Cka perfshin e drejta romake ne kuptimin e gjerë

• Në kuptimin gjerë e drejta romake perfshin kryesisht 3 disiplina shkencore:

• Institucionet e te drejtes romake ose shkencen qe gjurmon thelbin e institucioneve juridike te se drejtes private ne kohen e ekzistimit te Romes;

• Historin e se drejtes romake ose shkences qe studion evolumin e institucioneve juridike romake kryesisht ne lemin e organizimit te aparatit shtetrore dhe burimieve te drejtesisë;

• Pandektet ose shkencen qe gjurmon te ashtuquajturen e drejta romake e secipurar apo te drejten romake qe ishin marre si rend pozitiv juridik ne kohen e lindjes se rendit ekonomik – shoqerore borgjez.

Qendrimet e ndryshme rreth mesimit te se Drejtes Romake

• Juristet e lasht romake perccaktonin shtetin si “res republika” organizate qe ekziston per mbrojtjen e interesave te pergjithshme te gjithe banoreve,kurse drejtes si “ars boni et aequi” si mjeshtri te se mires dhe te drejtes spo bile edhe si postutat te moralit: tria preaxepta jurisunt: honepste vidre,alterun non laedere,sulm cuique tribuere”- drejtesia ka tri urdheresa:te jetosh me ndere,te mos I besh dem tjetrit dhe secili te marre ate qe I takon.

Kur u zhvillua e Drejta Romake dhe sa shekuj u zbatua?

• E drejta Romake dhe shteti romak ekzistuan dhe u zhvilluan plot 13 shekuj dhe ate prej shek. Vlll te epokes se vjeter e deri ne shek. VI te epokes se re,prej nje shteti te vogel u be perandoria me e fuqishme skllavopronare.

Cka përshfshin programi I mesimit të së Drejtes Romake ?

• Programi I mesimit të së drejtës romake pos cështjeve hyrese mbi burimet e historisë dhe shtetit romak dhe te se drejtes romake,pos fakteve themelore nga zhvillimi ekonomiko – shoqerore I Romes,perfshinë kryesisht tërë materien që juristet e quanin JUS PUBLICUM dhe JUS PRIVATUM.

Kuptimi I JUS PUBLICUM ?

• JUS PUBLICUM apo e drejta publike quhej perbmledhja e rregullave juridike te cilat I perkitnin pozites juridike te shteti romak,JUS PUBLICUM perfshinte rregulat e rregullimit shteterore,te burimeve te dretes,te veprimit te organeve shteterore apo publike,te organizimit te ushtrise,te kolegjumeve klerikale si dhe te veprave penale dhe te procedures penale.

Kuptimi I JUS PRIVATUM ?

• JUS PRIVATUM apo e drejte private quheshin ato rregulla juridike qe sherbenin per rregullimin e marredhenieve midis personave te koordinuar fizik apo juridik.

• E drejte private eshte ajo qe I perket dobise se individeve.

• Ne sa pjes ndahet JUS PRIVATUM?• JUS PRIVATUM ndahet ne 3 pjes ne drejtesin

qe kishte te beje me: a) persona (PERSONAS),b) sende (RES), dhe c) padi (ACTIONES).

Cka perfshinte JUS QUOD AD PERSONAS PERTINET ?

• JUS QUOD AD PERSONAS PERTINET – perfshinte normat juridike me te cilat rregulloheshin te ashtuquajturat te drejta personale dhe marredheniet personalet ne mes te banoreve te shtetit romak.

• Cka perfshinte JUS QUOD AD ACTIONES PERTINET ?

• JUS QUOD AD ACTIONES PERTINET – perfshinte rregullat juridike me te cilat rregullohej mbrojtja e te drejtave subjektive te karakterit pronesor dhe personal, p.sh rregullat e ushtrimit te procedures gjyqesore, te llojeve te padive etj.

Kur zbatoheshin rregullat e pershkruara te sjelljes JUS NON SCRIPTUM ?

