www.dFpro.nl nUMMEr 2 2010f o t o g r a f i e a l s p a s s i eprijs€4,95

EEn UitgavE van clipboard pUblishing

nUMMEr 2/2010

ObjectievenSpecial

van ultragroothoek tot telezoom

15pagina’s nieuwglas

Win een fotoreisnaar

Finland!pagina 134

pag

ina

111

photoshopcs5Alle ins & outs

KlEinEsprooKEswErEldMAcrofotogrAfie uitgelegd

piEtEr tEn hoopEndocuMentAire fotogrAfievAn topniveAu

sony nEX-5dslr-kwAliteit in je broekzAk

MastErclasssportfotogrAfieskills voor lAngs de zijlijn

pag

ina

21

pag

ina

55

pag

ina

38

Fotograferen raakt mannen in hun oerinstinct, hun jachtdrift. ‘De speer is vervangen door een spiegelreflex met telelens, het gif op de pijlpunt door een grijsfilter en de val door een extra groothoekobjectief ’, zo schreef ik twee jaar geleden in een column voor dit magazine. Die mening ben ik eigenlijk nog steeds toegedaan. Maar fotografie is niet de enige hobby die mannen zoeken ter vervanging van hun driften. Voetbal is dat in wezen ook. Tien mannen jagen op een bal, om vervolgens te jagen op een doelpunt. Het wordt helemaal interessant wat er gebeurt als je voetbal en fotografie combineert. Wat je dan krijgt, is vrijwel echt een man-only aangelegenheid. Want vind je op de tribunes op zich nog genoeg dames, aan de zijlijn is dat andere koek. Daar staan de ‘mannetjes’, zij-aan-zij met hun 400mm-objectieven te jagen naar dat ene shot, hun brood en daarmee bijna letterlijk hun vlees. De jager op het veld wordt de prooi voor de jager aan de zijlijn. The hunter becomes the hunted. Jagen op jagers is jacht in het kwadraat.

Wie nog niet genoeg heeft gehad van het WK kan op onze website de blog van

Michael Kooren lezen, die voor ons vanuit Zuid-Afrika dagelijks belevenissen

met je deelt. Kijk snel op www.dfpro.nl/wkblog en mis ook de masterclass

sportfotografie in deze editie niet. Het geslacht van de betrokken fotografen laat

zich raden.

WelkomRaymond LuijbregtsHoofdredacteur

Raymond Luijbregts | Hoofdredacteur www.twitter.com/dfpro www.dfpro.nl/facebook dfpro.hyves.nl redactie@digifotopro.nl

raymond@digifotopro.nl

digifotopro

3

Inhoud DIGIFOTO PR0

12 Sony NEX Grote sensor in kleinste behuizing

16 Panasonic G2 / G10 Geavanceerde compactcamera

21 Photoshop CS5 Adobes nieuwe vlaggenschip

28 Daguerreotypie Het begin van de fotografie

33 Onderwaterfotografie volgens Cor Kuyvenhoven

38 Pieter ten Hoopen Beste Zweedse persfotograaf is Nederlander

48 Heimat Geboortestad als decor

55 Kleine sprookjeswereld Macrofotografie van Mies Brocken

63 Masterclass Sportfotografie volgens Cor Vos en Pim Ras

75 Fotoalbums Wat krijg je voor je geld?

94 Tricks op topniveau Skaters fotograferen skaters

111 Special: objectieven 8x Nieuw glaswerk

21 Photoshop CS5Adobe zet wederom de toon met zijn nieuwste uitvoering van deze digidoka. Een review en praktische tips.

Inhoud.

38Pieter ten HoopenDe beste Zweedse persfotograaf is een Nederlander. Pieter ten Hoopen maakt indringende verhalen met zijn camera.

48HeimatHoe ga je als documentairefotograaf te werk? De Oostendenaar Stefan Vanthuyne vertelt over zijn werkwijze, zijn inspiratoren en de totstandkoming.

digifotopro

4

Doe meeWin een fotoreis naar Finland voor twee personen, kijk snel op pagina 132

www.dfpro.nl/finland

55MacrofotografieKleine wondertjes, zo kun je haar foto’s nog het best omschrijven. Een kijkje in de kleurrijke sprookjeswereld van Mies Brocken.

111ObjectievenIn deze special uitgebreide aandacht voor nieuwe objectieven. Van groothoek tot tele - voor ieder wat wils.

134Doe meeWe bieden onze lezers een unieke mogelijkheid. Stuur je beste natuur- of landschapsfoto en win een geheel verzorgde fotoreis naar Finland voor twee personen.

63MasterclassCor Vos en Pim Ras zijn twee sportfotografen met uitzonderlijke gaven. In deze masterclass leer je alles om zelf betere sportfoto’s te maken.

Foto © Pim Ras

12Sony NEXNog nooit eerder stopte een camerafabrikant zo een grote sensor in zo een kleine behuizing.

nieuw glasSpecial15 pagina’s

digifotopro

5

digifotopro

6

complimentenen verwensingen

www.digifotopro.nl

Via e-mail, TwiTTer, Facebook, HyVes en de websiTe.

www.twitter.com/dfpro www.dfpro.nl/facebook dfpro.hyves.nl redactie@dfpro.nl

Lekker leesmagazine, de eerste editie van 2010. Props. Leendert Storende fout, de nieuwspagina is dubbel afgedrukt. Maar dat hadden jullie vast zelf al gezien. Iris Is de eerste editie van jullie magazine nog na te bestellen? Dan is mijn verzameling compleet. Michael Nozzman in de DIGIFOTO Pro, hoe geniaal! Joris Volgens mij hebben jullie een deal met Canon gesloten. Altijd maar positieve reviews. Jelle Ik ken maar weinig mensen die met zoveel passie en overgave hun liefhebberij uitoefenen. Voor mij blijf je nog altijd een bijzonder mens met het hart op de goede plaats. (Over Exposure Willem Wernsen op de website) André Een demissionair minister heeft ze gemaakt, maar maakt dat het dan meteen een goede serie...? (reactie op webartikel van portretten door Ronald Plasterk) Mike Waarom kan ik niet zien welke foto’s zijn geupload voor jullie fotowedstrijd? Irene Dank voor het mooie fotoboek dat door jullie toegestuurd kreeg. Goed begin van het weekend! Barry Het enige dat ik nog mis op jullie site is een image gallery voor mijn eigen foto’s en die van anderen. Ivana Voor mij het beste fotografiemagazine van Nederland. Ga zo door! Gerry

digifotopro

7

www.fotoacademie.nl

foto

: Kim

Man

dem

aker

des

ign:

