หนวยการเรยนรท 3 เรอง ดนนาร

กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร รายวชาพนฐาน รหส ว 14101

ชน ประถมศกษาปท 4 เวลา 8 ชวโมง

1.มาตรฐานการเรยนร / ตวชวดสาระท 6 กระบวนการเปลยนแปลงของโลก

มาตรฐาน 6.1 เขาใจกระบวนการตาง ๆ ทเกดขนบนผวโลกและภายในโลก ความสมพนธของกระบวนการตาง ๆ ทมผลตอการเปลยนแปลงภมอากาศ ภมประเทศ และสณฐานของโลก มกระบวนการสบเสาะหาความรและจตวทยาศาสตร สอสารสงทเรยนรและนำาความรไปใชประโยชน

ตวชวด ว 6.1 ป.4/1 สำารวจและอธบายการเกดดนว 6.1 ป.4/2 ระบชนดและสมบตของดนทใชปลกพชในทองถน

สาระท 8 ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย มาตรฐาน 8.1 มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร ในการสบเสาะหา ความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบไดภายใตขอมลและเครองมอ ทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวาวทยาศาสตร เทคโนโลย สงคมและสงแวดลอม มความเกยวของสมพนธกน ตวชวด

ว 8.1 ป. 4/1 ตงคำาถามเกยวกบประเดน หรอเรอง หรอสถานการณ ทจะศกษา

ตามทกำาหนดใหและตามความสนใจว 8.1 ป. 4/2 วางแผนการสงเกต เสนอวธสำารวจตรวจสอบ หรอ

ศกษาคนควา และคาดการณ สงทจะพบจากการสำารวจตรวจสอบ

ว 8.1 ป. 4/3 เลอกอปกรณทถกตองเหมาะสมในการสำารวจตรวจสอบ

ว 8.1 ป. 4/4 บนทกขอมลในเชงปรมาณนำาเสนอผล สรปผลว 8.1 ป. 4/5 สรางคำาถามใหมเพอการสำารวจตรวจสอบ ตอไปว 8.1 ป. 4/6 แสดงความคดเหน และสรปสงทไดเรยนรว 8.1 ป. 4/7 บนทกและอธบายผลการสำารวจ ตรวจสอบอยาง

ตรงไปตรงมา ว 8.1 ป. 4/8 นำาเสนอ จดแสดงผลงาน โดยอธบายดวยวาจา

หรอเขยนอธบายกระบวนการ และผลของงานใหผอนเขาใจ

2.สาระสำาคญและความคดรวบยอด ดนเปนทรพยากรธรรมชาตทสำาคญ ซงเกดจากการสลายตวของหน

แรธาต และซากพชซากสตวผสมคลกเคลากนตามธรรมชาตรวมตวกนกลายเปนดนหอหมโลก เมอมนำาและอากาศทเหมาะสมจะทำาใหพชเจรญเตบโตและยงชพอยได โดยดนจะมลกษณะและคณสมบตแตกตางกนไปในในแตละทองถน เปลยนแปลงตามตามสภาพภมอากาศ ภมประเทศ วตถตนกำาเนด สงมชวตและระยะเวลาการสรางตวของดน

3.สาระการเรยนร 3.1 ดนและการกำาเนดดน 3.2 ชนดของดน3.3 สวนประกอบของดน 3.4 ผลเสยการทำาลายดนและการอนรกษดน

4.สมรรถนะสำาคญของผเรยน4.1 ความสามารถในการสอสาร

4.2 ความสามารถในการคด4.3 ความสามารถในการแกปญหา4.4 ความสามารถในการใชทกษะชวต4.5 ความสามารถในการใชเทคโนโลย

5.คณลกษณะอนพงประสงค5.1 รกชาต ศาสน กษตรย 5.2 ซอสตยสจรต 5.3 มวนย 5.4 ใฝเรยนร5.5 อยอยางพอเพยง5.6 มงมนในการทำางาน5.7 รกความเปนไทย 5.8 มจตสาธารณะ

6.ชนงาน / ภาระงาน 6.1 บนทกผลการศกษาเรอง ดนและการกำาเนดดน ประเภทของดน สวนประกอบของดน

ผลเสยการทำาลายดน และการอนรกษดน 6.2 การนำาเสนอผลการศกษาเรอง ดนและการกำาเนดดน ประเภทของดน สวนประกอบของดน

