Dorota Tekiela

Instytucja Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej

Pielęgniarek i Położnych w prewencji wykroczeń zawodowych

Dorota Tekiela

Odpowiedzialność zawodowa

• Odpowiedzialność w sensie ogólnym jest pojęciem rozumianym jako konieczność ponoszenia konsekwencji swoich zachowań.

• W sensie zawodowym jest to szczególny rodzaj odpowiedzialności, wynikający z przynależności do określonej grupy zawodowej, która uregulowana jest formalnymi aktami prawnymi i normami deontologicznymi.

Odpowiedzialność zawodowa a etyka

• Etyka zawodowa to zespół zasad i norm określających poprawny z moralnego punktu widzenia sposób zachowania się i postępowania przedstawicieli określonej grupy zawodowej.

• Uporządkowany i zapisany zespół norm etyki zawodowej to kodeks etyki zawodowej.

• Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej RP przyjęty na IV Krajowym Zjeździe Pielęgniarek i Położnych w 2003 roku zawiera wskazania i normy etyczne obowiązujące przedstawicieli tych zawodów w czasie wykonywania czynności zawodowych.

Odpowiedzialność zawodowa a etyka

• Zagadnienia te dotyczą zarówno relacji pielęgniarka, położna - pacjent, jak i zasad postępowania wobec przedstawicieli swojej grupy zawodowej oraz samego zawodu czy samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych.

• Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej zawiera zasady, zgodnie z którymi pielęgniarka powinna postępować, a za naruszenie których ponosić będzie konsekwencje.

Odpowiedzialność zawodowa• Pielęgniarka w swoim działaniu jest praktykiem

niezależnym i ponosi pełną odpowiedzialność za wykonywane przez siebie świadczenia zdrowotne.

• Odpowiedzialność ta dotyczy również własnego doskonalenia zawodowego w zakresie praktyki klinicznej, zarządzania, nauczania i działalności naukowej w ciągu całego życia zawodowego.

• Odpowiedzialność wynikająca z realizacji praktyki zawodowej rozumianej jako pełny zakres pracy, który pielęgniarka wykonuje w związku ze swoim zatrudnieniem, dotyczy zarówno stanowisk kierowniczych i wykonawczych.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku wykonawczym

Pielęgniarka, położna (odcinkowa) wykonuje swoje obowiązki zgodnie z przepisami:

• Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, • ustawy o samorządzie pielęgniarek i

położnych, • zasadami etyki zawodowej, • przepisami prawa pracy • ustalonymi standardami praktyki zawodowej • regulaminami zakładowymi.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku wykonawczym

• Gdy działanie przekracza jej wiedzę i umiejętności, pielęgniarka jest zmuszona do poszukania kompetentnej pomocy lub konsultacji.

• Pielęgniarka odcinkowa ponosi odpowiedzialność za działania podjęte osobiście lub, które wykonała na zlecenie innych osób.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym

• Kierownik to osoba, która ponosi odpowiedzialność za innych, którym przekazał część zadań do wykonania.

• Pełnienie funkcji kierowniczych ma charakter sformalizowanych obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności powierzonych pielęgniarce przez kierownictwo zakładu.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym

• Osoba na kierowniczym stanowisku w pielęgniarstwie jest uprawniona do egzekwowania zadań zawartych w zakresie obowiązków, opracowanych dla poszczególnych stanowisk pielęgniarskich,

• jak również do wydawania poleceń i dopilnowania ich realizacji, a także wymagania od podwładnych przestrzegania regulaminów obowiązujących w danej instytucji.

Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym a etyka

• Etyka zarządzania jest to system norm, zachowań, jakie prezentują i jakimi się kierują w zarządzaniu menedżerowie.

• Kluczowymi terminami są w niej :

• wartości, prawa, obowiązki,

• normy moralne

• wzajemne relacje w organizacji.


• Zadaniem współczesnego menedżera jest między innymi dążenie do upowszechniania i akceptowania przez pracowników wzorców kulturowych sprzyjających wysokiej efektywności oraz tworzeniu właściwego klimatu w organizacji

• Najważniejsze w rozwoju menedżera jest doskonalenie umiejętności kierowania zespołem, podnoszenie własnych kwalifikacji, dbałość o rozwój firmy, rozwój zawodowy pracowników oraz prezentowanie etycznej postawy.


