Din ustune kim ne diyor

Onur Çağlar Din Üstüne Kim, Ne Diyor?

1


2


3

Din Üstüne

Kim, Ne Diyor?

Onur Çağlar


4

Önsöz yerine…

Din Nedir?

Bir Tanımlamanın Yüzeysel Eleştirisi

"Varlıklarının toplumsal üretiminde, insanlar, arala-

rında, zorunlu, kendi iradelerine bağlı olmayan be-

lirli ilişkiler kurarlar; bu üretim ilişkileri, onların

maddi üretici güçlerinin belirli bir gelişme derece-

sine tekabül eder. Bu üretim ilişkilerinin tümü, toplu-

mun iktisadi yapısını, belirli toplumsal bilinç şekille-

rine tekabül eden bir hukuki ve siyasal üstyapının

üzerinde yükseldiği somut temeli oluşturur. Maddi

hayatın üretim tarzı, genel olarak toplumsal, siyasal

ve entelektüel hayat sürecini koşullandırır. İnsanla-

rın varlığını belirleyen şey, bilinçleri değildir; tam

tersine, onların bilincini belirleyen, toplumsal var-

lıklarıdır.” (abç)

Kar Marx, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı’nın

"Önsöz”ünden...

Emperyalizm ve ona bağlı gerici devletler ve onların

anlayış biçimleri, talan düzenlerinin devamı için her

şeyi "mubah” görürler ve yaparlar; hiçbir dönemin

etik yasaları ve çoğu kez de kendi koydukları siya-

sal-hukuksal yasalar bile onları ilgilendirmez. Onları

ilgilendiren tek şey, gerçekte, taptıkları paradır.


5

Her ne kadar gerçekte taptıkları para olsa da, bunu

açıkça ifade edemeyeceklerinden toplumu kandır-

mak için kendi toplumsal yapısındaki egemen dini

öne sürerek o dinin bir "dürüst inanır”ı gibi davranır-

lar: Hıristiyan bir toplumsa "çok Hıristiyan” olurlar,

Müslüman bir toplumsa "çok Müslüman” olurlar ve

fakat bunu yaparken de karşıtların birliği yasası ge-

reği içinde birkaç iyi öğüdü ancak barındıran dinleri-

nin bu iyi yanlarına göndermelerde bulunurlar.

Gerici ve faşist nitelikteki tüm sistemlerin, söylence-

lere akademik kariyer vermesinin ardında yatan ger-

çeğin kökeni, yukarıda okuduğunuz paragrafımdır.

Bu akademik(!) kariyerler, "İlahiyat” kariyerleri-

dir(!). Oysa akademik kariyerliklerin sadece bilimsel

alanlarda olması gerekirken ve ülkemiz Türkiye’de

doçentlik, profesörlük veya ordinaryüslük gibi kari-

yerleri bileğinin hakkı ile alanların üniversitelerden

kapı dışarı edilmesi ve kişi başına neredeyse üçer-

beşer imamın, ilahiyat doçentinin(!) veya profesörü-

nün(!) düşmesi tesadüfle açıklanamayacağı gibi, top-

lumumuzun "dindar” olduğunu da göstermez. Bu,

sadece devletin ne kadar gerici olduğunu gösterir ve

sadece bunu gösterir. Hiçbir bilimsel düşünceleri ol-

madığı ve olamayacağı gibi, bilimin karşısına çıkma

cesaretini de gösteremezler ve, ya ancak "belden

aşağıya” vururlar ya da sırta...

Tıpkı Turan Dursun ve daha nice aydınlara yaptıkları


6

gibi...

Burjuvazi, sadece ilahiyatçıları kullanmaz; her bir bi-

lim alanında çalışanları da kendisine bağımlı kılar ve

bunlardan kimilerini dönem dönem ileri sürerek din-

lerin bilimsel olduğunu, bilimlerin dini desteklediği

dolayısıyla bilim ve dinin çelişkili olmadıkları(!)

propagandasını yaptırırlar ve kitleleri maniple eder-

ler. Böylece din adamına (ve dinlere) inandırmaya

devam ettirdikleri gibi, doğrudan uşak konumundaki

insanlıktan yoksun "biliminsanları”na da inandırırlar.

Bunların yanlış olduğunu, yalan söylediklerini yü-

reklice belirten biliminsanları ise, eğer çok şansları

varsa üniversitelerden kovulurlar, yeterince şansları

yoksa "susturulmanın” değişik biçimlerine uğrarlar

ve (doğal olarak) basın bundan tek söz etmez. Çünkü

o da devletin önemli sahtekârlık kurumlarındandır.

Yaklaşık 150 sene kadar önce bu durumu oldukça

berrak saptayan Marx ve Engels’in,

"Burjuvazi, onca zamandır onurlu sayılan ve önünde

saygıyla eğilinen her mesleği çevreleyen haleyi sö-

küp atmıştır. Hekimi de, avukatı da, rahibi de, ozanı

da, bilim adamını da kendi ücretli emekçisi yapıp

çıkmıştır.”(Bkz: KP Manifestosu, s. 48)

sözlerini sanırım kimse yadırgayamaz. Bu konuda

hem geçmişten ve hem de içinde bulunduğumuz şu

andan binlerce örnek verilebilir. En basit biyolojik

olgulardı bile "Allah’ın hikmeti işte!”ye bağlayan


7

biyologlardan, Muhammed’in "mucizesi”(!) olan

ayın ikiye bölünmesi uydurmasını (Bkz: Kamer Su-

resi, Ayet 1-2) "Yüce Rabbim sınırsız bir güce sahip,

görün!” diyen fizikçilere; "Mahremdir!” diyerek ka-

dınları (veya erkekleri) kontrol etmeyen ve onları

olası bir ölüme bırakan doktorlardan "okunmuş” su

ve muska satan eczacılara kadar her şey var...

Sormak gerekiyor: Şu ana kadar ismi-cismi saptanan

20 binin üstündeki din ve sekt ile 300 milyonun üs-

tündeki tanrılar, tanrıçalar, yarı tanrılar ve yarı tanrı-

çalara ne oldu? Zeus nerede, Ra nerede, Ahura Maz-

da nerede, Vayu nerede, Amaterasu-o-mi-kami nere-

de, Nemesis nerede, Tloue Nahuaque nerede? Nere-

de bu (tıpkı İslamiyet’in tanrısı gibi) her şeyi bilen

ve her şeye gücü yeten ölümsüz tanrılar ve tanrı-

çalar?

Yoklar! Zaten bunlara inanıldığı dönemde de yoktu-

lar. O dönemlerdeki bilimin yetersizliğinden oluşan

çaresizliğin getirdiği bir inançla "varlaştırılmışlardı”.

(Doğrudan yetersizliğinden olduğunu söylemek doğ-

ru değil. Egemen kölecilerin engellemeleri sonucu

bilim kitleler arasında tam yer edinemedi. O zaman

da böyleydi, şimdi de... "Yetersizlik”ten kastım bu-

dur.) Tanrıları ve tanrıçaları insanlar yarattı, tanrı ve

tanrıçalar insanları değil...

