177
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti humanitarul mecnierebaTa fakulteti ekaterine diasamiZe qarTuli saeklesio galoba qarTvelTa kulturuli identobis konteqstSi wardgenilia anTropologiis doqtoris (Ph.D) akademiuri xarisxis mosapoveblad d i s e r t a c i a samecniero xelmZRvaneli: istoriis mecnierebaTa doqtori, profesori qeTevan xuciSvili samecniero TanaxelmZRvaneli: xelovnebaTmcodneobis doqtori, profesori ioseb Jordania Tbilisi 2017 ავტორის სტილი დაცულია

ekaterine diasamiZe qarTuli saeklesio galoba qarTvelTa kulturuli …press.tsu.ge/data/image_db_innova... · 2019. 1. 28. · kultura, maT Soris ki qarTuli tradiciuli musika, qveynis

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti

    humanitarul mecnierebaTa fakulteti

    ekaterine diasamiZe

    qarTuli saeklesio galoba

    qarTvelTa kulturuli identobis konteqstSi

    wardgenilia anTropologiis doqtoris (Ph.D) akademiuri xarisxis mosapoveblad

    d i s e r t a c i a

    samecniero xelmZRvaneli: istoriis mecnierebaTa doqtori, profesori qeTevan xuciSvili

    samecniero TanaxelmZRvaneli: xelovnebaTmcodneobis doqtori, profesori ioseb Jordania P

    Tbilisi 2017

    ავტორის სტილი დაცულია

  • sarCevi

    Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

    Tavi pirveli kulturuli da musikaluri identobis aspeqtebi . . . .15

    Tavi meore

    musikis anTropologia da qarTuli tradiciuli mravalxmianoba (kvlevis ZiriTadi mimarTulebebi). . . 41

    Tavi mesame

    qarTuli saeklesio galobisa da qarTvelTa kulturuli identobis urTierTmimarTebis sakiTxi . .81

    daskvna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

    D damowmebuli literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

  • 1

    Sesavali

    `yvela ers, ganurCevlad kulturisa, unda SeeZlos

    sakuTari musika – rwmenis, gamocdilebisa da saqmianobis

    erTian konteqstSi moiazros, radgan amgvari kavSirebis

    gareSe musika ver iarsebebs“ (alan meriemi)

    Tanamedrove msoflios globalizaciis pirobebSi, mcire erebis enisa

    Tu kulturuli memkvidreobis warmoCenisa da calkeul SemTxvevebSi –

    SenarCunebis sakiTxi dadga. aRniSnul procesSi umniSvnelovanesi adgili,

    ama Tu im kulturuli fenomenis mecnierul Seswavlas uWiravs. amgvari

    kvleva, tradiciuli kulturis TviTmyofadobis obieqtur warmoCenasa da

    msoflio civilizaciaSi misi rolis gansazRvras emsaxureba.

    mecnierebaTa rig dargebSi (sociologia, anTropologia,

    kulturologia, eTnomusikologia, musikis anTropologia), Zalze

    aqtualuri termin `identobis” gamoyeneba gaxda. XIX saukunidan

    moyolebuli, siciologTa da anTropologTa mier, kulturul

    RirebulebaTa erTiani sistemis mqone eTnografiuli jgufebis siRrmiseul

    Seswavlas Caeyara safuZveli. principiT – `vis gavxar da visgan

    gansxvavdebi”. samecniero kvlevaSi, msgavsebisa da igiveobis koncefcia wina

    planze gamovida da iman, Tu visTan iziareb mSobliur enas, visTan gaqvs

    saerTo kulturuli tradiciebi – kvlevisTvis saWiro mniSvneloba SeiZina.

    sakvlevi jgufebis gansazRvraSi, eTnikuri mxare gansmazRvrel

    maxasiaTeblad iqca. identobis Temam ara Tu SeinarCuna, aramed kidev ufro

    meti aqtualoba SeiZina, rasac, vfiqrob, upiratesad zemoaRniSnuli

    globalizaciis procesi da geopolitikuri kataklizmebi ganapirobebs.

    marTalia, anTropologebi cdiloben termin `identobis” kvaldakval, axali

    alternatiuli terminologia SeimuSaon, Tumca, Tu am mimarTulebiT

    arsebul Tanamedrove samecniero Sromebs gadavxedavT, vnaxavT, rom

  • 2

    erovnuli, kulturuli Tu religiuri identoba – es is Temebia, romlebsac

    dResdReobiT, msoflios araerTi saerTaSoriso konferenciaze eTmoba

    adgili. identobis sakiTxi gansakuTrebiT aqtualuria postsabWoTa

    sivrceSi, sadac am mimarTulebiT kvleva SedarebiT axalia. amasTan,

    gasakviri ar aris, rom sabWoTa kavSiris saxelwodebis qveS gaerTianebuli

    qveynebis mosaxleobas, hqonda da aqvs – mSobliuri enisa Tu sakuTari

    TviTmyofadi erovnuli kulturis rogorc SenarCunebis, ise misi adreuli

    Sreebis aRdgenisa da maTi kvlavwarmoebis survili.

    kvlevis amocanaa, ganxilul iqnas is, Tu ra rols asrulebs

    tradiciuli musika, kerZod ki mravalxmiani simRera-galoba, ama Tu im

    niSnis qveS gaerTianebul jgufSi Semavali adamianis, rogorc mravali

    identobis mqone arsebis cnobierebis, kulturuli mikuTvnebulobis

    gansazRvraSi da rogor aisaxeba es yovelive koleqtiuri qvecnobieris

    arqetipul maxasiaTeblebze. am kiTxvebze pasuxis gacemas, qarTuli

    tradiciuli mravalxmianobis, kerZod ki saeklesio galobis magaliTze

    SevecdebiT.

    winamdebare Sroma warmoadgens pirvel sakvalifikacio naSroms,

    romelic qarTuli tradiciuli saeklesio mravalxmianobisa da qarTvelTa

    kulturuli identobis urTierTmimarTebis sakiTxs eZRvneba. aRniSnuli

    sakiTxisadmi miZRvnili Sromebis simwirem kidev ufro meti motivacia

    SegvZina da dagvarwmuna, rom am mimarTulebiT kvleva Tanamedrove

    kulturis kvlevaTa Soris erT-erTi prioritetia.

    winamdebare naSromi dargTaSoriso kvelvaa, romelic musikis, rogorc

    kluturis, an kulturaSi Semavali fenomenis Seswavlas gulisxmobs.

    sxvagvarad, mas musikis anTropologiuri kvleva SegviZlia vuwodoT, sadac

    musika – anTropologiis dargidan miRebuli samecniero midgomis

    gamoyenebiT, kulturis konteqstSi Seiswavleba. zemoaRniSnuli midgomis

    safuZvels, cxadia, araerTi samecniero Sroma warmoadgens; erT-erTi

    maTgani, uSualod naSromis saTaurSive aRwers im princips, romlis

    mixedviTac momijnave dargebis – musikologiis, eTnomusikologiisa da

    kulturuli anTropologiis farglebSi, kvlevis mimarTulebam erTgvari

  • 3

    evolucia ganicada. naSromis saxelwodebaa – A Survey of the Development of the

    Theories of Ethnomusicology from 1955 to 2003. From “Sciencing about Music” To “People

    Experiencing Music” (Alan D. Gordon, 2004). marTalia, kulturuli anTropologia

    kvlevis konkretul samecniero meTods gulisxmobs, Tumca mizezi, Tu

    ratom SeiZina anTropologiam saukunis mecnierebis datvirTva

    dakavSirebulia anTropologiasTan, rogorc samyaroze farTo

    humanitaruli xedvis mqone disciplinasTan (xuciSvili, 2008:101). winamdebare

    naSromi interdisciplinuria imdenad, ramdenadac igi musikologiis,

    eTnomusikologiisa da kulturuli anTropologiis disciplinebis

    gamocdilebas eyrdnoba. zemoT aRniSnuli momijnave dargebis sakiTxTan

    mimarTebiT, meti sicxadisaTvis, CvenTvis saintereso da misaReb

    ganmartebebs moviyvanT, romelsac bruno netli gvTavazobs. igi ganixilavs

    `eTnomusikologiis” gansazRvrebis problemas da 120 wlis manZilze,

    sxvadasxva dros, sxvadasxva avtorTa mier SemoTavazebuli gansazRvrebebis

    Semdeg CamonaTvals iZleva: `musikologia” (1880-iani wlebi), “SedarebiTi

    musikologia” (daaxloebiT 1950 wlamde), `eTno-musikologia” (daaxloebiT

    1950-1956 wlebi); es ukanaskneli maleve `eTnomusikologiad” gardaiqmna. b.