Üpp

ig Id

entit

y Sto

re

FOA052 adv nov 09 DigiPro WTK1.indd 1 05-11-2009 12:29:23

Review Sony nEX-5

Sony NEX-5

Verbazingwekkend

klein

neem een bankpasje uit je portemonnee. Stel je voor dat dit pasje ongeveer twee centimeter dik is en rechts over een handgreep beschikt. Je hebt nu een idee van het formaat van de nEX-5.TeksT eN FOTOGRAFIe Julian HuiJbrEgtS

gapixel aps-c-sensor weggewerkt. De lensvatting, een nieuwe E-mount, is als het ware op de behuizing geplakt. De NEX-5 is zo klein dat er geen plaats meer is voor een van de stokpaardjes van Sony: beeldstabili-satie in de behuizing ontbreekt. Voor stabilisatie ben je afhankelijk van het objectief. De 18-55mm kitlens is uitgerust met Optical SteadyShot, de

Na de Micro Four Thirds-camera’s van Olympus en Panasonic en het NX-systeem van Samsung, stapt ook Sony in het marktsegment voor kleine, spiegel-loze camera’s met verwisselbare objectieven. Sony pakt het groots aan: de NEX-5 is verbazingwekkend compact. Zeker als je beseft dat de handgreep, het dikste deel van de camera, alleen de accu en geheu-genkaart bevat en een deel van de body ook nog eens uit het kantelbare lcd-scherm bestaat. In het kleine stukje overgebleven behuizing is een 14.2-me-

16mm f/2.8 niet. Ook een flitser past niet in de behuizing. Zelfs voor een conventionele flitsschoen is de NEX-5 te klein. Sony lost dat echter netjes op door standaard een klein opzet-flitsertje mee te leveren, dat bovenop de accessoirepoort geklikt kan worden.

digifotopro

12

digifotopro

13

ErgonomieDe vorm van het systeem roept vraagtekens op over de balans. Gezien Sony voor een aps-c-sensor kiest, zijn de objectieven niet kleiner dan die voor je dslr. In verhouding tot de camera lijken ze dan ook wat buiten proporties. In de praktijk levert dat geen proble-men op, de NEX-5 ligt opval-lend prettig in de hand. Met de 16mm pancake levert de handgreep voldoende houvast om uit één hand te werken. Bij wat grotere zoomlenzen wordt de houvast verplaatst naar het objectief. Voor Sony is dat geen vreemd concept, denk bijvoor-beeld aan de oude CyberShot 505 en 707 camera’s, die eenzelfde balans tussen kleine body en groot objectief boden. Een zoeker ontbreekt, kaderen doe je via het 3-inch display met 16:9-breedbeeldver-houding en prettig hoge resolutie. Het scherm kan 80 graden omhoog of 45 graden omlaag gekanteld

worden. Voor het 16mm objectief is optioneel een optisch kijkvenster beschikbaar. Een elektronische variant zou in theorie mogelijk zijn, gezien de digi-tale accessoirepoort op de camera. Officieel zijn hier echter nog geen plannen voor bekend gemaakt.

BeeldkwaliteitDe 14.2-megapixel aps-c-cmos komt bekend voor, ook de recente A550 spiegelreflex heeft een vergelijkbare sen-sor. De chip in de NEX-ca-mera’s is echter nieuwer, wat resulteert in een filmfunctie. Door gebruik te maken van een aps-c-sensor heeft Sony

een streepje voor op de MFT-alternatieven, die een kleinere sensor gebruiken. Dat zie je in de beeldkwa-liteit, met name op gebied van ruisprestaties. Sony is niet de eerste fabrikant die een aps-c-sensor in een kleine camera stopt, Samsung doet dit ook in de NX10 en NX5. De sensor van Sony is echter een

BalansDe NEX-5 met zijn kleine behuizing en relatief grote objectieven doet qua balans denken aan de CyberShot-camera’s die Sony rond het jaar 2000 uitbracht, zoals de DSC-F505.

sony nEX-3Naast de NEX-5 introduceert Sony de NEX-3. De twee zijn vrijwel gelijk op de behuizing en filmfunctie na. Het goedkopere model heeft een dunnere handgreep, maar de behuizing is iets groter en vervaardigt uit plastic. Filmen gaat in 720p-resolutie bij maximale bitrate van 9Mbps. De adviesprijs van de NEX-3 ligt 100 euro onder die van de NEX-5.

