19TPA news

CSR Talk

CSR Talk

September 2014 ● No. 213

ค�ากลาวขางตนสะทอนความคดการด�าเนนความรบผดชอบตอสงคมขององคกรในทศวรรษนไดอยางชดเจน ซงตรง

ตามวตถประสงคทผเขยนตองการเขยน เนองจากผเขยนมแรงบนดาลใจจากการท�างานในแวดวงการสอสาร และประชาสมพนธมาเกอบ 20 ป โดยไดรวมโครงการเพอสงคมขององคกรตางๆ ตงแตในยคทแนวคดความรบผดชอบตอสงคม หรอ Corporate Social Respon-sibility (CSR) เรมเขามาประยกตใชในประเทศไทยในชอทแตกตางกน ไมวาจะเปน Corporate Citizenship, Social Marketing, หรอ Social Contribution เปนตน ท�าใหไดเหนพฒนาการของแนวคดความรบผดชอบตอสงคมมากมายขององคกรตางๆ ทงทการน�าโครงการความรบผดชอบตอสงคมจากตางประเทศมาใชโดยตรง หรอ

DNA CSR แบบไทยๆ ตามกระแสโลก

บทท 1

ความส�าคญและพฒนาการของซเอสอารโลก

ดร.วรพรรณ เอออาภรณ

“ความรบผดชอบตอสงคมขององคกร คอ ความมงมนขององคการธรกจทจะพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน โดยดแลบคลากรขององคการรวมไปถงครอบครวของบคลากร ตลอดจนชมชนและสงคมโดยมงมนทจะพฒนาคณภาพชวตของคนเหลานใหดขน”

ทมา : World Business Council Sustainable Development, the World Bank (2002)

การน�ามาประยกตใชใหเขากบบรบทสงคมไทย ดงนน จงขออธบายถงพฒนาการความรบผดชอบตอสงคม (ซเอสอาร) ขององคกรทง ในตางประเทศ และในประเทศไทย เพอสรางความเขาใจในหลกการของซเอสอารกนกอน ดงน

พฒนาการแนวคดความรบผดชอบตอสงคมของ

องคกร (Corporate Social Responsibility)

หากยอนหลงกลบไปในอดต แนวคดในเรองความรบผดชอบตอสงคมขององคกรนน เปนภมปญญาทฝงรากลกในภมภาคเอเชยมาอยางยาวนาน เนองจากปรชญาของความรบผดชอบตอสงคมขององคกรนนมรากฐานมาจากหลกทางศาสนามากวา 2,500 ปแลว เพยง

CSR Talk

20 TPA news

No. 213 ● September 2014

แตไดมการบญญตค�าใหมวา “ความรบผดชอบตอสงคมขององคกร” ตามกระแสการเรยกรองใหธรกจมความรบผดชอบตอสงคมนนไดเกดขนมาตงแตเมอ 200 กวาปกอน โดยบรษท อสต อนเดย ในองกฤษถกคว�าบาตรจากประชาชนชาวองกฤษดวยการไมซอสนคาเนองจากการใชแรงงานทาส ท�าใหทายทสดบรษทจะตองหนมาใหความส�าคญในเรองสทธมนษยชนมากขน (Cheney, Roper, และ May, 2007: 4)

ส�าหรบแนวคดในเรองความรบผดชอบตอสงคมขององคกรนน จะมงไปทการพฒนาองคกรใหเปนองคกรท “ด” ตงแตป ค.ศ.1940 เปนตนมา ศาสตราจารย Theodor Kreps จาก Stanford Business School ไดกลาวถงการท�ารายงานเพอแสดงถงการกระท�าทม ความรบผดชอบตอสงคมขององคกรในชอทเรยกวา “Social Audit” ตอมาในป ค.ศ.1953 Howard Bowen ไดตพมพหนงสอชอ Social Responsibilities of the Businessman ซง Carroll (1999) ไดกลาวยกยอง Howard Bowen ไววาเปน “บดาแหงความรบผดชอบตอสงคมขององคกร” (ภมพร ธรรมสถตยเดช และสดใส ดลยา, 2552: 278)