ผลเสยการทำาลายดน และการอนรกษดน ในชนเรยน

7.การวดและประเมนผล7.1 วธการ เครองมอและเกณฑการประเมน

วธการ เครองมอ เกณฑการประเมน1.การตรวจผลงาน นกเรยน

1.แบบประเมนผลงานนกเรยน นกเรยนตองผานระดบดขนไป

2.การสงเกต 1.แบบบนทกการสงเกต ผานระดบปานกลาง

พฤตกรรม รายบคคลและกลม2.แบบบนทกการปฏบตกจกรรมของนกเรยน

ขนไป

7.3 เกณฑทใชในการประเมนการตรวจผลงานตามสภาพจรง

รายการประเมน

ระดบคะแนนนำา

หนก

คะแนนรวม

4 3 2 1

1.ความถกตอง

มความถกตองชดเจนสมบรณ ครบถวน

ผลงานสวนใหญถกตองครบถวน

ผลงานมความถกตองเปนบางสวน

มความถกตองเปนสวนนอย

1.0 4

2. ความสะอาดเรยบรอยสวยงาม

ผลงานสะอาดเรยบรอย สวยงามไมมรอยขดลบ

ผลงานสะอาดเรยบรอยมรอยขดลบนอย

ผลงานบางสวนไมสะอาดไมเรยบรอย

ผลงานสวนใหญไมสะอาดไมเรยบรอย

0.5 2

3. ตรงตอเวลา

สงงานตรงเวลาทกำาหนด

สงงานชากวากำาหนด 1 วน

สงงานชากวากำาหนด 2 วน

สงงานขากวากำาหนดเกน 2 วน

0.5 2

4. การเชอมโยงและความคดสรางสรรค

คดแปลกใหมเชอมโยงสมพนธสงตางๆ ไดอยางถกตอง

คดแปลกใหมเชอมโยงสมพนธสงตางๆ ไดอยางถกตองเปนสวนใหญ

คดแปลกใหมเชอมโยงสมพนธสงตางๆ ไดอยางถกตองเปนบางสวน

คดแปลกใหมเชอมโยงสมพนธสงตางๆ ไดอยางถกตองเปนสวนนอย

0.5 2

ระดบคณภาพคะแนน 9 – 10 หมายถง ดมากคะแนน 7 – 8 หมายถง ดคะแนน 5 – 6 หมายถง พอใชคะแนน 0 – 4 หมายถง ปรบปรง

เกณฑการใหคะแนน การทดลอง

ประเดนการประเมน

ระดบคะแนน5 4 3 2 1

1.วธการทดลอง

กำาหนดวธการและขนตอนถกตอง เลอกใชเครองมอและวสดอปกรณตางๆไดอยางถกตอง

กำาหนดวธการและขนตอนถกตอง การเลอกใชเครองมอและวสดอปกรณตางๆยงไมเหมาะสม

กำาหนดวธการและขนตอนยงไมครอบคลม เลอกใชเครองมอและวสดอปกรณตางๆยงไมเหมาะสม

กำาหนดวธการและขนตอนยงไมถกตอง ตองใหความชวยเหลอ

ตองใหความชวยเหลออยางมากในการกำาหนดวธการ ขนตอน และการใชเครองมอ

2.กรปฏบตการทดลอง

ดำาเนนการทดลองเปนขนตอนไดถกตอง ครบถวน และใชอปกรณตางๆไดอยางถกตอง

ดำาเนนการทดลองเปนขนตอน และใชอปกรณตางๆไดอยางถกตอง

ดำาเนนการทดลองเปนขนตอน และใชอปกรณตางๆไดอยางถกตองถาใหคำาแนะนำา

ตองใหความชวยเหลอในการดำาเนนการทดลองเปนขนตอน และใชอปกรณตางๆ

ตองใหความชวยเหลออยางมากในการดำาเนนการทดลองเปนขนตอน และใชอปกรณตางๆ

3.ความคลองแคลวในขณะปฏบตกจกรรม

มความคลองแคลวในการทดลอง และใชอปกรณในการดำาเนนการทดลองไดอยางถกตองเหมาะสมปลอดภย เสรจทนตาม

มความคลองแคลวในการทดลอง และใชอปกรณดำาเนนการทดลองไดอยางปลอดภย

มความคลองแคลวในการทดลอง และใชอปกรณดำาเนนการทดลองไดอยางปลอดภยถาให คำาแนะนำา

ทำาการทดลองไมทนตามเวลาทกำาหนด เนองจากขาดความคลองแคลวในการใชอปกรณ

ทำาการทดลองไมทนตามเวลาทกำาหนด และทำาอปกรณเครองใชแตกหกเสยหาย

เวลาทกำาหนด

4.การนำาเสนอ

บนทกผลการทดลอง สรปผลการทดลองไดอยางถกตอง สมบรณ รดกม และบนทกการนำาเสนอเปนขนตอนครบถวนชดเจน

บนทกผลการทดลอง สรปผลการทดลองไดอยางถกตอง และบนทกการนำาเสนอเปนขนตอน

บนทกผลการทดลอง สรปผลการทดลองไดอยางถกตอง แตบนทกการนำาเสนอยงไมเปนขนตอน

ตองชแนะในการบนทกผลการทดลอง สรปผลการทดลอง และ การนำาเสนอจงจะสามารถปฏบตได

ตองใหความชวยเหลออยางมากในการบนทกผลการทดลอง และการนำาเสนอ

ระดบคณภาพคะแนน 16 - 20 คะแนน อยในเกณฑ ดมากคะแนน 11 - 15 คะแนน อยในเกณฑ ด

คะแนน 6 - 10 คะแนน อยในเกณฑพอใชคะแนน 1 - 5 คะแนน อยในเกณฑปรบปรง

8.กจกรรมการเรยนร

ชวโมงท 1-2 เรอง ดนและการกำาเนดดน

จดประสงคการเรยนร 1. นกเรยนสามารถอธบายการกำาเนดดน2. นกเรยนตงคำาถามเกยวกบเรองดนได3. นกเรยนบอกลกษณะของดนชนดตาง ๆ ได

กจกรรมการเรยนร ขนนำา

ครนำาดนชนดตาง ๆ ใหนกเรยนดและใหนกเรยนอภปรายลกษณะของดนแตละชนด

ถงความเหมอน หรอแตกตางกนอยางไรบาง ขนสอน

1. ใหนกเรยนแบงกลม ๆ ละ 4-5 คนเลอกหวหนากลมและรองหวหนากลม นกเรยนแตละกลม

ตงคำาถามทอยากร คนละ 1 คำาถาม จากนนคดเลอกคำาถามทดทสดของกลม โดยใหเลอกคำาถามทสามารถคนควาหาคำาตอบได เชน - ดนเกดจากอะไร ในดนมสงใดบาง

2. ใหนกเรยนออกแบบตารางบนทกการสงเกตลกษณะทางกายภาพและสงทอยในดน ในใบกจกรรมท 1

ดนและการกำาเนดดน3. ใหตวแทนกลมมารบตวอยางดนจากคร4. แตละกลมทำาการสงเกตดนและบนทกผลการสงเกตลงในตาราง 5. ตวแทนกลมออกมานำาเสนอผลการสงเกตลกษณะของดนและสงท

