kñn. Möåt kó niïåm quen thuöåc, thên thûúng vaâ duyïn daáng lûúát qua àêìu töi.

- R, o - Ro; s, i - si; n, a - na - töi noái.

- Rosina! - caã hai chuáng töi cuâng cêët tiïëng haát, töi suyát nûäa öm chùåt lêëy naâng vò vui mûâng; coân naâng, mùåt àoã lïn àïën mûác khöng thïí naâo àoã hún àûúåc nûäa, cûúâi qua nhûäng gioåt nûúác mùæt nhû nhûäng haåt chêu long lanh trïn àöi haâng mi àen.

- Thöi àuã röìi, àuã röìi! Bêy giúâ ta chia tay nhau nheá! - naâng noái nhanh. - Àêy laâ thû, àêy laâ àõa chó nhúâ öng àûa àïën. Chaâo öng nheá! Taåm biïåt! Heån ngaây mai!

Naâng xiïët chùåt caã hai tay töi, gêåt àêìu vaâ vuát ài nhû möåt muäi tïn vaâo con ngoä cuãa mònh. Töi àûáng taåi chöî nhòn theo möåt luác lêu.

F. DOXTOEVXKI 41

“Heån ngaây mai! Heån ngaây mai!” - trong àêìu töi vêîn êm vang khi naâng àaä khuêët hùèn khoãi têìm mùæt töi.

ÀÏM TRÙÆNG 42

ÀÏM THÛÁ BA

Höm nay laâ möåt ngaây buöìn baä, mûa dêìm dïì, khöng coá aánh mùåt trúâi, hïåt nhû tuöíi giaâ sùæp túái cuãa töi. Trong àêìu töi döìn neán, chen chuác nhûäng yá nghô kò quaái laå luâng, nhûäng caãm xuác tùm töëi, nhûäng cêu hoãi coân mú höì àöëi vúái töi, - maâ töi khöng coá caã sûác lûåc lêîn mong muöën giaãi àaáp chuáng. Töi khöng phaãi laâ ngûúâi giaãi àaáp nhûäng cêu hoãi àoá!

Höm nay chuáng töi seä khöng gùåp nhau. Töëi qua, khi chuáng töi chia tay, mêy àen bùæt àêìu che phuã bêìu trúâi vaâ sûúng muâ dêng lïn traân ngêåp. Töi noái rùçng mai seä laâ möåt ngaây xêëu, nhûng naâng khöng àaáp lúâi, naâng khöng muöën noái ngûúåc vúái yá mònh; àöëi vúái naâng ngaây höm nay vûâa raång rúä vûâa tûúi saáng, vaâ seä khöng coá möåt àaám mêy naâo laâm lu múâ haånh phuác cuãa naâng.

- Nïëu nhû trúâi mûa, chuáng ta seä khöng gùåp nhau! - naâng noái. - Em seä khöng àïën àêu.

Töi nghô rùçng naâng seä khöng nhêån thêëy trúâi mûa höm nay, thïë nhûng naâng àaä khöng àïën.

Höm qua laâ cuöåc gùåp gúä lêìn thûá ba cuãa chuáng töi, àïm trùæng thûá ba cuãa chuáng töi...

Niïìm vui vaâ haånh phuác laâm cho con ngûúâi àeåp lïn biïët bao! Öi traái tim söi chaáy tònh yïu! Dûúâng nhû ta muöën truát hïët traái tim mònh sang traái tim baån tònh, ta muöën têët caã àïìu vui sûúáng, têët caã àïìu cûúâi. Vaâ niïìm vui àoá múái dïî lêy lan laâm sao! Àïm qua lúâi leä

F. DOXTOEVXKI 43

naâng chûáa bao nhiïu laâ dõu daâng, bao nhiïu laâ chên thaânh vúái traái tim töi... Naâng àaä chùm soác töi, êu yïëm töi biïët mêëy! Naâng àaä khñch lïå vaâ vuöët ve traái tim töi! Öi bao nhiïu laâ nuäng nõu laã lúi vò haånh phuác! Coân töi... Töi nghô têët caã àïìu laâ chên thêåt; töi nghô rùçng naâng...

Nhûng laåy Chuáa, laâm sao töi coá thïí nghô nhû thïë àûúåc? Laâm sao töi coá thïí muâ quaáng nhû thïë khi têët caã àaä bõ ngûúâi khaác chiïëm àoaåt, khi têët caã khöng phaãi laâ cuãa töi, khi ngay caã sûå dõu daâng cuãa naâng, sûå chùm soác cuãa naâng, tònh yïu cuãa naâng... vêng, tònh yïu àöëi vúái töi, - àïìu khöng phaãi caái gò khaác maâ chñnh laâ niïìm vui vïì cuöåc heån hoâ sùæp túái vúái ngûúâi khaác, laâ yá muöën gaán caã cho töi haånh phuác cuãa naâng?... Khi anh ta khöng àïën, khi chuáng töi àaä chúâ àúåi uöíng cöng, naâng trúã nïn uã döåt, naâng trúã nïn e deâ, nhuát nhaát. Têët caã nhûäng cûã chó cuãa naâng, nhûäng lúâi noái cuãa naâng khöng coân bay böíng, söi nöíi vaâ vui veã nhû trûúác. Vaâ thêåt laå luâng, - naâng nhên lïn gêëp àöi sûå quan têm àöëi vúái töi, dûúâng nhû theo baãn nùng naâng muöën döìn cho töi àiïìu naâng mong muöën cho baãn thên mònh, àiïìu naâng súå noá seä khöng thaânh hiïån thûåc. Naxtenca cuãa töi trúã nïn lo lùæng, trúã lïn súå haäi àïën mûác cuöëi cuâng hònh nhû naâng àaä hiïíu ra rùçng töi yïu naâng, vaâ àaä toã ra thûúng caãm trûúác möëi tònh töåi nghiïåp cuãa töi. Khi gùåp bêët haånh, chuáng ta caãm nhêån sêu sùæc hún nöîi bêët haånh cuãa keã khaác, tònh caãm cuãa chuáng ta khöng tan loaäng ài, maâ trúã nïn àêåm àùåc hún.

Töi ài àïën gùåp naâng vúái traái tim traân àêìy vaâ noáng loâng chúâ àïën giúâ heån. Töi khöng caãm thêëy trûúác nhûäng gò giúâ àêy töi seä traãi qua, töi khöng caãm thêëy trûúác rùçng sûå viïåc seä kïët thuác khöng nhû töi tûúãng. Naâng raång rúä niïìm vui, naâng chúâ sûå traã lúâi. Chñnh anh ta laâ sûå traã lúâi. Anh ta seä phaãi àïën, anh ta seä chaåy túái theo lúâi goåi cuãa naâng. Naxtenca àïën súám hún töi caã möåt tiïëng àöìng höì. Thoaåt tiïn moåi chuyïån àïìu khiïën naâng vui veã, naâng cûúâi vúái möîi lúâi töi noái. Töi àõnh cho naâng biïët ngay sûå thêåt nhûng laåi im lùång.

ÀÏM TRÙÆNG 44

- Öng coá biïët taåi sao em vui sûúáng nhû vêåy khöng? - naâng hoãi. - Taåi sao em laåi mong àûúåc gùåp öng, taåo sao höm nay em laåi yïu öng àïën thïë khöng?

- Taåi sao? - töi hoãi, tim töi run rêíy.

- Em yïu öng laâ vò öng khöng yïu em. Nïëu laâ ngûúâi khaác úã vaâo chöî öng thò hoå àaä quêëy rêìy, baám riïët, than thúã, thêåm chñ lùn ra öëm, coân öng thò dïî thûúng àïën thïë!

Noái àïën àêy naâng boáp chùåt tay töi khiïën töi suyát kïu lïn. Naâng phaá ra cûúâi.

- Laåy Chuáa! Öng laâ möåt ngûúâi baån tuyïåt vúâi! - möåt phuát sau naâng noái hïët sûác nghiïm trang. - Àuáng laâ Chuáa àaä ban öng cho em. Khöng biïët em àaä ra sao nïëu nhû bêy giúâ em khöng coá öng úã bïn? Öng múái vö tû laâm sao! Öng yïu em múái cao caã laâm sao! Khi em ài lêëy chöìng, chuáng ta seä rêët thên nhau, thên hún caã anh em. Em seä yïu öng gêìn nhû yïu anh êëy...

Vaâo khoaãnh khùæc àoá khöng hiïíu sao töi chúåt caãm thêëy buöìn ghï gúám, nhûng laåi coá möåt caái gò àoá giöëng nhû tiïëng cûúâi tröîi dêåy trong loâng töi.

- Cö àang lo lùæng, - töi noái. - Cö àang súå haäi. Cö nghô rùçng anh ta seä khöng àïën.