Yüzeysel bir şekilde eleştirisini yapmaya çalıştığım

bu makalemin "çıkış noktası” olarak Diyanet’in ta-


8

nımlamasını almam bilinçlidir. Çünkü bu tanımlama,

bir bakıma "resmi din sahibi” devletin de anlayışını

yansıtması bakımından oldukça önemlidir.

Önce TC Diyanet İşleri Başkanlığının "Din Nedir?”

sorusuna ve dine olan yaklaşımını okuyalım:

"Din, ilk insanla birlikte doğal olarak var olmuştur.

İnsan var olduğu sürece de devam edecektir. Çünkü

insanın yaratılışında, kendisini yoktan var edeni bil-

me, O'na inanma, bağlanma, kulluk yapma duygusu

ve ihtiyacı vardır. Fıtratı bozulmamış bir insanda bu

ihtiyaç mutlaka kendisini gösterir ve tıpkı fiziki var-

lığın yeme, içme bilmeye, o'na inanmaya ve bağlan-

maya ihtiyaç duyar. İnsan, fıtratındaki bu duyguyla

aklını kullanarak, yaratanının varlığını ve birliğini

kavrayabilir. Ancak, yaratıcısının, kendisinin mutlu-

luğu için ondan neler istediğini, hangi dav-

ranışlarından razı olup hangilerinden hoşlanmaya-

cağını, kısacası o'nun hoşnutluğunu nasıl elde ede-

ceğini, bunun yanında, sinirli olarak yaratılmış bu-

lunan insan aklının, mücerred düşünmekle ulaşama-

yacağı birtakım soyut meseleleri bilemez. İşte sınırlı

olarak yaratılmış bulunan insan aklının, tek başına

çözemeyeceği bu tür meselelerin cevabini ancak hak

din verebilir.

Bunun için Allah, insanlar içinden peygamber görev-

lendirerek onlar aracılığıyla insanları dünya ve

ahirette mutluluğa ulaştıracak esasları insanlara bil-


9

dirmiştir. İşte Allah’ın Peygamberleri aracılığıyla

akıl sahiplerine gönderdiği, onları kendi irade ve

seçimleriyle doğruya ve mutluluğa ulaştıran bu ha-

yat düzenine din denir.

Dini kuralların koyucusu Yüce Allah'tır. Peygamber-

ler dahil hiç bir kimsenin din koyma yetkisi yoktur.

Peygamberler, dini hükümleri tebliğ etmekle yüküm-

lüdürler. Tarih boyunca insanların din olarak ortaya

koydukları birtakım ilke ve kurallar hiçbir zaman

hak din niteliği taşımaz. Vahye dayanmayan yani bir

peygamber tarafından tebliğ edilmemiş olan bu gibi

sistemler, insanlığı maddi ve manevi bütün yönleriyle

kuşatıcı özelliğe sahip olamaz. Bunun yanında asıl-

ları vahye dayanmakla birlikte, temel ilkeleri korun-

mamış ve zaman içinde asliyetini yitirip bambaşka

şekiller alarak bozulmuş dinler de vardır."

Kaynak: http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dy/DiniBilgilerDetay.aspx?ID=20

99

Bu sözlerin değerlendirilmesine gelince... En iyisi sı-

rayla gitmektir:

"Din, ilk insanla birlikte doğal olarak var olmuştur.

İnsan var olduğu sürece de devam edecektir. Çünkü

insanın yaratılışında, kendisini yoktan var edeni bil-

me, O'na inanma, bağlanma, kulluk yapma duygusu

ve ihtiyacı vardır.”

http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dinibilgi.asp?sayfa=1&yid=1

http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dinibilgi.asp?sayfa=1&yid=1


10

Daha söze başlarken ve hem de birkaç şekilde ge-

miyi karaya oturtan Diyanet eğer "... ilk insanlarla

birlikte” ya da "...insanlığın belli bir aşamasından

sonra” şeklinde bir giriş yapsaydı, bu sözün belli bir

"anlaşılırlığı” olabilirdi ama "... ilk insanla” diyerek,

yani tekil kullanarak giriş yapmakla, hem bilime

hem de kendi inancına ters düştüğünü gör(e)müyor.

Çünkü:

1] "İlk insan” diye bir şey söz konusu olamaz. İnsa-

nın oluşumu dinlerin ve değişik mezheplerin uydur-

duğu gibi "Adem” ile başlamamıştır; yüz binlerce yıl

süren bir evrimleşme sonucu maymundan dönüşmüş-

tür. Bu dönüşüm de (kabaca) "Ön-insansı” dönemi

gibi yine uzun bir süreçten sonra (ki bunların epey

bir alt geçiş forumları var) insan olunmuştur. Bunu

ilkokul çocuğu bile biliyor. "Din, ilk insanla birlikte

doğal olarak varolmuştur.” derken "doğallığı” gereği

insanlığın "Adem” ile başladığına bir gönderme yap-

maktadır. Oysa, gerek çağdaş antropoloji ve gerekse

ilgili diğer bilim dalları ilk insanın "Adem” oldu-

ğunu, ya da genel söylem ile "yaratılış” teorisini çok-

tan silip süpürdü. Çünkü bu "Adem” (kovularak dün-

yaya gönderildiğine göre) nerede yaşamıştır, ne za-

man yaşamıştır, ne zaman ölmüştür; bu her şeyi apa-

çık bildirdiğini söyleyen Kur’an da (Bkz: Yasin Su-

resi, Ayet 12; Yusuf Suresi, Ayet 1-2; ) hiç bir bil-

giye rastlanmaz. Dünyanın çeşitli yerlerinde yapılan

değişik arkeolojik ve antropolojik çalışmalara bu


11

savın uydurulmuş olduğunu kanıtlayan her gün bir-

çok yeni bulgu eklenmektedir.

Evrim teorisi (ki artık teori filan değil, somut gerçek-

liğin ta kendisidir) farklı bir konu olduğu için geçi-

yorum.

2] Henüz hiçbir "sapkınlık” yokken, "Adem” daha

"yeni yaratılmışken ve tek iken” (ama Tanrı çok geç-

meden "Adem”in yalnız olduğunu her nasılsa "anlar”

ve O’nun "sol kaburga kemiğinden” Havva’yı yara

tır! Neden aynı anda yaratmadığını kimse bilmiyor. -

Bkz: Zümer Suresi, Ayet 6; Secde Suresi, Ayet 7-)

dinin bulunmasının mantığı olamaz.[1] Çünkü bu,

"Adem”in kendi kendini "sapkınlıklardan” koruması

için oluştuğu ya da Tanrı’nın, "Adem”i sapkınlıklar-

dan koruması için gönderdiği anlamına gelir. Kaldı

ki, yine kendi söylemlerine göre (örneğin) insest iliş-

kinin başladığı ve ayyuka çıktığı bir dönemdir bu!

"Adem ile Havva”nın çocuklarının birbirleriyle cin-


12

sel ilişkiye girerek "zürriyetlerini sürdürdükleri” bir

dönemdir bu dönem. Bunun zeminini de hazırlayan

yine bizzat tanrının kendisi olunca insan "Ne olu-

yor?!” demekten kendini alamıyor.

