Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7
E E N
�
Ek word vergeet asof ek dood is, soos ’n ding wat vergaan.
Psalm 31:13
Wanneer ek dink aan die wanhoop waarin my lewe ver-
val het, die stadige vernietiging van my drome, die aftake-
ling van elke liefde, keer ek telkens terug na die by. Daardie
een klein stekie wat my die plek van guns in my pa se hart
ge kos en my lot in die lewe verander het.
Hartseer het op ’n pragtige middag oor my gekom toe
die son geskyn en net genoeg hitte na die dag gebring het
om jou vel warm te bak sonder om dit te brand. Die veld-
blomme was daardie jaar volop en die heuwel waar heen
ek en Josef gegaan het om die ure om te kry was bedek
onder ’n geel-en-pienk kombers. Ek onthou nog hoe die
geur daarvan my neus gekielie en my longe gevul het. Dit
het my laat lag bloot omdat die wêreld so mooi was.
Josef het tussen die brose stammetjies deurgehardloop
en met sy kamma-swaard na die blare gesteek terwyl hy
ge maak het of hy ’n Romeinse soldaat is. Hy het van beter
ge weet as om dié speletjie te speel terwyl ons ouers in
die om trek is. Hulle is beginselvaste Jode wie se nageslag
in Jerusalem tot sover as Esra teruggespeur kan word.
978-1-4316-1659-6.indd 7978-1-4316-1659-6.indd 7 1/30/2017 12:32:37 PM1/30/2017 12:32:37 PM
’n Nuwe môre
8
Die Romeine was dalk vrygewige klante wat my pa se
produkte betref, maar hulle was steeds gevaarlike vyande.
My ouers het hulle beslis nie as ’n onderwerp vir pret en
jolyt beskou nie. Josef was egter net vier en hy was mal oor
die Romeine se perde, hulle uniforms en hulle vierkantige
geverfde skilde. Hy wou een van hulle wees. Ek het hom
maar laat begaan, want ek kon geen skade sien in ’n klein
seun tjie wat wild rondhardloop en speel hy is iets wat hy
nooit sal word nie.
“Elianna, kom speel saam,” het Josef oor sy skouer ge-
roep en met sy onsigbare swaard in my rigting gesteek.
“Wag net ’n bietjie,” het ek gesê. “Ek sal nou kom.”
Ek het ingedagte op die growwe viltkombers gesit wat
ek saamgebring het. Ek het ’n pienk blom tussen my vin-
gers gedraai en aan ’n manier probeer dink om die kleur
te onttrek en dit te gebruik om linne te kleur. ’n Groot be-
sending vlas is pas by ons werkswinkel afgelewer en ons
het baie materiaal gehad om mee te weef. My pa dryf han-
del met eksotiese materiale. Hy doen selfs op klein skaal
goeie besigheid in pers, daardie rojale kleursel wat sorg-
saam uit seeslakke gehaal word en een van die duurste van
alle kleure bly om te vervaardig. Die feit dat hy dié spe-
si fi eke materiaal kan vervaardig, is ’n aanduiding van sy
suk ses.
Ek moes daardie middag na Josef kyk, want die res van
die huishouding was almal besig om die vlas te verwerk.
Selfs my ma, wat nie werklik ’n aandeel het in my pa se
besigheid nie, moes daardie middag gaan help.
Die vlas wat my pa koop, is gewoonlik reeds geweek en
gedroog, die sade is van die stamme geskei en weggegooi,
en die stingels is platgeslaan sodat die vesels uitgetrek kan
word. Dan moet sy werkers die vesels uitkam en dit gereed-
maak vir die spinwiel. Hierdie spesifi eke oes se stingels
was dik, en daarom sou hulle growwe linne daarvan spin.
978-1-4316-1659-6.indd 8978-1-4316-1659-6.indd 8 1/30/2017 12:32:37 PM1/30/2017 12:32:37 PM
Tessa Afshar
9
Hulle sou dit gebruik om handdoeke mee te maak. Met
die Romeine en die nuwe Joodse adel wat so daarvan hou
om te bad, is daar in al die groot stede van Juda ’n groot
aanvraag vir handdoeke.
