E DREJTA KOMERCIALE Afariste

8/13/2019 E DREJTA KOMERCIALE Afariste

1/16

5.SHOQRIA ME PRGJEGJSI T KUFIZUAR

Prcaktimi I kuptimit t drejt pr SHPK sht shum e rnd prshkak t natyrs juridike t saj e cilaka karakteristika edhe t shoqrive personale(veorit personale t antarve t saj,ndrimi I antarve t saj

etj),dhe shoqrive t kapitalit(prgjegjsia e kufizuar e antarve,).Prandaj shumica e shteteve n ligjet etyre nuk e definojn kt shoqri,duke e ln q kt ta bj doktrina juridike,edhe pse disa nga shtetetn ligjet e tyre si ai pr shoqrit tregtare I Francs,ligji pr obligimet I zvicrs,ligji pr shoqrit ekonomike IHungaris(1988) etj.,prmbaj definicione t caktuara pr kt shoqri.Ligji mbi shoqrit tregtare ktshoqri e definon si shoqri n t ciln bashkpjesmarrsit marrin pjes me nga nj kontribut n kapitalinthemelor t prcaktuar q m par dhe n t ciln bashkpjesmarrsit e shoqris nuk prgjigjen probligimet e shoqris.

Nga ky definicion mund t nxjerim kto karakteristika;1.Shpk sht subjekt juridik q lind me regjistrim n regjistr tregtar;2.Subjektiviteti juridik I ksaj shoqrie dhe pavarsia e saj nga bashkpjesmarrsit e shoqris jep mundsipr lidhjen punve juridike midis bashkpjesmarrsve dhe vet shoqris(si p.sh.dhnie e huas ngabashkpjesmarrsi I shoqris vet shoqris).3.Shpk ka kapitalin e vet themelor q paraqet trsi e t gjitha kontributeve t t gjithbashkpjesmarrsve.Secili bashkpjesmarrs ka nga nj kontribut.Ka legjislacione q pranojn q ,,njbashkpjesmarrs t ket m tepr kontribute siq sht p.sh.Kroacia.4.Bashkpjesmarrsit e shoqris nuk prgjigjen pr obligimet e shoqris,por bartin rrezikun pr punn eshoqris deri n lartsin e kontributiti t vet.Kjod.m.th.se ata prgjigjen deri n pasurin e tyre tinvestuar t tyre n shoqri.e cila pasuri sht br pasuri e shoqris.Shpk pr obligimet e marrura ndajpersonave t tret prgjigjet me tr pasurin e vet.5.Shpk punon me firm t prbashkt e cila doemos t shpreh veprimtarin(firm reale) dhe t prmbajemrat e t gjithve,t m shum ose t nj bashkpjesmarsi)firm personale);6.Shpk nuk mund t themelohet pr ushtrimin e t gjitha veprimtarive.Kshtu p.sh. sipas ligjit nuk mund tthemelohet pr ushtrimin e veprimtarive bankare,tregtis me letra me vler dhe sigurimit.Pr ushtrimin etyre mund t themelohet shoqri aksionare.7.Shpk llogaritet si shoqri e mesme,pasi q numri I bashkpjesmarrsve nuk mund t jet m I madh se50 dhe shuma minimale sht prcaktuar n 2.500 euro n kundrvler.

Nse analizohen funksionet ekonomike t ksaj shoqrie mund t vijm n kto konkluzione;

-n shumicn e rasteve bhet fjal pr shoqri me kapital t vogl dhe numr t vogl t antarve;-mund t organizohet edhe si ndrmarje e individit;-mund t themlohet pr ciln do veprimtari t lejuar me ligj, etj.

5.2.Themelimi shoqris me prgjegjsi t kufizuar

Kto shoqri llogariten si shoqri q bjn pjes n llojin m t ri t shoqrive .Pr kundr ktij fakti numriI themelimit t ktyre shoqrive sht I madh nga fakti se antart e ktyre shoqrive nuk I nnshtrohenprgjegjsis personale pasi q prgjegjsisa e tyre sillet deri n pjesn e tyre dhe nga ana tjetr ktoshoqri mund t themelojn edhe nj person.Kjo mundsi e themelimit t shoqrive personale meprgjegjsi t kufizuar sht e parapar me t drejtn gjermane ,t drejtn sllovene,t drejtn franceze,tdrejtn amerikane,kurse me t drejtn angleze,zvicrane krkohet ekzistimi I s paku dy themeluesve.Ligjimbi shoqrit tregtare parasheh dispoziat me t ciln krkohet numri maksimal prej 50 themeluesve.Nse

nuk respektohet ky kusht mund t vihet deri n shuarjen e ksaj shoqrie.N kt shoqri edhe personat me pa aftsi t veprimit mund t paraqiten si themelues nprmes tprfaqsuesve t tyre.Kjo bhet n baz t trashgimis s pjess nga I mituri I themeluesit(pr dallim tshoqris tregtare publike ku themelues mund t ishin vetm personat ma aftsi afariste).

Pr themelimin e ksaj shoqrie nevoitet.1.shuma minimale dhe nominale e kapitalit kryesor,dhe2.kontributet themelore t themeluesve.

Kapitali kryesor paraqet trsin e kontributeve t themeluesve n shoqri.Lartsia e kontributeveprcaktohet q m par dhe themluesit e din at,kurse ajo nuk mund t jet me e vogl 2.500EURO nkundrvler.Shuma e kapitali kryesor duhet t shprehet me numr t plot I ndar me 100(si p.sh.nse
http://d.m.th/http://d.m.th/http://d.m.th/http://d.m.th/


2/16

kapitali themelor sht minimal ather kemi 2.500: 100=25,por kapitali kryesor nuk mund t jet 2.501.Shuma e kontributeve themelore t themeluesve mund t jet e ndryshme,por nuk miund t jet me

vogl se 100 EURO n kundrvelr.Secili themelues gjat themelimit ka t drejt n nj kontributthemelor,por shum themelues mund t ken nj kontribut themelor.

Nj mundsi e till sht lejuar edhe n t drejtat e tjera si p.sh. n t drejtn gjermane shumaminimale e kapitalit themelor mund t jet 50.000dem,kurse kontributi m I vogl mund t jet 500dem,n t drejtn franceze 50.000 F.kurse kontributi individual 100F etj.

Sipas ligjit mbi shoqrit tregtare kapitali themelor doemos t regjistrohet n trsi,por secilithemelues doemos t paguaj 1/3 nga kontributi,ashtu q shuma e prgjithshme e t gjitha pagesave n tholla dhe vlerat e investuara n t sende dhe t drejta nuk mund t jet m e vogl se 1.250 EURO nkundrvler(neni 129).

E drejta jon si edhe e drejta franceze ka pranuar themelimin vetm n mnyr stimulative,kursemnyrn suksesive nuk e lejon siq sht p.sh. themelimi I shoqris aksionare n baz t shpalljes,osethirjes publike.

Kontributet n kt shoqri mund t jen n t holla,sende dhe t drejta,por nuk mund t jen pundhe shrbime,pasi q ata nuk mund t hyn n kapitalin kryesor si vlera.

Pr sendet dhe t drejtat si kontribute n t holla me rndsi sht vlersimi I drejt I vlers n t hollat tyre.Nj vlersimi I till sht me rndsi pr shkak t mbrojtjes s interesave t personave t tret qpunojn me shoqrin,besimi I t cilve mund t keqprdoret n momentin e vlersimit t kontribueteve jon t holla.Ligji mbi shoqrit tregtar pr kto raste parasheh dispoziat adekuate.

Kontributet n kt shoqri nuk sht e nveojshme q t jen t njta,pr dallim nga aksionet qparimisht jan t shums s njjt.Gjithashtu secili antar I ksaj shoqrie mund t ket vetm nga njkontribut,kurse aksionart mund t blejn nj ose m tepr aksione.

Nse themeluesit e ksaj shoqrie n afatin e caktuar me kontrat nuk bjn pagesn e kontributevethemelore ,do t llogaritet se shoqria nuk sht e themeluar .N kt rast ata themelues q I kan paguarkontributet kan t drejt q t kthejn kontributet e paguara.Shoqria doemos t themlohet n afat prej 6muajve nga dita pagess e kontributit t par n t holla,prndryshe bashkpjesmarrsit tjer mund tkrkojn kthimin e mjeteve t paguara ta tyre.

Pjesa mund t trhiqet n kto raste;1.n rast t prjashtimit t bashkpjesmarrsit nga shoqria;2.n rast t fitimit t pjess nga ana e shoqris(p.sh.blerja e pasuris s vet);3.kur kjo sht e parapar me kontrat.

Secila pjes n shoqri sht e bartshme dhe mund t trashigohet .Mirpo pjesa mund t bartet n

persona t tret vetm nse bashkpjesmarrsi(pronar I mparshm)n trsi e ka paguar kontributinthemelor.Ligji mbi shoqrit tregtare ka parapar edhe rendin e bartjes I cili domes t respektohet,pasi q

prndryshe sht I anulueshm.Me qllim t evidentimit dhe pasqyrimit t plot t gjendjes n shoqri,e n veanti krijimi I mundsis

pr shiqim t puns me pjest e bashkpjesmarrsve n shoqri,ligji parasheh mbajtjen e domosdoshmet librave t pjesve.Kjo sht pasqyr e gjendjes finansiare t shoqris pr situatn e menaxhimit meshoqrin etj.

Prndryshe edhe pr themelimin e ksaj shoqrie duhet t lidhet kontrat n form t shkruar.Nseshoqria themelohet prej nj personi,kontrata zvendsohet me dekleratn e themelimit pr thememlimine shoqris t vrtetuar n akt noterik.Pra kontrata ose deklerata jan akte t vetme konstituive n ktshoqri.Kt mnyr e parashohin edhe disa t drejta tjera si ajo franceze,kroate,bullgare etj.Ka shteteku krkohen di akte konstituive si p.sh. n t drejtn zvicrane,t drejtn angleze etj.

