Eljana Brahja (Dosti)

Udhëzues për mësuesin

për tekstin shkollor

Edukimi për karrierën 12

Botime shkollore Albas

1

Pl

ani m

ësim

or i l

ëndë

s Ka

rrier

a 12 (

kurri

kula

bërth

amë)

Gjith

sej 1

8 or

ë Sh

ënim

. Pl

an m

ësim

or i s

ugjer

uar

Plan

in m

ësim

or dh

e Libr

in e

mës

uesit

mun

d ta s

hkar

koni

nga f

aqja

jonë e

inter

netit:

www

.alba

s.al

Nëpë

rmjet

kësa

j adr

ese s

i dhe

adre

sës s

onë t

ë pos

tës el

ektro

nike i

nfo@

albas

.al, ju

mun

dëso

het k

ontak

timi m

e ne p

ër çd

o pro

blem,

sugje

rim ap

o ba

shkë

punim

Nr

Kr

eu

Tem

a Or

ët

Objek

tivat

Ma

teria

let

burim

ore

1.

1. 1 C

ilësit

ë e n

jë sip

ërm

arrë

si 1

- të

japim

përku

fizim

in e k

once

ptit të

sipë

rmar

rjes;

- të

zbër

thejm

ë kon

cepti

n e si

përm

arrë

sit;

- të

identi

fikojm

ë cilë

sitë e

një s

ipërm

arrë

si;

2.

1.2 A

ftësit

ë e n

jë sip

ërm

arrë

si 1

- të

identi

fikojm

ë aftë

sitë e

një s

ipërm

arrë

si;

- të

para

qesim

e aft

ësive

spec

ifike t

ë një

sipër

marrë

si;

3.

1. 3 V

eprim

tari:

Të n

johi

m

sipër

mar

rjet e

kom

unite

tit to

në

1 -

të he

tojmë

shem

buj të

sipë

rmar

rjeve

në ko

munit

et;

- të

identi

fikojm

ë aftë

si ap

o cilë

si pe

rsona

le, pë

r të z

hvillu

ar nj

ë int

ervis

të me

një s

ipërm

arrë

s;

4.

1.4 H

apja

dhe Z

hvilli

mi i

një

sipër

mar

rje.

1 -

të an

alizo

jmë r

rugë

t e pë

rfshir

jes në

një s

ipërm

arrje

; -

të pë

rshkru

ajmë n

ivelet

e zh

villim

it të n

jë sip

ërma

rrjeje

; -

të ide

ntifik

ojmë s

fidat

me të

cilat

përb

allet

zhvil

limi i

një

sipër

marrj

eje;

5.

1.5 V

eprim

tari

prak

tike.

Veço

ritë e

sipë

rmar

rjeve

në

kom

unite

t

1 -

të ide

ntifik

ojmë s

ipërm

arrje

t në k

omun

itetin

tonë

; -

të ka

tegor

izojm

ë sipë

rmar

rjet s

ipas v

eçor

ive të

tyre

; -

të re

flekto

jmë m

bi sh

përn

darje

n e si

përm

arrje

ve në

komu

niteti

n ton

ë;

6.

Kreu

I – H

ulum

timi i

sipër

mar

rjes

(6 o

rë)

1.6 P

ërsë

ritje

1

7.

2.1

Të v

lerës

ojm

ë cilë

sitë

tona

sipë

rmar

rëse

- t

ë ide

ntifik

ojmë c

ilësit

ë ton

a sipë

rmar

rëse

; - t

ë ide

ntifik

ojmë p

ikat to

na të

forta

dhe t

ë dob

ëta, n

ë lidh

je me

to;

- të r

eflek

tojmë

mbi

mëny

rat p

ër zh

villim

in e k

ëtyre

cilës

ive, d

uke

përd

orur

gjyk

imin

indivi

dual;

8.

Kreu

II –

Vetë

vlerë

simi d

he

sipër

mar

rja

(4 o

rë)

2.2 V

eprim

tari

prak

tike.

Të

vlerë

sojm

ë aftë

sitë t

ona

sipër

mar

rëse

-

të ide

ntifik

ojmë a

ftësit

ë ton

a sipë

rmar

rëse

; -

të ide

ntifik

ojmë p

ikat tu

aja të

forta

dhe t

ë dob

ëta, n

ë lidh

je me

to;

- të

identi

fikojm

ë njoh

uritë

lidhu

r me s

ipërm

arrje

n; -

të re

flekto

jmë m

bi më

nyra

t për

zhvil

limin

e këty

re af

tësive

, për

fshi

2

këtu

trajni

met e

nevo

jshme

, duk

e për

doru

r gjyk

imin

tuaj p

erso

nal;

9.

2.3 M

undë

sitë v

etjak

e për

re

alizim

in e

një v

eprim

tarie

sip

ërm

arrë

se

-

të ek

splor

ojmë m

undë

sitë t

ona p

ër të

fillua

r një

sipër

marrj

e;

- të

vlerë

sojm

ë vete

n dhe

konk

urre

ntët tu

aj të

mund

shëm

në kë

të dr

ejtim

; -

të ide

ntifik

ojmë c

ilësit

ë e pe

rsona

ve të

suks

essh

ëm në

sip

ërma

rrje;

10.

2.4

Për

sërit

je

11.

3.1

Vep

rimta

ri pr

aktik

e. In

terv

istë m

e një

sipër

mar

rës

-

të ide

ntifik

ojmë c

ilësit

ë e pe

rsona

ve të

suks

essh

ëm në

sip

ërma

rrje;

-

të or

ganiz

ojmë n

jë tak

im/bi

sedë

në kl

asë m

e një

sipër

marrë

s; -

të me

naxh

ojmë d

he re

alizo

jmë n

jë tak

im/bi

sedë

sipa

s hap

ave d

he

qëllim

it të p

ërca

ktuar

;

12.

3.2

Vep

rimta

ri pr

aktik

e. Pl

anifi

kimi i

vizitë

s në n

jë

sipër

mar

rje n

ë kom

unite

t

-

të ha

rtojm

ë një

plan t

ë stru

kturu

ar ve

prim

i për

të nd

ërma

rrë nj

ë viz

itë në

një b

iznes

loka

l; -

të or

ganiz

ojmë v

izitën

në nj

ë bizn

es lo

kal p

ër të

iden

tifiku

ar ci

lësi

sipër

marrë

se;

13.

3.3

Vep

rimta

ri pr

aktik

e. Pë

rgat

itja e

rapo

rtit t

ë vizi

tës n

ë nj

ë bizn

es lo

kal

-

të ha

rtojm

ë një

plan v

eprim

i për

të pë

rmirë

suar

aftës

itë si

përm

arrë

se;

14.

3.4

Për

mirë

simi i

aftë

sive

sipër

mar

rëse

në p

rakt

ikë

-

të ha

rtojm

ë një

plan v

eprim

i për

të pë

rmirë

suar

aftës

itë

sipër

marrë

se;

15.

3.5

Tek

nolo

gjia

e inf

orm

acio

nit

dhe e

kom

uniki

mit

në

sipër

mar

rje

-

të vle

rëso

jmë p

ërdo

rimin

e info

rmac

ionit d

he të

tekn

ologji

ve të

ko

munik

imit n

ë një

sipër

marrj

e bizn

esi;

16.

3.6

Për

parë

sitë e

pun

ës n

ë gru

p

-

të vle

rëso

jmë p

ërpa

rësit

ë të p

unës

në gr

upe;

- të

japim

shem

buj k

onkre

të pë

r të t

regu

ar se

cilat

janë

efek

tet

pozit

ive të

punë

s në g

rup n

ë ras

tin e

sipër

marrj

es;

17.