แนวคดเรองความรบผดชอบตอสงคมขององคกรกยงไมเปนทแพรหลายในดนแดนตะวนตก จนกระทงป ค.ศ.1960 แนวคดนจงไดรบการพฒนาอยางตอเนอง ดวยความคดทวาจรยธรรมทางธรกจเปนหนงรปแบบของจรยธรรมแบบประยกต ทมการตรวจสอบหลกการทางจรยธรรมและคณธรรม หรอปญหาทางจรยธรรมทสามารถเกดขนไดในการลงทนทางธรกจ ดงนน ค�าวา “ความรบผดชอบตอสงคมขององคกร” จงไดถกน�ามาใชกนทวไป จากการประชม RIO Summit เมอป ค.ศ.1960 นบเปนครงแรกๆ ทมการน�าประเดนเรองสงแวดลอมเขาไปอยในกระแสสงคมโลก และเปนจดก�าเนดของแนวคด Triple Bottom Line ทการบรหารจดการเรมใสใจทงในดานผลก�าไร สงแวดลอมและสงคมไปพรอมๆ กน ถอไดวาเปนรากฐานของความรบผดชอบตอสงคมขององคกร (Virakul, Koonmee, และ McLean, 2009)

ส�าหรบแนวคด Triple Bottom Line (TBL หรอ 3BL) หรอหนงสอภาษาไทยบางเลมใชวา “หลกไตรกปปยะ” ประกอบดวยเรองของ การเตบโตทางเศรษฐกจ (Economic Viability) ความรบผดชอบตอสงคม (Social Responsibility) และสงแวดลอม (Environmental Impact) ซงเปนกลมค�าท John Elkington เผยแพรในป ค.ศ.1994 และพดกนมากขน เมอเขาเขยนหนงสอ Cannibals with Forks: the Triple Bottom Line of 21st Century Business เมอป ค.ศ.1997 โดยเนนในเรองความยงยนหรอ Sustainability ซงค�านมการใหค�าจ�ากดความอยางจรงจงเปนครงแรก โดย Brundtland Commission ขององคการสหประชาชาต (UN) เมอป ค.ศ.1987

มขอกงวลอกประการหนงเกดขนเมอบรษทตางๆ พากน สงเสรมความรบผดชอบทางสงคม และการพฒนาอยางยงยนในขณะทยงคงท�าธรกจทท�ารายสงคมอย ตวอยางเชน ตงแตชวงทศวรรษ 1970 สมาคม McDonald’s Corporation’s กบมลนธโรนลด แมคโดนลด เฮาส (Ronald McDonald House) มองความรบผดชอบ

ทางสงคมวาเปนเสมอน Relationship Marketing ยงไปกวานน เมอเรวๆ น ความรบผดชอบทางสงคมไดกลายเปนกระแสหลก ท�าใหบรษทปรบแผนความรบผดชอบทางสงคมใหเกยวของกบแรงงาน สงแวดลอม และขอควรปฏบตอนๆ ขณะท Morris and Steel, Lord Justices Pill, May and Keane ไดตดสนวามนเปนความจรงทวา พนกงานแมคโดนลดทวโลกตางไดรบคาตอบแทนทไมดทงในแงของเงนเดอน และสวสดการ และเปนความจรงทวาถาใครกนอาหาร แมคโดนลด คนทผอมกสามารถกลายเปนคนทอวนมากได พรอมดวยความเสยงสงทจะเปนโรคหวใจ

ในยคแรกๆ การค�านงถงประเดนทางสงคมจงเกดจากกระแสกดดนของสงคม โดยในชวงแรกคนจะมองวาการท�าเพอสงแวดลอมและชมชน ท�าใหธรกจตองเสยก�าไรไป กอนทจะมาถงชวงทศวรรษท 80 ทเกดการเปลยนแปลงในอตสาหกรรมครงใหญ เมอวงการอตสาหกรรมในประเทศญปนพฒนาแนวคดเรองปฏบตการจดการเชงคณภาพ คอ การจดการใชทรพยากรใหเกดของเสยนอยทสด มการพดเรองการรไซเคล การน�าของเสยกลบมาใชใหม และกลายเปนตนแบบของทมาของ ISO14000 ทวาดวยสงแวดลอม

พฒนาการความรบผดชอบตอสงคมขององคกร

ในทศวรรษท 90

กอนจะมาถงหลงทศวรรษท 90 ทเปนการด�าเนนความ รบผดชอบขององคกรทมากกวาเรองสงแวดลอม ทเตบโตบนพนฐานของการขยายตวธรกจโดยการมงขยายไปสตลาดลาง โดยใชความ รบผดชอบตอสงคมขององคกรในการสรางความนาเชอถอ ดงนน จรยธรรมทางธรกจสามารถเปนวนยได ทงทางปฏบต และกฎระเบยบ ตามขอปฏบตขององคกรและการปฏบตทางวชาชพ จรยธรรมทาง