Kontrata respektivisht deklerata doemos t prmbajn kto elemente t parapara me ligj,prndryshejan t anulueshm.Kto elemente jan;1.emri dhe vendbanimi,shtetsia,adresa e bshkpjesmarrsve respektivisht firma dhe selia e personitjuridik;2.firma dhe selia e shoqris;3.veprimtaria;4.kohzgjatja;5.shuma e lartsis s kapitalit kryesor dhe shuma e kontributi kryesir t secilit bashkpjesmarrs,kursense kontributi prbhet nga sende apo t drejta ata doemos t prshkruehn dhe t caktohet vlera e


3/16

tyre;6.mnyra dhe koha e pagess s kontributeve n t holla q paguhen n trsi;7.mnyra dhe masa e shpqrndarjes s fitimit dhe mnyra e mbulimit t humbjeve;9.t drejta dhe obligimet q bashkpjesmarrsit I kan prve pagess s kontributit themelor,dhe10.prfaqsimi I shoqris.

Megjithate n kontrat apo deklerat mund t parashihen edhe dispozita tjera nse ajo sht enevojshme pr rregullimin e shtjeve me interes t shoqris respektivisht interes t themeluesve osethemeluesit.

Ligji mbi shoqrit tregtare parasheh mundsin e ndryshimit t kontrats si p.sh. veprimtaris,ritjen apozvoglimin e drejtave dhe obligimeve t bashkpjesmarrsve etj.Kt mundsi e parasheh edhe e drejtafranceze,e drejta sllovene,kroate etj.

Ligji mbi shoqrit tregtare parasheh edhe prgjegjsin pr themeluesit dhe adminsitratorin e shoqrispr dmet q do t mund t paraqiteshin n procedurn e themelimit edhe ate;1.pr shkak t mosinvestimit ose investimit jo t drejt t kontributeve n sende;2.pr shkak t vlersimit t lart t vlers s kontributeve n sende,dhe3.cilsdo sjellje t dmshme n procedurn e themelimit t shoqris.

Me regjistrim kjo shoqri bhet person juridik ,prandaj thuhet se regjistrimi ka karakter konstituiv.

5.5.Organet e shoqris me prgjegjsi t kufizuar

Ligji mbi shoqrit tregtare parasheh dy forma t vendosjes n shoqri edhe ate;Tubimin e bashkpjesmarrsve dhe konsultime me shkrim,kurse me shoqrin mund t menaxhoj nj apom shum administrator,kurse mbi 30%-kontroll mbi punn e shoqris bhet nprmes organitmbykqyrs.a)Tubimi I bashkpjesmarsve-TB sht organ pr vendosje n shoqri me prgjegjsi t kufizuar.Kt eprbjn t gjith bashkpjesmarrsit n shoqri.Vendimet me t cilt rregullohen marrdhniet midisbashkpjesmarrsve n shoqri jan n kompetenc t tubimit.Kompetenca e saj sht e prcaktuar nligjin mbi shoqrit tregtare dhe kontratn mbi shoqrin(edhe ate vetm ato shtje q nuk jan rreguluarme ligj.Sipas ligjit, tubimi sht kompetent pr;1. shqyrtoimin e llogaris prfundimtare dhe informatn,vendos pr ndarjen e fitmit dhe mbulimin ehumbjeve nse n kontrat nuk sht parapar ndryshe;2.i emron dhe shkarkon administartorin;3.vendos pr emrimin dhe shkarkimin e antarve t kshillit mbykqyrs ,(nse me kontrat sht parapar

me kontrat q t themelohet ky organ);4.nxjer vendime pr kthimin e pagesave plotsuese;5.nxjer vendim pr ushtrimin e kontrollave dhe emron kontrollort;6.inicion krkesat pr kompenzim t dmeve q i ka shoqria nga administratort, antart e kshillitmbykqyrs etj.;7.lejon lidhjen e kontratve prf furnizmin e mjeteve pr nevojat e veta dhe paluajtshmrive n lartsi qsht m e madhe se 1/5 nga kapitali kryesor.8.lejon lidhjen e kontratave q shoqria I lidh me bashkpjesmarrsin e vet ,adminstrator ose t afrmit etyre dhe pun t tjera.

TB mund ta konvokojn;1.Administratori;2.nj ose m shum bashkpjesmarrs t cilat kan nga pjest ,ose s paku nga bashkpjesmarrsitt cilt kan nga pjest n shoqri;dhe

3.secili bashkpjesmarrs t krkoi nga gjykata n procedur jashtkontestimore t emroj prfaqsues Iobliguar pr konvokim t tubimit dhe prcaktimin e rendit t dits n tubim.N tubim mund t marr pjes secili bashkpjesmarrs,dhe kjo e drejt nuk mund askujt ti kufizohet ose

kushtzohet.Bashkpjesmarrsi nuk ka nevoj q personalisht t merr pjes n tubimin,kurse mund t jet Iprfaqsuar nga bashkpjesmarsi tjetr,nga bashkshortja ose person I tret I cili sht parapar nkontratn e shoqris.

Q t mund tubimi t nxjer vendime duhet t jen prezent shumica e votave q parashihen n pjest ,ejo numri I bashkpjesmarsve.E drejt n vot n shoqri varet nga madhsia e pjess q e ka secilibashkpjesmarrs,n shoqri.Kt t drejt ata mund t ushtrojn vet ose nga prfaqsuesi.

Konsultimi me shkrim-kt mundsi bashkpjesmarrsit e kan parapar me kontratn e shoqris pr ka


4/16

ekzistojn dy mundsi;-s pari,t gjith vendimet prve miratimit t llogarive prfundimtare dhe informatve t nxjerennprmes konsultimit me shkrim dhe-s dyti,t nxjeren vetm vendime sakt t caktuara.

Nxjerja e vendimeve nprmes konsultimeve me shkrim bhet n at mnyr q administatorivendimin e prgatitur me shkrim ia dorzojn secilit bashkpjesmarrs,kurse n afat t caktuar ata jan t

obliguar q t deklerahon.B)Administratori-Administratort-Me shoqrin me prgjegjsi t kufizuar menaxhon nj ose m shumadministrator.Shoqria doemos t ket administartor pasi q nuk mund t konstituohet e as t funskionoj.Ai I kryen punt e shoqris dhe prfaqson n raport me personat e tret.Pr administartor mund t jetemruar person fizik me aftsi afariste ,e ai mund t jet bashkpjesmarrs ose t mos jet.

Administratori sht organ I shoqris numri I t cilve caktohet me kontratn mbi shoqrin.Funksioni I administratorit mund t shuhet ;

Me skadimin e kohs pr t ciln sht emruar,revokim dhe dorheqje pr shkak t rrethanavepersonale.

Ligji mbi shoqrit tregtare parasheh ndalimin e administratorit q t ushtroj veprimtari konkurueseshoqris .Ai pa plqimin e bashkpjesmarsve nuk mund n emr t vet t ushtroj veprimtari tregtare qbn pjes n punn e shoqris,t jet bashkpjesmarrs me prgjegjsi n shoqri tjetr e cila kalnd t njj ose t ngjajshme si edhe shoqria,t jet funskionar n shoqri tjetr q ushtron veprimtarit njt ose t ngjajshme si edhe shoqria.

Autorizmet e adminsitartorit prcaktohen n kontratn e shoqris,kurse ata kan t bjn si brendan shoqri ashtu edhe n raportet me personat e tret.c)kshilli mbykqyrs-Themelimi I ktij organi nuk sht I obligueshm,mirpo nse sht parapar mekontart ai formohet.N rast se n shoqri nuk formohet ky organ,mund t emrohet kontrollor.

Sipas ligjit mbi shoqrit tregtare themelimi I ktij organi sht I obligueshm n kto raste;1.shoqria ka kapital kryesor m t madhe se 100.000 dm n kundrvelr;2.shoqria ka m shum se 20 bashkpjesmarrs ,ose3.numri mesatar I t punsuarve tejkalon 200.

Kshilli mbykqyrs e emron kuvendi I bashkpjesmarrsve.Ky organ prbhet prej s paku tre antarve.Ky organ I kryen kta pun;-ndjek realizmin e kontrats s shoqris;-kujdeset pr punn me pasurin e shoqris dhe ruajtjen e saj.-I shiqon llogarit prfundimatre;

-propozimim t ndarjes s fitimit;-informatn vjetore pr menaxhim me shoqrin dhe pr ate e informon kuvendin.

Nj nga format m t rndsishme t shoqrive tregtare sht shoqria aksionare.Shoqria aksionarebn pjes n grupin e shoqrive t kapitalit,ku me rndsi sht investimi I kapitalit,kurse nuk jan trndsishm personat q at kapital e kan investuar.

Shoqria aksionare I ka kto karakteristika;1.Shoqata akisonare mund t themelohet n t gjitha llojet e pronsis(shtetror,private etj.).Regjimipronsor mbi shoqrin aksionre varet nga regjimi pronsor I mjeteve q jan investuar n shoqri.Mirponatyra e shoqris nuk sht e varur nga regjimi pronsor I mjeteve q investohen n shoqri,pasi q nt gjitha rastet aksionart e humbin pronsin mbi mjetet q I kan investuar n shoqri(prjashitm bhetnse mjetet jan dhnun me kontrat pr qiran) dhe kontributet ngelin n pronsi t shoqris,kurse

aksionart fitojn pronsi mbi shoqrin sipas prqindjes s pjesmarrjes n kapitalin kryesor t shoqris.2.SHA sht shoqri e kapitalit qd.m.th.se nuk jan me rndsi karakteristikat personale t aksionarvet tyre,dhe prandaj shoqria as konstituhet e as q funksion as q shuhet n varsi prej cilsive taksionerve,por sht me rndsi kapitali aksionar.3.SHA ka kapitalin kriesor(ku minimumi I ktij kapitali sht prcaktuar me ligj),e cila sht ndar naksione t barabarta me vlera t prcaktuara nominale dhe t shprehura n para,dhe ajo duhetparimisht,t jet ashtu siq ka qen e deklaruar n regjistr gjyqsor.4.SHA status t personit juridk e fiton me regjistrim n regjistr gjyqsor e cila ka pasuri me t ciln ntrsi prgjigjet pr obligmet q I merr n qarkullim juridk ndaj personave t tret.5.SHA sht shoqri tregtare pa dallim n objektin e veprimtaris.N disa shtete nga veprimtaria e


5/16

shoqris varet se a do t jet tregtare apo civile.6.SHA mundet t ushtroj seciln veprimtari profitabile ,q parimisht nuk sht me shoqrit tjera.7.SHA sht form e vetme e shoqris q mund t themelohet dhe e cila mundet ta rris kapitalin me ftespublike(shpallje) pr blerjen e aksionave q ksaj shoqria I mundson konecntrim t kapitalit.8.SHA munden ta themelojn edhe personat fizik edhe personat jurdik,me at q t gjitha ligjet eprcaktojn numrin minimal t antarve(te na tre,kurse n shtet e tjera si zakonisht dy),me prjashtim kjoshoqri mundet t themelohet edhe nga nj person nse bhet fjal pr shoqri tregtare, ku si themeluesparaqiten R.Maqedonis ,komunat e kshtu me radh.9.Dispoziat ligjore q rregullojn SHA parimisht jan imperative.