3.7

Si t

ë mar

rim ro

le or

gani

zato

rësh

në g

rup

-

të nd

ërma

rrim

role

udhë

heqë

se në

grup

në ve

prim

tari k

onkre

te;

- të

planif

ikojm

ë dhe

orga

nizojm

ë një

mbled

hje;

- të

para

qesim

një d

etyrë

konk

rete

në ko

munit

et;

18.

Kreu

III –

Plan

ifikim

i dh

e ven

dim

mar

rja p

ër

karri

erën

(8

orë

)

3.8 P

ërsë

ritje

3

HYRJE

Ky libër u vjen në ndihmë mësuesve për zhvillimin e orëve mësimore të tekstit bazë Edukimi

për karrierën (kurrikula bërthamë) të klasës së 12. Duhet theksuar se kjo është një lëndë sa e bukur dhe e thjeshtë në dukje, po aq edhe e ndërlikuar për t’u transmetuar te nxënësit. Për të organizuar një orë sa më efektive, mësuesi/ja duhet të mbështetet në format kryesore të diskutimit, të cilat mund të praktikohen gjatë procesit të mësimdhënies:

Të pyeturit e ndërsjellët Ushtrimi i të rrëfyerit Puna me tekstin Hetimi rreth pyetjes Këto forma mund të përdoren për nivele të ndryshme objektivash e situata të ndryshme

mësimore, si lexime të tekstit, debate argumentuese, plotësime ushtrimesh, si dhe në çdo situatë mësimore që mund të jetë e rastësishme.

Lënda Edukimi për karrierën do t’i njohë nxënësit me “botën reale”, e cila shpesh mund të jetë shumë e ndryshme nga ajo se çfarë mund të kemi mësuar nga librat apo nga mënyra se si gjithsecili prej nesh mund ta ketë ndërtuar në mendjen e tij. Shpesh i dëgjojmë fëmijët të shprehen se çfarë do të bëhen kur të rriten dhe koha kalon shpejt. Ata rriten dhe ne i dëgjojmë sërish të thonë se çfarë shkolle do të ndjekin për t’u bërë ai/ajo që kanë ëndërruar prej kohësh.

Adoleshentët janë ata të cilët shpesh i drejtojnë vetes pyetjen “Kush jam unë?”. Kjo vjen si pasojë se ndodhen mes fëmijërisë dhe moshës së rritur. Në shumë raste duan të sillen si të rritur, por arsyetojnë si fëmijë. Pikërisht, ky është rasti kur prindërit apo mësuesit ndërhyjnë, duke i sjellë ata më pranë realitetit, duke ua shpjeguar se me rritjen e moshës, rriten edhe përgjegjësitë dhe kërkohet mprehtësi për të qenë i qartë në zgjedhjet që kushtëzojnë jetën, sidomos në planin profesional.

Jemi përballë pyetjes: Si mund t’i ndihmojmë nxënësit që të bëjnë zgjedhjen e duhur? Për të bërë një zgjedhje efikase mjafton që ta bazojmë atë tek aftësitë tona, te dëshirat apo talenti, te vullneti për punë apo te arsye të jashtme, siç janë profesionet për të cilat ka vende të lira pune, profesione që sjellin sa më shumë të ardhura? Për ta spastruar “mjegullën” që mbulon këto pyetje, na ndihmon studimi i lëndës Edukimi për karrierën.

Ky tekst do t’i ndihmojë nxënësit që, nëpërmjet debatit, diskutimit, argumentimit, të nxitë tek ata frymën kritike, si dhe aftësinë për të gjykuar në mënyrë individuale, argumentuar, i ndihmon ata t’i kthejë përgjigje pyetjes “Kush jam unë?”, për të kuptuar: “Unë dëshiroj të bëhem...” dhe “Unë mund të bëhem...”, të cilat shpesh janë dy gjëra krejt të ndryshme, që rrallë mund të kenë përputhshmëri me njëra-tjetrën.

STRUKTURA Teksti Edukimi për karrierën është strukturuar në tre krerë: Kreu I: Hulumtimi i sipërmarrjes (6 orë) Kreu II: Vetëvlerësimi dhe sipërmarrja (4 orë) Kreu III: Planifikimi dhe vendimmarrja për karrierën (8 orë) Në kreun e parë nxënësi do të njihet me konceptet bazë që trajton kjo lëndë, do të identifikojë

cilësitë dhe aftësitë që duhet të gëzojë një sipërmarrës, si dhe me rrugët për ngritjen e një sipërmarrjeje.

Në kreun e dytë nxënësi do të bëjë një vetëvlerësim duke përcaktuar anët e forta dhe të dobëta të tyre të aftësive të veta si sipërmarrës.

Në kreun e tretë nxënësi përmes veprimtarive të ndryshme, të aftësohet që të hartojë një plan veprimi sipërmarrjeje, duke e përballur kështu veten me të papriturat që mund të ofrojë realiteti.

4

KREU I - HULUMTIMI I SIPËRMARRJES Tema 1. Cilësitë e një sipërmarrësi Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

N.B. - të përkufizojë konceptin e sipërmarrjes; N.M. - të përshkruajë cilësitë e një sipërmarrësi; N.L. - të vlerësojë rëndësinë që ka arsimimi për një sipërmarrës/e.1

Mjete dhe materiale: shkumësa me ngjyra, figura të sipërmarrësve të profesioneve të ndryshme në punën e tyre. Fjalë kyç: sipërmarrës, sipërmarrje, cilësi, komunikim, pasion, bashkëpunim, përkushtim, saktësi, qartësi, mirënjohje, optimizëm, shoqërizim, model drejtuesi, frikë nga dështimet Struktura e mësimit: ERR Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Evokimi Diskutim për njohuritë

paraprake Punë me klasën

Realizimi i kuptimit Punë me grupe / Pema e mendimeve

Punë në grupe

Reflektimi Shkrim i shpejtë / Diskutim Punë individuale Zhvillimi i mësimit Evokimi. Diskutim për njohuritë paraprake Mësuesi/ja diskuton me të gjithë nxënësit rreth njohurive që ata kanë mbi sipërmarrjen, duke u drejtuar pyetje, si:

- Ç’kuptoni me fjalën “sipërmarrje”? - Kush mund të cilësohet sipërmarrës? Çfarë cilësish duhet të ketë ai? - Cili prej jush ka ndonjërin nga prindërit sipërmarrës? - Njihni sipërmarrës të suksesshëm në komunitetin tuaj? - Nëse ndonjëri prej jush synon të bëhet sipërmarrës, cilat janë disa arsye kryesore?

Realizimi i kuptimit. Punë me grupe / Pema e mendimit Pasi mësuesi/ja u shpjegon termat “sipërmarrje” dhe “sipërmarrës”, ndan klasën në 12 grupe të vogla pune, duke i caktuar pjesën që secili grup duhet të kryejë (nga një nënçështje të pjesës “Cilësitë e një sipërmarrësi”). Mësuesi/ja i lë nxënësit disa minuta që të mendohen e të diskutojnë mendimet e tyre me pjesëtarët e tjerë të grupit. Pastaj grupet zgjedhin një përfaqësues, i cili i shkruan ato në tabelë. 12 CILËSITË e një sipërmarrësi

- Vetëbesimi – cilësi unike e sipërmarrësit - Ndjenja e pronësisë – ndjenja e përgjegjësisë - Komunikimi çelësi i suksesit - Pasioni për të mësuar – nga gabimet, nga punonjësit, nga trajnimet, nga kërkimet - Bashkëpunimi – puna në ekip, shkëmbimi i ideve, produkteve e shërbimeve: më shumë

sukses - Sisteme drejtimi – caktimi i sistemeve për zgjidhjen e problemeve të mundshme - Përkushtimi – këmbëngulja në përmbushjen e planeve dhe synimeve