    netlis TqmiT, defisis mocileba ideologiuri svla iyo, ramac

    disciplinis damoukideblobas gausva xazi. avtori aseve miuTiTebs iseT

    gansazRvrebebze, rogoric aris `kulturuli musikologia (j. kermani, 1985)

    da `socio-musikologia” (s. feldi, 1984). gansazRvrebaTa cvlilebas avtori

    inteleqtualuri orientirebisa da maxvilebis cvlilebas ukavSirebs (Nettl,

    2005:3). disciplinebTan mimarTebiT, b. netli aRniSnavs, rom isini, vinc

    `eTnomusikologiis” gansazRvrebis ZiebaSi arian, arCevans, qvemoT mocemuli

    CamonaTvalidan erT-erTze akeTeben:

    folkloruli musika, romelsac `primitiuls” uwodeben, romelic

    Taobidan Taobas gadaecema, adgilobrivia, SesaZloa uZveles musikalur-

    kulturul Sres miekuTvnebodes;

    aradasavluri da folkloruli musika;

  • 4

    yvela im tipis musika, romelic mkvlevris kulturis gareT, an

    kulturis miRma arsebobs;

    yvela im tipis musika, romelic zepir tradiciaSi cocxlobs;

    yvela im tipis musika, romelic adgilobrivia, magaliTad `tokios

    eTnomusikologia”;

    musika, romelic garkveuli mosaxleobis jgufisTvis aris

    damaxasiaTebeli, romelic maTi sakuTrebaa, magaliTad amerikis

    SeerTebuli Statebis e. w. `Savi musika”;

    yvela tipis Tanamedrove musika (g. Ceisi, 1958);

    kacobriobis musika.

    mkvlevrebis nawili, romelTa interesi aqtivobis garkveul tips

    ukavSirdeba, SesaZloa qvemoT CamoTvlilidan erT-erTi airCion:

    1. musikaluri sistemebis da kulturebis SedarebiTi (komparatiuli)

    kvleva, rac ZiriTadad musikologiur aqtivobad aris miCneuli;

    2. erTi konkretuli sazogadoebis musikisa da musikaluri kulturis

    fundamenturi – arsebiTad anTropologiuri analizi;

    3. musikis, rogorc sistemebis, an niSanTa sistemebis Seswavla – aqtivoba,

    romelic lingvistikasa da semiotikas ukavSirdeba;

    4. musikis, rogorc kulturis, an kulturaSi Semavali fenomenis

    Seswavla, musika – Seswavlili mis kulturul konteqstSi,

    anTropologiis dargis safuZvelze miRebuli teqnikis gamoyenebiT, rac

    xSirad `musikis anTropologiad” iwodeba;

    5. dasavleTis klasikuri musikis miRma arsebuli musikis Seswavla, rac

    istorikosTa midgomebis gamoyenebiT, folkloristebis kvlevis areals

    warmoadgens (Nettl, 2005:4-5).

    da bolos avtori miuTiTebs imaze, rom eTnomusikologiis, rogorc

    disciplinis identoba, xSiri ganxilvis sagania.Aazrebi Semdegnairad iyofa.

    eTnomusikologia es aris:

    1. srulyofili disciplina;

    2. musikologiis ganStoeba;

  • 5

    3. anTropologiis ganStoeba;

    4. interdisciplinuri swavlebis sfero;

    5. yovlismomcveli disciplina, romelic `musikologia” unda yofiliyo,

    magram ver gaxda (Nettl, 2005:4-5).

    zemoT CamoTvlilTagan Cven veyrdnobiT im kvleviT meTods, romelic

    musikis, rogorc kulturis, an kulturaSi Semavali fenomenis Seswavlas

    gulisxmobs. musika – Seswavlili mis kulturul konteqstSi, rasac

    Tanamedrove mecnierebaSi xSirad musikis anTropologiis dargs

    miakuTvneben.

    Sesavlis pirvel gverdze xsenebulma globalizaciis procesma didi

    roli Seasrula im niadagis momzadebaSi, romlis safuZvelzec qarTuli

    kultura, maT Soris ki qarTuli tradiciuli musika, qveynis sazRvrebs

    gascda. sagulisxmoa, rom qarTvel mkvlevrebTan erTad, qarTuli

    mravalxmiani musikiT mravali ucxoeli mkvlevari dainteresebula da

    dResac interesdeba; maT mier, aRniSnuli musikis mecnierul Seswavlas am

    droisaTvis ukve didi istoria aqvs. specialistebis garda, qarTuli

    xalxuri Tu saeklesio hangebiT ucxoeli momRerlebi, anda iseTi

    adamianebi interesdebian, romlebsac eTnomusikologiasTan, an zogadad,

    musikasTan manamde Sexeba ar hqoniaT. saqarTvelos farglebs gareT myofi

    mkvlevrebisa da Semsruleblebis esoden did yuradRebas, vfiqrob,

    TviTmyofad musikalur azrovnebasTan da ucxo hangis struqturaSi

    garkvevasTan erTad, saqarTveloSi arsebuli, mZlavri, cocxali zepiri

    tradiciis mimarT interesic ganapirobebs.

    cnobilia, rom mkvlevarTa ori ZiriTadi kategoriis mixedviT, erTni

    im kulturis matarebelni arian (Insider), romelsac swavloben; Sesabamisad

    maTi mxridan maTive kulturis kvleva xdeba `Signidan”. meoreni, Sesaswavli

    kulturis matareblebad ar gvevlinebian (Outsider), isini `garedan” cdiloben

    kulturis Seswavlas da im maxasiaTeblebis Secnobas, romelic maTTvis

    ucxoa, radgan isini Tavad sxva kulturaSi aRizardnen 1960-iani wlebidan

    moyolebuli, sakiTxma – vin `ukeT” swavlobs msoflio xalxTa musikas

  • 6

    (kulturuli `insaideri” Tu `auTsaideri”), gansakuTrebuli aqtualoba

    SeiZina. qarTul saeklesio galobasTan mimarTebiT mkvlevarTa oTx ZiriTad

    kategorias ganvsazRvrav:

    1. ucxoeli mkvlevari, romelmac adgilobrivi ena ar icis, ar aris

    marTlmadidebeli qristiani, ar galobs (arc saeklesio da arc saero

    garemoSi), Tumca sagaloblebis musikalur struqturasa da

    saSemsruleblo praqtikaSi arsebul tendenciebs siRrmiseulad

    Seiswavlis;

    2. ucxoeli mkvlevari, romelic adgilobriv enas eufleba,

    marTlmadideblur aRmsareblobas Rebulobs da taZarSi galobs, radgan:

    a) moswons es kultura da surs, rom is gaiTavisos (emociuri

    midgoma);

    b) miaCnia, rom Sesaswavl masalasTan amgvari siaxlove mis kvlevas

    met damajerebelobas Sematebs (racionaluri midgoma);

    g) zemoT aRniSnuli orive faqtoris erTdrouli gaTvaliswinebiT;

    3. mkvlevari, romelic adgilobrivi mkvidria, adgilobrivi ena misTvis

    mSobliuri enaa, Tumca miuxedavad imisa, rom marTlmadidebel

    qristianad aris monaTluli, wirvaze daswrebis Cveva Tu survili ar

    aqvs da mas mxolod kvlevis miznebidan gamomdinare eswreba;

    4. mkvlevari, romelic adgilobrivi mkvidria, adgilobrivi ena misTvis

    mSobliuri enaa, Tavad aris marTlmadidebeli qristiani da aseve

    mgalobeli (yvela am parametris gaTvaliswinebiT igi, rogorc

    kulturasTan yvelaze daaxloebuli piri, mas Signidan ikvlevs).

    zemoT CamoTvlil klasifikaciaSi varireba da oTxi ZiriTadi

    kategoriis qvekategoriebad dayofaa SesaZlebeli, Tumca vfiqrob es Sors

    wagviyvanda. oTxi ZiriTadi kategoriisgan Semdgar zemoaRniSnul

    klasifikaciaSi mniSvnelovania distanciis sakiTxi, kerZod ki is, Tu

    rogori manZilia mkvlevarsa da sakvlev obieqts Soris. pirvel da meoTxe

    kategoriasTan dakavSirebiT met-naklebi sicxadea. pirveli aRiqmeba,

    rogorc sakvlevi obieqtisgan yvelaze metad dacilebuli, xolo meoTxe ki

  • 7

    – yvelaze daaxloebuli mkvlevari. meore da mesame kategoriasTan

    mimarTebiT Cndeba kiTxva: romeli maTgania sakvlev obieqtTan ufro axlos,

    is vinc axali kultura siRrmiseulad gaiTavisa Tu is, vinc am kulturis

    wiaRSi daibada. aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT, piradi gamocdilebis

    magaliTze, saintereso epizodebs aRwers eTnomusikologi bruno netli. am

    epizodTagan erT-erTi maTgani, mis mier sparsuli musikis Seswavlis

    periods ukavSirdeba, rodesac samxreT TeiranSi, gakveTilis dasasrulisas,

    pedagogma mas Semdegi sityvebiT mimarTa: `am musikas Sen verasdros gaigeb –

    arsebobs raRac, rasac quCaSi gamvleli nebismieri sparsi rom gaaCero,

    instiqtis doneze gaigebs, Sen ki rogorc ar unda ecado, verasdros

    Cawvdebi mas”. bruno netli gaocda, magram mixvda ra, Tu rogor `wvdomas”

    gulisxmobda misi pedagogi da upasuxa: `me arc maqvs imis molodini, rom

    sparsul musikas Cavwvde ise, rogorc adgilobrivi mkvidri, me mxolod imis

    amoxsnas vcdilob, Tu ra principebs emyareba es musika”; razec pedagogma

    uTxra: `magis swavlas albaT SeZleb, magram eg arc Tu ise mniSvnelovania”