- Chuáa phuâ höå öng! - naâng àaáp. - Nïëu em ñt caãm thêëy haånh phuác hún, chùæc em àaä phaãi khoác vò sûå ngúâ vûåc cuãa öng, vò nhûäng lúâi traách moác cuãa öng. Nhûng öng cuäng àaä gúåi cho em möåt yá àïí em phaãi suy nghô, nhûng àiïìu àoá àïí sau, coân bêy giúâ em thuá nhêån vúái öng laâ öng noái àuáng. Vêng! Em caãm thêëy húi hoang mang, em àang chúâ àúåi; vaâ em caãm thêëy têët caã sao nhû quaá dïî daâng. Maâ thöi, gaác chuyïån caãm xuác laåi!...

Vûâa luác àoá nghe coá tiïëng bûúác chên, vaâ möåt ngûúâi hiïån ra trong boáng töëi ài vïì phña chuáng töi. Caã hai chuáng töi àïìu run lïn, naâng suyát kïu to. Töi buöng tay naâng ra vaâ laâm möåt cûã chó nhû muöën laánh ài. Nhûng chuáng töi àaä lêìm, àoá khöng phaãi laâ anh ta.

F. DOXTOEVXKI 45

- Öng súå caái gò thïë? Cúá sao öng laåi buöng tay em ra? - naâng noái, laåi àûa tay ra cho töi. - Coá chuyïån gò thïë? Chuáng ta seä cuâng gùåp anh êëy. Em muöën àïí anh êëy thêëy chuáng ta yïu nhau nhû thïë naâo!

- Chuáng ta yïu nhau nhû thïë naâo! - töi heát lïn.

“Öi, Naxtenca, Naxtenca! - töi nghô. - Bùçng möåt lúâi àoá em àaä noái rêët nhiïìu ! Möåt tònh yïu nhû thïë, Naxtenca aå, àöi khi laâm cho traái tim trúã nïn buöët giaá vaâ loâng trôu nùång. Tay em laånh, tay anh noáng nhû lûãa. Öi, Naxtenca, sao em muâ loaâ thïë!... Öi! Möåt ngûúâi haånh phuác coá nhûäng luác thêåt khöng chõu àûång nöíi! Nhûng anh khöng thïí naâo giêån em àûúåc!”

Cuöëi cuâng tim töi traân ra.

- Öi, Naxtenca! - töi bêåt kïu to. - Cö coá biïët suöët ngaây höm nay töi nhû thïë naâo khöng?

- Maâ sao; chuyïån gò thïë? Öng kïí nhanh lïn! Sao àïën giúâ öng vêîn im lùång?

- Thûá nhêët, Naxtenca aå, khi töi laâm xong nhûäng viïåc cö giao, trao laá thû cho nhûäng con ngûúâi töët buång cuãa cö, röìi... töi vïì nhaâ vaâ nùçm xuöëng nguã.

- Chó coá thïë thöi û? - naâng cûúâi hoãi cùæt ngang.

- Àuáng, gêìn nhû chó coá thïë, - töi dùçn loâng àaáp, vò nhûäng gioåt nûúác mùæt ngúá ngêín àaä traâo lïn mùæt töi. - Töi thûác dêåy trûúác giúâ ta heån gùåp nhau khoaãng möåt tiïëng, nhûng cûá nhû thïí khöng hïì nguã. Töi khöng biïët chuyïån gò àaä xaãy ra vúái töi. Töi àïën àïí kïí cho cö nghe têët caã nhûäng chuyïån naây, dûúâng nhû thúâi gian àöëi vúái töi àaä dûâng laåi, dûúâng nhû tûâ luác êëy möåt caãm giaác duy nhêët, möåt tònh caãm duy nhêët seä phaãi lûu laåi trong töi vônh viïîn, vaâ dûúâng nhû möåt phuát cêìn phaãi keáo daâi maäi maäi vaâ dûúâng nhû caã cuöåc àúâi àaä dûâng laåi àöëi vúái töi... Khi tónh dêåy, töi caãm thêëy nhû coá möåt àiïåu nhaåc naâo àoá quen thuöåc tûâ lêu, àaä àûúåc nghe àêu àoá, àaä bõ laäng quïn vaâ thêåt ngoåt ngaâo maâ bêy giúâ chúåt nhúá laåi. Töi coá caãm giaác nhû noá suöët àúâi muöën thoaát ra khoãi têm höìn töi, vaâ chó bêy giúâ...

ÀÏM TRÙÆNG 46

- Öi laåy Chuáa, laåy Chuáa! - Naxtenca ngùæt lúâi, - taåi sao laåi nhû thïë? Em khöng hiïíu tñ gò caã.

- Chaâ, Naxtenca! Töi muöën bùçng möåt caách naâo àoá diïîn taã vúái cö caái êën tûúång laå luâng êëy... - töi noái bùçng möåt gioång thï thaãm, trong àoá vêîn coân le loái möåt chuát hi voång duâ laâ rêët xa xöi.

- Àuã röìi, öng thöi ài, àuã röìi! - naâng thöët lïn, vaâ trong möåt thoaáng naâng àaä àoaán ra, - quaã thêåt naâng laâ möåt con ngûúâi tinh quaái.

Naxtenca böîng trúã nïn lùæm lúâi, vui veã, tinh nghõch möåt caách khaác thûúâng. Naâng khoaác lêëy caánh tay töi, cûúâi noái, vaâ muöën töi cuâng cûúâi vúái naâng, möîi lúâi noái böëi röëi cuãa töi vang voång trong naâng thaânh nhûäng chuöîi cûúâi gioân tan, keáo daâi... Töi bùæt àêìu nöíi caáu thò naâng böîng giúã àiïåu nuäng nõu.

- Naây öng, - naâng noái, - quaã thêåt em húi buöìn vò öng khöng yïu em. Sau àoá thò cûá thûã ài maâ tòm hiïíu con ngûúâi xem! Nhûng duâ sao thò, thûa quyá ngaâi sùæt àaá, ngaâi khöng thïí khöng khen em vò em laâ möåt cö gaái chêët phaác. Em àaä noái hïët, kïí hïët vúái öng bêët ngúâ möåt yá nghô ngöëc nghïëch naâo thoaáng qua àêìu em.

- Naxtenca, hònh nhû mûúâi möåt giúâ röìi thò phaãi? - töi noái khi tiïëng chuöng nhõp nhaâng bùæt àêìu vang lïn tûâ ngoån thaáp thaânh phöë phña xa. Naâng böîng dûâng laåi, thöi cûúâi vaâ bùæt àêìu àïëm.

- Vêng, mûúâi möåt, - cuöëi cuâng naâng noái bùçng gioång ngêåp ngûâng.

Töi lêåp tûác höëi hêån vò àaä laâm naâng lo súå, àaä bùæt naâng àïëm chuöng àiïím giúâ, vaâ töi tûå xó vaã mònh vò cún caáu giêån vûâa röìi. Töi caãm thêëy buöìn thay cho naâng vaâ khöng biïët laâm thïë naâo àïí chuöåc löîi lêìm cuãa mònh. Töi bùæt àêìu an uãi naâng, tòm àuã caác nguyïn nhên khiïën anh ta khöng túái, viïån ra caác lñ leä, bùçng cûá. Khöng coá ai dïî bõ àaánh lûâa hún naâng luác êëy, vaã laåi bêët kò ai vaâo luác àoá cuäng sùén loâng nghe bêët cûá möåt lúâi an uãi naâo vaâ vui mûâng nïëu tòm ra duâ möåt chuát cúá nhoã naâo àêëy àïí thanh minh.

F. DOXTOEVXKI 47

- Maâ chuyïån thêåt buöìn cûúâi, - töi noái, möîi luác möåt söi nöíi hún vaâ thêìm thaán phuåc sûå maåch laåc trong lêåp luêån cuãa mònh, - laâm sao maâ anh êëy coá thïí àïën àûúåc! Cö àaä lûâa caã töi, khiïën töi cuäng tñnh sai thúâi gian, Naxtenca aå... Cö thûã nghô xem: bêy giúâ chùæc anh êëy múái nhêån àûúåc thû; cûá cho laâ anh êëy khöng thïí àïën àûúåc, cûá cho laâ anh êëy seä traã lúâi, thò súám nhêët cuäng phaãi ngaây mai thû múái túái. Súám mai töi seä ài lêëy thû vaâ lêåp tûác baáo cho cö biïët. Cö haäy àùåt ra haâng nghòn khaã nùng: hoùåc giaã anh êëy khöng úã nhaâ khi thû àûúåc gûãi àïën, vaâ anh êëy coá thïí àïën têån bêy giúâ vêîn chûa àûúåc àoåc thû? Búãi vò moåi chuyïån àïìu coá thïí xêíy ra.

- Vêng, vêng! - Naxtenca àaáp, - em àaä khöng nghô túái; têët nhiïn, moåi chuyïån àïìu coá thïí xêíy ra, - naâng noái tiïëp bùçng möåt gioång hïët sûác thaãn nhiïn, nhûng trong àoá, nhû möåt nghõch êm buöìn bûåc, vêîn nghe thêëy möåt yá nghô xa xöi naâo khaác. - Vêåy, nhúâ öng nheá, - naâng tiïëp tuåc, - ngaây mai öng ài caâng súám caâng töët, vaâ nïëu nhû nhêån àûúåc möåt caái gò àoá, thò lêåp tûác baáo cho em biïët. Öng àaä biïët nhaâ em röìi, àuáng khöng? - vaâ naâng nhùæc laåi cho töi àõa chó cuãa naâng.