Ek is twaalf jaar ouer as Josef en heeltemal in staat om na
hom te kyk. My ma, agterdogtig oor my passie vir my pa
se ambag en op soek na maniere om my van my fassinasie
daarmee weg te lok, het Josef daardie middag in my sorg
gelaat. Haar plan het ’n tweeledige voordeel ingehou: dit
het my uitbundige broer onder die volwassenes se besige
voete uit gekry en my terselfdertyd van direkte kontak met
my pa se werk weerhou sodat dit nie my obsessie met sy
ambag se geheime kon aanblaas nie.
“Laat dit aan die mans oor,” sê sy altyd vir my en gooi dan
die een of ander vroulike werkie op my skoot voordat ek
te verdiep raak in die geheimenisse van hoe om gekleurde
materiaal van ’n hoër gehalte te maak.
“Elianna!” het Josef se stem van verder teen die heuwel
af tot my deurgedring. “Kom. Nou! Jy het belowe dat jy
met my sal speel wanneer ons hier is.”
Ek het geglimlag. My klein boetie kan baie gebiedend
wees. Niemand het verwag dat my ouers op hulle ou der-
dom nog ’n kind sou hê nie. Toe Josef gebore is, was ons
almal ’n bietjie oorbluf deur sy blote teenwoordigheid in
die wêreld en ons was onmiddellik slawe van sy sjarme.
Voeg daarby die realiteit dat hy ’n seun is – die seun van
my pa se drome – en, wel … selfs ’n engel sou verskoon
word as hy onder dié omstandighede ’n bietjie bederf was.
Indien hy baasspelerig voorgekom het, was dit ons eie
skuld. Josef was van nature so dierbaar dat die verwenning
van honderd volwassenes nie van hom ’n tiran sou maak
nie.
“Jy beter hoop ek vang jou nie,” het ek gesê toe ek op-
staan. “My swaard is baie skerper as joune.”
978-1-4316-1659-6.indd 9978-1-4316-1659-6.indd 9 1/30/2017 12:32:37 PM1/30/2017 12:32:37 PM
’n Nuwe môre
10
“Nee, dit is nie. Ek sal jou wen.” Hy het vreesaan jaend
geskree en teen die heuwel op begin hardloop. Sy kort
beentjies het soos ’n pomp op en af onder sy opgetrekte
tuniek teen ’n spoed beweeg wat my twee keer laat kyk
het. Ek het al my krag nodig gehad om by dié seuntjie by
te hou.
“Staan stil,” het ek uitgeroep toe ek hom aan die bopunt
van die heuwel inhaal. Ek het met my pienk blom in sy
rigting gesteek asof dit ’n dodelike wapen was. Josef het
dubbel gevou van die lag.
“Dis nie ’n swaard nie. Dit kan nie eers ’n garingdraadjie
sny nie. Jy is ’n regte meisiekind, Elianna.”
“Hoe durf jy my beledig, jou Romeinse hond? Ek sal jou
laat onthoof hieroor.”
Josef het op my afgepeil met sy kamma-swaard wat na
my maag wys. “Nee, jy sal nie. My perd sal jou vir ontbyt
eet.” Hy het gemaak of hy ’n hou afweer en dit opgevolg
met ’n vinnige steek vorentoe sodat sy klein vuisie my teen
die ribbes getref het. Ek het my sy vasgegryp asof in pyn.
“Jy sal hiervoor betaal, jongman.” Ek het met ’n vinnige
beweging vorentoe beweeg en sy tuniek uit sy lyfband
uit getrek. Hy het afgekyk en ek het vinnig my blom in sy
gesig gedruk sodat daar ’n poeierige geel merk op sy neus
en voorkop was.
Ek het gelag. “Jy het nog ’n bietjie oefening nodig, Ro-
mein.”
’n Entjie agter hom kon ek ’n enkele skaap sien wat
staan en wei. Ek het rondgekyk op soek na die herder of
trop waaraan dit behoort. Dit het gelyk of die skaap heel-
te mal alleen is. Ek het nadergegaan om te kyk of die dier
seer gekry het. Iewers was daar ’n herder wat se ker dié dier
ge mis het.
“Elianna!” het Josef geroep. “Kom terug. Ek is nog nie
klaar nie … ” Toe begin hy skielik sy arm onverklaarbaar in
978-1-4316-1659-6.indd 10978-1-4316-1659-6.indd 10 1/30/2017 12:32:37 PM1/30/2017 12:32:37 PM
Tessa Afshar
11
’n wye sirkel swaai. “Gaan weg. Gaan weg!” Sy stem was
hoog en geskok. Sy hande het met wilde bewegings in ’n
halfsirkel voor hom tekere gegaan.
