MANASTIR IA KAO SPOMENIK KULTURE OD IZUZETNOG ZNAAJA

ia U srcu Ohristovljene i Svete Srpske zemlje nalazi se Manastir ia ija je izgradnja zapoela pre osam vekova, blagodarei trudoljublju i revnosti blagoestivih sinova Svetog Simeona Mirotoivog, osnivaa Svetorodne srpske dinastije Nemanjia.

ia Sveti Sava i Sveti Simon Monah, poznatiji kao Stefan Prvovenani, zapoinju sa izgradnjom Manastira ie i postavljaju temelj srpske duhovne i svetovne vlasti.

Izbor mesta ia je osnovana sa nedvosmislenom namerom da bude sedite Arhiepiskopije gde e se krunisati kraljevi i postavljati Arhiepiskopi Srpske Pravoslavne Crkve.

Arhiepiskopija je trebalo da bude podjednako udaljena od vizantijskog Carigrada i latinskog Rima.

Izbor mesta Priroda u kojoj lei ia nije samo lepa, ve je i bogata.

Ekonomski razlozi da se tu osnuje Arhiepiskopija nisu bili manje presudni od razloga bezbednosti.

Ve samo ime ia govori o kraju koji je bogat itom.

Izgradnja manastira Tano vreme graenja ie nije zabeleeno u izvorima, pa je utvreno posrednim putem na osnovu podataka koje donose Domentijan i Teodosije, biografi Svetog Save.

Na osnovu tih podataka zakljuuje se da je ia podignuta u razdoblju od 1206. do Savinog odlaska u Hilandar, 1217. godine.

Izgradnja manastira Izgradnja novog sedita srpskog Arhiepiskopa trajala je dosta dugo.

Radovi su ubrzani posle 1219. godine kada je, zahvaljujui Svetome Savi, dobijena samostalnost Srpske Pravoslavne Crkve i ia postala sedite srpske Arhiepiskopije.

Osnivaka povelja Najstariji istorijski izvori o ii su dve povelje kralja Stefana i njegovog sina Radoslava, iz druge i tree decenije XIII veka, prepisane u XIV veku na zidove prolaza, ispod kule na ulazu u crkvu.

Osnivaka povelja U osnivakoj povelji poimenino su navedeni darovi i povlastice koje je ikoj Eparhiji dao Prvovenani kralj sa svojim najstarijim sinom, odreenim za njegovog naslednika.

Kralj daruje Spasovu crkvu na prvom mestu relikvijama, zatim freskama i ikonama, zlatnim i srebrnim sasudima, ripidama, pokrovima i zavesama, bogoslubenim odedama, Evaneljima i knjigama.

Stradanje manastira Tokom vekova ia je vie puta bila razarana, najpre od tatarskih pljakaa, a zatim u vie navrata Turaka, u nekim periodima smatrana je ak i naputenom.

Nekoliko puta je obnavljana, najvie za vreme vladavina kralja Milutina i Karaora, da bi delimino povratila svoj sjaj tek u 20. veku.

Arhitektura ie Velika manastirska crkva pripada tzv. rakoj graditeljskoj koli.

ia predstavlja ve potpuno sazreli arhitektonski prototip koji u tipolokom pogledu zavrava seriju spomenika formiranu od crkava Sv. Nikole, urevih Stupova i Studenice.

Kao takva, bila je uzor za graenje mnogih potonjih crkava i manastira u kasnijim vekovima.

Arhitektura ie Crkva Svetog Spasa je jednobrodna graevina, monumentalnih dimenzija za svoje doba, sa oltarskim prostorom usmerenim prema severoistoku i sa prostranom priratom sa pirgom na jugozapadnoj strani.

Osnova crkve ima oblik slobodnog krsta.

Duina osnove je 44 m, meu najveim u Srbiji srednjeg veka.

Slikarstvo ie Unutranjost hrama nije, kao nekada, sva prekrivena freskama.

Od celokupnog njenog monumentalnog dekora jedva je ostala petina, a od toga veoma malo najstarijeg, iz dvadesetih i tridesetih godina XIII veka - iz doba njenih prvih ktitora, i to samo u pevnicama i kuli.

Slikarstvo ie Vie je sauvano ivopisa u oltaru, naosu, kapelama i na ulazu, obnovljenog u prvoj polovini XIV veka.

Sve ostale islikane prostorije crkve potpuno su unitene.

Slikarstvo ie Bilo je to slikarstvo izrazite lepote, nevieno do tada u Srbiji.

Prema Teodosijevoj tvrdnji, Sveti Sava je 1219.g. poveo iz Konstantinovog grada vizantijske mramornike i slikare u nameri da dovri iu.

Osim toga, on uvodi obavezu signiranja, ispisivanja natpisa i imena svetitelja na srpskom jeziku.