Ege ve Kıbrıs Sorunlarının Çözümünde Avrupa Birliği

8/2/2019 Ege ve Kbrs Sorunlarnn zmnde Avrupa Birlii

1/36

"Ege ve Kbrs Sorunlarnn zmnde Avrupa

Birlii'nin Tutumu"

Fuat Aksu

Stratejik Aratrmalar Dergisi, Yl 2, Say 3,

ubat 2004, ss. 103-132.


2/36

EGE VE KIBRIS SORUNLARININ ZMNDE AVRUPA BRLNN TUTUMU

Fuat AKSU*

ZET

Trkiye ve Yunanistan arasnda uyumazlk olarak deerlendirilen ve olas bir

scak atma riskini barndran konular sadece bu lkeleri deil ayn zamanda ittifak

ilikisi ierisinde olduklar lke ve rgtleri de yakndan ilgilendirmektedir. Bu

balamda, Trkiyenin Yunanistan ile ilikilerinde ve sorunlarn zmnde AByi ve

AB etkisini nasl deerlendirecei nemli bir konudur. Trkiye ve Yunanistan

arasndaki uyumazlk konularndan Ege Denizine ilikin olanlar ve Kbrs sorunu,

ABnin yaklamlarn gzlemlemek asndan nemli bir yer tutmaktadr. ABnin

Yunanistann yannda yer alarak Trkiye-Yunanistan dengesinde koulluluk

yaratmas, asimetrik bir rol oynamas ise, sonuta, iki lke arasndaki stratejik

dengenin bozulmasna yol amaktadr. Bu durum sonuta hem iki lke arasndaki

uyumazlklarn giderilmesini hem de Trkiye ile AB arasndaki ilikileri zora

sokmaktadr.

Anahtar Kelimeler : Kbrs, Avrupa Birlii, Trk-Yunan Dengesi, AsimetrikDenge

Abstract:

EUS APPROACHES ON THE RESOLUTION OF THE AEGEAN AND CYPRUS

PROBLEMS

The issues that are assessed as a disagreement between Turkey and Greeceand that include a probable hot conflict risk concern not only these countries but also

other countries and organizations with which these countries have an ally

relationship. In this context, the evaluation will be made by Turkey with respect to EU

and EU effect is a very important subject for her relationships with Greece and for

finding solutions to the existing problems. As to the observation of the approaches of

EU, the problems related to the Aegean Sea and the Cyprus problem takes a very

crucial position. EU takes its place on the side of Greece and this attitude creates

conditionalityand by playing an asymmetric role EU causes unbalance in the
http://www.turkishgreek.org/makaleler/egevekibris.htm#_ftn1http://www.turkishgreek.org/makaleler/egevekibris.htm#_ftn1


3/36

strategic relationship between the two countries. As a conclusion, this situation

makes both the elimination of the problems between the two countries and the

relationships between EU and Turkey more difficult.

Key Words : Cyprus, European Union, Turkish-Greek Balance,

Assymetric Balance

Trkiye ve Yunanistan arasndaki ilikilerde uyumazlk olarak deerlendirilen

ve olas bir scak atma riskini barndran konular sadece bu lkeleri deil ayn

zamanda bu lkelerin ittifak ilikisi ierisinde olduklar lke ve rgtleri de yakndan

ilgilendirmektedir. Bu bakmdan gerek NATO gerekse Avrupa Birlii* iki lke

arasndaki uyumazlklarn tartld rgtler olmaktadr. Bu rgtlerden AvrupaBirlii, NATOdan farkl olarak, taraflardan sadece Yunanistann tam ye olduu bir

rgt olmas dolaysyla Trkiye karsnda Yunanistana ak bir avantaj

salamaktadr.

ABnin iki lke arasndaki uyumazlk konularna bak genelde iki farkl

dnemde deerlendirilebilir. Bunlardan ilki, Yunanistann 1981 ylnda ABne tam

yelii ile 1995 aras dnem, dieri ise 1995 ile gnmze kadarki sre. Bu

dnemlerde ABnin Trk Yunan ilikilerine bak belirgin farkllklar gstermektedir.

lk dnemde AB Trk Yunan uyumazlnn taraflarndan biri olmamay, en

azndan ak bir destek vermemeyi tercih ederken ikinci dnemde aka taraf

durumuna gelmi ve ABne ilikin stratejilerinde tam yelik sreci iin n art olarak

iki lke arasndaki uyumazlklarn zmn istemeye balamtr. 1980 sonras

dnem asndan ynlendirici olan faktr ise 1987 ylnda Trkiye'nin ABye tam

yelik bavurusunda bulunmu olmasdr. Bu tarihten itibaren Trkiyenin AB yelii

iin gsterdii istek ve ABnin yelie scak bakmamas giderek Yunanistan engelininileri srlmesine zemin hazrlam ve 1990larn ikinci yarsndan itibaren de Gmrk

Birlii yelii ile GKRYnin yelik bavurusu arasnda bir koulluluk yaratlmtr.

Bir tr artl diplomasinin ilikilere egemen klnmas abas, aslnda kendi

iinde deerlendirildiinde, ABnin Trkiyenin tam yelik srecine ilikin politikasnda

Yunanistan bir gnah keisi olarak kullanp kullanmadn da gz nnde

bulundurmay gerektirmektedir. nk zellikle 1999 Helsinki Zirvesi sonrasnda

Yunanistan Trkiyenin tam yeliinden yana olduunu aka dile getirmitir. ABnin
http://www.turkishgreek.org/makaleler/egevekibris.htm#_ftn3http://www.turkishgreek.org/makaleler/egevekibris.htm#_ftn3http://www.turkishgreek.org/makaleler/egevekibris.htm#_ftn3


4/36

genileme politikasnda dile getirdii kriterler erevesinde adaylardan dier lkelerle

olan sorunlarnn zmn ve/veya Uluslararas Adalet Divanna bavuruyu kabul

etmelerini istemesi anlalr bir yaklam olmakla beraber, ABnin tm adaylardan bu

koulu yerine getirmesini istememesi tutarszlk yaratmaktadr. Bu bakmdan en

nemli tezat Gney Kbrs Rum Ynetiminin adadaki sorun zlmemi olsa dahi

tam yelie kabul edileceinin aklanm olmasdr. Ayn srete iki farkl adaya

farkl ncelikle davranlmakta oluu ABnin tam yelik srecini siyasi nceliklerle

deerlendirmekte olduunu dndrmektedir.

Bu erevede dnldnde, Trkiyenin Yunanistan ile olan ilikilerinde

sorunlarn zmnde AByi ve AB etkisini bir faktr olarak deerlendirip

deerlendirmeyecei konusu gndeme gelmektedir. Kukusuz, dier etkenlerin yansra, ABnin iki lke arasndaki ilikilerde tarafszln yitirmesi ve ilikilerin, giderek

uyumazln bir paras/taraf olarak ortaya kmas, aslnda, taraflardan herhangi

biri zerinde bir tr basknn olumas demektir. Bu ise, sonuta, Trkiye ve

Yunanistan arasndaki stratejik dengenin bozulmasna yol amaktadr. Son dnemde

ABnin bu dengeyi Trkiye karsnda Yunanistan yararna bozduunu grmekteyiz.

Bu durumun yaratm olduu asimetri ve koulluluk ortam ise, iki lke arasndaki

uyumazlklarn zmn gletirmekte, taraflarn kendi zgr iradeleri ileoluturabilecekleri mzakere sreleri sonucunda elde edecekleri uzlay tehlikeye

sokmaktadr. Dolaysyla, AB, Trk Yunan ilikilerinde zmn bir parasolmak

yerine, izlemi olduu politikalarla, sorunun bir parasolmak zeredir.

Bu makalede Trkiye ve Yunanistan arasndaki temel sorunlarn zmnde

ABnin etkisinin olup olmad, varsa nasl ve kim zerinde etkili olduu aratrlrken

somut olaylar srasnda ABnin izlemi olduu siyasalardan yararlanlacaktr. Trkiye

ve Yunanistan arasndaki uyumazlk konularndan Ege Denizine ilikin olanlar ve

Kbrs sorunu, ABnin yaklamlarn gzlemlemek asndan nemli bir yer

tutmaktadr.

TrkYunan Sorunlarnn zmnde AB Uygun Bir Hukuksal/Siyasal Zemin

Yaratmakta Mdr?

Trkiye ile Yunanistan arasndaki uyumazlk konular, nitelikleri itibariyle,

taraflar arasnda siyasi/hukuksal/teknik grmelerle ele alnp zmlenmesigereken konulardr. Bu nitelikleriyle dorudan devletlerin egemenlik alanlar


5/36

ierisinde ele alnmaktadrlar. Dolaysyla, hukuksal adan Avrupa Birlii hukukunun

iki lke arasndaki mevcut sorunlarn zm iin ilerlii bulunmamaktadr. Bu

durumda taraflarn nceden kabul etmi olduklar uluslararas hukuk asndan

geerli metinler zm iin uygulanabilir olmaktadr. AB, devletler arasndaki

sorunlarn dorudan ele alnp tartld ve balayc bir karara baland bir rgt

deildir. Dolaysyla entegrasyon boyutunda ye devletleri bir arada tutan temel

ilkeler bulunmakla birlikte, yeler arasnda kurucu antlamalarn ve/veya alnan

kararlarn ihlalinden kaynaklanan uyumazlklarn zm byk lde AB Adalet

Divannda salanmaktadr. Siyasi nitelikli konular ise, AB zirve ve Komisyon

toplantlarnda ele alnmaktadr. Bu bakmdan deerlendirildiinde, AB hukuku ile

uluslararas hukuk arasnda bir ayrm vardr ve devletlerin dorudan egemenlik

alanlaryla ilgili uyumazlk konular uluslararas hukuk erevesinde ele alnmak

zorundadr; bu durumda da Uluslararas Adalet Divanna bavuru konusu nem

kazanmaktadr. Her iki srecin de TrkYunan uyumazlklar iin uygulanabilmesi,

Trkiyenin ABye ye olmamasndan dolay mmkn deildir. Dier yandan,

Trkiyenin Uluslararas Adalet Divannn yarg yetkisini tanm olmasna ramen

Yunanistan ile henz bir mutabakatn kabul edilmemi olmas da uyumazlklarn

Divan nne gtrmesine engeldir. Bu durumda iki lke arasndaki uyumazlk

konularnn zmne ilikin abalar kapsamnda taraflarn uygulayabilecekleri

seenekler yine de vardr. Mzakere sreci bunlardan biridir ve henz taraflar bu

sreci sonuna dein uygulayabilmi deillerdir. 1999 sonras dnemde iki lke

arasnda yaratlan yumuamaya uygun olarak taraflar arasnda uyumazlk konularn

ve ulusal tezlerini renmeye/belirlemeye dnk uzmanlar dzeyinde mzakerelerin

yrtlmekte olduu bilinmektedir. Avrupa Birliinin bu aamada yapmas gereken

ise, taraflarn bu mzakerelerde gereksinim duyduklar gven ortamn

salayabilmesidir. Taraflarn her ikisinin de AB yesi olduklar bir yapda iki lkearasndaki kimi gr ayrlklarnn ve ihlallerin kolaylkla zmlenecei dikkate

alnrsa, ABnin sreci tersine evirebilecek bir koulluluu yaratmamas

gerekmektedir.

Trk Yunan likileri Ekseninde AB Yaklam

Trkiye ve Yunanistann Avrupa Birlii ile olan ilikilerinin birbiriyle ilintili

farkl dzlem ierisinde gelimi olduunu sylemek mmkndr. lk dzlemde (ekil


6/36

1), her iki lkenin de ABye ye olmadklar durumda ve/veya ABnin taraflara eit

uzaklkta bulunduu durumda, AB dengeleyici konumundadr. Bu durumda ilikilerin

AB zerinden yaplmasnn taraflara kazandraca ek bir avantajn olmad

varsaylr. Dier yandan, taraflarn AByi ulusal stratejileri iin mcadele alan olarak

grmeleri ABnin tarafsz konumunu uzun sre koruyabilmesini gletirecektir. Ayn

zamanda taraflarn ikili mzakerelerden kanmalar da mmkndr. 1981 ylnda

Yunanistann ABye ye olmasndan nceki dnemde ABnin taraflara yaklamn

yanstmaktadr.

Trkiye

Yunanistan

Avrupa Birlii

ekil : 1

kinci dzleme gei srecinde (ekil 2) ise, bir dngsel ilikinin varl sz

konusudur. Taraflar arasnda ikili ilikilerle beraber AB zerinden de ilikiler

yrtlmektedir. Bu durumda da ABnin taraflara eit uzaklkta durduu varsaylr.Bunun sonucunda uzla iin gereken uyum ve ibirlii srecinin iler klnmas

kolaylamaktadr. ABnin taraflardan birine daha fazla yaknlamas ve/veya

taraflardan birini ye olarak ierisine kabul etmesi mevcut dengeyi asimetriye

dntrmektedir. Yunanistann AB yeliinin ardndan Trkiyenin 1987de yelik

bavurusu ve 1995-96 Gmrk Birlii ile yaanan sre bu yap zerinde

gereklemitir. lkeden lkeye ilikilerde gvenlik ve gven arttrc nlemler

iletilmeye allrken, Yunanistan, GKRYnin ABye yeliini salamay hedef olarak

belirlemi, Trkiye ise, kendi tam yelii gereklemese bile Gmrk Birlii

erevesinde bir yelik srecinin balatlmasn salamaya almtr. Dolaysyla,

bu durum Trk Yunan ilikileri ve AB dengesi bakmndan 1990larda koulluluk

ilikisinin somutlaaca bir gei dnemi olmutur.