• Często niewiedza lub brak zdolności kierowania nie wyrządzają organizacji i jej członkom tyle szkody, co nieetyczne zachowania kierownictwa.

• Nieetyczny menedżer niszczy morale, wydajność oraz jest przyczyną konfliktów i napięć.

• Skutki takiego zachowania są długotrwałe i trudne do skorygowania.


• Wszystkie pielęgniarki i położne na stanowiskach kierowniczych i wykonawczych podlegają regułom prawnym i moralnym funkcjonującym w społeczeństwie na zasadzie powszechności, a za swoją działalność ponoszą między innymi odpowiedzialność

• prawną (związaną z koniecznością ponoszenia konsekwencji przewidzianych przez przepisy prawne)

• karną (związaną z naruszeniem zasad prawnych obowiązujących społeczeństwo określonych w Kodeksie Karnym)


• cywilną (związaną z obowiązkiem wynagrodzenia wyrządzonej krzywdy lub straty -ma ona charakter majątkowy)

• dyscyplinarną (związaną z wykonywaniem zadań określonych przez pracodawcę)

• administracyjną (związaną z konsekwencjami za szkody wyrządzone zakładowi pracy)

• zawodową (w tym etyczną) za naruszenie zasad;

wykonywania zawodu etyki zawodowej praw pacjenta

Odpowiedzialność zawodowa – organy samorządu

• Pielęgniarki to grupa zawodowa posiadająca od lat własny samorząd zawodowy. Jednym z podstawowych zadań samorządu jest prowadzenie postępowań w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej.

• Odpowiedzialność zawodową ponoszą pielęgniarki i położne przed organami samorządu pielęgniarek i położnych:

1. rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej 2. sądem pielęgniarek i położnych

Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej

• Zgodnie z Art.26 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych z dnia 1 lipca 2011 roku (Dz.U. Dz 2011, nr 174, poz. 1038) Naczelny Rzecznik

• prowadzi postępowanie w sprawach odpowiedzialności zawodowej

• sprawuje nadzór nad działalnością okręgowych rzeczników

• sprawuje funkcję oskarżyciela przed sądem pielęgniarek i położnych

• rozpatruje zażalenia w przypadkach przewidzianych w ustawie


• rozpatruje skargi na przewlekłość postępowania okręgowych rzeczników

• składa Krajowemu Zjazdowi sprawozdanie ze swej działalności

• szkoli okręgowych rzeczników i ich zastępców w zakresie odpowiedzialności zawodowej

• prowadzi działalność prewencyjną w zakresie wykroczeń zawodowych i postępowania sprzecznego z zasadami etyki zawodowej


• Z tytułu sprawowanego nadzoru oraz w ramach rozpatrywania skarg na przewlekłość postępowania Naczelny Rzecznik może:– zaznajamiać się z materiałami zbieranymi w toku

postępowania oraz z zamierzeniami prowadzącego postępowanie okręgowego rzecznika

– wskazywać kierunki postępowania– składać okręgowemu zjazdowi sprawozdanie z

działalności właściwego okręgowego rzecznika


• Art. 36 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych określa odpowiedzialność zawodową członka samorządu za naruszenie zasad etyki zawodowej lub przepisów dotyczących wykonywania zawodu jako „przewinienie zawodowe”.

• Odpowiedzialność ta dotyczy również obywateli UE czasowo lub okazjonalnie wykonujących zawód pielęgniarki na terenie RP.

Przewinienie zawodowe

• Podstawa odpowiedzialności zawodowej została bardzo ogólnie określona, bez wskazywania konkretnych zachowań kwalifikowanych jako przewinienia zawodowe.

• Ustawodawca wprowadza rozróżnienie przewinień zawodowych na takie, które stanowią naruszenie zasad etyki zawodowej oraz takie, które są naruszeniem przepisów prawnych.