อยในดน 6. ครแสดงแผนภาพขนตอนการกำาเนดดน และอภปรายรวมกบ

นกเรยน และใหนกเรยนเขยนแผนภาพการกำาเนดดน ดงแผนภาพตอไปน

ขนสรป 1. ครและนกเรยนรวมกนอภปรายและสรปขนตอนการกำาเนดดน 2. ใหนกเรยนไปศกษาคนควาเรองดนเพมเตมจาก หนงสอในหองสมด

หรออนเตอรเนต หรอผร

สอการเรยนร 1.ใบความร เรอง การกำาเนดดน 2.ใบกจกรรมท 1 ดนและการกำาเนดดน

การวดและประเมนผล

วธการ เครองมอ เกณฑ

ตรวจผลงานของนกเรยน

แบบบนทกการตรวจผลงาน

ผานเกณฑรอยละ 60ขนไป

สงเกตพฤตกรรมการทำางานกลม

แบบสงเกตพฤตกรรมการทำางานกลม

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

สงเกตความมวนย ใฝเรยนร และมงมนในการทำางาน

แบบประเมนคณลกษณะอนพงประสงค

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

จดประสงคการเรยนร 1. นกเรยนสามารถจำาแนกและอธบายลกษณะของดนแตละประเภทดน

ได 2. เลอกอปกรณทถกตองเหมาะสมในการสำารวจตรวจสอบ3. นกเรยนสามารถทดลองการซมผานของนำาในดนแตละประเภทได4. นกเรยนสามารถสรปองคความรไดดวยตนเอง

กจกรรมการเรยนร ขนนำา

1. ครนำาขวดนำาพลาสตกขนาด 600 มลลลตร จำานวน 3 ใบ บรรจดนทราย ดนรวน และดนเหนยว

ประมาณ1 ใน 4 ของขวด และเตมนำาลงในขวดแตละใบประมาณ 550 มลลลตร พรอมปดฝา (ครเทนำาลงในขวดลวงหนากอนการสอน 1 วน) มาใหนกเรยนด

2.ครใหนกเรยนเปรยบเทยบดนในแตละขวดเปนดนชนดใด และอภปรายรวมกน

ชวโมงท 3-4 : กจกรรมประเภทของดน

ขนสอน 1. ครแจกใบความร เรอง ลกษณะและประเภทของดน 2. ใหนกเรยนสงเกตดนในแตละขวดและระบวาเปนดนชนดใด โดยใช

ขอมลจากใบความร3. ใหนกเรยนทดลองเขยาขวดแตละใบ สงเกตสและลกษณะของดน

แตละชนด 4. ใหนกเรยนทำากจกรรมท 2 ทดลองการซมผานของนำาผานดนชนด

ตางๆ 5. ใหนกเรยนสรปผลการซมผานของนำาผานดนแตละชนด 6. ใหนกเรยนทำาแบบบนทกกจกรรมท 3 ประเภทของดน

ขนสรป ครและนกเรยนรวมกนสรปประเภทของดนและลกษณะของดนชนด

ตางๆ ไดแก ดนรวน ดนทราย และดนเหนยว และการซมผานของนำาผานดนชนดตางๆ

สอการเรยนร 1. ใบความร เรอง ลกษณะและประเภทของดน 2. สอของจรง ไดแก ดนรวน ดนทราย และดนเหนยว3. กรวยกรอง 4. ขวดพลาสตก5. นำา

การวดและประเมนผล

วธการ เครองมอ เกณฑ

ตรวจผลงานการทดลองการซมผานของนำาผานดนชนดตางๆ

แบบบนทกการตรวจผลงานนกเรยน

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

ตรวจผลงานการทดลองประเภทของดน

แบบบนทกการตรวจผลงานนกเรยน

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

สงเกตพฤตกรรมการทำางานกลม

แบบสงเกตพฤตกรรมการทำางานกลม

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

ประเมนความมวนย ใฝเรยนร และมงมนในการทำางานของนกเรยน

แบบประเมนคณลกษณะอนพงประสงค

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

จดประสงคการเรยนร 1. นกเรยนสามารถระบสวนประกอบของดน2. นกเรยนสามารถทดลองและอธบายวธการหานำาในดนได 3. นกเรยนสามารถสรปองคความรไดดวยตนเอง4. นกเรยนสามารถนำาเสนอผลงานโดยการจดแสดงผลงาน การนำา

เสนอดวยวาจาได

กจกรรมการเรยนร ขนนำา

ครทบทวน เรอง การกำาเนดดน ลกษณะของเนอดน และซกถามนกเรยนเกยวกบสวนประกอบทอยในดน ขนสอน

1.ครแจกใบความรเรอง สวนประกอบของดน และใหนกเรยนศกษา

ชวโมงท 5-6 เรอง นำาเปนสวนประกอบของดน

2.ครแสดงแผนภมสวนประกอบของดนทเหมาะแกการเจรญเตบโตของพช และอธบายสวนประกอบของดน พรอมรวมอภปรายกบนกเรยน

3.นกเรยนทำาการทดลองใหเหนวา ในดนมนำาเปนสวนประกอบ4.ครอธบายวธการทดลอง ในดนมนำาเปนสวนประกอบ โดยการใสดนลง

ในหลอดทดลองประมาณ 1 ชอนจากนนใหนำาไปเผา สงเกตการเปลยนแปลงภายในหลอดทดลอง นกเรยนบนทกผลการทดลอง