İnsest ilişkiler apaçık bir şekilde anaerkil rejim döne-

minde, yani İlkel Komünal Toplum’da olmuş, Köleci

Toplum’un belli bir evresinde de "son” bulmuştur.

Sürüler halinde yaşamanın getirdiği bir alışkanlığı bu

iki toplum sisteminde belli bir süre devam ettirmiş-

lerdir ve bu döneme damgasını basan evlilik (ya da

cinsel ilişki biçimi) "Grup Halinde Evlilik” biçimi-

dir. Örneğin "A Grubu”nun üyeleri kendi içlerinde

kesinlikle cinsel ilişkiye girmezler ama "B” ya da bir

başka grup ile sınırsız ilişkiye girmektedirler. "A

Grubu” içinde örneğin annesiyle aynı grupta yer al-

dığı için ilişkiye giremeyen oğul, eğer grup değişti-

rirse yine hiçbir kaygı duymadan ilişkiye girebilirdi.

İlişkiye girenler arasında annelik, babalık gibi kav-

ramlar bulunmamaktadır; herkes herkesin karısı ve

kocasıdırlar. "Adem”in kendi çocuklarıyla cinsel

ilişkiye girdiğine ilişkin bir şey okumadım ama eğer

böyle bir ilişkiye girmişse ve "Adem” ile "Havva”

isimli iki kişi varsa, bu, onların bu toplumda, yani

İlkel Komünal Toplum’un ilk dönemlerinde yani

henüz Grup Halinde Evlilik döneminde yaşadıkla-

rını gösterir.

Bilindiği üzere "Kandaş Aile” döneminde kuşaklar

arası cinsel ilişki yasaklanmıştı: Büyükbabalar ve


13

büyük anneler kendi aralarında, oğullar ve kızlar

kendi aralarında, torunlar kendi aralarında ilişkiye

girebilmekteydiler. Yani, eğer "Adem”, kendi çocuk-

larıyla cinsel ilişkiye girmemişse ve kardeşler kendi

aralarında girebiliyorsa, bana göre muhtemelen

"Adem”in "yaratılış” dönemi, Kandaş Aile döne-

midir. Bu dönemde, gerek Grup halinde Evlilik ve

gerekse Kandaş Aile döneminde, yani henüz gensler

yeni oluşurken (ve çok az bir hızla da olsa sistemle-

şirken) her birinin birer ismi vardı: Yani her insan

grubu kendisine bir isim veriyordu ve bu, onu di-

ğerlerinden ayırıyordu. Elimde somut bir kanıt ol-

mamakla birlikte, buradan yola çıkarak "Adem” ile

Havva”nın birer insan ismi değil ama birer Grup

İsmi olmasını çok mantıklı bulmaktayım. Çünkü bu

dönemin özellikleri ile "yaratılış” efsanesindeki

"Adem ile Havva ve çocukları”nın özellikleri büyük

bir uyum içindedir. Bu basit denklemin bile "ilk in-

san Adem’dir” efsanesini çürütmesi bir yana, o dö-

nemde "din” diye bir şey olmaması da ayrıca çürüt-

mektedir.

Devam edelim: Din madem ki "...ilk insanla (Adem

ile yani) birlikte doğal olarak varolmuş”, öyleyse

bana "Adem”in hangi dine ait olduğunu ve

"Adem”în bu dini nasıl seçtiğini bir "Profesörünüz”

açıklasın lütfen.

3] Kendi kendisinin hem peygamberi ve hem de mü-

mini (inanırı) olmanın mantığını değil ki Diyanet,


14

dinin kendisi de, dini "gönderen” Tanrı da açıklaya-

maz. Ancak dogmatiklikten muzdarip olanlar "Allah

böyle emretmiş, böyle olmuş. Hikmetinden sual et-

mek bize mi düşer? Vardır bir bildiği!” nakaratını

tekrarlayıp dururlar.

4] Tanrı, dinleri, "...seçimleriyle doğruya ve mutlu-

luğa ulaştırmak” için gönderdiğine ve "yasak mey-

ve”yi yediği için "Havva” ile birlikte cennetten kov-

duğuna göre, Tanrı, geleceği bilmiyor demektir ki,

bu da tanrının sıfatlarıyla uyuşmazlık halindedir.

Eğer Tanrı geleceği bilmiyorsa, bilemiyorsa o zaman

niye onun her şeye kadir olduğu ve her şeyi bildiği

yalanlarını yineleyip durursunuz? Yok eğer geleceği

(her şeyi) biliyorsa "Adem”in "yasak meyve”yi yiye-

ceğini de, bu yüzden kendisinin onu kovacağını da

biliyor demektir. Bu durumda yine de "din” gönderip

O’nu "Peygamber” yapması mantık ile, bilim ile

açıklanabilecek bir şey değildir. Dahası, Tanrı ve

gönderdiği "din” de "Adem”i "sapkınlıktan” kurtara-

madığına göre, yani "yasağa rağmen” meyveyi yedi-

ğine göre din(ler) hakkında "güllük – gülistanlık” bir

tablo çizmenin ancak din bezirgânlığı sayesinde kit-

leleri kandırmanın ilişkisi olabilir.

"Fıtratı bozulmamış bir insanda bu ihtiyaç mutlaka

kendisini gösterir ve tıpkı fiziki varlığın yeme, içme

bilmeye, o'na inanmaya ve bağlanmaya ihtiyaç du-

yar.”


15

Fıtrat, Arapça bir sözcüktür ve "Yaratılış” anlamın-

dadır. Yukarıdaki "fıtratı bozuk” tümceyi düzenleye-

lim:

"Yaratılışı bozulmamış insanlar, nasıl ki yemeye, iç-

meye, bilmeye ihtiyaç duyarlarsa, aynı şekilde din-

lere inanmaya ve Allah’a bağlanmaya da ihtiyaç du-

yarlar.”

Diyanet bunu demek istiyor sanırım...

Diyanet, "Fıtratı bozulmamış insanlar” derken, sa-

dece inanırları kastetmektedir. Başta diyalektik ma-

teryalistler olmak üzere ateistleri ilgilendirmeyen bu

saçma totolojik tümce, kendi içinde "doğru”dur ama

bilim karşısında değil.

"İnsan, fıtratındaki bu duyguyla aklını kullanarak,

yaratanının varlığını ve birliğini kavrayabilir.”

Daha önceleri, diyalektik materyalizmin kuramcıları

tarafından bilimsel olarak "Felsefe Müzesi”ne gön-

derilen felsefi idealizm, burada "duygu” ile yine kar-

şımıza çıkmıştır. Bilindiği üzere felsefi idealizm,

düşünceye (duyguya) öncelik tanır. Yukarıdaki yazı-

sında Diyanet, "Duygu”ya öncelik vererek aklımızı

duygumuz ile kullanmamızı öğütlüyor.

Düşünce (ya da duyum, duygu, vb. ) maddenin bey-

nimizdeki yansımasıdır, o "şey”in imgesidir. Hiçbir


16

duygu veya duyum, düşünce (artık adına ne derseniz

deyin) maddesiz olamaz. Ya da şöyle bir soru yön-

lendireyim: Bana maddesiz bir düşünce ya da duygu

(duyum) örneği verebilir misiniz? Tek bir örnek ye-

terlidir benim için.

