Drina Vjecna Granica - Mehmedalija Bojic - feljton 1990

7/25/2019 Drina Vjecna Granica - Mehmedalija Bojic - feljton 1990

1/37

OSI-OBOOENJE

'

SRIJEDA.

I.1.

NOYE}IBAR

1990.

nSr: nrrnroarua

goltd

Drina

r

ufecna

granica

Eour

la.

kao I

Srillr,lduyllek

blla

konglomerat

vlera.

ry1.

I

ctvltzrctli.

car

rfrooiili

ii

iiiiirci;i,.ii;

swladarlma

svoJa

ca_rstvo

ortredio'rilei'u

Orfnu

fio

granlcu

I

nzmale

dvllu

clylllzaclla

t

Avaiu

carstaya

u

Eyropt.

ort.bda

le

ova

rtletr

razddlata;;ii'ispa;ata

na-

rode

na

nlenln

obalama

I

jek)

do nalih

dana"

Goti.

Huni,

Avari,

Sloveni.

Vrzantiuci,

Bu-

gari.

Makedonci.

hnatski

isrp

ski

vladari, Madari.

Turci.

Aus-

trijanci,

Nijcmci,

Italijani

i raz-

ni

njeni

susjedi.

I

&tiri

vjerc

-

rimokatolidka

crkva. bosanski

bogumili

(patareni),

pravoslav-

na crkva

(grdka

i

srpska)

i is.

lam.

Bosna

je,

kao

i Srbija" oduvijek

bila konglomerat

raznih

vjcra,

kultura i

civilizacija. Kad

je

car

Teodosije,

sa svojim

suvladari-

ma,

dijclio svoje

canwo

na

Is-

todno

i

Zapadno

Rimsko

Car-

stvo

(395),

odredio

je

rijeku

Drinu kao

granicu

i

razmede

dvaju

cantava

i

dviju civiliza-

cija u

Evropi.

Jo5

od tada

je

ova

rijeka razdvajala"

ali

i

spa-

jala

narode

koji

su Zivjeli

na

njenim

obalama-

Ovom

rije-

kom ici

cc

kasnije

i

granica

uti-

caja katolidko-rimske i

pravos-

lavno-vizantijske

crkve,

p.-:slije

velikog

raskola

medu

njima

od

1054.

godinc.

Na Drini

Je

po-

deo

i

prvi

svjetski

rat.

Sticajem

istorijskih okolnosti

u

I 0.

vijeku ce

se

istodno i

jugois-

todno

od ove rijeke

obrazovati

RaSka

(Srbija) i

Duklja

a

za-

padno,

bosanska

ranosrednjov'

iekovna

d(zzva.

Drtlje

ka

zaPa'

bu.

u

isto

vrijeme,

obrazovala

se

i hrvatska

driava. Stanovnii'

tvo

ovih

driava

1a

takode

i

svih

zcmlju

Bosnu otinali

su se,

poCev

od

velike

seobc

naroda

(lV

vi-

dnrgih

juinoslavcnskih

zcma'

lja.bilo

je

istorodnog

starosla'

venskog

porijekla. Oni

su

iz

svoje

prdpostojbine. o

kojoj

postoie

razlidite

teorije

gdje

se

iralazila,

donijeli isti

jezik

slid-

nu

pagansku

vjeru. obieaje.

lednom

i nikad

vi$e

Iz

orvobitnih

driavnih

1ez'

sara.

o demu

ce

kasnije

biti

vi-

ie riicei.

sve

eetiri

su

se

Sirile

iz

unuira5niosti

ka

Jadranskom

monr. sdie

su

savladavale

dru'

se

sam-ooikl.

autohtone

kneie'

iine

-

Paganiju

lNcredjansku

oblast),

Zahumlje'

Tnvuniju

ili

su

medusobno

Preotimalc.

na

duie

ili

krace

vrijeme'

odrede'

ne

teritorije,

uglavnom

Perifer-

ne

oblasti.

RaJki

i

hrvaski

vladari

su

od

druge

poiovine 10.

vijeka

Pa

do

kraja

tl.

vijeka

u

nckoliko

navrata

pokuSavali

ovladati

te'

rirorijom

Bosne.

ali im

to

nije

oolazilo

za

rukom.

Samo

u

vri-

jeme

raikog

iupana Caslava

(931-960)

i

hrvaukog

kalia

Kre5imira

II

(949-969)

Bosna

je

biia

u

sastavu

njihovih

dria.

va.

I

uiled

vi5e.

I

daleka Duk-

lja

lZemtje.

prema

zapisima

iz-

vjesnog

popa

Dukljanina.

jed-

no

krace

vrijeme

(1081-1085)

bila

nametnula

svoga

namjes-

nika

za

gospodara

Bosne.

Ali.

u

lom

vrmenskom

razdoblju

Bosnom

su.

kao

i Raikom.

jed-

no

krace

vrijerne

vladaii

Bugari

i Makedonci,

a

Vizantinci

vla-

dali

i

Hrvatskom.

Provalom Madara u

Panon-

sku

niziju

krajcm 9.

vijck4

jo5

jednog

u nizu

ratnidkih naroda

hunsko-tunkog

porijekla

(Hu-

ni,

Avari, Bugari

i

dr),

koji

Cc

prcsudno

uticati

na

istoriju

Balkana

gotovo

hiljadu

godi-

na. driava

Bosna

cc dobiti

jcd-

nog susjeda sa kojim ce

voditi

vi5estoljetnu

borbu

za

svoju

sa-

mostalnost

i

opstanak.

i

Bosanska

driava

je jad.dla

i

Sinla se ka sjeverozapadu,

ka

Uni

i ka

Jadranskom moru,

za-

uzimajudi

u ratovima nekadaS-

nje

prostore

hrvatskc

driave

i

ka

jugu,

pridruiujudi

tcritoriju

Huma

(dana5nje

Herccgovine),

nekadainji

posjed

raike

drla-

ve.

Ni

mocni

car Duian

Silni,

premda

je

pokuiavao,

nije

mo-

gao

pokoriti

Bosnu

(1350)

pa

;ak ni

povratiti

Hum.

Kraljevina

Bosna u

vrijeme

vladavine

Tvnka

I

(1353-1391)

bila

je

na

vrhuncu

moci.

On

je

pnsajedinio

znatne dijelove

te-

ntorije

Srbije

i

Hrvatske

Bosni.

Tmko

se

s

pravom

zvao

kra-

ljem

i

Srba

i

Boinjana

i

Hrvan.

Njegova

kraljevina

bila

je

tada

najjada driava na

Balkanu.

Bosna

je

svojom

snagom

i

ak-

tivnoScu

tada uveliko

uticala

na

istorijski

tok

zbivania

i

na

odnose

izmedu

gotovo svth

balkanskih

driava.

@

Vec

dvjesto

pedeset godina

vodi se iestoka bitka

medu

is-


2/37

I

toridarima

o

tome

dija

je

Bos-

na? Jedni

dokazuju

da

je

ona

oduvijek

bila

srPska,

a

dnrgi

hrvaska

zemlja.

Jedno

vn;eme

u toi

bici

udestvovali

su

i n;e-

madli

(austrijski) i madanki.is'

,

toridari.

U

Pro5lom

i

ovom

vt.1e'

ku

vodeni su

i

ratovi

za

ostva'

renie

tih

zelia.

Analizirijuci

istorio

grafske

radove

o

Bosni

nekih

Poznatih

istorieara

dolazi

se

do

zakljud'

ka da

su

i

oni

svoj

dar

i manje

uveiiko

stavljaii

u

sluibu

dnev'

ne

politike.

Omiljene

teme

t

koci'nekih

savremenih

Politida-

ra

iesu

i tzv.

>istorijska

Pmvais-

torilsko

Dravo

na Bosnu


5/37

Dl$Gupana((

Bosna

Ko I za$to

pre6utkufe

pet

stoilna

-

Ko

su

"lstorlfskl.

narodl?

-

0

starlia I

od

srpske

I

od

hrualske

godlna

bosanske

lstorlle?

