D I C T U M H O S E Æ ,c a p . x i i i : v . 1 4 .

E X P L I C A T U M ,DISSERTATIONE GRADUALI,

Q u a m ,

ADSENSU AMPLISS. FAC ULT . PHILOSOPH.I N R E G . A C A D . U P S A L I E N S I ,

P R Æ S I D E

M ao. C A R 0A U R I V I L L I

L i n g v a k . O r i e n t . PROF. R e g . e t O r d .S. R. S. M.

PURLICÆ SISTIT DISQUISITIONIA N D R E A S I S A A C U S B O B E R G ,

UPLANDUS,

I N AUDIT. GUST. MAJ. D. IX JU N II MDCCLXX1X,

B O R IS A N T E M EI1D1EM S O I I T I S .

U P S A L I Æ ,A p l d J o h . E d m a n , D i re c t , e t R e g . A c a d . T y p o g r

❖

o &

§. L

Quemadmodum fingulis in concionibus, Propheta HoPea, decem potiffimum tribus Israëlitarum, a duabus ceteris, qua civile imperium, revulfas du- dum, Sc multiplici dein labe criminum infectas, jubente N u m in e , coarguit, fie & XIII capite, Rphraimi polito nom ine , quo & ufus ante fuerat , hos in primis reprehendit, qui ad Ephraimiticam, utpote praecipuam, tr ibum, huicque jungas novem referebantur. Vefanam accufat idololatriam eamque maxime fui fle ofttndit, quae jam nunc in exitium praecipitaverat, univerfam denique gentem funditus abfumturum. Scelus demonlfrat efle eo gravius, quo eminentioribus & continuis magis beneficiis, a disjecta usque Ægyptiaca Pervitute, ad ea demum, quibus nunc vivebatur , tempora, complexus Deus fuerat immorigerum Jicet & rebellem populum, quoque hic foediori perfidia reftitaverac ubique, ne ad unicum illum auxilii auctorem, a quo jam olira disceflerat, reduci fefe ullis amplius monitis aut lenitudine miPerantis Dei pateretur. Itaque tametfi differri adhue aliqua mora o p o r tebat ultimi exPecutionem Pupplicii, erat iftud tamen cer- tiflime adventurum. Efferæ inftar belluae irrueret , un dique adgredientis, dilacerantis, devorantisque. T o r m i na invaderent, qualia Punt parturientium, & e quibus fe eripere non magis poflent perituri, quam e matris utero proditurus foetus difficilis periculum partus mitigare queat aut avertere. His proxima Pequuntur v. 14. onsx Sik» td

mo' on j Swp 'n« nio cjSnjk mao quæ quiaA 2 dubi-

&

c5?3 \ a t^ ; 4 v

dubitationem m overun t Interpretibus, quam in partem

inteiligi debeant, quin & a multis tra£la in alienam vi

dentur , haud indigna fuerint , quorum interpretatio ac-

curariori examini iübjiciatur, fi modo polliceri taie aufim

ego ab ingenio deftitutus nimium & uberioris doifr inæ

copia. Q uod fi faverinc tamen Benevoli L e p o re s , ro-

gantique veniam indulferint, non inanem penitus nava

tam operam licebit fperare.§. » .

Utriusque verbi max & bsux, quæ mox initio legun*

guntur, fignidcatio, per lè fpeclata, nihil habet, quod de

tineat. F.lle ma redimere foluto pretio, & bai jure cognatio

nis rem fibi debitam vindicare, e locis Biblicis aliis, quam plurimis, manifelto conllat, tum latiori nonnum quam

fenfu u t rum que accipi, ubi de liberatione e malo quo

dem um cumque legitimi & potentis interventu vindicis

fermo fuerit. Vid. 2 Sam. IV: 9. Job. V : 20. EC X L H I:

i . PC CVII: 2. Contra in Sini? & niD non una am bigen

di ratio. Priori voce facris Icriptoribus haud raro ap

pellari fepulcrum, vel potius defunctorum com m unem

quamdam veluti manfionem, liquet e Gen. XXXVII : 35.

EC X IV : 9, i i , 14. Job. XIV: 13. &c. Sed nec défunt

exempla, quæ ev incant , fumi pro dolore & affliftione

vix tolerabili} quorfum referenda 1 Sam. II: 6. Pf. XVIII:6. L X X X V 1II : 4. &c. T u m de improbis in Sjkp disjectis aut

disjiciendis ubi agitur, verifimillimum fueric, juxta refpici

ad fupremam, debitamque nefciæ corrigi impietati, poenam.