6.1.Themelimi I shoqrive aksionare

Ligji mbi shoqrit tregtare prmban dispozita detale pr procedurn gjat themelimit t SHA,q shtplotsisht n rregull dhe konform ekonomis s tregut dhe mundsis pr farizm m t madh tsubjekteve pr themelimin e ktyre shoqrive.

Themelues t SHA mund t jen t gjith personat fizik dhe juridk(t vendit dhe t huajit).N literaturnjuridke thuajse n t gjitha shtete kur definohet kuptimi shoqri aksionare m s shumti bhet fjal se ajosht shoqri tregtare e m tepr peropsnave q llogjikisht I prgjigjet kuptimit shoqri,pr shkak t ksajn shum shtet sht parapar numri minimla I antarve si kusht pr ekzisitimin e shoqris aksionare,pornuk hasen kufizime n numrin maksimal t antarve.

Sipas ligjit ton mbi shoqrit tregtare parasheh numrin minimal t themeluesev(tre themelues),kursenuk parasheh numrin maksimal t themeluesve,mirpo ligji yn parasheh se shoqria aksionare mundent themelohet edhe prej nj themeluesi.Zgjidhje e till ka t bj me ate se ligjdhnsi ka pasur pr qllimlindjen e shoqrive aksionare dhe ta lehtsoj transformimin e prgjithshm t subjekteve ekonomike.

Shoqria askionare,sipas ligjit mbi shoqrit tregtare mund t themelohet n dy mnyra edhe ate;a)themelim simulativ-I shoqris aksionare bhet n at mnyr q themelusit vet ose me persona ttjer gjat procedurs s themelimit t shoqris aksionare,me dhnien e aksioneve dhe blerjen e tyre ,Igrumbullojn t gjitha mjetet e parapara t nevopjshme pr themelim t shoqris,pa shpallje publike prregjistrim t aksioneve,mandej t gjitha aksioneve I paguajn,respektivisht paguajn tr kapitalinkryesor.

6.3.Menaxhimi dhe udhheqja me shoqrin aksionare

N shoqrin aksionare sipas ligjit mbi shoqrit tregtare ekzistojn kto organe;Kuvendi,organi drejtuesdhe ai menaxhues t cilt mund t organizohen sipas sistemit njshkallsh dhe dy shkallsh dhe organpr mbykqyrje dhe kontroll.

6.2.1.Sistemi njshkallsh I udhheqjes-kshilli I drejtorve

Sipas ktij sistemi udhheqja me shoqrin aksionare bhet nprmes nj organi-kshillit t drejtorve.Kshilli I drejtorve prbhet prej drejtorve ekzekutiv dhe jo ekzekutiv.Ky mund t prbhet prej s

paku 5 e m s shumti 15 antarve.Numri I antarve jo ekzekutiv do her duhet t jet m I madh senumri I atyre ekzekutiv dhe doemos t jet I ndar me tre si p.sh.15:5=3.

Drejtort jo ekzekutiv i zgjedhin aksionart n kuvendin e shoqris aksionare,kurse ato ekzekutivemrohen nga ana e antarve jo ekzekutiv.

Si antar jo ekzekutiv mund t emrohet personi fizik me aftsi afariste dhe person juridik(I cili doemos

t caktoj prfaqsues),kurse pr antar ekzekutiv mund t emrohet vetm person fizik me aftsi afariste.Mandati I antrave caktohet me statut dhe ky mandat nuk mund t jet m I shkurt se 4 vjet e asm I gjat se 6 vite.

Antart e ktij organi kan t drejt n rrog,shprblim etj .Antart e ktij organi mund t shkarkohen n seciln moment.Antari ekzekutiv mund t shkarkohet

nga ana e antarve jo ekzekutiv me shumic votash,kurse antart jo ekzekutiv shkarkohen nga ana ekuvendit t shoqris.

T gjith antart e kshillit t drejtorve nuk e prfaqsojn shoqrin n raport me personat e tret,por kt obligim e kan drejtort ekzekutiv dhe kta jan prgjegjs pr udhheqjen e punve tshoqris.Mirpo ,kshilli I drejtorve nuk mund ti bart mbi antart ekzekutiv autorizimet n disa raste


6/16

si.psh.kur vendoset pr zvoglimin apo zgjerimin e veprimtaris,ndryshimeve organizative n shoqri qsht prcaktuar me aktin e themelimit etj.

Kshilli mundet n mnyr t plotfuqishme t vendos nse jan prezent s paku gjysma nga t gjithantart e saj,nga t cilat s paku gjysma e antarve jo ekzekutiv t kshillit.Vendimet nxjeren meshumic t votave nga antart pjesmarrs,nse me statut nuk sht vendosur ndryshe.

Kontrollin mbi punn e antarve ekzekutiv t kshillit e bjn drejtort jo ekzekutiv.

6.2.2.Sistemi dyshkallsht I menaxhimitSistemi dy shkallsh I menaxhimit n shoqrin aksionare prbhet prej dy organeve q dallohen njri prejtjetri-kshillit drejtues dhe atij mbykqyrs.Zbatimi I ktij sistemi duhet t prcaktohet me aktin themeluesdhe n statut.

Kshilli drejtues sht organ kolektiv q udhheq me shoqrin aksionare dhe sipas ligjit mbi shoqrittregtare nuk mund t ushtroj vetm nj person por vetm organ kolektiv,ku duhet t ket s paku 3 dhem s shumti 11,q I emron organi mbykqyrs.

Pr antar t ktij organi mund t emrohen vetm persona fizik.Nuk lejohet ushtrimi I njkohshm Ifunksionit antar I kshillit drejtues dhe antar I kshillit mbykqyrs pr shkak t saj se kshilli mbykqyrsbn kontrollin e puns edhe t kshillit drejtues.Mandati I antarve t ktij organi nuk mund t jet m Ishkurt se 4 vite e sa m I gjat se 6 vite dhe kjo prcaktohet n statutin e shoqris aksionare.Pr antart ktij organi mund t emrohen persona nga radha e askionarve,por edhe persona jasht aksionarveq jan ekspert nga sferat e caktuara.

Kshilli drejtues menaxhon me shoqrin aksionare.Me kt organ udhheq kryetar q e prfaqson dheprezenton shoqrin aksionare n raportet me persona t tret.Mirpo kshilli mbykqyrst t drejtn prprfaqsim t shoqris me personat e tret mund tia besoj nj apo m shum antarve t kshillitdrejtues dhe ata ather quhen drejtora gjeneral.

Kshilli drejtues,me leje paraprake t kshillit mbykqyrs mundet t vendos pr;-mbylljen dhe bartjen e ndrmarjes ose pjess s saj;-zvoglimin apo zgjerimin e objektit t veprimtaris;-ndryshime organizative t shoqris;-themelimi apo sguarjen e prfaqsive t shoqris etj.

Kshilli mbykqyrs sht organ kolektiv I cili bn kontroll puns s kshillit drejtues,respektivishtshoqris aksionare.Ai sht I prbr prej s paku 3 e m s shumti 11 antarve,numri I t cilitprcaktohet me statut t shoqris.Antart e ktij organi I emron kuvendi I shoqris,kurse pr antarmund t emrohet person fizik dhe juridik(prfaqsues I caktuar) q ka aftsi afariste.

9.LIDHJA E SHOQRIVE TREGTAREShoqrit tregtare n qarkullimin juridik marrin pjes n mnyr t pavarur.Mirpo,gjat puns s tyre lind

nevoja pr lidhjen e tyre n forma t ndryshme organizative,pr shkak t veprimit t tyre t prbashkt nqarkullimin juridik.Lidhje e till n baz t pjesmarrjes s kapitalit t nj shoqrie n tjetrn nuk paraqetndryshim statusor.N shkenc dhe praktik lidhshmria e shoqrive trgetare sht e njohur sikartelet,trustet,holdinzet,koncernet etj.

Numri m I madh I subjekteve n ekonmit bashkkohore jan t lidhura n mnyra t ndryshme nt ashtuquajtuart,,drupa t shoqrive trgetare.Format e ksaj lidhjeje mund t jen t ndryshme.Lidhjetmidis shoqrive trgetare mund t bazohen n kontratn pr menaxhim,investimeve korporative tj.N bazt ashtuquajturs investimeve korporative lindin marrdhnie t ndryshme midis shoqrive tregatre- ,,nndhe shoqris tregtare,,bij dhe kto marrdhnie prfshin aspekte t ndryshme pr kt pyetje.