ขนสรปครและนกเรยนรวมกนสรปถงสวนประกอบของดน และการทดลอง

เกยวกบนำาทมอยในดน

สอการเรยนร 1. ใบความร 4 เรอง องคประกอบของดน2. ไมหนบ ตะเกยงแอลกอฮอล ไมขดไฟ ดน หลอดทดลอง3. ใบกจกรรมท 4 การทดลองในดนมนำาเปนสวนประกอบ

การวดและประเมนผล

วธการ เครองมอ เกณฑตรวจผลการบนทกเรองการทดลอง

แบบบนการตรวจผลงานนกเรยน

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

สงเกตพฤตกรรมการทำางานกลม

แบบสงเกตพฤตกรรมการทำางานของนกเรยน

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

สงเกตความมวนย ใฝเรยนร และมงมนในการ

แบบประเมนคณลกษณะอนพง

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

ทำางาน ประสงค

จดประสงคการเรยนร1.นกเรยนสามารถอธบายผลเสยการทำาลายดนได2.นกเรยนบอกวธการอนรกษดนได2.นกเรยนสามารถทำางานรวมกบผอนได3. นกเรยนนำาเสนอผลการศกษาได

กจกรรมการเรยนร ขนนำา

ครนำาภาพเตอนระวงดนโคลนถลมใหนกเรยนด และนกเรยนแสดงความคดเหนวาเกดจากสาเหตใด ขนสอน

1.ครแสดงภาพตวอยางผลเสยการทำาลายดน จำานวน 4 ภาพ แลวใหนกเรยนตงชอภาพและเขยนบรรยายผลเสยการทำาลายดนของแตละภาพ

2. ครใหนกเรยนมานำาเสนอผลงานภาพและการบรรยายภาพ ใหนกเรยนรวมแสดงความคดเหน ครแนะนำาเพมเตมจากทนกเรยนนำาเสนอจากนนนำาผลงานนกเรยนไปจดนทรรศการใหเพอนๆ ไดชนชมผลงาน

3. ครกำาหนดสถานการณใหนกเรยนเลอกแกปญหาในการอนรกษดน ดงหวขอตอไปน

1) การปลกพชชนดเดมซำาๆ เชน ออย มนสำาปะหลง ในพนทเดยวกน นกเรยนคดวามผลเสยอยางไร

และมแนวทางแกไขดวยวธใด 2) หลงจากการเกบเกยวขาวแลวเกษตรกรมกจะเผาซงขาว นกเรยนคดวามผลดหรอผลเสยตอดน

กจกรรมการเรยนรชวโมงท 7-8 เรอง การอนรกษดน

อยางไร 4. ใหนกเรยนแบงเปน 4 กลม โดยกลมท 1-2 รวมกนอภปราย

สถานการณท 1 และกลมท 3-4 รวมกนอภปรายสถานการณท 2

5. นกเรยนสงตวแทนออกมานำาเสนอหนาชนเรยน 6. ครกลาวเพมเตมถงแนวทางอนๆ ในการอนรกษดน เชน การปลกพช

คลมดน การปลกพชหมนเวยน การปลกพชแบบขนบนได และการปลกหญาแฝก เปนตน

ขนสรป 1. ครและนกเรยนรวมกนสรป ผลเสยการทำาลายดน เชน การเกดมลพษ

ทางดนจากการใชสารเคมการทำาไรเลอนลอย การเพาะปลกผดวธ การตดไมทำาลายปา การทำานาเกลอ การใสปยเคม และการเผาปาเพอใชพนทในการเกษตร

2. ครและนกเรยนรวมกนสรปแนวทางการอนรกษดน ดงตาราง พรอมภาพประกอบ

แนวทางการอนรกษดน ประโยชน1. การปลกพชคลมดน ปองกนการถกพดพาหนาดน2.การปลกพชหมนเวยน เพมธาตอาหารในดน เชน พชตระกล

ถว 3.การปลกพชแบบขนบนได

ปองกนการพงทลายของหนาดน

4. การปลกหญาแฝก ลดการพงทลายของดน

สอการเรยนร 3. สอภาพเตอนระวงดนโคลนถลม4. ภาพตวอยางผลเสยการทำาลายดน จำานวน 4 ภาพ5. สถานการณในการอนรกษดน

6. ภาพแนวทางการอนรกษดนการวดและประเมนผล

วธการ เครองมอ เกณฑสงเกตการนำาเสนอผลการอภปรายของนกเรยน

แบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมการทำากจกรรมของนกเรยน

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

สงเกตพฤตกรรมการทำางานของนกเรยน

แบบบนทกการสงเกตพฤตกรรมการทำากจกรรมของนกเรยน

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

สงเกตความมวนย ใฝเรยนร และมงมนในการทำางาน

แบบประเมนคณลกษณะอนพงประสงค

ผานเกณฑระดบคณภาพ 2 ขนไป

9. บนทกผลหลงสอน ชวโมงท ...........

ผลการเรยนร..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ปญหาและอปสรรค......................................................................................................................................................................

............................................................................................

..........................................................................

............................................................................................

..........................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ขอเสนอแนะ/แนวทางแกไข..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ลงชอ………………………………………………………………….ผสอน

(…………………………………………………………………) วนท...........เดอน....................................พ.ศ...............

10. ความคดเหน/ขอเสนอแนะของผบรหารหรอผทไดรบมอบหมาย

............................................................................................

..........................................................................

............................................................................................

..........................................................................

............................................................................................

..........................................................................

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ลงชอ………………………………………………………………….ผบรหาร

(…………………………………………………………………) วนท...........เดอน....................................พ.ศ...............