• Ponoszenie odpowiedzialności zawodowej jest konsekwencją naruszenia norm:1) etycznych lub/i2) prawnychzwiązanych z wykonywanym zawodem pielęgniarkii położnej


• W przypadku odpowiedzialności ponoszonej z tytułu naruszania przepisów dotyczących wykonywania zawodu, zachowanie pielęgniarki będące przedmiotem oceny porównywane będzie przede wszystkim z przepisami ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z 2011 r.

• Czyn będący przedmiotem postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej niezależnie od tego, że stanowić będzie przewinienie zawodowe, może zarazem wypełniać również znamiona przestępstwa.


• Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej o ten sam czyn toczy się niezależnie od postępowania karnego o przestępstwo, postępowania w sprawie o wykroczenie lub

• postępowania dyscyplinarnego wszczętego w jednostce organizacyjnej

• Może jednak być ono zawieszone do czasu zakończenia postępowania karnego.

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej

• Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej obejmuje:1) czynności sprawdzające;2) postępowanie wyjaśniające;3) postępowanie przed sądem pielęgniarek i położnych;4) postępowanie wykonawcze.


• Celem czynności sprawdzających jest zbadanie okoliczności koniecznych do ustalenia, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego.

• Celem zaś postępowania wyjaśniającego jest ustalenie, czy został popełniony czyn mogący stanowić przewinienie zawodowe, wyjaśnienie okoliczności sprawy, a w przypadku stwierdzenia znamion przewinienia zawodowego – ustalenie osoby obwinionej oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu pielęgniarek i położnych.


• Celem postępowania przed sądem pielęgniarek i położnych jest pociągnięcie do odpowiedzialności sprawcy przewinienia zawodowego oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnianiu przewinień zawodowych, a także zapobieganie im oraz umacnianie poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego.

• Celem postępowania wykonawczego jest wykonanie orzeczeń zapadłych w toku postępowania przed sądem pielęgniarek i położnych.


• Zgodnie z art. 45 ustawy postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej nie wszczyna się, jeżeli:

• czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia;

• czyn nie stanowi przewinienia zawodowego albo przepisy ustawy stanowią, że sprawca nie popełnił przewinienia zawodowego;


• osoba obwiniona zmarła;• nastąpiło ustanie karalności;• postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności

zawodowej co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się;

• szkodliwość społeczna czynu jest znikoma.

Sąd pielęgniarek i położnych może orzec jedną z następujących kar:

• upomnienie, • nagana, • kara pieniężna• zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w podmiotach

leczniczych na okres od 1 roku do 5 lat, • zakaz pełnienia funkcji z wyboru w organach

samorządu na okres od 1 roku do 5 lat, • ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu

zawodu na okres od 6 miesięcy do 2 lat• zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od

1roku do 5 lat,• pozbawienie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki

lub położnej.

Prewencja wykroczeń zawodowych.

• Prewencja jest określana w prawie jako zapobieganie przestępstwom.

• Formy prewencji:• ogólna (generalna)– oddziaływanie na społeczeństwo

i uświadamianie, że żadne popełnione przestępstwo nie pozostanie bezkarne, kształtowanie właściwych postaw wobec przepisów prawnych, informowanie o tym, co dozwolone i zabronione

• szczególna (indywidualna) – resocjalizacja ukaranego, w taki sposób aby nie popełnił następnego przestępstwa

Przyczyny wykroczeń

• Przyczynami mającymi istotny wpływ na powstawanie wykroczeń zawodowych w pracy pielęgniarek najczęściej są:

• brak standardów postępowania • brak znajomości procedur działania• lekceważenie zasad i procedur działania• niesprawność kierowania zespołami pielęgniarskimi• ograniczenia liczby pracowników pomocniczych• nieprawidłowe funkcjonowanie innych działów

organizacji• niewłaściwe postawy pracowników itp.