Objectief 16MM F/2.8 Diafragma F/5.6 SluitertijD 1/320 SEC. iSO-waarDe 200

“Ook het dynamisch

bereik is dikin orde”

digifotopro

16

Review Panasonic G10

Panasonic

G10Ca. €549,- Panasonic was in september 2008 de eerste fabrikant die het Micro Four Thirds-concept een gezicht gaf met de G1. Zo’n anderhalf jaar later staan er twee opvolgers voor de deur. De G2 met nieuwe snufjes, zoals een touchscreen, maar ook de G10: een goedkoper alternatief.TeksT eN FOTOGRAFIe Julian HuiJbreGTs

Hoewel er zo’n achttien maanden zit tussen de G1 en de G10 zijn de overeenkomsten tussen de camera’s opvallend. Niet alleen het uiterlijk, ook aan de binnenkant zijn de twee vrijwel identiek. De grootste verschillen lijken bovendien in het nadeel van het nieuwe model te vallen; zo is er flink bezui-nigd op de resolutie van de elektronische zoeker en is het scherm niet langer uitklapbaar. Voordelen van de G10 zijn te vinden in een nieuwe beeldprocessor, 720p-filmfunctie en een lagere introductieprijs. Aan de sensor lijkt weinig veranderd, nog steeds beschikt de camera over een 12.1-megapixel 4/3 LiveMOS. Het iso-bereik gaat nu wel een stop ver-der, tot 6400, maar dat is te danken aan de nieuwe Venus Engine HD II-beeldprocessor. De behuizing heeft kleine wijzigingen ondergaan. Zo is het draaiwieltje nu - net als bij de GF1 - achterop de camera te vinden in plaats van aan de

voorkant van de handgreep. Bo-venop de camera is er een nieuwe ‘Intelligent Auto’-knop te vinden, die blauw oplicht zodra je hem activeert. De behuizing is met leeg-gewicht van 336 gram iets lichter geworden door het weglaten van het uitklapscherm. Het toestel laat zich prettig bedienen, de handlig-ging is dik in orde, de G10 voelt aan als een mini-dslr. Ook de kitlens is afgeslankt. Het nieuwe standaardobjectief heeft een iets korter bereik, 14-42mm te-genover de oude 14-45mm variant. De lensvatting is nu van plastic en de knop om Mega O.I.S-beeld-stabilisatie te activeren ontbreekt

(dat moet nu via het menu op de camera). De wijzigingen leveren dertig gram winst op.

ZoekerEen van de speerpunten van de Panasonic MFT-camera’s is de elektronische zoeker (EVF) met maar liefst 1.440.000 beeldpunten. In de G10 vind je dit technische hoogstandje niet terug. Om de prijs te drukken is gekozen voor een variant met slechts 202.000 beeldpunten. Net zoveel als het optionele opzetzoekertje voor de GF1. Een blik door de zoeker van de G10 valt dan ook tegen. Je ziet vrij weinig details, zeker in

digifotopro

17

Review Panasonic G10

vergelijking tot het 3-inch scherm dat met 460.000 punten wel een prettige resolutie heeft. Zodra de schemer valt, zakt ook de verversingssnelheid van de zoeker in. Het scherm achterop de camera heeft hier veel minder last van. Helaas heeft Panasonic niet alleen op de resolutie van de EVF bezuinigd, ook de handige oogschakelaar, die automa-tisch de zoeker in of uitschakelt, ont-breekt. Je moet handmatig schakelen met een knopje achterop de camera.

Hoewel het 3-inch scherm de prettige resolutie en helderheid behoudt, is het scherm niet meer uitklapbaar. Jammer, want door de matige EVF maak je vaak gebruik van het display.

BeeldkwaliteitWaar het iso-bereik van de G1 tot 3200 ging, gaat de G10 een stapje verder tot 6400. De 12-megapixelsensor is gelijk gebleven, het is de nieuwe beeldpro-cessor die deze verbetering mogelijk

maakt. Ook is de nieuwe processor in staat kleur-ruis apart aan te pakken. Dat zorgt voor schonere jpg-bestanden. Tot iso 800 zijn de resultaten goed, maar vanaf 1600 begint detail af te nemen. Dat wordt versterkt op 3200 en op de hoogste waarde gaat echt veel detail verloren. Schiet je in raw, dan is er meer uit de bestanden te halen. Hoewel er vanaf iso 1600 duidelijk ruis aanwezig is, kun je de kleurruis er redelijk uit filteren en houd je goed bruikbare bestanden tot iso 3200, met uitwijkmogelijkheid naar 6400 als de om-standigheden niet anders toelaten.

Panasonic G2De G10 is neergezet als budgetmodel, naast de G2. Deze ‘echte’ opvolger van de G1 behoud de EVF met hoge resolutie en het uitklapscherm. nieuw is een filmfunctie en de mogelijkheid de camera via het touchscreen te bedienen.

objectief 14-42mm brandpunt 36mm diafragma F/5.6 sluitertijd 1/1250 iso 100

De toonaangevende groothandel in foto-, video-, telecom- en multimediaprodukten. Ons assortiment is zeer uitgebreid en omvat enkele tienduizenden verschillende artikelen.

3,5” 10,4” 15” 8” 8”

In diverse maten en specifi caties leverbaar zie onze website.

IN 3 KLIKKEN NAAR DE JUISTE ACCESSOIRES hamaholst.nl

SDHCready

Music &

MovieMo

Split screen

mode

Bluetooth

digitale fotolijstenook inDè GROOTSTE

SPECIALISTACCESSOIRE

0372001 Adv Digitale lijsten 230x300+5mm.indd 1 18-03-2010 14:38:27

digifotopro

21

Adobe heeft Photoshop CS5 van innovatieve nieuwe features voorzien. Zo kun je eenvoudig objecten uit een afbeelding verwijderen of juist inhoud toevoegen met Content Aware Fill en de nieuwe versie van Camera Raw kan automatisch lensfouten corrigeren. Daarnaast zijn er nog tal van verbeteringen doorgevoerd, die we in deze review onder de loep nemen. TeksT en FOTOGRAFIe JAn LuuRSemA

Aan de lay-out is in deze versie van Photoshop niets veranderd. Het eerste wat in het oog springt zijn een aantal nieuwe icoontjes voor onder andere de brush-tools. Veel nut heeft deze verandering niet, maar het went snel. De tools zitten gelukkig wel op dezelfde plek.De workspaces zijn wat anders inge-deeld in CS5. Adobe heeft een aantal presets gemaakt voor specifieke ge-bruikersgroepen, zodat knopjes die je nooit gebruikt ook niet in de weg zitten. De volgende presets zijn aan-wezig: Essentials, Design, Painting, Photography, 3D, Motion en New in CS5. Wij kiezen uiteraard voor Pho-tography. Mocht je overigens toch knoppen missen in een bepaalde workspace kan je ook je eigen preset maken, net als in CS4.