Röìi naâng böîng trúã nïn hïët sûác dõu daâng, hïët sûác ên cêìn àöëi vúái töi... Naâng coá veã chùm chuá nghe töi noái; nhûng khi töi hoãi naâng möåt cêu gò àoá, naâng im lùång, luáng tuáng quay mùåt ài. Töi nhòn sêu vaâo mùæt naâng - quaã nhû töi àoaán: naâng àang khoác.

- Naâo, sao laåi thïë, sao laåi coá thïí nhû thïë? Chaâ, em àuáng laâ treã con! Àuáng laâ con nñt!... Thöi ài naâo!

Naâng cöë móm cûúâi, cöë bònh tônh laåi, nhûng cùçm naâng vêîn run rêíy vaâ ngûåc naâng vêîn phêåp phöìng.

- Em nghô vïì öng, - naâng noái vúái töi sau möåt phuát im lùång, - öng thêåt töët, àïën nöîi em coá hoaå laâ àaá múái khöng nhêån thêëy àiïìu àoá. Öng coá biïët em àang nghô gò khöng? Em so saánh hai ngûúâi vúái nhau, öng vúái anh êëy. Taåi sao anh êëy khöng phaãi laâ öng? Taåi sao anh êëy khöng nhû öng? Anh êëy keám öng, duâ em yïu anh êëy hún öng.

ÀÏM TRÙÆNG 48

Töi khöng àaáp möåt lúâi naâo. Coá veã nhû naâng chúâ töi noái möåt àiïìu gò àoá.

- Têët nhiïn coá thïí laâ em chûa hoaân toaân biïët anh êëy, chûa hoaân toaân hiïíu hïët anh êëy. Öng biïët khöng, dûúâng nhû bao giúâ em cuäng súå anh êëy; anh êëy bao giúâ cuäng coá veã nghiïm khùæc, bao giúâ cuäng coá veã cao ngaåo. Têët nhiïn em biïët rùçng àoá laâ anh êëy chó tröng nhû vêåy thöi, rùçng traái tim anh êëy dõu daâng hún traái tim em... Em coân nhúá caái nhòn cuãa anh êëy khi em, öng nhúá khöng, öm boåc àöì bûúác vaâo phoâng anh êëy; nhûng duâ sao em vêîn quaá kñnh troång anh êëy, maâ caái àoá hònh nhû laâm chuáng em khöng vûâa àöi, khöng bònh àùèng phaãi khöng?

- Khöng, Naxtenca aå, khöng àêu, - töi àaáp, - àiïìu àoá coá nghôa laâ cö yïu anh êëy nhêët trïn àúâi naây, yïu hún yïu chñnh baãn thên cö nûäa.

- Vêng, cûá cho laâ thïë, - naâng Naxtenca ngêy thú traã lúâi, - nhûng öng coá biïët em vûâa chúåt nghô ra caái gò khöng? Chó coá àiïìu bêy giúâ em seä khöng noái vïì anh êëy, maâ noái chung; têët caã nhûäng caái naây em àaä suy nghô tûâ lêu... Öng noái em nghe, taåi sao chuáng ta cûá nhû thïë, khöng àöëi xûã vúái nhau nhû anh em? Taåi sao möåt ngûúâi töët nhêët bao giúâ cuäng nhû coá möåt caái gò àoá giêëu ngûúâi khaác vaâ im lùång? Taåi sao khöng noái thùèng ra, ngay bêy giúâ, nhûäng gò coá trong loâng, nïëu nhû biïët rùçng lúâi noái khöng phaãi gioá bay ài? Àùçng naây ngûúâi naâo cuäng toã ra khùæc nghiïåt hún laâ mònh vöën coá, dûúâng nhû ai cuäng súå xuác phaåm àïën tònh caãm cuãa mònh nïëu nhû vöåi vaâng baây toã chuáng ra...

- Öi, Naxtenca! Cö noái àuáng àêëy, nhûng àiïìu àoá cuäng do nhiïìu nguyïn nhên, - töi ngùæt lúâi naâng, baãn thên luác àoá cuäng ngaåi baây toã tònh caãm cuãa mònh hún bao giúâ hïët.

- Khöng, khöng phaãi! - Naâng àaáp vúái veã hïët sûác xuác àöång. - Öng chùèng haån, öng khöng nhû nhiïìu ngûúâi khaác! Em, quaã thêåt, khöng biïët noái vúái öng nhû thïë naâo nhûäng àiïìu em caãm nhêån àûúåc, nhûng em coá caãm giaác nhû öng, chùèng haån... nhû bêy giúâ àêy... em caãm thêëy nhû öng àang hi sinh möåt caái gò àoá vò em, - naâng liïëc nhanh nhòn töi, noái thïm möåt caách ruåt reâ. Öng boã quaá cho em nïëu nhû em

F. DOXTOEVXKI 49

noái nhû thïë, em laâ möåt cö gaái thêåt thaâ maâ, em coân chûa tûâng traãi nhiïìu trong àúâi, vaâ àöi khi khöng biïët ùn noái nûäa, - naâng noái thïm bùçng gioång run rêíy vò möåt caãm xuác naâo àoá cöë neán laåi, àöìng thúâi gùæng gûúång móm cûúâi, - nhûng em chó muöën noái vúái öng rùçng em biïët ún öng, rùçng em cuäng caãm thêëy têët caã nhûäng caái àoá... Cêìu Chuáa ban phuác cho öng vò chuyïån àoá! Coân nhûäng àiïìu öng àaä kïí vúái em höm noå vïì con ngûúâi mú möång cuãa öng àïìu hoaân toaân khöng coá thêåt, nghôa laâ em muöën noái hoaân toaân khöng liïn quan gò túái öng caã. Öng laâ ngûúâi khoeã maånh, öng thêåt ra àêu phaãi laâ ngûúâi nhû öng tûå mö taã vïì mònh. Nïëu nhû sau naây öng yïu, thò cêìu Chuáa ban cho öng haånh phuác vúái cö êëy! Coân em seä khöng cêìu chuác gò cho cö êëy caã, vò rùçng cö êëy seä haånh phuác vúái öng. Em biïët, em laâ phuå nûä, vaâ öng cêìn phaãi tin lúâi em, möåt khi em àaä noái nhû vêåy...

Naâng ngûâng noái vaâ boáp chùåt tay töi. Töi cuäng khöng thïí thöët nïn lúâi vò xuác àöång. Mêëy phuát tröi qua.

- Vêng, coá leä höm nay anh êëy khöng àïën, - cuöëi cuâng naâng ngêíng àêìu lïn noái. - Khuya quaá röìi!...

- Ngaây mai anh êëy seä àïën, - töi noái bùçng möåt gioång hïët sûác chùæc chùæn vaâ tin tûúãng.

- Vêng, - naâng àaáp, trúã laåi vui veã hún, - bêy giúâ em cuäng thêëy laâ phaãi ngaây mai anh êëy múái àïën àûúåc. Thöi chaâo öng! Heån ngaây mai nheá! Nïëu nhû trúâi mûa thò coá thïí em seä khöng àïën. Nhûng ngaây kia em seä àïën, nhêët àõnh em seä àïën duâ coá chuyïån gò xaãy ra chùng nûäa, öng haäy coá mùåt úã àêy nheá. Em muöën gùåp öng, em seä kïí hïët vúái öng moåi chuyïån.

Röìi khi chuáng töi chia tay, naâng nhòn töi bùçng aánh mùæt trong saáng, chòa tay cho töi, noái:

- Bêy giúâ chuáng ta seä luön luön cuâng nhau, phaãi khöng öng?

Öi Naxtenca, Naxtenca! Giaá nhû em biïët àûúåc giúâ àêy anh cö àún àïën chûâng naâo!

ÀÏM TRÙÆNG 50

Khi àöìng höì àiïím chñn giúâ, töi khöng thïí naâo ngöìi trong phoâng àûúåc nûäa, vöåi mùåc aáo vaâ ài ra ngoaâi, duâ trúâi àang mûa. Töi àïën ngöìi trïn chiïëc ghïë daâi cuãa chuáng töi. Töi àaä toan àïën caái ngoä nhoã cuãa hoå, nhûng töi caãm thêëy xêëu höí, nïn coân mêëy bûúác nûäa laâ àïën núi töi àaä quay trúã laåi, khöng nhòn lïn cûãa söí cuãa hoå. Töi vïì nhaâ, loâng buöìn nhû chûa bao giúâ buöìn àïën thïë. Möåt buöíi töëi múái êím ûúát, múái teã ngùæt laâm sao! Nïëu nhû àeåp trúâi, chùæc töi àaä lang thang úã àêëy suöët àïm...