6emu

se

spott

hffatsll

I

srysll

lstorlGarl

za

ranl

srednlr

urlek

-

nrltua

bosaillftl

Da nefija

politika

odre-

duje

Sta

treba

da sadrli

uni-

verzitetski

udtbeni(

na

pri-

mjer, za

predmet

istorije

prava,

pokazuje

i udtbenik

>Istorltr

drhve

I

prtyr

nr-

rodr

FMRJpredfeudalnc

drlavc

jir-

goslovenskih

ngrodal

ot

\l

l

i

F

o

le

)

Cn

o

hl

E

z

t{

n

cel

ol

JI

ol

ol

Ovladavli

Sirmijumom

(Sremska

Mitrovica)

i

Singidu-

numom

(Beograd),

Avari

su

potdinivli

brojna

slovenska

plemena

koja su

tu

zatekli

(a

neki

su

jo5

i

s

njirna

stigli), kao

i

Hune i Bugare,

preduzimali

zajedno

s

njima silovite

prodo-

re

starim

rimskim

putevima

ka

Dalmaciji,

Solunu

i

Carigradu.

Avara

je

tada bilo

svega oko

50.000. Ali, lvnto

organizovani

i kao

konjanici,

pod

vodstvom

Bajana

i njegovih

sinova,

oni

su

bzo zagospodarili

ogrom-

nim_prostorom

od

Dalmacije

Oo

CiSte

i od

Karpata do Al-

pa.

Na

prelazu

VI

u

VII

vijck

oni

su

predstavljali

najveCu

vojnilku

snagu

u

Evropi. Ali,

poslije

poraz:

626. godine

is-

,pod

zidina

Carigrada,

oni

se

rpovlale

u

Panonsku

niziju,

gdje

su,

izmedu

Dunava

i

Tise,

imali

velike

logore

i

ringove

iz

tojih

su

sa

svojom

brzom

ko-

njicom

mogli

Ciniti

ispade

na

sve

strane i kontrolisati

Tauzele

zemlje.

I

dok

se

julno

od

do-

njeg

toka

Save

i

Dunava

slo-

venske

zemlje

oslobadaju

od

Avara,

oni &

vladati

tcritori-

jom

Bosne, danalnjom

Hrvat-

skom,

dijelom

Slovcnije

i

Pa-

nonskoT-nizijom

S-ft

dok ih

ni-

je

uniStio

moCni franadki

kralj

Karlo

Veliki

769.

godine.

Oni

tek

tada

nestaju

sa

istorijske

scene.

trlvotuorcnle

ldodle

rrednfouleloune

Borne

No, dva

vijeka

njihove

vla-

davine

ri Bosni i

Hrvatskoj,

o

lemu

istoridari

racionalnih

is-

torija

za

srednii vijek

izbjega-

vaju

da

pi5u,

imali

su

veliki

znadaj

i

ostavili

dubok

trag

u

formiranju

prvih

drlava

na

ovim

prostorima

Balkanskog

poluostwa..O

tome

je

najpot-

punue

I

najargumenlovanle

u

nas

pisala,

ranije

ved

porninja-

na istoridarka

dr Nada

KlaiC

i

to

ba u

nedavno

objavljenom

djelu

Srednlovlelomr

Bornl

(1989).

VeC

na

podetku

ona isti-

Ce da

>nlte

ncobllto

da

je

strd-

Jr

hlstotlognflJr

podinjala

po-

litidku

organizaciju Bosne

s

do-

seljenjem

Avara

i

Slovena.n

Ali,

ona

u svom daljem

tekstu

olkriva

zrlto hsnlle gcncncll

lstorl&rr

lzbfqrvrfu

to

pitanje

i

otkrlvr prrvl

tlJuI zrito

sc

Lrl-

votvorl

lstorlfr

ranog

perioda

srednjovjekovne

Bostc,

kada

kale:

>Ali,

nlJe

bllo

slogc

(me.

du istorilarima,

nap.

M.

B.) I

tomc

krlo

so bllr

vcllh

hnrh

slr

I srpsk

fezgrr

pr

se

lcsio

poJednostrrlflvrh

sllh

dcclJ+

nir

nr trJ

urllo

dr

sc

tvrdllo

l&

Io

su

tobolr,

Hnrtl

I

Srbl

podl-

Jelill

lzncdn

rebe

gotovo

dtrr

doseobcnl

prostor...medu

svojim susje-

dima

nrlstrrljr


8/37

Sprele,

a

na

jug

do

gornjeg

te

ki

Neretve

i

rijeke

Rane.

Istorilarka

N. Klaidrpre-

tpostavljala

je

da

je

jo5

nnijc,

na

prostoru

izmedu rijeka

Bos-

ne, Sane i Save,

postojao

banat

ved

tada

aan

USORA"

jer

se

nelto

tako moralo

nalaziti

na

putu

Balatonsko

jezero

-

Sava

-

dolina Vrbasa

kojim

su

Avari

kontrolisali

banate

u Bosni

i

Dalmaciji.

Po5to

su

susjedi

bosanske

driave

neprekidno

telili

u X

i

u XI

vijeku

da na

njen

raCun

Sire teritorije

svojih

knelevina,

a

i

ona od

XII

vijeka na

njihov

radun,

pogledajmo

za trenutek

koje

su

to

drlave

i

knelevine

bile u nienom

susjedstvu.

Na zapadu

su

susjedi Bos-

ne

bila

hrvatska

plemena

koja

su,

po

doseljenju krajem

YIII

vijeka,

stvorila

pnobitno

dvije

samostalne drlave:

jednu

u Po-

isavlju

i

Pokuplju, sa

sjedi5tem

iu

Sisku,

a

drugu u

podruEju

iz-

medu

planine

Plje3evie

i

Jad-

ranskog mora

sa

sjediltem

oto

grada

Knina.

U

prvoj

polovini

X

vijeka

ove dvije zemljie su

se

ujedinile

i

Cinile

jednu

cjclinu.

Na

njihovom

lelu bili

su

kne-

zovi,

a

zatim

kraljevi.

Izvan

podrudja

ove drlavc bila

je

vi-

zantijska

Dalmacija

koja

je

obuhvatala

uzani

pojas

od

Is-

tre do

Kotora

sa

gradovima

7-adrom,

Trogirom,

Splitom,

Dubrovnikom

i

.Kotbiom

i

glavnim

jadranskim

otbcime.

Julni susjedi Bosne

bila su

primonka plemenr

:

Neretljani

ftojc

su onda zvali

jol

Pagani

ili

Mariani), Zahumljani

i

Tra-

rnrn_iani.

Njihove ddave

su

bile

samostalne knelevine. JoS da-

lje na

jugu

bila

jc

zemlja Dioc-

lia

-

Duklja

(od

I l. vijeka zra-

la

sc

Zcta).

Sve Ce

ove

oblasti

u

srednjem

vijeku

biti

u

odrede-

nim

odnosima

pa,

izuzev

jed-

nog

dijela

Zete i u

sastaw

Bos-

ne.

Islodni

susjed Bosne bila

je

Ra5ka

(Srbija)

koja

jc

pnobit-

no obuhvatala

podruCja

na Li-

mu

(od

izvora

i

kosa

Prokletija,

gornjeg

toka rjjeke Drine, za-

jedno

s Pivom'i Tarom,

dolinu

Ibra

i

gornji

tok

Zapadne

Mo-

rave.

Njenu

istodnu

granicu

di-

nio

jc

grad

Ras,

na

rijeci RaS-

koj. Na

njenom

tclu

bili

su

knezovi.

Tobolnfa

yladaylnr

nad

Bolnom

Ranije

je

veC kazano

da

q".

toboZnja.

r'ladavina Ilnarr

i

Srba

nad

Bosnom.

odnosno

d'r

je

to

jedna

od

njihovih

zemal.ia

(od

ll.

do

11.

vijekat

zasnir':r

na

svegr

trl

lzvorr,

O

prvom

-

Analima

franaekog

pisca

Aj-

nharda

govorili smo Sire

u

vezi

s

prvim

susretom

sa

imenom

Srbi.