Akıl; düşünceleri mantıksal bir biçimde ortaya koy-

ma yeteneğidir. Önce bunun altını çizeyim. Mantık

ise, objektif dünyanın (yani insanlar da içre, tüm ev-

renin) gelişiminin ve değişiminin zihnimizdeki yan-

sıması olan biçim ile yasalarının arasındaki köprü-

dür, bunlar arasında bir birlik (ilişki) kurar. Şu ana

kadar bu formatı çalıştıran insanların teolojik inanç-

tan günbegün uzaklaşmalarının nedeni budur. Sonra

da bunun altını çizerek devam edeyim: İnanç, bir

şeyin kanıt-dışı kabulü demektir. Bir (soyut veya

somut) "şey” olduğu söylenmektedir. Bu söylenilen

"şey”i kanıtsız, deneysiz ve duyumsuz kabul etmek

demektir. Şu ana kadar tanrının varlığına ilişkin zerre

kadar kanıtın bulunamaması bir yana, dinlerin ortaya

çıkışı ve yok oluşu da bu "inanç” anlayışının gerek-

sizliğini gösterir, başka bir şeyi değil.

Peki, bu mantıklı mı?

"Yaratanın varlığını kavramak” için duygu merkezli

bir inanç zaten yeterlidir. İnanınca da mantığımızı

veya (hem de "sınırlı” yaratılan) aklımızı kullanma-

mız mümkün değildir; çünkü dinsel inanç ile mantık

(ya da akıl) birbirlerini dıştalar, yan yana veya zincir-


17

leme format içinde olamazlar: Ya biri, ya diğeri! Bu

da demektir ki, Diyanet’in önerisi baş aşağıdır; ayak-

larımızın üstüne doğrulmak için kurgularla veya aslı-

astarı olmayan inançlarla değil; bakarak, görerek,

analizler ederek, deneyerek hareket etmeliyiz.

"Ancak, yaratıcısının, kendisinin mutluluğu için on-

dan neler istediğini, hangi davranışlarından razı

olup hangilerinden hoşlanmayacağını, kısacası o'-

nun hoşnutluğunu nasıl elde edeceğini, bunun ya-

nında, sinirli olarak yaratılmış bulunan insan aklı-

nın, mücerred düşünmekle ulaşamayacağı birtakım

soyut meseleleri bilemez. İşte sınırlı olarak yaratıl-

mış bulunan insan aklının, tek başına çözemeyeceği

bu tür meselelerin cevabini ancak hak din verebilir”.

Bu kadar laf yığını iki şey söylüyor:

1] İnsan, Allah’ın nelerden hoşlanıp nelerden hoşlan-

madığını kendi başına bilemez;

2] İnsan, sadece düşünmekle Allah’ı da anlayamaz,

doğayı da... Bunların cevabını sadece "hak dini vere-

bilir.”

Gerekçe: İnsan aklı sınırlı yaratılmıştır!

Alıntısını yaptığımız bu pasajda ise "arı” felsefi idea-

lizmden "Bilinemezcilik”e yapılan geçiş, aslında fel-

sefi idealizmi güçlendirme adına yapılmıştır, çünkü


18

tepeden tırnağa dogmatizmden muzdarip olan teolo-

ji, doğrudan felsefi idealizm ile beslenir ve şekillenir.

Felsefi ismiyle "Agnostisizm” denilen "Bilinemezci-

lik” terimini ilk kullanan Thomas Huxley olmuştur.

Eski Yunan felsefesinde ise "Şüphecilik” olarak or-

taya çıkmıştı. Çıkış noktaları ise bilimi sınırlandır-

mak, mantıksal düşünce zincirinin halkalarını kopar-

mak ama asıl önemlisi, toplumun nesnel yasalarının

bilinmesinin önüne set çekmektir. Bu da demektir ki,

"Egemen sömürücüleri rahat bırakın!” Öz olarak

"Duyumlar dışında otantik olarak hiçbir şeyi kabul

etmiyoruz! "Şeyler” daima "kendinde-şey” olarak

kalırlar, "bizim için-şey”e dönüşmezler!”, diyorlar.

Bu kısa açıklamadan sonra konumuza devam edelim:

İnsanların, Allah’ın nelerden hoşlanıp nelerden hoş-

lanmadığını bilememeleri ve dolayısıyla buna uygun

davranamamaları -Diyanet’in sözüne bakarsak- doğ-

rudan Allah’ın suçudur, çünkü "O”, nedeni bilin-

memekle birlikte (vardır elbet bir bildiği!) insan ak-

lını "sınırlı” yaratmıştır. Hem "sınırlı” bir akıl verip

hem de "Sen niye benim hoşlandıklarımı yapmıyor-

sun? Gel cehenneme de gör gününü!” demek ne ka-

dar "ilahi”, ne kadar "doğal” ve ne kadar "insani”,

varın düşünün artık. Yine bu sözlerden anlaşıldığı

kadarıyla Allah insanları sırf kendi zevki için, kendi-

sini hoşnut kılsın diye yaratmış ve tüm tepkileri in-

sani!

Şimdi bir tanrı düşünün:


19

Küfür ediyor (Bakara Suresi, Ayet: 65-66; Araf

Suresi, Ayet: 166)!


Kendi üstüne bile yemin ediyor (Meryem Suresi,

Ayet 68; Hicr Suresi, Ayet:92; Miaric Suresi,

Ayet:40)!

Şimdi bir tanrı düşünün

"Gönderdiği peygamberi adına” yemin ediyor (Hicr

Suresi, Ayet: 72)


"Vahiy” ile "indirdiği” Kur’an adına yemin ediyor

(Sad Suresi, Ayet: 1; Kaf Suresi, Ayet: 1)


İntikam peşinde (Ali İmran Suresi, Ayet:4; Maide

Suresi, Ayet: 95; İbrahim Suresi, Ayet: 47)!


Kendi "kulları” arasında insan ayrımı yapıyor:

(Maide Suresi, Ayet: 51)


Kızıyor (Abese Suresi, Ayet 17; Zariyat Suresi,

Ayet:10-11)”

Şimdi bir tanrı düşünün: Yemek yemekten söz ede-

biliyor (Zariyat Suresi, Ayet: 57)!


20

Bu ve benzeri örnekleri daha fazla uzatmak istemi-

yorum. Bu kadar yeterlidir.

Buradaki ifadelerden de anlaşıldığı üzere, tanrı, ta-

mamen "insani” reaksiyonlar göstermektedir. Bir

şeyden "hoşlanmak” ya da "hoşlanmamak” da insani

bir reaksiyondur ama bunların hiç biri sizlerin uydu-

rup söylediği gibi "tanrısal” reaksiyonlar değillerdir.

Ya da tanrınız çok mutsuz! Hoşnutsuz! Mutlu olmak

istiyor, övülmek istiyor ve bunu da kendi tekeline

alıyor (Bkz: Fatiha Suresi, Ayet 2) Bu surelere rağ-

men halâ Allah’ın bir şeye ihtiyacı olmadığı, çok

bağışlayan olduğu yalanlarını uydurup duruyorsunuz

ve ekliyorsunuz: Allah’ı hoşnut kılın!