• JUS NON SCRIPTUM – apo rregullat e pashkruara te sjelljes zbatoheshin ne fazat e lashta te zhvillimit te rregullave romake te sjelljes.Ne kete kohe (ne periudhen e lashtë) mbreterit ishin organet operative te bashkesis romake e cila ende nuk kishte ligje te percaktuara me siguri.

• Cka ishin JUS dhe FAS ?• JUS dhe FAS ishin institute te se drejtes romake me:• JUS, behej rregullimi I marredhenieve ne mes shtetit romak dhe

qytetareve te tij si dhe te marredhenieve ndermjet qytetareve.• Fas – romaket e perdornin per te treguar zakonet dhe rregullat

juridike zakonore me karakter religjoz.

Cka pembante ligji I XII tabelave ?

• Ligji I XII tabelave permbante dispozitat mbi proceduren gjyqesore dhe mbi ekzekutimin e aktgjykimeve, marredheniet familjare dhe trashëgimore, marredheniet pronesore, veprat penale, aktet religjoze dhe dispozitat tjera mbi rregullimin e lloj-lloj lemive te jetes shoqerore.

• Cka ishin LEGES ?• LEGES ishin vendimet e komicioneve me

permbajtje te pergjithshme dhe abstrakte, quheshin ligje.

Cka ishin PLEBISCITA ?

• PLEBISCITA – ishin vendimet me permbajtje abstrakte juridike, te aprovuara ne asamblete e plebejasve. Meqe ne asamblete plebejas, patricet nuk kishin te drejten vote, konsiderohesh se plebiscita nuk e detyron popullin romak.

• Cilat ishin karakteristikat e te drejtes se lashte ?

• Karakteristika e te drejtes se lashte ishin: PRIMITIVIZIMI, KONZERVATIZMI, FORMALIZIMI, E DREJTA E ASHPER dhe E DREJTA PERSONALE.

Cka ishti EDIKTET E MAGJISTRATEVE dhe cili ishte roli I trye ?

• EDIKTET – ishin urdhrat gojore qe deklaroheshin ne koncione apo urdhrat me shkrim qe jepeshin ne forum. Me edikte magjistratet kryenin tri detyra, kujdeseshin per aplikimin,zbatimin dhe permiresimin e rendit jurudik ekzistues. Nga kjo veprimtari, vecanerisht nga veprimtaria e pretoreve u zhvillua nje varg I tere I ri rregullash jurudike I njohur si e drejte honorare apo magjistratore.

Karakterisitka e te drejtes klasike

• Karakteristikat e te drejtes klasike ishin: se pari lulezon ekonomia bujqesore latifondiste, punimet zejtare dhe ndermarrjet tregtare si dhe lind rendi I ri jurudik JUS GENTIUMI – e drejta e popujve qe ishin te nenshtruar.

• Pjeset e Kodifikimit te Justinianit ?• Pjeset e kodifikimit te Justinianit ishin:

INSTUTUCIONES (4 libra),DIGESTA apo PANDECTALE (50 libra) CODEX REPETITALE PRAELECTIONIS – botim I spastruar dhe NOMELLAE konstitucione te reja te Justinianit.

Karakteristikat e te drejtes post klasike ?

• Karakteristikat e te drejtes post klasike ishin:• - Pershtatjen e rendit juridik, kushteve te reja ekonomiko –

shoqerore e bente perandorin;• - Linden regullat te reja te cilat I rregullonin marredheniet e fillit te

nje rendi te ri ekonomiko – shoqerore dhe atij feudal;• - U eliminua ndarja e se drejtes romake ne JUS CIVILE dhe JUS

GENTIUM, si pasoje e barazimit formalo – jurudike te gjithe banoreve te lire te Romes ne poziten e shtetasit te Romes, te dy rendet juridike u treten ne nje rend te ri unik juridik te quajtur JUS;

• - Lindi rendi I ri juridik I quajtur LEGES;• - Mbrojtja e te drejtave te qytetareve ishin lene organeve shtetrire

dhe• - U be harmonizimi I kunderthenieve ne mes te JUS-it dhe LEGES,

me ane te Kodifikimit te Justinianit.