Ea certe videcur fubefle Pf. IX: i8- XXXI: 18. Prov. XV:

24, nec dubitavit Abarbancl in loco jam noftro expli

care o m ’«ni? by de poena Gebennce. Altera voce nm defi- gnari mortem legimus, nunc naturalem, & ex hac petita

me taphora , rei cujuslibet interi tum, & illum quidquid

accelerare poffic, nuncspiritualem feu vir ium omnium ad

facienda ea, quæ D eo placeant, om n im odum defectum,nunc

nunc cut cm am e t iam, quam fubibunt perenni miferia, qui daram in Chrifto grat iam, pertinaciter contemferint. Longe autem difficultas major in affixo, quod utr ique verbo oiax & dSkjk adhæret, atque in fubjedo, cui affixum illud tr ibuendum, quippe quod in F.phraimitis, a Propheta toties antea reprehenfis, populoque Israëlitîco, unice quærunt haud pauci, ad hum anum extendunt genus univerfum alii, quoad huic patet reclufa, per Servatorem omnium , falutis via. Nec minus dubia vocula 'rm. Nam cenferi non modo poteri t , congruenter H e braeo fermoni, i pe r f fing. fut. Kal, pereunte, uti folet, n, tertia in radice l i ttera, quem adm odum docuerit v. 7, & interpretatus proinde eft Hieronymus in verfu noftro: ero} fed & patitur quoque , ut fumatur inftar particular rogandi, quay en d i, exprobrandi, quam vim cxferi in e o dem hoc capite v. 10. fimiliter elucet, confentientibus an tiquorum interpretum lingulis; unde & in verfu etiam noftro apud LXX, Syrum & Arabem habemus: ubi? Q uod (equitur , ■pn, fi ad folam formam Grammaticam exigatur, verti poflet verba tuay uti etiam explicuerunt Rabbi- ni. Nec fcio an Chaldæus idem fpettaverlt, qui a littera difcedens longius pofuit: SiüpS pm ’-»rro vv erit verbum vie. um adverfus eos ad occidendum. L X X dedere: &x.ri as ju s tuum ̂judicium, c au [fee allio, pana ; Syrus: yZ.Q.Dl victo* ria tua; Arabs: pœna tua. Verum aderit eademforma y w , fi a peflts ducatur , nec impediet, q uod alibi in Hebræo codice, fignificatu eo, non reperiatur plurali numero. Peftem haud dubie cogitavit Hieronymus, dum vertebat: mors tua. Im m o & prteeunte Arabifroo, quo docemur, ( / jo *m fignificafte in origine pofticam partem & tf/Vo mart calcar avis, hineque potui (Te norare etiam ft imulum, aculeum, prcefertim quum commodiff ima tum oriretur ratio etymologica, cur armata aculeo apis di^la fit Hebræis m m , minime erit ablonum, in verfu n o ^ -o

A 3 . V * *

p a i pèr: Jiimuli tui exponere & pluralis formam numeri

ulurparam credere, ad vim noxæ, de qua agitur, inten*

dcndam. Æque anceps to pop, q u o d nifi ter extra hunc

locum, videlicet Deut . XXXil : 24. ECXXV11I:2. & Pf.

XCI: 6. non occurri t , in fingulis autem horum denotat

im minens exitium ab enecante, five contagiofo morbo ,

five pefiilenti vento. Quare in fenfum haud longe a b e

untem reddiderunt LXX: Kévrçcv Latinus: rnorjus tu -

us; Chaldaeus : kSjhS ad disperdendum; Syrus: ftimulus tuus; Arabs: fpina tua. A ft quia scip,

ut docent Arabes, in origine elt fecare, fuccidcre, quod

transferri poterit ad denotandam forti tudinem victoris,

ho lt ium perrumpentis & fuccidenti« agmina, nam & L e

onis Arabibus epitheton aiaiprq pronum habeatur,

viSioriam quoque interpretari, haud aliter, atque e

quod proprie eft fregit, » fraSlio teritur iisdem pro

viSloria, tefle Elmacino in liiftoria Saracenica. Denique

u l t im um o r o , liberius pro more fuo explicuit Chaldaeus;