Mirpo,gjat grupieve t shoqrive tregtare lindin konteste midis pozits juridke(pavarsis s shoqris

dhe pavarsis s subjektit juridik) dhe pozits faktike(konvergacionit t qllimeve dhe central;izimit tvendimeve).Termi grupimi I shoqrive tregtare si shprehje gjenerike,parasheh forma t shumta konkrete t lidhjeve

t ndrmarrjeve n shtete si p.sh. trust n t drejtn kanonike dhe prej saj sht lindur holdingu,koncernin t drejtn gjermane,grupa t shoqrive n t drejtn franceze etj.Te na ligji mbi shoqrit tregtareparasheh dispozita prej t cilave mund t konkludojm se kur sht fjala pr grupimin e shoqrive tregtare,ligjdhnsi ka parapar vetm nj form organiztaive t ashtuquajtur si HOLDING SHOQRI TREGTARE

15.SHUARJA E SHOQRIVE TREGTAREDallojm dy lloje t shuarjes s shoqrive tregtare edhe ate;


7/16

1.shuarje dshiruar q bhet me vendim q nuk sht rezultat I jo solventiteti,dhe2.shuarje e dhunshme sht shuarje q nuk varet nga vullneti I themeluesve(bhet pr shkak t josolventitetit.

15.1.LIKUIDIMILikuidmi sht institut kompleks juridik.Pa shuarjes s shoqris tregtare mbi t ciln nuk ka qen inicuar

procedura falimentuese inicohet likuidimi.Shuarja e shoqris tregtare n vetvete nuk shkakton shuarjen esubjektivitetit t shoqris,por vetm deri n ndrprerjen e veprimtaris aktive tregtare.Pr shkak t ksajinicohet procedura e likudimit t marrdhnieve juridke.Vetm pas procedurs likuiduese shuhetsubjektivittei juridk I shoqris.Sipas ksaj,likudikmi paraqitet si pasoj juridke e shuarjes s shoqris.

Shuarja e shoqris tregtare lind n baz t vendimit t themeluesve ose organit kompetent shtetror(siqsht n shum raste Gjykata).

N likudim mund t jet vetm shoqria e cila ka pushuar.Ajo shum qart mund t shihet ngaformulimi ishoqrive tregtare ku thehuet;,,nse nuk hapet procedura falimentues mbi shoqrin ,paspushimit inicohet likuidim.

N ligjin mbi shoqrit tergater jan theksuar decideivisht rastet e shuarjes s shoqrive tregtare dheinicimi I procedurs s likuidmit.

Pr shoqri me prgjegjsi t kufizuar;1.skadimi I kohs s caktuar n kontrat;2.vendimin e themeluesve ;dhe

3.vendimin e gjykats regjistruese.Pr shoqrin aksionare;1.sakdimin e afatit t caktuar me statut,nse shoqria ka qen themeluar n afat t caktuar;2.mevendim t kuvendit t shoqris;3.vendim t plotfuqishm gjyqsor me t ciln sht vrtetuar se regjistrimi n regjsitr gjyqsor ka qenI paligjshm;4.vendim t plotfuqishm gjyqsor me t ciln nuk sht pranuar inicimi I procedurs falimentuese prshkak t mungess s mjeteve pr mbulimin e mjeteve nga procedura.Mirpo,n t gjitha rastet e shuarjes s shoqris nuk iniciohet likuidmi.Kshtu sht arsti me bashkiminapo ngjitjen ose ndarjen ose trenasformimin e shoqris nga nj form n form tjetr.

Likuidmi sht parapar n ligjin mbi shoqrit tregtare.Kjo nuk sht m procedur gjyqsore,pasi q atenuk e udheq gjykata.Likudimin e realizojn personat e caktuar fizik q quhen likuidator.

Likuidmi I shoqris tregare publike e realizojn t gjith themelusit(bashkpjesmarrsit),kurse shoqriakomanditore t gjith komplementart(nse me marveshje pr shoqrin bashkpjesmarrsit nuk ia besojnbashkpjesmarrs t caktuar ose persona t tjer),kurse te shoqria me orgjegjsi dhe shoqriaaksionare e realizojn administratort e shoqris,respektivisht antart e kshillit drejtues.

Likudatort gjat liuidimin e shoqris I ndrmarin funskionet e administartorit respektivisht organitdrejtues t shpqris.Qllimi gjat likudimit t shoqris n radhh t par sht mbrojtje e vetbashkpjesmarsve pr dallim nga falimentimi ku qllimi sht q t mbrohen interesat e kreditorve.

Likuidtarort n procedur t likuidmit I kan kto qllime;1.formimi I mass likuiduese;2.prmbushja e obligmeve t shoqris ndaj personave t tret,dhe3.ndarja e mass s ngelur likuiduese midis bashkpjesmarrsve,aksionarve.Pas prfundimit t likudimit,likuidatort I dorzojn llogarit prfundimtare dhe informatn deri te

bashkpjesmarrsit,kuvendin e aksionarve apo tubimin e bashkpjesmarrsve.Likuidatort pas prfundimit

t t gjith ktyre punve,dorzojn fletparaqitje pr shlyerje t shoqris nga regjistri gjyqsor.

15.2.FALIMENTIMIFalimentimi sht nj prej mnyrave t shuarjes s shoqrive tregtare.Me ligj in pr falimentim,rregullohen qllimet dhe shkaqet pr hapjen e procedurs falimentuese,mnyra e udhhqejes,pasojatjuridke,udheqja dhe disponimi me pasurin q hyn n masn falimentuese,kmpenzimi I kreditorve,planifalimentues,menaxhimi personal,lirim nga obligmet e tjera,llojet e veanat pr indicidual me status ttregtarit,procedurat falimentues me elemente t huaj etj.

Qllimi themelor I falimentimit sht q t mundsoj kompenzim kolektiv kreditorve t debitoritfalimentues nprmes identifiikiumit t pasuris s tij(transfrimim n t holla) dhe shprndarje t mjeteve t
http://2.me/http://2.me/http://2.me/


8/16

fituara kreditirve ose nprmes lidhjeve t kontratve t veanat prbarazim t krkesave t caktuara nplanin falimentues q sht drejtuar nga prcaktimi I mtejshm I ndrmerrjes si debitor.

Procedura falimentuese mund t inicohet si mbi pasurin e debitorit(person juridk),ashtu eedhe mbipasurin e debitorit(individual),bashksi ekonomike t interseit mbi pasurin e perosnit t vdekur dhepasurin e prbasjkt t bashkshortve.

Sipas ligjit mbi falimentim,procedura falimentues mund t hapet vetm nse vrtetohen ekzistimi Ishkaqeve;S pari,paaftsi pr pages t debitorit(jo likuiditeti) si shkak I prgjithshm.Ajo lind nse debitori nukmund ti paguaj obligmet e veta t arritura n afat prej 60 ditve nag dita e arritjes s tyre;S dyti,paftsi pr pages(jolikuiditet) nse debitori e bn t sakt pamundsin pr t paguar obligimet eveta n t hoola n ditn a arritjes s tyre;dheS treti,obligimet e teprta t debitorit,kur pasuria e debitorit nuk I plotson obligmet respektivisht pasivae tejkalon aktivn e tij.

Falimentimi sht procedur e veanta gjyqsore e vcila inicohet mbi pasurin e debitorit,kurse ate erealizojn organet gjyqsore.Procedura e falimentimit e realizon gjykata,dhe ate ai n t ciln shoqria ecila sht br insolvente sht regjistruar n regjistr gjyqsor.

Si organe t procedurs falimentuese jan;kshilli falimentues,gjyqtari falimentues,administratorfalimentues,kshilli ikreditorve dhe kuvendi I kreditorve.

Kshilli falimentues prbhet pre tre gjyqtarve,prej t cilve njri sht kryetar I kshillit.Kshilli shtkompetent t vendso pr inicimin e procedurs paraprake,pr vrtetimin e ekzistiomit t shkaqeve pr

falimentim dhe pr realizimin e asj procedure,vendos pr hapjen e procedurs falimentuese,vendos prkundrshtimet e adminitratorit falimentues,kundr konkluzioneve dhe udhzimeve t gjyqtaritfalimentues,vendos pr kundrshtimet e kreditorve ,kshilli I kreditorve,kuvendit I kreditorve,kundrkonkluizmeve t gjyqtarit falimentues,I prcakton punt e filluara q duhet t prfundojn gajtprocedurs falimentuese,lejon llogarin e shpenzimeve t procedurs falimentuese dhe kompenzimin dheshpenzimet e drejtorit falimentues,lejon pages t kreditorve,nxjer vendim pr prfunidmin e procedursfalimentuese.

Kontrata(contractus)paraqet marrveshje midis dy ose m shum personave q kan pr qllim tkrijojn,ndryshojn apo shuajn nj marrdhnie juridike.Pr t krijuar efekte juridike nj kontrat duhet t pt,bushen kushte t caktuara q mund t jen tprgjithsme dhe t veanta.N kushtet e prgjithshme bjn pjes;1.Aftsia punuese e palve q nnkupton aftsi q nj subjekt t mund t krijoj t drejta dhe obligime t

caktuara.Personat fizik kt aftsi e fitojn kur arrin moshn madhore(18 vjeare) dhe kur n moshn 16vjeare lidhin kuror me lejen e organit kompetent(me emancipim).Personat juridik mund t lidhinkontrat me kusht q a)kjo kontrat t lidhet n kuadr t veprimtaris me t ciln merretvazhdimisht,dhe b)q personat fizik q veprojn n emr t ktij personi juridk t ken aftsi punuesedhe autorizim pr lidhjen e kontrats.2.Plqimi I vullnetit duhet t jet I dyanshm dhe t jet serioz(t shpreh qllimin e deklerats sdshiron t lidh kontrat),I lir(t mos manifestohet nn ndikimin e dhuns,lajthimit,mashtrimit apokanosjes),I mundshm(palt t shprehin vullnetin e tyre pr dika q sht e mundshme t realizohet)dhe I vrtet(vullneti I shprehur t jet vullnat I tyre).3.Lnda e kontrats sht ajo pr t ciln palt jan marr vesh dhe q mund t jet ndonj send,veprimapo mosveprim.Lnda e kontrats duhet t jet e mundshme,e caktuar dhe e lejuar.4.Baza e kontrats sht qllimi juridikq e ka shtyr ndonj subjekt t marr detyrimin si p.sh.teshitblerja baza juridke detyra e blersit q t paguaj mimin dhe t bhet pronar .Ktu baza e detyrimit t

njrs pal sht baz e detyrimit t pals tjetr.Nga baza duhet dalluar motivin pasi q baza sht kushkurse motivi nuk sht.Kshtu p.sh te shitblerja motivi I shitjes mund t jet I ndryshm.