21TPA news

CSR Talk

September 2014 ● No. 213

ตอฉบบหนาอาน

ธรกจเปนขอปฏบตหลกทางการศกษา ลกษณะทางขอบงคบเปนสงทยอมรบเชนกน ขอบเขต และจ�านวนประเดนจรยธรรมทางธรกจสะทอนถงระดบของธรกจทไดตระหนกรถงคณคาทางสงคมของสงทไมมผลทางเศรษฐกจ ความสนใจในจรยธรรมทางธรกจไดถกยกระดบเปนอยางมากระหวางป ค.ศ.1980 และ 1990 ดงเชน การนยาม ค�าวา ผถอหน หมายความถง กลมผมสวนไดรบผลกระทบจากกจกรรมตางๆ ขององคกร (Freeman, 1984) ทงในทางธรกจและสถาบนการศกษา ตวอยางเชน ทกวนนเวบไซตขององคกรหลกๆ ตางใหความส�าคญกบค�ามนสญญาในการสนบสนนคณคาทางสงคมของสงทไมมผลทางเศรษฐกจภายใตหวขอทหลากหลาย ตวอยางเชน หลกเกณฑทางจรยธรรม สญญาความรบผดชอบทางสงคม ในบางกรณ องคกรไดท�าการสรางตราสนคาใหมเพอน�ามาใชประกาศจรยธรรมทางธรกจดวยเชนกน

ปจจบนน ความรบผดชอบตอสงคมขององคกรไดทวความส�าคญมากขนทกขณะ จนท�าใหทกองคกรทงขนาดเลก และใหญ ทวโลกรวมทงในประเทศไทย ตองก�าหนดใหความรบผดชอบตอสงคมขององคกรเปนหนงในนโยบายหลกทตองใหความส�าคญ และน�ามาปฏบตอยางเปนรปธรรมในยคอภจกรภพ (Empire) ตามกระแสนยมของสงคมตางๆ ทวโลก หรอหมบานโลก (Global Village) เฉกเชน ทกวนน

ในขณะทไมมค�าจ�ากดความมาตรฐานส�าหรบความรบผด-ชอบทางสงคมจากองคกรสาธารณะ ดงเชน องคการสหประชาชาต (The United Nations) ทตางพากนยอมรบวา ความรบผดชอบทางสงคม คอ หลกการทยอมรบกนทวไปในสงคมโดยปราศจากขอบงคบทเปนทางการ โดยมหลายๆ แนวคด และทฤษฎเขามาประยกต รวมดวย เชน Legitimacy Theory แนวคด Social Contract และ

Public Responsibility, Stakeholders Theory, Business Ethics และ Corporate Citizenship ซงไดมการพฒนามาจนถงปจจบน และมความเปนสหวทยาการ (Interdisciplinary) อยางสมบรณแบบ และมองคความรทมความชดเจนมากกวาในอดตทผานมา

ขณะทแนวคดเรอง “ความรบผดชอบตอสงคมขององคกร” ทแพรหลายอยในขณะน กมหลกการสอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเชนกน ในป ค.ศ.1992 โดยมจดเรมตนจากการประชมสดยอดระดบโลกดานสงแวดลอม (Earth Summit) ครงแรกทกรงรโอเดจาเนโร ประเทศตางๆ ทวโลกตางกเรมตนตวกบทศทางใหมของการพฒนา นนคอ “การพฒนาทยงยน” หรอทเรยกกนในภาษาองกฤษวา “Sus-tainable Development” ซงหมายความวา นอกจากประเดนในทางดานเศรษฐกจแลวตองใสใจในเรองสงแวดลอม เชน ปญหาโลกรอน ภยพบตทางธรรมชาต ฯลฯ และในประเดนตางๆ ทางดานสงคมดวย ไมใชมงเนนแตการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจแตเพยงอยางเดยว

กระแสแนวคดความรบผดชอบขององคกรไดมพฒนาการทชดเจนมากขน กลาวคอ ในเดอนมกราคม ค.ศ.1999 ในการประชม World Economic Forum ทเมองดาวอส ประเทศสวตเซอรแลนด เลขาธการสหประชาชาต Kofi Annan ไดเรยกรองใหธรกจ แสดงความเปนพลเมองทดของโลก (Good Global Citizenship) ในทกทและในทกประเทศทตนท�ามาหากนอย ดวยการเคารพตอหลกตางๆ ทเปนขอตกลงนานาชาตในเรองสทธมนษยชน เรองมาตรฐานแรงงาน และเรองสงแวดลอม จาก 3 เรองทกลาว Kofi Annan ไดเสนอบญญต 9 ประการ (ตอมาเพมเปน 10) ส�าหรบธรกจ ทเรยกกนวา “The Global Compact” หรอ “The UN Global Compact” (ศรชย สาครรตนกล, 2548 : 24 อางถงในสเมธ กาญจนพนธ, 2551 : 29)