Trkiye

Yunanistan

Avrupa Birlii


7/36

lkeden lkeye ilikiler

ekil : 2

Gmrk Birliinin imzalanmas ve GKRY ile yelik mzakerelerine balanmas

ABnin Trk Yunan ilikilerine baknda bir dnm noktas olarak deerlendirilebilir.

Nitekim 1996 ylnda yaanan Kardak Kayalklar bunalm srasnda Avrupa

Parlamentosunun 15.2.1996 tarihinde ald karar ve AB Genel ler Konseyinin

15.7.1996 tarihinde yaynlam olduu deklarasyon ile ABnin Yunanistann yannda

yer almas bu bak yanstmtr. Bir sre sonra, ABnin Trkiyenin yelie ehil

olduunu aklad 12-13 Aralk 1997 tarihli AB Konseyi Lksembourg Zirvesi Sonu

Belgesinin 35. maddesinde Trkiyenin yelik koullar sralanrken snr sorunlarna,

Kbrs sorununa da vurgu yaplmtr. Trkiye ise, yelik sreciyle ilgili olarak dier

adaylarla kendisi arasnda bir ayrm gzetildiini ileri srm ve AB ile siyasi

diyalounu askya aldn aklayarak Kbrs sorunu arasnda bir ba kurulmasna

tepki gstermitir.

ABnin, ye olsun olmasn, her iki lke arasndaki ilikilerdeki

tarafszln/dengeleyici roln koruyabilmesinin mmkn olmad durumlarda iseaadaki seeneklerden biri tercih edilmektedir. Buna gre AB, ya iki lkeyi de

karsna alarak zm/uzla srecini AB dnda oluturmalarn isteyecektir ya da

taraflardan birine, burada Yunanistana, destek vererek dier taraf zerinde bask/etki

oluturarak bir tr koulluluk yaratacaktr.

Avrupa Birlii + Yunanistan

Trkiye

Avrupa Birlii

Trkiye - Yunanistan

ekil : 3a

ekil : 3b


8/36

Bu durumda (ekil 3a), ABnin rgtsel kimliine ve stratejisine uygun bir

durumun varl sz konusudur. AB, taraflara -ye olsun olmasnlar- eit uzaklktadr.

Her iki lke iin de ABnin salayaca ortak yarar sz konusu olduundan asimetrik

bir g dengesi yerine AB gven ve uzla zeminini oluturmaktadr. Bu durum

zellikle GGA (gvenlik ve gven arttrc nlemler) asndan nemlidir. Dier

durum (ekil3b) ise, mevcut uygulamay gstermektedir. ABnin, yesi bulunan

Yunanistan ile birlikte hareket ederek Trkiye karsnda asimetrik g ilikisi

oluturmas sz konusudur. atma ve sorun zm asndan koulluluk ilikisi

yaratmakta oluu, taraflarn uzla ile zm bulabilmelerini gletirmektedir.

Nitekim, Yunanistann ABnin genilemeye ilikin politikalar ile Trkiyenin yelii

arasnda bir paralellik kurarak Trkiye ile olan uyumazlklarnn zmn AB yaps

ierisinde dengelemek istemesi ve bu grn ABye de kabul ettirmesi, 1999

Helsinki Zirvesi ncesindeki zorlu pazarlklarla olmutur. Bu bakmdan, 1999 Helsinki

Zirvesi ncesinde, Yunanistann, Trkiyenin adaylna ilikin olarak yapm olduu

aklama dikkat ekicidir; 29 Aralk 1999 tarihinde Finlandiyann elinde bulundurduu

AB dnem bakanlna gnderilen memorandumda Yunanistan aadaki grleri

dile getirmitir.

1. Kbrs sorununa zm bulunamay Kbrs Cumhuriyetinin tam yeliiniengellememelidir,

2. yelie aday herhangi bir devlet belirli bir zaman dilimi ierisinde (yaklak olarak

2000 yl sonuna kadar) Uluslararas Adalet Divannn yarg yetkisini tanm

olmaldr. Bu istem halihazrda Gndem 2000de de yer almakla birlikte, u an iin

yasal olarak balayc deildir. Aka, Yunanistan Avrupa Konseyinin belirledii

artlara daha fazla aklk getirmesini istemektedir.

3. Yunan Hkmeti, Trkiyenin adaylnn gerekleebilir bir olaslk deil bir gerek

olarak grmek istemektedir. Bir baka deyile, Trkiye iin, adayn haklar ve

sorumluluklarn karara balayan gereki bir yol haritas olmaldr.

Yunanistann yukarda dile getirmi olduu grlerin Helsinki Zirvesi Sonu

Belgesine byk lde yansm olduu grlmektedir. Nitekim, 10-11 Aralk 1999

tarihinde yaplan Helsinki Zirvesinin Bakanlk Sonu Belgesi 4. Madde hkmne

gre; Avrupa Birlii Konseyi, imdi 13 aday devleti tek bir ereve iinde kapsayan


9/36

katlm srecinin ierici mahiyetini tekrar teyit eder. Aday devletler, yelik srecine

eit bir temelde katlmaktadrlar. Avrupa Birlii'nin Antlamalar'da ifade edilen

deerlerini ve amalarn paylamaldrlar. Bu bakmdan,Avrupa Birlii Konseyi,

anlamazlklarn BM Anayasas'na uygun olarak bar yoldan zlmesi

ilkesini vurgular ve aday devletleri, devam eden snr anlamazlklar ve ilgili

dier konular zmek iin her gayreti gstermeye davet eder. Bunda baarl

olunamad takdirde, anlamazl makul bir sre iinde Uluslararas Adalet

Divan'na (UAD) gtrmelidirler. Avrupa Birlii Konseyi, zellikle yelik sreci

zerindeki yansmalaryla ilgili olarak ve en ge 2004 yl sonuna kadar UAD

yoluyla zme balanmalarn tevik etmek amacyla, devam eden

anlamazlklara ilikin durumu gzden geirecektir. Ayrca, Avrupa Birlii Konseyi

hatrlatr ki Kopenhag'da belirlenmi olan politik kriterlere uyum, yelik mzakereleri

almasnn bir n artdr ve tm Kopenhag kriterlerine uyum AB'ye ye olarak

katlmann temelidir.

9. Madde hkmne gre ise,

(a) Avrupa Birlii Konseyi, 3 Aralk tarihinde New York'ta Kbrs meselesinin kapsaml birzmne ynelik olarak balatlan grmeleri memnuniyetle karlar ve BM Genel

Sekreteri'nin bu sreci baaryla sonulandrma ynndeki gayretlerine gl desteini ifadeeder.

(b) Avrupa Birlii Konseyi, politik bir zmn Kbrs'n Avrupa Birlii'ne

katlmn kolaylatracann altn izer. yelik mzakerelerinin

tamamlanmasna kadar kapsaml bir zme ulalamam olursa, Konsey'in

yelik konusundaki karar, yukardaki husus bir n art olmakszn verilecektir.

Bu konuda, Konsey tm ilgili faktrleri dikkate alacaktr.

Dolaysyla, 1999 Helsinki Zirvesinde Trkiye ile adaylk grmelerine

balanacann aklanmas ile beraber Trkiyenin AB ile olan ilikilerinde gz

nnde bulundurulmas gereken l bir yap (ekil 4.) ortaya kmtr. Bu yap

ierisinde AB, Yunanistan ve GKRY ve Trkiye bulunmaktadr. Trkiyenin AB yelii

iin dier aday lkelerin uymas gereken koullara ek olarak, hem Yunanistan ile olan

uyumazlklarn hem de Kbrs sorununu zmesi gerekmektedir. Helsinki Sonu

Belgesinin yorumunda Trkiyenin itirazlar vardr, Trkiyeye gre, 2004 tarihi

Trkiye ve Yunanistan arasndaki sorunlarn zmlenememesi halinde Divana


10/36

konuyu gtrecekleri son tarih deil, ulalan durumu deerlendirecekleri tarihtir. 9.

Maddenin b paragrafnda yer alan Kbrsa ilikin hkmde, Kbrs sorununa zm

bulunamad taktirde, Konseyin, Kbrsn tam yeliine ilikin kararn verirken ilgili

tm faktrleri dikkate alacan belirtmektedir.

Trkiye

Avrupa Birlii

Yunanistan

GKRY

Kopenhag Kriterleri

Ege Denizi Sorunlar

KbrsSorunu

ekil : 4

Avrupa Birlii Yunanistan + GKRY

Trkiye

Btn bu tartmalarn tesinde, aslnda 1999 Helsinki Zirvesinde Trkiyenin

aday olarak kabul edilmesi ve adaylk srecine katlm olmasna Yunanistannn

kar kmam olmasnn dorudan sonucu, Yunanistann gerek Kbrs sorununu,

gerekse Trkiye ile Yunanistan arasndaki Ege Denizine ilikin sorunlar

Avrupallatrmay baarm olmasdr. Gerekten de Trkiye ile Yunanistan

arasndaki Ege Denizine ilikin sorunlarda olduu gibi Kbrs konusundaki gr

ayrlklar da byk lde Trkiyenin Avrupa Birlii ile olan yelik mzakerelerindekoulluluk temeline oturmu ve ilerleyen dnemlerde Katlm Ortakl Belgesinde ve

yllk ilerleme raporlarnda bu koululuk erevesinde ne tr ilerlemeler kaydedildii

ABnin Trkiyeye ilikin stratejisinde gz nnde tutulmaya balanmtr. Trkiye ise,

Kbrs ve Yunanistan ile olan uyumazlk konularnn Katlm Ortakl Belgesi

hazrlanrken ncelikler ve Orta Vadeli Hedefler bal altnda siyasi kriter olarak

yer almasna tepki gstermitir. Her ne kadar Helsinki Zirvesi sonrasnda Trkiye,

Kbrs ve Yunanistan ile olan uyumazlklarn yelik srecinde bir n art olarakkabul ettirilmesine kar km olsa da, Katlm Ortakl Belgesinin son halinde bu


11/36

konular diplomatik bir dille metne konulmutur. 4 Aralk 2000 tarihinde Brksel'de

yapt toplantda, AB Genel ler Konseyi, Katlm Ortakl Belgesi'ne son eklini

verirken Trkiye'nin iddetli tepkisine yol aan Kbrs ve Ege konusunu n art,

olarak getirmeyip 4. Maddede ncelikler ve Orta Vadeli Hedefler ana bal altnda

Glendirilmi Siyasi Diyalog ve Siyasi ltler balyla yeni bir paragraf

oluturmutur. Bylece, Yunanistan'n srarlaryla Kbrs konusu 4.1 Ksa Vadeli

ncelikler maddesinde, Ege konusu ise 4.2 Orta Vadeli ncelikler maddesinde,

Glendirilmi Siyasi Diyalog ve Siyasi ncelikler paragraflar altna yer almtr.

Bylelikle terimler zerinde oynanarak hem Trkiyenin duyarll dikkate alnarak

konunun n art olarak getirilmesi nlenmi, hem de Yunanistann duyarllk

gsterdii konular ncelikli siyasi konular arasnda gsterilmitir.

Sonuta, Trkiyenin adaylk srecinde Kbrs sorununa ilikin ykmlendii

koulluluk ilikisi, 4 Aralk 2000 tarihli Trkiye in Katlm Ortakl Belgesinin 4.1.

Ksa Vade (2001) Glendirilmi Siyasal Diyalog ve Siyasi ltler

ksmnda,Helsinki sonular bildirgesine uygun olarak, siyasal diyalog balamnda,

Helsinki sonular bildirgesinin 9(a) maddesinde atf yapld gibi, BM Genel

Sekreterinin Kbrs sorununa kapsaml bir zm bulunmas srecini baarl bir

sonuca balamaya ynelik abalarn gl bir biimde desteklemek, eklindeyinelenmektedir. Yunanistan ile olan sorunlarna ilikin beklentiler ise, ayn belgenin,

4.2. Orta Vadeli ncelikler Glendirilmi Siyasal Diyalog ve Siyasi ltler

balnda ele alnarak, Trkiye'nin ykmll; Helsinki sonular bildirgesine

uygun olarak, siyasal diyalog balamnda, anlamazlklarn Birlemi Milletler

Anayasasna uygun ekilde bar yollardan zlmesi ilkesi kapsamnda, Helsinki

sonular bildirgesinin 4. maddesinde atf yapld gibi, devam eden snr

anlamazlklarn ve dier ilgili konular zmek iin her abay sarf etmek, diyesralanmtr.

Avrupa Birliinin Genilemeye likin Kriterleri erevesinde Aday

yelerin Snr Uyumazlklarna likin Hkmler

ABnin hazrlam olduu ve 15 Temmuz 1997de kabul edilen Gndem 2000

adl belgesinde, yelie aday devletlerin varolan snr uyumazlklarn yeliklerinden

nce zmeleri gerektiini belirtilmektedir. Sz konusu metine gre; Genileme snratmalarnn (AB'ne) ithal edilmesi demek deildir. Genileme anlamalarndan


12/36

beklenen devletler iin gl bir drt olarak her trl snr atmalarn zmekle

ilgilenmektir.

...Komisyon, uyumdan nce, bavuran lkelerin kendi aralarnda veya nc

lkelerle olan her trl nemli snr sorunlarn zmek iin her trl abay

gstermesi gerektiini dnmektedir. Aksi taktirde taraflar anlamazln

Uluslararas Adalet Divanna gtrlmesinde anlamaldrlar.

...Tm aday lkeler, bu nedenle, grme sreci tamamlanmadan nce, ...

mevcut veya gelecekteki bu nitelikteki herhangi bir sorunda Uluslararas Adalet

Divannn zorunlu yarg yetkisini nkoulsuz olarak peinen kabul ettiklerini karara

balamaldrlar.

