Herfstdrieluik door Monique – oktober 2020

Pagina 5

Artamon / Van Diepenburchstraat 108, 2597 PW Den Haag / KvK-nr 27335423 / BTW-nr. NL0014800566B63

Édouard Manet – Le Balcon

En ten slotte blijven we thuis! Voor ons voorlopig geen vakantie naar het buitenland, maar we mogen wel in de tuin, of bij gebrek daaraan op het balkon. Vandaar dat ik maar eens wat beter kijk naar het schilderij van Édouard Manet “Le Balcon” uit 1868-1869 ( Musée d’Orsay).

Herfstdrieluik door Monique – oktober 2020

Pagina 6

Artamon / Van Diepenburchstraat 108, 2597 PW Den Haag / KvK-nr 27335423 / BTW-nr. NL0014800566B63

Manet was erg dol op het werk van Goya onder andere en daar komt het idee vandaan.(Googel de Maja’s op het balkon maar). Manet maakte een schets naar de werkelijkheid en vervolgens liet hij drie vrienden poseren in zijn atelier. Eigenlijk staat er binnen nog een vierde persoon, ik weet niet of je het kunt zien op het plaatje. Het is een jongen die een zilveren kan draagt en hiervoor poseerde naar alle waarschijnlijkheid Léon Leenhoff. Het is nog altijd duister hoe het precies met die jongen zit: ofwel hij is het kind van Manet en zijn pianolerares Suzanne Leenhoff, ofwel Suzanne is bezwangerd door de oude Manet. Hoe dan ook, het kind werd geheimgehouden omdat Manet en Suzanne nog niet getrouwd waren. Toen de oude Manet overleed, mocht het kind onmiddellijk thuis komen wonen en werd met alle liefde omringd. Vervolgens zien wij met de broeierige blik: Berthe Morisot, net als Manet zelf afkomstig uit de Society van Parijs en zeer getalenteerd schilderes. Naast haar staat Fanny Claus en nou moet je zorgen dat je goed zit, want haar verhaal is ijselijk. Vinden jullie ook niet dat ze een wat pips en smal en muizig snuitje heeft? Niet verwonderlijk! Fanny Claus, violiste, vormde een kwartet met haar zusjes Marie, Jenny en Cécile. Ze werden streng door hun vader gedrild en naar het ene na het andere optreden gestuurd. Als ze op het toneel verschenen in hun mooie jurkjes, vond het publiek dat natuurlijk vertederend. Maar er is iets gruwelijks gebeurd. De strenge pa trad steeds meer op met zijn “wonderkinderen”, kwam steeds meer onder druk te staan en in 1862 trachtte hij zijn kinderen te vermoorden. Drie meisjes ontsnapten op miraculeuze wijze, maar Cécile werd door haar eigen vader in koelen bloede vermoord. Daarna sloeg hij de hand aan zichzelf. Men organiseerde een benefietconcert voor de arme meisjes en de Manets verleenden geldelijke steun. Fanny musiceerde graag met Suzanne Manet, die in haar Salon steeds nieuwe programma’s voor de uitgebreide vriendenkring van Manet organiseerde. Tijd voor iets luchtigers! Let even op het “Japanse” hondje van Manet, “Tama” of “Ténériffe” geheten, daarover wordt van mening verschild, die keurig zijn bal binnenboord heeft gehouden op het balkon. De heer is Antoine Guillemet, een succesvol schilder en goed vriend van Manet. Hij wil geloof ik iets gaan zeggen. Fanny gaat weg, die doet net haar handschoenen aan en Berthe is in gepeins verzonken of ziet iets in de verte. Alle drie de blikrichtingen zijn anders, er is geen contact tussen die drie. Het is net een snapshot: daarnet spraken ze nog, maar de fotograaf drukt af op het moment dat ze nét toevallig allemaal een andere kant uitkijken. Het geeft wél spanning: er is iets gebeurd of er gaat nog iets gebeuren. Wat? De compositie is prachtig: let op de spectaculaire onderste helft van het schilderij met het opvallende patroon van het knalgroene balkonhek. En dan de handen: bovenaan uit elkaar geplaatst (Antoine), dan naar elkaar toe (Fanny) en ten slotte over elkaar gelegd (Berthe). Mooi! De waaier van Berthe en de parasol van Fanny vormen een “V”. En de kleuren! Een knalblauwe das, een knalgroene parasol, een lakrode waaier. (Het Japonisme, de Japangekte was het jaar tevoren begonnen op de Wereldtentoonstelling in Parijs). Opmerkelijk is ook het enorme rozet boven op Fanny’s hoofd. De grote ronde vorm komt

Herfstdrieluik door Monique – oktober 2020

Pagina 7

Artamon / Van Diepenburchstraat 108, 2597 PW Den Haag / KvK-nr 27335423 / BTW-nr. NL0014800566B63

terug in de opvallende hanger van Berthe en in de rozet van de plant naast Berthe. Dat is wel allemaal heel prachtig op elkaar afgestemd en afgewogen. De drie jongelui (ze zijn allemaal tussen 22 en 27 jaar) vonden het lange poseren vreselijk. Uiteindelijk vinden ze zichzelf ook niet bepaald mooi geworden, maar ze laten het maar zo, schrijft mevrouw Morisot, ze hebben er genoeg van. Berthe vertelt in een brief aan haar zusje dat ze het schilderij ging bekijken toen het hing op de grote tentoonstelling, de Salon in Parijs. Ze schrijft:” Ik zie er eerder vreemd uit dan lelijk. En het schijnt dat de benaming Femme Fatale rondgaat onder de bezoekers”. Toch vond men het weer een schokkend schilderij: de heftige kleuren, de grove verftoetsen, het was zo modern, zo uit het leven gegrepen maar tegelijkertijd volkomen onbegrijpelijk, letterlijk alles werd gezien als een provocatie. “Doe dat raam maar dicht, monsieur Manet!” schreef een criticus, “dat is voor uw eigen bestwil!”. Een andere criticus schreef onthutst: “Op dat balkon zie ik twee vrouwen, maar zijn dat dan zusjes? Of is het een moeder met haar dochter? Ik weet het niet! En de ene is er voor gaan zitten om op straat uit te kijken en de andere trekt haar handschoenen aan alsof ze weg gaat. Dat is zo tegenstrijdig, ik raak helemaal de kluts kwijt!” Weer een andere criticus vindt dat Manet zo grof schildert, hij moet maar geen kunstschilder meer zijn, maar gebouwen en raamkozijnen verven. En zo werd Manet zijn leven lang geroemd en verguisd. Als hij sterft stort de pers dikke krokodillentranen. Maar Jules Comte kan zijn venijn toch niet binnenhouden. Hij schrijft: “Manet heeft niets anders geschilderd dan houten klazen”. Hopelijk wordt het weer gauw balkonweer, Laten we allemaal goed gezond blijven. Hartelijke groet, Drs. Monique Varma – Lamme