nnJD ’iud^ p̂ ox tollam gratiofam prœfentiam Maje f t at is meae

ab illis , conjolationem ant iquorum ceteri. Neque tamen

minus idoneum, poenitentiam, mutationem confiln fubfiitu-

ere, fiquidem forma illa nominalis, alio in loco non re-

per iunda , æquo poffit jure no tionem tS d h j in Niphal

tueri , quæ elt poenitendi, quam conlolandi alteram in Pi-

hel frequentari folitam. Ac fuifie infuper, qui deriva-

rint a n» quiefeere, & o finale putarint affixum 3 perfi

plur. dilcimus apud Ralchium, qui conjecturam eam

rej ici t , propterea, quod tonus vocis fit in penultima &

o vocalem brevem habeat, q u o ru m utrumque oflendit

o efle radicale.§. III,

Disparem hancce in vocum plusculis fignificationis

varietatem fecuta eft diverfa a variis tentata (ènfus con*

ffitutio, tum in fingulis, quibus confiat vetfus, com m a-

tibus,

t ibus, tum in un ive r fa , quam tria ilia com rd ednn tu r , periodo. Atque primo quidem: oSnjn n ma d i s k Sin» t ö praeteriti vim nonnulli intulerunt, ac li voiuiflet Propheta Dei nomine edicere: ftudui boc ego dudum & fpedavi , ut e malis eos omnibus vel graviflimis eriperem, im m o redemiflem & vindieaffem dud u m , fi modo ad m e re- verfi meis fe fideliter legibus fubjecifient ; vel etiam : jam diu hoc egi , fæpe illos, e periculis fervacos longe teterrimis, vindicavi. Mens ea Rafchio & Davidi K im- chio. Confequens his ergo, ut minarum inftar, tum proxim um comma : S in » p a p ’h n nm y w t i n , fumto ’rm, tamquam foret i p e r f fing. tut. exponerent: nunc ve ro m o r tem ego & ext remam tibi perniciem inferam, q u a n d o quidem pertinaciter m e afpernaris; tum tert ium, injun- d a fentencia, priori confona, redderent : non me pocni- tebit fupplicii, quo te fum perditurus, non mi lerabor amplius, fiet numquam, ut falvus evadas. In hanc partem poft Calv inum & Tigur inos iverunt et iam Chriftia- no rum quidam alii. Mirantis & interrogantis effe pr im u m comma Cenfuit Abarbanel. Quoniam ita fe res half eat , ait, quoniam m e offendere perpetuo fcelere fiatu- tum illis elt, congniensne aut œquum foret, ut e poteftate inferni eos redimerem, ut e viorte vindicarem? Quae in terrogatio pofiulabat fane, ut in fecundo & tertio commate , a Rabbinis nuper did is non recederet. Omnibus autem, qui hunc in m o d u m capiunt, necefie efi:, ut ad Ephrai- mitas, de quibus egerat in eodem hoc capite Propheta, d ida quoque velint, quæ verfu noftro continentur, hoc eft, ut affixum, utr ique verbo adhaerens, in pr imo c o m mate, ad Ephraimitas applicent. Sed & faciunt idem, qui futuri temporis urgentes in utroque verbo fignifica- tionem, benevolam fubefle promiffionem ducunt , ita qu idem ut non Ephraimitæ modo populusque Israëliticus, fed & Judæorum gens omnis liberanda vindicandaque c o m