Bu balamda dnldnde, Trkiye ve Yunanistan arasndaki

uyumazlklarn zellikle Ege Denizine ilikin olanlarnn yelik sreci ncesinde

zlmesi gerektii ortaya kmaktadr. Bu durum yelik srecinin normal ileyiinde

anlalabilir bir olgudur; AB bir yandan genilemeyle ekonomik siyasi ve sosyal

btnlemeyi ve uyumu salamaya dnk abalarn somut projelerle

gerekletirmeye alrken dier yandan genilemeyle oluacak olan d snrlarnn

yeni uyumazlklar dourmamasna almaktadr. Bu duyarllk hem yeni ye olacak

lkelerin AB yesi lkelerle olan snr uyumazlklar asndan hem de aday lkelerle

nc/komu lkeler arasndaki snr uyumazlklar asndan ortaya kmaktadr.

Dolaysyla Trkiye'nin ABye tam ye olmak iin yapm olduu bavurunun

dorudan bir sonucu olarak deerlendirebileceimiz bu durum zellikle Ege

Denizindeki uyumazlk konularnn uzun sreden bu yana barl yntemlerle

zlememi olmasn gndeme getirmekte ve taraflara ngrlen sre ierisinde

zm dorultusunda sorumluluklar yklemektedir. Ancak bu sorumluluklar ierisindeTrkiye ve Yunanistan arasnda youn bir diplomatik trafiin yan sra rekabetin de

yaanmakta olduu grlmektedir. Mzakere srecinde taraflarn hangi konular

sorun olarak kabul ettikleri ve bu sorunlara ilikin temel grlerinin neler olduu

ve zm iin ngrdkleri yntemin neler olduu konusu yeni tartmalar

yaratmaktadr. Bu tartmalar sonucunda ortaya kabilecek bir paket uzlama ise

henz salanabilmi deildir.


13/36

Trkiye ve Yunanistan arasndaki uyumazlk konularnn barl yntemlerle

zmlenebilmesi iin taraflar arasnda oluturulan diyalog ve lml yaknlamann

srdrlmesi zorunluluu vardr. Yaratlan gven ortamnn pekimesinde ise, siyasi

iradenin uzlay oluturabilmesi iin nc aktrlerin mzakere srecini tek yanl

etkileyebilecek davranlardan uzak kalmalar gerekmektedir. Bu ynyle

deerlendirildiinde, ABnin Trk-Yunan ilikilerinde izlemi olduu yaklamn bu

tarafszlk niteliini bozduunu grmekteyiz. Oysa ABnin yaratmak istedii

gvenlik toplumu, taraflara mzakerelerde karlkl duyarllklarn anlama ve ortak

zm retme olana salayabilecektir. zellikle taraflarn Ege Denizindeki

silahlanma abalarn bu erevede deerlendirmek mmkndr. Dier yandan,

aznlk sorunlarna ilikin ihlaller de bu kapsamda kolaylkla zmlenebilecek

sorunlardandr.

AB, 1980lerin ikinci yarsndan itibaren Trkiyenin tam yelik iin yapm

olduu bavurular deerlendirirken byk lde ekonomik ve siyasi, sosyal adan

var olan uyumsuzluklardan hareketle Trkiyenin yeliine kar kmtr. Bu kar

klar ve Trkiyenin yelik konusundaki srar ise giderek AB ile Trkiye arasndaki

ilikilerde Kopenhag Kriterlerinden farkl kriterlerin uyguland bir koulluluk

ilikisi ortaya karmtr. Trkiyenin yeliinin kabul edilebilmesi iin, srekli olarak,dile getirilen kriterlerdeki ilerlemeler dikkate alnm ve bu balamda, zellikle

Yunanistan ile olan uyumazlk konular ve Kbrs sorununda izlemi olduu siyaset

eletirilmitir.

Kukusuz bunda Yunanistann AB yesi olmas ve Trkiye ile olan

uyumazlklarn zmnde duyarlln veto yetkisini kullanarak genileme srecini

sekteye urataca tehditiyle gvenceye almak istemektedir, ancak, ABnin

Yunanistann duyarllklar ile Trkiyenin gerekeleri arasnda bir denge

oluturamamas ya da ekimser kalmas Trkiyenin tam yeliinin AB tarafndan

istenmediini dnmesine yol amaktadr. Bir ynyle, ABnin Yunanistann veto

yetkisini kullanaca endiesiyle hareket yeteneini sekteye uratmakta olduu

inan varken, dier yandan, ABnin Yunanistan engelini bilinli bir tercih olarak n

planda tutmakta olduu gr giderek daha fazla paylalmaktadr.

ABnin genilemeye ilikin temel metinlerini de aday lkeler asndan farkldeerlendirmekte olduu grlmektedir. zellikle GKRYnin Kbrsn yasal tek


14/36

temsilcisi olarak ABye tam yelik bavurusunu kabul ederek var olan uyumazln

yelik sreci iin bir engel oluturmadn kabul etmesi kendi kriterleri ile elien bir

durum yaratmaktadr. Bu eliki ayn zamanda Kbrs Cumhuriyetinin kuruluunu

salayan 1960 Antlamalar erevesinde oluturulan statnn de aka ihlal

edilmesi anlamn tamaktadr. Gney Kbrs Rum Ynetiminin Kbrsn tek meru

temsilcisi olarak ABne ye olarak kabul edilecek olmas ile Trkiyenin ABye tam

yelii arasnda kurulan ban ABnin izlemi olduu genilemeye ilikin stratejiyle

uyumad grlmektedir. Genilemeye ilikin ilkeler erevesinde, dier adaylardan

istenen snr uyumazlklarnn zmne ilikin koullar GKRYden istenmemektedir.

Daha nce de belirtildii gibi,10-11 Aralk 1999 Helsinki Zirvesi Sonu Bildirgesinin

9. Madde (b) paragrafnda, Avrupa Birlii Konseyi, politik bir zmn Kbrs'n

Avrupa Birlii'ne katlmn kolaylatracann altn izer. yelik

mzakerelerinin tamamlanmasna kadar kapsaml bir zme ulalamam

olursa, Konsey'in yelik konusundaki karar, yukardaki husus bir n art

olmakszn verilecektir. Bu konuda, Konsey tm ilgili faktrleri dikkate

alacaktr,denilerek Kbrs konusundaki bu ayrm zellikle belirtilmitir. ABnin Kbrs

konusundaki bu gr 2002-2003 dnemindeki zirve ve toplantlar srasnda da

grlmektedir. 2002 yl sonunda yaplan Kopenhag Zirvesinde ABnin genileme

srecinde 2003 ylnda tam ye olacak adaylar sralanrken GKRYne de yer verilmi

ve bu dnemde BM Genel Sekreterinin hazrlam olduu zm plan zerinde

taraflarn aralarnda herhangi bir anlamaya varamamalar durumunda da GKRYnin

ABye tam yeliinin gereklemi olaca aklanmtr. Dier yandan, Trkiyenin

tam yelii ile kurulan ba erevesinde Kbrs sorununa herhangi bir zm

bulunamamas durumunda Trkiyenin KKTC ile kurmu olduu ilikilerinin nitelii ve

adadaki askeri varl tartma konusu yaplm, zmszlkle beraber, GKRYnin

ABye tam ye olmas durumunda Trkiyenin AB yesi olan bir lkenin topraklarnigal etmi duruma gelmi olaca ileri srlmtr.

10 Mart 2003 tarihinde Laheyde BM Genel Sekreterinin gzetiminde yaplan

grmeler srasnda da sunulan planlarn kabulne ilikin bir grn

salanamamasnn ardndan yaplan aklamalarda uzlamazln sorumlusu olarak

Trkiye ve KKTC gsterilmitir. Bu dnemde yaplan yorumlarda ise, younlukla

adadaki Trk toplumu ile mzakerelerde yetkilendirdii Denkta arasnda gr ve

kar farkllnn olduu dile getirilmitir. Oysa BM Genel Sekreterinin taraflara


15/36

sunmu olduu plann da taraflarn ortak karlarn dengeleyen ve eit bir stat

kuran bir anlama olmaktan uzak kalm olduu plann ayrntlar incelendiinde

ortaya kmaktadr. Kald ki plan her iki toplum da farkl duyarllklar dikkate alarak

kabul edilemez bulmulardr. GKRY asndan plann kabul edilmemi olmasnn AB

yelii iin bir engel oluturmayacak olmasnn nceden aklanm ve kabul edilmi

olmas GKRYde byk bir rahatlk salamtr. Annan Planlar, Kbrs Trk toplumu

zerinde yrtlen propagandalarla Trk toplumu iin AB yeliinin yakalanmasnda

bir son ans olarak sunulmu, Annan Plannn kabulnn AB yeliini, dolaysyla

refah salayaca, plann kabul edilmemesi halinde ise ekonomik ve siyasi

huzursuzluklarn daha da artaca dile getirilmitir. Sonuta KKTCde siyasi iktidar ile

muhalefet ve kamuoyu arasnda derin gr ayrlklar yaratlmtr.

Trkiyede ise, yaplan eletiriler Trkiyenin AB yeliinden giderek daha fazla

uzaklamakta olduu eklinde olmutur. Yrtlen propagandalarla siyasi

iktidar/hkmet ile Dileri Bakanl brokrasisi ve TSKnn Kbrs sorununa ilikin

nceliklerinin farkl olduu ve Trkiyenin d politikasnda bu dnemde bir tr ok

ballk olduu izlenimi yaratlmtr. Ayn srada Parlamentoda iktidar olan AK

Partinin genel bakannn parlamento dnda kalm olmas d politika alannda

karar alc ve uygulaycnn kim ya da kimler olduunu tartlr hale getirirken siyasisorumluluu da belirsiz klmtr. Dolaysyla 3 Kasm 2002 genel seimleri

sonrasnda Trkiyede Hkmetin d politika alanndaki baarszlklar youn

eletirilere neden olmutur.

Bu dnemde Trkiye asndan d politika gndemindeki younluk dikkat

ekicidir; Bir yandan ABnin Aralk 2002 Kopenhag Zirvesinde Trkiyeye yelik

grmeleri iin tarih verirken 2004 yl sonunu vermesi, dier yandan BM Genel

Sekreteri Kofi Annann taraflara sunmu olduu plann kabul ynnde yaratlan

basklar, ABDnin Iraka yapmay planlad askeri mdahale ve bu mdahalenin

uluslararas alanda meruiyetinin salanmas iin yrtlen abalar ve ABDnin

Trkiye ile bu ynde yrtmekte olduu ibirlii ve pazarlklar Trkiyede siyasi

iktidara zor anlar yaatmtr.

Ancak bu dnemde dikkatlerin younlat nokta Trkiyenin zellikle AB ve

ABD arasnda ittifak ve kar dengesini nasl kurgulayacana ilikin olmutur.zellikle 2002 Kopenhag Zirvesinde Trkiyenin yeliinin 2004 yl sonunda ele


16/36

alnacann karara balanmas ve GKRYnin 2003 yl ierisinde tam ye olarak

kabul edileceinin belli olmasnn ardndan Trkiyenin ABden dlanmakta olduuna

ilikin grler dile getirilmeye balanmtr. Annan Plannn sonusuz kalmasnn

ardndan Trkiyeye ynelik bask ve dlama abalarnn younluk kazand

grlmtr. Bu dlanmann ardndan ABD ile olan askeri ve siyasi ibirliinin nasl

bir yn izleyecei ise, gerek NATO gerekse ABnin ilevsellii asndan kritik bir

srecin yaanmakta olduunu ortaya karmtr. zellikle Trkiye'nin geleceini

hangi eksende grm olacan ortaya koyacandan ABnin yaklam daha da

nem kazanmtr. Nitekim ABnin Trkiyeye ilikin politikasnda ABDnin Iraka

askeri mdahalede bulunacann belirginlemesinden sonra kimi farkllklar

gzlenmitir. zellikle Trkiye, NATO Antlamasnn 4. maddesinin uygulanmasn

istediinde ittifak ciddi bir sarsnt geirmi ve ancak uzun pazarlklar sonucunda

Trkiyenin arsna olumlu yant verilmitir.

Trkiye Yunanistan likilerinin Gelecei ve AB Trkiye likileri

Son on ylda taraflar pek ok gerginlik /trmanma yaamtr. Srecin

yumuamaya dnmesi ise kolay olmamtr. Taraflar kendi inisiyatifleri ile

yumuama srecini balatmakta yetersiz kalmlar ve bu yetersizlik byk lde

gvensizlikle ekillenmitir. Kbrs sorununun yan sra, 1994 Karasular, 1996

Kardak Kayalklar, 1997-98 S-300 Fzeleri, 1999 calan/PKK bunalmlar iki lke

arasndaki ilikilerde gerginlik yaratan konular olmutur. 1999 Aralk Helsinki Zirvesi

ise Trkiye ve Yunanistan arasndaki ilikileri AB eksenli olarak yeni bir nitelie

brndrmtr. Trmanma-yumuama sreci gerginliklere ramen yrtlrken

diyalog srecinin kesintiye uramamasna allmtr. YlmazPapulias Mutabakat

(27 Mays 1988), stanbul Mutabakat (8 Eyll 1988), Madrid Deklarasyonu (8

Temmuz 1997) taraflar arasnda gvenlik ve gven arttrc nlemlere ilikin

nemli/temel admlar olmutur. Ancak, sre iinde mutabakatlara ramen

trmanmaya yol aan gelimeler de yaanmtr. Trmanmaya neden olan olaylar,

zellikle fiili durumlar yaratma taktikleriyle desteklendiklerinde ise, gvenin yan sra

gvenlik kayglar n plana kmtr. Bu nedenle, taraflarn askeri gleriyle

destekledikleri ulusal savlar trmanmann keskinlemesine neden olmaktadr.