My aandag was egter op die skaap gefokus en ek het
Josef se geskree geïgnoreer. Van naderby kon ek sien die
skaap is goed versorg, sy wol gesond en skoon. Ek het ge-
kniel en met my hand oor sy rug gevryf. “Waar kom jy
van daan, meneertjie?”
Uit die hoek van my oog kon ek sien hoe Josef steeds wild
met sy hande swaai. Toe roep hy uit: “Laat dit weggaan,
Elianna!”
Ek het eers gedink dit is ’n vlieg totdat ek die geel fl its
gesien en die kwaai gezoem gehoor het. “Moenie so wild
met jou arms waai nie. Bly kalm, dan sal dit weggaan.” Ek
wou nie die verlore skaap alleen los nie, ingeval dit aan be-
weeg en verder verdwaal. Josef was immers oud genoeg
om ’n zoemende by te hanteer. Ons het hom reg tig bederf.
Ek het my stem gerusstellend probeer hou. “Kal meer jou-
self, boetie.”
My woorde het geen invloed op Josef gehad nie. Die by
het woedend al om sy kop gezoem, en hy het paniekerig
geraak. Hy het al woester met sy hande begin swaai en toe
hardloop hy. “Nee! Nee!”
Ek het my hande moedeloos in die lug gegooi en teë sin-
nig orent gekom. “Josef, dis net ’n by.”
Ek het die rede vir sy onredelike vrees verstaan. ’n Jaar
tevore het ’n by hom op die enkel gesteek. Hy het ’n vrees-
like uitslag gekry en sy hele been het so dik soos ’n jong
boom se stam opgeswel. Hy het vreeslik pyn gehad, en
het nog nooit dié ervaring vergeet nie. Volgens my was dit
egter abnormaal. Ons almal moet tog met bye saamleef.
Dit is deel van die lewe. Ek het vir ’n oomblik gefrustreerd
ge staan en kyk hoe hy homself simpel hardloop.
Uiteindelik kon ek hom inhaal en ek het my hande uit-
978-1-4316-1659-6.indd 11978-1-4316-1659-6.indd 11 1/30/2017 12:32:37 PM1/30/2017 12:32:37 PM
’n Nuwe môre
12
gesteek om die by weg te slaan, alhoewel ek dit nie langer
kon sien nie. Skielik het Josef so skril gegil dat my maag
daarvan gedraai het. Hy het die kant van sy kop gevryf en
toe sien ek die insek wat naby sy slaap in sy hare vassit. Ek
het die by met my palm vasgegryp en gedruk. Halfdronk
omdat hy sy gif vrygelaat het, was die insek ’n maklike
prooi vir my gewelddadige, saamgeklemde vuis. Ek het
dit op die grond laat val en voor Josef gekniel.
Groot trane het oor sy wange gerol. Hy het so hard ge-
huil dat sy keel begin fl uit het. Ek het hom teen my vasge-
druk. “Ek is so jammer, Josef. Alles sal regkom. Ek het ont-
slae geraak van die klein monster. Jy kan op hom trap as
jy wil.”
“Seer.” Hy het sy asem ingetrek en sy bors het daarvan
geruk.
“Waar, liefi eding? Waar is dit seer?”
Hy het na sy slaap gewys en ek kon sien dit het reeds
begin swel. Ek het dit liggies gesoen. “Is dit beter?”
Josef het skielik beskuldigend na my gekyk. “Nee.”
Hy het my van hom af weggestoot. Dis toe dat ek die rooi
merk op sy pofferige handjie raakgesien het. “Het die by
jou twee keer gesteek?” Ek het gefrons en na die opgehewe
merk gekyk wat vinnig soos kleursel oor sy vel versprei
het. Josef het sy kop geskud. ’n Uitslag, het ek ontsteld be-
sef. Net soos verlede jaar.