pte-

t

ü ) 8 ( i l

prehendantur. Quumque oriundam inde infignem falu-

tem definient, reditum allegant e captivitate Babylonica,

juxtaque red ' tu tam Judæis publicærei illuftrem om nino fe

licitatem, cujus fimiliter fa&i fuerint participes, quo tquo t

e decem tr ibubus, in remotiores oras ante abaft i , nan-

cifci tum occafionem demigrandi in Palædinam potuis-

fent. His ampliora meditantur , qui litteraliter qu idem

eo ducere contendunt diefta Prophetæ de Divina patefa

cienda mifericordia; at, Judææ genti quidquid tum con

tigit recuperatæ civilis libertatis adertæque purioris reli

gionis, typum fimul fuide datuunt abfolutiflimæ & hu

mano generi univerfo profuturæ redemtionis per M ed i

am disje&æque pariter, morti & inferno quæ fuerat in

miferos, poteftatis. Verum nec defunt , ipfos inter Ju-

dæorum vetudiores feriptores, fi quidem Raym undo in

Pugione Fidei pag. 485 & 489j & Petro Galatino de Arca

nis Catholicæ Vei icatis Lib. VIII. cap. 21. habere fidem li

cuerit, qui Mefiiam proxime fpe£Undum docuerunt , nèc

in Chridianis, tum antiquis, tum recentioribus, qui fim-

pliciter Evangelicam promidionem interpretantur , luci-

d id imo verif i imoque eventu completam in Redemtore

orbis , Dei filio, Jefu Chr ido , neque adeo in loco, qui

eft fub oculis, voluide Prophetam aut prædixifie libera

t ionem aliam. Atque haec quidem interpretat io, quum

mihi fane videatur ceteris praeferenda o m n ib u s , utpote

verbis ipfius Prophetæ & argumento rerum, quas pertra-

«flat, convenientiffima, explicandæ porro rationes erunt ,

quibus nititur, ex gemino fonte illo ultro profluentibus.§. IV.

Erat Prophetæ n o d r o , haud minus ac ceteris, fub

Veteri Foedere, propofitum Divino confilio, ut ad verum

Dei cu ltum, & perennem, quam is unus largitur, falu-

t em , futn quos illi coram hortabantur, tum quos v e n

tura ferret ætas, adducerent par t im, partim in eodemcon-

confirmarentur. Ttaque non minis utuntur foluro, ad perterrendos ab inflanti exitio immorigeros, fed & crebro infperfis Divinæ clementiæ & miferationis pignoribus tefi ficantur, non quæri aut agi a lupremo Numine, auctore & patre o m n iu m , nifi ut vere & conftanfer felices, Illius fub im per io , ev ad m t cun&i, qui fe ipfl non perdiderint. In noftro igi tur , tamecfi fui aevi horrenda corrupt io urgebat , ut coërceri dominantia fceiera & caft igari , & im m inen t tm poenam tantumnon ubique ingeminari legamus, haud praetermifiC tamen injungere folatia & v t i e n a, de ingenti beneficio illo, quo poterat unice recuperari mortalibus amiffa integritas. Emicant htre talia Cap. II: 18, ad finem usque capitis, III : 5. X: 12. XIV: 2, ad finem usque. Quidni e rgo , in concione pariter ea, quam verfamus, media iiver tonit ua, adverlus rebelles, vindicaturi fuam gloriam N umin is , interpolita puretur recreatura & fer- vafura ceteros pattntiiTimæ conldantifTimæque promiffio gratiæ? Præccfi'erat proxime, v. 4 & 9 , repetita aflevera- t io , qua moni fratur , nift in D eo , nihil usquam reperiri opis & auxiiii, ubi æqua improbitati poena irruerit, v. 10. fruldra futura quæ demum cumque arrogans fibi humana indudria druxeric præfidia, & v. 13. lub imagine prodituri e matris utero foetus, idem haud dubie inculcatur. Q uam ne heic c o m m o d e igi tur, quamne efficaci confe- quenria Pubjungrtur promifli im, fore tan en fub infupe« rabili hominibus angulha, ut, qui (olus polTet, Deus ipie intercedat confummanda de luis æque ac humani generis infefhflimis hoflibus victoria? Quum igitur nulla ejusmodi , quæ alibi adfuerit, & forte etiam in noflro, cap. VII : 13, cogat ratio, ut futuri notionem temporis heic deferamus, quin & tota potius feries Prophedc« orat ionis illam pofhilet, necefle eft, vertamus max & Smk in futu ro : redimam} vindicabo; ncc erit, five uiui vocum earum Biblico, live rei ipfi a l ienum, ut cogitatio loluti pretiiB redemt