Gven arttrc nlemler, atma zm yntemleri erevesinde gerek bulke yneticileri tarafndan gerekse ittifaklar tarafndan desteklenmitir. ABD, NATO


17/36

ve AB, iki lke arasndaki ilikilerin atmac niteliinin bir an nce uzlama zeminine

oturtulmas gerektii konusunda taraflar desteklemilerdir. Ancak nc aktrlerin

gven arttrc nlemleri desteklemeleri byk lde kendi beklentilerine, karlarna

daha uygun olmasndandr. Yoksa iki lke arasnda bir uyumazlk, trmanma,

atma olduunda Trkiye ve/veya Yunanistan vazgeilmez deildir. Bununla

birlikte, atma durumunda taraflardan herhangi birinin nc aktrleri dlayan bir

inisiyatif stelenmeleri de, en azndan bu koullarda, mmkn deildir. nisiyatif

stlenirken blok liderlerinin youn basks ile karlalacak olmas, buna ramen

gerekletirilecek bir eylemin siyasi, askeri, ekonomik maliyetini arttrmaktadr.

Gemite bunun rneklerine rastlanmtr.

Kukusuz bu durum ncelikle ulusal g ile yakndan ilgilidir. Uygulamada dpolitikann ulusal gce dayanmas, karar alclarn inisiyatif stlenme potansiyellerini

arttrmaktadr. Ulusal kurtulu sava sonrasnda ulusal gcn ve karar alcnn d

politika sorunlarnn zmnde inisiyatif stlenme yetilerini nasl kullanm olduklar

ortadadr. Ulusal gten uzaklaldnda ise, srecin nasl tersine ilemi olduuna

da ne yazk ki rastlanmaktadr. Bu durumda siyasal karar alcnn inisiyatif stlenme

becerisi yetersiz, kstl kalmaktadr. Bu erevede Trkiyenin karlat temel

sorun yapsal zelliklerini gelitirerek ulusal d politikasn kstlayan faktrlerdenkurtarma becerisini uygulamaya sokamamasdr. nisiyatif stlenme, uluslararas

ilikilerde nc aktrlerin ilgi, etki ve karlarn dlamay gerektirmemektedir.

Burada asl olan, ulusal karlarn savunulduu ortamda alternatif uzla alanlar

yaratarak seenekleri zenginletirebilmek, kararlln snrlar konusunda tutarl

olmaktr. Bu ise ancak gcn gelerini gelitirmekle mmkndr.

Doaldr ki, uluslararas ilikilerde hl temel aktr konumunu srdren ulus

devletler her trden ilikilerinde, etkileimlerinde birkendi banalk/self-help

halindedirler. Dier devletlerle oluturduklar ibirlii, ittifaklar, uzlalar devletleraras

kar ayrlklarnn, beklentilerinin farkl olabilecei gereini ortadan

kaldrmamaktadr. Bu erevede deerlendirildiinde, atmalar da ittifaklar,

uzlalar gibi greli ve deikendirler. Devletler iin nemli olan ise, bu dinamik

srete her eye ramen gelierek varln srdrebilmektir. TrkYunan ilikileri

bunun somutlat rneklerdendir. Her iki lke de ayn ittifaklar ierisinde yer

almalarna, ortak tarih ve kltr paylam olmalarna, jeopolitik zelliklerine karn


18/36

aralarndaki uyumazlklarn zmnde ulusal duyarllklarn, nceliklerini n

planda tutmaktadrlar. Uzlann snrlarn belirlemek bile uzlamazla konu

olmaktadr. Uluslararas ilikilerde aktrler arasnda uyumazlklarn/sorunlarn

zm elde edilen sonucun taraflarn kar ve beklentilerini karlamas halinde

mmkndr. Eer taraflardan herhangi biri elde edilen zmden karn

dengeleyerek kamyorsa sonucu kabullense bile memnuniyetsizlii sreceinden

uzun dnemde oluturulan staty deitirmek iin rtl/ak aba gsterecektir.

TrkYunan uyumazlklarnn zmnde de bu durum sz konusudur.

Lozan Bar Antlamas ile oluturulan stat sre ierisinde taraflardan birinin

beklentilerini karlayamaz duruma gelmitir. Trkiye iin var oluunu yakndan

ilgilendiren bu duruma ek olarak, uluslararas deniz hukukunda meydana gelen yenihak ve ykmllklerin Ege Denizinin zel durumu gz nne alnmadan

uygulanmak istenmesi, mevcut statkonun srdrlmesini de yeni bir statko

oluturulmasn da gletirmektedir. Lozanda statko saptanrken hareket zeminini

oluturan duyarllklar Trkiye asndan bugn de srmektedir. Dolaysyla, iki lke

arasnda balatlacak bir mzakere srecinde bunun gz ard edilmemesi

gerekmektedir. Lozanda uluslararas bir konferans zemini varken bugn bu zemini

AB oluturmak istemektedir. Buna izin verilmesi dnlemez. TrkYunanuyumazlnn taraflar bellidir. Eer uyumazln taraflarn yeniden Yunanistan ile

beraber hareket eden Avrupa lkeleri ve karsnda Trkiye olarak belirleyecek

olursak, yeni bir ulusal kurtulu mcadelesi iinde olduumuzu sylemek abart

olmayacaktr. Kbrs ve Ege sorunlarna ilikin yaklamlar ile AB, Trkiye

Yunanistan ilikilerinde bir taraf olma iddiasn tamaktadr. Bu durumu Kbrs

sorunundaki tutumunun yan sra 1996 Kardak Kayalklar bunalm srasnda alm

olduu kararlarda da grmek mmkndr. 15 ubat 1996 tarihinde alm olduukararda Avrupa Parlamentosu, Trkiyenin Yunanistann ardndan ikinci kayala

asker karm olmasn provakatif bir operasyon olarak nitelemi; Kardak

Kayalklarnn Yunanistana ait olduunu iddia etmi, Trkiye'nin resmi

aklamalarnn AB yesi bir lkenin egemenlik haklarn sorgulayan toprak iddialar

olarak grldn belirtmitir. Bu erevede Avrupa Parlamentosu, Yunanistann

snrlarnn ayn zamanda ABnin d snrlarn oluturduunu vurgulayarak

Trkiyenin bir AB yesi olarak Yunanistann egemenlik haklarn tehdit etmesinden

ciddi olarak endie duyduklarn aklamtr. Ayn metinde ABnin ve ye devletlerin


19/36

bu bunalm srasnda ODSP erevesinde etkili hareket edememesinde znt

duyulduu da ifade edilmitir. 15 Temmuz 1996 tarihli Genel ler Konseyi

deklarasyonunda da Kardak Kayalklarna ilikin gerginlikten Trkiye sorumlu

tutularak, ABnin ye bir devletle doal dayanma ierisinde bulunduu ve komu bir

lkeyle de Gmrk Birliinden doan her alanda diyalog ve ibirlii ierisinde

ilikilerin gelitirilmesini arzuladn belirtilmi; Konsey arsnda AB ile Trkiye

arasndaki ilikilerin gelitirilebilmesi iin ye devletlerin egemenlii ve toprak

btnlne, ilgili uluslararas uygulamalara, uluslararas hukuk ve anlamalara

sayg gsterilmesi ilkesine aka uyulmas gerektiini dile getirmitir. Bu erevede

Konsey uyumazlk konularnn uluslararas hukuka uygun olarak zmlenmesi

gerektiini belirterek Kardak Kayalklarna ilikin uyumazlnda Uluslararas Adalet

Divanna gtrlerek zlmesi arsnda bulunmutur.

Kukusuz Avrupa Birliinin btnlemeye dnk stratejisini gz ard etmemek

gerekir; nitekim, bu btnleme abas ulusal karlarn karlkllk iinde

uyumlulatrlmasn gerektirir. Trkiye ve Yunanistan arasnda

yaknlama/yumuama yaratabilecek, bunun tesinde bir arada yaamaya,

btnlemeye dnebilecek bir sreci balatmak ve ileyebilir olmasn salamak,

pek ok koula bal olmakla beraber, 3 aamay gerektirmektedir. lk aama,taraflarn kendilerini gvenlikte hissedecekleri ortam salamaya dnk nlemleri

yaama geirecek olan gvenlik arttrc nlemleraamasdr. kinci aama, taraflarn

uyumazlk konularnda gemiten gnmze kadarki srete dile getirmi olduklar

ulusal tezlerini karlkl olarak koruduklar ve fakat trmandrmaya yol aabilecek

herhangi bir durum altan zellikle kandklar, empati yeteneklerini gelitirdikleri bir

ortamda, ibirlii ve karlkl gveni glendirecekleri gven arttrc nlemler

aamasdr. nc aama ise, taraflarn gvenlik ve gvene dayal ibirliininoluturduu ortamda uyumazlk konularn uzlama temelinde ele aldklar dorudan

sorun zmne dnk mzakere srecidir. Mzakere sreci, esasnda, iki lke

arasndaki temel sorunlarn siyasilerin iradeleri ile zme kavuturulabildii aama

olmakla birlikte, dier barl zm yntemlerini de uygulanabilir kabul etmesi

bakmndan taraflara seenek yaratmaktadr. Trkiyenin sklkla vurgulad gibi,

taraflarn mzakere sreci ierisinde sorunlarn varl konusunda anlamalar

halinde kendi iradeleriyle zme vardramadklar konuda Uluslararas Adalet Divan

ve/veya Hakem Mahkemeleri gibi hukuksal yntemlere de bavurmalar mmkndr.


20/36

Kald ki bu tr bir sorun olarak kta sahanl sorunu dikkati ekmektedir. ki lke

arasndaki sorunlarn bir paket halinde ele alnmasyla ve dengeli bir zme

vardrlmasyla, kta sahanlna ilikin deiik zm yntemleri zerinde de

durulabilir. Mzakere srecinde, ortak iletme de dahil olmak zere, fiili/hukuki

moratoryumun srdrlmesi de tercih edilebilir.

Gvenlik Arttrc nlemler

Trmanmann scak bir atmaya dnme riskini tad bunalmlarn

ardndan iki lke arasnda yaknlama/yumuama srecinin balatlmas iin

ncelikle askeri yntemlerin diplomasiyi destekledii aamadan geri dnmek

gerekmektedir. Bu ise her zaman kolaylkla salanamamaktadr, byk ldebalangc bir tavuk oyununa benzeyen trmanma, ilerleyen evrede, nc

aktrlerin arabuluculuu ve iknas sayesinde deiken toplaml bir sonuca

ulamaktadr. Trmanmaya yol aan tarafn statko ncesi duruma dn

kabullenebilmesi iin ulusal/uluslararas kamu oyu nnde saygnln koruyaca ve

hatta arttrdn syleyebilecei bir merulatrma sylemine ihtiyac vardr. Bu

merulatrma ancak arabuluculuk rolne soyunan devlet ve/veya rgtn

mdahalesi ile kabul edilebilir klnmaktadr. 1996 Kardak bunalm bunun en iyi

rneklerinden biridir.

Sz konusu statko ncesine dn kolaylatrmak ve silahl kuvvetlerin

yerini yeniden diplomasinin almasn salamak iin her iki lkenin de ulusal

karlarnn fiili olarak tehdit edilmeyeceini ngrd bir uzlama zeminine

ulamas gerekmektedir. Bu bakmdan ulusal gvenliini fiili tehdit altnda

hissetmeyecei ve ayn ekilde dier tarafa da bir tehdit oluturmayaca uzlama

zeminini yaratmak hem uzlamazln taraflarn hem de arabuluculuk rolnstlenen lke/rgtn youn abasn gerektirmektedir. Taraflardan herhangi birinin

oluturulan gvenlik zeminini, mutabakat sarsacak eylem ve/veya aklamas

uzlamazln yeniden trmanmasna ve hatta atmaya neden olabilir. 1987 Ege

kta sahanl bunalmnn ardndan Davos ile birlikte oluturulan 27 Mays 1988

tarihli Atina ve 8 Eyll 1988 tarihli stanbul Mutabakatlar bu bakmdan son yllardaki

en nemli gvenlik artrmaya dnk adm olmutur. 1997-1998 yllarnda NATO

Genel Sekreterinin giriimleri ile taraflar bu iki Mutabakat Muhtralarnn hkmlerinibir btn olarak uygulayacaklarna dair siyasi kararllklarn aklamlardr.


21/36

2000 ylnda her iki lkenin de silah almlarnda kimi kstlamalara gideceklerini

aklam olmas, Ege Denizinde yaplan dzenli tatbikatlardan bazlarnn geen yl

yaplmasnn iptal edilmesi, ortak NATO tatbikatlarna katlmn salanmas vb

admlar iki lke arasnda gvenlie dnk kayglar hafifletmeye dnk abalar

olmutur. Kukusuz bu durum siyasiler dzeyinde iki lkenin gvene dayal ibirliini

gelitirebilmeleri iin uygun ortam yaratmtr. Trkiyenin bu nlemleri karlkllk

erevesinde srdrmesinde yarar vardr.

Gven Arttrc nlemler

Taraflar arasnda zellikle son on yln ciddi bunalmlarnn ardndan gelinen

yumuama ortamnda gven arttrc nlemlere ayr bir nem atfedilmektedir. Her ikilke de karlkl alglarnda dier lkeyi tehdit olarak grrken, bunu fiili durumlarla

da gzlemlerken salanan yaknlamann salam temellere oturtulmas gtr.