Hem aklımızı sınırlı yaratacak, hem kötülükleri yara-

tacak, hem "istemezse kainatta yaprak bile kımıl-

damayacak” (Bkz: İnsan Suresi, Ayet: 30; Tekvir

Suresi, Ayet: 29) ve sonra da bizden "kulluk” bekle-

yecek; bunu yerine getir(e)meyince de "Buyrun; ce-

henneme hoş geldiniz ey inkar edenler!” diyecek!

Olur!

Gelelim ikinci maddemize, "...bu tür meselelerin

cevabını ancak hak din verebilir”e...

Buradaki "hak dini”nden kasıt, tabi ki İslamiyet’tir.

Şu ana kadar kendi içindeki çelişkileri cevaplayama-

yan ve düzinelerce farklı "ulema” yaratan İslami-

yet’in kendi dışındaki bir şeyi cevaplayabileceğini


21

düşünmemek gerekir. Bunun bilimsel bir cevabı yok-

tur ama dinsel cevabı var. O da, "Yüce Allah öyle

istediği için öyle oldu. Hikmetinden sual olunmaz!”

“Point finale!”

Var mı bunun dışında bir cevap?

Yok...

"Bunun için Allah, insanlar içinden peygamber gö-

revlendirerek onlar aracılığıyla insanları dünya ve

ahirette mutluluğa ulaştıracak esasları insanlara bil-

dirmiştir. İşte Allah’ın Peygamberleri aracılığıyla

akıl sahiplerine gönderdiği, onları kendi irade ve

seçimleriyle doğruya ve mutluluğa ulaştıran bu ha-

yat düzenine din denir.”

Hemen sormak istiyorum: Eğer peygamberler insan-

lar arasından seçiliyorsa, "İlk insan ve ilk peygam-

ber” dediğiniz "Adem” hangi insan grubundan (top-

lumundan) gelmiştir? Buna cevabınız, "Adem, ilk

insandır, o hiçbir insan toplumundan gelmemiştir”

derseniz, peygamberlerin insanlar içinden "Allah

tarafından seçildiği” sözünüzü nasıl açıklayacaksı-

nız?

Diyelim ki sizin bu söylediğiniz doğru... Yani Allah,

gerek bu dünyada ve gerekse "ahirette” mutluluğa

eriştirmek için bizlere peygamberler göndermiş ol-

sun.


22

Kabul!

İyi ama sayın Diyanet, siz insan aklının "sınırlı” ya-

ratıldığını söylüyorsunuz. Biz bu "sınırlı aklımızla”

sıradan bir açıklama bile değil, hem bu dünyanın ve

hem de "ahiretin” mutluluğunu açıklayan "esasları”

anlamamız mümkün değil ki! Üstelik de Arapça!

Örneğin Arapça’yı bilmeyen, bırakalım Kur’an’ın

"indirildiği” Muhammed dönemini, İslamiyet’i gü-

nümüzde bile duymayan değişik coğrafyalardaki

ilkel insan toplulukları var. Örneğin Pigmeler... Bu

insanlar cennete mi yoksa cehenneme mi gidecekler?

Ne olacak bu insanlar? Bu "sınırlı yaratılan” aklımız-

la neyi ne kadar anlayabileceğiz?

Son paragrafa gelelim:

"Dini kuralların koyucusu Yüce Allah'tır. Peygam-

berler dahil hiç bir kimsenin din koyma yetkisi yok-

tur. Peygamberler, dini hükümleri tebliğ etmekle yü-

kümlüdürler. Tarih boyunca insanların din olarak

ortaya koydukları birtakım ilke ve kurallar hiçbir

zaman hak din niteliği taşımaz. Vahye dayanmayan

yani bir peygamber tarafından tebliğ edilmemiş olan

bu gibi sistemler, insanlığı maddi ve manevi bütün

yönleriyle kuşatıcı özelliğe sahip olamaz. Bunun ya-

nında asılları vahye dayanmakla birlikte, temel ilke-

leri korunmamış ve zaman içinde asliyetini yitirip

bambaşka şekiller alarak bozulmuş dinler de var-

dır.”


23

Mirac "döneminde, Musa ile Muhammed göğün bir

katında karşılaşırlar. Musa, Muhammed ile sohbete

başlar ve tanrının 50 vakit namazı farz kıldığını söy-

ler. Musa bu kadar namazın çok olduğunu, insanların

bunu kaldıramayacağını, bunu azaltması için tanrıyla

konuşmasını kendisine öğütler. Tanrıyla konuşa ko-

nuşa, gide-gele namaz vakitlerini 5’e indirmeyi başa-

rır Muhammed.

Sayın Diyanet, lütfen söyleyin şimdi: Kuralları kim

koyuyor?

Aslında bu örnek bile sizin bu sözünüzün doğru ol-

madığını, Kur’an’ın bizzat Muhammed tarafından

yazdırıldığının (ki çok kanıt var, siz daha iyi biliyor-

sunuz) açık bir kanıtıdır.

Tarih boyunca insanların din olarak ortaya koydukla-

rını "hak dini” olarak görmemeniz, sizin de Allah’ı

ve onun eserlerini inkar ettiğiniz anlamına gelir ki,

tövbe demeniz gerekir, "çarpılırsınız”!

Yahudilik "hak dini” midir, değil midir?

Hıristiyanlık "hak dini” midir, değil midir?

Eğer bunlar "hak dini” değilse, nedir?

Diyorsunuz ki, "...asliyetini yitirip bambaşka şekiller

alarak bozulmuş dinler de vardır.” Yukarıdaki dinler

böyle dinler midir?

Ve ayrıca...


24

Kur’an’ın "vahiy” sırasıyla da değil, rasgele yazıldı-

ğını (Örneğin birinci sırada olması gereken "Alak”

suresinin doksan altıncı sırada olması gibi); orijinali-

nin bulunmadığını, sadece tek bir kavime "indi-

rildi”ğini ve bu yüzden de "Arapça” olduğunu, dola-

yısıyla insanlığın genelini ilgilendirmediğini de bili-

yorsunuz. Bu konuda yeterince ayet ve hadis bu-

lunmaktadır.

"Din Nedir?” sorusuna Diyanet’in verdiği kısa cevap

ise şöyle:

"Hür iradeleriyle inanan akıl sahibi insanları, en

iyiye, en doğruya, en güzele ve ebedî mutluluğa ulaş-

tıran ilahî kanunlar bütünüdür.”

Bkz: http://www.diyanet.gov.tr/turkish/biliyormuyuzoku.asp?id=27&harf

=D Eğer yukarıdaki tanımlamayı "Külli İrade” ve "Cüz-i

İrade” bağlamında inceleyecek olursak ne Diyanet

bunun altından kalkabilir, ne de diğer "ulema”lar...

Zaten farklı bir konu olduğu için ben de bunu geçi-

yor ve sözlüksel / kavramsal anlamlarını irdelemek

istiyorum.