redemtionis, & juris, in cognatione politi, redimentis ac redimendorum interjungatur. Legitur u t rum que ve rbum , haud diffimiliter fibi mutuo relpondens, Jer. XXXI: i i , ubi felicitas Novi Foederis explicatur , & Job. XXXIli : 24 expreffa fit mentio rS 1*32 pretii redemtionis. Quunoque dem per fe pateat, in Siat? & nio non polle i implici ter denotari naturalem moriendi neceflitatem, e qua exfolvi, nifi per miraculum, nemo poffit hom inum , fumi u t ru m que oportebit, vel metaphorica vi, pro malis quibus d e m u m cumque gravioribus & letiferis, vel fortiori ea, quam habet mo Gen. II : 17, quamque admittere etiam Smt? o m n i no poteri t , naturalis noxam mortis fimul complectens. Utra ex duabus cenfenda probabil ior, elucebit, ubi affixum d i definire gemini verbi licuerit. Ilto autem aut Ephraimitas intelligamus, quosque his Propheta annum erat Israëlitas reliquos, aut Judaicum populum omnem , aut h u m a n u m , qua patet, genus univerfum. Israelitis, quoad foli fpectanfur, redemtionem adeo potentem & confpicuam evenifle, qualem heic verba inferunt, & alte rum praefertim comma declarat, nullius hifioria aevi commemorat . Fac, eorum vel plurimos, finita Babylonica captivitate, in patrias cum Judæis rediille fedes, hujus licet rei non fit adeo certa fides, fuerit illud tamen leve nimium nec omnino dignum triumphali illa exclamatione, quae mox adjicitur. Sin Judaeam gentem totam conlideraverimus, illa qu idem , in parte, qua tenemur, Propheticae concionis, aperte & definitius non appellatur. Atque magnum licet & illultre providentiae, qua dilectum flbi populum tuebatur Numen, docum entum habeamus, quod longo prelTum exfilio in priffinam libertatem alle- ruit, erat nihilominus temporarium magis levamen, quam fufficiens & omnimoda liberatio, concefium parandae potius per Mefliam falutis cautla, quam e malis pereuntis aevi omnibus vindicandae gentis; prtefertim quum infe- cuta clades, quae per tot fecula adhuc affligit extorres,

faci-

faciat, ut quidquid præcefferat otii & felicioris fortis, amplitudinem D iv in i , quod nunc contuem ur, promiffi m inim e exaequet. Superefl ergo, in Propheta noftro in- telligenda, humani generis, quanta umquam fuit ericque, fuboles. Haec eft, cui per univedum Biblicum codicem pollicetur Deus non perituram gratiam, quamque & præ- ftitit fan&idimo m ido Redemtore, adeo efficacem D ivi- naeque congruentem gloriæ, ut quantum demura cum que pati necefle fit, fub mortali (cena, periculorum & conflictuum, tametfi fatifcencis vices corporis fubeundæ cunctis, quamquam, Israëliti:a non m inorem , impietatem graffari latiffime & obniti dolendum fit; poffimus tam en, qui Deum rite colimus om n es , Sin» Ta e poteftate inferni & mortis, e culpa, quæ utriusque poe- nai genus meruerat, redemti vindicatique, quod fecundo inefl com m ati, sloriari : Sin» -pop tin nio "pan tin ubinam aculeus tuus, mors, ubinam vicrona tua , infeine? Scilicet -viN, quod dubitare tantisper liceat , an occurrat in H ei braismo Biblico, tamquam i perf. ling, futuri, fine prae- m id o i, fumi poflè indar particulae, commonflrat ver- fus io. Ac fi & hoc exemplum (urriperc conarentur, qui ad rvrw referunt, minime tamen fequeretur inde, ut fuifle uiitatior non credatur vocula Hebræis, ubi v iva florebat l in gva , unico licet in libro Prophetæ noflri locum invenerit. Neque vero propterea ortam ab tpn, transpofitis litteris fufpicari oportet, fi quidem habent Arabes eodem litterarum ordine, vel j * 1 particulam in ridendo ufurpari folitam. Cujusmodi c-ffeffus afper» nandi exprobrandique fi injungatur, non m odo diftin- gvenda a vulgata rvx erit , fed & majorem vim afferet, non infvetam his, qui in devictos hodes triumphum agunt. Ex eo autem, quod ambo ms« & Snjn pofita in prima perf. fut. pra?cedunt, m inim e inferendum, quod vik pariter non ede nifi verbalis forma ejusdem temporis & perfonæ podet. Si *pai a nn peflis derivetur, quod