Hy het nog ’n keer rukkend asemgehaal. Dit het geklink
of elke asemteug baie inspanning verg. Ek het gedink dit
is vrees wat hom so na asem laat snak, en het hom probeer
kalmeer. Tog het dit met elke verbygaande oomblik gelyk
of hy erger word. Die gefl uit in sy keel het harder en aan-
houdend geword. Ek was verward en het nie dadelik ge-
reageer nie. Die vorige keer toe ’n by hom gesteek het, het
hy glad nie gesukkel om asem te kry nie. Was dit dalk pa-
niek?
978-1-4316-1659-6.indd 12978-1-4316-1659-6.indd 12 1/30/2017 12:32:37 PM1/30/2017 12:32:37 PM
Tessa Afshar
13
Ek moes hom gouer gehelp het, dadelik na hom toe ge-
gaan het toe die by hom net begin pla het. Toe besef ek dat
die by dalk deur die geur en stuifmeel aangetrek is van die
blom wat ek teen sy gesig gedruk het. Dit sou dalk glad nie
naby Josef gekom het as dit nie vir my simpel poets was
nie.
Ek kon sien dat sy toestand vererger en het hom in my
arms opgetel. “Ek is so jammer, Josef. Ek sal jou huis toe
vat. Jy kan ’n heuningkoek kry, en Mamma sal vir jou ’n
kruiemengsel maak om jou pyn weg te vat.” Ek kon voel
hoe sy klein borsie met elke asemteug stoei. Ek het begin
hardloop. Iewers teen die heuwel af het my sandaal aan ’n
klip vasgehaak en van my voet afgeval. Ek het gestruikel,
maar my balans herwin en aanhou hardloop sonder om
die skoen op te tel.
“Naar,” het Josef met ’n swak stem gesê. Voordat ek hom
kon omdraai, het hy oor my skouer en bors opgebring.
Gewoonlik sou ek vies gewees het, maar angs het my oor-
weldig. Ek het teen alle rede in aangevoel dat die by my
boetie se klein lyfi e onuitspreeklike skade aan ge doen het.
Dit was of die gif in daardie vervloekte by hom op ’n ma-
nier van sy asem beroof. Ek was desperaat om by die huis
te kom, om hom aan my ouers se sorg oor te gee, want
hulle sou tog weet wat om te doen.
Ek het skaars gestop om sy mond af te vee; hom net na
my ander skouer geskuif sodat ek verder kon hardloop.
Hy was swaar, te swaar vir my om hom die hele ent te
dra. My hart het soos ’n ystersmid se hamer in my bors
ge klop. Die inspanning daarvan om sy slap lyfi e te dra het
my arms laat bewe. “Josef! Josef, praat met my!”
Hy het gekreun. Ek het strompelend tot stilstand ge-
kom, nie in staat om een tree verder te hardloop nie, en
met hom steeds in my arms op my knieë neergeval. My
kop het skielik duiselig gevoel toe ek sy gesig sien. Sy oë
978-1-4316-1659-6.indd 13978-1-4316-1659-6.indd 13 1/30/2017 12:32:37 PM1/30/2017 12:32:37 PM
’n Nuwe môre
14
was toe geswel en sy lippe was ’n onaardse blou. Sy hele
mond het in ’n teer, pers kneusplek verander. Ek het ’n gil
te rug gesluk en hom weer opgetel, my bene gedwing om
selfs vinniger as voorheen te hardloop.
Bid, het ek gedink, my siel rasend van angs oor wat ek
pas gesien het. Bid iets. Al waaraan ek egter kon dink, was
Eli, Eli, die eerste deel van my naam. My God! My God!Toe ek ons huis se groot houtdeur sien, het ek die gil
laat los wat ek die afgelope uur ingehou het. Maar daar het
skaars ’n geluid by my mond uitgekom, en niemand het
my gehoor nie. “Help my! Pappa, help my, asseblief.” Josef
het slap geword in my arms. Ek het geweet hy het ’n rukkie
tevore al fl ou geword omdat hy nie kon asem kry nie.
Ek het met my laaste bietjie krag teen die deur geskop
en daarteen geval. Een van die diensmeisies het die deur
oop gemaak en ek het agteroor geval met Josef steeds styf
in my arms. Die vrou het uitgeroep, en kort voor lank is ons
saam die huis binnegetrek. Ek het hom steeds vasgehou,
sy gesig styf teen my skouer. My ouers het aangehardloop
gekom.
Ek het my pa se gesig gesien toe hy sy seun by my vat.