Drugi

in'or,

na

kojise

po-

zivaju svi

medievisti,

jesu

leC

spomenuti

spisi

cara Kenstan-

tina

Porfirogenita,

dok

je

trci'i

inor

LJelopls

popa Dukljrninn.

Prema

istoridaru

S.

Cirkoviirr

rto

je

skromni

sastav nepozlrr-

tog

popa,

nastao

u

Bsru u dru-

goj polovini XII

vekaTemelj'

na kritidka

proulavanja spisa

O

nrrodlmr

pokazala

su da

on

predstavlja

kompilaciju

u kojoj

se

gotovo

ne

oseda originalrro

stvaranje

pi5dcvo...joi

sredinom X

ve-

ka, kad se

ime

Bosne

pn'i

put

javilo

u

istoriji

u

spisrr

i{r:'r

stantina

Porfirogenita,

(1r'1

predstavlja

samo

deo

Srhiir'

On

ovaj

pddatak

vje5talki

p,'

ventleza

onaj Ajnhardo,l, a

zr-

tim

iza

ovaj

iz

XII

vijeka

pcpr

Dukljanina i tako

stvara kon-

strukciju,

poput

jo5

nekih

me-

dievista, o

neprekidnom

jcdin-

strru

Bosne

i

Stbije.

Sva

julnoslovenska

pleme-

n_a.,

nastanjena

od

Karantanije

(Slovenija)

pa

do

Cmor

mora

su,.bez

obzira

na razne

ieorije,

etniCki

istog

porijekla.

Filot6zi

i

jezidka

arheologija

ukazuju

veC

odavno.na

jedinstvo

dijale-

kata

starih

julnoslovenikih

plemena, [ime

se takode

isklju-

Euju

teorije

o naknadnom

na-

-seljavanju.

Srba

i.Hrvata

i

o nji-

hovoj,

tobolnjoj

mcdusobnirj

diobi

prostora

ranije

doselje-

nih

Slovena.

I

PloCa

t

nttpltom

btnt

Kullnt u

lluhetlnodehc

kod Wookog

U

ponedlelfak:

Dokazlvanfe

po

svaku

ctlenu


9/37

NEDJEI.JAK,

l

I

prir'

nrnrirnnrua

rolf

DokaziuaniB

po

suaku

II

GUenu

I

srpskl

I hrvatskl

lstorlograll

(suakako

ne

sul)

pokutaualu

da spls

cara

l(on.

stanllna

tantlna

Pbrllrogenlta

lnterpretlrafu

sudko

na

na6ln

kofl

lm

odgouara.

lhada

su

se korlstlll

lstlm,

po

nflhoyom,

krun-

skim

lzuorom,

illsu

se

mogll

nagodltl

oko

granlca,

da ll

le

to

blla

Drlna

(p0

poufesniGarlma)

lll

Bosna;

odnosno

Ur-

bas

{po

lstorlGarlma};

lako

fe

to nauka

ved

oblasnlla

*';I E i?;ii;'[

ft

;ii;.

*',

]-;

I

uri

I

rrrurirrriyr

I

i

3l7er'dtfi

ntfi

f

I

r

piofirrir]i..i

r

1r

L-rrfsi

.l

iY

;

f

u

I'tl

rrtrl

i':ri

rl,

a

Drq3frtr

:-fl

t

r

r*.rrrlirrhi:rrlrr}?.lrll

)f,

\ '

ii'

t.t

I ut,rtp

I

r-..

rr

iril

-

H

i

i

.orlrr

t' r

r

I

lr

i

ri

I

I

1

r

ri

ptrig,

I

iii,

I

*11

rulirrtrn

ll :" l,

16r

ill

;t

rt*,*liiif

inr,,lr

id.r-r'

I

r

lt

1l".T't,*rrrrFliSiirtr:rrl

rrr

uiri

r

t

l

qrurir

r

t

lt

ii{lrrird

i

rqn

r

r'f

rr

it

tS

t

Srrii

rlb'rllsl

rir'r

r

nf.

rlrlr

r

u r

lr

I

r6a,4r

U

ff.fi;.ftifr'rrrrt*n

trnlix

t

rt

"

lurii

rr

firti

jrUr{iiii

to:\rr

itu$,:rrrl}rr

I

it'il

rr

ri

iluli;ry

iii

rr

i:1r

ll

?r

i

I

r''T

,

I

ll

.r

r

iI

urfi'ri,

1id

prrrtr.T?rtorrrttr

I'

,i l.

t

r

f

;lrlllrf

iirlirritif..

,^rrrfir;r

u

l.'

1

t

.t

n,

t

>*l

ir

rr

rrl'pit

Trtigrr

rl'

r:it

til

iI

r

t

t

"l'ririDrl:rt?r,gf[ir;1'1117]r'ni.

.'r

lr

lll

r

i

r

t

r

rrr

1t11jiftt r

lo

r

ll

'l

r.l

*

rrr

+i:p

r

Trr

l'f

9

i

Porclfi

bant

Kullit'

Kako

je

Anto

BabiC, sara-

akademik,

jo5

1955.

go-

u

svojoj

raspravi

O

plte-

formlrenJe

srednJovJekovne

drlave

podrobno

raz-

gypces

nastajanja bosan-

.ke

drlfve

u ranom

srednjem

ijeku

i

to

baS

od

tX

do XIi

vi-

jc.ka._

oslanjajuCi

se na

posled-

lua

dva

pomenuta

izvora,

to

Ce-

rno

Je

neslo

viSe

koristiti.

Tim

1'rije

Sto

je

on ubjedljivo,

jot

u

;tno.doba,

ukazivao

na

postoja-

1e

bosanskc

drlave u isto vri-

lcme

kad

su

to bile

i

Hnratska

i

a(ka

(srbiia)

i

Duklia.

i

Bosinski

'drraua

ii

u

sastav

$rbije

do5la

samo

p'ti"r.meno

I

urijeme

Caslava-(931-960).

fln

je,

pobjegav5i

iz

bugarskog

topstva.

RaSku

odvoiio od

Bu-

arske,

uspostavio

svoju vlast

i

Yremenom

oro5irio.

izcleda

uz

t.odrsku

Viiantije,

njeie teriro-

lUe

tako

da

su

u

njerrsastav

u -

re

jo5

do

tada

nezavisne

kncle-

-rrne

Duklia.

Travuniia

i

Ko.

navlje. Zahumlje

je

ostalo

sa-

mostalno.

Kad

je

i

na

koji

na-

din

Caslav

zauzco

Bosnu o

to-

me nema

pisanilr

tragova.

Nje-

ne

granice

su bile

tada

nazapa-

du, Hlivno i Pliva.

No,

prcma

hrvatskom historidaru

dr

Do-

miniku lr{andidu

Crshv

te

vlr-

dro

Bosnom l0 do

t2

godlnr

(od

94t

do 960).

llalntko

orvolena

Poslije

Caslavove

pogibije

u

borbi

sa

Madarima oko

960.

godine,

njegova

dralva

se

ras'

pala,

a i Bosna

je

ponovo

po'

stala samostalna.

Dakle,

Bosna

je

u sastavu

Ra5ke

mogla

biti

iaista

samo

jedno

krade

vrije'

me. No. kofiko

je

taj

period

trajao

nijc bitno.

Ali

je

bitno

da

je

to

blo

prvl

I

porlednfl

Pul

o

rafskih djela

hrvatskog

porijek-

la,

koje

poku3ava

da

nau0no

dokale

da

je

Bosna

(i

Herccgo-

vina)

oduvijek bila

hrvatska

zemlja,

a bogumili

(patareni)

I

kasnije.

Muslimani,

oduvijek

samo

Hrvati,

jeste

knjiga

dr

Dominlka

Mandi&

Etnllh

potUcrt

Boroc

I

Hcrccaovlne

(Kanada,1982).

Neki unaprijed

opredijelje-

ni ljudi za

hrvatsku

opciju

iz

redova

Musllmanr

(Hrvata-

muslimana)

su

se ovom

knji.

gom

odu5cvili,

pa

ju

i

reklami.

raju.