B 2 ind-

indoli lingvæ, omni ex parte, confentit, poteri t non mile Græce verti ksvtçov ft imulus, aculeus, neqiie adeo o dus erit cum Druiio p*n, quod aeque (limulum no ta t , h uc confer re , aut cum Pocockio Arabismum urgere folii citius,- in re licet prælenti valde etiam oppor tunum . N am uti Orientales aculeum, Jlimulum rebus tribuunt, quibus fubfit noxa gravior, fie & Graecorum nonnulii to xêvrçov v iden tur ufurpafle latiori fignificatu. Quod eft in noflro, cap. V : i a , apT putredo, L X X verterunt r.évrçov, obfervante Cei. Ernciti pag. 273 Opufc. Philolog. & Crit. Simii ter quod mox fequitur Dup iisdem xèvrçov eft, quam quam proprie hoc fignificari Hcüræa voce haud pater, & Prov. XXV f; 3. ano frenum quoque y.tvrçcv redditur. Aquila am nnjna, Prov. XII : i 8 ? transfofjiones gladii yÀvty\\jl

& ) O ( I Sm utandum , futurum irrevocabile, quidquid legitur in proxime antecedentibus. Ef LXV: 16. de nuitmn nnsn, quae afflixerpnc olim Dei populum, angufiiis, pollice ur Deus »rjra nnw 'a, abfcondita erunt ab oculis meis, non ex» fi lient amplius. Haud aliter noftrum »rpo ino’ a ru poenitentia abfcondetur ah oculis meis, nu m q u a m me poenitebit promifli, exfequar & faciam, ut fit fu turum beneficium perpetuum. Itaque non poteli hic in mentem non venire Paulinum illud Rom. XI: 29. oc/ueTcc/uitAïjTcc rd yjx- Çic-pixTot x&f Tt v.Xr,

Centire antecedentibus, explicare initio §. IV. ftudiî. Se

quitur autem, interjectis duobus m odo verfibus, gravis

& folatii pleniflima adhortatio, ut refipifcerent, ut pecca

ta confiterentur, ut Dei unius implorarent o p e m , huic-

que fe totos crederent. Declarantur Prophetico fiilo ori-

tura inde veriflima b ona , quas ne concipi fe qu idem

pa tiun tur , mfi fpes data certa fuifTet redemtionis & li

berationis talis, qualem mox ante defcriptam putemus.

Ac fi, aliter verfum nofirum qui accipiunt, nec nifi ex

tremam in eo perniciem denuntiari rebellibus, arbi tran

tur , confvetudinem in Prophetis reliquis, qua læta trifti-

bus permifcentur, infuper habuerint, cauflàti, in Hofea

nunc filum orationis vifum iri penitus abruptum, fi mi

tiori cuipiam promifiioni detur locus, vel lem fane ex

plicent, qui fieri tamen potuerit, ut in mox fequentibus,

in epilogo veluti totius fcriptionis, uberrimæ atrexeretur

indulgentis commemoratio , qua fumroam denique &

propoli tum ult imum concionum fuarum omnium Pro

pheta demonfirar. Contra, qui admittunt quidem a m a

lis & calamitatibus proprie di£hm attingi liberationem,

fed ad folos refiringunt Israëiitas & Judæos, r3tiones, fi

quæ fuerint, expromant, quibus prohiberemur latius ex

tendere, in Auëtore, quem eft certifiimum, non unis Ju-

dæis Divinæ confilia & ftatuta Oeconomiæ expofuille,

quemque his annumerandum novimus, quos de fe fcri-

pfilfe teftatur Redemtor unicus Luc. XXIV: 44, afleverantc

idem Apoftolo Pet ro , Aët. III : i8- Ajunt illi, vocibus

h'.KV & nio, floridiori flilo, non fignificari litteraliter, nifi

vincenda atque abigenda pericula, Israëliticæ Judææque

reipubljcæ inimica. Verum fi & tum necefle fit., meta

phoram in utraque voce concedere, quæ porro impediet

neceflitas, quin utrique permittamus ambitum eum, quem

totius (vadet Propheticæ d o & in æ analogia, & Divina, in

juvandis non modo affliëlts, (ed & æternum fervandis, mi-

fericordia ac potentia oftendit. Qui typum fubefle largiuntur

Unfur augudioris indaurationis, haud rejiciendi quidem illi penitus, at rogandi juxta, cur ad eum confugiamus, q u u m in verbis ipfis, uti capi & intelligi non invita po te run t , adfint om n ia , quæ ablolufæ fub N ovo Foedere re- demtioni exarte conveniunt. Itaque hanc in fententiam confpirant quoque Interpretum illi, quibus fixum hæret, utr iusque Divini Foederis manifedam contemplari ha rm on ia m ; nec fateri pudet ,-decerp ta ex iisdem mihi , eque Com m enta r io præfertim in Prophetam nodrum dortidi- mi Pocockii,> plurima eorum, quæ adferenda habui.