5.1.1.KUPTIMI DHE KARAKTERISTIKAT E LETRAVE ME VLERLetrat me vler llogariten dokumente t shkruara me t ciln lshuesi I tyre obligohet se do t

prmbush poseduesit t tyre legjitim obligimin e parapar n at dokument.Nga definicioni I theksuar mund ti nxjerim kto karakteristika t ketrave me vler:1.letrat me vler gjithmon paraqesin dokumente me shkrim.2.kto dokumente gjithmon n vete prmbajn ndonj t drejt t karakterit civil.Nga kjo rrjedh se ata

dokumente q prmbjn ndonj t drejt tjetr (e jo at civil) siq sht rasti me diplomat,ekstrakte nga


9/16

libra publik etj.,nuk mund t konsiderohen si letra me vler.3.kjo e drejt sht ngusht e lidhur me vet dokumentin e shkruar.Pr shkak t ksaj pr shfrytzimin e

t drejtave nga letra sht e nevojshme posedimi I letrs.Nse ndonj person n ciln do mnyr shtzhveshur nga posedimi I letrs,ai nuk mund t shfrytzoj t drejtat nga letra.

5.2.LLOJET E LETRAVE ME VLERPr shkak t rolit q kan letrat me vler n qarkullimin e mallrave dhe t pagesave,ekzistojn nj numr

I madh I letrave me vler t cilt mund t grupohen n disa kategori edhe ate sipas disa kriteriumeve tndryshme nga t cilt po vecojm;natyrn e s drejts s inkorporuar n letr,mnyrs prcaktimit tposeduesit t s drejts,mnyrn e krijimit t s drejts dhe sipas marrdhnies s letrs ndaj punsthemelore.

5.2.1. LLOJET E LETRAVE ME VLER SIPAS NATYRS T S DREJTS S INKORPORUARN LETR

N letrat me vler mund t jen t inkorporuar t drejta t ndryshme.varsisht nga e drejta einkorporuar n letr dallojm;

1.Letra me vler t s drejts reale llogariten ata letra me vler t cilat n vete prmbajn ndonj tdrejta reale siq jan e drejta e pronesis,e drejta e pengut.

2.Letra me vler t s drejts detyrimore-llogariten ata letra t cilt n vete prmbajn ndonj t drejtdetyrimore(krkes t caktuar).N kt grup t letrave me vler bn pjes kambiali,ceku,fletobligacionet

etj.Te kto letra ,kreditori sht I obliguar q t bj prezentimin e tyre debitorit me qllim q t mund trealizohet krkesa e tij.

3.Letra me vler me t drejt pjesmarjeje llogariten ata letra me vler t cilt poseduesit t tyre I japin tdrejt pjesmarjeje n qeverisjen me ndonj person juridik,kurse n ann tjetr I mundson pjesmarjen nndarjen e fitimit.N kt grup bjn pjes aksionet.

5.2.2.LLOJET E LETRAVE ME VLER SIPAS MNYRS S KRIJIMIT T S DREJTSSipas mnyrs se si sht krijuar e drejta e cila sht inkorporuar n letr dallojm letra me vler

konstituive dhe letra me vler jo konstituive.1.Letrat me vler konstituive llogariten ata letra te t cilat n momentin e lshimit t ksaj letre krijohet

e drejta q gjindet n letr.N kt grup t letrave bn pjes kambiali.2.Letra me vler jo konstituive llogariten ata letra te t cilat vetm pas lshimit sht inkorporuar

ndonj e drejt e shfrytzuesit t letrs,e cila edhe para atij momenti ka ekzistuar.N kt grup bn

pjes konosmani, fletmagazionimi,polisa e sigurimit etj.

5.2.3.LLOJET E LETRAVE ME VLER SIPAS MARRDHNIES SE PUNESDuke marrur parasysh marrdhnien q ekziston midis letrs me vler dhe dhe puns themelore me tciln letra me vler sht lshuar,dallojm letra me vler kauzale dhe letra me vler abstrakte.

1.Letra me vler kauzale llogariten ata letra me vler t cilat jan lidhur drejtprdrejt me ndonj punthemelore ashtu q kjo lidhshmri shihet nga vet dokumenti.Kshtu sht te konosmanit ku shihet lidhjae midis konosmanit dhe kontrats s transportit n linj detare,fletmagazionimi ku shihet lidhja midisfletmagazionimit dhe kontrats pr magazionimin e mallit si dhe disa letra tjera me vler.

2.Letra me vler abstrakte llogariten ata letra te t cilat nuk sht e mundur q t shihet lidhja mepunn themelore,ashtu q kreditori dhe debitori nga letranuk mund t njihen n baz t punsthemelore.Rast tipik I letrave t tilla me vler sht kambiali.

5.2.4.LLOJET E LETRAVE ME VLER SIPAS MNYRS S PRCAKTIMIT T POSEDUESIT T SDREJTSDuke patur parasysh mnyrn se si caktohet poseduesi I t drejts nga letra dallojm letra me vler nemr,letra me vler sipas urdhrit, letra me vler sipas prursit,letra me vler alternative dhe letra mevler t prziera.

1.Letrat me vler n emr llogariten ata letra te t cilat emri I shfrytzuesit t letrs shprehimishtsht shnuar n letr.Pr shkak t ksaj kto letra nuk jan t afta pr qarkullim t leht dhe shpejt siqsht ratsi te letrat sipas urdhrit ose ata sipas prursit.Mirpo ,kjo n disa raste sht edheprparsi,pr shkak se lshuesi I letrs me vler ka ndonjher interes t posacm q n cdo moment tdij se te kush gjindet dokumenti I till respektivisht se kush sht kreditor I tij sipas letrs.Pr kto shkaqe


10/16

libreza e kursimit,fletpengu dhe disa dokumente tjera n shum raste lshohen n formn e letrs nemr. N kt grup bjn pjes edhe vrtetimet t cilat bankat ua lshojn klientve t tyre gjatdeponimit t mjeteve t caktuara.Prmes ktyre vrtetimeve banka vrteton arktimin e br tdeponimit.Prandaj n kto vrtetime gjithmon duhet t shnohet emri dhe shuma e vlers s mjeteve tdeponuara.

a) Lshimi I letrs n emr-bhet n at mnyr q lshuesi I saj jep deklerat me shkrim me tciln merr mbi vete nj obligim t caktuar.N kt deklerat shprehimisht sht e nevojshme tshnohetemri I shfrytzuesit t letrs(kreditorit).Gjithashtu sht e nevojshme q lshuesi I dokumentit tshnoj t ashtuquajturn ,,klauzuln e prezentimit sipas s cils shfrytzuesi sht I obliguar qdokumentin tia prezentoj debitorit n afatin e arritjes s obligimit t debitorit.N disa raste obligimi Iprezentimit ekziston edhe sipas vet ligjit.

b)Bartja e letrave n emr-Pr dallim prej letrave t tjera me vler,te letrat n emr s pari bartet edrejta nga letra,e pastaj automatikisht bartet e drejta n letr,kurse te letrat tjera me vler s pari bartet edrejt n letr,e pastaj automatiksiht bartet e drejta nga letra.Letrat me vler n emr mund t barten,porvetm me an t cedimit t krkesave.Parimisht e drejta pr bartjen e ktyre letrave I takon vetmpronarit t letrs.Pas bartjes pronari I ri I letrs I fiton t gjitha t drejtat q I ka pasur kreditori Imparshm.Megjitahte ,debitori ka mundsi q ndaj kreditorit t ri ti shfaq t gjitha kundrshtimet q ai Ika pasur ndaj kreditorit t mparshm.Gjat ksaj bartje debitori duhet shprehimisht tinformohet.Kreditori I ri ka t drejt q ti kthej letrat lshuesit t tij dhe nga ai t krkoj lshuarjen e letrss re n t clin kreditori I ri do t shnohet si shfrytzues I saj.N kt rast debitori nuk mund t paraqes

kundrshtimet t cilat ai I ka pasurndaj kreditorit t mparshm.c) Konvertimi letrs- Konvertimi I letrs-shndrimi I letrs n emr n letrn sipas prursit e n disa

raste edhe n letr sipas urdhrit dhe prkundrazi .Konvertimi mund t kryhet vetm nse ai nuk bie nkundrshtim me statutin e lshuesit(shoqris q e lshon) ose nse kemi t bjme me letrat t cilatsipas ligjit mund t jepen vetm n emr.

d)Lnia peng e letrave me vler n emr-Pasi q kto letra konsiderohen si sende t luajthsme,shtnormale q ata t mund t barten jo vetm n pronsi,por edhe t lihen peng.N kt rast lidhet kontratpr pengun e dors,kurse letra I dorzohet pengmarrsit.N disa raste nevoitet q pr krijimin e pengut tbhet regjistrimi n librat publike.

e)Amortizimi i letrs-shpallja gjyqsore e ltrave me vler n rastet kur poseduesi I deriathershm padshirn e tij sht zhveshur nga dokumenti si n rast t humbjes,vjedhjes e kashtu me radh paraqetamortizimin e letrs me vler n emr.Nse amortizimi nuk realizohet ather poseduesi I deriathershm I

asaj letre I humb t drejtat e tij nga letra.2.Letra me vler sipas urdhrit llogariten ata letra te t cilat emri I shfrytzuesit gjithashtu shtshnuar ne vet letrn,por njkohsisht I sht dhn e drejta q ai me urdhrin e tij t caktoj edhendonj person t tret si shfrytzues t letrs.

Kto letra kan filluar t prdoren qysh n shekullin XI n qytetet tregtare t Italis.Paraqitja e ktyreletrave ka qen e kushtzuar nga fakti se letrat me vler n emr nuk jan t prshtathshme nqarkullim .