Gpu-acceleratieIn Photoshop CS5 zijn er meer functies die gebruik kunnen maken

van de processorkracht van de videokaart. Je videokaart moet hiervoor OpenGL ondersteunen en ten minste over 128MB geheugen beschikken (256MB is aanbevolen). Je zet de Gpu-acceleratie aan door een vinkje te zetten bij ‘Enable OpenGL Drawing’ onder Edit - Preferences - Performance. Scrubby Zoom is een van de nieuwe functies die er gebruik van maakt. Door de linkermuisknop ingedrukt te hou-den en de muis naar rechts of links te bewegen kun je met deze functie in- of uitzoomen. Zo kan je heel snel inzoomen naar een precieze locatie. Scrubby Zoom staat standaard aan als je de gpu-acceleratie gebruikt, als je het liever op de ouderwetse manier doet moet je even het vinkje weghalen. Voorheen was de mak-kelijkste manier om het formaat van je brushes aan te passen met de bracket-toetsen op je toetsenbord. Dat kan nu veel sneller met alt +

Review PhotoShoP CS5

Evolutie, geen revolutie

ADobe PhotoShoP CS5

Feature Daguerreotypie

Op 29 mei ging ’s werelds oudste camera, die bedoeld was voor commercieel gebruik, onder de veilinghamer in Oostenrijk. De zogenaamde Daguerreotype Gireaux uit 1839 leverde 732.000 euro op. Maar wat is eigenlijk een Daguerreotype? En hoe werkt het?TeksT Joris Peterse FOTOGRAFIe Louis Daguerre

Opkomst van de

Da-watte-uerrtywie?

Daguerreotypie

digifotopro

28

29

Feature Daguerreotypie

Zoals weinigen zal ver-rassen is de Daguer-reotypie ‘uitgevonden’ door een Fransman genaamd Louis Da-guerre. Zijn doel was om afbeeldingen uit een camera obscura permanent te kunnen maken. Vanaf 1825 werkte hij samen met Nicéphore Niépce aan een vorm van fotogra-fie die voortborduurde op Niépce’s Heliografie, wat de boeken in is gegaan als het foto-grafische proces dat de eerste permanente foto opleverde. Helaas kwam Niépce in 1833 plotseling te overlij-den, waardoor Daguerre het klusje alleen moest klaren. Het duurde vervolgens nog tot 1837 voordat hij de eerste versie van zijn ‘Daguerreotype’ aan de wereld kon laten zien. De Fransman Daguerre wordt beschouwd als de bekendste uitvinder van de fotografie. Zijn naam staat als één van 72 Fransen gegrift op de Eiffeltoren.

WerkingDeze oude vorm van fotografie gebeurt op een koperen plaat met een laagje zilver, die voor gebruik grondig wordt gepolijst. Na blootstelling aan kwikdampen komt een spiegelend beeld tot stand in de zilveren laag. Daguerre’s uitvinding kwam bij toeval aan het licht in 1835, na een ongelukje met een thermometer. De resultaten waren echter nog erg don-ker en onduidelijk. Daguerre verfijnde de techniek door een zoutoplossing te gebruiken op de plaat. Hierdoor kon hij in 1837 de eerste afbeelding met een Daguer-

reotype maken in zijn atelier. De afbeelding ontstaat via directe belichting, waar de plaat zo’n twintig tot dertig minuten aan blootge-steld dient te worden. Het eindresultaat is niet een foto op papier zoals we het kennen, maar een zware plaat met een kleurloze scherpe afdruk van het geprojecteerde. Een Daguerreotype afbeel-ding is heel fragiel en er veel moet gedaan worden om de foto puntgaaf te krijgen en te houden. De zilveren laag dient grondig

gepolijst te worden en je moet klemmen gebruiken om de plaat vast te houden. Een simpele vingerafdruk alleen al kan de afbeelding flink beschadigen. Na ontwikke-ling kan een Daguerreotype-foto dan ook het beste achter glas geplaatst worden.

GebruikHalverwege de negentiende eeuw kwam deze primitieve vorm van fotografie voor commercieel gebruik beschikbaar. Maar vanwege gerommel met patentrechten en de hoge ontwikkelingskosten van een enkele Daguerreotype was het enkel weg-gelegd voor welgestelden, die het op hun

beurt voornamelijk gebruikten voor portretfotografie. Fotografen waren niet erg happig om met Daguerreotypie aan de slag te gaan, omdat het werken met kwikdampen levensgevaarlijk kan zijn. Ook moest er een hoop voorbereid

worden. Zo waren er veel chemicaliën nodig en was er voor buitenshots een

Foto: Louis DaguerreBouLevarD Du tempLe, parijs, 1838In 1838 maakte LouIs Daguerre met zIjn Daguerreotype De eerste fotografIsche afbeeLDIng van een mens, aan De bouLevarD Du tempLe, een Drukke weg In parIjs. gezIen De beLIchtIngstIjD van 10 mInuten Is het verkeer nIet zIchtbaar op De foto. aLLeen De man LInksonDer, DIe zIjn Laarzen stonD te poetsen, bLeef Lang genoeg stIL staan om vereeuwIgD te worDen.

digifotopro

29

Louis Daguerre (1787-1851)De fransman Daguerre worDt

beschouwD aLs De bekenDste uItvInDer van De fotografIe. zIjn naam staat

aLs één van 72 fransen gegrIft op De eIffeLtoren.

adam Fussadam Fuss (1961) is een kunstenaar die met Daguerreotypie werkt. Hij is begonnen als commercieel fotograaf, maar begon later te experimenteren met de oude basic vorm van fotografie. Hiermee probeert hij de vooroordelen die mensen hebben over een foto of afbeelding om te gooien. Fuss gebruikt hierbij vaak materialen zoals bloemen, planen, dieren, water rook, kleding en menselijke vormen. Deze materialen gebruikt hij voor thema’s als leven, dood, tijd.

www.cheimread.com/artists/adam-fuss

“Om een Daguerreotype te maken moest

de fotograaf vaak een pakket van vijftig kilo

meeslepen”

STABIELE KLEURENVANUIT ELKE KIJKHOEK.DE CG243W.