Bununla birlikte, sreci olumlu ynde etkileyen pek ok faktr taraflara bu olana

salamtr. 8 Temmuz 1997 Madrid Deklarasyonu ile taraflarn bar, gvenlik ve iyi

komuluk ilikilerinin gelitirilmesinin devam etmesini kararlatrarak birbirlerinin

egemenlik haklarna sayg; uluslararas hukuk ilke ve anlamalarna sayg;

taraflarn birbirlerinin gvenlikleri ve ulusal egemenlikleri asndan byk bir

neme sahip Egedeki meru, yaamsal kar ve endielerine karlkl sayg;

yanl anlamalardan kaynaklanan atmalardan kanlmas ve tek tarafl

eylemlerden saknlmaskonularnda anlaarak aralarndaki sorunlar ortak

rzaya dayanarak ve kuvvet kullanm veya kuvvet kullanm tehditi olmadan

barl yollardan zmeyesz vermeleri gvenlik arttrc nlemlerin gven

arttrc nlemlere ilikin boyutunu glendiren adm olmutur. Madrid Deklarasyonu

ile Yunanistann Egede Trkiyenin meru egemenlik hak ve yaamsal karlar

bulunduunu kabul ederek tek yanl eylemlerden kanacan kabul etmesine

karlk olarak Trkiye de kuvvet ve kuvvet kullanma tehditi olmadan barl

yntemlerle atmalar zme sz vermilerdir. Bu nitelii ile taraflar arasnda

yaknlama srecini glendirecek giriimler iin uygun ortam yaratlmaya allm,

ancak fiili durumda taraflarn beklentilerini yaknlama asndan sekteye uratacak

giriimler de yaanmtr. calan olaynn ardndan Trkiyenin Yunanistan ile

ilikilerini gzden geirmesi ve gerginlii trmandrma yerine diplomatik yaknlama

srecini ncelikli klmas, Dileri Bakanlar dzeyinde gelitirilen diplomatik


22/36

yaknlama bu yndeki umutlar arttrmtr.* Yaknlamay ulusal kamuoylar

dzeyinde gelitiren bir baka olay ise her iki lkede gerekleen depremler

olmutur. Depremler srasnda halklarn samimi duygularla dayanma ierisinde

olmalar dost, dman kavramlarnn yeniden deerlendirilmesine olanak

tanmtr. Ulusal kamuoylar arasnda dayanma abalar her iki lke medyas

tarafndan da paylaldnda gvene dayal ibirliinin nndeki engelleri ykmak da

kolaylamtr. Kukusuz yaplacak pek ok ey var. Yllardr sren gerginliklerin

izlerini, olumsuz deer yarglarn ok ksa bir srede deitirmek mmkn

olmayabilir. Ancak bu ynde yrtlecek abalarn uzun srede sonu verecei de

gz ard edilmemelidir.

Bu balamda, iki lke arasnda 2000 ylnda imzalanan anlamalar pek okkonuda ortak bir anlayn olumaya baladn gstermektedir. Ekonomi, kltr,

evre, turizm, terr vb konularda imzalanan anlamalarn yan sra AB yelik sreci

ierisinde kimi alanlarda ibirlii yaplmas kararlatrlmtr. Bu bakmdan 2004

olimpiyatlar iin yaplacak almalarda ibirliine gidilmesi de ngrlmektedir. ki

lke arasnda d ticaretin ve ortak yatrmlarn gelitirilmesi iin somut giriimler

yaplmakla birlikte snrl kalmtr. Bununla birlikte, halklar arasnda etkileimin

nnde bulunan engellerin kaldrlmas ve empati, alg yeterliliklerinin gelitirilmesiiin ok ynl giriimlere gerek vardr. Bu bakmdan zellikle sivil toplum rgtlerinin,

sanat, bilim adamlar ve yazarlarn birer kanaat nderi olarak halklar arasndaki

yaknlamay gelitirecek giriimlerine kolaylk gstermek gerekmektedir. Kukusuz

bu giriimlerin ulusal kamu oylarnn btn tarafndan benimsenmesi gtr,

bununla birlikte siyasi iradenin kararlln srdrmesi gerekir. Ancak uygulamada

2000 sonras dnemde kimi ilerlemelere karn siyasiler arasnda da bu konuda bir

birlikteliin olmad ve hatta halklar arasnda bu dayanma abalarn sekteyeuratacak giriimlerin yapld grlmektedir.

Sorun zmne Ynelik abalar

Trkiye ile Yunanistan arasndaki uyumazlk konularnn ulusal kar ve

beklentilerini dengeleyecek kalc bir zme ulatrlabilmesi taraflarn ortak

iradelerine baldr. Bununla birlikte, bu ortak iradenin salanm olmas durumunda

dahi nemli eksiklikler vardr. Sorun zmne ynelik abalar iki lke arasndakiyaknlama/yumuama srecinin en zor sonulandrlacak aamasdr. Gvenlik ve


23/36

gven arttrc nlemlerin gelitirilmesinde salanacak baar taraflara uzlama iin

uygun bir zemin yaratacak olmakla beraber aslnda sorunlarn zellikle egemenlik

snrlarna ilikin olanlar bu sreci yeniden baa-atmaya dntrebilecek bir

yapdadr. Bu bakmdan, taraflar sreci olumsuz etkileyebilecek unsurlar en aza

indirgeyebilmek iin sorunlar st dzey grmelerde ele alarak zm araylarn

gelitirmek istemektedirler. Bununla beraber, yrtlen grmelerin nasl bir geliim

gsterdii belirsizliini korumaktadr. zellikle Trkiyenin AB ile ilikileri

erevesinde koullandrlmaya allan Kbrs ve Ege Denizine ilikin sorunlara

2004 tarihine kadar zm bulunmas konusu taraflarn bu sreci ayn nitelikleriyle

dikkate aldklarn kukulu klmaktadr. Yunanistann sre sonunda Trkiye ile

arasndaki sorunu Uluslararas Adalet Divanna gtrme isteinde olmasnn

grmeleri srncemede brakma taktiine dntnn iaretlerine

rastlanmaktadr. Bu durum Trkiyenin duyarl olduu bir konudur ve AB ile ilikilerini

gzden geirmesi gerekecek bir aamaya gelme olasl da mevcuttur. Dier

yandan, Yunanistanda yen silah almnn srmesi, Kbrsda toplumlararas

grmeler srerken GKRYnin silah almlarn srdrmesi, durumu daha da kukulu

klmaktadr. Ayn ekilde AGSP konusunda gerek Trkiyenin gerekse Yunanistann

sergiledikleri duyarllk gvenlik ve gven arttrc nlemlerin henz yerlememi

olduunu gstermektedir. Dolaysyla taraflarn alg dzeylerinde kazanan/kaybeden

(win-lose)*durumunun srd grlmektedir.

Gven eksikliinin srmekte oluu ve uzla zemininin yaratlmasndaki

glkler dikkate alndnda taraflar arasnda sorun zmne ynelik olarak

balatlan giriimlerin de baar ans azalmaktadr. zellikle taraflarn neyi sorun

olarak kabul ettiklerini belirtecekleri keif toplantlarnn sonularna bakarak ksa

srede mevcut sorunlar zebilmek zordur. nk daha mzakere srecinegirmeden taraflar kendilerini uzla zemininden uzaklatracak araylar ierisine

girmektedir. Bu durum zellikle Yunanistan iin sz konusudur ve asimetrik g

ilikisi bu bakmdan Trkiyenin aleyhine ilemektedir, dolaysyla, Trkiye mzakere

srecinde pek ok yapsal sorununun olumsuz etkisini d politika seeneklerini

uygularken hissedecektir. AB ile olan ilikilerinde olduu gibi, ABD ve ksmen NATO

ile olan ilikilerinde de Yunanistann avantajl konumuna karn Trkiye nemli

eletirileri gslemek zorunda kalmaktadr. Dolaysyla, d politikasnda bir tr

koulluluk yaratlmakta ve Trkiyeden de bu koulluluk ierisinde uyum


24/36

gstermesi istenmektedir. Yunanistan ile olan sorunlarnn zmnde Trkiyeden

istenen ulusal karlarn gz ard ederek zme hemen ulamasdr. Siyasal karar

alclarn ulusal/uluslararas sorunlarn zmn kolaylatrmak iin deiik

seenekler yaratma becerisi gsterememeleri durumunda sorunlar siyasal

pazarlklarla zme araynda olmalar mmkndr. D politika karar alma

srecinde etkinliin ve inandrcln nemli gelerinden olan ekonomik ve siyasal

yeterlilik asndan Trkiyenin yaamakta olduu yapsal sorunlar uluslararas

ilikilerinde hareket yeteneini snrlandrmaktadr. Bu durumda siyasal iktidarlar ya

tek yanl dnlerle ulusal karlardan tavizler vermektedirler ya da ulusal kamuoyu

desteini korumak iin inisiyatif stlenmekten kanmaktadrlar.

Yunanistann AB yesi olmas, buna karn Trkiyenin aday ye durumundabulunmas mevcut sorunlarn zm iin yaplacak mzakerelerde AB faktrnn de

gz nnde bulundurulmasn gerektirmektedir. Bu durum zellikle Egede mzakere

srecinin kesintiye uramas ve dier barl zm yntemlerinin uygulanamamas

durumunda taraflarn gce bavurup vurmayacaklar tercihinde nemlidir. AB,

Trkiyeye ve dier aday lkelere tam yelik srecinde komu lkelerle olan sorunlar

zme ykmll getirmektedir. Bu bakmdan Trkiyenin AB ile yrtmekte

olduu btnleme abalarnda bu koulluluu yerine getirmesi gerekmektedir. Bunabal olarak zellikle snr sorunlarnda AB, ye lke olan Yunanistann ulusal

snrlarn ABnin d snr olduunu vurgulamtr. Bu durumda snr sorunu da

saylabilecek bir konuda Trkiye ile Yunanistann scak bir atmaya girmesi

durumunda ABnin gsterecei tepki uyumazln AB-Trkiye uyumazlna

dnmesine yol aabilecektir. Dolaysyla, bu koulluluk ilikisinin yalnz Trkiye iin

deil ayn zamanda Yunanistan iin de bir uygulanabilirliinin olmas gerekmektedir.

AB, Trk Yunan uyumazlnda bir taraf olmadn gstermek zorundadr. Ancakbu da ABnin ODSPna aykr bir durumun ortaya kmasna yol aabilir. Dolaysyla,

sre siyasi tartmalarn sonucuna gre ekillenecektir. Bu balamda Yunanistann

ABne tam yelik bavurusunun yapld dnemde ABnin Yunanistann ABye

yeliinin Trkiyenin AB ile olan ilikilerini etkilemeyeceini vurgulam olmas

yeniden bu karara dnlp dnlemeyeceini gndeme getirmektedir. Kald ki,

Trkiyenin 1999 Helsinki Zirve karar ile birlikte ikili sorunlarnn zmnde tek yanl

bir inisiyatif yklenmedii de ortadadr. Ancak, bu inisiyatifin younlat lke olarak

Trkiye n planda gzkmektedir.


25/36

2004 ylna dein bir zm bulunamamas durumunda Trkiyenin AB ile olan ilikilerininkesintiye uramas ihtimali bulunmakla beraber, Trkiyenin Kopenhag kriterlerinigerekletirmesi durumunda, yeliin siyasi tartmalara konu olmas olasl gndemegelecektir. Bu durum AB-Trkiye ilikilerinde yeni tartmalar yaratacaktr. Bu bakmdanABnin Trkiyeye ilikin politikasnn genileme srecine ilikin politikasn ile farkllk

gsterdii grlmektedir. zellikle Kbrs konusundaki tutumu da dikkate alndnda AB,Trkiyeye kar samimi bir tavr sergilememektedir. Bu gerekler altnda, ABne tam yeolmak iin Trkiyenin var oluunu ve yaamsal karlarn etkileyen konulardaduyarllklarmzdan sapmamz hata olacaktr.

Sonu Yerine

Trk Yunan uyumazlklarnn zmnde ABnin yapaca en nemli katk,

iki lke arasnda oluturulmaya allan gvenlik ve gven ortamn

kolaylatrmasdr. Taraflardan herhangi birinin gr ve kar beklentilerine nceliktanyan bir yaklam taraflarn oluturmaya altklar gven ortamn sarsmakla

kalmayacak yeniden trmanma/atma srecine girilmesine neden olacaktr. Nitekim

Gney Kbrsn ABye yeliine ilikin yaklam ve BM Genel Sekreteri Kofi Annan

tarafndan sunulan planlara ilikin grmeler srasndaki tutumuyla AB mzakere

srecini olumsuz etkilemi ve zellikle Kbrs Trk toplumunun gvenlik endielerini

gidermede yetersiz kalmtr. Benzer ekilde, zellikle plann sonusuz kalmasnn

ardndan yaplan aklamalarda gerek Kbrs Trk toplumu gerekse Trkiye asndan

ABye yeliin giderek gletii dile getirilirken yeni dnemde GKRYnin AB yesi

olmasnn ardndan Trkiyenin AB yeliinin de tehlikeye girmi olaca

vurgulanmtr. Bu tr bir bak asnn srdrlmesi ise yalnzca Kbrs konusunun

deil ayn zamanda Ege Denizine ilikin uyumazlklarn da zmn engelleyen

bir sreci amtr.

Trkiye bakmndan AB yeliinin salayaca lkesel yararlar incelenirken

Yunanistan ile olan uyumazlk konularnn mzakereler srecindezmlenebileceine olan iyi niyetin korunduu grlmektedir. Benzer yaklamn

Yunanistan tarafnda da hakim olduu grlmektedir. Ancak gz ard edilmemesi

gereken nokta, zellikle lkesel egemenlik hak ve snrlarnn pazarlk konusu olarak

grld mzakerelerde taraflarn esneklik gsterebilmelerini salayacak gven ve

dayanmann hi de kolay salanamayacak olmasdr. nk pek ok sorun nitelii

itibariyle teknik/hukuki ve siyasidir. Dolaysyla, zmn kalc olmas ve ortak karar

zerine oturmas ayn zamanda bir paket zm gerektirecektir. Bu bakmdan


26/36

Trkiye ile Yunanistan arasndaki sorunlar ve Kbrs sorunu bir btnlk gstermekte

ve Lozanda oluturulan stratejik dengeyi gz nnde bulundurmay gerektirmektedir.