Kuptimi I te drejtes statusore ?

• E drejta statusore – JUS QUAD AT PERSONAS PERTINET – perfshine teresin e rregullave juridike me te cilat rregullohet zotesia juridike dhe zotesia e veprimit.

• Ne sa pjes ndahet e drejta statusore ?• E drejta statusore ndahej ne zotesi juridike dhe

ne zotesi te veprimit.• Si ndahet e drejta personale ?• E drejta personale ndahet ne te drejten

statusore dhe te dreten familjare.

Kuptimi I zotesis juridike ?

• E drejta juridike apo zotesia juridike paraqet cilesin e nje personi te caktuar romak qe te jetë titullar I te drejtave dhe detyrimeve qe ia njeh rendi juridik pozitiv.

• Romaket dallonin zotesin juridike te qytetarit romak ne lemin e se drejtes juridike (JUS PUBLICUM) dhe ne lemin se drejtes private (JUS PRIVATUM).

Llojet e personave fizik si subjekte te se drejtes ?

• Persona fizik si subjekte te se drejtes ndahen ne UNIVESTITATES PERSONARUM (shoqata njerzish) dhe UNIVERSITATES RERUM (grumbuj sendesh).

• Cili ishte kuptimi I STATUS CIVITATIS ?• Me STATUS CIVITATIS kuptohet pozita e qytetarit

romak, I cili ate pozite e fitonte me te lindur apo me tu natyralizuar.

• Cili ishte kuptimi I SATUS LIBERTATIS ?• Me STATUS LIBERTATIS kuptohej statusi I liris (së

shtetasve te Romes).• Cili ishte kuptimi I STATUS SERVITUTIS ?• Me STATUS SERVITUTIS kuptohet gjendja e skllaverise

(per sklleverit).

Kuptimi dhe permbajtja e statusit te qytetarit te Romes?

• Permbajtja e statusit romak ishte ne lemin publike dhe lemin privat. Ne lemin publike ishte JUS SUFFRAGI e drejta aktive e votimit dhe JUS HONORUM – e drejta pasive e votimit.

• Ndersa ne lemin private ishte JUC CONCUBI – e drejta per martesë dhe JUSA COMMERCI – e drejta e institucioneve pronesore.

• Humbja e zotesis juridike te qytetareve romak me vdekje civile – CAPITIS DEMUNITIO MAXIMA ?

• CAPITIS DEMUNITIO MAXIMA – kuptohej humbja e statusit te qytetarit dhe humbja e statusit te lirisë.

• Humbja e zotesis juridike te qytetareve romak me vdekje civile – CAPITIS DEMUNITIO MEDIA

• CAPITIS DEMUNITIO MEDIA – kuptohej humbja e statusit te qytetarit (pa e humbur statusin e liris).

Kuptimi (kufizimi) I zotesis se veprimit te femrave ?

• Femrat SUI JURIS pas plotesimit te moshes 12 vjeqare liroheshin nga tutoria mbi te miturit, por futeshin nen pushtetin e tutorit mbi grat madhore. Me vone filluar te ju japin disa te drejta per te lidhur punë juridike, por me pelqimin e tutorit, e me vone gratë u barazuan me meshkujt.

• Kufizimet e zotesis se veprimit te personave me te meta morale – batakcinjet (PRODIGI)?

• Zotesi te kufizuar veprimi kishin edhe batakqinjet ose prodiget te cilet pa arsyqe shkaperderdhnin trashegimin e gjyshit dhe rrezionin ekzistimin e familjes. Ketyre personave ju caktohej kujdestari.