Disa letra kt cilsi e kan fituar sipas vet ligjit ashtu q n kto raste n vet letrn nuk sht enevojshme t shnohet ndonj klauzul siq sht rasti me kambialin,cekun n t ciln sht theksuaremri I shfrytzuesit dhe aksioneve me emr.Disa letra me vler kt cilsi e fitojn vetm nse n vetletrn sht parapar klauzula,, sipas urdhrit,, siq sht rasti mefletobligacionet,konosmanin,fletmagazionimin etj.

a) Lshimi I letrave sipas urdhrit-Kto letra mund t lshohen si nga personat juridik ashtu edhe nga

personat fizik.Te disa letra sht e nevojshme q lshuesi t ket cilsin e tregtarit siq sht rasti mefletobligacionet.Te disa letra nevoitet q lshuesi t posedoj aftsi t caktuar passive(mbules tcaktuar).

Lshimi I letrave konsiderohet se sht kryer ,kur ajo nnshkruhet nga lshuesi dhe lshohet nqarkullim.N momentin e lshimit nevoitet q n letr t prfshihen t gjitha elementet esenciale nmomentin e lshimit ,kurse n disa raste lejohet q lshuarja e t ashtuquajturave letrave,,blanko,, te tcilat disa nga elementet mund t plotsohen m von.Pr shka t parimit t formalitetit me ligj shtcaktuar se cilat elemente duhet ti prmbaj nj letr e till q t mund t konsiderohet si letr mevler.Nga ana tjetr edhe lshimi i tyre si edhe bartja, duhet t bhet n form t caktuar q t mund tshkaktoj efekte t caktuara juridike.


11/16

b)Bartja e letrs- Letrat me vler sipas urdhrit barten prmes mnyrs s ashtuquajturindosim.Deklerata me t ciln bhet bartja e ktyre letrave quhet Indosament.Prmes ksaj dekleratepronari i deritanishm i letrs e cakton shfrytzuesin tjetr me dekleratn e posacme t ciln e shnon n

shpinn e vet letrs.Persni I cili bart letrn prmes indosimit quhet indosant,kurse personi n t cilnbartet letra e till quhet indosatr.

Si duket kjo mnyr e bartjes s ktyre letrave me vler sht shum e ngjajshme me cedimin,pasi qedhe ktu indosatri bhet kreditor n baz t ksaj letre duke fituar t drejtn q t krkoj nga debitorikryerjen e veprimeve t theksuara n letr.Megjithate,pr dallim nga cedimi te indosimi indosatri fiton tdrejt t pavarur ndaj debitorit,pr cka debitori nuk mund ti shfaq ndaj indosantrit kundrshtimet t cilat ika pasur ndaj indosantit.Paaftsia pr t vepruar e indosantit nuk ndikon n plotfuqishmrin ebartjes.Kjo do t thot se indosamenti do t jet I plotfuqishm ,pa marr parasysh se indosanti ka qenI paaft pr t vepruar,porme kusht q indosatri t ket qen I vetdijshm.

Indosamenti si mnyr e bartjes mund t jet I llojllojshm.Ndarjet kryesore t indosamentit bhensipas forms,sipas prmbajtjes dhe sipas vllimit t t drejtave q barten.

Sipas forms n t ciln barten letrat me vler sipas urdhrit dallojm;1)indosamentin e plot I cili prpos klauzuls par bartje,emrin e indosatrit prmban edhe nnshkrimin e

indosantit.2)blanko indosamentin I cili prmban vetm nnskrimin e indosantit pa theksuar edhe klauzuln pr

bartje dhe emrat e indosatrit.Ky lloj I indosamentit me futjen e elementeve plotsuese mund tshndrohet n indosament t plot.

3)rekta indosamenti I cili prmban klauzuln ,,rekta klauzuln,,,me t ciln I ndalohet pronarit t ri tletrs q t bart m tutje letrn me a t indosimit.N kt rast kjo letr mund t bartet vetm me an tcesionit si edhe te letrat me vler ne emr.

Sipas prmbajtjes s indosamentit dallojm;1)indosament pronsor me t ciln bartet e drejta e pronsis n ndonj letr sipas urdhrit.2)indosament t pengut me t ciln indosatri fiton t drejtn e engut n ndonj letr sipas urdhrit,kurse

indosanti e mban t drejtn e pronsis.3)indosament sipas prokurs me t ciln indosatri fiton t drejtn q n emr dhe llogari t indosantit I

cili mbetet pronar I letrs,t kryej disa veprimeve lidhur me at letr si prezentimin e saj,paraqitjes spadis e kshtu me radh.

Sipas vllimit t t drejtave q barten me kt letr dallojm;1)indosamentin e plot me t ciln barten t gjitha t drejtat nga letra n indosatrin dhe2)indosamentin e pjesshm me t ciln barten vetm nj pjes e atyre t drejtave n indosatrin.

c) Amortizimi i letrs-Edhe kto letra mund t amortizohen.N disa raste amortizimi I letrave t tillasht I obligueshm.3.Letra me vler sipas prursit llogariten ata letra te t cilat fare nuk sht caktuar shfrytzuesi i s

drejts,por lshuesi obligohet q t ndaj secilit person i cili do ta prezentoj letrn.N baz t definicionit t ktyre letrave me vler lirisht mund t konstatojm disa karakteristika;

-e n kt rast bhet fjal premtim t njanshm t lshuesit t letrs se do t bj pagimin e shums scaktuar apo kryerjen e ndonj obligime tjetr t theksuar n vet letrn.Kt premtim lshuesi e vrtetonme dhnien e nnshkrimit t tij n letr.-Nse lshuesi I letrs kryen vetm pjesrisht obligimin e tij,ather duhet t konstatoj kte n vetletrn,kurse kur n trsi e kryen obligimin e parapar n letr ather debitori dhet ta mbaj letrn sidshmi se pr pagesn e kryer.-kto letra jan letra prezentuese,pa marr parasysh se a sht shnuar shprehimisht n letr klauzula eprezentimit apo jo.

-debitori nuk ka pr obligim q t shqyrtoj legjitimacionin formal apo material t poseduesit tletrs,prandaj edhe sht prgjegjs vetm nse gjat pagess vepron me qllim ose pakujdesi t rnd.-debitori edhe te kto letra mund ti shfaq si kundrshtimet objective ashtu edhe ata subjective.Pr dallimnga letrat e tjera,te kto letra kundsrhtimet jan mjaft t kufizuara,ashtu q kto kundrshtime mund tshfaqt vetm n;prmbajtjen e vet letrs,plotfuqishmrin e lshimit t ksaj letre dhe kundrshtimet tcilat lshuesi I letrs I paraqet ndaj poseduesit t letrs.Cilsin e letrave sipas prursit ,disa letra e fitojn sipas vet ligjit siq sht rasti me cekun te I cili nuk

sht shnuar emri I remitentit,kurse disa letra me vler kt cilsi e fitojn vetm nse n t shtshnuar shprehimisht klauzula prkatse ,,paguani prursit,,.

Lshimi i letrave me vler sipas prursit-Lshimi I letrave me vler sipas prursit bazohen n rregulla


12/16

t njjta si edhe te letrat e tjera me vler.Kshtu edhe lshimi i tyre duhet t bhet n form t caktuar sidhe duhet ti prmbaj t gjitha elementet esenciale t paraara me ligj.

Kto letra konsiderohen se jan lshuar pas nnshkrimit nga ana e lshuesit.Letrat q lshohen nnumr shum t madh te shembujve siq jan p.sh.aksionet,fletobligacionet etj.,lejohet mundsia q nvend t nnshkrimit t vihet faksimil I lshuesit.Q t zvoglohet mundsia e keqprdorimit ,gjat lshimitt ktyre letrave ,krkohet q paraprakisht t sigurohet leje e caktuar nga ana e organeve kompetenteshtetrore si dhe kto letra t lshohen n formular t caktuar me numr rendor t botimit t tyre dheshenjn e seris.

a)Bartja e letrave sipas prursit-Kto letra prej poseduesit t vjetr n poseduesin e ri barten prmesdorzimit t thjesht dhe pa kurfar formaliteti,per cka edhe llogaritet se kto letra kan aftsi tjashtzakonshme qarkulluese.Megjithate kto letra nuk ofrojn siguri si edhe te llojet e tjera t letrave qoftgjat humbjes apo marrjes kundrligjore t tyre.

Me vet bartjeen e letrs,n poseduesin e ri mund t bartet edhe e drejta e pronsis,e drejta e pengutose e drejta e uzufruktit.

b)Amortizimi i letrave sipas prursit-Te shum letra sipas prursit amortizimi nuksht I lejuar siq shtp.sh. rasti me talonat,kuponat,lotaria etj.Megjitahte ka edhe letra me vler sipas prursit te t cilat shtlejuar amortizimi.T drejt n inicimin e proecedurs amortizuese e ka poesdeuesi I fundit I asajletre.Preocedura sht e ngjajshme si edhe procedura e amortizimit te letrat e tjera me vler.N baz taktvendimit t gjykats pr amortizimin e letrs mund t realizohen t gjitha t drejtat nga letra dhe mundt krkohet lshimi I letrs s re.

4)Letra me vler alternative llogariten ata letra me vler n t cilat lshuesi shprehimisht e ka theksuarshfrytzuesin e letrs,por njkohsisht ka lejuar q obligimin nga letra t mund ta kryej edhe secilitprurs tjetr t letrsTe kto letra rndom ekziston klauzula,, I paguani_emri dhe mbiemri ose prursit.

5)Letrat me vler t prziera(mikse) llogariten ata letra te t cilat nj pjes e letrs sht shnuar nemr ose sipas urdhrit,kurse pjesa tjetr sht sipas prursit.Kshtu p.sh. te aksionet mund t ndodh qI ashtuquajturi talon t shnohet n emrin e aksionerit,kurse kuponat pr arktimin e dividends t jensipas prursit.