Ihjiga

je

sigurno

hvale

vrijedna

5to

se tiCe

novih

poda-

taka,

mnogih

novih dinjcriica

u

vezi

s

bogumilima

i muslimsni-

ma, nekih

uspjetno

izvrtenih

I

prczentiranih

analizr,

objavlje-

nih

nekih

do

sada

nepoznarih

izvjettaja

i

dokumenata.

Doseb-

no iz arhiva

Ketolilke

irtvc I

njenih organieacija

I

date

obimne

naudnc aparature

(iz-

vorailiterature)icl.

Garslra

rs

lnel norlGc

da

je

to blo

prvl

t

potlednfl

Put

o I

lltrvol

lstorUl

zr

l3{Xl

go{lt .

I

--dr

I

Bosnr blh o

srrtrw

Srbl-i

ts'

Poslednle u

nizu

historiog-

|

Ali,

i

ovaj autor

Cini

grc5ku

u

prilazu

da

po

svaku

cijenu

dokale

hrvatstvo

pa

i

tamo

gdje ga

ne

mole biti. To

isto Ci-

ne,

kao

tto

smo

ved

vidjell,

mnogi

rrpski istoriografi,

samo

obratno.

Po dru

MandiCu

Hrvati

su svi

koji su

po

dosclje-

nju

Slevina

I

prijema

trldsn-

stva

sa Zapada

bili

katolici.

Pa,

buduCi da

su Slavcni sa

pod-

rulja

Dalmacije,

Bosne,

Pagr-

nije, Zohumlja,

Trawnije,

Ko-

navlja i Duklje

primili

lrtdan-

stvo sa

Tapada,

onda su

onl,

po

dr MandiCu,

jo5

kad

se ne-

kritidki

osloni na

>Ljetopir

po-

pa

Dutljanina


10/37

/o

r

poziv

cera

Iratlljr

polcttom

VII vijeka

Srmo 5to

r

obl

b

torlqntrlc

tnm,

kojime od-

govrn

tadvanje

ovoga cara,

c Eot rlhlo

podrdrrld jdfc

I

btlr tr toDotdr

jndc1

da li

rijcke

Dring

kao

lto

wrdc

hrvrtrLi

hisloriC8ri,

medu nji-

ma i

dr

MendiC ili rijeka Bosne

ili Vrbar,

tro lto twde njihovi

oponcnil.

No, rrcdom, u nauci

je

ovo

pitanje

praktidno

rat0itdeno.

Ovo znaju I istoriaeri

i

povijes-

nilari,

eli

lm to nije odgovaralo

niti

odgovera,

poiotov-o

ne

nji-

hovim

politiCkim

nalogodavci-

ma

kojl su

pretendirali,

a

pogo-

tovo

ovi

slvrcmcni,

na Bosnu

i

Herccgovinui

I to

baS

i tobote

na

ornow

>istorijskihstanovnici

15. vijeka.

n_ianir_1r

drhve

ir

srpstoS

imena..e

Polto

i

gam

osieda

da

menti

niiu

bal

Crir*i. dr

Cirtovid

zeHjucujei r

razvoj

posebnC

bosanslc

ve vodio

je

u

pravar

rWr

osedanja povezenosti

i

rc

nosti

stanovniSna

u nienim

virima.

Otuda

se naiv

rt

0rlna lao

drlrmr netla

Bosna

je

ved

u

drugoj

pol


11/37

'nle

: lrnlrmrul

mnG

iz

magle

Ko

su

blll

plrail

pouella

u

Oub-rouaGftol

tepubllcl

dl

Yrcmenr

Stevana

llemanle

I

fia

dokrzule

nflhouo

porlleklo?

Borna

naprdanr

u

naletlna

I

kratkotraln,0--o :

uaiana

oil

Hryatr

I

BaSke

-

Ulzanlllskl

uaiat,

all

ne

I

podanllr

zovc

povetje

u

narodnom

jezi'

Lu'si'pcii'crkvu

bosan-

sku


14/37

/{

OSLOBODENJE

O

CETVRTAK

22. NOVEI\{BAR r9e0.

PtsE:

tEiltEoAutA

B0Ic

0teto

u

mwaz

'tstoil;sro

Fr8u0'

sftlfe

(tada$nle

Ra$ke)

na

Bosnu

prolstlGe

lz

fedne

kralkolrafne

I

nepo.

noulllue

lstorlfske

eplzode, kada

le

madarskl

krall

tadlslau

suom

zetu srpskom

ex

krallu

Dragutlnu

u

mlraz

dao

Soll

(tuzlanska

oblasl|,

kole su kasnlle

uraGene

u

posfed

bosanske

banoulne

I

ludnog, lukavog

i

sposob-

nog dr2avni a

uzvratila

je

susjedima njihove teznje

ka

bosanskim

teritorijama

pro-

Sirenjem svoga drZavnog

te-

ritorija

prema

jadranskoj

obali,

odavnoj

telji

bosan'

skih

vladara,

da

se

poput

ranije

raSkih

(srpskih) veli-

kih

lupana

i

hrvatskih

kne-

Leva

i

kraljeva domogne

mora

i

time otvori

vrata u

svijet.

U

podetku

svoje

vladavi-

ne ban

Stjepan

ll

Kotroma-

niC. oCito

zbog Subida oko

Bosne,

u

najstarijoj

povelji

kermedskog

slovenskog

ar-

hiva,

pisanoj

oko 1322.

go-

dine, Hrvatima

oznaCava

svoje

protivnike

u

Hrvat-

skoj,

odnosno

Dalmaciji,

dok

svoje

podanike

naziva

>dobrl

BolnlenlStoga

nam

ji

nekako

tao

da

>hrvatski

gospodingospodaru

zemljepreveravanja

su u

Bosni

bila

desta

u

srednjem

veku,

ili

ako

ne

uvek

to, a

ono

sigurno

spekulisanja

sa

verom....

Za

primerom

veli-

kih i5ao

ie

onda

i

puk.

tra-

2eii u islamu

zaitiie

ili

po

voljniji

Zivot.

Mi irrrarrro

r

i

5e hriSCanskih

priznarrjc

rl:r

Turci

iznajpre

nisrr

nagorrili

svet

da

prime

njihovu

veru

ni

medu

Grcima

ni

ko


24/37

$pa$itellska

uloga

lranleuaGa

Uprkos

te$ftlm

I

razll6ltlm

prlfisclma

lranlevcl

su

se

znall

prllagotlayatl.

Organlzovall

su-$ko-

le,

nlegoyall

plsmenost

I

knflleynost.

Duboko

ukorllenlenl

u

narodu

onl su

spaslll katoll[ku

crkvu.

U

porerlenfu

s nfom

pravoslavna

crlrya

lg

pgO

osmanlllskom

vladavinom

lmala

po-

vlaS6en

nololal

Katolidka

crkva,

u

prvim

decenijama

turskog

osvaja-

nja

Posne,

nije

imala po-

sebnih

teskoia.

Bosaniki

lranjevci

su

6ak,

navodno,

dobili

od

sultana

Mehmeda

II,

ved

1463,

carsku

povelju

[ahdnamu)

kojom

im

je

bio

dozvoljen

rad

u

Bosni, akti-

ma

od

1488. godine

suttan

Bajazit

ih

je

uzeo

u

za5titu

od

nasrtaja pravoslavnih

episkopa.

Polotaj

katolika

bio

je

povoljan

posebno

u

dolinama

La5ve,

Rame

i

gornjeg

toka

Vrbasa,

gdje

ih

je

bilo

mnogo

i

gdje

su

2ivjeli

daleko

od

ratnih

podrudja.

Ali,

katolidka

crkva

je

dosta

oslabljena

u

bosanskom

sandtaku

kada

se

od nje

1468.

odvojila

ci-

jela

dalmatinska

pokrajina,

a

posebno

bjeZanjem,

kra-

jem

15.

i

podetkom

16. vije-

ka,

katolidkog

stanovni5tva

u

Slavoniju,

Hrvatsku

i

Dalmaciju.