1 Shënim. Shkurtimet te objektivat kanë këto kuptime: N.B. = niveli bazë; N.M. = niveli mesatar; N.L. = niveli i lartë.

5

- Mirënjohja – respektimi e mirënjohje ndaj bashkëpunëtorëve, konkurrentëve, punonjësve apo klientëve

- Optimizmi – mendimi pozitiv: forcë lëvizëse për të ecur para - Shoqërizimi – shoqërimi me grupe miqsh brenda dhe jashtë: i frytshëm - Model drejtuesi – ai që nxit talentet, vlerësim, mbështetje dhe shpërblim i tyre - Mospasja frikë nga dështimet - përballja me frikën nga rreziku ose suksesi -

Reflektimi. Shkrim i shpejtë / Diskutim Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shkruajnë në fletore se cilat prej cilësive që mësuan janë më të rëndësishmet, duke i renditur ashtu siç mendojnë. Nga diskutimi del se renditjet janë nga më të ndryshmet. Atëherë mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të argumentojnë renditjen që bënë dhe të shpjegojnë pse nuk ka vetëm një renditje të vetme të saktë. Mësuesi/ja shkruan në tabelë shprehjen e Bill Gejtsit: “Ne ishim të rinj, por kishim këshilltarë të mirë, ide të mëdha dhe shumë entuziazëm.” dhe e komenton së bashku me nxënësit. Vlerësimi i nxënësve. Mësuesi/ja vlerëson në mënyrë inkurajuese ata nxënës që shfaqin saktësi dhe pavarësi në dhënien e mendimit, si dhe forcë argumentuese për çdo cilësi të sipërmarrësit. Detyrë. Mblidhni të dhëna statistikore ose kuriozitete nga interneti rreth sipërmarrësve më të shquar dhe më të njohur në botë. Tema 2. Aftësitë e një sipërmarrësi Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

N.B. - të identifikojë aftësitë e një sipërmarrësi; N.M. - të shpjegojë rëndësinë e aftësisë komunikuese; N.L. - të vlerësojë te vetja aftësitë e tij/saj sipërmarrëse.

Fjalë kyç: aftësi sipërmarrëse: teknike dhe operative, ndërpersonale, konceptuale, diagnostikuese, komunikuese, vendimmarrëse, menaxhuese, organizative, financiare, reklamuese, tregtuese, shërbyese

Pasioni për

të mësuar

Përkushtimi

Model drejtuesi

Shoqërizimi

Optimizmi Mirënjohja

Mospasja frikë

Sisteme drejtimi

Bashkëpu-nimi

Komunikimi

Ndjenja e pronësisë

Vetëbesimi

CILËSITË e një sipërmarrësi

6

Mjete dhe materiale: të dhëna statistikore ose kuriozitete nga interneti rreth sipërmarrësve më të shquar dhe të njohur në botë. Struktura e mësimit: ERR Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Organizimi i nxënësve Evokimi Lojë në role / Diskutim Punë me klasën Realizimi i kuptimit Punë me grupe / Pema e

mendimeve Punë në grupe

Reflektimi Punë me tekstin Punë individuale Zhvillimi i mësimit Evokimi. Lojë në role / Diskutim Mësuesi/ja ngre tri çifte nxënësish të ndërtojnë nga një dialog për tre tipa të ndryshëm komunikimi të një sipërmarrësi: me të punësuarit, me partnerët dhe me klientët. Më pas diskutojnë rreth 12 cilësive të sipërmarrësit, me të cilat u njohën orën e mëparshme. Më pas shkruan në tabelë konceptet “aftësi” dhe “cilësi”, dhe u kërkon nxënësve të thonë se si i kuptojnë ato. Cilësi = shkalla e vlerave ose e dobisë së diçkaje = tipare dalluese = tërësia e tipareve që përbën të veçantën e një sendi, dukurie a procesi Aftësi = shkalla e përgatitjes dhe gatishmëria për të kryer një veprimtari, mundësia për të përballuar diçka Realizimi i kuptimit. Përvijim i të menduarit Për të evidentuar aftësitë e një sipërmarrësi, mësuesi/ja mund të ndjekë dy rrugë: ose t’i ndajë nxënësit në grupe treshe, që të lexojnë një nga aftësitë dhe më pas të diskutojnë për to, ose u lë nxënësve një kohë të mjaftueshme për të lexuar të gjithë materialin mësimor dhe më pas diskutojnë rreth veçorive të çdo aftësie duke dhënë shembuj konkretë nga jeta e përditshme e duke sjellë situata të ndryshme për të ilustruar çdo rast që përmendet. Ndërkohë plotësohet skema në tabelë. Nëpërmjet kësaj veprimtarie mësuesi/ja vlerëson përvetësimin e njohurive nga nxënësit. 12 AFTËSITË sipërmarrëse

teknike dhe operative – specialist i aftë profesionalisht – trajnues profesionist – mbikëqyrës i vëmendshëm i stafit – njohës i kërkesave të konsumatorit

ndërpersonale - aftësi komunikuese - aftësi bashkëpunuese - aftësi për të kuptuar e motivuar individët apo grupet brenda dhe jashtë

sipërmarrjes konceptuale

– zotësia për të menduar në mënyrë abstrakte, – aftësi analizuese dhe sintetizuese (të njohë problemet e çdo mjedisi dhe t’i

integrojë ato me njëra-tjetrën si një të tërë), – aftësi të përdorin strategji: të planifikojnë veprimet e përgjithshme dhe të

përgatiten për organizuar dhe për t’i drejtuar ato, – të jenë vizionarë – zotësia për të diktuar kohën e duhur, situatën e duhur, personat e duhur

7

diagnostikuese

- aftësi për të parashikuar / mbikëqyrur - aftësi për të analizuar shkaqet e pasojat - aftësi që të gjejë zgjidhje

komunikuese

- komunikimi, dëgjimi dhe kuptimi i individëve në mënyrë të drejtpërdrejtë e jo në rrugë formale

- përcjellja e ideve dhe informacioneve te vartësit sa më qartë vendimmarrëse

- marrja e vendimeve të duhura - përcaktimi i problemeve - përcaktimi i mënyrave frytdhënëse e me sa më pak dëme për kalimin e

problemeve menaxhuese

- të stafit (delegimi i detyrave) - të kohës (cila prej punëve ka përparësi)

organizative

- planifikimi dhe organizmi i punës personale dhe të stafit - organizimi i burimeve materiale të jenë në vendin e kohën e duhur - planifikimi i detajeve - planifikimi i kohës

financiare

- mbajtja e llogarive - procedurat e kontabilitetit - planifikimi e kontrolli buxhetor

marketing

- hartimi i një plan-biznesi - hulumtimi i tregut - reklamimi i produkteve

tregtuese

- aftësitë në shitje - aftësi për të bindur klientët apo shpërndarësit për produktin

shërbyese

- aftësia për t’iu shërbyer klientëve Reflektimi. Punë me tekstin Nxënësit punojnë ushtrimin 1 të rubrikës Praktikë në faqen 10 të tekstit. Më pas punojnë në çift me shokun e bankës, duke i kërkuar që shoku i bankës të vlerësojë nëse i gëzon aftësitë e shënuara. Pasi të kenë kanë përfunduar, mësuesi/ja cakton disa çifte nxënësish të shprehin mendimet e tyre. Nxënësit, së bashku me mësuesin/en diskutojnë rreth ndryshimeve që hasën në vlerësimet që nxënësit i bënë vetes dhe vlerësimit që u bëri shoku i bankës. Nëse mbetet kohë në dispozicion, mësuesi/ja ngre disa nxënës të lexojnë kuriozitetet dhe statistikat e sipërmarrësve të suksesshëm, që ata kanë marrë nga interneti. Vlerësimi i nxënësve. Mësuesi/ja vlerëson nxënësit që kanë qartësi mendimi dhe japin shembuj konkretë për të ilustruar një situatë praktike. Sugjerohet që mësuesi/ja të vlerësojë nxënësin duke u mbështetur në:

8

saktësinë e vlerësimit që ata japin për veten, aftësinë argumentuese të mendimit të tyre, respektimit të mendimit të tjetrit, shkallën e pjesëmarrjes së nxënësve.