Btn bunlarn nda, ABnin Trkiyeye salayaca en nemli yapsal

deiim hi kukusuz ulusal egemenlik konularndaki sistemsel deiimdir.

Dolaysyla, ABnin gerek genilemeye ilikin kriterleri gerekse ortaklk esasn

oluturan hukuksal metinleri Trkiyenin duyarllklar ile uyumlulatrlmak

zorundadr. Bu ise Trkiyede kkl bir yapsal deiimi zorunlu klmaktadr.

Btnleme sreci ierisine girecek olan her lkede benzer kayglarn olmas

normaldir. Bu bakmdan Trkiyede de ulusal karlar ve egemenlik haklarnn devri

ile ilgili konularda gsterilen duyarll doru deerlendirmekte yarar vardr. nk

AB, tm ye devletlerin her trl egemenlik hak ve yetkilerinden soyutlandklar veegemenliklerini btnyle devrettikleri bir yap deildir; aksine her ye devlet ABnin

ileyii ierisinde ayn zamanda kendi ulusunun yaamsal karlarn ve beklentilerini

gerekletirmek iin karar alma sreci ierisinde youn aba harcamaktadrlar.

Trkiye de ABye tam yelik mzakereleri ierisinde kendi ulusunun yaamsal

karlarnn rasyonel temellere oturtularak gerekletirilmesinden baka bir ey

yapmamaktadr. Dolaysyla, ABye yelik sreci hem Yunanistan hem Trkiye hem

de AB asndan deerlendirildiinde birkazanan/kaybeden (win/lose) seenei deilkazanan/kazanan(win/win) seenei sunmaktadr. Bunun baarlmas ise, taraflarn

politikalarndaki aklkla doru orantldr. Ancak ABnin Trkiyenin tam yeliine

ilikin yaklamnn ngrlen bir gelecekte kesinlik ve aklk kazanmam olmas

taraflarn uzlamazlklarn nyarglardan uzak bir ortamda zme

kavuturabilmelerini zorlatrmaktadr.

Kaynaka:

Akar, Reat. Rumlarn Kahraman Oldu, Cumhuriyet, 19 Aralk 2002, s. 9.

Aksu, Fuat. Trk Yunan likileri: likilerin Ynelimini Etkileyen Faktrlerzerine Bir nceleme, Ankara: SAEMK Yaynlar, 2001.

Aksu, Fuat. Turkish Greek Relations: From Conflict to Dtente the Last Decade,Turkish Review of Balkan Studies, Annual 2001, ss.167-201.

Birand, Mehmet Ali. Avrupa Maceras 1959-1999, stanbul: Doan KitapeviYaynlar, 2000.

Biscop, Sven. Enlargement as a Tool for Conflict Resolution?, Bigger and Better?The European Union, Enlargement and Reform, Fifth Biennal Conferance of


27/36

the European Community Studies Assocation Canada to be held in Toronto,31 May-1 June 2002.

Copley, Gregory R.. Assimetry Among Allies, Defense and Foreign AffairsStrategic Policy, Vol, 29, Issue. 1, January 2001.

Demirta, Serkan. Yeni Kriter: Ege Sorunlar, Cumhuriyet, 14 Aralk 2002, s. 6.Deutsch, Karl W.. How Conflicts Arise Among States, The Analysis of

International Relations, NJ: Prentice Hall Inc., Englewood Cliffs, 1978. ss.132-164.

D Basnda Dileri Bakan A. Mesut Ylmazn Atina Ziyareti (24-27.5.1988),Ankara: T.C. Babakanlk Basn Yayn ve Enformasyon Genel MdrlYayn, 1988.

Gnuur, Haluk. Avrupa Topluluu Hukuku, Ankara: Avrupa Ekonomik DanmaMerkezi Yayn, 1996.

Hauss, Charless. International Conflict Resolution, London: Continuum, 2001.Kirii, Kemal. The Enduring Rivalry Between Greece and Tukey: CanDemocratic

Peace Break It?, Alternatives Turkish Journal of International Relations,Vol. 1, No. 1, Spring 2002. pp. 43-44.

Kyl, Hilal, Akner, Tolga. Annanla Yola Devam, Radikal, 24 Ocak 2004, s. 11.

Melakopides, Costas. Turkish Political Culture and The Future of The Greco-Turkish Rapprochementhttp://www.eliamep.gr/_admin/upload_publication/324_1en_occ.PDF ; B. Tarihi:10..3.2003.

ni, Ziya. Greek-Turkish Relations And The European Union: A CriticalPerspective, (Revised Draft- Nisan 2001); http://home.ku.edu.tr/~zonis/turkey-greece.PDF ; B.Tarihi: 12.12.2002

Reuter, Jrgen. Reshaping Greek-Turkish Relations:Developments before andafter the EU-Summit in Helsinki,http://www.eliamep.gr/publications/Occasional_papers/OP00.01.pdf ; B. Tarihi:15.05.2001.

Soysal, smail. Trkiyenin Uluslararas Siyasal Batlar Cilt II (1945-1990),Ankara: TTK yay., 1991.

k, Barkn. MGKda Olmazsa Olmaz 20 Madde, Milliyet, 24 Ocak 2004, s. 18.

imir, Bilal. AB, AKP ve Kbrs, Ankara: Bilgi Yaynevi, 2003.

Uur, Mehmet. Avrupa Birlii ve Trkiye: Bir Dayanak/nandrclk kilemi,stanbul: Everest Yaynlar, 2000.

Yetkin, Murat. Avrupa Birliinin Bekleme Odasnda Trkiye, Ankara: mgeYaynlar, 2003.

Egede Grmeler Balyor, Cumhuriyet, 9 Mart 2002, s.9.

Greek-Turkish Relations: The Madrid Joint Declaration, Thesis, Summer 97.

http://mfa.gr/thesis/summer97/section.htm. (02.03.1999).Kiryakatiki Eleftheritipia, 29 Mays 1988.


28/36

Yak: Kbrsta 28 ubata Kadar Uzlama Muhtemel, Radikal, 16 Aralk 2002, ss.1-5.

1943. Council - GENERAL AFFAIRS CFSP Presidency Statement: Brussels(15/7/1996) - Press:208 Nr: 8913/96 ; http://ue.eu.int/newsroom/LoadDoc.asp?MAX=1&DOC=!!!&BID=71&DID=43001&GRP=474&LANG=1

8 Eyll 1988 stanbul Mutabakat (Uluslararas Hava Sahas ve Ak DenizlerdeKazalarn ve Olaylarn nlenmesine likin lkeler Mutabakat),http://www.greekturkishforum.org/h89_2.htm

Avrupa Birlii Komisyonu Tarafndan Aklanan Trkiye'ye likin KatlmOrtakl Belgesi Hakkndaki Bakanlmz Aklamas -No:211, 08 Kasm2000 http://www.mfa.gov.tr/turkce/UE/Basin211.htm

Avrupa Parlamentosu'nun 15 Kasm 2000 Tarihli Genel Kurul OturumundaKabul Edilen Morillon Raporu-No:217-15 Kasm 2000http://www.mfa.gov.tr/turkce/grupc/ca/2000/11/#bm22 ; B. Tarihi: 10.03.2003.

Border Disputes,http://europa.eu.int/comm/enlargement/agenda2000/strong/22.htm B. Tarihi: 4.10.1999

Further Opinion of Professor M. H. Mendelson O.C. on the Application of theRepublic of Cyprus to Join the European Union, Un doc. A/56/451-S/2001/953, 9 October 2001, www.un.org/documents/ga/docs/56/a56451.pdf

Luxembourg European Council Press Release, Luxembourg (12/12/1997),Press:0 Nr: SN400/97 ; http://ue.eu.int/Newsroom/LoadDoc.asp?BID=76&DID=43659&from=&LANG=1

MGKdan Annan Planna Yeil Ik, Hrriyet, 24 Ocak 2004, s. 7.

MGK: Annan Plan Referans, Cumhuriyet, 24 Ocak 2004, s. 8.

Presidency Conclusions.Copenhagen European Council. 12 And 13December 2002, Press Release: Brussels (29/1/2003) Nr: 15917/02http://ue.eu.int/newsroom/councilHomePage.asp?LANG=1

Resolution on the Provocative Actions And Contestation of Sovereign RightsBy Turkey Against A Member State of the Union,http://www3.europarl.eu.int/omk/omnsapir....6/PLAGE@1&TYPEF=TITRE&NU

MB=6&DATEF=960215Trkiye'nin Katlm Ynnde lerlemesine likin Komisyon 1998 Dzenli

Raporu http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ab_rapor98_02.html

http://www.access.ch/tuerkei/GRUPH/H977.htm B. Tarihi: 24.10.2000

http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ab_rapor87.html

http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ab_rapor98_01.html

http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ap_morillon.html ;

http://www.belgenet.com/arsiv/ab/cem_30111999.html

http://www.belgenet.com/arsiv/ab/helsinki_sonuc.html


29/36

http://www.belgenet.com/arsiv/ab/kob_2000.html

http://www.belgenet.com/arsiv/ab/kob2000_07.html

http://www.greekturkishforum.org/h89_1.htm

http://www.icj-cij.org/icjwww/ibasicdocuments/ibasictext/ibasicdeclarations.htm#grec;

B.Tarihi: 10.03.2003.http://www.tclefkosabe.org/kibris/mutaala.htm)

http://www.tsk.mil.tr/genelkumay/bashalk/aciklama/2004/a01.htm B. Tarihi:20.01.2004.

http://www3.europarl.eu.int/omk/omnsapir....6/PLAGE@1&TYPEF=TITRE&NUMB=6&DATEF=960215

* Yrd. Do. Dr.; Yldz Teknik niversitesi BF Siyaset Bilimi Uluslararas likiler Blm retim yesi.

Bu konuda ayrntl bir alma iin bkz, Fuat Aksu, Trk Yunan likileri: likilerin YneliminiEtkileyen Faktrler zerine Bir nceleme,Anakara: SAEMK Yaynlar, 2001.

* Bu makalede Avrupa Birlii nitelemesi, zel bir ayrma vurgu gerektirmedii srece, Birliin farkldnemlerdeki (Avrupa Ekonomik Topluluu, Avrupa Topluluu gibi) nitelemelerini de kapsar ekildekullanlmtr.

Bu konuda farkl bir deerlendirme iin bkz, Mehmet Uur, Avrupa Birlii ve Trkiye: BirDayanak/nandrclk kilemi, stanbul: Everest Yaynlar, 2000.

Bu konudaki Yunan yaklamnn da bir tr pazarlk esini iinde tad sylenebilir. zellikle SimitisHkmetinin Trkiyeden gelen tehditleri AB ierisinde karlayabileceine ve asimetrik g ilikisinitersine evirebileceine inanmas bunda belirgin etkendir. Andreas Papandreou sonras Yunanistan d

politikasndaki deiimi gsteren ve Simitis Hkmetinin d politika alanndaki Trkiyeye ilikinyaklam farklln analiz eden bir aratrma iin bkz; Costas Melakopides, Turkish Political Cultureand The Future of The Greco-Turkish Rapprochementhttp://www.eliamep.gr/_admin/upload_publication/324_1en_occ.PDF ; B. Tarihi: 10..3.2003.

stelik GKRYnin Kbrsn tek meru temsilcisi olarak ABye yelik bavurusundabulunmas ve bunun AB tarafndan da desteklenmesi Kbrs Cumhuriyetinin kurucuantlamalarna aykr bir durum oluturmaktadr. Bu konunun uluslararas hukukasndan deerlendirilmesi iin bkz; Further Opinion of Professor M. H. MendelsonO.C. on the Application of the Republic of Cyprus to Join the European Union, Undoc. A/56/451-S/2001/953, 9 October 2001,

www.un.org/documents/ga/docs/56/a56451.pdf

(Mendelson Raporunun Trkesi iin bkz; http://www.tclefkosabe.org/kibris/mutaala.htm)

Bu konudaki bir deerlendirme iin bkz; Kemal Kirii, The Enduring Rivalry Between Greece andTurkey: Can Democratic Peace Break It?, Alternatives Turkish Journal of International Relations,Vol. 1, No. 1, Spring 2002. pp. 43-44.

ki lke arasndaki g asimetrisini sadece askeri g kapasitesine bakarak deerlendirmek yanltcolacaktr. Trk-Yunan ilikilerinde bu bakmdan asimetrinin Trkiye lehine olduu sylenebilirse deasimetride ittifak ilikilerini kullanabilme yetenei ve gcn dengelenmesi bakmndan Yunanistannavantajl olduu grlmektedir. Bu bakmdan yaplan bir deerlendirme iin bkz; Gregory R. Copley,

Assimetry Among Allies, Defense and Foreign Affairs Strategic Policy, Vol, 29, Issue. 1, January2001.
http://www.turkishgreek.org/makaleler/egevekibris.htm#_ftnref1http://www.turkishgreek.org/makaleler/egevekibris.htm#_ftnref3http://www.turkishgreek.org/makaleler/egevekibris.htm#_ftnref1http://www.turkishgreek.org/makaleler/egevekibris.htm#_ftnref3


30/36

AB hukukuna ilikin dzenlemeler iin bkz, Haluk Gnuur, Avrupa Topluluu Hukuku, Ankara:Avrupa Ekonomik Danma Merkezi Yayn, 1996.

Nitekim, 2002 ylnda taraflar arasnda yrtlen GA almalarnn ilerleyen srecindeuyumazlk/ibirlii konularn kefedecekleri birer toplant gerekletirilmi ve bu toplantlarnisimlendirilmesi bile sorun olmutur. Egede Grmeler Balyor, Cumhuriyet, 9 Mart 2002, s.9.