Kufizimet e zotesis se veprimit te personave me te meta fizike (te verbrit, memecet dhe shurdhmemecet)

• Personat me te meta psikike te verejtura zhvisheshin nga zotesia e veprimit gjate kohes se semundjes, ndersa kur crregullimet shfaqeshin kohë pas kohë LUCIDA INTERVALA, ne kohen e qetesimit kishin zotesi te plote te veprimit.

• Kuptimi dhe karakteristikat e gjinisë kognate ?• Te aferm KOGNAT ishin te gjithë personat qe direkt apo

indirekt rridhnin nga nje paraardhes I perbashket. Te afermit kgonat ndaheshin nga dega e babait dhe nga dega e nënës. Si dhe ndaheshin te aferm ne vije te drejte dhe ne te aferm ne vije te tërthortë.

Llojet e familjes romake ?

• Llojet e familjes romake ishin: a) CONSORTIUMI, b) FAMILJA PATRIKALE E AGNATEVE c) FAMILJA KOGNATE.

• Pengesat martesore ?• Pengesat martesore ishin: a) Martesa

ekzistuese, b) Sëmundja shpirtërore, c) gjinia e gjakut (ne vi te drejte pa kufi kurse ne vi te terthorte deri ne shkallen e 4 te dhe d)gjinia e kurshqisë (vetëm ne vi te drejtë).

Kuptimi I tutorisë ?

• Tutoria ishte institucion me te cilin plotesohej mungesa e zoterise se veprimit te personave te mitura dhe grave.

• Kuptimi I kujdestarisë ?• Kujdestaria ishte institucion me cilin plotesohej mungesa

e zotesis se veprimit te personave madhorë me të meta psiqike, morale dhe fizike.

• Tutoria ndaj te miturve (INPUBERES) SUI JURIS ?• Te miturit apo INPUBERES qe ishin SUI JURIS te gjinisë

mashkullore dhe femrore gjersa te beheshin persona madhorë, patjeter duhet te ishin nën tutori.

Tutoria mbi gratë ?

• Tutoria mbi gratë ishte njesoj si tutoria mbi te miturit, me te vetmin dallim së tutoria mbi gratë ishte dy llojesh dhe ate TUTELA OPTIVA dhe TUTELA FIDUCIARIA.

• Kujdestaria mbi plank-prishesit (CURA PRODIGI)?

• Qytetaret qe shpenzonin pa arsye pasurin e trasheguar me ligj sipas vendimit te organve shtetrore mund te mbeteshin pa zotesi veprimi, ne ate rast ata binin nen kujdestari te agnatëve (CURA PRODIGI).

Kujdestaria ndaj personave më të rinj se 25 vjet ?

• Personave me te rinj se 25 vjet u caktohej kujdestari dhe ashtu siguroheshin qe ne komunikimin juridik te merrnin pjes pa veshtiresi (e kjo e fundit kishte ekzistuar ne koherat me te hershme. Kujdestari I caktuar nga autoritetet shtetërore kishte pothuajse te gjitha autorizimet qe kishte tutori tek te miturit.

• Kuptimi I rregullave qe vepronin MORTIS CAUSA ?

• Rregullat juridike MOSTIS CAUSA shquheshin si rregulla te se drejtes trashegimore (heridates et bonum possessiones).

Kuptimi I rregullave qe vepronin INTERVIVOS ?

Rregullat juridike INTER VIVOS u shfaqen po ashtu ne dy grupe: grupi I rregullave juridike qe u jepnin personave te caktuar te drejte direkt ti shfrytezoni per inters te tyre pjeserisht apo plotesisht disa sende dhe grupi I dytë I rregullave juridike qe personave te caktuar u jepnin te drejtë qe prej personave tjere te kerkonin disa veprime qe kishin vlerë ekonomike.

Kuptimi I sendeve ?