"Din” kavramının en büyük özelliği, "konulan” ku-

ralların her zaman geçerli olduğu inak bütünlüğünde

ve tamamen inanca dayalı olmasında yatmaktadır.

Eleştiri kabul etmez, ne kural varsa o geçerlidir ve o

http://www.diyanet.gov.tr/turkish/biliyormuyuzoku.asp?id=27&harf=D

http://www.diyanet.gov.tr/turkish/biliyormuyuzoku.asp?id=27&harf=D


25

haliyle inanmak zorundasınız. Sorgulamada bilimsel

normlar harekete geçeceği için sorgulayamazsınız,

yasaktır bu.

Dinlerden önce tek tek şeylere "inanç” başladı. Bi-

linci gittikçe yükselen insan, doğa karşısında soru-

lara yöneldi. Cevap bulamayınca "kendisinin dışına”

(doğa dışına) taştı; soruların cevabının doğaüstünde

olduğu kanısı güçlenmeye başladı. Gök nasıl gür-

lerdi? Bilmiyordu, demek bir "Gök Tanrısı” vardı.

Yağmur nasıl yağardı? Bilmiyordu, demek ki bir

"Yağmur Tanrısı” vardı. Toprağı üst üste ekince ye-

terli ürün alamıyordu ama bazen iyi ürün alıyordu.

Nedenini bilmiyordu. Demek ki bir "Bereket Tanrısı”

vardı. Güneş olmadığı zaman üşüyordu, etraf kararı-

yordu; doğaya da kendisine de yaşam veriyordu; öy-

leyse Güneş, bir tanrı olmalıydı.

Sonraları bu tek tek inançlar bir bütünlük içinde alın-

maya başlandı ve dinler böyle ortaya çıktı. Uzunca

bir dönem çok tanrılı dinler damgasını vurdu adına

"din” denilen sosyal bilinç formuna. Birbirlerinden

kopya çektiler, birbirlerine yansıttılar, birbirlerinden

etkilendiler doğal tarihsel kültürel formasyon içinde

ve örneğin Ur hanedanının krallarından olan Şulgi ve

oğlu gibi Köleci Toplum’un kralları kendilerini "Tan-

rı” ilân ettiler. Sonraları insanlık, bu kadar çok fazla

tanrıyı "gereksiz” bulduğu için azaltmaya girişti.

Babil’de yaklaşık yüz civarında tanrı vardı.

Sumerlerin baş tanrısı olan Yer Tanrısı Enlil;


26

Uruk’un tanrısı Anum ve Eridu’nun tanrısı Ea İ.Ö 3

bin yıllarında rahipler tarafından yeniden düzenlendi

ve Anum’a göklerin efendiliğini, Ea’ya da denizlerin

ve yer altındaki suların egemenliğini verdiler ve di-

ğer dinleri bu "Üç Baş tanrı” içine aldılar.

Çoktanrılı Dinlerden Tek Tanrılı Dinlere Geçiş

Mısır, insanlığı ilgilendiren birçok alanda oldukça

önemli merkezlerden biri olduğu gibi, ayrıca dinsel

konularda da önemli merkezlerden biridir. Çok deği-

şik çatışmalara ve uygarlıklara yer vermiş olan Mı-

sır’da dinsel çatışmanın, dinsel hareketlerin yoğun-

luk yaşaması, aslında iktidar çatışmalardan kaynak-

lanmıştır. Sorunun özünde iktidar kavgası bulunmak-

tadır ki, zaten din de iktidar kavgalarının günümüzde

bile önemli araçlarından biri olma niteliğini sürdür-

mektedir ve tek tanrılı dinlere geçişin en önemli

olaylarından biri de burada olmuştur.

Nasıl olduğunu anlayabilmemiz için (bilmeyenlere

yönelik) Mısır hakkında küçük birkaç küçük anım-

satma yapmak istiyorum:

İlk Çağ uygarlıkları içinde çok da önemli özelliklere

sahip olmayan Afrika kıtasının kuzeyinde yer alan

Mısır’ı, gösterdiği birçok özellik nedeniyle farklı ele

almak gerekiyor. "Mısır, Nil’in bir armağanıdır.” di-

yor Herodotos. Buradan da anlaşıldığı gibi Nil, Mısır

için oldukça önemlidir.


27

Çağlayanlar, güney kesimde Nil’i sık sık kestiği için

epey bir ulaşım güçlüğü var. Kuzeyde ise genişleyen

vadi, bir delta ile son buluyor. Ulaşımın güçlükle ya-

pıldığı güney bölgesine "Yukarı Mısır”, diğerine de

"Aşağı Mısır” deniliyor.

İ.Ö 4. bin yıllarında kurulan Mısır, 525 yılında Pers-

ler tarafından ele geçirilinceye kadar yaşayan köleci

bir devlet idi ve tarihçiler tarafından (bazı ara dö-

nemler olsa da) beş döneme ayrılıyor: Tinit İmpa-

ratorluğu, Eski İmparatorluk, Orta İmparatorluk, Ye-

ni İmparatorluk ve Aşağı İmparatorluk.

Devletin yöneticisi, eski Mısır dilinde "Büyük Ev”

anlamına gelen "Firavun”lardı. "Aşağı Mısır” ile

"Yukarı Mısır” sonraları birleştirildi. Bu dönemde

yapılan savaşlardan iki grup kârlı çıkıyordu: Birin-

cisi saray soyluları, ikincisi de ruhban gruplardı.

Ruhban gruplar fethedilen topraklardan ve halkın

sırtından akıl almaz servet elde ediyorlardı ki, bun-

lardan biri de fethedilen yerdeki halkın da ruhban-

ların birer malı olmasıydı. Mülkiyeti genişleyen ruh-

banların da iktidardaki yerleri de genişliyordu. Öyle

ki, köle ve köle sahibi arasındaki çelişkinin yanı sıra,

köle sahiplerinin de kendi aralarındaki çelişki çok üst

düzeye çıkabiliyordu. Bu 3. Tutmes zamanında zir-

veye çıktı. Fethedilen değişik krallık ve "kral-

cık”ların da kendi tanrı ve tanrıçaların bulunması bu

çelişkileri güçlendirmekteydi.


28

Amon rahiplerinin dizginsizliğinin oluşturduğu genel

hoşnutsuzluğu iyi değerlendiren 4.cü Amenofis, din-

de bir yeniliğe gitmenin gerekli olduğunu düşünü-

yordu ve bu fırsatı iyi yakaladı: Amon Tanrı Kül-

tü’nün karşısına halk tarafından sevilen Ra ile çık-

mayı denedi. Bunun için önce kendisini Tanrı Ra’nın

rahibi olarak ilân etti ama bunun kökeni, yani Tanrı

Ra kültü iktidarı yönettiği yerde değil de, Heliopolis

bölgesine bağlı olduğu için etkin olamadı ve kaybet-

ti. Mücadeleci ruha sahip olan 4.cü Amenofis yılma-

dı ve öyle ileri gitti ki, varolan tüm inançları bir tara-

fa bıraktı ve Tanrı Güneş olan Aton’u artık Mısır’ın

tek tanrısı olarak yüceltti ve ilân etti. Gerekçesi çok

basitti: Güneş tüm dünyayı aydınlatıyor ve ısıtıyor-

du.