    (Nettl, 1983, 2005:149). erTi SexedviT, mkvlevari, romlisTvisac kvlevis sagani,

    misive mSobliuri kulturis nawilia, xolo sakvlevis masalisa Tu

    informantebis (eTnoforebis) ena – mkvlevris mSobliuri ena, mowinave

    poziciaSia im mecnierTan, romlisTvisac sakvlevi masala da misi

    kulturuli konteqsti ucxoa, magram praqtikidan gamomdinare Cven vxedavT,

    rom orive maTgans, Tanabari Rirebulebis mqone kvlevis Catareba SeuZlia.

    aqve unda gaviTvaliswinoT isic, rom ucxo musikalur kulturaze

    dakvirvebisas, enobrivi Tu sxva kulturuli barierebis pirobebSi,

    mkvlevars ganksauTrebuli sifrTxile marTebs, raTa mecnierebas, misi

    kvlevis Sedegad mcdari informaciis matarebeli, saerTaSoriso

    mniSvnelobis mqone Sroma ar SemorCes.

    zemoaRniSnuli oTxi ZiriTadi kategoriidan mimaCnia, rom meore aris

    monawile-damkvirvebeli (Participant observation), mesame ki damkvirvebeli. amaTgan

    sagnis SeswavlaSi garkveuli wvlilis Setana oTxive kategoriis mkvlevars

    SeuZlia, rac pirvel rigSi SedarebiTi kvlevis meTods ukavSirdeba; Tumca

  • 8

    kulturis miRma myofi im mkvlevris muSaoba, romelic damkvirvebelTan

    erTad monawilec1 xdeba, sakvlev obieqtTan ufro met siaxloves amJRavnebs.

    da bolos. umniSvnelovanesia, rom kulturis SigniT myofi mkvlevari,

    analitikur distancias flobdes; mas unda hqondes unari sakuTar

    kulturas odnav mocildes da mas obieqturad daakvirdes.

    Cemi sakvalifikacio naSromis meTodologiur bazas Seadgens:

    • eTnomusikologiur naSromebSi gamoyenebuli SedarebiTi da kulturul-

    anTropologiuri meTodologia; • interdisciplinuri kvlevis meTodi;

    • raodenobrivi da Tvisobrivi kvlevis meTodebi (monawileoba-dakvirveba,

    gamokiTxva, statistika); • istoriuli analizis meTodi; • samusikismcodneo medievistikis samecniero gamocdileba;

    • Cem mier winamdebare kvlevis farglebSi Sedgenili kiTxvari, romelic

    erTi konkretuli tipis fokus-jgufisTvisaa gankuTvnili; naSromSi viyeneb

    interviuebs im adamianebTan, romlebic Cemi kvlevis sferoSi praqtikul

    saqmianobas ewevian.

    naSromis mecnieruli siaxle – qarTuli saeklesio mravalxmiani

    galoba amgvari dargTaSoriso kvlevis sagani aqamde ar gamxdara;

    kulturuli anTropologiis, musikologiisa da eTnomusikologiis

    mimarTulebaTa safuZvelze, tradiciuli mravalxmianoba, saeklesio galoba

    da kulturuli TviTmyofadoba erTian konteqstSi ganixileba. naSromis

    erT-erT umniSvnelovanes nawils, Tanamedrove mgalobelTa gamokiTxva

    warmoadgens, romlis safuZvelze, Cven konkretuli daskvnebis gakeTebis

    SesaZlebloba mogveca. daskvnebi, Tanamedrove qarTul yofaSi tradiciuli

    saeklesio mravalxmianobis rolsa da mis mniSvnelobas moiazrebs.

    gamovlenilia is ZiriTadi xedva, romelic dRevandel dRes galobis

    irgvliv arsebul problematikas ukavSirdeba.

    1 monawile – ara mxolod, rogorc mecnieri, romelic ama Tu im kulturiTaa garemoculi, sxvadasxva qmedebaSi – mxolod kvlevis miznebidan gamomdinare monawileobs, aramed monawile, rogorc individi, romlis gemovnebisTvisac ama Tu im kulturis esTetika srulebiT misaRebia.

  • 9

    naSromis praqtikuli Rirebuleba – qarTuli tradiciuli

    mravalxmianobisa da qarTuli saeklesio galobis sakiTxebis samecniero

    kvlevebSi gamoyenebaa. vfiqrobT, naSromi daexmareba rogorc uSualod

    qarTuli tradiciuli musikiTa da musikismcodneobis sakiTxebiT

    dainteresebulT, ise kulturis kvlevebisa da kulturuli anTropologiis

    sferoSi momuSave mkvlevrebs, aseve maT, vinc musikaluri identobis

    sakiTxebiT arian dainteresebulni. winamdebare naSromi daxmarebas gauwevs,

    ara mxolod sakiTxiT dainteresebul mkvlevrebs, aramed praqtikos

    regentebsa Tu mgaloblebs. naSromSi pirvelad aris Tavmoyrili is

    ucxouri samecniero midgomebi, romlebic tradiciuli musikis SeswavliT

    dainteresebul studentebsa da mkvlevrebs daxmarebas gauwevs.

    kvlevis ZiriTadi sagania qarTuli saeklesio galoba, rogorc

    vokaluri mravalxmiani azrovnebisa da koleqtiuri locvis forma.

    Tanamedrove sociumSi, zemoaRniSnuli azrovnebis gamovlenaze dakvirveba

    Cemi kvlevis ZiriTad amocanas warmoadgens.

    sakvalifikacio naSromis I Tavi - kulturuli da musikaluri

    identobis aspeqtebi, identobas, rogorc sxvadasxva mimarTulebis

    Tanamedrove kvlevebis, maT Soris ki kulturuli anTropologiis dargis

    erT-erT sakvanZo sakiTxad ganixilavs. Cemi azriT, globalizaciis

    procesis fonze, sxvadasxva eris kulturulma identobam meti simZafriT

    iCina Tavi da aRniSnuli procesis Seswavlis saWiroebac dadga.

    urTierTgaxsnil kulturul sivrceSi, sadac kulturaTa gacvla

    yovelwuTier xasiaTs atarebs, kulturasTan erTad, kulturuli identobis

    cnebac zogjer erovnul CarCos scdeba da mravalkulturul garemoSi

    hibriduli formiT yalibdeba.

    sakiTxTan dakavSirebiT arsebul wyaroebze dayrdnobiT, kulturuli

    identobis amgvar ganmartebas vemxrobi: kulturuli identoba vlindeba,

    rogorc koleqtiur, ise individualur doneze. igi warmoadgens: istoriaze,

    genetikur kavSirze, erovnebaze, sacxovrebel adgilze, sametyvelo enaze,

    saerTo Rirebulebebze dafuZnebuli parametrebis nakrebs, romelTanac

    individi sakuTari Tavis kulturul identifikacias axdens. kulturuli

  • 10

    identoba erTi mxriv sakuTari Tavis Secnobas, xolo meore mxriv ki

    sakuTari Tavis sxvebTan kavSirSi Secnobas gulisxmobs.

    pirvel TavSi, erTi da imave kulturis farglebSi, kulturuli

    insaiderisa da auTsaideris funqcionirebis sakiTxia dasmuli. sainteresoa,

    identobis ra formasTan gvaqvs saqme, maSin rodesac kulturuli

    auTsaideri ucxo qveynis tradiciul musikas eziareba; xdeba Tu ara es

    ucxo kultura misi kulturuli identobis Semadgeneli nawili? aseT

    fenomens SeZenil identobas vuwodeb, romlis pirobebSi ara genetikur,

    aramed ucxo kulturis konteqstSi Camoyalibebul kulturul (musikalur)

    identobasTan gvaqvs saqme.

    pirveli Tavis dasasruls, yuradRebas kulturuli identobis

    krizisze vamaxvileb; magaliTis saxiT, Tanamedrove saqarTveloSi

    saeklesio galobis mimarTulebiT arsebul erT-erT yvelaze did

    problemas – qarTul taZrebSi RvTismsaxurebis araqarTuli hangis

    TanxlebiT aRvlenas, bizantiuri galobis Semswavleli jgufis magaliTze

    ganvixilav.