• Kuptimi I sendeve mund te ndahen ne kuptimin e gjere, te ngusht dhe me te ngushte. Ne kuptimin e gjere I perkiste tere asaj qe ekzison ne bote materiale dhe INTELIGIBILE, ne kuptimin e ngusht perfshinte tere ate qe mund te ishte objekti I marredhenieve juridike ne pergjithesi, ndersa ne kuptimin me te ngusht perfshinte te gjitha lendet e te drejtes pronesore.

Kuptimi dhe karakteristikat e sendeve te pa luajtshme (RES IMMOBILES)

Sendet e pa luajtshme (RES IMMOBILES) jane sendet qe nuk mund ta nderrojne poziten pa ndryshuar natyren. Si send kryesor I paluajtshem konsiderohej toka dhe sendet tjera organikisht te lidhura per te, si ndertimet, sendet e mbjella ne toke dhe sendet e fidanizuara.

Kuptimi I pronsisë ?

• Fillimisht konsiderohej se te gjitha mjetet e punes se perbashketa I takojne gjensit, cdo anetare I gjensit kishte te drejte te barabarte ne perdorimin e voglave te punes, rregulat e sjelljes brenda gjensit ishit te natyres zakonore. Pos sendeve te perbashketa te gjensit, qdo anetare kishte sende te veta pesonale si veshmathjen, veglat private apo stolite, kur vdiste pronari I sendeve, ato varoseshin apo degjeshin se bashku me pronarin. Per te treguar se njesend I takonte poseduesit perdoreshin mbiemra pronore derisa ne te drejten klasike u institucionalizua termi PROPERTIAS – ajo qe I takon dikujt.

Karakteristika e pronesis private

• Karakteristika e prones private ishin se pronaret ne baze te drejtes pronesore merrnin 3 lloje autorizimesh dhe ate: 1)JUS UTENDI – e drejta e poedimit dhe perdorimit te sendit, 2)JUS FRUTENDI – e drejta e mbledhjes se fryteve natyrale dhe civile nga sendi frytedhenes dhe 3)JUS UBUTENDI – e drejta e posedimit me sendin.

Kufizimi I te drejtave te pronareve private

• Pronat asnjehere nuk ka qene e drejta e absolute dhe eksluzive, kufizimet ekzistonin ne menyre qe te evitonin kundershtimet ne mes te pronareve te tokave fqinje. Sipas ligjit te XII tabelave ekzistonin disa kufizime si: 1)pronaret e tokave ishin te obliguar ta lene kufirin(megjen), 2)pronaret e tokave per ndertim duhet te lenin dy 2 ½ pëlëmbë toke ne mes te ndertimeve, 3)pronaret e pemeve deget e te cilave kishin dal ne pronen e fqinjit kishin te ndrejte te I mblidhnin frytet etj.

Llojet e prones private

• Llojet e prones private romake naheshin ne baze te kritereve: 1)Ne baze te cilesive te titullarit te prones (prona private romake ndahej ne prone romake dhe prone peregrine), 2)Ne baze te menyres se fitimit te prones (prona private ndahej ne PRONË KUIRITE,BONITARE dhe PRONË BOSHE KUIRITE), dhe 3)Ne baze te vendit ku ngjendej objekti I prones.

Menyrat publike te fitimit te pronesis(ankandet publike)

• Ankandet publike ne te cilat organet shtetrore I shtinin sendet shteterore quheshin VENDITIO SUB HASTA ose VENDITIO SUB CORONA. Sendin e fitonte personi I cili ka dhene cmimin më të lartë.

• Menyrat publike te fitimit te pronesis – ndarja e tokave ?

• Ndarja falas e tokave shteterore ne prone te qytetareve romak ose kolonsiteve quhej ADSIGNATION. Kete ndarje e benin organet e caktuar shtetrore, kjo toke behej prone private e individit.