Ve böylece Mısır’da tek tanrılı dönem başlamış olu-

yordu.

Bitirirken...

Sorulara yanıt bulamayınca "yanıt” olarak ortaya

çıka(rıla)n din, doğal güç ve reaksiyonların doğaüstü

haline getirilmesidir. Her ne kadar insanın manevi

birtakım özelliklerinin bazı "ilkeler”e bağlı olduğunu

iddia etse de, bunun gerçeklikle ilişkisi yoktur, çünkü

"İlke” konusunda da ciddi yanlışlar içindedir din...

Ona göre ilke(ler) sadece ve sadece "yaratandan”

gelir ve buna kayıtsız koşulsuz uyuması gerekir. Biz

diyalektik materyalistlere göre ise ilke, temel davra-


29

nış kuralı olarak: doğa + doğayı (şeyleri) gözlem +

düşünce + deney + tez + antitez=sentez sonucu

oluşur. Böylece, ilke, mantıksal açıdan herhangi bir

konunun (durumun, vb) merkez kavramı olarak ken-

dini gösterir.

Eğer sorun, tek başına "inanç” ya da "iyi niyet” so-

runu olsaydı, insanlığın oluşumundan bugüne kadar

geçen süre içindeki çarpıklıkların bir anda bıçakla

kesilir gibi kesilmesi ve tüm dünyanın "mutlu kar-

deşler birliği” halinde yaşaması gerekirdi. Çünkü her

dinden, her inançtan, her ulustan, her ırktan, her cin-

siyetten... tam da bu ölçülere uyan oldukça dürüst,

iyi niyetliler var ama gerçeklik, herkesin binlerce

yıldan beri tanıklık ettiği ve edeceği gibi, bunları

dıştalamıştır. Oysa, hiç değilse yaşamın bu dürüst

insanların "yüzü suyu hürmetine” güzelleşmesi gere-

kirdi, güzelleşmiyor, güzelleşemiyor...

Güzelleştirme çabasında olanlar var ama... Yarınlara

umutla bakmamızı sağlayan bu insanlar sosyalist

devrimcilerden başkaları değildir; söz yerindeyse

yaşam, işte bu sosyalist devrimcilerin "yüzü suyu

hürmetine” sürmektedir. Sosyalist devrimciler, bu

satırların yazıldığı günümüz koşullarında emperya-

lizm ve ona bağlı gerici güçler tarafından katliam-

larla (geçici) yenilgiye uğratıldılar. Hiç sorun değil...

Her akşamın bir sabahı olduğu gibi, her yenilginin de

bir zaferi vardır!


30

Bakışlarımızı Gökyüzü’nden, umutlarımızı yarından,

bilincimizi ve yüreğimizi bu onurlu kavgadan ayır-

mayalım.

Dipnot:

[1] Kur’an, Havva’nın Adem’in kaburgasından yara-

tıldığını açıkça yazmaz ama O’nun vücudundan ol-

duğunu yazar. Kaburga kemiğinden yaratıldığı söy-

lencesi hadislerde bulunmaktadır. Bkz: Nisa Suresi,

Ayet 1; Araf Suresi, Ayet 189

Hadisler: Bu mesele hadis-i şeriflerde açıkça beyan edilir. Bu

hususta rivayet edilen iki hadis-i şerifin meali şöyle-

dir:

Ebû Hüreyre (r.a.) rivayet ediyor. Resul-i Ekrem

Efendimiz (a.s.m.) şöyle buyurmuşlardır: "Kadın

kaburga kemiğinden yaratılmıştır. O, memnun olaca-

ğın bir tarzda dosdoğru devam edemez. Eğer ondan

faydalanmak istiyorsan bu eğri haliyle birlikte fayda-

lanırsın. Tam arzuna göre düzeltmeye kalkarsan onu

kırarsın. Onun kırılması da boşanmasıdır."

Hz. Ebû Hüreyre'nin başka bir rivayetinde de Pey-

gamber Efendimiz (a.s.m.) şöyle buyururlar:

"Allah'a ve Ahiret gününe iman eden, bir meseleye

şahit olduğu, gördüğü zaman ya hayır konuşsun veya


31

sussun. Kadınlar hakkında iyilik ve hayır tavsiye edi-

niz. Çünkü onlar kaburga kemiğinden yaratılmışlar-

dır. Kaburga kemiğinin en eğri tarafı da üst tarafı, uç

kısmıdır. Eğer onu doğrultup düzeltmeye kalkışırsa-

nız, onu kırarsınız. Kendi halinde bırakırsanız daima

eğri kalır. Öyle ise birbirinize, kadınlara iyi davran-

mayı tavsiye ediniz" (1)

Hadis-i şerif, ilk kadın olması itibariyle Hz. Havva'

nın, dolayısıyla bütün kadın sınıfının hem maddi ba-

kımdan yaratılışına, hem de huy, karakter, tabiat,

mizaç ve bünyesine işaret etmektedir. Hz. Havva ilk

kadındı. Cenab-ı Hak onu bir hikmet eseri olarak Hz.

Adem'in bir parçasından yaratmıştı. Daha sonraki

bütün kadın ve erkekler bu iki insandan türemiş, ço-

ğalmıştır.

Gerek Hz. Adem'in yaratılışında, gerekse daha sonra

Havva validemizin yaratılışında nasıl bir yaratılış ka-

nunu, hangi hikmete binaen cereyan etmiştir, bilemi-

yoruz. Bu, kudret-i İlahiyeyi göstermesi yanında,

aynı zamanda insan yaratılışına babayı birinci dere-

cede, anneyi de tali, ikinci derecede gösteriyor. Yani

çocuğun teşekkülüne sebep olan sperm erkekten gel-

diğinden, bu durumda baba birinci derecede rol oy-

namaktadır. Elmalılı merhumun ifadesiyle "Telkihi

yapan erkek ve alan kadın olmak haysiyetiyle erkek

mukaddem, kadın tali bulunuyor."(2)

Kaynak:


32

http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=2466

İbn Abbas(r.a), İbn Mesut(r.a.) ve sahabeden bir

topluluktan rivayet edildiğine göre:

"İblis cennetten çıkarıldı. Allah, Adem'i cennette is-

kan etti. Adem, alışmadan ve ülfet etmeden cennette

dolaşıyordu. Kalbinin ülfet edeceği eşi yoktu. Adem,

uykuya dalmıştı, uykusundan kalktığında bir kadının

başı ucunda oturduğunu gördü. Allah onu, Adem'in

kaburga kemiğinden yaratmıştı. Adem, ondan:

"Sen kimsin?" diye sordu. O:

"Ben bir kadınım" diye cevap verdi. Adem:

"Niçin yaratıldın?" diye sorduğunda, kadın:

"Bana ülfet edesin" diye, cevap verdi.

Melekler, Adem'in ilminin ne derece olduğunu anla-

mak maksadıyla:

"Ey Adem! Kadına, neden dolayı bu ad (Havva) ve-

rilmiştir?" diye sordular. Adem:

"Çünkü o, canlı bir maddeden yaratılmıştır" dedi.