Przyczyny wykroczeń• Analiza spraw toczących się w organach okręgowych

rzeczników odpowiedzialności zawodowej oraz Naczelnego Rzecznika pozwala na ustalenie pewnych faktów, które przyczyniają się do powstawania wykroczeń zawodowych:– pogorszenie warunków wykonywania pracy w podmiotach

leczniczych (zmniejszenie liczby pielęgniarek i personelu pomocniczego)

– złożenie ciężaru finansowego związanego z kształceniem i doskonaleniem podyplomowym głównie na barki pielęgniarek, położnych oraz samorządu zawodowego

Przyczyny wykroczeń

– zaniżone od lat wynagrodzenia w grupie pielęgniarek i położnych

– nieprecyzyjne zakresy obowiązków i odpowiedzialności pielęgniarki i położnej ( zlecanie pielęgniarkom pracy zupełnie nie związanej z wykonywaniem zawodu)

– zła organizacja pracy

Działania prewencyjne

• Dokładne monitorowanie aktualnych i możliwych w przyszłości przyczyn wykroczeń zawodowych pozwoli na sformułowanie planu prewencji zawodowej realizowanego przez samorząd zawodowy.

• Zapobieganie wykroczeniom zawodowym to między innymi:

• szkolenia kierowniczej kadry pielęgniarskiej oraz pielęgniarek wykonujących zawód z zakresu odpowiedzialności zawodowej, organizowanych przez okręgowych rzeczników odpowiedzialności zawodowej


• przynależność do towarzystw naukowych oraz stowarzyszeń działających w związku z wykonywanym zawodem (wymiana doświadczeń)

• udział w konferencjach tematycznie wiązanych z pielęgniarstwem (poszerzanie wiedzy)

• doskonalenie zawodowe i poszerzanie kompetencji zgodnie z wykonywaną pracą (poszerzanie kompetencji)

Działania prewencyjne• przekonanie pracodawcy, że wykonywanie procedur

specjalistycznych powinno odbywać się przez pielęgniarki i położne do tego uprawnione i rolą pracodawcy jest zapewnić te uprawnienia (ponieść koszty doskonalenia zawodowego)

• ścisła współpraca kierowniczej kadry pielęgniarskiej z działem prawnym podmiotu leczniczego w zakresie przekazywania oraz interpretacji ukazujących się nowych aktów prawnych dotyczący realizacji świadczeń medycznych i wykonywania zawodu pielęgniarki (nieznajomość aktów prawnych nie chroni przed skutkami braku ich stosowania w praktyce)


• Dużą rolę w prewencji wykroczeń odgrywają konsultanci wojewódzcy i krajowi.

• Konsultantów na poziomie krajowym i wojewódzkim powołuje Minister Zdrowia, (na poziomie województwa Wojewoda przedstawia kandydaturę Ministrowi Zdrowia).

• Kandydatury na konsultantów na każdym poziomie są przedstawiane i opiniowane przez samorząd zawodowy.

Działania prewencyjne• Konsultant wojewódzki sporządza Konsultantowi

Krajowemu roczny raport ze stanu pielęgniarstwa w danej dziedzinie w zakresie:

• potrzeb kadrowych podmiotów leczniczych (ze szczególnym uwzględnienie poziomu niedoborów)

• potrzeb szkoleniowych w zakresie wszystkich form doskonalenia zawodowego (priorytety szkoleniowe w zakresie specjalizacji pielęgniarskich finansowanych przez Ministra Zdrowia)

• ocenę realizacji szkolenia podyplomowego pielęgniarek i położnych w danym województwie

Działania prewencyjne• wydaje opinie o zabezpieczeniu świadczeń

pielęgniarskich w swojej dziedzinie• przeprowadza kontrole podmiotów leczniczych po

uzyskaniu pisemnego upoważnienia od wojewody• wystawia zalecenia pokontrolne i uzyskuje informację

zwrotną z ich realizacji przez podmiot kontrolowany• przeprowadza we współpracy z samorządem

zawodowym spotkania szkoleniowe z kierowniczą kadrą pielęgniarską podmiotów leczniczych

• wydaje zalecenia

• Trudności w prowadzeniu działalności prewencyjnej przez konsultantów:

– zbyt mała liczba powołanych konsultantów

– ograniczone możliwości kontrolowania z powodu wykonywania pracy w wymiarze pełnego etatu w w swoich macierzystych zakładach pracy

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

Postępowanie rzecznika odpowiedzialności zawodowej

Prewencja wykroczeń zawodowych

Pod redakcją Grażyny Rogali-Pawelczyk

Wydawnictwo Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych

Documents

Dorota Tekiela