Nhûng àïën mai, àïën ngaây mai! Ngaây mai naâng seä kïí hïët cho töi nghe.

Vúái laåi höm nay khöng coá thû. Nhûng têët nhiïn phaãi laâ nhû thïë, vò hoå àaä gùåp nhau röìi.

F. DOXTOEVXKI 51

ÀÏM THÛÁ TÛ

Laåy Chuáa, moåi chuyïån àaä kïët thuác nhû thïë àêëy!

Töi àïën núi luác chñn giúâ. Naâng àaä úã àêëy röìi. Tûâ xa töi àaä nhòn thêëy naâng; naâng àûáng tûåa khuyãu tay lïn haâng lan can búâ söng nhû höm àêìu töi gùåp naâng vaâ khöng nghe tiïëng bûúác chên töi ài túái.

- Naxtenca! - töi cêët tiïëng goåi naâng, cöë neán sûå höìi höåp cuãa mònh.

Naâng quay phùæt laåi nhòn töi.

- Naâo! - naâng noái, - naâo! Nhanh lïn!

Töi ngú ngaác nhòn naâng.

- Naâo, thû àêu? Öng coá mang thû àïën khöng? - naâng nhùæc laåi, àûa tay tuám chùåt lêëy haâng lan can.

- Khöng, töi khöng coá thû, - cuöëi cuâng töi noái, - chùèng leä anh êëy chûa àïën?

Mùåt naâng taái nhúåt ài möåt caách khuãng khiïëp, naâng àûáng bêët àöång nhòn töi luác lêu. Töi àaä àêåp tan chuát hi voång cuöëi cuâng cuãa naâng.

- Thöi mùåc xaác anh ta! - cuöëi cuâng naâng thöët lïn bùçng gioång ngùæt quaäng. - Mùåc xaác anh ta, nïëu nhû anh ta àaä boã mùåc em nhû vêåy.

Naâng cuái àêìu xuöëng, laát sau naây muöën ngûúác mùæt lïn nhòn töi, nhûng khöng thïí. Thïm mêëy phuát naâng cöë neán cún xuác àöång cuãa

ÀÏM TRÙÆNG 52

mònh, nhûng röìi böîng quay mùåt ài, tò khuyãu tay lïn thaânh lan can búâ söng vaâ oaâ khoác.

- Thöi, thöi ài naâo! - töi lïn tiïëng, nhûng nhòn naâng töi khöng àuã sûác àïí noái tiïëp. Maâ töi biïët noái gò àêy?

- Öng àûâng an uãi em, - naâng vûâa khoác vûâa noái, - àûâng noái vïì anh ta, àûâng noái rùçng anh ta seä àïën, rùçng anh ta khöng boã rúi em möåt caách taân aác, nhêîn têm nhû anh ta àaä laâm. Vò sao? Vò caái gò cú chûá? Chùèng leä coá caái gò àoá trong thû cuãa em, trong laá thû bêët haånh êëy?...

Tiïëng nûác núã cùæt ngang lúâi naâng; töi àûáng nhòn naâng, loâng tan naát.

- Öi sao maâ nhêîn têm, maâ taân aác nhû vêåy! - naâng laåi lïn tiïëng. - Vaâ khöng möåt chûä, möåt doâng naâo! Ñt ra cuäng traã lúâi rùçng em khöng cêìn cho anh ta, rùçng anh ta tûâ boã em, àùçng naây khöng coá lêëy möåt doâng suöët ba ngaây roâng! Sao anh ta coá thïí dïî daâng xuác phaåm, lùng nhuåc möåt ngûúâi con gaái töåi nghiïåp, yïëu àuöëi, ngûúâi àaä phaåm phaãi möåt töåi laâ yïu anh ta àïën thïë! Öi, em àaä phaãi chõu àûång bao nhiïu trong ba ngaây qua! Laåy Chuáa! Laåy Chuáa töi! Laâm sao em nhúá laåi àûúåc lêìn àêìu tiïn àïën vúái anh ta, haå mònh trûúác anh ta, khoác loác, cêìu xin möåt mêíu tònh yïu... Vaâ sau chuyïån àoá... Nhûng maâ öng... - naâng laåi quay sang noái vúái töi, àöi mùæt naâng aánh lïn long lanh, - chuyïån khöng phaãi nhû thïë! Khöng thïí nhû thïë àûúåc, nhû thïë laâ traái tûå nhiïn! Hoùåc laâ öng, hoùåc laâ em àaä lêìm; coá thïí laâ anh êëy chûa nhêån àûúåc thû? Coá thïí àïën têån giúâ anh êëy vêîn chûa àûúåc biïët gò caã? Laâm sao laåi coá thïí, öng thûã nghô xem, vò Chuáa öng haäy noái cho em nghe, haäy giaãi thñch cho em nghe, - em khöng thïí hiïíu nöíi àiïìu àoá, - laâm sao coá thïí cû xûã möåt caách thö löî man rúå nhû anh ta àaä cû xûã vúái em! Khöng möåt lúâi naâo! Vúái möåt keã töìi tïå nhêët thïë gian ngûúâi ta coân toã ra xoát thûúng hún. Hay laâ anh êëy àaä nghe noái gò vïì em, hay laâ coá ai ton hoát gò vïì em vúái anh êëy? - naâng heát lïn hoãi töi. - Sao, öng nghô sao?

- Naxtenca naây, ngaây mai töi seä nhên danh cö àïën gùåp anh êëy.

- Thò sao?

F. DOXTOEVXKI 53

- Töi seä hoãi anh êëy vïì moåi chuyïån, seä kïí hïët cho anh êëy.

- Sao nûäa?

- Cö seä viïët möåt laá thû. Cö àûâng noái khöng, Naxtenca, cö àûâng noái khöng! Töi seä bùæt anh ta phaãi tön troång viïåc laâm cuãa cö, anh ta seä biïët hïët, vaâ nïëu...

- Khöng, öng aå, khöng àêu! - naâng ngùæt lúâi töi. - Àuã röìi! Seä khöng coá möåt lúâi naâo nûäa, em seä khöng viïët möåt lúâi naâo, möåt doâng naâo nûäa - àuã röìi! Em khöng biïët anh ta nûäa, em khöng yïu anh ta nûäa, em seä quïn anh ta!...

Naâng dûâng laåi giûäa chûâng.

- Bònh tônh laåi, cö bònh tônh laåi ài! Cö ngöìi xuöëng àêy, Naxtenca, - töi noái, àúä naâng ngöìi lïn chiïëc ghïë daâi.

- Em vêîn bònh tônh maâ. Àuã röìi! Nhû thïë àêëy! Àêy laâ nûúác mùæt, noá seä khö ài! Öng nghô laâ em seä tûå laâm haåi mònh, em seä tûå vêîn sao?

Traái tim töi àêìy ûá, töi muöën cêët tiïëng noái, nhûng khöng thïí.

- Naây öng, - naâng cêìm lêëy tay töi, noái tiïëp, - öng noái ài, chùæc öng seä khöng xûã sûå nhû vêåy chûá? Chùæc öng seä khöng boã rúi ngûúâi con gaái tûå àïën vúái öng chûá? Chùæc öng seä khöng neám vaâo mùåt cö ta nhûäng lúâi trùæng trúån giïîu cúåt traái tim yïëu àuöëi, ngu ngöëc cuãa cö ta chûá? Chùæc öng seä gòn giûä trên troång cö ta chûá? Chùæc öng seä hònh dung àûúåc rùçng cö ta chó coá möåt mònh, rùçng cö ta khöng biïët coi giûä baãn thên mònh, rùçng cö ta khöng biïët ngùn mònh khoãi tònh yïu àöëi vúái öng, rùçng cö ta khöng coá löîi, noái cho cuâng cö ta khöng coá löîi... rùçng cö ta àaä khöng laâm àûúåc gò caã!... Öi laåy Chuáa, laåy Chuáa töi!...

- Naxtenca! - cuöëi cuâng töi khöng neán nöíi cún xuác àöång, heát lïn. - Naxtenca! Em àang haânh haå anh àêëy! Em àang àêm naát tim anh, em àang giïët chïët anh àêëy, Naxtenca! Anh khöng thïí im lùång àûúåc nûäa! Cuöëi cuâng thò anh cêìn phaãi noái, phaãi thöí löå hïët nhûäng gò àang söi suåc trong tim anh àêy...

Vûâa noái, töi vûâa rúâi ghïë àûáng dêåy. Naâng khoaác lêëy tay töi vaâ nhòn töi, ngaåc nhiïn:

- Öng sao thïë? - cuöëi cuâng naâng thöët lïn hoãi.

ÀÏM TRÙÆNG 54

- Em nghe àêy! - töi noái vúái gioång cûúng quyïët. - Em haäy nghe anh noái, Naxtenca! Àiïìu anh seä noái bêy giúâ laâ vúá vêín, vö voång, ngu ngöëc! Anh biïët àiïìu àoá seä khöng bao giúâ xaãy ra, nhûng anh laåi khöng thïí im lùång. Nhên danh caái bêy giúâ àang laâm em àau khöí, anh cêìu xin em haäy tha thûá trûúác cho anh!...