    naSromis II Tavi – musikis anTropologia da qarTuli tradiciuli

    mravalxmianoba (kvlevis ZiriTadi mimarTulebebi), eTmoba musikis

    anTropologias, rogorc axal mimarTulebas da igi ganxilulia

    dargTaSoriso konteqstSi, im ZiriTadi samecniero Sromebis safuZvelze,

    romlebic musikis anTropologiisa da mis momijnave dargebSi Sesrulda.

    meore TavSi ganxilulia sakiTxis Seswavlis istoria, rogorc

    sazRvargareTuli, ise qarTuli samecniero literaturis farglebSi;

    aRwerilia anTropologebis, eTnomusikologebis, musikologebis,

    istorikosebisa da eTnologebis is xedva da midgomebi, romelTa gareSe

    musikis anTropologia, rogogrc dargi ver iarsebebs. aRniSnuli Tavis

    praqtikuli Rirebuleba imaSi mdgomareobs, rom masSi pirvelad aris

    Tavmoyrili da damuSavebuli is umniSvnelovanesi dasavluri samecniero

    literatura, romlis gareSec tradiciuli musikis Seswavla

    warmoudgeneli iqneboda; Sesabamisad, naSromi am sakiTxiT dainteresebuli

    qarTveli studentebisa Tu mkvlevrebisaTvis gamosadegia. meore TavSi

  • 11

    vexebi qarTul tradiciuli mravalxmianobis – rogorc musikis istoriul

    da Teoriul, aseve eTnomusikologiur da anTropologiur mxareebs.

    aRvniSnav ra tradiciuli mravalxmiani musikis socialuri sawyisis Sesaxeb,

    qarTul tradiciul mravalxmianobasTan mimarTebiT Semdeg mosazrebas

    gamovTqvam: qarTuli tradiciuli mravalxmianoba warmoadgens socialur-

    funqciuri mravalxmianobis iseT formas, romelic ramdenime Semsruleblis

    mier SemoqmedebiTi individualobis urTierTgaziarebis Sedegia. am

    procesSi adamianTa Soris siaxlovis, urTierTdamokidebulebis garkveuli

    xasiaTi da principi – gansxvavebulobiT miRweuli erTianoba vlindeba.

    winamdebare sakvalifikacio naSromis meore Tavi moicavs, erTi mxriv,

    koleqtiuri musikaluri azrovnebis Sedegad miRebuli vokaluri

    mravalxmianobis Camoyalibebis istoriul-Teoriul wanamZRvrebs, meore

    mxriv ki uSualod qarTuli saeklesio galobis warmoSobis savarudo

    periodsa da masTan dakavSirebul ramdenime musikologiur-medievistur

    Sromas exeba.

    aRniSnul TavSi, tradiciuli musikaluri struqturis analiziTan da

    terminologiasTan dakavSirebul Cemeul xedvasac vexebi da ganvamrtav, Tu

    ratom aris Cem mier amave TavSi SemoTavazebuli saxeldebebi ufro upriani

    im musikalur masalasTan mimarTebiT, romelic eTnomusikologiuri, anda

    anTropologiuri kvlevis obieqts SeiZleba warmoadgendes.

    tradiciuli musikaluri kulturisa da mravalxmiani galobis

    Camoyalibebis konteqstSi, meore TavSi, winareqristianuli da qristianuli

    kulturebis urTierTmimarTebis problemac ganixileba. qarTlis

    gaqristianebasTan dakavSirebiT viziareb mosazrebas, rom garda politikur-

    diplomatiuri mizezebisa, qristianobis saxelmwifo religiad gamocxadebis

    mizezi, sazogadoebis mxridan sulieri da kulturuli ganviTarebis axal

    etapze gadasvlis mzaobaSia.

    naSromis III Tavi – qarTuli saeklesio galobisa da qarTvelTa

    kulturuli identobis urTierTmimarTebis sakiTxi, uSualod galobis

    irgvliv arsebul problematikas exeba. mesame TavSi warmodgenilia mcire

    istoriuli eqskursi, romelic qarTuli saeklesio galobis sferoSi,

  • 12

    upiratesad XIX saukunis mdgomareobas asaxavs. aRniSnuli istoriuli

    mimoxilva imdroindeli sasuliero pirebis, sazogado moRvaweebisa Tu

    mwerlebis saxelebs moicavs, rac SemTxveviTi ar aris, radgan rogorc

    wyaroebidan Cans, maT yvelas erovnuli TviTSegnebis mZafri gancda da

    qarTuli saeklesio galobisadmi gaweuli amagi aerTianebT. rodesac

    vsaubrobT galobaze, rogorc kulturuli da musikaluri identobis

    nawilze, SeuZlebelia gverdi avuaroT im adamianebs, romlebic, miuxedavad

    imisa, rom sxvadasxva sferos warmomadgenlebi arian da xSir SemTxvevaSi

    saeklesio galobasTan uSualo kavSirSi ar imyofebian, isini

    sakvalifikacio naSromSi dasmuli sakiTxis ganxilvisas, yvelaze

    TvalsaCino magaliTad gvevlinebian, radgan swored kulturuli identobis

    konteqstSi, qarTuli saeklesio galobis aRdgenis saqmeSi maT udidesi

    wvlili Seitanes.

    mesame Tavis mniSvnelovan nawils Cem mier Catarebuli gamokiTxva da

    misi Sedegebi warmoadgens. Cvens dargSi momuSave araerTi mecnieris

    kvaldakval, naSromis am nawilSi informantebis interviudan amonaridebia

    moyvanili, rac erTi mxriv masalis aRqmas mniSvnelovnad amartivebs, meore

    mxriv ki ufro met damajereblobas sZens mas. amave mizeziT, pasuxebis

    nawili mcire rukebSia asaxuli, romelTa sruli versia naSromis danarTSi

    ganvaTavseT. Cem mier Sedgenili kiTxvari, galobasTan dakavSirebuli

    sakiTxebis vrcel da vfiqrob – amomwurav speqtrs moicavda, romelTa

    Soris, sxva mniSvnelovani sakiTxebis gverdiT ganvixileT: samgaloblo

    repertuaris, galobis saSemsruleblo stilis, galobis musikaluri,

    religiuri da socialuri aspeqtebi.

    mokled aRvwerT im sakiTxebs, romlebic uSualod informatTa mier

    mwvaved daisva. esenia ganaTlebis sakiTxi, maT Soris:

    1. uSualod mgalobelTa profesiuli ganaTleba, rac galobis

    xarisxs aamaRlebda,

    2. galobis mimarTulebiT sasuliero pirebis ukeT ganaTleba, rac

    mgaloblebisTvis saWiro platformas Seqmnida,

  • 13

    3. saqarTvelos saSualo saganmanaTleblo dawesebulebebsa da

    musikalur skolebSi galobis gakveTilebis SemoReba, (rac erTi mxriv am

    sferos mcodneTa ricxvs gazrdida, meore mxriv ki galobis mimarT

    sazogadoebis mxridan dainteresebasa da damokidebulebas axal – ufro

    maRal safexurze aiyvanda).

    galobis saqmis materialuri uzrunvelyofa; galobis Sesrulebis

    xarisxisa da mgalobelTa gundebis raodenobis TvalsazrisiT regionebSi

    arsebul arc Tu ise saxarbielo mdgomareoba; zogierT taZarSi

    arakanonikuri galobis Sesaruleba. zemoT CamoTvlili sakiTxebis vrceli

    mimoxilvis Sedegad, dgeba kulturis politikis, rogorc aRniSnul

    problemaTa mogvarebis erT-erTi yvelaze ufro eqfeqturi saSualebis

    sakiTxi.

    daskvniT TavSi Sevecade warmomeCina is, Tu rogor

    urTierTdamokidebulebaSia qarTuli galoba da kulturuli identoba

    Tanamedrove – dRevandel saqarTveloSi; gamomerkvia is mizezebi, romelTa

    gamo sxvadasxva asakisa da profesiis adamianebma saerTo saqmes – saeklesio

    galobas mihyves xeli.

    Cemi samomavlo kvlevis interesis sagania qarTuli tradiciuli

    mravalxmiani musikis mniSvnelobaze dakvirveba: 1. qarTul sekularul

    sazogadoebaSi, 2. aramarTlmadidebeli, gansxvavebuli konfesiis mqone

    qarTvelebSi, 3. emigraciaSi myof qarTvelebSi. empiriuli gamocdilebis

    safuZvelze vvaraudob, rom qarTul mravalxmian sagalobels, zemoT

    CamoTvlil sam kategoriaSi Semavali adamianebisTvisac garkveuli

    mniSvneloba eniWeba, xolo Tu ramdenad didia qarTuli tradiciuli

    musikis mniSvneloba da rogori formiT gamoixateba igi, amas kvlevis

    momdevno etapebi gviCvenebs. calke Seswavlis sagnad, saqarTvelos

    monastrebSi, galobis kuTxiT arsebuli mdgomareoba mimaCnia. am

    mimarTulebiT Casatarebeli samomavlo kvleva swored monasterebiT unda

    diwyos, rac problemaTa identificirebis kidev ufro Rrma da safuZvlian

    SesaZleblobas mogvcemda.