Kaynak: http://www.yaklasansaat.com/havvalink.asp

15 Ağustos 2007

http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=2466

http://www.yaklasansaat.com/havvalink.asp


33

01 Abraham Lincoln

02 Abu’l-AlaAl-Ma’arri

03 Adolf Hitler

04 Ahmet Altan

05 Aiskhylos

06 Alan Cromer

07 Albert Caroco

08 Albert Einstein

09 Aldous Huxley

10 Alphonse Capone

11 Ambrose Bierce

12 Anatole France

13 Anonim

14 Anselmus

15 Anthony Clifford Grayling

16 Arthur Charles Clarke

17 Arthur Schopenhauer

18 Ashley Montagu

19 Augsburg Din Barışı Bildirgesi

20 Auguste Comte

21 Ayn Rand

22 Aziz Nesin


34


35


36


37


38


39


40


41


42


43


44


45


46


47


48


49


50


51


52


53


54


55


56


57

01 Baruch Spinoza

02 Bertrand Russell

03 Bir Kadın Doktor

04 Blaise Pascal

05 Bruce Calvert

06 Buenaventura Durruti


58


59


60


61


62


63


64


65


66

01 Carl Edward Sagan

02 Charles Eliot Norton

03 Charles Kimball

04 Charles Templeton

05 Christopher Hitchens

06 Clinton Richard Dawkins


67


68


69


70


71


72


73


74

01 Daniel Radcliff

02 David Brooks

03 David Hume

04 David Jon Gilmour

05 Desmond Tutu

06 Diogenes

07 Don Marquis


75


76


77


78


79


80

01 Edgar Watson Howe

02 Edward Herbert

03 Emanuel Haldeman Julius

04 Emma Goldman

05 Epiküros

06 Erich Fromm

07 Ernest Hewingway

08 Ernesto Che Guevara


81


82


83


84


85


86

01 Francis Bacon

02 Francis Harry Compton Crick

03 François Marie Arouet (Voltaire)

04 Frank J. Sulloway

05 Franz Kafka

06 Frederick II

07 Friedrich Wilhelm Nietzsche

08 Fyodor Mihayloviç Dostoyevski


87


88


89


90


91


92


93


94


95


96


97


98


99


100


101


102


103


104


105


106


107


108


109

01 Gene Roddenberry

02 George Bernard Shaw

03 George Denis Patrick Carlin

04 George Smith

05 Gerry Duggan

06 Gore Vidal

07 Gorgias

08 Gotama Buda


110


111


112


113


114


115


116

01 Henry Bergson

02 Henry Louis Mencken

03 Howard Stern


117


118


119


120


121


122


123


124

01 Immanuel Kant

02 Isaac Asimov


125


126


127


128

01 J. Benbasset

02 Jean Bodin

03 Jean Jacques Rousseau

04 Jean Paul Sartre

05 Johann Wolfgang von Goethe

06 John Bledsoe

07 John Locke

08 John Stuart Mill

09 Jül Sezar


129


130


131


132


133


134


135


136


137


138

01 Karl Heinrich Marx

02 Katharine Houghton Hepburn

03 Katolik Kilisesi

04 Kenneth Humphreys

05 Ksenofanes


139


140


141


142


143

01 Lactantius

02 Louis Armstrong

03 Lucius Annaeus Seneca


144


145


146

01 Mahatma Gandi

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12


147


148


149


150


151


152


153


154


155


156


157


158


159


160


161


162


163


164


165


166


167


168


169


170


171


172


173

01 Onur Çağlar


174


175


176


177


178


179


180


181


182


183


184

01 Papa 5ci Leo

02 Paul Lafargue

03 Percy Bysshe Shelley

04 Peter Llyod

05 Peter Ustinov

06 Platon

07 Pyotr Alekseyeviç Kropotkin


185


186


187


188


189


190

01 Quentin Crisp


191


192

01 Richard Feymann

02 Ricky Gervais

03 Robert Anson Heinlein

04 Robert G. Ingersoll

05 Robert McNair Price

06 Robert Owen

07 Ruth Hurmence Green


193


194


195


196


197


198


199


200


201


202


203

01 Salman Rüşdü

02 Sigmund Freud

03 Stephen F. Roberts

04 Stephen Hawking

05 Steven Weinberg

06 Swaim Vivekananda

07 Sydney Smith


204


205


206


207


208


209

01 Tertullianus

02 Teslime Nesrin

03 Thomas Edison

04 Thomas Jefferson

05 Thomas Paine

06 Tom Waits


210


211


212


213


214


215

01 Umberto Eco


216


217

01 Victor Marie Hugo


218


219

01 Walt Whitman

02 William Hawells

03 William James

04 William Shakespaire

05 William Thomas Cummings

06 Woody Allen


220


221


222


223


224

01 Yuri Gagarin


225

Hakkımda

Savaşların alıp başını gittiği, ya-

şam koşullarının dayanılmaz bir

noktaya ulaştığı bir dönemde, be-

nim Sivas'ta doğup İstanbul'da

büyümüş olmamı bilmenin kim-

seye yarar sağlayacağını düşün-

müyorum. Henüz lise öğrencisiy-

ken evlendirildiğim(iz)de, ya-

şım(ız) tutmadığı için "resmi nikâh”ı birkaç sene

beklediğimiz de kimsenin işine yaramaz. Birkaç kez

gözaltına alınmam, izleyen günlerde tutuklanmam da

kimsenin...

Henüz minicik bir ilkokul öğrencisiyken mahallemiz

birden bire ıssızlaşmaya, insansızlaşmaya başladı.

Sonradan bunun nedeninin "Sıkıyönetim" oldu-

ğunu, asker ve polis "amcalarımın" köşe-bucak

"anarşit-şaki" aradığını öğrenmiştim babamdan.

Tren istasyonlarında bu "anarşit-şaki"lerin "Aranı-

yor!" afişinde resimlerini gördüğüm zaman, "Demek

ki 'anarşit' bunlarmış!" diye düşündüm "anarşit"in ne

anlama geldiğini bilmeden.

Devrimci önderlerden Deniz Gezmiş'in ismini sık sık

duyuyordum ama Mahir Çayan'ın ismini ilk kez İs-

tanbul-Maltepe'de Sibel Erkan'ı rehine alma eylemi


226

sırasında duydum. Çocuktum; ne olup bittiğini bil-

miyor, anlayamıyordum. İbrahim Kaypakkaya'yı ise,

çok sonraları duydum.

Devrimci mücadele ile tanıştıktan sonra her şey

"puzzle" gibi yerine oturmaya başladı: Resim git-

tikçe netleşiyor, netleşen resim beni yeni alanlara

yönlendiriyor, dur-durak bilmeden ne bulursam

okumamı ve araştırmamı hızlandırıyordu. Önceleri

faşizmi teorik olarak "ezberledim", sonra da aktif

pratiğin içinde yaşayarak öğrendim!

İşçi olarak başlayan çalışma hayatım, yine bir işçi

olarak devam ediyor.

Eşim ve çocuklarımla birlikte İsviçre'de yaşıyorum.


227

Documents

Din ustune kim ne diyor