Menyrat publike te fitimit te pronesise – aktgjykimi te kontestet e ndarjes

• Aktgjykimi I shqiptuar ne baze te padive te ndarjes FAMILIAE ERCISCUNDAE DE COMUNI DIVIDUNDO quhej ADJUDICATION. Me Adjudicatio delnin dy pasoja te rendesishme: 1) Zgjidheshin marredheniet bashepronesore gjere atehere ekzistuese ne mes te bashkepronareve dhe 2) Bëhej konstituimi I se drejtes se re pronesore.

• Menyrat publike te fitimit te pronesis – fitimi I pronesis me ligj?

• Ne rastet e jashtezakonshme prona mund te fitohej edhe me veprimin e drejtperdrejte te ligjit EX LEGE.

Kuptimi dhe karakteristikat e OCCUPATIO – (përvetësimi I sendeve) mënyrë e fitimit të pronësisë

sipas JUS GENTIUMIT

• Occupatio – pushtimi ishte menyrë organiere dhe menyra me e lashte e fitimit te prones e sendeve qe nuk kishin zoterues si dhe I sendeve qe zoteruesit nuk gezonin mbrojtjen pronesore sipas te se drejtes romake, sendet qe nuk kishin zoterues quheshin RES NULLIUS, ketu benin pjes shtazet e egera, shpezet, peshqit, margaritaret dhe guret e cmushem, ishullin ne mes te lumit. Me pushtim mund te pervesoheshin edhe RES DERELICTAE – sendet qe ishin braktisur nga pronari, si dhe sendet e armikut.

Fitimi I pronësis ne rast te bashkimit te sendeve pa luajtshme (ALLUVIO, AVULSIO, INSULA IN FLUMUNE

NATA dhe ALVESU DEPELICTUS)

• Kur behej bashkimi sendit te paluajtshem me pjeset e sendit tjeter te paluajtshem, qe ishin

• a)ALLUVIO – lymi I lumit (ju takote pronareve te tokave ku kishte sjelle lumi,

• b)AVULSIO – rrëmimi I copave te tokës (I takonte pronarit te asaj pasurie ne kufijte e te ciles ishte sjellë, me kusht qe fauna kishte leshuar rrënjë ne atë tokë)

• c)INSULA IN FLUMUNE NATA – ujdhesa qe behej ne mes te lumit (ju takonte pronarev te tokave fqinje)

• d)ALVEUS DEPELICTUS – shtrati I braktisur I lumit (u takonte pronarev te pasurive fqinjë, proporcionalisht me gjeresinë e parcellës).

Fitimi I pronesis ne rast te bashkimit te sendit pa luajtshem me sendin e luajtshem (INAEDIFICATIO dhe

INPLANTATIO)

• Kur behej bashkimi ne mes te sendit te paluajtshem dhe sendit tjeter qe per nga natyra ishte I luajtshem e qe ishin:

• a) INAEDIFICATIO – sipas parimit SUPERFICIES SOLO CEDIT cdo ndërtim mbi tokë I takonte pronarit te tokes dhe

• b) INPLANTATIO – fidanizimi ne toke• Parimi SUPERFICIES SOLO CEDIT

vlente edhe per fidanizimin ne toket huaj.

Fitimi I pronesis ne rast te bashkimit te sendit te luajtshme (SCRIPTURA,PICTURA,TEXTURA,TINCTURA

dhe FERRUMINATIO)

• Ne rastet kur behej bashkimi I te dy sendeve qe per nga natyra ishin te luajtshme e qe ishin SCRIPTURA (paraqet perdorimin e pergamenitit te huaj per te shkruar tekstin e vet), Pictura (përpunimi I fotografis mbi pllake te huaj), TINCTURA (ngjyrosja e pelhures me ngjyre te huaj, TEXTURA (endja ne pelhure tende me perin e huaj) dhe FERRUMINATIO (shkrirja e materialit te huaj ne sendin tënd).