- Nhûng maâ caái gò, caái gò? - naâng hoãi, thöi khoác vaâ nhòn töi chùçm chùçm, àöìng thúâi möåt veã toâ moâ laå luâng aánh lïn trong àöi mùæt ngaåc nhiïn cuãa naâng. - Öng laâm sao thïë?

- Àiïìu naây laâ vö voång, nhûng anh yïu em, Naxtenca! Thïë àêëy! Bêy giúâ thò têët caã àaä àûúåc noái ra! - töi khoaát tay, noái. - Bêy giúâ em seä thêëy em coá thïí noái vúái anh nhû em vûâa noái khöng, em coá thïí nghe nhûäng gò anh seä noái vúái em khöng...

- Thïë nhûng maâ sao? - Naxtenca ngùæt lúâi töi. - Nhû vêåy thò sao? Em àaä biïët tûâ lêu laâ öng yïu em, nhûng em cûá nghô rùçng öng chó àún giaãn... yïu vêåy thöi.. Öi, laåy Chuáa, laåy Chuáa töi!

- Àêìu tiïn thò àún giaãn vêåy thöi, Naxtenca aå, nhûng bêy giúâ, bêy giúâ... anh cuäng giöëng hïåt nhû khi em lêìn àoá, öm goái àöì àïën vúái anh ta. Coân töìi tïå hún em khi àoá, Naxtenca aå, vò khi àoá anh ta coân chûa yïu ai caã, coân em thò àang yïu...

- Öng noái vúái em caái gò vêåy! Röët cuöåc em hoaân toaân khöng hiïíu nöíi öng nûäa. Nhûng àïí laâm gò, nghôa laâ khöng phaãi àïí laâm gò, maâ taåi sao öng laåi nhû vêåy, laåi böîng nhiïn... Laåy Chuáa! Em toaân noái nhûäng àiïìu ngu ngöëc! Nhûng öng...

Vaâ Naxtenca hoaân toaân böëi röëi. Àöi maá naâng àoã bûâng lïn, naâng cuåp mùæt nhòn xuöëng àêët.

- Biïët laâm sao àûúåc, Naxtenca, anh biïët laâm gò bêy giúâ? Anh coá löîi, anh àaä laåm duång... Nhûng maâ khöng, khöng, anh khöng coá löîi, Naxtenca aå; anh nghe thêëy, anh caãm thêëy nhû vêåy, vò rùçng traái tim anh maách baão rùçng anh àuáng, vò rùçng anh khöng thïí coá àiïìu gò xuác phaåm àïën em, laâm em giêån! Anh àaä laâ baån cuãa em, vaâ bêy giúâ anh vêîn laâ baån cuãa em, anh chùèng coá gò thay àöíi caã. Àêëy, nûúác mùæt anh àang chaãy, Naxtenca aå. Cûá àïí cho noá chaãy, cho noá chaãy, noá khöng laâm phiïìn ai caã. Noá seä khö ài, Naxtenca...

F. DOXTOEVXKI 55

- Maâ öng ngöìi xuöëng ài, ngöìi xuöëng naâo, - naâng noái, keáo töi ngöìi xuöëng chiïëc ghïë daâi - Öi, laåy Chuáa!

- Khöng! Naxtenca, anh khöng ngöìi àêu. Anh khöng coân coá thïí úã àêy àûúåc nûäa, em seä khöng thïí nhòn thêëy anh àûúåc nûäa. Anh seä noái hïët vaâ anh seä ài. Anh chó muöën noái rùçng àaáng ra khöng bao giúâ em biïët anh yïu em. Àaáng ra anh àaä chön chùåt àiïìu bñ mêåt cuãa anh. Àaáng ra vaâo luác naây anh khöng haânh haå em bùçng sûå ñch kó cuãa mònh. Khöng! Nhûng bêy giúâ anh khöng thïí àûâng àûúåc nûäa, chñnh em àaä noái àïën àiïìu naây, chñnh em coá löîi, em coá löîi têët caã, coân anh khöng coá löîi. Em khöng thïí xua àuöíi anh ài...

- ÖÌ khöng maâ, khöng, em khöng àuöíi öng, khöng! - Naxtenca noái, naâng cöë hïët sûác tòm caách che giêëu sûå böëi röëi cuãa mònh, tröng naâng thêåt töåi nghiïåp.

- Em khöng xua àuöíi anh? Khöng! Thïë maâ anh laåi toan chaåy tröën em. Anh seä ài khoãi àêy, nhûng trûúác khi ài anh phaãi noái hïët àaä, vò rùçng khi em noái úã àêy anh àaä khöng thïí ngöìi yïn, khi em khoác úã àêy, khi em àau khöí vò, hûâm, vò (anh seä noái thùèng àiïìu naây ra, Naxtenca aå), vò rùçng ngûúâi ta ruöìng boã em, vò rùçng ngûúâi ta cûå tuyïåt tònh yïu cuãa em, thò anh caãm thêëy, anh nghe thêëy trong tim anh bao nhiïu laâ tònh yïu daânh cho em, bao nhiïu laâ tònh yïu!... Vaâ anh caãm thêëy cay àùæng vò anh khöng thïí giuáp em bùçng caái tònh yïu àoá!.. rùçng traái tim anh tan naát, vaâ anh, anh khöng thïí im lùång, anh cêìn phaãi noái, Naxtenca, anh cêìn phaãi noái!..

- Vêng, vêng! Öng haäy noái vúái em, haäy noái vúái em nhû thïë ài! - Naxtenca noái vúái möåt cûã chó khoá taã. - Coá thïí öng caãm thêëy laå luâng laâ em noái vúái öng nhû vêåy, nhûng... öng noái ài! Sau àoá em seä noái vúái öng! Em seä kïí hïët vúái öng!

- Em thûúng haåi anh, Naxtenca, chó àún giaãn laâ em thûúng haåi anh thöi, ngûúâi baån beá boãng cuãa anh aå! Caái gò àaä mêët thò àaä mêët röìi! Caái gò àaä noái ra laâ khöng thay àöíi àûúåc nûäa! Phaãi thïë khöng? Vêåy laâ bêy giúâ em àaä biïët têët caã. Àêëy laâ àiïím khúãi àêìu... Töët thöi! Bêy giúâ moåi viïåc àïìu öín caã, nhûng em nghe anh noái àêy. Khi em ngöìi khoác, anh nghô thêìm (öì, haäy àïí anh noái ra àiïìu anh àaä nghô!),

ÀÏM TRÙÆNG 56

anh nghô rùçng (nhûng têët nhiïn laâ khöng thïí coá chuyïån àoá, Naxtenca!), anh nghô rùçng... anh nghô rùçng em nhû thïë naâo àoá... möåt caách khaách quan naâo àoá... em khöng coân yïu anh ta nûäa. Luác êëy, - höm qua vaâ höm kia anh àaä nghô nhû vêåy röìi, Naxtenca aå, - khi êëy anh seä laâm, nhêët thiïët anh seä laâm cho em phaãi yïu anh: thò em cuäng àaä noái rùçng, chñnh em àaä noái rùçng em gêìn nhû àaä yïu anh röìi maâ. Röìi chuyïån gò tiïëp theo? Àêëy, àêëy laâ hêìu nhû têët caã nhûäng gò anh muöën noái; chó coân phaãi noái thïm laâ chuyïån gò seä tiïëp theo nïëu nhû em yïu anh, chó thïë thöi, ngoaâi ra khöng coân gò nûäa hïët! Em haäy nghe àêy, húäi ngûúâi baån cuãa anh - vò rùçng duâ sao thò em cuäng laâ baån cuãa anh, - anh têët nhiïn laâ möåt ngûúâi bònh thûúâng, ngheâo khöí, nhoã moån, nhûng àoá khöng phaãi laâ vêën àïì (anh cûá noái lung tung, àêëy laâ do anh quaá böëi röëi, Naxtenca aå), vaâ anh chó yïu em nhû thïë naâo àoá àïí cho nïëu nhû em vêîn yïu anh ta vaâ tiïëp tuåc yïu caái ngûúâi maâ anh khöng biïët êëy, thò em seä khöng nhêån thêëy tònh yïu cuãa anh laâm em vûúáng vñu nùång nïì. Em chó nghe thêëy, em chó caãm thêëy tûâng phuát, tûâng giúâ bïn em àang àêåp möåt traái tim biïët ún, nöìng naân, möåt traái tim söëng vò em... Öi Naxtenca, Naxtenca! Em àaä laâm gò vúái anh vêåy!...