Tema 3. Veprimtari praktike. Të njohim sipërmarrjet e komunitetit tonë Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

- të hetojë shembuj të sipërmarrjeve në komunitet; - të identifikojë aftësi personale për të zhvilluar një intervistë me një sipërmarrës.

Shënim. Kjo orë mësimore mund të zhvillohet sipas mundësive të klasës. Më poshtë po sugjerojmë dy mënyra, në të cilat nxënësit kanë mundësi të drejtpërdrejta për t’u drejtuar pyetje sipërmarrësve.

Vizitë në një biznes Nxënësve mund t’u mundësohet vizita në një nga sipërmarrjet që ndodhen aty pranë, duke u njohur kështu më nga afër me aftësitë apo cilësitë e një sipërmarrësi. Ftesë për një takim me një sipërmarrës/e Mësuesi/ja mund të ftojë në klasë prindër të nxënësve ose persona të tjerë, të cilët janë sipërmarrës të ndonjë firme a biznesi.

Zhvillimi i veprimtarisë

1. Paraprakisht, mësuesi/ja, së bashku me nxënësit piketojnë në hartën e qytetit disa nga sipërmarrjet më të rëndësishme, duke u kujdesur të ketë larmi në llojin e përzgjedhjes së tyre (biznes industrial, arsimor, blegtoral, shitblerjesh etj.).

2. Më pas diskutojnë për të vendosur se cili është më i përshtatshmi për t’u vizituar, në mënyrë që të organizojnë kohën dhe mënyrën se si do të shkojnë atje. Caktojnë personat që do të komunikojnë me drejtuesit (sipërmarrësit), për të vendosur kushtet e takimit.

3. Përgatitja e pyetjeve që do të drejtohen (mësuesi/ja udhëzon të mos bien në përsëritje). 4. Organizimi konkret (në terren) i veprimtarisë. 5. Diskutimi i mbarëvajtjes së veprimtarisë. 6. Shkrimi i përmbledhjes dhe i reflektimeve.

Në fund të kësaj ore mësuesi/ja bisedon me nxënësit rreth të përbashkëtave që mund të kishte gjithsecili prej tyre me këta sipërmarrës. Detyrë. Sillni në klasë reklama, njoftime ose fletëpalosje që reklamojnë një biznes të ri. Tema 4. Hapja dhe zhvillimi i një sipërmarrjeje

Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

N.B. - të përshkruajë mënyrat e përfshirjes në një sipërmarrje; N.M. - të evidentojë nivelet e zhvillimit të një sipërmarrjeje; N.L. - të analizojë sfidat me të cilat përballet zhvillimi i një sipërmarrjeje.

Fjalë kyç: hapja e një biznesi/sipërmarrjeje: ide / koncept, blerja e një biznesi ekzistues, franshiza, biznes familjar; nivelet e zhvillimit të një sipërmarrjeje: mendësia e vetëpunësimit, perspektiva sipërmarrëse, sjellja si drejtues, sipërmarrësi investitor, sipërmarrësi i vërtetë.

9

Mjete dhe materiale: reklama ose fletëpalosje që reklamojnë një biznes të ri (butik, vinotekë, shkollë, laborator, klinikë etj.) Struktura e mësimit: PNP Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Organizimi i nxënësve Parashikimi Bisedë e lirë Diskutim Ndërtimi i kuptimit Kllaster Punë në grupe Përforcimi i njohurive Shkrim i lirë Punë individuale Zhvillimi i mësimit Parashikimi. Bisedë e lirë Mësuesi/ja vendos në tabelë materialet që kanë sjellë nxënësit: reklama, fletëpalosje, njoftime që reklamojnë një biznes të ri që sapo është hapur. Së bashku me nxënësit diskutojnë se ç’hapa do të ndiqnin, nëse duhej të hapnin një biznes të ri (përcaktimi i llojit të biznesit, planifikimi, organizimi, gjetja e burimeve materiale, gjetja e burimeve njerëzore, gjetja e burimeve financiare, zbatimi, kontrolli etj.). Më pas diskutojnë proverbin kinez: “Të hapësh një dyqan është e thjeshtë, ta mbash hapur atë është art.”, duke bërë përqasjen me kërkesat e kohës dhe zhvillimet e pandërprera e të vrullshme të teknologjisë. Realizimi i kuptimit. Kllaster Për këtë mësim mësuesi/ja zhvillon një kllaster, të cilin e shkruan në formë skeme në tabelë, duke u mbështetur në çështjet: - Cilat janë disa nga mënyrat e përfshirjes në një sipërmarrje?

Mënyrat e përfshirjes në një sipërmarrje ↓

Nisja e një firme të re nga hiçi ↓

Blerja e një biznesi ekzistues ↓

Operimi nëpërmjet një franshize ↓

Nisja e një biznesi familjar - Cilat janë nivelet e zhvillimit të një sipërmarrjeje?

Nivelet e zhvillimit

↓ Mendësia e vetëpunësimit

↓ Perspektiva sipërmarrëse

↓ Sipërmarrësi drejtues

↓ Sipërmarrësi investitor

↓ Sipërmarrësi i vërtetë

Gjatë shpjegimit, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të plotësojnë me shembuj nga jeta reale, raste që ata i njohin konkretisht apo ide, ashtu siç i mendojnë. Nëse rastet nuk përputhen me shpjegimin e radhës, mësues/ija ndërhyn te saktësojë.

10

Përforcimi. Shkrim i lirë Mësuesi/ja i lë nxënësit të plotësojnë ushtrimin e rubrikës Praktikë, në faqen 14 në mënyrë individuale. U kërkon nxënësve të shprehin mendimin e tyre rreth çështjes: “Çfarë rruge do të ndiqja për t’u përfshirë në një sipërmarrje?”. Më pas ata komentojnë thënien e Peter Drukerit: “Kudo që shikoni një biznes të suksesshëm, dikush ka guxuar”. Vlerësimi i nxënësve. Mësuesi/ja vlerëson nxënësit, duke u mbështetur në angazhimin, qartësinë në formulimin e ideve, si dhe aftësive krijuese e përzgjedhëse në detyrën e dhënë. Detyrë. Ushtrimi 2. i rubrikës Mendimi kritik, faqe 14. Detyrë plus. Mblidhni informacion nga prindërit rreth sipërmarrjeve që ekzistojnë në komunitetin tuaj. Sillni pamje e fotografi të këtyre sipërmarrjeve, duke u kujdesur që llojet e biznesit dhe të industrisë të jenë sa më të larmishme. Merrni gjithashtu edhe mjetet: kartonë me ngjyra, ngjitës, gërshërë, lapostila. Tema 5. Veprimtari praktike. Veçoritë e sipërmarrjeve Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

- të identifikojë tre sektorët e industrisë që veprojnë në komunitetin e tij; - të kategorizojë sipërmarrjet sipas veçorive të tyre; - të reflektojë mbi shpërndarjen e sipërmarrjeve në komunitetin e tij.