24-inch widescreen display Kijkhoekstabiel wide gamut IPS-LCD-module 3D Look-up-table met 16-bit color-processing en 10-bit kleurweergave Digital Uniformity Equalizer voor perfecte lichtverdeling en kleuregaliteit Automatische hardware-calibratie van helderheid, witpunt en gamma Geschikt voor FograCert Softproofi ng System: klasse A

Meer info via www.eizo.nl

100505_Slangenmens_200x265.indd 1 16-02-2010 14:29:13000-OPMK-DFPRO-2APRL.indd 144 3/30/10 1:04:39 PM

OnderwaterfOtOgrafie Cor Kuyvenhoven Objectief niKon D700 brandpunt 15mm diafragma f/2.8 Sluitertijd 1/25 seC. iSO 200

33

Onderwaterfotografie

Verborgenschattenvan deNoordzee

nederland telt maar een handjevol duikers die scheepswrakken fotograferen op de bodem van de noordzee. Cor Kuyvenhoven is daar een van. om mooie onderwaterfoto’s te maken hoef je niet ver te reizen, is zijn motto. Dat laat hij goed zien met zijn foto’s van eigen (zee-)bodem.

tekSt ClauDia Gharbi fOtOgrafie Cor Kuyvenhoven

Beste Zweedse persfotograaf is Nederlander

Verhalenvertellerdie liever niet over fotografie praat

INTERVIEW Pieter ten HooPen

Pieter ten Hoopen (1974) is Zwedens beste persfotograaf. Kreupel schoot de geëmigreerde Nederlander de beelden voor zijn eerste boek grotendeels op de knieën. Wat de Taliban niet lukte, kreeg bizarre pech wel voor elkaar. Het werd een onverwachte confrontatie met Stockholm, een botsing tussen menselijke beperkingen en de geest van een sporter.TeksT Marcel Burger FOTOGRAFIe Pieter ten HooPen

Hungry Horse, Montana. tHe Jenssen BrotHers.

Deel van een Boek Dat voorJaar 2011 uitkoMt.

digifotopro

38

digifotopro

39

Beste Zweedse persfotograaf is Nederlander

Verhalenvertellerdie liever niet over fotografie praat

INTERVIEW Pieter ten HooPen

Een dorpje in centraal-Zweden van nog geen duizend inwoners, een zoektocht naar een legendarische nederzetting in Rusland, Iraakse prostituees in Syrië, kinderen van bouwvakkers in Montana. De een-voud en smerigheid, doch complexi-teit en schoonheid van het dagelijks leven zijn de kracht van de beelden van Pieter ten Hoopen. Hij krijgt de Zweedse tegenhanger voor de Zilveren Camera als Persfotograaf van het jaar in 2005, 2006 en 2010. De van oorsprong Nederlander was de eerste Zweedse fotograaf ooit die voor de World Press Photo Master-class (2004) werd gekozen. Hij is vervolgens eersteprijswinnaar Daily Life Stories World Press Photo 2008, krijgt de tweede prijs portret èn een eervolle vermelding Daily Life Sto-ries bij de World Press Photo 2010.

OpdrachtgeversMet de komst van de prijzen, ver-dween het werk. “Opdrachtgevers bellen je niet meer voor een het maken van een portret.

Een nadeel, omdat ik de awards al vrij vroeg in mijn carrière kreeg. Het lijkt wel alsof kranten en tijdschriften denken dat je met de titels op zak te duur bent geworden, terwijl ik gewoon de richttarieven van de Zweedse fotografenbond hanteer.”Euforie wordt financieel overleven. “Reclame en sterk commerciële opdrachten zijn nodig, maar mijn passie ligt bij het vertellen van verhalen, bij diepgravende fotografie. Dat an-deren je de beste vinden, is een eer en voelt geweldig. Het helpt in het leren kennen van wat je kunt en niet kunt, maar ik heb ook een bedrijf - mijn portemonnee - te runnen.”

VoetsporenTwaalf jaar geleden verhuisde de geboren Tubbergenaar naar Zweden, in de voet-sporen van zijn zus en zwager. Hij ging er studeren aan dé foto-opleiding van het land: Nordens Fotoskola op Biskops Arnö. Aarts-bischop Magnus Bosson kocht het eiland Arnö tegen het eind van de 13e eeuw. Arnö werd later privébezit van Zweedse koningen en een vooraanstaande veldheer; de oude bisschopswoning werd in 1730 een deel van het ‘nieuwe’ hoofdgebouw.Biskops-Arnö is sinds 1935 staatsmonument. De modernere vertrekken van studenten van de hogeschool zijn in de zomer een herberg voor toeristen. Arnö, met een diameter van amper twee kilometer, heeft boerenland, bos, wandelpaden, natuurlijk zwemwater en een rijk vogelleven. Stockholm is 45 minuten

rijden naar het zuidoosten, dichtbij voor Zweedse begrippen.