Fitimi I pronesis me pervetesim te fryteve

• Rregullat mbi pervetesimin e frytave ishin ne njefar kuptimi koorelativ ndaj rregullave mbi shtimin e sendeve. Cështja lindte se kujt I takon prona mbi sendin e ri qe ishte krijuar me rastin e bashkimit te sendit kryesorë dhe atij sekonda. Kur cështja ishte per fatin uridik te fryteve duhej zgjedhur se kujt I takon sendi sekonda, kjo ishte e thjeshë I takonte pronarit te sendit. Mirpo ketu rol te madh kishte se pronaret a janë posedues te ndergjegjshem apo te pandergjegjshëm.

REI VINDICATIO – padi per mbrojtjen e prones kuirite

• REI VINDICATIO – ishte padi petitore qe e perdorte pronari kuirit ku I merrej posedimi I sendit me efekt qe t’I kthehej sendit serish ne posedim. Kete padi kishte te drejte ta ngre cdo pronar kuirit qe ne cfaredo menyre ju kishte marre posedimi I objektit te prones. Ne kontestin reivindikator I paditur kishte te drejtë qe sendin qe e ksihte ne posedim, ta braktise, mund ta emeronte ate ne emërin e pronarit te mëparshëm, mund te heshte, mund te mbrohej ne menyra te paligjshme, mund te argumentonte se sendi I takon atij etj.

Mjetet juridike per mbrojtjen e pronarit bonitar

• Mjetet juridike per mbrojtjen e pronarit bonjtar ishin: EXEPTIO REI VENDITAE ET TRADITAE dhe ACTIO PUBLICANA.

• EXEPTIO REI ET VENDITAE ET TRADITAE dhe ACTIO PUBLICANA – padi per mbrojtjen e pronarit bonitar ?

• Kete mjet juridik fitues I ndershem I kundershtonte REI VENDICATORIN e pronarit kuirit.

• Efekti I ketij kundershtimi ishte refuzimi I REI VINDICATIOS se pronarit kurit. Me kete padi, pronari bonitar mbrohej ekskluzivisht kunder TRADENSIT – tjetersuesit se sendit.

Llojet e posedimi

• Llojet e posedimit ishin:POSSESSIO NATURALIS – posedimi natyrorë – kur poseduesit e posedonin sendin me vullnet qe ta mbajn per tjeterin, 2)POSSESSIO CIVILIS – posedimi civil – kur zotëruesit sendin e posedonin dhe kishin vullnetin ta mbanin per vehte. POSSESSIO CIVILIS – ndahej ne: a) POSSESSIO JUSTA – kur sendin nuk e kishte fituar me VI (forcë), CLAM (fshehurazi) apo PRECARIO (ne menyre prekariste), POSSESSIO JUSTA ndahej ne POSSESSIO MALE FIDEI (posedim te pa ndërgjegjshëm) dhe POSSESSIO BONAE FIDEI (posedim I ndërgjegjshëm).

Mbrojtja juridike e posedimit

• Poseduesit civil mbroheshin me mjete te veqanta juridike te quajtura INTERDICTA.

• INTERDICTA ishin urdher te shkurtera dhe te kushtezuara te cilat I jepnin pretoret me kerkesen e personave te intersuar, dhe permbanin urdheresa drejtuar ndonje qytetari per te bere apo per te mos bere diqka, INTERDIKTET ndaheshin ne: INTERDICTA RETINENDAE POSSESSIONIS – ky interdikt perdorej nga poseduesit kur dikush I shëtësonte apo I pangonte ne realizimin e autorizimeve pronesore, dhe INERDICTA RECUPERANDA POSSESSIONIS – e perdornion poseduesit te cileve u ishte marre posedimi I senit.

Posedimi I te drejtave dhe mbrojtja e tyre

• Posedimi I sendit do te thoshte ushtrimi I pushtetit fizik mbi objektin qe per herë ishte sendi I trupshëm, sendet e patrupshme nuk mund te ishin objekt I posedimit. Nje person qe shprehte vullnetin e perdorjes se te drejtes se huaj konsiderohes si posedim I te drejtave QUASIPOSSESSIO.