Mjete dhe materiale: kartonë me ngjyra, ngjitës, gërshërë, lapostila; pamje e fotografi të tipave të ndryshëm të sipërmarrjeve të fushës së biznesit dhe të industrisë. Struktura e mësimit: ERR Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Organizimi i nxënësve Evokimi Stuhi mendimi Diskutim Realizimi i kuptimit Punë në grupe / Turi i galerisë Punë praktike Reflektimi Shkrim i lirë Punë individuale Zhvillimi i mësimit Evokimi. Stuhi mendimi Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të diskutojnë rreth temës: “Të gjithë jemi konsumatorë”. Pasi përmendin llojet e sendeve e shërbimeve që konsumojmë, nxënësit përmendin llojet e bizneseve që gjenden në komunitetin e tyre. Përgjigjet e nxënësve mësuesi/ja i përmbledh në skemën Stuhi mendimi, e cila do t’u shërbejë edhe në pjesën tjetër të mësimit. Sipërmarrjet rreth nesh

dyqane mobilieri furrat e bukës fabrikat e përpunimit të qumështit/mishit restorante noteri klinika mjekësore laboratorë banka agjenci udhëtimesh pastrim kimik

kompanitë telefonike

11

firmat e ndërtimit shkollat private Realizimi i kuptimit. Punë në grupe / Turi i galerisë Pasi shkruan përgjigjet e tyre në tabelë, i ndan ato sipas sektorëve të veçantë: Firmat që prodhojnë produkte

Firmat e lëndëve të para (si dru, peshk etj.) Firmat bujqësore e blegtorale Firmat e prodhimit të produkteve Firmat minerare e të naftës

Firmat që tregtojnë Shitësit me shumicë Shitësit me pakicë Shërbimet Firma të vogla shërbimi Firma financiare Pasi mësuesi/ja ndan në kategori llojet e sipërmarrjeve, nxënësit, të ndarë në tri grupe, e realizojnë këtë skemë nëpër kartonë me ngjyra, duke ngjitur pamjet që kanë sjellë (mësuesi/ja i ka porositur paraprakisht një orë më parë). Reflektimi. Diskutim i lirë Gjatë punës nxënësit diskutojnë e shkëmbejnë mendime për sipërmarrjet më të kërkuara/ më të pëlqyera të kohës, cilat janë shërbimet që “çalojnë”, qofshin private apo shtetërore, ku duhen ndërhyrje që ato të jenë sa më afër nevojave të konsumatorëve, cilat shërbime duhen reduktuar etj. Tema 6. Përsëritje Konkurs. Kjo orë mësimore mund të organizohet në disa mënyra, njëra prej të cilave është metoda e konkursit e përshkruar në test. Punë në grupe. Një tjetër mënyrë është puna me grupe, ku secilit grup i jepet një fishë në të cilën është shkruar një koncept. Nxënësit do të plotësojnë një skemë në fletore apo në letër A4, ku të përfshijnë të gjitha karakteristikat që përfaqëson ai term. Diskutim. Pasi nxënësit përgjigjen rreth detyrës së dhënë, diskutojnë rreth krahasimit të sipërmarrjes me mamuthin të Kilbit.

Cilësitë e sipërmarrësit Aftësitë e sipërmarrësit

Mënyrat e hapjes së një sipërmarrjeje Nivelet e zhvillimit të një sipërmarrjeje

Kategorizimi i sipërmarrjeve

12

KREU II - VETËVLERËSIMI DHE SIPËRMARRJA Tema 1. Të vlerësojmë cilësitë tona sipërmarrëse Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

N.B. - të dallojë pikat e tij më të forta si një sipërmarrës; N.M. - të krahasojë pikat e tij më të forta me ato më të dobëta; N.L. - të parashikojë nëse mund të jetë një sipërmarrës i suksesshëm në të ardhmen.

Fjalë kyç: cilësitë e mia si sipërmarrës, pika të forta, pika të dobëta, përmirësim, listë kontrolli, Mjete dhe materiale: teksti Struktura e mësimit: ERR Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Evokimi Diskutim për njohuritë paraprake Punë me klasën Realizimi i kuptimit Veprimtari me lexim të drejtuar

(VLD) Punë me tekstin Punë individuale

Reflektimi Diskutim i lirë Punë në grupe Zhvillimi i mësimit Evokimi. Diskutim për njohuritë paraprake Mësuesi/ja së bashku me nxënësit rikujtojnë njohuritë e marra në kreun e parë rreth cilësive dhe aftësive që duhet të gëzojë një sipërmarrës i suksesshëm. Realizimi i kuptimit. Veprimtari me lexim të drejtuar (VLD) Punë me tekstin. Nxënësit plotësojnë në mënyrë të pavarur ushtrimet në faqen 18 dhe 19. U lihet kohë në dispozicion për të punuar. Pastaj mësuesi/ja cakton disa prej nxënësve të paraqesin mendimet e tyre, pikat e dobëta apo të forta, pastaj diskutojnë me shokët dhe mësuesi/ja, nëse ky vetëvlerësim ka qenë i saktë. Më pas nxënësit diskutojnë thënien e Donald Trampit, duke sjellë shembuj nga jeta e tyre, kur u është dashur të bëjnë një punë të cilën e kanë bërë me dëshirë dhe ç’rezultate ka pasur një punë kur është bërë me detyrim, pra, jo me dëshirë. Ata gjithashtu mund të komentojnë raste kur moshatarët e tyre janë bërë të njohur nëpër spektakle konkurruese televizive, të tregojnë se cilët kanë qenë sfidat e ndërmarra dhe si i kanë kapërcyer ato, apo të diskutojnë se ç’vendime do të kishin marrë po të kishin qenë në vend të tyre në një moment kyç të caktuar.

Reflektimi. Diskutim i lirë Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të diskutojnë njëri pas tjetrit rreth mënyrave të ndryshme se si mund t’i përmirësojnë ata aftësitë që kanë.

- Çfarë parashikoni për të ardhmen tuaj? - Si do të mund t’i përdornit ju cilësitë tuaja sipërmarrëse?

Vlerësimi i nxënësve. Mësuesi/ja vlerëson nxënësit që punojnë në mënyrë korrekte me librin. Përgjigjet e tyre duhet të jenë të qarta duke iu përmbajtur pyetjeve të dhëna. Formulimi duhet të jetë sa më i saktë.

13

Tema 2. Veprimtari praktike. Të vlerësojmë aftësitë tona sipërmarrëse Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

N.B. - të evidentojë aftësitë e tij sipërmarrëse; N.M. - të analizojë pikat e tij të forta dhe të dobëta.

Struktura e mësimit: PNP Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Parashikimi Përvijim i të menduarit Diskutim Ndërtimi i kuptimit Punë individuale Punë në grupe Përforcimi i njohurive Shkrim i lirë Punë individuale Zhvillimi i mësimit Parashikimi. Përvijim i të menduarit Bëhet një përsëritje të koncepteve kryesore të temave të kaluara. Kjo e bën nxënësin të jetë më i përgatitur për të bërë punë krahasuese. Mësuesi/ja përmend disa nga aftësitë që duhet të gëzojë një sipërmarrës dhe i shënon ato në tabelë.

Ndërtimi i kuptimit. Punë individuale Mësuesi/ja orienton nxënësit për plotësimin e tabelës në faqen 20, rreth pikave më të forta dhe më të dobëta për sipërmarrje të gjithsecilit. Nëse nxënësit kanë paqartësi apo gjëra të diskutueshme, mësuesi/ja saktëson apo shpjegon, sipas rastit. Nxënësit lexojnë përfundimet në klasë, duke i diskutuar së bashku me të tjerët. Përforcimi. Punë me grupe Pas përfundimit të këtij ushtrimi mësuesi/ja ndan klasën në tri grupe. Secili prej grupeve duhet të zgjedhë një përfaqësues. Mësuesi/ja nxjerr përfaqësuesit në tabelë, të cilët e plotësojnë me ndihmën e grupit. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të mos dalin nga tema. Njohuritë Shumë të mira Të përshtatshme Të pamjaftueshme Kompjuterike Gjuhë e huaj -------- Pasi nxënësit kanë përfunduar, lexojnë përfundimet. Mësuesi/ja mundohet t’i orientojë nxënësit për mënyrat se si mund t’i fitojnë këto njohuri.