Hy het spierwit geword. My ma het begin skree. Ek het
toe nie gedink ek kan erger vrees ervaar nie, maar haar ge-
skree – skril, onnatuurlike geluide wat deur die binnehof
gesny het – het my met ’n onuitspreeklike vrees gelaat wat
gemaak het dat ek nie ’n woord kon uitkry nie. Hoekom
het sy nie my boetie gehelp nie? Hoekom het sy net daar
gestaan, geskree, aan haar sluier en haar hare getrek?
My pa het neergesak, Josef styf teen hom vasgedruk. Sy
kop het oor die lewelose kind gehang. “My seun,” het hy
ge kreun terwyl hy vorentoe en agtertoe gewieg het. “My
seun.”
Ek het geskok omgedraai en gesien my jonger suster,
Jo hanna, sit teen die muur terwyl sy sag in haar hande
978-1-4316-1659-6.indd 14978-1-4316-1659-6.indd 14 1/30/2017 12:32:37 PM1/30/2017 12:32:37 PM
Tessa Afshar
15
huil. Die diensknegte het gehuil. My pa, wie se lyf liggies
geskud het, het om my boetie se beweginglose lyfi e gevou
terwyl Mamma se gille steeds elke hoek van die binnehof
gevul en soos stukke gebreekte glas deur my gesny het.
Dis toe dat ek geweet het. My boetie was dood. Die by
het hom doodgemaak.
Ek het in ongeloof, vol verskrikking, desperaat my han-
de na my pa toe uitgesteek om aan hom vas te klou; gehoop
vir ’n wonderwerk, troos gesoek. Hy het opgekyk en die
intense wanhoop in sy oë het vir ’n oomblik gelig om deur
’n kilheid vervang te word wat ek nog nooit tevore daar
ge sien het nie. “Wat het gebeur? Wat het dít aan my kind
ge doen?”
Ek het van hom af weggetree. “’n By … Dit het Josef ge-
steek. Op sy slaap.” Sweet het langs my sye afgeloop en ek
het my voorkop met ’n bewende hand afgevee. “Dit was my
skuld. Ons het gespeel … en ek … ek het ’n blom in sy ge sig
gedruk. Ek dink die reuk daarvan het die by gelok. Ek moes
hom gouer gaan help het, maar ’n verlore skaap het my
aandag afgetrek.” Ek kon onthou hoe ek bloot woor de na
hom geslinger het, asof my instruksies genoeg was. Ek was
Josef die waarheid verskuldig, maak nie saak wat ter straf ek
sou moes dra nie. Ek het hom ten minste dit ge skuld.
My pa het met ’n teer beweging die hare van Josef se ge-
swelde vel afgevee. Ek het teruggedeins toe ek sien hoe die
liederlike hand van die dood sy pragtige gesiggie verwring
het, en ek het duiselig op my voete gewieg.
“Jy weet tog hoe siek hy verlede jaar geword het nadat
’n by hom gesteek het. Jy weet hoe bang hy was. Hoekom
het jy dit nie net weggejaag nie? Hy is ’n klein seuntjie. Hy
is hulpeloos.” My pa het gekreun. “My klein seuntjie!”
“Ek moes … ek moes … ”
Sy woorde was skielik hard en skerp. “Jy was veron-
der stel om na hom te kyk. Wat het jy gedoen? Net daar
978-1-4316-1659-6.indd 15978-1-4316-1659-6.indd 15 1/30/2017 12:32:37 PM1/30/2017 12:32:37 PM
’n Nuwe môre
16
ge staan en kyk hoe dit gebeur?”
“Nee! Dis nie wat gebeur het nie, Pappa. Ek het gehelp,
maar ek was te laat. Ek was te laat!”
“Dit sou nie gebeur het as jy mooier na hom gekyk het
nie.”
Ek was oorweldig deur skuldgevoelens. Hy het my mis-
lukking raak opgesom. Ek het nie van die begin af van die
by probeer ontslae raak nie. “Pappa, asseblief … ”
“Bly stil!”
Ek het my mond toegemaak. My verskonings gesluk. Hy
was reg. Ek het Josef in die steek gelaat. Ek moes mooier
na hom gekyk het. Ek moes die stuifmeel van sy gesig af
ge vee het, die by gouer doodgeslaan het, vinniger huis toe
gekom het. Ek moes hom gered het.