5.1.1.KUPTIMI DHE KARAKTERISTIKAT E KAMBIALITMe kambial nnkuptojm nj lloj t letre me vler sipas urdhrit e cila posedusit t saj I jep t drejt

q nga debitori I caktuar n dokument t arktoj shumn e caktuar t t hollave.Kambiali sht letrtipike sipas urdhrit e cila kt cilsi e e ka sipas ligjit,pa marr parasysh se n dokumenttin e kambialit aekziston klauzula prkatse apo jo.

Kambiali I ka kto karakteristika kryesore:-sht letr me vler sipas urdhrit prpos ratsev kur prmban ,,rektaklauzuln,,.-sht letr ku mund t theksohet vetm shuma n t holla e jo edhe n sende t caktuara.-sht letr me vler abstrakte-sht letr me vler formale,pasi q nse mungon ndonj element esencial ather ai bhet Ipavlefshm.-sht letr me vler juridiko obliguesepasi q n t sht inkorporuar e drejta e krkess ndaj debitorit.-sht letr prezentuese pasi q kreditori mund ti realizoj krkesat e tij te kambiali vetm nse kambialine prezenton me shkrim.

5.1.2.ROLI I KAMBIALITKambiali ka hyr n prdorim qsyh n shekullin e XII n qytetet tregtare italiane.Roli I tij I athershm

ka qen q t shrbej si mjet kmbimid.m.th.mjet pr kmbimin e t hollave prandaj edhe nga kjo buron

emri I tij.Me ndihmn e tij tregtrt e kan zvogluar rezikun I cili ka qen I lidhur me bartjen e t hollave tgatshme ,q ather ka qen I njohur si dukuri pr shkak t vjedhjeve grabitqare.N zhvillimin emtejshm kambiali u shndru sht letr me vler sipas urdhrit n mjetin e kliringut tregtar.

Deri n revolucionin francez t drejt n shfrytzimin e tij ka pasur vetm tregtart dhebankiert.Me nxjerjen e kodit tregtar francez kambiali humbi karakterin e tij klasor dhe shndrohet n letrsipas universale me vler,ashtu q me pun t kambialit mund t merren t gjith personat q kan aftsiveprimi.

N qarkullimin bashkkohor kambiali mund t ket rolin e:1.mjeteit t volitshm kreditues2.mjetit t prshtatshm pr pages si te garancionet bankare,kredit e akceptuara si dhe n raste tjera


13/16

.Kambialet e tilla n t drejtn gjermane quhen si kambiale t kaucionit ose si depo kambiale .3.mjet pagese.4.mjet I volitshm pr sigurimin e krkesave edhe ate pr shkak t vecorive t volitshme t cilat Iposedon kjo letr me vler.

5.1.3.LLOJET E KAMBIALITEkzistojn dy lloje t kambialit t cilt midis veti dallohennga ajo se kush duhet t paguaj shumn ecekur n dokumentin e kambialit.N kt pikpamje dallojm kambialin e trasuar dhe kambialin personal.

Kambiali I trasuar(trhequr) paraqet llojin e till t kambialit te I cili lshuesi I tij (trasanti) I jep urdhrpersonit tjetr(trasatit) q n kohn e arritjes s kambialit ti paguaj personit t tret(remiteniti) ose ispasurdhrit t ktij personi t tret shumn e cila sht e cekur n kambial.Ky kmabial kt emr e ka marrurnga fjala latine trahere(trheq)

Dallojm tre nnllloje t kambialit t trasuar :kambiali I rregullt I trasuar(pr t ciln folm),kambiali Itrasuar sipas urdhrit personal ku lshuesi I kambialit e cakton vetveten si remitent q do t thot se elshon kambialin n favot t vet dhe kambiali I trasuar personal ku trasanti e cakton veteveten si trasat.

Kambiali personal(solo kambiali) konsiderohet lloj I till I kambialit te I cili lshuesi I tij obligohet se ai nafatin e arritjes s kambialit do ti paguaj personit t tret(remitentit) ose sipas urdhrit.N mes tkambialit t trasuar dhe kambialit personal ekzistojn ngjajshmri t dukshme.Pr at edhe n kambialinpersonal aplikohen regullat e prmendura pr lshimin , bartjen notifikimin , amortizimin , padit ekambialit , kundrshtimet e kambialit , si dhe pr nj sr cshtjes t tjera.Mirpo n mes t ketyre dy

llojeve t kambialit ekzistojm gjithashtu edhe dallime t dukshme siq jan:1.te kambiali I trasuar ekzistojn tre persona edhe ate:trasanti(personi I cili e jep urdhrin prpages),trasati(personi te I ciliky urdhr I drgohet) dhe remitenti(personi t cilit duhet ti paguhet shuma ekambialit).Te kambiali personal ekzistojn dy persona:lshuesi I kambialit I cili obligohet se do t kryejpagesn e shums s kambialitdhe remitenti personi n dobi t t cilit lshohet ky kambial.2.Te kambiali I trasuar gjithnj ekziston urdhri I trasuar I drejtuar mdonj personi tjetr,kurse te kambialipersonal ekziston obligimi I lshuesit se do t kryej pagesn.3.Te kambiali I trasuar ekziston klauzula,,paguani,, kurse te kambiali perosnla klauzula ,,do t paguaj,,.4.Ka dallime edhe n aspekt t ndrmarjes s disa veprimeve t caktuara. Kshtu te kambiali perosnalnuk mund t bahet lshimi I duplikatit ose lshuesi I kambialit sht prgjegjs pr cdo shembull tlshuar.Te kambiali personal fare nuk ekziston akceptimi .Pasi q ka akceptim nuk ekziston ,nuk ekzistonas prezentimi n akceptim as intervenimi pr shkak t akceptimit t kambialit .Protesta paraqitet vetm nrast t mos paraqitjes s pjesshme mos vnies s dats .Regresimi bhet pr shkak t mos pagess s

kambialit.Krkesat ndaj lshuesit t kambialit parashkruehn brenda tre viteve ndaj nnshkruesve t tjerpr nj vit.

5.1.7.ELEMENTET ESENCIALE T KAMBIALITSipas ligjit uniform t kambialit por edhe sipas ligjit ton mbi kambialin si elemente esenciale t kambialit

konsiderohen:a)theksimi se ky sht kambial-ky element duhet t shnohet n kambial me shkrim n gjuhn n t

ciln sht prpiluar teksti I kambialit.N praktik kambaili lshohet n formular t shtypur q mpar(blanko) n t ciln ky element qysh m par sht I caktuar.Mirpo,kambiali mund t lshohet edhen letr t rndomt,gjat t cils me rndsi sht q q ky dokument ta prmbaj edhe kt element.

b)urdhri I pakusht pr pagesn e shums s caktuar t t hollave-ky urdhr ka t bj me urdhrine trasantit drejtuar trasatit pr pagimin e shums s caktuar t t hollave.Ky urdhr duhet t plotsojkushtet e caktuara si;

1.t jet I pa kushtzuar,pasi q kambiali nuk do t ishte letr abstarkete2.n kt urdhr duhet t theksohet pagesa e caktuar e shums s t hollave e jo ndonj send tjetrose kryerjen e ndonj pune tjetr

3.shuma e t hollave mund t jet e caktuar si ne valut vendi ashtu edhe n valut t huaj(nse kjo nuksht n kundsrhtim me dispozitat dvizore)

4.n urdhr duhet theksuar pagimin e shums s kambialit prnjher e jo me kiste,pasi q llogaritetse detyrimi I kambialit duhet n trsi t jet I likuiduar n momentin e arritjes s kambialit.

c)emri i trasatit-duhet t shnohet n kambial pasi q kreditori I kambialit duhet t dij se kush do tbj pagesn e shums e cila sht shnuar n kambial.Emri I trasatit mund t shnohet n cilindomnyr edje ate me shkrim dore,me makin etj.Nse ka m shum persona si trasat,ather mund t


14/16

shnohen t gjitha ata persona edhe qoft n mnyr kumulative apo alternative.d)emri I remitentit-pasi q kambiali sht letr me vler sipas urdhrit (n disa raste mund t jet edhe

sipas emrit por asesi sipas prursit) sht e nevojshme q nga fillimi t dij saktsisht se kush shtkreditor sipas atij kambiali.

e)afati I arritjes s detyrimit t kambialit-ky element duhet t shnohet n kambial pasi q duhet tdihet se kur remitenti do t mund t realizoj krkesn e tij nga kambiali.Arritja e detyrimit nga kambialimund t jet e caktuar n mnyra t ndryshme edhe ate:

5.1.8.ELEMENTET E PREZUMUARA T KAMBIALITSiq u tha edhe m lartkambiali sht dokument shum I ashpr I cili nuk mund t ekzistoj pa ekzistimine elemneteve esenciale.Kjo ashprsi sht zbutur n nj mas t caktuar prmes t tashtuauqajtuareve elemenetve t prezumuara t kambialit.Kto elemente prezumohen sipas ligjit,pamarr parasysh se ata nuk jan theksuara me shkrim n vet kambialin.N kt drejtim vlejn ktorregulla

a) nse n kambialin e trasuar nuk sht theksuar vendi I lshimit prezumohet se kambiali shtlshuar n vendin I cili sht theksuar afr nnshkrimit t trasantit.

b) nse nuk sht theksuar vendi I pagess prezumohet se kambiali sht I pagueshm n vendinicili sht theksuar afr emrit t trasatit dhe

c) nse n kambial nuk sht theksuar afati I arritjes s obligimit nga kambiali ,prezumohet sekambiali I till arrin sipas shikimit,po sa ti prezentohet trasatit.