AT Komisyonu Trkiye'nin adaylk bavurusu ile ilgili grn 18 Aralk 1989 tarihinde akladndaTrkiye ile Yunanistan arasndaki sorunlara ve Kbrs sorununa dikkat ekerek aadakideerlendirmede bulunmutur; Trkiye ile bir Topluluk yesi Devlet arasndaki anlamazln olumsuzetkileri ve ayrca, Avrupa Topluluu Konseyi tarafndan ksa bir sre nce tekrar endie ifade edilmiolan, Kbrstaki durum dikkate alnmazsa Trkiyenin katlmasnn politik ynlerine ilikin bir incelemeeksik olurdu. Burada sz konusu olan, Birlemi Milletlerin ilgili kararlarna uygun olarak, Kbrsn birlii,bamszl, egemenlii ve toprak btnldr.

http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ab_rapor87.html

Trkiye'nin ABye yelik giriimleri iin bkz, Mehmet Ali Birand, Avrupa Maceras 1959-1999, stanbul:

Doan Kitapevi Yaynlar, 2000.

Bu durum Trkiyenin Katlmna ilikin olarak hazrlam olduu 1998 Yl Dzenli Raporuna dayansmtr, Trkiye, 1974ten beri Kuzey Kbrs igal altnda tutmakta ve yaklak olarak35.000 kiilik bir ordu bulundurmaktadr. 1983 ylnda, adann bu kesimi, bamsz bir cumhuriyetolduunu ilan etti. Trkiye dnda, uluslararas toplum bu devleti tanmamtr. Muhtelif BM kararlar,Kuzey Kbrsn Trkiye tarafndan igalini ve Kbrs Cumhuriyetini kuran antlamalara aykr olarak igalaltndaki kesimde bir bamsz cumhuriyetin tek tarafl ilann knam ve mevcut durumun kabuledilemez olduunu belirtmitir.

27 Ocak 1997 tarihinde, Denkta ve Cumhurbakan Demirel, kuzey Kbrsn kademeli olarak Trkiyeile btnlemesi hakknda bir ortak aklama yaptlar. Bu aklama,Avrupa Birliinin Kbrs ilekatlm mzakereleri balatma kararn tarihsel bir hata olarak knyordu ve ABye tek tarafl

yelik yolunda Rum Ynetimi tarafndan atlan her admn KKTC ve Trkiye arasndakibtnleme srecini hzlandracan belirtiyordu. Temmuz aynda, Trkiye ve Kuzey Kbrs,ekonomik ve mal btnleme, gvenlik, savunma ve d politika alanlarnda ksm btnlemesalamak iin gerekli tedbirleri oluturmakla grevli bir Ortaklk Konseyi kuran bir Ortaklk Anlamasimzaladlar.

Komisyon Trkiye tarafndan alnan tedbirlerin, Avrupa Birliinin onaylad ilgili BM kararlarndaifadesini bulan uluslararas hukuk ile badamad grndedir. Komisyon, BM Gvenlik Konseyininve Avrupa Birliinin tam desteiyle BM Genel Sekreteri tarafndan yrtlen iyi niyet misyonunun ilgilitm taraflarca aktif ekilde desteklenmesi gerektiine inanmaya devam etmektedir.

Komisyon, Kbrs Trk toplumunun garantr olarak Trkiyenin, esas olarak iki blgeli ve iki toplumlu bir

federasyon kurulmasna dayanan ilgili BM kararlarna uygun biimde Kbrs sorununa adil ve haka birzm bulunmas iin zel ilikisini kullanmas gerektiine inanmaktadr. (Vurgular FA)

Trkiye'nin Katlm Ynnde lerlemesine likin Komisyon 1998 Dzenli Raporuhttp://www.belgenet.com/arsiv/ab/ab_rapor98_02.html

Karar metni iin bkz;http://www3.europarl.eu.int/omk/omnsapir....6/PLAGE@1&TYPEF=TITRE&NUMB=6&DATEF=960215

Deklarasyon metni iin bkz; 1943. Council - GENERAL AFFAIRS CFSP Presidency Statement:Brussels (15/7/1996) - Press:208 Nr: 8913/96 ; http://ue.eu.int/newsroom/LoadDoc.asp?MAX=1&DOC=!!!&BID=71&DID=43001&GRP=474&LANG=1

Lksemburg Zirvesi Sonu Belgesinin 35. maddesine gre; The European Council recalls thatstrengthening Turkey's links with the European Union also depends on that country's pursuit of the


31/36

political and economic reforms on which it has embarked, including the alignment of human rightsstandards and practices on those in force in the European Union; respect for and protection ofminorities; the establishment of satisfactory and stable relations between Greece and Turkey; thesettlement of disputes, in particular by legal process, including the International Court of Justice;and support for negotiations under the aegis of the UN on a political settlement in Cyprus on thebasis of the relevant UN Security Council Resolutions. (Vurgular FA) Luxembourg European

Councl Press Release, Luxembourg (12/12/1997), Press:0 Nr: SN400/97 ;http://ue.eu.int/Newsroom/LoadDoc.asp?BID=76&DID=43659&from=&LANG=1

Trkiye, dier bavuran lkelere kyasla kendisine ayrmc muamele yaplm olduu dncesiyle, ABKonseyinin sonularna olumsuz tepki verdi. Ankara, Avrupa Konferansna katlmayacan ve Birlik ilepolitik diyalou askya aldn, dolaysyla Yunanistan ve Trkiye arasndaki ilikiler gibi konular Birlikile tartmay artk istemediini bildirdi. Ankaraya gre, AB-Trkiye ilikileri bundan byle mevcutmetinler (Ortaklk Anlamas, Katma Protokol ve Gmrk Birlii) temelinde yrtlecekti.http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ab_rapor98_01.html

Jrgen Reuter, Reshaping Greek-Turkish Relations:Developments before and after the EU-Summit in Helsinki, http://www.eliamep.gr/publications/Occasional_papers/OP00.01.pdf ; B. Tarihi:15.05.2001.



10-11 Aralk 1999 Avrupa Birlii Devlet ve Hkmet Bakanlar Helsinki Zirvesi Sonu Belgesinin 12.Maddesine gre, Avrupa Birlii Konseyi, Komisyon'un ilerleme raporunda iaret edildii gibi Trkiye'deson zamanlarda yaanan olumlu gelimeleri ve ayrca Trkiye'nin Kopenhag kriterlerine uyumynndeki reformlarn srdrme niyetini memnuniyetle karlar. Trkiye, dier aday devletlereuygulananlar ile ayn kriterler temelinde Birlie katlmaya ynelmi bir aday devlettir. Dier adayDevletler gibi Trkiye de mevcut Avrupa stratejisine dayanlarak, reformlarn tevik etmeye vedesteklemeye ynelik bir katlm ncesi stratejiden istifade edecektir. Bu erevede, insan haklar

konusu ve 4 ve 9 (a) sayl paragraflarda belirtilen konular bata olmak zere, yeliin siyasi kriterlerinikarlama ynnde ilerleme kaydedilmesi zerinde durularak, daha fazla siyasi diyalog sz konusuolacaktr. Trkiye, Topluluk programlarna ve ajanslarna ve katlm sreci balamnda aday devletler ileBirlik arasndaki toplantlara katlma imkanna da sahip olacaktr. Mktesebatn benimsenmesi iinulusal bir program ile birlikte, siyasi ve ekonomik kriterler ve bir ye devletin ykmllkleri ndayelik hazrlklarnn younlamas gereken ncelikleri ieren bir katlm ortakl nceki Konseysonular temelinde oluturulacaktr. Uygun izleme mekanizmalar kurulacaktr. Trkiye'nin mevzuatnnve uygulamasnn mktesebat ile uyumlulamasn younlatrmak zere, Komisyon, mktesebatnanalitik tarzda incelenmesine ynelik bir sre hazrlamaya davet edilir. Avrupa Birlii Konseyi,Komisyon'dan, tm katlm ncesi tm AB mali yardm kaynaklarnn koordinasyonu iin tek bir erevesunmasn talep eder.


Helsinki Zirvesi ncesinde , 30 Kasm 1999 tarihinde Dileri Bakan .Cem yapm olduu konumadaadaylk sreci ile Kbrs sorunu arasnda bir ba kurulmasna kar olduklarn aklamtr; Trkiye,Kbrs konusunu AB ile ilikilerinin dnda tutmutur. Trkiye, AB ilikilerinin Kbrs balamndadeerlendirilmesine kesinlikle kardr. Gney Kbrs Rum Ynetimi'nin tek tarafl olarak yapt AByelik bavurusuna ilikin hukuki ve siyasi itirazlarmz geerliliini korumaktadr. Birlemi MilletlerGenel Sekreteri'nin, New York'ta taraflarla arac ile konumalar balatmakta olduu bir dnemde, busreci ve kapsaml zm ansn olumsuz etkileyebilecek sz ve davranlardan kanlmas, aksine,taraflar eit biimde tevik edici olunmas gerektiine inanmaktayz.

http://www.belgenet.com/arsiv/ab/cem_30111999.html

Bu konudaki tartmalar iin bkz, Murat Yetkin, Avrupa Birliinin Bekleme Odasnda Trkiye, Ankara:mge Yaynlar, 2003.


32/36

Yunanistann Trkiye ile olan uyumazlklarn ve Kbrs sorununu yesi bulunduu tm uluslararas,blgesel rgtlenmelerde sklkla dile getirerek destek araynda olduu aktr. Bu abalarerevesinde Avrupa Birlii ierisindeki yelik avantajndan da yararlanmakta olduu grlmektedir.zellikle genilemeye ilikin sreci veto yetkisini kullanarak engelleyebileceini vurgulam olmasYunanistann bu isteminin dier AB yesi devletler tarafndan gz nnde tutulmasn gerektirmitir.Her ne kadar AB yesi devletler arasnda Trkiyenin tam yelii konusunda ortak bir karar/politika

benimsenmi olmasa da lkelerin farkl ulusal karlarla hareket etmeleri sonucunda Trkiyenin yeliksreci koululuk ilikisi ierisinde zamana yaylmak istenmektedir. Trk Yunan ilikileri ve Kbrssorununun Avrupallamakta oluu bu bakmdan AB iin giderek daha fazla nem kazanmaktadr.Dolaysyla Trkiyenin yelii AB iin bir sorun oluturmaktadr. Uura gre ise, Trkiye YunanistannKbrs sorunu Avrupallatrma giriimlerini doru alglayamamtr. ABnin verdii gvenceye karn,Yunanistann yelii Kbrs sorunu Avrupallatrmtr;Yunanistann Kbrs sorunu zerindeki etkisi,Yunanistann AByi aktif bir politika izlemeye zorlamas eklinde deil, yeliin Kbrsta enosisseeneini olanaksz klmas ve Kbrs devletinin fizibilitesini arttrmas eklinde olmutur... Buradaanlalamayan husus, 1981den sonra enosisin daha az olanakl olmas ve bunun Kbrs devletininfizibilitesini arttrmasdr. Enosisin 1981den sonra daha az olas olmasnn nedeni nedir? Bunun birnedeni, Yunanistann enosisi desteklemesinin ABnin yllardr tekrarlad Kbrsn bamszl vetoprak btnl ilkesinin AB yesince ihlal edilmesi anlamna gelmesidir. Dier nedeni ise, ABnin1981den sonra enosise kar alaca tutumun Yunanistan iin maliyeti(rnein ihra veya tecrit), 1981

ncesine gre daha yksek olmasyd.Mehmet Uur, Avrupa Birlii ve Trkiye..., ss. 220-221.

Trk Yunan ilikilerinin AB erevesinde ele alnd bir inceleme iin bkz; Ziya ni, Greek-TurkishRelations And The European Union: A Critical Perspective, (Revised Draft- Nisan 2001);http://home.ku.edu.tr/~zonis/turkey-greece.PDF ; B.Tarihi: 12.12.2002

Uyumazlk konularnn Avrupallatrlm olmasna kout olarak, 1999 Helsinki Zirvesi srecindeTrkiye ve Yunanistan arasndaki yaknlamay deerlendiren Melakopides, Sonu Belgesinde Kbrsve snr sorunlarna ilikin olarak yer alan hkmlerin Trkiye ve Yunanistan arasndaki Souk Savasona erdirdii yorumunu yapmaktadr. Bkz; Costas Melakopides, Turkish Political Culture..., s. 3.

Bu konuda Trkiyenin tepkileri iin bkz; 20 Kasm 2002 tarihinde DEK toplantsnda yapt konumada

Cumhurbakan A. N. Sezer konuya ilikin yaklam u ekilde aklamtr, Katlm OrtaklBelgesinin "ksa dnemli hedefler" blmnde Kbrs konusuna yer verilmi olmas, ne yazk ki Helsinkisonras dnemde Avrupa Birlii ile aramzda olumu bulunan ortak anlay yanstmamaktadr. HelsinkiZirvesinden bu yana geen bir yl iinde Avrupal dostlarmza her vesileyle vurguladmz gibi, Kbrssorununa zm bulma abalaryla lkemizin Avrupa Birlii'ne adayl arasnda herhangi bir balantkurulmasn kabul etmemiz olanakl deildir.http://www.belgenet.com/arsiv/ab/kob2000_07.html

Bu konuda Dileri Bakanlnn yapm olduu aklama iin bkz; Avrupa Birlii KomisyonuTarafndan Aklanan Trkiye'ye likin Katlm Ortakl Belgesi Hakkndaki BakanlmzAklamas -No:211, 08 Kasm 2000 http://www.mfa.gov.tr/turkce/UE/Basin211.htm

4 Aralk 2000 tarihli Katlm Ortakl Belgesi iin bkz, http://www.belgenet.com/arsiv/ab/kob_2000.html

Border Disputes, http://europa.eu.int/comm/enlargement/agenda2000/strong/22.htm B. Tarihi: 4Aralk 1999

Uyumazlklarn barl yntemlerle zmlenmesine ilikin olarak BM Antlamasnn 33. maddesi 1.fkras hkm aadaki gibidir;

Sregitmesi uluslararas bar ve gvenliin korunmasn tehlikeye drebilecek nitelikte biruyumazla taraf olanlar, her eyden nce grme, soruturma, arabuluculuk, uzlama,hakemlik ve yargsal zm yollar ile, blgesel kurulu ya da anlamalara bavurarak veyakendi seecekleri baka yollarla buna zm aramaldrlar.smail Soysal, Trkiyenin UluslararasSiyasal Batlar Cilt II (1945-1990), Ankara: TTK yay., 1991, s. 46.