Aftësitë

Organizative

Vendimmarrëse Komunikuese

Konceptuale

Ndërpersonale

14

Tema 3. Mundësitë vetjake për realizimin e një veprimtarie sipërmarrëse Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

N.B. - të dallojë pikat e tij më të forta dhe të dobëta si një sipërmarrës; N.M. - të vlerësojë mundësitë personale për realizimin e një veprimtarie sipërmarrëse; N.L. - të vlerësojë veten dhe konkurrentët.

Fjalë kyç: mundësi, vlerësim i mundësive, vetëvlerësim, konkurrentë, analiza SWOT, Mjete dhe materiale: teksti, kartonë me ngjyra, një karton i madh. Struktura e mësimit: ERR Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Evokimi Shkrim i lirë Punë individuale Realizimi i kuptimit Organizuesi grafik / Rrjeti i

diskutimit Punë në grupe

Reflektimi Ditari i të nxënit Punë individuale Zhvillimi i mësimit Evokimi. Shkrim i lirë Mësuesi/ja pyet nxënësit:

- Cilat janë disa nga veprimtaritë sipërmarrëse që ju njihni? Shënoni në tekst tri prej tyre që ju interesojnë më shumë.

- Pse keni zgjedhur këto tri sipërmarrje? Nxënësit përshkruajnë dhe argumentojnë zgjedhjet e tyre. Përfundimet diskutohen në klasë. Realizimi i kuptimit. Organizuesi grafik / Rrjeti i diskutimit Mësuesi/ja i pyet nxënësit rreth konceptit “mundësi” dhe shpjegon se përveç cilësive dhe aftësive shumë të mira që duhet të ketë një sipërmarrës (karakteristika këto të brendshme), një rol të rëndësishëm në suksesin e sipërmarrjes zë edhe mundësia, e po ashtu edhe konkurrenca (karakteristika këto të jashtme).

Suksesi i një sipërmarrjeje

kushte të brendshme kushte të jashtme

Cilësi Mundësi Aftësi Konkurrencë

Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalën “konkurrencë” dhe i lë nxënësit të shprehin se ç’kuptojnë me këtë koncept. Më pas jep shpjegimin e saktë, përkufizimin e tij. Pasi një nxënës lexon me radhë paragrafët e mësimit, të cilët diskutohen nga të gjithë (mësuesi/ja përpiqet të ftojë në diskutim nxënës të çdo niveli), duke i ilustruar me situata konkrete, mësuesja shtron pyetjen për rrjetin e diskutimit duke e shkruar atë në tabelë. Pro Kundër A është gjithnjë konkurrenca një faktor frenues?

15

Më tej mësuesi/ja vijon me shpjegimin e analizës SWOT, si mënyra më e mirë për të vlerësuar e analizuar pikat e forta e të dobëta të një sipërmarrësi dhe të konkurrentëve apo edhe e mjedisit rreth biznesit. Mësuesi/ja e ndan klasën në dy grupe, të cilëve u jep si detyrë të plotësojnë faktorët e brendshëm dhe faktorët e jashtëm të analizës SWOT në kartonët me ngjyra në formë skedash, si në figurën e dhënë. Reflektimi. Ditari i të nxënit Pasi mësuesi/ja i njeh nxënësit me disa nga sjelljet e konkurrentëve, u kërkon atyre të argumentojnë se si do të vepronin në të tilla raste. Më pas shtron pyetjen: - A i shërben konkurrenca konsumatorit? Nëse po, në ç’mënyrë? Detyrë. Ushtrimi 3 i rubrikës Mendimi kritik, faqe 24. Tema 2. Përsëritje – Kreu II Struktura e mësimit: PNP Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Parashikimi Diskutim i njohurive

paraprake Diskutim Punë me klasën

Ndërtimi i kuptimit Përvijim i të menduarit Punë në grupe Përforcimi i njohurive Ditari i të nxënit Punë individuale Zhvillimi i mësimit Parashikimi. Diskutim i njohurive paraprake Mësuesi/ja bën një përsëritje të përgjithshme të njohurive të marra në këtë kapitull. Nxënësit orientohen të njihen me pyetjet e librit në faqe 26. Mësuesi/ja pyet disa prej nxënësve, duke u munduar të nxisë mendimin kritik e krijues. Ndërtimi i kuptimit. Përvijim i të menduarit Mësuesi/ja organizon klasën në 6 grupe. Tri prej grupeve duhet të jenë partnerë në një sipërmarrje të zgjedhur nga ata vetë. Tri grupet e tjera duhet të jenë konkurrentët e tri grupeve të para. Mësuesi/ja u kërkon gupeve të bëjnë një analizë SWOT të mundësive për sipërmarrje, të vetë grupit, si dhe të konkurrencës. Analiza SWOT

Mundësitë për sipërmarrje Grupi Konkurrentët

16

Grupeve u lihet kohë për të reflektuar dhe për të plotësuar tabelën. Më tej, përfaqësuesi i grupit prezanton analizat dhe nxënësit diskutojnë rreth përfundimeve. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të evidentojnë çështje që nuk i kishin marrë parasysh dhe të japin mendimin se si do t’i zgjidhin ato. Përforcimi. Ditari i të nxënit Mësuesi/ja u jep nxënësve një model testi për të vlerësuar aftësitë sipërmarrëse dhe u sugjeron atyre të provojnë edhe teste të tjera të cilat mund t’i gjejnë në internet. Vlerësimi i nxënësve. Mësuesi/ja vlerëson nxënësit duke u bazuar në frymën e bashkëpunimit në grup si dhe angazhimin e tyre gjatë kësaj ore.

17

KREU III - PLANIFIKIMI DHE VENDIMMARRJA PER KARRIERËN Shënim 1. Kreu III është më tepër praktik, prandaj mësuesit mund ta organizojnë sipas mundësive që i paraqiten. 2. Temat e tri veprimtarive praktike (temat 1, 2 dhe 3) të këtij kreu realizohen njëra pas tjetrës. Veprimtaria 1 – Intervistë me një sipërmarrës Në orën e parë do të realizohet një intervistë me një sipërmarrës të ftuar në klasë. Nxënësit mund t’i drejtojnë pyetje të ndryshme, për të kuptuar edhe më mirë se për çfarë ka nevojë një sipërmarrje që të lindë dhe zhvillohet. Për këtë nxënësit duhet të përgatiten paraprakisht, duke ndjekur hapat se si organizohet një bisedë/intervistë, të kenë ndarë detyrat, të kenë gjetur mjedisin e përshtatshëm, të jenë pajisur me mjetet e nevojshme (kamera, projektor, aparat fotografik, formatet e vlerësimit, pyetësorët etj.) Veprimtaria 2 – Planifikimi i vizitës në një sipërmarrje lokale Në këtë orë mësimore nxënësit do të mësojnë se si planifikohet praktikisht një vizitë në një sipërmarrje lokale, e cila do të shërbejë për realizimin e vizitës konkrete në orën e ardhshme. Mësuesi/ja, së bashku me nxënësit, hartojnë një plan veprimi të strukturuar, duke ndarë detyrat e rolet. Mësuesi/ja i orienton që, pasi të përcaktojnë emrin e sipërmarrësit dhe firmës së tij, nxënësit duhet ta njoftojnë atë në lidhje me vizitën dhe natyrën e saj, të caktojnë datën, orën dhe vendin e takimit duke shqyrtuar mundësitë e përbashkëta. Pasi të akordojnë këto detaje, ata do të kujdesen të organizojnë mënyrën e mbërritjes, lejen nga shkolla e prindërit, të përgatisin pyetjet që do i drejtojnë sipërmarrësit, si dhe të pajisen me mjetet (bllok shënimesh, kamera, aparat, stilolaps etj.). Mësuesi/ja u rikujton se koha nuk është e pakufizuar, ndaj ata duhet të bëjnë kujdes të mos përsërisin pyetjet e njëri-tjetrit, të dëgjojnë me vëmendje dhe të mbajnë shënime, të cilat do t’u shërbejnë për plotësimin e raportit të vlerësimit. Gjithashtu mësuesi/ja u flet edhe për rëndësinë e paraqitjes së jashtme, një veshje e thjeshtë dhe etike. Veprimtaria 3 – Vizita në një sipërmarrje lokale. Përgatitja e raportit të vlerësimit Nxënësit përgatitin raportin e vizitës në një sipërmarrje lokale. Në këtë veprimtari përgjegjësia është edhe më e madhe. Mësuesi/ja i orienton për përgatitjen e vizitës, qëllimin e saj, pyetjet, rolet dhe përgjegjësitë individuale, si dhe për vlerësimin e saj. Gjatë kësaj vizite nxënësit mbajnë shënime të cilat do t’u shërbejnë për të plotësuar pyetjet e paraqitura në libër. Shënim. Sugjerohet që të ndiqni përshkrimin e hapave 1,2... në tekstin mësimor. Tema 4. Përmirësimi i aftësive sipërmarrëse në praktikë Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