Najvi5e

je

stra-

dala

katolidka

crkva

1524.

go9i .,

prilikom

vodenja

te5kih

bojeva

na

granicama

jajalke

banovine

i

oko

Jaj-

ca.

Tada

sruSeni

manastiri

u

Kre5e

vu, Sutjesci,

Fojnici,

Visokom,

Konjicu.

Poslije

osvajanja

Sreb-

rnidke

banovine

(1512)

fra-

n.;evci

su

1517.

osnovali

svoju

provinciju

srebrnidku

Bosnu (Bosna

Argentinea).

Nakon

MohaEki

,

bitki

(1528)

bosanski

franievci

su

preuzeli

i

bosansku

Siskupi-

ju

u

Dakovu.

Srebrnidka

Bosna

se

dozvolom

sultana

manaslire

na

eitavoj

dalma-

trnskoj,.

sla.vonskoj

i

ugar-

sK.o.J

rerrtonjl

pa

su

dak

do_

brtl

prava

i

u

Srbiji

i

u

Bu_

gg.rsf.oj. Ostalim

biskupima

bilo

je

zabranjeno

dieiova-

nje,

jer

su bili

izbjegli

u vri-

leme ratovanja

u

austrijsko

carstvo.

il[enlalu

boga

I

zavl0al

Zbog

destih

ratova

Mle-

taka

i Habzburgovaca

pro-

tiv

Turaka krajem 16. i

u

17.

vijeku,

poloZaj

katolika

se

u

Bosni

stalno

pogor5avao.

Znatan

procenat

je

tada

pre3ao

na

pravoslavnu

vje-

ru

i

na islam,

pa

je

njihov

broj

stalno

opadao.

Oko

1600.

godine

bilo

je

u

staroj

Bosni

oko 80.000

katolika

i

oko

l6

samostana. Krajem

17. vijeka

u

vrijeme velikog

rata,

opet

je

iselio toliki

broj katolika da ih

je,

pre-

ma

jednom

podatku,

bilo

u

staroj Bosni svega

25.000

du5a.

Narodito se

njihov

broj

smanjio

u

Pounju

i

u

bosanskoj

Posavini. Ikajem

60-ih

i

70-ih

godina

toga

vi-

jeka

osobito

je

bio

veliki

pritisak,

_kako

navodi

istori-

dar

V.

Corovii,

pravoslav-

nih

episkopa

da,

oslanjaju-

Ci se

na

tirrske

vlasti,

podlo-

2e

>sve

krstjane

na

grCki


25/37

su- Dored

pretvaranja.

ne-

|

oliko

crkav-a

u

dlamUe

-u

I

tedoniii

i

Srbiji'

sa.duva-

i

odrlevani

velellePnt

.rii;

;

crkve,

kao

5- o

su

hnica.

Ravanica,

Resa-

il li"-ri

i

ti"

-o

ecair

;

I't

i'

u'*

a

i

svi

man-asttn

u

i"lco;.

Polto

je ,srP-

i

nirod

odigrao

zqq9alnu

i$";ll5""i

tff# :ii

';

i.'fr;;-i'

i

r"

C

o

rovi

c

i"r'1:t{*f$'Tiij

volol

lslonJr

ruEvJ.'- "r-'

t,"; i'.

na

P-odsticaj

veli-

o

'uliit"

Mehmed-P{e

ioro"i&

obnovio..

1557'

dine

Pedku

Patn;arsuu

,niie

jc

jedno vnjeme

nile

)e

Jeons

Yr

rJEr^

i'l uii" oodvrgnuta

oh'

skoi

arhiePiskoPiji)

sa

i[irir

prlvit

egil,"ti,ryt

oatriiartra

6ilo

;e

iz

Po'

te

SirtotoviCa'

Tada

su

lCe

)OKOlOYll'd'

rsss

J

Li

oatriiarsi

drZali

Pod

joni

jurisdikcijom..

og'

nna

oiostranstva

dije

su

granic"

pr.ote.zale

oq

si:'

ic

Maki:donije

na

jugu,

Buqarske

na

istoku,

za-

Sr5'iju,

Crnu

Goru,

Voj-

rdinu.

Bosnu,

osvo;ene

imlie

Hrvatske,

Dalmacije

psirsrc.

9n".

j:

im_al1

-10

rpolita

i

epiikoPa.

Gra-

f

edke

patrijar3ije

su.

se,

kle,

poklapale

sa

grantca-

t

protezanja

turske

imPe-

u

Evropi

-

sjeverno

od

rima

i do

blizine

Beda

i

crkYe

Srpsko-pravoslavna

va

je

u

16.

vijeku

bila

vedi

hri5danski

zemljo-

jednik

u

osmanskom

tvu.

Zato

je

ona

i mpgla

samo

obnavljati

staie

i

podizati

nove

crkve

i

astire,

kao i nabavljati,

u

ono vrijeme, za

njih

jne

Stamparije.

staroj

srednjovjekov-

Bosni

nije

bilo

pravos-

ih

ctkava a

kamoli

ma-

ili

episkopija.

Oni

rL

Dakle,

u

vrijeme tur-

rdrdavine

podignuti

su

Borni

ovi

min"ri.ir

Oz-

Trnna-

Paoraca-

Vozu-

Moltanica

[na

Kozari),

nionica,

Liplje,

Hrmalj,

)aaslic

(t563)

i Trebinj-

(tJoE).

U

Sarajew

-i

ru

su

sagradene

sa-

crkve-

Fonedjeljak:

Brisani

ili

predutkivani

U

Slavoniji

za

vrijeme

Turaka

takode

je

sagradeno

nekoliko

manastira

i crka-

va,

medu

kojima

Pakra

i

Orahovica

(PoZelka)

i

rr

Antinu

te

vi3e

manjih.

Glavni

duhovni

centar

u

Slavoniji

bio

je

manastir

u

Orahovici,

gdje

je

1594,'za

vrijeme

Turaka

sagradena

i

crkva.

U

Dalmacijije

podignu-

to

devet

crkava samo od

1524-1537.

i nekoliko rna-

nastira

uz

podr5ku

Turaka.

I

najveCi

broj

manastira

u

Fru5koj

Gori,

Sto se

uop-

Ste

ne

zna, sagraden

je

za

vriieme

Turaka.

To

su:

Ra-

koiac.

Beoein,

SiSatovac,

Petkovica,

Vrdnik.

Cak

je

u

dalekoj

budimskoj

eparhiji

u

vrijeme Turaka,

sagradert

i

manistir

Grabovac,

a

episkopija

je

bila

u

Budi-

mu,

gdje

je

bilo

i

sjedi(te

budimskog

paSaluka.

Zalto

se

prikrivaju

i

ovakve

dinjenice?

Kaluderi

su mogli

da

sc

kredu

slobodno

Po

litavorn

Osmanskom

Carstvu.

a i

van njegovih

granica.

Sve-

togorskom

manastiru

lJi-

tandaru

sultan

je

priznavao

sva

njegova

materijalna

i

duhovna

prava.

toZajem

u

turskoj

-drlivi.

Radikalan

preokret

u

staw

srpske

crkve

prema

tunkoj

vlasti

predstavljalo

je

udes-

tvovanje

patrijarha Aneni-

ja

CrnojeviCa

u zbivanjima

poslednjih

decenija

XVII

veka...Da

smo

znali

da

se

ovako mali

na-

rod

mole nositi

sa

glavninom

austrijske

armije,

mi

nikad

ne

bismo

odstupili

iizvrSili revizi-

ju

San-Stefanskog

ugovoraKad

ulazi

u

Bosnu 1878,

lomcdi

lilavi

narodni otpor

muslimanskog

i

dclom

srpskog

naroda,

Austrija

je

od

velikih

sila

ovla5dend

za

privremenu

o&upaciju

jedne

teritorije

koja

je

pravno

ostala

pod

sultano'

vim

suverenitetom...(

Klobuk, a koyu

su

branili her-

cegovadki

Muslimanj,

na

Go-

riCkom

polju

kod

Trebinja

po-

detkom

oktobra 1878.

godine,

na

prevaru

predao

austrijskim

pukovima

i

austrijskom

fel-

dmarSalu

JovanoviCu

na

mi-

lost.