Hem Trkiye hem de Yunanistan BM Kurucu yelerinden olduklarndan Uluslararas Adalet Divannnstatsn tanmaktadrlar. Bununla birlikte, Divana herhangi bir davann gtrlebilmesi iin ya


33/36

taraflarn aralarnda bir mutabakat hazrlam olmalar, ya Divann zorunlu yarg yetkisini aralarndadaha nce yapm olduklar bir anlamada nceden kabullenmi olmalar ya da zorunlu yarg yetkisinibir deklarasyonla tanm olmalar ve Divan nnde dier devletlere tek yanl dava ama hakk vermiolmas gerekir. Bu adan deerlendirildiinde, Trk Yunan uyumazlklarnn Divan nnegtrlebilmesi iin iki lke arasnda bir mutabakat metninin imzalanm olmas gerekmektedir.

Yunanistan Uluslararas Adalet Divannn zorunlu yarg yetkisini bir deklarasyonla kabul ederekaadaki ekinceyi ileri srmtr:

GREECE

10 January 1994.

[Translation from the French]

I declare, on behalf of the Greek Government, that I recognize as compulsory ipso facto and withoutspecial agreement, on condition of reciprocity, in relation to any other State accepting the sameobligation, the jurisdiction of the International Court of Justice in all legal disputes referred to in Article

36, paragraph 2, of the Statute of the Court. However, the Greek Government excludes from thecompetence of the Court any dispute relating to defensive military action taken by the Hellenic Republicfor reasons of national defence.

This declaration shall remain in force for a period of five years. Upon the expiry of that period, it shallcontinue to have effect until notice of its termination is given.

Athens, 20 December 1993.

(Signed) Karolos PAPOULIAS,

Minister for Foreign Affairs.

http://www.icj-cij.org/icjwww/ibasicdocuments/ibasictext/ibasicdeclarations.htm#grec ; B. Tarihi:10.03.2003.

Prof. Mendelson tarafndan hazrlanan raporda da belirtildii gibi Garanti Antlamasnn tm taraflaronay vermeden Kbrs Cumhuriyetinin herhangi bir siyasi ve ekonomik birlie katlmas mmkndeildir. Dolaysyla, Trkiyenin yesi bulunmad ve Kbrs Cumhuriyetinin kurucu taraflarndan herikisinin birlikte temsil edilmedii bir entegrasyona GKRYnin katlmas fiili/hukuki ihlal oluturmaktadr.Ayrntlar iin bkz; Further Opinion of Professor M. H. Mendelson O.C. on the Application of theRepublic of Cyprus to Join the European Union, Un doc. A/56/451-S/2001/953, 9 October 2001,www.un.org/documents/ga/docs/56/a56451.pdf


Kopenhag Zirvesi Sonu Belgesi iin bkz; Presidency Conclusions.Copenhagen European Council.12 And 13 December 2002, Press Release: Brussels (29/1/2003) Nr: 15917/02http://ue.eu.int/newsroom/councilHomePage.asp?LANG=1

Trk Ordusunun KKTCdeki varln igal olarak niteleyenler arasnda Avrupa Parlamentosu dabulunmaktadr. 15 Kasm 2000 tarihinde kabul edilen Morillon Raporunda Trkiyeye ardabulunularak adadaki igal kuvvetlerini geri ekmesi istenmitir. Sz konusu rapor ve Trkiyenin tepkisiiin bkz; http://www.belgenet.com/arsiv/ab/ap_morillon.html ; Avrupa Parlamentosu'nun 15 Kasm2000 Tarihli Genel Kurul Oturumunda Kabul Edilen Morillon Raporu-No:217-15 Kasm 2000http://www.mfa.gov.tr/turkce/grupc/ca/2000/11/#bm22 ; B. Tarihi: 10.03.2003.

Trkiyenin AB yesi bir lkenin topraklarn igal etmi durumda olacan, bunun da Trkiyenin AByetam ye olmasn imkansz klacan syleyenler sadece ABnin genilemeden sorumlu yetkilileri,


34/36

Gnter Verhaugen olmamtr, dnemin Trkiye Dileri Bakan Yaar Yak da dorudan bu ifadeyikullanarak basna aklama yapmtr. Bu konuda bkz; Anlama olmazsa, 28 ubatta Rum kesimi tekbana AB yesi olur. Bu durumda Silahl Kuvvetlerimiz Avrupa topran igal etmi duruma der;Yak: Kbrsta 28 ubata Kadar Uzlama Muhtemel, Radikal, 16 Aralk 2002, ss. 1-5.; Reat Akar,Rumlarn Kahraman Oldu, Cumhuriyet, 19 Aralk 2002, s. 9.

Bu dnemdeki tartmalarn ayrntl bir incelemesi iin bkz; Bilal imir, AB, AKP ve Kbrs, Ankara:Bilgi Yaynevi, 2003.

Gr ayrlklar konusunda medyada yer alan haberlere iliin olarak Genelkurmay Bakanlnn 5Ocak 2004 tarihinde yapm olduu aklamada, [Trk] Silahl Kuvvetleri, Kbrs sorununa grmeleryoluyla adil ve kalc bir zmn bulunmasnn nemine ve gerekliliine inanmaktadr. Bu kapsamdailgili kurumlar arasnda, grlerin uyumlatrlmas ve somutlatrlmas maksadyla, almave grmeler, demokratik ve modern bir lkede olmas gereken ekilde, bir sre ierisindedevam ettirilmektedir,denilerek; Milli bir dava olan Kbrs konusunda, grmecilerin gcnolumsuz etkileyecek bu gibi haberlerden kanlmasnn ve halkmzn sadece resmi aklamalara itibaretmesinin uygun olaca deerlendirilmektedir, gr dile getirilmitir. (Vurgular yazara aittir.)http://www.tsk.mil.tr/genelkumay/bashalk/aciklama/2004/a01.htm B. Tarihi: 20.01.2004.

Ayrca, Kbrs sorununa ilikin olarak ulusal nitelikli bir politikann izlenmekte olduunu gsterenalmalar erevesinde konu MGK gndeminde grlerek Trkiyede ulusal gvenlik ve d politikakonularnda siyasi iktidar/hkmet, Dileri Bakanl brokrasisi ve TSK arasnda farkl grlerin deiltek bir politikann saptanp, uygulanmakta olduu vurgulanmaya allmtr. Bu konuda bkz; Barkn k,MGKda Olmazsa Olmaz 20 Madde, Milliyet, 24 Ocak 2004, s. 18 ; MGKdan Annan Planna YeilIk, Hrriyet, 24 Ocak 2004, s. 7; MGK: Annan Plan Referans, Cumhuriyet, 24 Ocak 2004, s. 8;Hilal Kyl, Tolga Akner, Annanla Yola Devam, Radikal, 24 Ocak 2004, s. 11.

Son dnem Trk Yunan ilikileri hakknda bir deerlendirme iin bkz; Fuat Aksu, Turkish GreekRelations: From Conflict to Dtente the Last Decade, Turkish Review of Balkan Studies, Annual2001, ss.167-201.

28 Mays 1988 tarihli Ylmaz-Papulias Mutabakatnn (Atina Mutabakat) tam metni iin bkz;http://www.greekturkishforum.org/h89_1.htm Ayrca NATO Genel Sekreteri tarafndan srdrlen gvenarttrc nlemlere ilikin almalar ve neriler iin bkz; http://www.access.ch/tuerkei/GRUPH/H977.htmB. Tarihi: 24.10.2000

Ayrca bkz; D Basnda Dileri Bakan A. Mesut Ylmazn Atina Ziyareti (24-27.5.1988),Ankara:T.C. Babakanlk Basn Yayn ve Enformasyon Genel Mdrl Yayn, 1988, ss. 57-58. Ayrca bkz;Kiryakatiki Eleftheritipia, 29 Mays 1988.

8 Eyll 1988 tarihli stanbul Mutabakatnn (Uluslararas Hava Sahas ve Ak Denizlerde Kazalarn veOlaylarn nlenmesine likin lkeler Mutabakat) tam metni iin bkz;http://www.greekturkishforum.org/h89_2.htm

Karar metni iin bkz; Resolution on the Provocative Actions And Contestation of SovereignRights By Turkey Against A Member State of the Union,http://www3.europarl.eu.int/omk/omnsapir....6/PLAGE@1&TYPEF=TITRE&NUMB=6&DATEF=960215

Deklarasyon metni iin bkz; 1943. Council - GENERAL AFFAIRS CFSP Presidency Statement:Brussels (15/7/1996) - Press:208 Nr: 8913/96 ; http://ue.eu.int/newsroom/LoadDoc.asp?MAX=1&DOC=!!!&BID=71&DID=43001&GRP=474&LANG=1

Uyumazlk konularnda fiili durumlar sonucunda trmanmann balamas ve taraflarn askeri gkullanacaklarn dile getirmeleri taraflarn kararllklarnn dzeyini belirlemek asndan nemlidir. Bubakmdan taraflarn askeri g kullanmna bavuracaklarn dile getirdikten sonra bunu uygulamaygze alamamalar ve/veya bu karardan geri adm atmalar kar tarafn iddiasnn kabul olarak

deerlendirildiinden taraflara/karar alcya byk sorumluluk ykler. Oyun teorileri ierisinde deikentoplaml oyunlardan biri olan Tavuk Oyununda ayn erit zerinde birbirlerine kar yndeki iki aracn


35/36

srcleri kararllk ve cesaretlerini gstermek iin aralarn birbirlerine doru srerler. Oyunun kuralnagre, srclerden herhangi biri eer son anda dier araca arpmamak iin erit deitirirse eritdeitiren src oyunu kaybeder ve arkadalar arasnda gzden der, erit deitirmeyen src iseoyunu kazanm olur.. Bu konuda ayrntlar iin bkz; Karl W. Deutsch, How Conflicts Arise AmongStates, The Analysis of International Relations, NJ: Prentice Hall Inc., Englewood Cliffs, 1978, s.143.

Madrid Deklarasyonu iin bkz Greek-Turkish Relations: The Madrid Joint Declaration, Thesis, Summer97. http://mfa.gr/thesis/summer97/section.htm. (02.03.1999).

* Bununla birlikte, Yunanistann terr rgtlerine verdii destek ve calann yakalanmas konusundaTrkiyenin bu lkeye kar daha sert giriimlerde bulunmas ve eitli yaptrmlar uygulamaya sokmasbeklenirken tersine olaydaki sorumluluunun zerine yeterince gidilmemitir. Trkiye, bu olaydaYunanistann kurtarcs olmu ve lml diyalog zeminine ekmekle yetinmitir.

Yunanistan Dileri Bakan G. Papandreounun 19 22 Ocak 2000 tarihleri arasnda Ankaraya yapmolduu ziyaret srasnda Trkiye ve Yunanistan arasnda; a) Turizm, Organize Sular, UyuturucuMadde Kaakl ve yasad Gle Mcadele Anlamas,b)Yatrmlarn karlkl Korunmas veTeviki Anlamas, c) Turizm Alannda birlii Anlamas, d) evre Alannda birlii MutabakatMuhtras imzalanmtr. Dileri Bakan . Cemin 3-5 ubat 2000 tarihleri arasnda Atinaya yapmolduu ziyaret srasnda da a) Ekonomik birlii Anlamas, b) Deniz Ulatrmas Anlamas, c)Gmrk dareleri Arasnda Karlkl Yardmlama Anlamas, d) Bilim ve Teknoloji Alanndabirlii Anlamas, e) Kltrel birlii Anlamas imzalanmtr. Turizm Alannda birliiAnlamas ile Bilim ve Teknoloji Alannda birlii Anlamasnn onay sreleri tamamlanm olupher iki anlama da 4 Mays 2001 tarihinde yrrle girmitir. Gmrk dareleri Arasnda KarlklYardmlama ve birlii Anlamas ise 3 Haziran 2001 tarihinde yrrle girmitir.

2002 ve 2003 yllarnda iki lke arasnda bir dizi yeni anlama imzalanmtr; zellikle ifteVergilendirmenin nlenmesine ilikin anlama iki lke arasnda ticari ilikilerin gelitirilmesi asndannemlidir. 15 Eyll 2003 tarihinde imzalanan bir anlama ile Trkiye ve Yunanistann Ege Denizizerinde yeni uu koridorlar oluturmaya karar vermitir. Dier yandan, 2003 ylnda imzalanan bir

anlama ile Hazar Denizinden Yunanistana dein ina edilecek bir hatta doalgaz tamaclnnyaplmasna karar verilmitir.

rnein son yllarda zmirin dman igalinden kurtuluunun kutlanmas srasnda temsili dmankuvvetlerinin snglenmesi, imha edilmesi gibi sahnelemelere son vermesine karn Yunanistanda 14Eylln Kk Asya Soykrmn anma gn olarak anlmak istenmektedir.

Nitekim 2002 Kopenhag Zirvesi srasnda Trkiye ile balatlacak yelik grmeleri iin ngrlen 2004yl sonunun ayn zamanda Trkiye ve Yunanistan arasndaki uyumazlk konularnn da zmeulatrlmas gereken tarih olarak grld tartmalar y

Documents

Ege ve Kıbrıs Sorunlarının Çözümünde Avrupa Birliği