ภาคผนวกหนวยท 3

ใบความรท 1 เรอง การกำาเนดดน หนวยการเรยนรท 3 เรอง ดนนาร ชวโมงท 1-2 ชนประถม

ศกษาปท 4

ดนเปนทรพยากรธรรมชาต เกดขนจากการผพงของหนและแร มอนทรยวตถผสมคลกเคลาเปนเนอเดยวกน เปนแหลงทมาของปจจยส เพอการดำารงชพของมนษย เพราะเราไดอาศยปลกพชทเปนอาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค พชและตนไมเจรญเตบโตได เนองจากในดนมธาตอาหาร มนำาและอากาศใหรากพชไดหายใจ รากพชจะดดนำาและธาตอาหารไปหลอเลยงลำาตน รากพชตองมอากาศหายใจ ดงนน การไถพรวนดนในการปลกพช กเพอชวยปรบปรงดนใหโปรง มอากาศถายเทไดสะดวก ดนในบรเวณทเปดปาใหมๆ เปนดนทอดมสมบรณ เนองจากดนชนบนสะสมอนทรยวตถ และธาตอาหารพชอยเปนจำานวนมาก ธาตอาหารพชถกปลด

ปลอยออกมา เนองจากการสลายตวของอนทรยวตถ และการผพงของหนและแรในดน พชทปลกจงงอกงาม และใหผลผลตสง การปลกพช และเกบเกยวผลตผลจากไรนาแตละครง เปนการเกบเกยวธาตอาหารหรอปยในดนออกไปดวยเชนกน การปลกพชตดตอกนเปนเวลานานๆ จงทำาใหดนสญเสยธาตอาหารพชรวมทงอนทรยวตถในดน ในทสดจะทำาใหดนมความอดมสมบรณลดลง กลายเปนดนเลว ปลกพชไมไดผลดอกตอไปทมา สารานกรมไทยสำาหรบเยาวชนฯ / เลมท ๑๘ / เรองท ๘ ดนและปย

“ดน ” (soils) หมายถง เทหวตถทางธรรมชาต (natural body) ทเกดจากการสลายตวของหนและแรธาตตางๆ ผสมคลกเคลากบอนทรยวตถซงปกคลมผวโลกอยเปนชนบางๆ เปนวตถทคำาจนการเจรญเตบโตและการทรงตวของพช มการแบงชน (horizon) ทสามารถสงเกตเหนไดจากตอนบนลงไปตอนลาง มอาณาเขตและลกษณะประจำาตวของมนเอง ซงมนษยสามารถแบงแยกดนออกเปนชนดตางๆ ได       ดนประกอบดวยแรธาตทเปนของแขง อนทรยวตถ นำา และอากาศทมสดสวนแตกตางกนออกไป การเกดขนของดนเปนผลสบเนองมาจากการกระทำารวมกนของปจจยตางๆ เชน สภาพภมอากาศ พช และสงมชวตอน ๆ ตอวตถตนกำาเนดของดน ในสภาพพนทใดพนทหนง ตลอดชวงระยะเวลาหนง ดงนน ดน ในทแหงหนง“ ”จงอาจเหมอนหรอตางไปจากดนในทอกแหงหนงได ขนอยกบอทธพลของปจจยเหลาน ซงมความมากนอยแตกตางกนไปในแตละบรเวณสงผลใหดนมลกษณะเดนเฉพาะตว และเมอปจจยเปลยนไป ดนจะมลกษณะหรอสมบตตางๆ เปลยนแปลงไปดวย

ปจจยททำาใหเกดดน ภาพภมอากาศ (climate)       สภาพภมอากาศทมอทธพลตอการเกดของดนหรอทำาใหดนมลกษณะแตกตางกน ไดแก อณหภม และ ปรมาณนำาฝน ซงทงสองอยางนมอทธพล

ตออตราการสลายตวของหน แร ทงในดาน กายภาพ และเคม (physical and chemical weathering) ทงยงมอทธพลตออตราความเรวของการเคลอนยายและการสะสมใหมของหนและแรทถกแปรสภาพโดยตวการสำาคญๆ มาเปนวตถตนกำาเนดของดน ในเขตรอน หน แร จะสลายตวมาเปนดนไดเรวกวาในเขตอบอนหรอเขตหนาว เนองจาก  ในเขตรอนมอณหภมสง และมปรมาณฝนตกมากวาเขตหนาว การผพงสลายตวตางๆ จงดำาเนนไปอยางรวดเรว เกดการชะลางธาตอาหารพชออกไปไดมาก จงมกทำาใหดนมความอดมสมบรณตำา

วตถตนกำาเนดของดน (parent material)      เปนปจจยควบคมการเกดดนทสำาคญ และมองเหนไดคอนขางชดเจนทสด และมอทธพลตอองคประกอบของดน เชน ส เนอดน โครงสราง และสมบตทางเคมของดน โดยทวไปดนทเกดจากวตถตนกำาเนดทสลายตวมาจากหนพวกทมปฏกรยาเปนดาง (basic rock) มกจะเปนดนเนอละเอยด สคลำา ความอดมสมบรณสง สวนดนทเกดจากหนพวกทมปฏกรยาเปนกรด (acid rock) มกจะเปนดนเนอหยาบ สจาง ความอดมสมบรณ และความสามารถในการแลกเปลยนประจบวกตำา เปนตน  สภาพภมประเทศ (relief)       ในทนหมายถงความสงตำา หรอระดบทไมเทากนของสภาพพนท และความลาดชนของพนททเกยวของกบระดบนำาใตดน ซงปจจยเหลานมอทธพลตอการเกดลกษณะชนตางๆ ในหนาตดดน ความลกของดน ส ความชนสมพทธในดน และความรนแรงของการชะลาง เปนตน ตวอยางเชน ดนทเกดในททมความลาดชนสง มกจะเปนดนตน มชนดนนอย มการชะลางหนาดนมาก ชนดนบนจะบาง หรออาจจะไมมชนดนบนเลยกได ตรงกนขามกบดนทเกดในทราบลม ทมกจะมชนดนบนทหนากวาเนองจากเปนแหลงทบถมของตะกอน เนอดนละเอยดกวา เพราะมการเคลอนยายอนภาคขนาดดนเหนยวจากดนชนบนลงไปสะสมอยในดนลาง