Berlinskim ugovorom

veli-

kih

evropskih sila

Bosna

i

Her-

cegovina

je

predata

na

upravu

Austro-Ugarskoj.

Ugovorom

su

izmijenjene samo

jugoistot-

ne

granice

Bosne i Hercegovi-

ne

prema

Crnoj Gori,

a

Srbija

je

dobila

Mali

Zvornik

i

for-

malnu

nezavisnost.

U

novopa-

zarskom

sandlaku,

koji

jc

raz-

dvajao

Srbiju

od

Crne Gore,

ostala

je

i dalje

turska uprava

(do

1912,

prvog

balkanskog ra-

ta),

s

tim

sto

je

Austro-Ugar-

ska

dobila

pravo

da

u

njemu

drli

garnizone

i

kontroli5e

ko-

munikacije.

Crnoj Gori

je

pri-

znata

nezavisnost i dodijeljen

Nik5id,

Vrbica,

Itrstac, Mriti-

nje,

uICe

Pive

i Tare,ZUgat

i

Kola5in,

koji

su

dotle

bili u

sas-

tavu

bosanskog

vilajcta.

Svofatanle

ilusllmana

Ulaskom

Bosne

i

Hercego-

vine

u

sastav

Austro-Ugarske

Carevine,

ona

je

delinitivno

To

je

sve 5to studenti

mogu

nauditi iz

toga udibcnika

o

ta-

ko

znadajnom

dogadaju

za sve

narode Bosne

i

Hercegovine,

a

sadaSnji

predsjednik

Republi-

ke

Crne

Gore

dr

Branko Kos-

tid,

koji

ispostavlja

radune Bos-

ni

i

Hercegovini

i

prijeti

nekak-

vim

dobrovoljaCkim odredima

r

revrzuama

granrca

I

ponov-

nim ukidanjem

Muslimana,

za-

boravlja

da

je

knjaz

Nikola

ved

jednom

naplatio

taj isti

ratun,

kada

je

primio

od

bclkog

dvo-

ra

>paulalni

iznos od nekoliko

hiljada

zlatnih

guldenaSrbi

svi'i

svudaKovdelidnijesu

Turci

nego

Srbi


32/37

-

oslonooENJE

o

CrrvnrAK,6,

DEcEI\IBAR

1910.

PISE:

TEIIIIEDAI,UA

BOIIC

Vuk

KtndIIi:

Istlcto

lc

thue

mogadnostl

zt

nzclonilno

ldcntlll'

t1t"11r,

iytig

ll

lo

ntde

lto

totle

t1t

obJc

strtnc

pobolnlic,

mcnl

.

ce

bltl

|og

nllfictt.

ske

nacionalne svijesti

u

Bosni i Hercegovini

u toku

Citave

austrougarske

oku-

pacije.

StardeviCevu

tezu

o

hrvatskom

porijeklu I{usli-

mana izgleda

da

je

podrla-

yao

i

biskup

Josip

Juraj

Strosmajer. Biskup

je

dosta

yao

t

Drsxup

Joslp

JuraJ

Strosmajer. Biskup

je

dosta

testo

primao

u

posjete,

od-

d-

rtavao

i

njegovao

prijatelj-

ske vezc sa

vile

uslednih

ke

veze

sa-

vi5e uglcdni

dehe

su

pretelno

preko

sredstava

kulture

knjiZev-

nosti,

Stampe.

Matica

Hrvatska

je joS

od

1886.

po-

dela

prikupljati i

publikova-

ti

narodne pjesme

iz

Bosne.

Njeni

pregaoci

su

prikupili

i saduvali

od zaborava

320

muslimanskih

pjesama

sa

255.000

stihova.

Ona

ih

je

publikovala

(1898)

u

dvije

knjige

pod

nazivom

>Hnrtske

nerodne

piesme.

Junelke

pjesme

muhame-

dsnske...Na

podruCju

Bosne

i

Hercegovin-

su

se

poslije

oku-

oaciie

sudarile

dvije

opreCne

i


33/37

33

--

--

zafednld-

ka

drilaua

Unltlrlstltko

uredenje,

negiranje

postofanla

razlititih

_nqglfa

I niihovih

interesa,-shvaianie

da

su

Srbl,

Hrvail

I Slouenci

iedan

narod

sa

frl

lmena

all

I neuyatauanje

ve6ma

razliGi$h

pu.

teua

razullka

svakog

daroda

lz

lulnoslovbn.

sltlh

zemalll

t41oz

Cltavu

protelriu

lstorifu

-

dovode

mladu Kralfevlnu Siba,

Hrvata

I

Sloye-

naca,

ve6

na

samom

nienom

po6etku,

u

yeo.

ma

telak

pololal

-

-

Prvi

svjetski

rat,

najveia

klanica

u

dotadanjoj

isioriji

iorjedanstva,

potio

1e

na

Drini,

toj

sudbonosnoJ

rije-

ci razmeda

Istoka

i

Zapada.

Treba

imati

u

vidu

da

bi

do

o-ga _rala

doilo

i

da

nije

nai

Ivlladobosanac

Gavrilb

pri-

ncip

pucao

u

simbol moii

Austro-Ugarskog

Carstva.

Jer,

ona

je

vei

odavno

ima-

la

pripremljene

planove

za

prodiran.ie

na

lstok

Drang

nach

Osten.

povod

hi

se

urijek

lako

naiao.

Znataj

ovoga rata

za

ju-

goslovenske

narode

je

bio u

tome

sto

su

oni

sami

udes-

tvovali

u

ru5enju

dva

boles-

na

carstva

-

Bosforskog

i

Podunavskog,

i

umjeito

njih stvorili

[6

pn,i

pur-u

is-

loriji

Juinih

Slovena

ako

izuzmemo

efemerne

nerio-

9e

bugarskog

cara

Simeona

i

makedonskog

cara

Samui-

la

u

dalekom-10.

odnosno

I

l. vijeku

lsvoju

zajednieku

driavu.

Treba

podvuCi

i

ovom prilikom

da

je

srpski

narod

i

njegova

Kraljevina

Srbija

dala tome

najveCi

doprinos,

posebno

u iiud-

skim

i

materijalnifir

lrtva-

nra.

I

narodi

Bosne

i

Herce-

govine

dali

su

za

to ostvare-

nje

svoj

udio.

I

oni

su se

put_em

svog

Narodnog

vije-

ca

Bosne

i

Herceqovine

do-

brovoljno

udruZili

sa

Srbi-

jom

i

to

l.

novembra

1918,

a

ne

l.

decembra te codine"

Tako

su

postupile

i-u

toku

novembra

i

druge

zemlje

koje

su

bile

dotle-u

sastavu

Austro-Ugarske

Dalmacija,

Hrvatska,

Slovenija

i

Voj-

vodtna.

lleglranle

razll[ltosil

Kako

je

do5lo

do

obra-

zovanja

Kraljevine

Srba,

Hrvata

i

Slovenaca

poznato

je.

Bitno

je

istadi

pri

ovome

da

su

zaista postojale

u

svim

narodima,

vl5e

od sto-

ljedr,

snage

i

telnje

ka

stva-

ranju

jedne

zajednidke

drLave.

Ali,

kao

Sto

to

Cesto

biva u

Zivotu

drZava,

te5ko

je

bilo

sloZiti

se

i

pronaii

spasonosno

rje5enje

da se

zadovolje

svi

narodi

i brzo

i

skl:rdno

ukomponuju

razli-

dite

nacionalnosti,

vjere,

N 8 du

?.6. lrT/llh.r.9o9.

pndclcdntk

vtedc

Kn[evtnc

Jugo

y|e

Dnglao

Ctctkortf

(tl.dt,

pM

zdasnr)

t

po

ilegcl

poij,

alodnlk

dr

Wcdlmlr

l'cCck,

wdc Hwatskc

scilaCkc

stran*c

ol

zoYttl

tu ttkozwnu

vlodu

tponzume

n$t: hEHrEpAUrl

Bl

vani.