- Öng àûâng khoác, em khöng muöën öng khoác maâ, - Naxtenca noái, àûáng vuåt dêåy khoãi chiïëc ghïë daâi. - Ta ài naâo, öng àûáng lïn, ài vúái em naâo, àûâng khoác nûäa maâ, àûâng khoác nûäa!, - naâng noái, lêëy khùn cuãa mònh lau nûúác mùæt cho töi, - naâo, bêy giúâ ta ài; coá thïí em seä noái vúái öng möåt àiïìu gò àêëy... Vêng, möåt khi bêy giúâ anh ta àaä boã rúi em, möåt khi anh ta àaä quïn em, mùåc duâ em vêîn coân yïu anh êëy (em khöng muöën noái döëi öng)... nhûng öng haäy nghe em, haäy traã lúâi em... Nïëu chùèng haån nhû em yïu öng, nghôa laâ nïëu nhû em coá thïí... Öi, baån úi, baån úi! Chó cêìn em nghô, chó cêìn em nghô àïën viïåc em àaä xuác phaåm öng khi àoá, àïën viïåc em àaä cûúâi nhaåo tònh yïu cuãa öng khi khen öng rùçng öng khöng yïu em!... Öi laåy Chuáa! Maâ laâm sao em àaä khöng thêëy àûúåc àiïìu àoá, khöng nhêån ra àiïìu àoá, em sao maâ ngu ngöëc àïën vêåy, nhûng... thöi, thöi, em àaä quyïët röìi, em seä noái hïët...

- Naây em, Naxtenca, em biïët khöng? Anh seä ài khoãi àêy, thïë àêëy! Thïë naây anh chó haânh haå em. Bêy giúâ em àang dùçn vùåt vò àaä

F. DOXTOEVXKI 57

cûúâi giïîu anh, nhûng anh khöng muöën, àuáng, khöng muöën laâ em, ngoaâi àau khöí cuãa em... têët nhiïn laâ anh coá löîi, Naxtenca aå, thöi, chaâo em!

- Khoan àaä, öng haäy nghe em àaä, öng coá thïí àúåi àûúåc khöng?

- Àúåi caái gò, vaâ nhû thïë naâo?

- Em yïu anh êëy; nhûng àiïìu àoá seä qua, àiïìu àoá cêìn phaãi qua ài, àiïìu àoá khöng thïí khöng qua ài; maâ noá àang qua, em nghe thêëy... Biïët àêu coá thïí höm nay seä kïët thuác, búãi vò em cùm thuâ anh ta, vò rùçng anh ta àaä cûúâi nhaåo em, trong khi öng úã àêy cuâng khoác vúái em, vò rùçng chùæc chùæn öng khöng hùæt huãi em nhû anh ta àaä hùæt huãi em, vò rùçng öng yïu em, coân anh ta khöng yïu em, vaâ sau hïët vò rùçng chñnh em cuäng yïu... vêng, em yïu! Em yïu anh nhû anh yïu em; maâ chñnh em cuäng àaä noái vúái anh ngay tûâ trûúác, chñnh anh cuäng àaä nghe thêëy, - em yïu vò rùçng anh töët hún anh ta, vò rùçng anh cao thûúång hún anh ta, vò rùçng, vò rùçng anh ta...

Cö gaái töåi nghiïåp xuác àöång maånh àïën nöîi khöng noái hïët cêu, naâng guåc àêìu lïn vai töi, röìi lïn ngûåc töi vaâ khoác cay àùæng. Töi an uãi naâng, döî daânh naâng, nhûng naâng khöng thïí nñn àûúåc, naâng vêîn nùæm chùåt tay töi vaâ noái trong tiïëng nûác núã: “Anh chúâ möåt laát, chúâ em möåt laát, em seä nñn ngay! Em muöën noái vúái anh... anh àûâng nghô laâ nhûäng gioåt nûúác mùæt naây... àêëy chó laâ vò yïëu àuöëi, anh chúâ möåt chuát röìi seä qua...” Cuöëi cuâng naâng ngûâng khoác, lau nûúác mùæt vaâ chuáng töi ài tiïëp. Töi muöën noái, nhûng naâng cûá xin töi àúåi. Chuáng töi im lùång... Cuöëi cuâng naâng trêën tônh laåi vaâ bùæt àêìu noái...

- Thïë naây anh aå, - naâng noái bùçng möåt gioång yïëu úát vaâ run rêíy, nhûng trong gioång noái àoá ngên lïn möåt caái gò nhû xuyïn thùèng vaâo tim vaâ êm vang ngoåt ngaâo trong àoá, - anh àûâng nghô rùçng em laâ ngûúâi khöng thuyã chung vaâ nheå daå, àûâng nghô rùçng em coá thïí dïî daâng vaâ nhanh choáng quïn ài vaâ thay àöíi... Em àaä yïu anh ta suöët möåt nùm roâng vaâ thïì coá Chuáa Trúâi chûáng daám, chûa bao giúâ, chûa luác naâo duâ trong yá nghô em phaãn böåi anh ta. Anh ta àaä coi thûúâng caái àoá, anh ta àaä cûúâi nhaåo em, - thò mùåc xaác anh ta! Nhûng anh ta àaä laâm em àau àúán vaâ xuác phaåm àïën traái tim em. Em - em khöng yïu anh ta nûäa, vò rùçng em chó coá thïí yïu nhûäng gò haâo hiïåp, nhûäng

ÀÏM TRÙÆNG 58

gò hiïíu em, nhûäng gò cao quñ, búãi vò em vöën laâ ngûúâi nhû thïë, vaâ anh ta khöng xûáng àaáng vúái em - thöi thò thêy kïå anh ta! Anh ta laâm nhû vêåy cuäng coân töët hún laâ àïí àïën luác sau naây em bõ lûâa döëi trong caác mong àúåi cuãa mònh vaâ nhêån ra anh ta laâ ngûúâi nhû vêåy... Thöi, chêëm dûát! Nhûng biïët àêu, húäi ngûúâi baån töët buång cuãa em, - naâng noái tiïëp, xiïët chùåt tay töi, - biïët àêu coá thïí toaân böå tònh yïu àoá cuãa em chó laâ möåt sûå nhêìm lêîn cuãa nhûäng caãm xuác, cuãa trñ tûúãng tûúång, coá thïí noá àûúåc bùæt àêìu bùçng möåt chuyïån nghõch ngúåm, bùçng nhûäng troâ vúá vêín maâ duyïn do laâ em bõ baâ quaãn thuác? Coá thïí em cêìn phaãi yïu möåt ngûúâi khaác chûá khöng phaãi anh ta, khöng phaãi möåt ngûúâi nhû vêåy, maâ laâ möåt ngûúâi khaác biïët thûúng xoát em, vaâ, vaâ... Nhûng thöi boã qua, boã qua chuyïån naây, - Naxtenca tûå cùæt ngang lúâi mònh, ngheån ngaâo vò xuác àöång, - em chó muöën noái vúái anh... em muöën noái vúái anh, rùçng nïëu nhû mùåc duâ em yïu anh ta (khöng, àaä tûâng yïu anh ta), nïëu nhû mùåc cho nhû vêåy anh vêîn seä noái... nïëu nhû anh caãm thêëy tònh yïu cuãa anh maänh liïåt àïën mûác cuöëi cuâng coá thïí seä àêíy àûúåc tònh yïu trûúác kia ra khoãi traái tim em... nïëu nhû anh muöën thûúng em, nïëu nhû anh khöng muöën boã mùåc em möåt mònh trong söë phêån cuãa em, khöng lúâi an uãi, khöng hi voång, nïëu nhû anh muöën maäi maäi yïu em, maäi maäi nhû bêy giúâ anh àang yïu em, thò em thïì rùçng loâng biïët ún... rùçng tònh yïu cuãa em cuöëi cuâng seä xûáng àaáng vúái tònh yïu cuãa anh... Bêy giúâ anh coá cêìm lêëy tay em khöng?

- Naxtenca! - töi heát lïn, ngheån ngaâo nûác núã. - Naxtenca!.. Öi Naxtenca!...

- Naâo àuã röìi, àuã röìi! Naâo bêy giúâ thò hoaân toaân àuã röìi! - naâng cêët tiïëng, phaãi vêët vaã lùæm múái kiïìm chïë àûúåc mònh, - bêy giúâ thò têët caã àaä àûúåc noái hïët, phaãi khöng anh? Àuáng khöng anh? Vaâ anh haånh phuác, vaâ em cuäng haånh phuác; khöng möåt lúâi naâo vïì chuyïån naây nûäa, xin anh haäy àúåi, xin anh haäy thûúng em.. Vò Chuáa, anh haäy noái vïì möåt àiïìu gò khaác!...

- Àuáng, Naxtenca, àuáng thïë! Vïì chuyïån naây thïë laâ àuã röìi, bêy giúâ anh haånh phuác, anh... Naâo Naxtenca, naâo, chuáng ta noái vïì chuyïån khaác, haäy mau noái vïì chuyïån khaác. Àuáng! Anh sùén saâng...