 ปจจยทางชวภาพ (organism)      ไดแกสงมชวตตางๆ ซงประกอบดวยพชและสตว แตมกจะเนนทพชพรรณตางๆ ทขนปกคลมบนผวดน ซงมอทธพลตอ ปรมาณอนทรยวตถในดน และองคประกอบทางเคมของดน ดนทเกดภายใตสภาพพชพนธทเปนทงหญา มกจะมอนทรยวตถและธาตทเปนอาหารพชมากกวาดนบรเวณปาสนหรอปาไมเนอแขง เปนตน

 เวลา (time)      อทธพลของเวลาในแงของการเกดดนนน หมายถง ชวงหนงของเวลาทตอเนองกนไปโดยไมมเหตการณรนแรงขดจงหวะการพฒนาตวของดน เวลาทเปนศนยสำาหรบดนชนดหนงๆ กคอ จดทไดมเหตการณทรนแรงอยางหนงทางดนเกดขน ถอวาเปนจดสนสดของเวลาในการสรางตวของดน และจะเปนจดเรมตนของชวงเวลาในการสรางตวของดนชวงตอไป เหตการณรนแรงดงกลาวอาจหมายถง การเปลยนแปลงสภาพภมประเทศ ระดบนำาใตดน การเปลยนแปลงภมอากาศในทนททนใด หรอ การเปลยนแปลงของวตถตนกำาเนดดน เชน มการทบถมอยางรนแรงของตะกอนใหม เปนตน(http://www.ldd.go.th/thaisoils_museum/survey_1/soils.htm)

ใบกจกรรมท 1 เรอง ดนและการกำาเนดดน

หนวยการเรยนรท 3 เรอง ดนนาร ชวโมงท 1-2 ชนประถมศกษาปท 4

คำาชแจง ใหนกเรยนสงเกตลกษณะของดนและสงทเจอปนในดนบนทกในตารางอปกรณ 1. ดนจากบรเวณตางกนสองแหง 2 . บกเกอร 2 ใบ 3. กระดาษขาว สองแผน วธทดลอง

1.นำาดนจากบรเวณ 2 แหงคอ 1.ใตตนไมและ 2.บรเวณถนน มาประมาณ ครงกระปอง2.ตกดนจาก ทงสองแหงทใสกระดาษขาว 2 แผน แผนละ 1 ชอน3.สงเกตดนทง 2 แหงบนทกลกษณะทสงเกตพบในตาราง

4.นำาดนจากกระดาษเทลงในบกเกอร อยางละบกเกอร สงเกตสงทเจอปนในในดน

ดน ลกษณะทสงเกตได สงเจอปนจากแหลงท 1

จากแหลงท 2

สรปผล..................................................................................................................................................................

.......

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................

ใบกจกรรมท 2 เรองการทดลองการซมของนำาผานดนหนวยการเรยนรท 3 เรอง ดนนาร ชวโมงท 1-2 ชนประถมศกษาปท

4

คำาชแจง ใหนกเรยนทดลองการไหลซมของนำาผานดนอปกรณ

1.ดน 3 ชนด ดนทราย ดนรวน ดนเหนยว 2.บกเกอร 3 ใบ 3.กรวยกรอง 4.ขวดพลาสตก5.นำา

วธทดลอง 1.นำาดน 3 ชนด ดนทราย ดนรวน ดนเหนยว ใสกรวยกรองทรอง

ดวยมงลวด2.เทนำา ลงในกรวยปรมาณเทากน3.สงเกตปรมาณนำาในบกเกอร

บนทกผลการทดลอง

ดน ลกษณะทสงเกตได ปรมาณนำาในบกเกอร 1.ดนทราย

2.ดนเหนยว

3. ดนรวน

สรปผล..................................................................................................................................................................

.

...................................................................................................................................................................

........................ ..........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

ใบกจกรรมท 3 ประเภทของดนหนวยการเรยนรท 3 เรอง ดนนาร ชวโมงท 1-2 ชนประถมศกษาปท

4

คำาชแจง ใหนกเรยนอานลกษณะของดนแลวกากบาท ในตารางประเภทของดน

ลกษณะดน ประเภทของดนดน

ทรายดน

เหนยวดนรวน

7. เมดละเอยดเกาะกนแนน8. ลกษณะหยาบ เมดดนไม

เกาะตวกน3. ดนชนดนจะมชองวางระหวางเมดดนมาก ทำาใหนำาซมไดสะดวก4.การระบายถายเทอากาศไมสะดวก 5.ใชผสมปนซเมนต กอสราง6.การระบายนำาไดนอยมาก7. เหมาะแกการเพาะปลกมากทสด8. ใชทำาเครองป นดนเผา9. มซากพชซากสตวผสมอยมาก10.มกมสคลำา ดำา

2. ใหนกเรยนวาดภาพลกษณะของดนแตละประเภท

ใบความรท 3 ประเภทของดนหนวยการเรยนรท 3 เรอง ดนนาร ชวโมงท 1-2 ชนประถมศกษาปท

4

ดนทราย  เปนทประกอบดวยทรายตงแตรอยละ  70 ขนไป  โดยนำาหนกมสมบตเหมอนทราย เนอดนมลกษณะหยาบ เมดดนไมเกาะตวกน ทำาใหการระบายนำาไดเรวมาก จงไมสามารถกกเกบนำาไวได