Oni su

imali

da

se

;

stepeno

asimiliraju

u

Srb

Hrvale.

Agrarna

reforr

koju

je

drlava

sprovod

radi

ukidanja

feudalnih

i

rarnih

odnosa,

a

tto

je

b

prirodno,

strahovito

je

o

romaSila

muslimanske

ze

ljoposjednike. Cesto

je

zemljoradnicinra

-

selja

ma

oduzimana

zemlja,

obe5tedivani

su

putem

nc

lanih

obligacija

koje

pJaktiCno

nikad nisu

mo1

ni

realizovati.

Ogordenje

bilo

tim vece

Sto

tako

n

postupano

sa

veleposjedr

cima

i

zemljoporadnicin

priznatih

naroda

pa

i naci

nalnih

manjina

(Nijemcin

i

Madarima

u

Vojvodini

Slavoniji,

na

primjer).

T

mo

su

zadriavane

ditave

I

tifundije.

U

podetku

Zivo

Kraljevine

bilo

je

pren

Muslimanima

i

represali

koje

nisu

bile

zasnivane

r

postojedim

zakonima.

No,

bez

obzira

na to

uporedujuCi

neka

drul

vremena,

Irluslimani

su

Kraljevini

Jugoslaviji

ima

kulturnu

i

vjersku

auton

miju.

Njihova

vjera

se ubr

jala

medu

tri

priznate vjer

Muslimani

su mogli,

kao

svi

drugi,

da

imaju

svo.

posebne

politiCke

organiz,

cije,

partije

i

stranki.

pa

kulturna

i

sportska

dru5tvr

Sylesno

slaDUenle

Sosne

U

Kralievini

Jueosl:

viji,

izuziniajuii

te5ft'o

sc

cijalno

stanje,

glavr

ni

put

unitaristidliog

urede-

nja,

negiranje

postojanja

razliditih

nacija

i

njihovih

interesa,

shvatanje

da

su

Sr-

bi,

Hrvati

i

Slovenci

samo

jedan

narod

sa

tri

imena,

neuva2avanje

veoma

razti-

Citih puteva

razvitka

svakog

naroda

iz

julnoslovenski[

zemalja

kroz ditavu

Drotek-

lu

istoriju

-

dovesde-mladu

Kraljevinu

Srba,

Hrvata

i

llovenaca,

od

samog

poCet-

ka.

u

vrlo

telak

pololaj.

Tralcti

spasonosni

izla2

za

svoju kraljevinu

Alek-

sandar

Karadordevid

je

1929.

godine

do

kraja

zaol-

trio

odnose

u

njoj.

Ukinuo

ie

Ustav,

zabranio

sve

poli-

tidkc

partijc

i

stranke,

a

KPJ

izlolio

srrahovittim

progonu-,.

pr-oglasio

princip

ljedan

kralj,

jedan

-narod,

iedna

drlava


34/37

sko

iitanjC

dvori5te

I

ai"J

on

je

o i3i."

n"uio'

svih nitania i oroblema

u

I

>O

brad

Muslimanima

ia

;;;:;-';il"'biii

.;F;o

I

tr"'u

(podvukao

MB)'

Sutra:

Hvratl,

bez

Prlvole

n"*$#'?:$:.ll:f:*Iffi$tru

krugova

oko

princa

la

KaradordeviCa.

I

d.alo

jq

da.

je

tzv.

h

l:isrt*tf:,rfj:'

**tff{{

$

p

rl

sl

I

o

m

ii*;'"Tll:",iffiu;

I

i,;$i':*i_:;3":;i

kada sam

Bosna

i

Hercegovina,

I

bno

nekoliko

mieseci

bio

zemtja

sa

istorijskim

r

i

zatoden

u

gorni-..,,

Stvaranlem

JlezaYlsne

ltrlaYe

Hrvatske,

T

Cll

drZainim

tradicijama

i

I

3fifJJu,"'n:xr"1.,5:j

I

,*r"lri*.",r4:'Nit,

tliailtltf

'ri,:I,'iliii r"

f''ffillli$xJ

su

Yrse

puta

t's"rurr"':;;"-

l

;id;;

D.oeisor"ci''.ii"-

trilrst;tlli

niiu

prlznauanl

kbo

nalod,

u

ouol

oriznavane

ili

kako

u

,*l;,ru,;'*li

ty;

|

;f

'Jirf*H

ji*?1';

f,:i:

ilh;rvfi

i

n

ol

o rraur

_prl

n

u

d n

o

g

u be

I sYol

ku

r'

vid

>vrse

pure

owestrvena,

|

:T

l-?'^*liffi:

;tT:

,Ttlu

i,iiltt9t-.:-1flI31|-si}t-1.'::tflr1"-" '1:

;L';iltrrl.iil,fi:?Jffi'il

iip;;";;',13r,s";r

J'o.'"

zistenr,tlilno

usrolen,

srpsltl-narod_dlle

oru'

;;";;i;;';;E;;

iile;;i6.

I :f::g1l'l|k'{:..:ll:-o-:'

rinr

iiiilnak,

k-ome

se

pridrululu I

ostale

na-

ilji;i;lfn".i.ti.i

ba-

|

sli

na

Bosnu

i Muslimane

'srrr

grrqrlenr

r-

r-------'

novrne

-

pnmorsxu,

;b";:

|

;; ;d'"';.t:--l"il*i

clonalnostl

ii",'jik'T

I't-'iJi-f,

qiu'it-

I :':" f**;,1

u':I?,'Xlo

"

o''

Agresija

nacisticke

Nj"'

I llng} 1

i: ".fi:-"-d.Il;*

'Jl?;;j";;i;;ii"

"6;-

|

Lima

(izuiev

N:lgeigT

izdijgljeni

i

usmjereni.B.t"-

|

Sa

podjetom

Bosne

i

i,.'"-liîc

U",

ritoriiama van ItOSne

I Hef-

|

ffernaonvina

Mrrclimani crr

---:ri

rnrr

..f-

|

Herceg6vini

Muslimani su

"i;liisai

rofil;,

naait".

nlt-

|

bili

ogordeni, a

nisu

bili

za-

niem

niemaEkih

armija

iz

stve-

|

dovoljni

ni

Srbi

koji su

u5li

Austriie.

Madarske,

Rumu-

Iti;1ff;l;i"""1"x.:'6

I

fr"",'i*'ll"'"'$1lt;:1.:'X

##ff#,",fj:*;liru

I

il:':?:ffij:t:"4,T"':H::

pa-i'o tradicilaql

eve11lat-

|

ni

'nnoei

uo'in'[i

H*uri

ii'ri;

H;r1;;;

;;ile";h.

|

'"q*i

Nqyi

:

Sanski

Jt{oq1,

izdije'tjeni

i

usmjerenilfr"{,

I n:i:1_,_r_*.ilfrr'ii,**

:iti

g*,g}'i{**tl+

h:':rl.Tf:,,'{]4:i"ixt

itorijama

van

Bosne

i

cegovine,

kako

bi

se

u

nji-

I

Uiti

og-orCeni,

a

nisu

bili

za- ;il;

mi

zatrta

svijest

o

sopstve-

I

.t;;;tfii

ni

SrUi

koii su

u5ti

'i';iii:i"'#;Ai"rl-'Ci,1n":

I

protezalasepiavcemsamo''

l;,"*Hl'"1;'.iff'r::i':

I

.

io*'-";,'m.edu.pred iii:[-'l']l;i]::g']j: l""li,'ftii;f*1i,fflj:

;,"*Hl'"1|'.itr':'3:i': I .

qot'-"*r'm-edu..pred.

t{::t'f"**;;iili';iuu'

l- Mrkoniic-Grad

-

Donji'

bro

za

njihove

u*"rir.J-i

I

sj.o-,iii"

"iio.'rir"ri "i,L

g3:rl:.'ffi..'-l"glir"".n'

lv"kuf

-sarajevo-ustipra-'

protiv

osmanskog

ca'lsi;

I

iGrr"yiie

b.

c"iit,i"ic,

,

ska

vojsia-,'razrive-na

iznut'

I

da

-

Priboj

-

Novi

Pazar'

radi

osrvarenja

"utonir-

|

vore. Hr""trk'""'l;l;".i;

..