§. VI.Ceterum, fi, ut mihi quidem videtur , in Hebræo tex

tu verfus nodri, nihil legitur, quod Ev&ngelicæ prormflio* ni non favear, contuendamque eam præbeat, grande porro interpretationi pondus accedet, ubi animadvertimus, eodem penitus fenfu fumfifiè Paulum A p o d o l u m , & ad partam in Chrido nobis, ab omni genere hortium, vir to- riam retulide. Q uum enim in eo erat, ut mor tuorum de* m ondra re t refurrertionem i Cor. XV, multisque ufus argumentis extra om nem dubitat ionem pofuerat, fubjungit V. S4 , S 5 : T o r a yevrfa sT U t o K c y o s o y ey ^cc fx fxèvo s ' y,x t s 71c$ y] o âcc- Voctos iis v7ko s. FIS (TU, S o c v tx re , to x îv T ç c v j II S ce, asdrç, t c v 7y.cs*,- tum eveniet in refurrertione videlicet mortuorum, quam deberi acceptam virtuti refurrertionis Chridi, v. 12, feq. Apodolus evicerat, qüæque tum e noxa naturalis mort is ,> tum e culpa, meri tura æ te rnam , redemtos in Chrif tum credentes vindicatosque pleniffime patefaciet, id'quod fcri- ptum eft: abforpta efl mors in vi Ei oriam i ubi aculeus tuus, mors, ubi viEloria tua, inferne? quorum alterum fumtum e cap. XXV : 8. Efaiæ, al terum tot idem verbis repetitum e loco Prophetae nodri , quem dudum explicuimus. Q uod quum ita fefe habeat, erit fupervacaneum disquirere, utrum e memoria tantum allegaverit Apodolus , an e codice, u trum Hebræam fecutus fit originem, an verfionem Graecam Septuagmtaviralem, utrum allufide tantummodo ad

nudam-

imdam phrafin judicetur, an probantis inftac difti attu- liffe. Nam ad primum quidem quod attincr, juxta atfti- mari poterit, five memoriter, five e l ibro addu&a verba cenfeantur, quoniam Hebraicis Græca confonant . Secundum fi fpectetur, palam eft, Hebræam veritatem exprimi, f iquidem, huic quod refpondere nequea t , interpretatio noftra nihil habuerit, & Septuagintavirali verfioni verba Apoftoli haud rtque conveniant. Etfi enim in quibusdam codicibus Græ:is Nov. Ted", pro x.évrçcv pr imo lo co legatur vmvj, & contra pro vhv\ fecundo loco y.hrqov9 eumque in modum quoque vertit H ie ronymus , tamen oppido pauci funt illi codices, receptamque adeo lectionem foliiciraie nequeunt; tum Hieronymianæ opponere fas eft Syriacam Verfionem & Arabicam, quarum ambas vulgarem Græcam tuentur. In tert io, ambigi non pot- eft, quin rei ipfius probationem e Propheta duxerit Apo- ftolus, fi vim argumentandi , qua uri tur , confideraveri- mus, fique fumere mihi liceat, interpretat ionem, quam attuli , Hofeani d i f t i , longe habendam probabil iorem, quam judicari ulla earum poft i t , quas exhibutrun t di- verfa fentientes. Quam ob rem jure meri toque defina- mus in verba omnium idrima Prop'neræ noftri cap. XIV. 0 3 hvy 0'r»ai 0 3 ttV o-p'iïi nirv "333 o n » ' reEiœ f i n t v ia f e bova; qui fe t t u n t ur v e n tutem , in iliis ambulant ; fed cor« ruunt in iisdem pr avarie at or e s , utpote quibus continetur rat io, cur redemtioms ac liberationis promiffar felicitate fruantur alii, alii eadem excidant; tum in Apoftoli illud : Too èe &F00 yooçiç t o o iïtdovn ij/juv t o vIy.cç èioc rS Ku /̂ÿ ry.cbv

’ivjaîi XçisS, gratins perjolvamus Deo, qui vittoriam dédit nobis per Dominum noftrum fe ju m Cb riß um.