  • 14

    rogorc winamdebare naSromis farglebSi, ise momaval kvlevaSi, Cemi

    mizania qarTuli saeklesio galobis, rogorc kulturul, musikalur da

    religiur identobasTan dakavSirebuli aqtis gamovlinebis im formaze

    dakvirveba, romelic informaciis Taobidan Taobaze gadacemul uwyvet

    tradicias ukavSirdeba.

  • 15

    Tavi pirveli

    kulturuli da musikaluri identobis aspeqtebi

    „msoflio istoriis manZilze adamianebma sxvadasxva tipis jgufi,

    iseTi kriteriumebis safuZvelze Seqmnes, romelic Cven – maTgan gangvarCevs“

    (Grosby. 2005:1). identoba, socialur TeoriaTa ganxilvaSi, erT-erTi wamyvani

    Temaa. identoba – filosofiaSi, kulturasa da religiaSi – es mxolod

    nawilia im mimarTulebebisa, romelSic identobis sakiTxebsa da maT

    Seswavlas didi adgili eTmoba. Identitas (laT.) – msgavsebas, erTgvarobas,

    igiveobas, erTsaxeobas niSnavs. religiaSi, aRniSnuli sakiTxis Seswavla,

    identobis formirebis iseT specifiur saxes gulisxmobs, rodesac wina

    planze, ama Tu im religiaSi koleqtiuri mikuTvnebulobis (wevrobis)

    grZnobaa wamoweuli; am TvalsazrisiT igi erovnuli da kulturuli

    identobis analogs warmoadgens. adamianis religiur identobaze

    dakvirvebisas, samecniero kvlevebSi, ramdenime faqtorze gansakuTrebuli

    yuradReba gamaxvilda; maT Soris: 1. erovnebaze, 2. imaze, Tu romel Taobas

    warmoadgens Seswavlis esa Tu is subieqti, 3. sqesze. aRniSnul faqtorebs,

    xalxTa kulturuli identobis kvlevaSic didi mniSvneloba eniWeba.

    entoni smiti, Tavisi naSromiს erovnuli identoba (National Identity),

    pirvelive TavSi aRniSnavs, rom sazogadoebis winaSe, identobis sakiTxi

    jer kidev Zv. w. a. 429 wels dadga, maSin, rodesac sofokles „oidipos mefe“

    daidga. avtoris TqmiT, am nawarmoebis centralur problemas, swored

    identoba warmoadgens (Smith, 1991:1). ganagrZobs ra oidiposis magaliTze

    identobis Temis ganxilvas, smiti gamoyofs im kategoriebs, romelTa

    safuZvelze koleqtiuri identoba yalibdeba. esenia: 1. sqesi, 2.

    sacxovrebeli adgili (teritoria), 3. socialuri klasi, (socialur-

    ekonomikuri identoba), (Smith, 1991:4). aRniSnul naSromSi, smiti im

    fundamentur maxasiaTeblebs ayalibebs, romlebic erovnul identobas

    gansazRvraven. esenia:

  • 16

    1. istoriuli teritoria – samSoblo;

    2. saerTo miTebi da istoriuli mexsiereba;

    3. saerTo masobrivi kultura;

    4. saerTo kanonieri uflebebi da movaleobebi;

    5. saerTo ekonomika; (Smith, 1991:14).

    erovnuli identobis mimarT, gansakuTrebiT maSin, rodesac igi

    politikur ideologiasa Tu sxvadasxva socialur aqtivobas ukavSirdeba,

    sazogadoebis liberalur nawils, araerTgvarovani damokidebuleba –

    ZiriTadad ki inteleqtualuri skepticizmi axasiaTebs; Tumca meore mxriv,

    sxvadasxva droSi, swored inteleqtualebma (filosofiaSi, literaturaSi,

    poeziaSi, xelovnebaSi) warmoaCines samSoblo, rogorc aseTi, wina planze

    gamoitanes erovnuli cnobierebis sakiTxi. amis magaliTad, sxvadasxva

    qveynis (maT Soris saqarTvelos) profesiul musikaSi, erovnuli skolebis

    Camoyalibebac gamogvadgeba; Sedegad ki ama Tu im qveynis tradiciuli

    musikiT gajerebuli akademiuri musika Seiqmna.

    e. smiti, ganixilavs ra erovnuli identobis doqtrinas, aRniSnavs,

    rom:

    1. samyaro sxvadasxva erisagan Sedgeba, TiToeul ers individualoba,

    istoria da bedi gamoarCevs;

    2. eri – es aris wyaro yovelgvari politikuri Tu socialuri

    Zlierebisa;

    3. adamianebma sakuTari Tavis - erTan identificireba unda moaxdinon,

    Tu maT surT, rom iyvnen Tavisufalni da sakuTari Tavi Seicnon;

    4. erebi unda iyvnen Tavisufalni da daculni, raTa msoflioSi

    mSvidobam da samarTlianobam ibatonos; (Smith, 1991:74).

    entoni smitis gansazRvrebiT, nacionalizmi – es aris kulturis

    forma – ideologia, ena, miTologia, simbolizmi da cnobiereba, romelsac

    globaluri rezonansi aqvs, xolo eri – warmoadgens iseTi tipis

    identobas, rodesac mniSvneloba da prioriteti, kulturis zemoTaRniSnuli

    formiT aris nakarnaxevi (Smith, 1991:92).

  • 17

    mkafiod gamoxatuli kulturuli identoba, sakuTari kulturuli

    konteqstis da TviTmyofadobis stabilur gancdas gulisxmobs, rac Tavis

    mxriv subieqtur grZnobebs ukavSirdeba da es grZnobebi mimarTulia im

    obieqturi garemos mimarT, romelSic konkretuli Temi Tu individi

    cxovrobs, an aRizarda. aRniSnul kulturul konteqstSi gaurkvevloba da

    eWvis Setana identobis kriziss iwvevs, rac Tanamedrove socialuri

    Teoriis kidev erT mniSvnelovan sakiTxad gvevlineba. calke Seswavlis

    sagania ama Tu im ideologiis farglebSi arsebuli simboloebisa da

    adamianis piradi identobis urTierTmimarTebis sakiTxi (Barnett, 1977:276).

    kulturuli identoba, erTis mxriv ucvlel da mudmiv kategoriebs moicavs,

    meores mxriv ki sakmaod gaxsnilia da cvlilebebsac eqvemdebareba,

    gamomdinare iqidan, Tu romel kulturul sistemasTan gvaqvs xangrZlivi

    urTierToba. winamdebare naSromis erT-erT umTavres amocanasac swored

    imis Cveneba warmoadgens, Tu rogor da ra formiT aris qarTuli

    mravalxmianoba, kerZod ki saeklesio mravalxmiani galoba, kulturuli

    identobis mkafiod Camoyalibebuli da ucvleli kategoria. aRniSnuli

    sakiTxi gansakuTrebul interess iZens imis fonze, rom Tavad qarTuli

    kultura, mkafiod gamoxaturli TviTmyofadobis miuxedavad, Tavisi bunebiT

    yovelTvis gaxsnili iyo ucxo kulturaTa mimarT da arasdros qonia

    Caketili sazRvrebi, rasac garkveulwilad qveynis istoriuli bedic

    ganapirobebda.

    vexebi ra gansazRvrebebs „erovnuli identoba“ da „kulturuli

    identoba“, mniSvnelovania aRiniSnos, rom erovnuli kultura, romlis

    wiaRSic Cven vibadebiT da xSir SemTxvevaSi vizrdebiT kidec, warmoadgens

    im ZiriTad resurss, romliTac Cveni kulturuli identoba sazrdoobs.

    kulturuli sistemis maxasiaTeblebi, romelTanac adreuli asakidanve Cven

    yovelwuTieri Sexeba gvaqvs, CvenSi erTgvar arqetips ayalibeben, romlis

    safuZvelzec mogvianebiT ukve Cven Tavad vzrdiT momaval Taobas.

    specifiuri socialuri garemo, Cven mier gaTavisebuli wes-Cveulebebi,

    gamocdileba, zepiri Tu werilobiTi wyaros saSualebiT miRebuli codna

    qmnis im zogaderovnul cnobierebas, romelic erTi kulturis farglebSi

  • 18

    mcxovreb, mravali niSniT gansxvavebul or adamiansac ki erTmaneTTan

    akavSirebs.