N.B. - të evidentojë aftësitë individuale si sipërmarrës; N.M. - të hartojë një plan veprimi për të përmirësuar aftësitë sipërmarrëse.

Fjalë kyç: qëllime për të përmirësuar aftësitë, plan-veprimi, motivim, vetëmotivim, sukses, sistemi i vlerave: ndershmëria, rritja vetjake e profesionale, të qenët bashkëpunues, jokonfliktual, disiplinuar, fleksibël; përparësi/jopërparësi, rezultat. Mjete dhe materiale: teksti, kuriozitete nga interneti rreth mënyrës sesi i kanë përmirësuar ata aftësitë e tyre sipërmarrëse Struktura e mësimit: ERR Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Evokimi Parashikimi me terma paraprake Realizimi i kuptimit Veprimtari me lexim të drejtuar (VLD) Reflektimi Diskutim i lirë

18

Zhvillimi i mësimit Evokim. Parashikimi me terma paraprakë Mësuesi/ja shkruan në tabelë disa fjalë kyç, me të cilat nxënësit janë njohur në mësimet e kaluara:

▪ sipërmarrës, ▪ aftësitë e sipërmarrësit, ▪ cilësitë e sipërmarrësit, ▪ anët e forta, anët e dobëta.

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të ndërtojnë një lidhje midis tyre, duke ndërtuar një tekst me karakter shpjegues. Mësuesi/ja dëgjon me kujdes tekstet që nxënësit kanë krijuar dhe ndërhyn me pyetje ose saktëson kur paraqitet rasti, duke i orientuar përgjigjet e tyre drejt temës së ditës. Realizim i kuptimit. Veprimtari me lexim të drejtuar (VLD) Mësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë mësimin në faqen 35, duke mbajtur shënim konceptet kryesore. Ai/ajo kujdeset të sqarojë konceptet kryesore gjatë leximit me ndalesa, ngre pyetje dhe u kërkon nxënësve të plotësojnë me shembuj situatash nga jeta praktike. Diskutohet rreth informacionit të tekstit dhe informacioneve të sjella nga nxënësit rreth mënyrës se si i kanë përmirësuar ata aftësitë e tyre sipërmarrëse. Gjatë kohës që ata lexojnë nxiten nga mësuesi/ja që të mendojnë në lidhje me mënyrat se si duhen përmirësuar aftësitë që kemi. Pasi lexojnë tekstin, nxënësit diskutojnë ushtrimin 3 të rubrikës “Njohuri të reja”, duke bërë dallimin mes motivimit dhe vetëmotivimit për shkak të shpërblimeve të jashtme. Reflektim. Diskutim i lirë Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të plotësojnë tabelën: ANALIZA SWOT DHE UNË. Përfundimet diskutohen në klasë dhe secili nga nxënësit mbështet mendimin e tij me argumente. Detyrë. Ushtrimi 1 i rubrikës “Njohuri të reja”. Tema 5. Teknologjia e informacionit dhe e komunikimit në sipërmarrje Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

N.B. - të përkufizojë kuptimin e termit “teknologji informacioni”; N.M. - të vlerësojë përdorimin e teknologjisë së komunikimit në një sipërmarrje biznesi; N.L. - të argumentojë me shembuj konkretë se si është përdorur teknologjia e informacionit për të kryer tregtinë elektronike.

Fjalë kyç: teknologji e informacionit dhe e komunikimit, njohuri, internet, tregti elektronike, softuer, lehtësi, kontrollim, shpejtësi, saktësi, mundësi, ulje shpenzimesh/ kohe, nevojë sociale, Mjete dhe materiale: teksti, materiale nga gazetat, interneti apo libra jashtëshkollorë. Struktura e mësimit: ERR Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Evokimi Diskutim për njohuritë paraprake Realizimi i kuptimit Përmbledhje e strukturuar e shënimeve Reflektimi Ditari dypjesësh Zhvillimi i mësimit Evokim. Diskutim për njohuritë paraprake Mësuesi/ja u paraqet nxënësve një situatë nga jeta praktike dhe kërkon të nxisë diskutimin rreth mënyrave e mjeteve më frytdhënëse në organizmin e një veprimtarie.

19

- Nëse do të organizoni një festë, ç’mjete dhe ç’mënyra do të përdorni për të njoftuar të ftuarit, për të porositur produktet ushqimore, organizatorët e festave e zbukurimet?

Përgjigjet e nxënësve mësuesi/ja i shënon në tabelë. U kërkon atyre të gjejnë një fjalë përcaktuese që i përmbledh të gjitha këto mjete të shpejta komunikimi (teknologji).

- Çfarë kuptoni me teknologji? Teknologji → Vënia në praktikë e dijeve shkencore të përfituara nëpërmjet metodave kërkimore

shkencore sistematike. - Cilat janë disa nga arritjet e sotme teknologjike dhe përse na shërbejnë?

Realizim i kuptimit. Përmbledhje e strukturuar e shënimeve Mësuesi/ja i vë nxënësit të lexojnë me ndalesa pjesën e mësimit. Pas çdo leximi mësuesja jep shpjegimet e rastit dhe kërkon prej nxënësve të ilustrojnë me shembuj nga jeta e përditshme. Teknologjia e informacionit + ndërlidhja = vlera ekonomike dhe e komunikimit mes individëve sipërmarrja = nevojë sociale

zbulimi i nevojave sociale njohja e shoqërsë konteksti kulturor social ekonomik

Teknologjia e informacionit - interneti komunikojnë / shkëmbejnë virtualisht ndihmon “aktorët” në ciklin ekonomik informacione shërbime produkte para punësim produktet furnizuesit shitësit konsumatorët punëmarrësit tregtia elektronike

punëdhënësit nëpërmjet programeve kompjuterike

Shembuj konkretë

Shembuj konkretë

Shembuj konkretë

Shembuj konkretë

Statistika/ shifra fitimesh ekonomike te firmave që tregtojnë online

Shembuj konkretë

20

Përfitimet e përdorimit të teknologjisë së informacionit e komunikimit - Shpejtësi në kryerjen e punëve (= rritje fitimi) - Saktësi më e lartë - Zvogëlim të hapësirave për mbajtjen e dokumentacionit - Reduktim i formave të korrupsionit - Krijimi i mundësive për gjetjen e punëve - Krijimi i mundësive për bashkëpunim - Ulje e shpenzimeve

Reflektim. Ditari dypjesësh Mësuesi/ja ndan klasën në dy grupe:

Grupi I – Thoni disa arritjeve teknologjike më të përdorshme të ditëve të sotme. Grupi II - jepni shembuj ku të tregohet përmirësimi që ka sjellë përdorimi i teknologjisë së informacionit në sipërmarrje të ndryshme.