F. DOXTOEVXKI 59

Nhûng chuáng töi khöng biïët noái chuyïån gò, chuáng töi cûúâi, chuáng töi khoác, chuáng töi noái haâng nghòn tûâ khöng ùn nhêåp gò vúái nhau, vö nghôa, khi thò chuáng töi ài doåc theo vóa heâ, khi thò böîng nhiïn quay ngûúåc laåi vaâ bùng ngang àûúâng phöë; röìi laåi dûâng vaâ laåi ài sang bïn àûúâng búâ söng, chuáng töi hïåt nhû treã con...

- Bêy giúâ anh söëng möåt mònh, Naxtenca aå, - töi noái, - coân ngaây mai... ÖÌ, têët nhiïn, Naxtenca, em biïët àêëy, anh rêët ngheâo, anh têët caã chó coá möåt ngaân hai trùm, nhûng àiïìu àoá khöng sao...

- Têët nhiïn laâ khöng sao, maâ baâ coân coá tiïìn trúå cêëp, cho nïn baâ seä khöng laâm phiïìn chuáng ta. Phaãi àûa baâ vïì úã chung.

- Têët nhiïn phaãi àûa baâ vïì... chó coá Mat’rena...

- AÂ vêng, nhaâ em cuäng coân Fecla nûäa!

- Mat’rena hiïìn laânh, chó coá àiïìu baâ ta quaá töëi daå, Naxtenca aå, hoaân toaân töëi daå. Nhûng àiïìu àoá chùèng sao!

- Khöng hïì gò, hai ngûúâi coá thïí úã cuâng nhau. Nhûng ngaây mai anh phaãi doån àïën nhaâ em.

- Sao laåi thïë? Àïën nhaâ em! Àûúåc röìi, anh sùén saâng...

- Vêng, anh àïën thuï nhaâ em. Nhaâ em coá möåt têìng lêìu, noá coân àïí tröëng, trûúác àêy coá möåt baâ giaâ quyá töåc thuï troå, nhûng baâ ta àaä ài röìi, vaâ em biïët baâ em àang muöën cho möåt ngûúâi treã tuöíi àïën úã. Em hoãi: “Taåi sao laåi möåt ngûúâi treã tuöíi?” Baâ em àaáp: “Thïë àêëy, baâ àaä giaâ röìi, nhûng Naxtenca, chaáu àûâng coá nghô laâ baâ muöën daåm gaã chaáu cho anh ta àêu”. Em àoaán laâ nhû vêåy àïí...

- Öi Naxtenca!...

Vaâ caã hai cuâng phaá ra cûúâi.

- Naâo thöi, àuã röìi, àuã röìi. Maâ anh söëng úã àêu? Em quïn mêët.

- ÚÃ kia, caånh cêìu X., trong khu nhaâ Barannicov.

- Àoá laâ ngöi nhaâ to àuâng êëy aâ?

- Àuáng, ngöi nhaâ to êëy.

ÀÏM TRÙÆNG 60

- AÂ, em biïët, ngöi nhaâ töët àêëy. Chó coá àiïìu, anh biïët khöng, haäy boã noá ài vaâ àïën úã nhaâ em mau lïn...

- Ngaây mai, Naxtenca aå, ngay ngaây mai. Anh coân núå möåt ñt tiïìn nhaâ, nhûng khöng sao... Anh sùæp coá lûúng...

- Coân em, anh biïët khöng, seä ài daåy thuï. Em seä tûå hoåc thïm röìi ài daåy thuï...

- Thïë thò tuyïåt... vaâ anh cuäng sùæp àûúåc lônh thûúãng, Naxtenca aå...

- Vêåy ngaây mai anh seä laâ khaách troå cuãa em...

- Àuáng thïë, vaâ chuáng ta seä ài xem “Ngûúâi thúå caåo thaânh Xevile”, vò bêy giúâ ngûúâi ta laåi sùæp diïîn noá röìi.

- Vêng, chuáng ta seä ài xem, - Naxtenca cûúâi, noái. - Nhûng khöng, têët nhiïn laâ chuáng ta khöng xem “Ngûúâi thúå caåo”, maâ xem möåt vúã gò khaác...

- Àöìng yá, chuáng ta seä xem vúã khaác, têët nhiïn nhû vêåy töët hún, thïë maâ anh khöng nghô ra...

Vûâa ài vûâa noái nhûäng chuyïån àoá, caã hai chuáng töi nhû bõ boã buâa, nhû laåc trong sûúng muâ, nhû tûå mònh khöng biïët chuyïån gò àang xaãy ra vúái mònh. Khi thò àûáng laåi möåt chöî vaâ noái chuyïån rêët lêu, khi thò ài ngang reä doåc chùèng biïët vaâo nhûäng àêu nûäa, röìi laåi tiïëng cûúâi, röìi laåi nûúác mùæt... Khi thò Naxtenca böîng muöën vïì nhaâ, töi khöng daám giûä naâng laåi vaâ ngoã yá muöën tiïîn naâng vïì têån núi; chuáng töi tòm àûúâng vïì vaâ sau mûúâi lùm phuát àaä thêëy mònh úã trïn búâ söng caånh chiïëc ghïë daâi cuãa chuáng töi. Khi thò naâng thúã daâi, vaâ nûúác mùæt lùn trïn maá naâng, töi böëi röëi, töi run rêíy... Nhûng lêåp tûác naâng laåi siïët chùåt tay töi, laåi keáo töi ài, troâ chuyïån, noái huyïn thuyïn...

- Bêy giúâ àïën luác em phaãi vïì thöi, em nghô àaä quaá khuya, - cuöëi cuâng Naxtenca noái. - Chuáng ta treã con nhû thïë laâ àuã röìi!

- Phaãi àêëy, Naxtenca, chó coá àiïìu bêy giúâ anh seä khöng nguã àûúåc; anh seä khöng vïì nhaâ nûäa.

F. DOXTOEVXKI 61

- Em chùæc em cuäng seä khöng nguã àûúåc, nhûng anh tiïîn em vïì...

- Nhêët àõnh röìi!

- Nhûng bêy giúâ nhêët àõnh phaãi ài àïën têån nhaâ em.

- Nhêët àõnh, nhêët àõnh röìi...

- Anh hûáa chûá? Vò rùçng cuöëi cuâng chuáng ta cuäng phaãi vïì nhaâ chûá!

- Anh hûáa, - töi vûâa cûúâi vûâa àaáp... - Naâo ta ài!

- Ta ài.

- Em haäy nhòn lïn trúâi xem, Naxtenca, em haäy nhòn xem! Mai seä laâ möåt ngaây tuyïåt diïåu: bêìu trúâi múái xanh laâm sao, trùng múái àeåp laâm sao! Em nhòn kòa, àaám mêy vaâng kia bêy giúâ seä che lêëp noá, em nhòn kòa, nhòn kòa!... Khöng, noá chó ài ngang qua. Em nhòn kòa, nhòn kòa!...

Nhûng Naxtenca khöng nhòn lïn àaám mêy, naâng àûáng im lùång, nhû chön chên taåi chöî, möåt phuát sau naâng khöng hiïíu sao böëi röëi neáp saát vaâo töi. Baân tay naâng run rêíy trong tay töi; töi nhòn naâng... Naâng neáp saát hún vaâo töi.

Vaâo luác àoá möåt ngûúâi treã tuöíi ài ngang qua chöî chuáng töi àûáng. Anh ta böîng nhiïn dûâng laåi, chùm chuá nhòn chuáng töi röìi laåi bûúác tiïëp ài mêëy bûúác. Tim töi nhaãy loaån lïn...

- Naxtenca, - töi hoãi kheä, - ai àêëy, Naxtenca?

- Anh êëy àêëy! - naâng thò thaâo traã lúâi, ngûúâi naâng caâng run rêíy, caâng aáp saát hún vaâo töi... Töi phaãi gùæng sûác lùæm múái àûáng vûäng àûúåc.

- Naxtenca! Naxtenca! Àuáng em röìi! - töi nghe tiïëng noái vang lïn phña sau lûng vaâ ngûúâi àaân öng treã tuöíi tiïën mêëy bûúác vïì phña chuáng töi.

Laåy Chuáa, möåt tiïëng kïu múái kinh khuãng laâm sao! Naâng giêåt bùæn ngûúâi! Naâng vuâng ra khoãi voâng tay töi bay vuåt àïën gùåp anh ta!... Töi àûáng vaâ nhòn hoå nhû möåt caái xaác khöng höìn. Nhûng vûâa

ÀÏM TRÙÆNG 62

múái kõp chòa tay ra cho anh ta, naâng böîng quay phùæt laåi phña töi, thoùæt möåt caái naâng àaä úã bïn caånh töi, nhû möåt laân gioá, nhû tia chúáp vaâ, trûúác khi töi kõp àõnh thêìn laåi, naâng àaä àûa hai tay öm choaâng lêëy cöí töi vaâ hön töi thêåt chùåt, thêåt chaáy boãng. Röìi khöng noái vúái töi nûãa lúâi, naâng laåi chaåy böí àïën vúái anh ta, cêìm lêëy tay anh ta vaâ keáo anh ta ài.