“Gee pad voor my.” My pa se stem was sag en so bitter
soos gal.
Ek het na my asem gesnak. Met stywe bewegings het ek
myself gedwing om op te staan, te loop. Ek het by die huis
ingegaan en agter my ’n bloedspoor gelaat van die plek
waar ek my voet in my haas op pad huis toe op die skerp
klippe gesny het. Ek het in ’n hopie in die hoek van die
kamer gaan sit wat ek met my suster en Josef gedeel het.
Daar het ek my uiteindelik oorgegee aan die trane wat ek
vroeër onderdruk het. Josef se kombers het netjies opgevou
in die hoek gelê. Ek het dit gegryp, my gesig styf daarteen
gedruk, sy reuk ingeasem en geweet ek sal nooit weer my
kosbare boetie vashou nie.
En dit was my skuld.
�
Toe ek gebore is, het my pa my naam uitgedink deur twee
Hebreeuse name aanmekaar te sit: Eli, wat “my God” be-
te ken, en Anna, wat in ons taal “guns” is. Toe hy my die
978-1-4316-1659-6.indd 16978-1-4316-1659-6.indd 16 1/30/2017 12:32:37 PM1/30/2017 12:32:37 PM
Tessa Afshar
17
eerste keer gesien het, het my pa gesê: “My God het aan my guns bewys,” en dit het my naam geword, want my geboorte
was ’n teken van God se guns en genade teenoor my ouers.
Vir agt jaar nadat hulle getroud is, was hy en my ma
kinderloos. Ek het gekom nadat hulle hoop opgegee het
met die geneeshere en hulle nuttelose mengsels. Ek het
ge kom, maar ek was ’n dogtertjie. Tog was my ouers so
ge lukkig om uiteindelik ’n kind te hê dat hulle nie oor
my geslag gekla het nie. Drie jaar ná my geboorte het my
suster gekom. Sy het reeds by geboorte lang arms en bene
gehad met groot oë wat byna die helfte van haar gesig be-
dek het. Toe niemand meer gedink het dit is moontlik nie
het Josef ons lewe binnegekom met sy lustige gehuil en
onweerstaanbare glimlag.
Dit was nie of my pa my minder liefgehad het nadat sy
seun gebore is nie. Dit was net dat hy baie liewer vir Josef
was. Liewer as vir my ma of my suster of my of sy be sig-
heid. Liewer as die lewe self. Josef was die lig van sy hart.
Tot op hierdie oomblik. Totdat ek sy dood veroorsaak
het. Dit voel of ek die wonderlikste skat vernietig het wat
die aarde ooit kon bied.
Ure gaan verby terwyl ek onbeweeglik in ’n waan van
ongeloof daar bly sit. Die dood het my saam met Josef in-
gesluk. Toe dit hom kom haal het, het dit my saam ge neem.
Alhoewel ek asemhaal en my hart sterk en reëlmatig klop,
is my wond ongeneeslik. Die gedagte aan wat my ou ers
moet voel, laat my wens dat ek eerder in Josef se plek ge-
sterf het.
Die geluid van huilende rouklaers dring deur my ge-
dag tes. Ek raak bewus daarvan dat ’n groot ska re onder
by me kaargekom het. Hulle maak seker reeds Josef se lig-
gaam gereed vir sy begrafnis. Ek kan dit skaars verduur
om daaraan te dink.
Die uitbundige seuntjie wat ek vir vier jaar liefgehad
978-1-4316-1659-6.indd 17978-1-4316-1659-6.indd 17 1/30/2017 12:32:38 PM1/30/2017 12:32:38 PM
’n Nuwe môre
18
het, die kind wat my laat lag en laat hoop en vol vreugde
ge maak het, is weg en ek sal hom nooit terugkry nie. Ek
druk my hande teen my ore en probeer die geweeklaag
uitdoof. Hulle smart tref my soos sweepslae, en skuld ge-
voelens knaag aan my met ’n gulsige honger.
“Elianna.” Teer hande vat my gewrigte vas en trek my
hande van my ore af. “Elianna,” sê hy weer.
Etan.
My verloofde. Die man vir wie ek al lief was nog voordat
ek ’n vrou geword het.
978-1-4316-1659-6.indd 18978-1-4316-1659-6.indd 18 1/30/2017 12:32:38 PM1/30/2017 12:32:38 PM