    rogor urTierTqmedebaSia kulturuli identoba globalizaciis

    procesTan. aq or mniSvnelovan aspeqts unda gaesvas xazi. erTi mxriv,

    swored globalizaciisadmi bunebrivad gaCenilma winaaRmdegobrivma Zalam

    ganapiroba is, rom sxvadasxva eris kulturulma identobam mZafrad iCina

    Tavi da rogorc sakvlevma Tematikam wina planze wamoiwia; meore mxriv ki

    globalizaciis fonze, rodesac samyaro TiTqos dapataravda, manZilebi

    damoklda, informaciis myisieri gavrcelebis Sedegad, dedamiwis erT

    wertilSi momxdari ambavi, sruliad sapirispiro mxares – Sors myof

    adamianebze axdens gavlenas, kulturuli identoba erovnul CarCos gascda

    da mravalkulturul garemoSi hibriduli forma SeiZina.

    vidre uSualod musikaluri identobis sakiTxebs SevexebodeT, gvsurs

    Zalian mokled ganvixiloT religiuri identobis Temac, vinaidan:

    1. religiuri identoba – sakuTriv adamianis identobis gamovlenis

    erT-erTi mkafio formaa;

    2. religiuri identoba mWidro kavSirSia kulturul identobasTan da

    SeiZleba iTqvas, rom am ukanasknelis nawilsac Seadgens, imdenad,

    ramdenadac religiuri wesCveulebebi adamianis kulturuli identobis

    maxasiaTebelTa mniSvnelovan speqtrs ayalibebs;

    3. Cveni kvlevis ZiriTadi sfero, swored religiur – sasuliero hangs

    ukavSirdeba.

    saqarTvelos erT-erTi regionis – aWaris magaliTze, romlis

    gamahmadianeba am regionis geografiuli adgilmdebareobiT iyo

    ganpirobebuli, qarTvelTa religiuri identobis Sesaxeb sagulisxmo

    cnobebs gvawvdis anTropologi maTais pelkmansi. Tavis naSromSi Defending

    The Border. Identity, Religion and Modernity in the Republic of Georgia (sazRvris dacva.

    identoba, religia da Tanamedroveoba saqarTvelos respublikaSi), igi

    aRwers im eqspedicias, romelic 2000 wels maRalmTian aWaraSi

    ganaxorciela. es swored is periodia, rodesac saqarTvelo – qristeSobis

  • 19

    2000 da saxelmwifoebriobis 3000 wlis TariRs aRniSnavda. zemoT

    CamoTvlil TariRebTan erTad, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia da

    misi mrevli, saqarTveloSi andria pirvelwodebulisa da masTan erTad

    qristianobis Semosvlis 2000 welsac zeimobda. aWaris regioni, sayovelTao

    naTlisRebis saidumlos araerTi aRsrulebiT aris cnobili da wignis

    meore nawilis bolos, me-6 paragrafSi – Ancestors and Enemies in Conversion to

    Christianity (winaprebi da mtrebi qristianul sarwmunoebaze moqcevisas)

    maTais pelkmansic swored aWaraSi, qristes sjulze moqcevis procesis

    TvalsaCinoebisTvis, ramdenime ambavs mogviTxrobs. avtoris TqmiT, im

    rTuli motivaciebis gageba, romelmac adamianebs gaqristianebisken ubiZga,

    SesaZlebelia uSualod maTTan saubrebiT da imaze dakvirvebiT, Tu ras

    yvebian axladgaqristianebulebi TavianTi naTlobis Sesaxeb (Pelkmans,

    2006:144). wignSi sxvadasxva adamianTa narativia aRwerili. erT-erTi maTgani

    1958 welsaa dabadebuli da Tavad aRniSnavs, rom „namdvil aTeistur

    periodSi“ gaizarda. amis miuxedavad, misi mSoblebi islamis wes-Cveulebebis

    aqtiuri mimdevrebi yofilan. Svils xumrobiT zogjer „patara warmarTsac“

    ki uwodebdnen. skolis dasrulebis Semdeg, ambis mTavarma gmirma swavla

    baTumis pedagogiur institutSi ganagrZo da rogorc Tavad ambobs, am

    periods mis gaqristianebaze araviTari gavlena ar mouxdenia, radgan

    institutSi, religiaze saubari mkacrad ikrZaleboda da am sakiTxisadmi

    interesi Tavadac ar gaCenia. 4 wlis Semdeg igi xuloSi dabrunda da coli

    SeirTo. „Cemi qorwilis (1982 w.) Semdeg, me da Cemi meuRle male Tbiliss

    vestumreT. SemTxveviT mama-daviTis eklesiasTan aRmovCndiT; taZris kari

    Ria iyo da saeklesio gundis xma ismoda. am hangis silamazem gamaogna da

    meuRles vuTxari, rom taZarSi Sesvla msurda. me aRfrTovanebuli viyavi.

    arc ki vicodi iq Sesuls ra wesebi unda damecva; iqaurma silamazem

    sruliad gamitaca. TiTqosda vipovne simSvide, is rasac mTeli Cemi

    cxovrebis manZilze veZiebdi, es iyo Cemi cxovrebis, Cemi kulturis nawili“

    (Pelkmans, 2006:145). avtoris TqmiT, xuloSi dabrunebis Semdeg,

    qristianobisadmi misi interesi minelda. 1991 wels, erT-erTi adgilobrivi

  • 20

    skola, wm. andria pirvelwodebulis saxelobis sasuliero liceumad

    gadakeTda, sadac igi rusuli enis pedagogad moewyo; „nel-nela me Cems Zvel

    religias davubrundi; religias, romelsac Cemi winaprebi 2000 wlis winaT

    misdevdnen. gaqristianeba, CemTvis ioli gadawyvetileba ar iyo. gavecani ra

    garkveul wyaroebs, davrwmundi, rom Cemi winabrebi namdvilad qristianebi

    yofilan. 1999 wels, mama iosebis daxmarebiT me barieri davamsxvrie. misive

    daxmarebiT mahmadianur ritualebsa da wes-Cveulebebs Tavi davaRwie da Cems

    mSobliur religias davubrundi. mamaCemi am ambavs yvelaze ukeT Sexvda,

    gacilebiT ukeT vidre deda da meuRle. bunebrivia, maT winaaRmdegobis

    gaweva scades, magram me avuxseni, rom es Cemi winaprebis religia iyo. mas

    Semdeg, rac sasuliero liceumSi daviwye muSaoba, ojaxSi augadac

    mixseniebdnen da ambobdnen, rom Zalian Sevicvale, magram me Cemi gzis

    erTguli davrCi“ (Pelkmans, 2006:145).

    momdevno ambis gmirisTvisac, umniSvnelovanes faqtorad gvevlineba

    qristianoba – rogorc misi winaprebis religia. igi 1996 wels, xulos

    axladgaxsnil taZarSi moinaTla.…„ufro adre, Cemi mezoblebis gamo ar

    movinaTle. amgvari nabijis gadadgma, maTTvis warmoudgenelia... maTi

    TvalTaxedviT, Cveni religia – islamia... gaqristianeba CemTvis ioli

    gadasawyveti ar yofila. mezoblebma miTxres, rom didi Secdoma davuSvi, me

    ki yovelTvis vpasuxobdi, rom swori gadawyvetileba miviRe da Cemi

    winaprebis gzas davadeqi. qristianad monaTvlis gamo, mamaCemTan problema

    ar Semqmnia. is dRemde namdvili komunistia da miuxedavad imisa, rom misi

    mSoblebi muslimebi iyvnen, mama praqtikulad aTeistia“ (Pelkmans, 2006:146).

    wignis avtori aRniSnavs, rom misi informanti xSirad wuxda imis gamo, Tu

    rogor ucodinrobas amJRavebdnen misi mezoblebi, ugulvebelyofdnen ra

    istoriul simarTles. „isini ver xedaven – islami aq aris mxolod imitom,

    Turqebma mogvaxvies Tavs.“ m. pelkmansi dasZens, rom ambis gmirs, islamuri

    warsulisgan Tavis daRweva surda da misi qristianad monaTvla,

    SesaZlebelia davinaxoT, rogorc misTvis ucxo da aramSobliuri

    sawyisisgan ganwmendis erTgvari rituali. misi am gadawyvetilebis gamo,

  • 21

    yvela moxaruli ar yofila, Tumca, amisTvis axladgaqristianebul kacs

    didi yuradReba ar miuqcevia. „mas Semdeg, rac Cemma meuRlem gaigo, rom

    Cveni qal-vaJi qristianebad movnaTle, igi atirda. mas eSinoda, rom Cveni

    Svilebis SerTvas aRaravin moisurvebda. gegoneba me msurda muslimi siZe!

    piriqiT, naTlobam yvelaferi gaamartiva; axla mxolod Sesaferisi

    kandidatebi SeirTaven maT“ (Pelkmans, 2006:147).