Töi àûáng rêët lêu nhòn theo hoå... Cuöëi cuâng caã hai àaä khuêët hùèn khoãi mùæt töi.

F. DOXTOEVXKI 63

BUÖÍI SAÁNG

Nhûäng àïm trùæng cuãa töi kïët thuác bùçng möåt buöíi saáng. Ngaây múái sang thêåt töìi tïå. Trúâi mûa, nhûäng gioåt mûa goä buöìn teã vaâo cûãa kñnh phoâng töi. Trong phoâng êm u, ngoaâi trúâi aãm àaåm. Àêìu töi àau nhûác, quay cuöìng, khùæp ngûúâi söët hêm hêëp.

- Coá thû!, thûa cêåu, theo àûúâng bûu àiïån, anh bûu taá vûâa mang àïën, - Mat’rena noái phña trïn àêìu töi.

- Thû! Cuãa ai? - töi heát lïn, nhaãy bêåt dêåy khoãi ghïë.

- Töi khöng biïët, thûa cêåu, cêåu xem, coá thïí úã àoá coá àïì tïn ngûúâi gûãi.

Töi boác dêëu niïm phong. Thû cuãa naâng!

“Öi, xin anh, xin anh tha thûá cho em! - Naxtenca viïët. - Em quò xuöëng cêìu xin anh tha thûá cho em! Em àaä lûâa döëi caã anh vaâ caã baãn thên mònh. Àoá laâ möåt cún mú, möåt aão aãnh... Em rêët àau loâng thay anh suöët höm nay; haäy tha thûá, haäy tha thûá cho em!...

Anh àûâng kïët aán em, vò rùçng em khöng coá gò thay àöíi àöëi vúái anh; em àaä noái rùçng em seä yïu anh, vaâ bêy giúâ em vêîn yïu anh, coân hún caã yïu! Öi laåy Chuáa! Giaá nhû em coá thïí yïu caã hai ngûúâi cuâng möåt luác! Öi, giaá nhû anh laâ anh êëy!"

“Öi, giaá nhû anh êëy laâ öng!” - nhûäng lúâi naâng noái àïm trûúác thoaáng qua trong àêìu töi. Anh àang nhúá laåi chñnh nhûäng lúâi cuãa em, Naxtenca aå!

“Coá Chuáa Trúâi chûáng giaám, giaá em laâm àûúåc gò cho anh luác naây! Em biïët rùçng anh àang nùång nïì vaâ àau khöí. Em àaä xuác phaåm anh,

ÀÏM TRÙÆNG 64

nhûng anh biïët àêëy - möåt khi àaä yïu thò liïåu coá oaán giêån lêu àûúåc khöng. Maâ anh thò àang yïu em!

Caám ún anh! Vêng, em caám ún anh vò tònh yïu àoá. Vò rùçng trong kñ ûác cuãa em noá in àêåm nhû möåt giêëc mú ngoåt ngaâo maâ ta seä nhúá rêët lêu sau khi tónh dêåy; vò rùçng em seä maäi maäi ghi nhúá caái khoaãnh khùæc khi anh cúãi múã traái tim mònh vúái em chên tònh àïën vêåy vaâ àoán nhêån traái tim em, traái tim àaä bõ tûã thûúng, möåt caách haâo hiïåp àïën vêåy, àïí gòn giûä, nêng niu, chûäa laânh cho noá... Nïëu nhû anh tha löîi cho em, thò kó niïåm vïì anh seä àûúåc tön cao lïn thaânh möåt tònh caãm biïët ún vônh viïîn àöëi vúái anh, troån àúâi khöng phai nhaåt trong loâng em... Em seä gòn giûä kó niïåm àoá, seä trung thaânh vúái noá, seä khöng phaãn böåi noá, seä khöng phaãn böåi traái tim mònh: noá quaá thuyã chung. Traái tim êëy múái töëi höm qua àaä vöåi vaä quay vïì vúái ngûúâi maâ noá suöët àúâi gùæn boá.

Chuáng ta seä gùåp nhau, anh seä àïën vúái chuáng em, anh seä khöng boã rúi chuáng em, anh seä maäi maäi laâ baån, laâ anh trai cuãa em... Vaâ khi gùåp em, anh seä àûa tay cho em... àuáng khöng anh? Anh seä àûa tay cho em, anh àaä tha thûá cho em röìi, phaãi vêåy khöng? Anh vêîn yïu em nhû trûúác chûá?

Öi, haäy yïu em, àûâng boã rúi em, vò rùçng em yïu anh àïën vêåy trong giêy phuát naây, vò rùçng em xûáng àaáng vúái tònh yïu cuãa anh, vò rùçng em seä àaáng àûúåc hûúãng noá, húäi ngûúâi baån thên thûúng cuãa em! Tuêìn túái em seä kïët hön vúái anh êëy. Anh êëy trúã vïì vêîn yïu em, anh êëy khöng bao giúâ quïn em... Anh àûâng giêån vò em viïët vïì anh êëy. Em muöën cuâng anh êëy àïën thùm anh, anh cuäng seä quyá anh êëy, coá phaãi vêåy khöng?...

Anh haäy tha thûá, haäy nhúá vaâ yïu Naxtenca cuãa anh!"

Töi àoåc ài àoåc laåi bûác thû rêët lêu. Nûúác mùæt cûá chûåc traâo ra. Cuöëi cuâng laá thû rúi buöåt khoãi tay töi; vaâ töi àûa tay öm lêëy mùåt.

- Cêåu chuã! AÂ cêåu chuã! - Mat’rena goåi.

- Caái gò?

F. DOXTOEVXKI 65

- Maång nhïån trïn trêìn töi àaä queát hïët saåch caã röìi. Bêy giúâ thò cêåu coá thïí cûúái vúå, múâi khaách, vò vaâo muâa naây...

Töi nhòn Mat’rena... Àoá laâ möåt baâ giaâ coân treã, lanh lúåi, nhûng khöng hiïíu vò sao maâ töi böîng thêëy baâ ta giaâ nua vúái aánh mùæt múâ àuåc, vúái khuön mùåt nhùn nheo, coâm coäi... Khöng biïët vò sao töi böîng thêëy cùn phoâng cuãa töi cuäng àöåt ngöåt trúã nïn giaâ nua nhû Mat’rena. Tûúâng vaâ saân nhaâ baåc thïëch, àen xaåm ài, maång nhïån chùng daây àùåc hún. Khöng hiïíu vò sao khi nhòn qua cûãa söí, töi caãm thêëy ngöi nhaâ àöëi diïån cuäng trúã nïn rïåu raä vaâ êm u, lúáp vûäa trïn daäy cöåt lúã ra, rúi xuöëng, caác maái gúâ àen àuáa, nûát neã vaâ nhûäng bûác tûúâng tûâ maâu vaâng tûúi trúã nïn xaám xõt, loang löí.

Hay laâ tia nùæng mùåt trúâi vûâa múái loá ra àaä laåi êín tröën vaâo sau lúáp mêy êím ûúát, vaâ têët caã trúã nïn u aám hún trong mùæt töi; hay laâ, coá thïí, trûúác mùæt töi vuåt thoaáng qua möåt caách thï lûúng, buöìn thaãm toaân böå viïîn caãnh tûúng lai cuãa töi, vaâ töi àaä nhòn thêëy mònh àuáng nhû töi bêy giúâ, chùén mûúâi lùm nùm sau, àaä giaâ ài, vêîn trong cùn phoâng naây, vêîn cö àún nhû xûa, vêîn vúái muå Mat’rena khöng hïì saáng daå thïm chuát naâo sau ngêìn êëy nùm.

Nhûng anh àêu coá mang loâng oaán hêån, Naxtenca! Anh chùèng bao giúâ xua mêy àen laâm vêín àuåc haånh phuác trong saáng ïm àïìm cuãa em, anh chùèng bao giúâ traách moác cay àùæng àïí gieo nöîi buöìn vaâo traái tim em, laâm noá àau bùçng nöîi day dûát giêëu kñn vaâ bùæt noá àêåp buöìn baä trong nhûäng phuát giêy hoan laåc, anh chùèng bao giúâ laâm naát duâ chó laâ möåt trong söë nhûäng böng hoa dõu daâng maâ em caâi lïn maái toác àen quùn khi em cuâng vúái anh ta ài àïën trûúác ban thúâ... ÖÌ, chùèng bao giúâ, chùèng bao giúâ! Anh cêìu mong cho bêìu trúâi cuãa em maäi maäi saáng trong, nuå cûúâi hiïìn dõu cuãa em maäi maäi raång rúä, vö tû, cêìu Chuáa ban phûúác laânh cho em vò möåt phuát hoan laåc vaâ haånh phuác em àaä trao cho traái tim khaác, möåt traái tim cö àún vaâ maäi maäi biïët ún!

Laåy Chuáa töi! Möåt phuát hoan laåc! Chùèng leä chûâng êëy coân laâ ñt duâ cho caã möåt àúâi ngûúâi?...