*"iii,ii.irGlfi--

d;ti;

I

u

NDttsu

dovedene

us'

nosri

BiH.

I

srranke

u.

"",1"r"

ffiffi

:i"*,lliil"ifJ:il.',rf1: Ii*?,.ff1.*'l'.:#ljii,,,, tjl

autonomnostl.

z,nalu

ss

lru-

I :r.:---:'i.'-":-,--,.r-;-

-^..L-

bro

za

njihove

ustanke

i

I

sleonlxa

-.vlaoe

Krauevltle

--arirr

rrcaa-oLô cot.i",

I

Jucoslaviie

D.

Cvetkoviia

'

sKa

.yoJ

l.*l'l;'

"pr,rare,r-

I

'i?gi;,'J"'l:r:Id.tf"it

liiifi"1f.T$,4lpf; lirli#;:;?#fJ'L#

.,,i,,;'

"prrrarerr.

I

iii:ri;,';*"jt'.#

lifiT*'fi:[ ilii ilii;''

lli'-l'.',:::

'.1H;ffi;iffi

riulniian,"

'

l$:*;i..it..Tlji,,'jll:

$'.i:'iiti.il',J:"#lf;gi'

lb*:t"'fJ*',i?'f.lili:

Novoformiranoj

banovi-

|

kakve

ni

poriii'cil";i';":1.

iri"rriiigi'Jr.

iiJJiit.l.

a"

I

t"

na vtasf oodeli

sa

masov'

ni

Hrvatskoj

dodijirjenc

su,

I

jarne

ni

n""ioiiiiJ.';,;;j;.

p.q'i"ii

iif"riJ"in"-iuiosr-

I

||f

ifiH;llltJ;*l't'rllJt;

i:j::u"'gJ-'?iliffJff

I

h:l,m'i:riil,';is;,gl

.li:,

u

toku

rara

na_staro;.

I

i'1""'iiii"b;i-il";"-kii.n;

1939),

teritorije

i bosanske

I

ri, sveo

sporizum

na

pre-

r'"t"aiti"î;&;d;;li"

I

ii""li*t

van

ilaki'og

zakol

zemtje u

bosanskoj

Posavi-

|

raspodjclu

"r"t',ii'ittil?,i'ii-

tttrjt'-

i(itt;t6

i ltalija

I

na'

-

|

ffi"did,*""f;;;iiilj:

li{*h'6*[$:llis;;'

i.:$i;;itrul1,*'*,,;1; Ionn,,mnr''H,,,r.r,

I

;;;;ii'-$;;il-ffi,$ii

I

gi:*[-(:i,xii{g:i,:i:

lfill""ii',1'i3ii"iii"j'#

|

u',*"*

'**j#.:::

,'#"'.1,,?"S:. 'it

il1[ i:

I

l,"l+1,-1,i"""','l*i1,,.*,

l$'j,X$l*"i"::Cy.;.:

|

:ruU"i;i?1"i"?h3[:

'l;,l l'::',1:{*"'##l

I

liilh',":11;".{"'iH:}

$i4-t'elii"i:'s't+i I

*rii*iT:lif"i,':r{

lll,r"?:?::$jif"gfi;j

I

nT"llllif;uo,"..lprouzro'

"'';;;";i;rjem

Nijema*.

I

8;-"ff",:ifl"l1liB#:t

(dunavske

banovine)

pri-

i

?-posebno

"iailT

fi3lll"l

:,fi.t#b"J;lt

Kgtfrf""; I

rako

postara

sranica

Hrvar

lii'fii;,;ilil;;"$;-

I

frli:qe:ii,i-pr.S::"ll

B"i:ff

"fl1*")i'?ljTi:

I

li:";":]i"br'?;;i';t

vu ovoS

sporazuma,

5lO'

I

u svojoj

proslostl

nlxaoa

nl-

--

.

nok

iVukovar.

|

;;;;tr"fi--'Jsrr

nrxaoa

nr-

ll*l#"1

il"d::'tll*

I

|;iti:;tri {: Uq

I

.

_

DOSnll

I

nEreEts(,vura

I srv

,

r-

--

?

-----

F__


35/37

,r

Ft

onooENJE

o

ffileeo.

imao

kratko.

vrijeme

ilegale.

Padzrnl

lodlno

ub'Gltb

Smski

ngrod,

nativli

rc

u

najicteni

Polotaju

u

tv(>

i-o

i oiolt

o

jti,

egiotlncijalno

iriiin

ugrolen;

tPontsno

se

ic

digao

ne

ustanrt-goto'

io'u

Ci-tavoj

NDH.

Ustani'

cima

ie

Prilla

I

Prufila

rves-

trahrr

p6mod

KP-

J,

Prenose'

Ci im

,iz

to

i

svoja

organlza'

ciona

I borbena

iskustva'

---fqo.

Pod

uticajem

stihij'

".'.ii-ilJtanka

I

ijelovanja

no.ti-itJt*ka

I

iJelovanja

oroletnilkih

elemenata

me'

hu ustanicima,

dolazilo

je

u

ooiedinim

krajevima

do

tcS'

Litt

i neopravdanih

odmaz'

ih

i neopravdanih

odmaz'

di,

pokolja

i

Pustolenja

nad

mi'stimcisUin

i

hrvaakim

nedulnim

tivljem

i

naselji'

mE.

Okupatorims

i

njego-

niE;tEilnEDALltA

gotil

tfiiFi,

$Ifuit

d'AjW

iir*1x;

I

ilzEl-,-IJFftgs?t9,j1>I: :-I

'

I

i

Fl''wfEr':'n:E

r'*'

',,o

nc

utt'ntk

(Hcrod

I

borct

nt

tmold

p'rttzsn'

l,

NDH

noly'rlc

ugmlm

itPtht

ntrca

Atbm

tc

dlg

tkth

todtirc.

nt

Kor.tt)

kraiem

1943.

godine, nala-

zila zemaliska

antifa5isticka

viieCs

naiodnog

oslobode-

nii.

Takvo

vijete

za

Bosnu

i

liercecovinu

obrazovano

je

25.

no-vembra

1943.

godine

u

MrkonjiC-Gradu,

u

blizini

Jaica.

-U

qlavnom

dokumentu,

Rezoliciji,

istaknuto

je

da

nrrodl

lfosne

I

Hercegovl-

ne...

stvrrefu,

u

zafednicl

sr

ostrllm

nrrodlmr

novu

De-

mokretsku

Federrtlvnu

Ju-

eoshvllu

slobodnlh

I

ravnoP'

ievnlh'nlrodt,

de

narodl

Bocnc

I

Hercegovlne,

kroz

lcdlno oolltlEko Dredstrvnl5'

ho. Zimrllsko

intlfesistit'

to

vllecc

nriodnog

oslobode-

uh

6osne

I

Hercegovine,

ho'

6i

rlr

nllhove

zemlla,

koia

nlle nl

sipske

nl

hrvstske

ni

mirstlmrd'ske

nego

I

srPskr

I

nusllmrnskr

I

hnatska,

bu-

de

slobodne

I

zbrrtimliene

Bosnr

I

Hercegovlne

u

koioJ

6e

blrl

oslgunnr

Punl

rlv-

noDrrvnosf

I

lednrkost

svih

Srbe.

Musllmene

I

Hrvels"'

vini.

uporedo

sa

stvaranJem

oruiariitr

snaga

i

vodenjem

borbi

protiv

okuPatora

stvarala

ie

ntreZa

narodno-

oslobodiladkih

odbora'

na

6elu

kojih

su

sc,

sredinom

i

U

ponedfellak: Bosna

demokratlle

I

vim

slugama

Po5lo

je

za

1u-

kom

da

sDrovedu Pnnqp

>oodiieli oa

vladajstrulnjaci

Documents

Drina Vjecna Granica - Mehmedalija Bojic - feljton 1990