    zemoT monaTxrob ambebSi, wina planze wamoweulia, erTi mxriv

    qristianobis, rogorc winaprebis religiis sawyisi, xolo meore mxriv ki

    informantebis gaqristianebasTan dakavSirebuli socialuri foni da

    ojaxis wevrebTan garTulebuli urTierTobebi. is, ramac m. pelkmansis

    aRniSnul wignSi hpova asaxva, naTlad uCvenebs erT regionSi mcxovreb

    adamianTa konkretuli jgufis damokidebulebas sakuTari religiuri

    mikuTvnebulobis mimarT. maT saubarSi mkafiod ikveTeba kavSiri religiur

    identobasa da tradiciul (winaprebis) kulturas Soris. m. pelkmansis mier

    Cvenamde motanili ambebSi, TviTgamorkvevis procesSi, sasuliero musikis

    rolic aris naCvenebi, ris gamoc informantebis istoriebi CemTvis kidev

    ufro met mniSvnelobas iZens.

    musika, rogorc istoriuli mexsierebis matarebeli dargi da

    kacobriobis azrovnebisa Tu qmedebis erT-erTi originaluri formaa,

    romelic sxvadasxva xalxis urTierTganmasxvavebel kategoriad gvevlineba

    da socialur-kulturuli garemos ganuyofel atributs warmoadgens.

    martin stouqsi, SesavalSi wignisa Ethnicity, Identity and Music (eTnikuroba,

    identoba da musika), xazs usvams im garemoebas, rom eTnikurobis Teoriebma,

    Cveni drois eTnomusikologiasa da musikologias mkafio kvali daamCnies.

    avtoris TqmiT, anTropologTa mier musikiT dainteresebis potenciur

    areals swored zemoaRniSnuli kavSiri warmoadgens (Stokes, 1994:vii). erTi

    mxriv, eTnikuri sazRvrebis farglebSi, sxvadasxva xalxis kulturuli –

    maT Soris musikaluri identobebis maxasiaTeblebi vlindeba, meore mxriv,

    ki `musikaluri ena, rogorc eris sulieri kulturis erT-erTi

    mniSvnelovani mxare, eTnikuri Taviseburebis gamomxatvelia. xalxuri musika

  • 22

    Seicavs ara mxolod esTetikur, aramed eTnikur funqcias“ (maisuraZe,

    2003:284). musikis, rogorc kulturaSi Semavali fenomenis Seswavlis

    mniSvnelobis Sesaxeb, Cem mier SesavalSive aRiniSna. am kuTxiT Tu

    vimsjelebT, tradiciuli musika, sazogadoebaSi hpovebs asaxvas da piriqiT

    – entoni sigeris mosazrebasze dayrdnobiT, SegviZlia ganvsazRvroT, rom

    musikaSi Tavad sazogadoeba aisaxeba, rac yofis socialuri organizebis

    aspeqtebs ukavSirdeba. ikvlevs ra suias sazogadoebas, avtors miaCnia, rom

    am sazogadoebis Seswavla swored maTi musikis meSveobiT aris

    SesaZlebeli; entoni sigeris TqmiT `suias (braziliis mkvidri mosaxleoba,

    e.d.) sazogadoeba iyo orkestri, maTi sofeli – sakoncerto darbazi, xolo

    maTi yovelwliuri cxovreba – simRera“ (Seeger, 1987:140). martin stouqsis

    TqmiT, e. sigeris Sroma fundamenturi argumentia, romelSic rig

    sakiTxebTan erTad, avtorma is Teoriuli dayofa daZlia, rac musikis

    Seswavlasa da sazogadoebis Seswavlas Soris arsebobs. am msjelobiT

    msurs ganvamtkico Cemi mosazreba imasTan dakavSirebiT, rom musikalur

    strategiaSi, eris RirebulebaTa sistema vlindeba; tradiciuli musikis

    safuZvelze, Cven vRebulobT informacias da codnas ama Tu im xalxis

    Sesaxeb. zemoaRniSnul SromaSi, Sesavlis erT-erT paragrafSi –

    hibriduloba da gansxvaveba (Hybridity and Difference) m. stouqsi aRniSnavs:

    „cxadia, rom musika danaxulia rogorc simboluri aqtivobebis sfero,

    romelsac nacionalur saxelmwifoebSi udidesi mniSvneloba eniWeba“ (Stokes,

    1994:15).2

    Tomas turino, naSromSi `Music as Social Life” (musika, rogorc socialuri

    cxovreba) musikas xelovnebis calkeul dargad ar ganixilavs; avtori

    musikas ukavSirebs iseT aqtivobebs, romelic adamianad yofnis sxvadasxva

    gzasa da saWiroebebs gulisxmobs. `ufro siRrmiseulad ki me vamtkiceb,

    rom musikaluri Tanamonawileoba da gamocdileba Rirebulia piradi da

    socialuri integraciis procesebisaTvis” (Turino, 2008:1). avtori aseve

    2 m. stouqsis am gansazRvrebis paralelurad, sagulisxmoa, rom eTnomusikologiam, rogorc disciplinam, emigrantebiT dasaxlebul iseT saxelmwifoSi hpova ganviTareba, rogoric amerikis SeerTebuli Statebia.

  • 23

    saubrobs imaze, Tu raoden didi mniSvneloba aqvs musikas (da cekvas)

    adamianebis TviTgamorkvevisa da maTi identobis gansazRvraSi.

    turino xazs usvams CemTvis metad sagulisxmo garemoebas da wers,

    rom `dResdReobiT adamianebi sityva identobas ise gamoiyeneben, TiTqos es

    sityva niSnavdes igives, rasac sityva sakuTari niSnavs, magram

    mniSvnelovania konceptualurad ori sawyisi ganvasxvaoT, socialur

    samyaroSi idnividualuri da koleqtiuri identobebis funqciebidan

    gamomdinare. sakuTari – es aris kompoziti, romelic Cvevebis jamur

    raodenobas moicavs da es Cvevebi gansazRvravs Cveni azrovnebis, grZnobis,

    gamocdilebisa da qmedebis tendenciebs. zemoaRniSnulisgan gansxvavebiT,

    identoba Cvevebis nawilobriv da cvalebad SerCevas gulisxmobs,

    romlebsac Cven sakuTari Tavis warsadgenad viyenebT, rogorc Cvenive Tavis,

    ise sxvebis winaSe...” (Turino, 2008:101-102).

    naSromSi – Singing the Right Way: Orthodox Christians and Secular Enchantment in

    Estonia (sworad mRera: marTlmadidebeli qristianebi da sekularuli

    momxibvleloba), jefers engelhardti mkiTxvels saintereso eTnografias

    acnobs da aRwers, Tu rogor ar iSureben estoneTSi mcxovrebi

    marTlmadidebeli qristianebi (eTnikuri estonelebi, romlebmac me-19

    saukuneSi marTlmadidebluri qristianoba miiRes) Zalisxmevas saimisod,

    rom taZarSi sworad igalobon; maTTvis es cxovrebiseuli gzis sworad

    warmarTvas niSnavs, rac RvTismsaxurebasa da liturgikul gamocdilebas

    ukavSirdeba. rogorc avtori aRniSnavs, es aris ambavi imaze, Tu rogor

    gaerTianda sworad mReris ideis qveS Semsruleblis xma, saSemsruleblo

    manera, marTlmadidebloba da estoneloba. `es aris estoneTSi mcxovrebi

    religiuri umciresobis rwmenisa da cxovrebis eTnografia da istoria...”

    (Engelhardt, 2014:4).

    musikaluri identobis ganxilvisas, erT-erTi mniSvnelovan aspeqts,

    emigrantebis mier, mSobliuri tradiciuli musikis aRqma warmoadgens.

    aRniSnuli sakiTxi, calke sakvalifikacio naSromis Temaa da es

    mimarTuleba Cemi samomavlo kvlevis interess warmoadgens. merab

  • 24

    mamardaSvilis qvemoT moyvanili citata, yvelaze ufro mkafiod aRwers

    imas, Tu ra gavlenas axdens qarTuli tradiciuli simRera qarTveli

    adamianis cnobierebaze: `me qarTveli var, radgan rogorc sulierad, ise

    moralurad, me qarTuli mravalxmiani struqturis produqti var...zogierTi

    Cemi sulieri SesaZleblobis bedi qarTulma musikam gansazRvra... am musikam

    me mSoba. me vgulisxmob Cemi pirovnulis im Semadgenels, rasac eTnikuri da

    erovnuli qvia... amitomac, rodesac qarTveli mReris an usmens simReras,

    masSi xelaxla ibadeba qarTveli...” (mamardaSvili, 2000:292-293). am sityvebiT,

    avtorma Tavad sakiTxis aqtualobasac gausva xazi da rogorc izali

    zemcovski aRniSnavs „am aRsarebiT merab mamardaSvili gvaZlevs Temas da

    davalebas momavlisaTvis...“ (zemcovski, 2003:43).