HjoPieter ten Hoopen heeft een appartement in een rustig deel van de hoofdstad, niet ver van het centrum. Maar even lief is hij in een klein dorp bij Hjo, nabij Zwedens op een na grootste binnenmeer Vättern. De honderd jaar oude lokale school was uit zijn voegen gegroeid; een nieuwe was er naast gebouwd. Ten Hoopen renoveerde en bracht het in onbruik geraakte pand terug in de oorspronkelijke staat. Het is nu zijn tweede huis annex cursuscentrum met 15 bedden. De fotograaf als docent. “Bij gebrek aan opdrachten creëer ik zo eigen werk. Het blijft niet bij workshops documentairefotografie in Hjo, ik reis de hele wereld over om les te geven.” Hij kijkt even naar de grond en lacht, alsof hij zelf het succes van zijn leraarschap niet gelooft. “Het animo voor de workshops is heel groot, ook van goede fotografen die geweldige, inspirerende beelden laten zien.”

RembrandtBuiten het werk praat Ten Hoopen, ook met vrienden, niet graag over fotografie. Hij kijkt er zelfs nauwelijks naar. Liever bewondert hij schilderijen, zijn grootste bron van bezie-ling. Misschien juist daarom dat cursuslei-der Anna Clarén van Norden Fotoskola de Nederlander vergelijkt met Rembrandt en Vermeer.

PIETER TEN HooPEN Documentairefotograaf Pieter ten Hoopen

komt oorspronkelijk uit Twente. Twaalf jaar

geleden verruilde hij zijn geboorteplaats

voor Stockholm en Hjo in Zweden, waar hij

tegenwoordig woont en werkt. Met zijn werk

won hij diverse nationale en internationale

prijzen.

Specialiteit Documentairefotografie

Geboorteplaats Tubbergen, Twente

Woont in Stockholm en Hjo, Zweden

www.pietertenhoopen.com

FotograaF

DaMaScuS, Syrië

“Met de komst van de prijzen, verdween het werk”

digifotopro

56

feature macrofotografie

Mies Brocken Haar liefde voor macrofotografie begon toen

ze een digitale compactcamera aanschafte.

De macrofunctie wekte haar interesse en ze

maakte er dan ook veel gebruik van. Inmid-

dels is haar uitrusting flink gegroeid en heeft

ze een flink portfolio op haar website staan.

www.miesbrocken.nl

Van kinds af aan was Mies al bezig met alles dat klein is. “Vroeger maakte ik kleine tekeningetjes, ook al had ik een groot vel papier. Ik was veel bezig met kleine dingen.” Haar man Pim: “Priegelen vindt ze fantastisch.” Mies: “Ik ben echt een kleurenmens, in mijn foto’s ben ik veel bezig met kleur. Als ik een onderwerp heb gevonden kijk ik welke kleuren erbij passen. Dan ga ik aan de slag met het maken van de foto. Wanneer ik het idee heb dat ik goed op weg ben ga ik ermee verder.”Ze is altijd op zoek naar relaties tus-sen de onderwerpen in haar foto’s. “Ik vind het leuk als er iets gebeurt, als twee plantjes tegen elkaar aan-leunen bijvoorbeeld. Dan stel ik me voor dat het een stelletje is.” Over haar foto’s vertelt ze: “Met mijn foto’s wil ik mensen inspireren. Laten zien dat je helemaal niet ver weg hoeft te gaan om mooie foto’s te maken,

want in de tuin speelt zich ook een heel fasci-nerende wereld af.”Mies wil de toeschouwer mee laten kijken in het leven van de beestjes; een kijkje door het groen nemen. “Eigenlijk ben ik altijd op zoek naar het ‘geregisseerde’ toeval. Een beetje

sturing in een gewenste richting en het toeval bepalen samen of de foto gelukt is.”

BoodschappenlijstVer van huis hoeft ze niet te gaan om te fotograferen. Veel foto’s maakt ze gewoon in

fotograaf

Ook in de winter zijn er nog genoeg macro-onderwerpen

te vinden. Dit vergane hortensiablad stond binnen,

vlak voor het raam, terwijl het buiten sneeuwde. De blauwe kleur op de achtergrond zijn

tuinpotten.

Brandpuntsafstand 50mm diafragma f/5.0 sluitertijd 0.4 sec. iso 100 tussenring canon ef12 ii

tip van Miesfotografeer op ooghoogte van een insect in plaats van bovenaf.

digifotopro

57

een paar foto’s en vervolgens kijkt ze waar verbeteringen mogelijk zijn. Ze verandert de opstelling en het licht. Daarop bouwt ze verder naar haar eindresultaat. Dat kan soms wel drie dagen duren. “Ik ga net zo lang door tot ik het gevoel heb ik dat ik op mijn top ben.”Mies geniet ervan om beestjes te fotografen. Alle soorten die ze tegenkomt in haar tuin passeren de camera. Als ze een lieveheersbeestje fotografeert dan gaat ze op zoek naar kleuren die met het rood con-trasteren. Op de achtergrond legt ze dan propjes papier in de gewenste kleuren. Maar het kan ook een schep zijn, of een fles afwasmiddel. Het gaat niet om het voorwerp maar om de kleuren. “Door een grote diafrag-maopening te gebruiken vloeien de kleuren in de achtergrond in elkaar over. Het accent ligt dan alleen op het kleine scherpe deel van de foto. Mij is wel eens gevraagd of ik de in-

haar achtertuin. Een moderne achtertuin aan het water, vlakbij een bos. Rond haar bloe-men vliegen veel potentiële ‘modellen’. Maar als haar man Pim de hond uitlaat in het bos neemt hij ook voorwerpen voor haar mee. Of ze geeft hem de opdracht om wat uit het bos

mee te nemen. “Dan wil ik een bepaalt type blad en leuke takjes. Pim: “Soms krijg ik een hele boodschappenlijst mee.”

WerkwijzeMies werkt naar een foto toe. Eerst maakt ze

Brandpuntsafstand 100mm

diafragma f/3.2

sluitertijd 1/1000 sec

isO 400

Door de omgeving met de bladluis mee te fotograferen wordt benadrukt hoe klein hij eigenlijk is. Hoe sneller de sluitertijd hoe ronder de waterdruppels op de foto zullen zijn. Met een reflector gemaakt van aluminiumfolie, geplakt op een stuk karton, kon ik de schaduwen aan de voorzijde wat oplichten.

tip van miesAls je een insect fotografeert en deze wegvliegt, blijf dan gewoon geduldig zitten. Vaak komt het beestje weer terug naar dezelfde plek.