Pasi nxënësit kanë nxjerrë idetë kryesore, plotësojnë tabelën në dërrasën e zezë. Arritje teknologjike Përmirësimi në sipërmarrje

Kompjuteri Ndikon në rritjen e saktësisë..... Celulari Komunikim në distancë ........... .................. ............... Detyrë shtëpie. Ushtrimi 3 i rubrikës “Mendimi kritik” në faqen 40. Detyrë plus. Sillni në klasë fotografi tuajat apo të prindërve tuaj që tregojnë punë në grup. Tema 6. Përparësitë e punës në grup Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

N.B. - të evidentojë disa nga sukseset që mund të arrihen nëpërmjet punës në grup; N.M. - të shpjegojë se si ndikon shpërndarja e punës në përmirësimin e punës në grup; N.L. - të argumentojë nëpërmjet shembujve konkretë efektet pozitive të punës në grup në rastin e një sipërmarrjeje.

Fjalë kyç: punë në grup, efektivitet, prodhimi i ideve, shpërndarje e punëve, zgjidhje e problemeve, vlerësim i rrezikut Mjete dhe materiale: teksti, foto të punës në grup të nxënësve apo të prindërve të tyre Struktura e mësimit: ERR Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Evokimi Përvijim i të menduarit Realizimi i kuptimit Të nxënit në bashkëpunim Reflektimi Diskutim i drejtuar Zhvillimi i mësimit Evokim. Përvijim i të menduarit Mësuesi/ja rikujton së bashku me nxënësve se gjatë orëve mësimore të zhvilluara deri tani, shpesh u është dashur të punojnë në grup, duke qenë më të suksesshëm. Nxënësit mund të tregojnë për përvoja e tyre vetjake apo të prindërve a të të afërmve, të cilët, duke punuar në grup, kanë arritur rezultate të mira. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të tregojnë disa nga arsyet e këtij suksesi që ka ardhur si rezultat i punës në grup.

21

Realizim i kuptimit. Të nxënit në bashkëpunim Mësuesi/ja i vë nxënësit të lexojnë me ndalesa pjesën e mësimit. Pas çdo leximi mësuesja jep shpjegimet e rastit dhe kërkon prej nxënësve të ilustrojnë me shembuj nga jeta e përditshme dhe ndërton skemën në tabelë. Përparësitë e punës në grup

- Prodhimi i ideve - Zgjidhja e problemeve - Shpërndarja e punës - Bashkimi i fuqive - Nxitja sociale - Vlerësimi i rrezikut - Funksioni edukues i grupit - Shkëmbim i përvojave

Suksesi/dështimi i punës ne grup Varet nga madhësia përbërja qëllimi rregullat e organizimi koordinatori atmosfera e marrëdhënieve e grupit e grupit funksionimit i brendshëm brenda grupit Reflektim. Diskutim i drejtuar Nxënësit u japin përgjigje pyetjeve të tekstit dhe ndalen të plotësojnë ushtrimin 2 të rubrikës “Praktikë” e më pas e diskutojnë atë. Detyrë. Ushtrimi 1 i rubrikës “Praktikë”, në faqen 42. Tema 7. Si të marrim role organizatorësh në grup Objektivat. Në fund të orës mësimore nxënësi:

N.B. - të ndërmarrin role drejtuese ose organizuese në grup në veprimtari konkrete; N.M. - të planifikojnë dhe të organizojnë një mbledhje; N.L. - të paraqesin një detyrë konkrete në komunitet.

Mjete dhe materiale: teksti, mjedis i përshtatshëm për të kryer mbledhje.

22

Struktura e mësimit: ERR Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Evokimi Marrëdhëniet pyetje-përgjigje Realizimi i kuptimit VLD Reflektimi Lojë me role Zhvillimi i mësimit Evokimi. Marrëdhëniet pyetje përgjigje Mësuesi/ja i njofton nxënësit se qëllimi i kësaj ore mësimore është të organizojnë një mbledhjeje, me temë të caktuar, si: “Mirëmbajtja e mjedisit në shkollë”.

- Cili është qëllimi i organizimit të kësaj mbledhjeje? - Krijimi i një mjedisi sa më të pastër e të shëndetshëm për personat që frekuentojnë shkollën. - Kush do të jenë personat që do të ftojmë në këtë mbledhje? - Qeverinë studentore, tre nga mësuesit e shkollës si dhe 5 nxënës për çdo klasë. - Ku do të zhvillohet kjo mbledhje?

Mësuesi/ja ndihmon nxënësit në përzgjedhjen e mjedisit sipas mundësive që ofron shkolla. Realizim i kuptimit. Veprimtari me Lexim të Drejtuar (VLD) Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të lexojnë me vëmendje tekstin mësimor. Fillimisht ata përmbledhin në një skemë konceptin “mbledhje” dhe për çfarë shërbejnë.

Mbledhjet - shërbejnë - për të analizuar e gjetur zgjidhje për problemet për të prodhuar ide krijuese për të transmetuar informacion për të diskutuar qëllime për të vlerësuar mbarëvajtjen apo përparimet e bëra për të marrë vendime

Gjatë leximit nxënësit nxiten që të mendojnë rreth mënyrës se si do ta organizojnë mbledhjen. Organizimi i mbledhjes përcaktimi i qëllimeve

përcaktimi i synimeve të mbledhjes lloji i mbledhjes (zyrtare/jozyrtare) pjesëmarrësve (mbledhje e hapur/grupi i interesave, mendime pro/kundër)

zgjedhja e vendit dhe kohës mjedisi

nevojat e njerëzve (me aftësi të kufizuara, duhanpirës etj.) kohëzgjatja e mbledhjes

respektimi i programit planifikimi i hartimit të mbledhjes shpërndarja e programit me të dhënat (qëllimi, data, vendi, ora) mbajtja shënim e ecurisë së mbledhjes

caktimi i detyrave të grupit organizues drejtuesi (përshëndet anëtarët, prezanton anëtarët e rinj, kujdeset për fillimin e mbarimin e mbledhjes, zbatimin e rregullave (zbatimi i kohës, tematikës, vëmendja) bën përmbledhjen, saktëson) sekretari (shpërndan programin, mban procesverbalin)

23

Reflektim. Lojë me role Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të caktojnë një temë, një drejtues dhe dy sekretarë dhe disa pjesëmarrës për të luajtur në role organizmin e një mbledhjeje. Pjesa tjetër e nxënësve duhet të dëgjojnë me kujdes, sepse duhet të vlerësojnë nëse organizimi i mbledhjes është kryer siç duhet dhe në rast se ka ndonjë mangësi, ata duhet të japin versionin e duhur. 8. Përsëritje - Kreu III Kjo përsëritje sugjerohet që të zhvillohet duke përdorur tri metoda: Bashkëbisedim Punë në grupe Punë individuale Bashkëbisedim Mësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë pyetjet e paraqitura në faqen 46. Pasi nxënësit të kenë reflektuar rreth pyetjeve, mësuesi/ja nis bashkëbisedimin me ta duke shtruar pyetjen e parë. Mësuesi/ja trajton të gjitha çështjet duke u munduar të aktivizojë të gjithë nxënësit, si dhe duke orientuar përgjigjet e tyre atëherë kur është e nevojshme. Punë në grupe Pasi bashkëbisedimi ka përfunduar duke nxjerrë edhe konkluzionet, mësuesi/ja i orienton nxënësit të punuar në grupe. Secili prej nxënësve do të punojë me shokun e bankës, ku njëri do të jetë në rolin e gazetarit dhe tjetri në rolin e sipërmarrësit. Të dy së bashku do të krijojnë një lojë në role. Mësuesi/ja përzgjedh për të interpretuar përpara klasës disa prej grupeve. Punë individuale Secili prej nxënësve plotëson në mënyrë individuale për pak minuta tabelën në faqen 47. Nxënësit nxjerrin përfundimet dhe i lexojnë ato përpara klasës.