    ดนเหนยว   เปนดนทมเนอละเอยดแนน  มการจบตวกนอยางหนาแนน มชองวางระหวางเมดดนนอย อมนำาไดด  และไมยอมใหนำาซมผานไดงาย แตการระบายถายเทอากาศไมสะดวก  ไมเหมาะสมในการเพาะปลก

         ดนรวน เปนดนทประกอบดวย ทราย โคลนตม  และดนเหนยว โดยมปรมาณดนทรายและดนเหนยวไมมากนก  ดนชนดนจะมชองวางระหวาง

เมดดนมาก ทำาใหนำาซมไดสะดวก แตการอมนำานอยกวาดนเหนยว

  

ใบความรท 4  สวนประกอบของดนหนวยการเรยนรท 3 เรอง ดนนาร ชวโมงท 3-4 ชนประถมศกษาปท 4

1. อนนทรยวตถ คอ สวนประกอบทเกดจากเศษหนและแรธาตทแตกหกผพง สลายตวเปนชนเลกชนนอย โดยการธรรมชาตจากการกระทำาของนำา ลม ความรอนหนาว สารเคม และสงมชวตตาง ๆ หรอแรงกดดนของโลก           2. อนทรยวตถ คอ สวนประกอบทไดจากการสลายตวเนาเป อยผพงของซากพช ซากสตว           3. นำา คอ สวนทเปนนำาทอยในชองวางในดน ซงเปนตวทำาละลายแรธาตอาหารของพช           4. อากาศ คอ สวนทเปนอากาศซงอยในชองวางในดน ประกอบดวยกาซตาง ๆ เชน กาซคารบอนไดออกไซด กาซออกซเจน กาซไนโตรเจน เปนตน

ใบกจกรรมท 4 เรอง การทดลองในดนมนำาเปนสวนประกอบหนวยการเรยนรท 3 เรอง ดนนาร ชวโมงท 5-6 ชนประถมศกษาปท 4

คำาชแจง ใหนกเรยนทดลองการทดลองในดนมนำาเปนสวนประกอบ

อปกรณ ไมหนบ ตะเกยงแอลกอฮอล ไมขดไฟ ดน หลอดทดลอง

วธทดลอง ใสดนลงในหลอดทดลองประมาณ 1 ชอนจากนนใหนำาไปเผา สงเกตการเปลยนแปลง ภายในหลอดทดลอง นกเรยนบนทกผลการทดลองสรปผลการทดลอง

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ใบความรท 5 การพงทลายของดนหนวยการเรยนรท 3 เรอง ดนนาร ชวโมงท 7 – 8 ชนประถมศกษาปท

4

ภาพท 1 เตอนระวงดนโคลนถลม

ดนถลม คอปรากฏการณทสวนของพนดน ไมวาจะเปนกอนหน ดน ทราย โคลน หรอเศษดน เศษตนไมไหล เลอน เคลอน ถลม พงทลาย หรอหลน ลงมาตามทลาดเอยง 

ภาพท 2 ภาพแนวทางการอนรกษดน

ใบความรท 6 เรอง การใชประโยชนจากดนหนวยการเรยนรท 3 เรอง ดนนาร ชวโมงท 7 – 8 ชนประถมศกษาปท

4

การอนรกษดน เปนการใชประโยชนจากดนอยางชาญฉลาด คมคา และถกตองตามหลกวชาการเกษตรกรรมสมยใหม โดยมงเนนการพงทลายของดน การรกษาคณภาพของดน เพอใหไดผลผลตสงสด การใชพนทถกตองตามศกยภาพของ ดนในแตละพนท การอนรกษดนทำาไดหลายวธ ดงน

1. การปลกพชคลมดน จะเปนการชวยยดดน ลดแรงปะทะของลม ฝน เชน พชตระกลถว

2. การปลกพชหมนเวยน เปนการปลกพชมากกวาสองชนดสบเปลยนลงทดนแปลงเดยวกน

3. การปรบปรงดน เปนการใสปยลงในดนทงปยหมก ปยคอก ปยสด หลงจากทปลกพชบนทดนแลวหลายๆ ครง เพอเพมแรธาต สารอาหารในดน ทำาใหดนระบายนำาและอากาศไดดขน

4. การปลกพชแบบวนเกษตร หรอไรนาสวนผสม สามารถทำาได 3 แบบ คอ การปลกไมยนตน ควบคกบพชเกษตร การปลกไมยนตนควบคกบพชอาหารสตวและเลยงสตว

5. การปลกพชแบบขนบนได เปนการสรางคนดนใหมลกษณะเหมอนขนบนได เพอปลกพช จะชวยลดความลาดเทของพนท ลดอตราการไหลบาของนำาบนผวดน ลดการพงทลายของดน

แบบประเมนการปฏบตการทดลอง

รายการทประเมน

นกเรยนประเมนตนเอง

ครประเมนหมายเห

ต5 4 3 2 1 5 4 3 2 1

1.วธดำาเนนการทดลอง

2.การปฏบตการทดลอง

3.ความคลองแคลวในขณะปฏบต กจกรรม

4.การนำาเสนอ

รวม

ระดบคะแนนทได

วนท

ประเมน.......................................................

แบบประเมนการสงเกตพฤตกรรมรายกลมครง

ท...................เรอง........................................................................................

วชา วทยาศาสตร ภาคเรยนท............... ปการศกษา....................... ชน................ โรงเรยน...............................