“ Je hoeft niet ver weg te gaan om een mooie foto’s te maken”

digifotopro

63

Sportfotografievolgens Pim Ras en CoR vos

“Een goede voetbalfoto maak je liggend op je buik. Vanuit dit standpunt krijg je de actie van de spelers het meest dynamisch voor je lens. Bovendien heb je vanuit die positie de tribu-nes op de achtergrond en niet de reclamebor-den. Dat geeft een mooie rustige achtergrond.”Cor Vos ( 61) is helemaal gek van wielren-nen. Na een ernstige blessure is hij zelf geen renner meer en doet hij zijn werk achterop de motor, midden in de koers. Vos volgt de Tour al 35 jaar. De passie voor de sport maakt

hem tot één van de beste wielerfotografen ter wereld. Pim Ras (43) won vorig jaar de Zilveren Camera voor zijn foto van de aanslag op Koninginnedag. Naast nieuwsfoto’s maakt Pim Ras al 25 jaar foto’s op het sportveld. Bijvoorbeeld op de Olympische Spelen, tijdens een Champions Leaguefinale of het EK zwem-men. Ras volgde de sportieve prestaties van het Nederlands Elftal in Zuid-Afrika. Met de tips van beiden kun je na de zomer zelf aan de slag op het sportveld.

een dikke boterham verdienen met sportfotografie is een droom die niet voor veel fotografen is weggelegd. Cor vos (61)

en Pim Ras (43), twee profs van een uniek kaliber, vormen twee uitzonderingen. met het WK-voetbal in Zuid-afrika en de Tour de France in het achterhoofd, doen ze hun geheimen uit de

doeken. TeksT eWouT de BRuijn FOTOGRAFIe CoR vos en Pim Ras

MaSterclaSS sPoRTFoTogRaFie

PIM

RA

S ®

digifotopro

64

Cor Vos Leeftijd 61

Fotografeert metCanon 1D Mark IV,

Canon 5D Mark II

specialiteit Wielrenfotografie

www.corvospro.com

expert

Pim Ras: “Het standpunt is bij een sportfoto bepalend. Een goed voorbeeld vind ik de foto die ik maakte van Dennis Bergkamp, nadat hij scoorde voor Nederland op het WK in Frankrijk in 1998. Ik was tijdens de wedstrijd nog geen eerste fotograaf bij de krant en zat op de tribune. Van daaruit probeerde ik te werken. En met resultaat. Door het lijnenspel en de houding van Bergkamp blijf ik het een bijzondere foto vin-den. Maar dat komt natuurlijk ook omdat het mijn doorbraak betekende.” Ras is inmiddels de eerste sportfotograaf van het Al-gemeen Dagblad. Voor die krant verbeeldt hij sportevenementen over de hele wereld. Zijn foto’s winnen regelmatig prijzen. Ze kenmerken zich doordat ze altijd een bepalend moment van de wedstrijd bevatten. “De laatste

jaren is het lastiger geworden om langs het voetbalveld een goede foto te maken. De concur-rentie is enorm en die nieuwe LED-reclameborden maken het ook niet gemakkelijker. Ze zijn hoog en dwingen je daardoor een bepaald standpunt te kie-zen. Bovendien zorgt het felle licht voor een storende achter-grond.”

StandpuntOok voor wielerfotograaf Cor Vos is het standpunt een belangrijk element in een goede sportfoto. Vos is daarvoor tijdens zijn werk afhankelijk van de motorrijder bij wie hij achterop zit. Die rijdt met hem tussen de wielrenners. Com-plicerende factor is de jury die bepaald of de fotografen dicht bij de renners mogen rijden of juist niet. Dat is afhankelijk van

het verloop van de wedstrijd. De wielrenners mogen geen hinder of voordeel ondervinden van de fotografen in de koers. “Net als bij voetbal wil ook ik natuurlijk het moment vastleggen dat bepalend is voor de wedstrijd. Dus als er een demarrage (ontsnapping, red.) plaatsvindt moet ik die gewoon hebben. Het liefst met het jagende peloton op de achtergrond. Maar als de wedstrijd dan uiteindelijk beslist wordt in een massasprint, wil-len de meeste kranten toch het liefst een finishfoto. Dan kan het zomaar gebeuren dat je dus een hele dag voor niets achterop de motor hebt gezeten.”

Kennis van zakenRas en Vos zijn het er over eens dat geluk ook een bepalende factor is bij het maken van een sportfoto. Het beslissende

MasterCLass Sportfotografie

foto Cor VoS Camera Canon 1D Mark ii n Brandpuntsafstand 70MM sluitertijd 1/800 SeC.. diafragma f/5.6 iso 320

COR VOS ®

70-200gebruik bij voorkeur een 70-200 mm objectief. Daarmee kun je lekker inzoomen, maar ook een totaalfoto maken van een actie voor het doel.

Objectieven Special

digifotopro

111

Special Objectieven

112 CanOn EF 100mm f/2.8L IS USM Macro Het lijkt een vreemde combinatie; een macro-

objectief met beeldstabilisatie. Met de nieuwste stabilisatietechniek van Canon moet dit wel degelijk zijn waarde bewijzen.

114 nikOn AF-S Micro Nikkor 85mm f/3.5G VR ED Dit aps-c-objectief blijkt dankzij beeldstabilisatie en

een snelle en stille scherpstelmotor niet alleen voor macrofanaten geschikt te zijn.

116 nikOn AF-S Nikkor 70-200mm f/2.8G ED VR II Nikons eerste 70-200 f/2.8 was voor fullframebezitters

een kleine deceptie. Als het aande fabrikant ligt, komt daar met de opvolger verandering in.