6.1.1.KUPTIMI DHE ROLI I EKUTSi ek konsiderohet latra e till me vler, me t ciln lshuesi I saj(trasanti) I jep urdhr personittjetr(trasatit) q shfrytzuesit( remitentit) ti paguaj shumn e caktuar t t hollave nga mbulesa etrasantit te trasati.Sipas mendimit t disa teoricientve juridik edhe eku si edhe kambiali sht krijuar n qytetet tregatre tMesjets.Deri te paraqitja e ekut n kuptimin e plot t fjals ka ardhur n gjysmn e par t shekullitZVII,kur bankiert anglez filluan tu japin klientve t tyre librezat eekut.eku paraqet mjet pagesor,dhe prmes tij shmangja e prdorimit t t hollave n operacionettregtare.T hollat qarkullojn m shpejt dhe banks I bhet I mundshm kontrollimi m I mir I afarizimitfiskal t klientit.

6.1.2.LLOJET E EKUT

N pikpamje t mnyrs nt cilin sht caktuar poseduesi I s drejts cekat mund ti ndajm ncekame emrcekat sipas urdhrit cekat sipas prursit cekat antelantrive dhe cekat e trasuar personal.Lshuarja e cekut me emr bhen ather kur lshuesit I tij dshiron t kufizoj qarkullimin e ksaj letre.N pikpamje t cekut sipas urdhrit vlejn kryesisht rregullat t ngjajshme si edhe te letrat e tjera sipasurdhrit.Parimisht pr t konsideruar nj cek si cek n prursin sht e nevojshme q n t t ekzistoj klauzulapaguani prursi.Ceku alternativ sht cek I till I cili e mban emerin e remitentit por prvec atij edhe klauzuln oseprursit.Si cek I tasuar personal konsiderohet ceku I till te I cili trasanti dhe trastai jan I njjti person kulshuesi I cvekut trheq cekun n vetvet.N pikpamje t destinimit t tyre mund t dallojm nj numr tmadh llojesh t cekave nga t cilat do ti prmendim ata me t rndsishmit.Ceku pagues me t gatshme paraqte llojin e till t cekut te I cili pagesa e shums s cekut shfrytzuesitt tyj I bhet me t holla t gatshme.

Cek prllogarits nnkuptojm llojin e till t cekut te I cili pagesat nuk krihen me t holla t gatshme porme bartjen prej nj xhirolloagrie n tjetrn.Ceku I bariruruar ka n esenc funksionin e njjt si edhe ceku prllogarits.Mirpo n kt cek gjindendy vija diagonale paralele e arktimi I ktij ceku nga trasanti mund t bhet vetm nprmjet tbanks.Dallohet nnvizimi I prgjithshm dhe I posacm.Te nnvizimi I posacm midis vijave diagonaleshnoeht emri I banks nprmjet t secils duhet t kryhet arktimi I cekut.N t kundrtn e ksaj tennvizimi I prgjithshm n mes ktyre vijave nuk shnohet asgj,gj q do t thot se poseduesi I cekutmund ta bj nprmjet t cils do bank.Ceku I udhtimit ka pr qllim q personave t cilt gjinden n rrug tu mundsoj blerjen e mallit osepagimin e shrbimeve pa prdorimin e t hollave t ngjajshme.


15/16

Cekat e akredituara karakterizohen me ate se mund t prdoren vetm pr blerjen e prodhimeve tcaktuara.Cekat e dokumentuar kan mjaft ngjajshmri me akreditivin e mallit.Posedueis I cekut mund t arktojshumn e cekut vetm nse prezenton banks dokumente t caktuara me t cilat dokumentonkryerjen endonj detyrimi t tij.Cekat e certifikuar prmbajn klauzuln e posacme,,mir,, ,,good,, ,,certified,, etj.,me t ciln bankavrteton se ka mbulesn e cekut dhe detyrohet q pagesn ta bllokoj deri sa t skadoj afati prprezentimin e cekut pr pages.Cekat vizuel prmbajn klauzuln e posacme me tcilt banka gjithashtu vrteton se n at momentekziston mbulesa pr pagesn e shums s cekut por nuk obligohet q at mbules ta bllokoj.

6.1.5.ELEMENTET ESENCIALE T CEKUTElemente esenciale t cekut konsiderohen :shnimi se hst cek,urdhri I pakusht pr pagesn e

shums s caktuar t t hollave,emri I trasatit,data dhe vendi I lshimit t cakut vendi I pagess s cekutdhe nnshkrimi I trasantit.

Lidhur me vendin e pagimit t shums s cekut sht me rndsi se te ceku nuk ekziston institucioni Idomicilimit. Arritja e detyrimit t cekut nuk sht elemen esencial si te kambiali pasi q ceku arrin gjithnjsipas shikimit(arritja nuk gucon ndryshe t shnohet).

6.1.6.ELEMENTET JO ESENCIALETe ceku mund t ekzistojn edhe elemnete jo esenciale edhe ate personat fakultativ dhe klauzulat

fakultative.Pr dallim nga kambiali ,te ceku emri I remitentit paraqet njrn nga elementet joqensore ,pr shkak tasaj se ceku lshon edhe sipas prursit.Prvec remitentit persona fakultative jn edhe indosanti,indosarti,avalisti,etj.

Si klauzula faklutative paraqiten dispozita pr monedhn. prezentimin, klauzula sipas urdhrit,soloklauzula,etj.Klauzulat e palejuara te ceku-Disa klauzula te ceku nuk jan t lejuara .Kto klauzula jan:Klauzula [r lejimin e lshuesit t cekutnga prgjegjsia pr pagimin e cekut,pasi q trasanti sipas vetligjit sht prgjegjs pr kt pages.Klauzula pr akceptimin ,pasi q te ceku akceptimi nuk sht I lejuar pr arsye se kemi t bjm me letr

me vler e cila gjithnj arrin sipas shikimit.Klauzula pr domicilimin e cekut spse n t rast mund t ndodh q ceku t jet I trasuar n personin te Icili trasanti nuk ka mbulesKlauzula pr kamat spse ceku ceku sht mjet I pagess me nj qarkullim shum t shkurt.Kluzula pr aritjen me t ciln arritja e cekut do t caktohet n nj mnyr tjetr e jo sipas shikimit.

12.LETRAT KUALIFIKUESE LEGJITIMUESESi letra kualifikuese legjitimuese konsiderohen si letra me vler me disa vecori specifike.Kto letralshohen n emr,por lshuesi njkohsisht n kto letra shnon edhe klauzuln e posacme sipas tcils blerja e caktuar n letr mund ti kryhet secilit posedues tjetr t letrs.Kto klauzula ndryshe quhenedhe si klauzula legjitimuese ,pasi q prursi i letrs me vet urdhrin e lshuesit t letrs formalisht shti legjitimuar q t krkoj kryerjen e brjes s caktuar n at letr.Megjithate, pa marr parasysh kte,ktoletra edhe m tutje ruajn vecorit e tyre si letra me emr dhe mund t barten prmes cesionit civilo

juridik.Nga ana tjetr pa marr parasysh faktin se cdo posedues i letrs konsiderohet i legjitimuar,debitorisht i autorizuar q t vrtetoj legjitimacionin material t poseduesit t dokumentit para se t bjkryerjen e obligimit.

Si letra kualifikuese legjitimuese konsiderohen;a)Libreza e kursimit e cila lshohet gjat lidhjes s kontrats bankare pr deponimin n kursim.b)Vrtetimi i depozitarit sht nj dokument I till t ciln e lshon banka n baz t kontrats bankare

pr depozitim.Ky vrtetim mund t lshohet n emr ose sipas prursit,Kur lshohet n emr mund tbartet me cesion kurse kur sht sipas prursit mund t bartet me dorzim t thjesht.Vrtetimi idepozitarit llogaritet si letr me vler tradicionale pasi q me batjen e saj barten edhe t drejtat n letra t


16/16

cilat jan t deponuara te banka dhe t cilat jan shnuar n vrtetim.c)Fletpengu bankar llogaritet dokumenti i till t ciln banka e lshon n ato raste kur huaja shtsiguruar me peng.lloj m I njohur I fletpengut bankar llogaritet letra hipotekare t ciln e lshojn bankathipotekare.d)Taloni llogaritet dokument I till q haset te aksionet dhe n baz t t cilave shoqria aksionare ose

ajo komanditore n aksione e bn lshimin e kuponave t rinj pr dividend aksionarve t vet.Talonimund t lshohet n emr ose sipas prursit.

12.TREGTIMI ME LETRA ME VLERMe tregtim t letrave me vler nnkuptojm shitjen,respektivisht rregjistrimin dhe pagesn e par tletrave me vler(treg primar) dhe seciln shitje dhe blerje t mtutjeshme t letrave me vler(tregsekundar).Bartja e letrave me vler n baz t kompenzimit,trashgimit,dhurats etj.,nuk paraqet trtegtimt letrave me vler.Varsisht prej asaj se a sht fjala pr letra me vler afatshkurt apo letra me vler afatgjate,dallon edhetregtimi I letrave me vler.Kshtu pr tregtimin e letrave me vler afatshkurte themelohen tregje qquhen si treg I t hollave dhe letrave me vler afatshkurte,kurse kur sht fjala pr letra me vlerafatgjate themelohen bursa.

8.1.Tregu I letrave me vler afatshkurtKy treg mund t themelohet nga ana e bankave dhe kursimoreve,nse sigurohen kushtet pr

funksionimin normal t saj dhe mbi gjitha sigurimi I kapitalit themelues(75.000 EUR).Pr fillimin me punt saj,nevoitet sht e domosdoshme mbi t gjitha edhe leja paraprake e Banks Popullore e cilanjkohsisht bn edhe mbykqyrjen e puns s ktij tregu.N kt treg si antar t saj mund t jen

bankat dhe kursimoret.

II. KAPARI:Kontrat aksesore - dhnia e shums s caktuar t te hollave -vlers pasurore, n momentine lidhje s s kontrats. (kapari paraqitet si shenj se kontrata sht lidhur, dhe njkohsisht shrben simjet I sigurimit t ekzekutimit t kontrats).

PARADHNIA- Avansi - kontrat aksesore - nnkupton dhnien e nj shume t hollash n momentin elidhjes s kontrats - te kontratat n ndrtimtari - llogaritetsi ekzekutim i pjesshm i kontrats...

Documents

E DREJTA KOMERCIALE Afariste