ลำาดบท

ชอกลม พฤตกรรม/ ระดบคะแนน รวม

ความสนใจในการทำา

การมสวนรวมในการ

การตอบคำาถาม

การยอมรบฟงความ

ทำางานตามทไดรบมอบ

กจกรรม แสดงความคดเหน

คดเหนของผอน

หมาย

3 2 1 3 2 1 3 2 1 3 2 1 3 2 1

เกณฑการใหคะแนนคะแนน ระดบ 3 หมายถง มพฤตกรรมในระดบ ดคะแนน ระดบ 2 หมายถง มพฤตกรรมในระดบ ปานกลางคะแนน ระดบ 1 หมายถง มพฤตกรรมในระดบ ปรบปรงเกณฑการประเมน คะแนนเตม 15 คะแนนคะแนน 13 - 15 หมายถง ดคะแนน 9 - 12 หมายถง ปานกลางคะแนน 5 - 8 หมายถง ปรบปรง

ลงชอ....................................................... ผประเมน

(...........................................................) วนทประเมน.......................................................

แบบประเมนเจตคตทางวทยาศาสตรวชา วทยาศาสตร ภาคเรยน

ท........เรอง.............................................. ปการศกษา........................

ชอ สกล – .............................................. เลขท ......... ชน ................โรงเรยน...............................

ท

พฤตกรรม / ลกษณะบงชระดบคณภาพ หมายเ

หต5 4 3 2 1

1 ความสนใจใฝรหรอความอยากรอยากเหน1.1 มความสนใจและพอใจใครสบเสาะแสวงหาความร ในสถานการณและปญหาใหมๆ อยเสมอ1.2 มความกระตอรอรนตอกจกรรมและเรองตางๆ1.3 ชอบทดลองคนควา1.4 ชอบสนทนา ซกถาม ฟง อาน เพอใหไดรบความรเพมขน

2 ความรบผดชอบ ความมงมน อดทน และเพยรพยายาม2.1 ยอมรบผลการกระทำาของตนเองทงทเปนผลดและผลเสย2.2 ทำางานทไดรบมอบหมายใหสมบรณตาม

กำาหนดและ ตรงตอเวลา2.3 เวนการกระทำาอนเปนผลเสยหายตอสวนรวม ทำางานเตม ความสามารถ2.4 ไมทอถอยในการทำางาน เมอมอปสรรคหรอลมเหลว2.5 มความอดทนแมการดำาเนนการแกปญหาจะยงยากและใชเวลา

3 ความมเหตผล3.1 ยอมรบในคำาอธบายเมอมหลกฐานหรอขอมลสนบสนน อยางเพยงพอ3.2 พยายามอธบายสงตางๆในแงเหตและผล ไมเชอโชคลางหรอ คำาทำานายทไมสามารถอธบายตามวธทางวทยาศาสตรได3.3 อธบายหรอแสดงความคดเหนอยางมเหตผล3.4 ตรวจสอบความถกตองหรอความสมเหตสมผลของแนวคดตางๆ กบแหลงขอมลทเชอถอได3.5 รวบรวมขอมลอยางเพยงพอกอนจะลงขอสรปเรองราวตางๆ

ท

พฤตกรรม / ลกษณะบงชระดบคณภาพ หมายเ

หต5 4 3 2 1

4 ความมระเบยบรอบคอบ4.1เหนคณคาของความมระเบยบและรอบคอบ4.2นำาวธหลายๆวธ มาตรวจสอบผลหรอวธการทดลอง4.3มการใครครวญ ไตรตรอง พนจพเคราะห4.4มความละเอยดถถวนในการทำางาน4.5มการวางแผนในการทำางานและจดระบบทำางาน4.6ตรวจสอบความเรยบรอยหรอคณภาพของเครองมอ กอนทำาการทดลอง4.7ทำางานอยางมระเบยบและเรยบรอย

5 ความซอสตย5.1เสนอความจรงถงแมจะเปนผลทแตกตางจากผอน5.2เหนคณคาของการเสนอขอมลตามความจรง

5.3บนทกขอมลตามความจรง และไมใชความคดเหน ของตนเองไปเกยวของ5.4ไมแอบอางผลงานของผอนวาเปนของตนเอง

6 ความใจกวาง รวมแสดงความคดเหนและรบฟงความคดเหนของผอน6.1รบฟงคำาวพากษวจารณ ขอโตแยง หรอขอคดเหน ทมเหตผลของผอน6.2ไมยดมนในความคดเหนของตนเอง และยอมรบ การเปลยนแปลง6.3รบฟงความคดเหนทตนเองยงไมเขาใจและพรอมท จะทำาความเขาใจ6.4ยอมพจารณาขอมลหรอความคดทยงสรปแนนอนไมได และพรอมทจะหาขอมลเพมเตม

ทมา : สถานบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย คมอวดผลประเมนผลวทยาศาสตร,2546,หนา 139-141

เกณฑการใหคะแนน

คะแนนระดบ 5 หมายถง ผเรยนแสดงพฤตกรรมนนสมำาเสมอ

คะแนนระดบ 4 หมายถง ผเรยนแสดงพฤตกรรมนนบอยครง

คะแนนระดบ 3 หมายถง ผเรยนแสดงพฤตกรรมนนเปนครงคราว

คะแนนระดบ 2 หมายถง ผเรยนแสดงพฤตกรรมนนนอยครง

คะแนนระดบ 1 หมายถง ผเรยนไมแสดงพฤตกรรมนนเลย

เกณฑการตดสนคณภาพคะแนนเฉลย 4.21 - 5.00 หมายถง ดมากคะแนนเฉลย 1.00 – 1.80 หมายถง ไมผานเกณฑคะแนนเฉลย 1.81 – 2.60 หมายถง ปรบปรงคะแนนเฉลย 2.61 - 3.40 หมายถง พอใชคะแนนเฉลย 3.41 - 4.20 หมายถง ด

ลงชอ............................................. ผประเมน (................................................)

วนทประเมน.......................................................