118 CanOn 70-200mm f/2.8L IS II USM Van buiten lijkt er niet veel nieuws

onder de zon, maar aan de binnenkant moet Canons nieuwe tele-objectief hoge ogen gaan gooien. Komt de fabrikant zijn belofte na?

120 nikOn AF-S Nikkor 300mm f/2.8 VR II Nikon vecht zich terug in de top van

het telesegment. De 300mm f/2.8 VR II is zo’n objectief dat zich thuis voelt tussen de topsporters.

122 Sigma 50-500MM f/4.5-6.3 DG OS HSM Sigma is sinds 2005 de enige fabrikant met een uniek

50-500mm zoomobjectief in het assortiment. Begin dit jaar werd een opvolger gepresenteerd, mét beeldstabilisatie.

124 Sigma 8-16MM f/4.5-5.6 DC HSM Ultra-ultragroothoek, zo valt het bereik van dit

bijzondere objectief het beste te omschrijven. Gaat de extreme beeldhoek ten koste van de beeldkwaliteit?

Voor veel fotografen ligt de aanschaf van een nieuw objectief meer voor de hand dan een nieuwe camera. Ze zijn relatief waardevast en hebben een groot aandeel in de beeldkwaliteit en de fotografische mogelijkheden. Niet voor niets zijn objectieven onverminderd populair als het gaat om dé genoemde investering voor de toekomst in ons lezersonderzoek. We testen zeven nieuwe exemplaren.

OnlineWil je meer reviews van objectieven lezen? Op www.dfpro.nl/objectievenvind je alle testen die we tot nu toe hebben gedaan.

digifotopro

112

Ca. €800,-

Beeldstabilisatie is over het algemeen niet erg effectief op korte afstanden. Een macro-objectief met IS was dan ook nog niet te vinden in het assortiment van

Canon. Een nieuw hybride beeldstabilisatiesysteem brengt daar verandering in. De 100mm f/2.8L Macro IS USM is het eerste objectief dat er gebruik van maakt.

TeksT en FOTOGRAFIe MIChaEL DE KootEr

Macro met beeldstabilisatie

Canon EF 100MM F/2.8L IS USM MaCro

objeCtieven Canon EF 100MM F/2.8L IS USM MaCro

De eerste indruk is positief; het objectief weegt veel minder dan je verwacht. De constructie voelt anders aan dan de meeste L-objectieven. Naast metaal heeft Canon ook hoogwaardig plastic gebruikt voor de constructie, met een relatief laag gewicht als gevolg. Desondanks voelt de 100mm zeer stevig aan. De prettig ontworpen scherpstelring biedt een ideale balans tussen soepelheid en weerstand. Al met al is het objectief prettig om langdurig uit de hand mee te werken, ook op een wat kleinere camera.

AutofocusVoor een macro-objectief verloopt de scherpstelling bijzonder vlot en boven-dien nagenoeg geruisloos. Dit maakt het objectief breder inzetbaar dan puur voor macrofotografie. Ook actiefoto’s zijn niet

uitgesloten, zeker niet met behulp van de focuslimiter. Deze schakelaar biedt drie standen, waarvan de interessantste de mogelijkheid is om de scherpstelling te be-perken van 50cm tot oneindig. Dit zorgt er voor dat het objectief niet door zijn gehele bereik hoeft te ‘zoeken’ wat de snelheid ten goede komt. Ook is er een stand om het gebied te limiteren tussen 30 en 50 cm en uiteraard kun je er ook voor kiezen het hele scherpstelgebied te gebruiken.

Beeldstabilisatie De 100mm f/2.8L IS Macro is Canons eerste macro-objectief met optische stabilisatie. Het is bovendien een geheel nieuw ontwor-pen IS-module. De nieuwe techniek heet ‘Hybrid Image Stabilisation’ en corrigeert zowel kantelbewegingen als horizontale en verticale beweging. Canon claimt dat deze

vorm van stabilisatie ook in het macrobe-reik nog goed werkt. Desondanks noemt de fabrikant een waarde van twee stops stabi-lisatie bij 1:1 vergroting, tegen vier stops bij normale scherpstelafstanden. In de praktijk blijken deze claims redelijk te kloppen, met de notie dat we in het extreme macrobereik maar zelden de twee stops winst wisten te bereiken. Op langere afstand doet de tech-niek goed zijn werk en haal je inderdaad de geadverteerde vier stops winst.Ondanks de beeldstabilisatie blijft extreme close-upfotografie uit de hand een moeilijke opgave, door de minuscule scherptediepte. Het is lastig uit de hand je scherptediepte daar te leggen waar je hem wil en deze daar te houden op het moment dat je afgedrukt hebt. Dit is natuurlijk geen euvel van het ob-jectief, maar een beperking van macrofoto-grafie in het algemeen. In de praktijk komt

GRATIS VERLENGDE GARANTIE

Registreer uw Sigma objectief op www.sigmabenelux.com en ontvang van Sigma Benelux gratis 2 jaar extra garantie!(Alleen voor offi ciële Sigma Benelux objectieven)

SIGMA voor DIGITALE FOTOGRAFIENIEUW PRODUCT

17-70mm

F2.8-4DC MACROOS HSM

Een lichtsterke standaard zoomlens voor digitale camera's. Voorzien van Sigma's OS beeldstabilisatie en close-up mogelijkheid

Inclusief bloemvormige zonnekap (LH780-04)

LO

ND

ON

| CA

ME

RA

: SIG

MA

SD

14 : IS

O20

0, F

4.5

, 1/80

sec | L

EN

S: S

IGM

A 17

-70

mm

F2

.8-4

DC

MA

CR

O O

S H

SM

: 70

mm

Best entRy LeveL Lens

CM127_P069_Sigma_adv.indd 69 29-04-2010 17:50:11DFPRO-ADVERTENTIES.indd 16 5/21/10 1:18:14 PM