    aRniSnul sakiTxTan mimarTebiT, sagulisxmo Sromas gvTavazobs

    natalia zelenski, romlis statia (Discourses of Authenticity and Sacrality in

    Competing Styles of Church Music in the Russian Orthodox Diaspora of New York) Sesulia

    musikisa da msoflio qristianobis Tematikisadmi miZRvnil krebulSi The

    Oxford Handbook of Music and World Christianities. zelenski ganixilavs im rTul

    sazRvrebs, romelic niu-iorkis rusul diasporaSi, sworad galobis Zvel

    da axal – warsul da Tanamedrove sawyisebs ukavSirdeba. avtori aRniSnavs,

    rom moskovis skolis 3 mimdevarTa miswrafeba Zveli galobisaken,

    garkveulwilad im Tanamedrove koncefciiT aris nakarnaxevi, romelic

    arqauli Sreebisadmi interess gulisxmobs da romelic Tanamedrove

    sakompozitoro esTetikaSi gamoixata. `inovaciuri stilis miuxedavad,

    moskovis skolis kompozitorebma Tavis musikaSi itoriuli auTenturoba

    daicves imdenad, ramdenadac maTive azriT, moskovis skolas mWidro

    kavSirebi aqvs arqaul, pre-dasavlur ruseTTan, rac gamoxatulia maT mier

    wminda kvintebis, dabali meSvide safexurisa da znamenuri galobis hangebis

    gamoyenebaSi. meore mxriv, ROCOR-is (Russian Orthodox Church Outside of Russia,

    3 moskovis skola, igive axali skola gvian 1800-ian wlebSi Camoyalibda; masSi Sediodnen iseTi kompozitorebi, rogorebic arian: aleqsandr kastalski, pavel Cesnokovi da sergei raxmaninovi. moskovis skolis umTavresi SemoqmedebiTi principi, Zvel rusul – znamenur galobasTan dabruneba iyo.

  • 25

    ruseTis marTlmadidebeli eklesia ruseTis sazRvrebs gareT) repertuaris

    didi nawili, me-19 saukunis rusul sasuliero musikas moicavs, romelic

    gacilebiT adre Seiqmna, vidre moskovis skolis sagaloblebi da romelic,

    tradiciuli rusuli galobis uzurpirebis mizeziT, mkacrad gaakritikes”

    (Zelensky, 2016:361-383).

    tradiciuli musikaluri masala da masTan dakavSirebuli identobis

    sakiTxi, or ZiriTad dros – warsulsa da awmyos, da maT urTierTkavSirs

    moiazrebs. warsuls, imdenad, ramdenadac tradiciuli musika koleqtiuri

    da istoriuli mexsierebis gaziarebis Sedegad, Taobidan Taobaze gadadis

    da am TaobaTa mier, ama Tu im repertuaris mravaljeradi gameorebis gziT,

    Cvenamde aRwevs; xolo eTnomusikologTa da anTropologTa mier,

    informantebis Tanamedrove yofaze dakvirveba da sxvadasxva musikaluri

    kulturis Seswavla swored awmyo droSi mimdinareobs. SromaSi – The Past in

    Music (warsuli musikaSi), qerolain biTeli, ser mortimer uileris sityvebs

    iSveliebs: `arqeologiSi – Txra ara nivTebis, aramed adamianebis Seswavlas

    emsaxureba”; k. biTelis TqmiT es azri, musikasTan mimarTebiT gansakuTrebiT

    gamarTlebulia, radgan musikis amgvari Seswavla, adamianebis uSualo

    arsebobaze da am arsebobis gamJRavnebazea damokidebuli. materialuri

    memkvidreobiT miRebuli nivTebisgan gansxvavebiT, bgerebs verc muzeumSi

    gamovfenT da verc xilul eqsponadad vaqcevT. Cven ver SevagrovebT

    gayinul notebs, an damsxvreul Tanxmovanebebs da maT minis WurWelSi ver

    movaTavsebT. im SemTxvevaSi, rodesac esa Tu is musikaluri kultura

    werilobiTi, an audioCanaweris saxiT Cvenamde ver aRwevs, aseT dros musika

    `xiluli” mxolod uSualo Sesrulebisas xdeba (Bithell, 2006:3). qarTuli

    saeklesio galoba, iseve rogorc qarTuli xalxuri simRera, Cvenamde

    zepirma tradiciam moitana; zepiri tradicia ki im koleqtiuri mexsierebis,

    repertuaris mravaljeradi urTierTgaziarebis Sedegia, razec zemoT

    mogaxseneT. XX saukunis meore naxevarSi frangi anTropologis klod levi-

    strosis mier mecnierebaSi kulturaTa ori, principulad gansxvavebuli

    tipebis aRmniSvneli terminebi damkvidrda (Леви-Стросс, 2001). evropuli tipis

  • 26

    kultura, romelic axali drois epoqidan moyolebuli msoflios

    civilizaciis ganviTarebis safuZvels warmoadgens, avtoris mier

    aRniSnulia rogorc `cxeli” kulturis tipi. aseTi kultura, avtoris

    TqmiT orientirebulia axali gamocdilebis gaTavisebaze, rac racionaluri

    azrovnebis saSualebiT xorcieldeba. `cxeli” kulturis cnobierebis

    umTavres instruments – werilobiTi (alfavituri) ena warmoadgens, romlis

    saSualebiT axali codna-gamocdileba fiqsirdeba istoriuli

    dokumentaciis, mecnieruli Sromebis (traqtatebis) Tu sxva werilobiTi

    Zeglebis saxiT. avtoris azriT, sxvadasxva erSi aseTi kulturis

    Camoyalibeba, rogorc wesi droiT TanxvedraSia saxelmwifoebriobis

    warmoqmnasaTan. `cxeli” kultura yovelTvis evoluciurobiT xasiaTdeba;

    igi iyenebs yvela arsebul da novaciur saSualebas, raTa SeinarCunos

    informaciis gadacemis uwyveti procesi. aRniSnul kulturaSi centraluri

    adgili uWiravs avtoris, rogorc SemoqmedebiTi individualis cnebas.

    klod levi-strosi aseve iZleva meore, gansxvavebuli tipis kulturis

    gansazRvrebas, romelsac `civi” kulturis tips uwodebs. am ukanasknels

    miekuTvnebian arqauli, an, rogorc miRebulia maTi gansazRvra –

    tradiciuli kulturebi, romelTa formireba sxvadasxva xalxSi, maTi

    Camoyalibebis adreul etapze moxda. aseTi tipis kulturaSi wina planzea

    ukve miRebuli gamocdilebisa da codnis gaziarebis, Taobidan Taobebze

    gadacemis procesi. `cxeli”, evoluciuri kulturisgan gansxvavebiT, `civi”

    kultura orientirebulia arsebuli tradiciuli gamocdilebisa da

    faseulobaTa sistemis usasrulo aRdgena-ganmeorebaze, rac aRniSnuli

    procesis ciklurobas gansazRvravs. `civ” kulturaSi adamianis codna

    samyaros mowyobaze gadaicema werilobiTi Zeglebis gareSe, zepirad;

    Sesabamisad igi cocxlobs manam, sanam misi matareblebi arseboben. `cxeli”

    kulturis farglebSi, mravalferovneba xelovnebaSi miRweulia axali

    nawarmoebebis Seqmnis gziT. rac Seexeba `civ” kulturas, aq

    mravalferovnebis SeqmnaSi udidesi roli variantulobas, varirebas

    akisria; e. i. SemoqmedebiTi individualoba ara axali nawarmoebis SeqmnaSi,

    aramed ukve arsebuli arqetipis, `axlebur” interpretaciaSi vlindeba.

  • 27

    marTlac, xalxuri momRerlis mier erTidaigive simReris Sesruleba

    yovelTvis axal SemoqmedebiT aqts warmoadgens, rac tradiciuli musikis

    mravalferovnebas da simdidres ganapirobebs. marTalia, qarTul saeklesio

    galobas, Cven tradiciuli musikaluri azrovnebis konteqstSi ganvixilavT,

    Tumca isic unda aRiniSnos, rom qarTul sasuliero hangs, profesiul

    musikas miakuTvneben da am TvalsazrisiT, zogjer mas qarTuli

    tradiciuli musikisagan mijnaven. dasavleTevropis saeklesio hangebi,

    qoralebi safuZvlad daedo profesiul musikas, romelic, erTis mxriv

    anonimuri, xolo meores mxriv CvenTvis kargad cnobili kompozitorebis

    Semoqmedebas ukavSirdeba. eWvs ar badebs, rom qarTuli galobis safuZvels,

    rogorc hangis, ise Janris TvalsazrisiT swored Zveli profesiuli musika

    warmoadgens; Tumca aq sagulisxmoa Semdegi garemoeba: qarTuli samxmiani

    galoba qarTuli mravalxmiani musikaluri azrovnebis Sedegia. qarTvelma

    mgalobelma swored zemoaRniSnul azrovnebas dauqvemdebara hangi,

    romelic ukve samxmian sagalobelSi cantusfirmus-is (fiqsirebuli hangi)

    msgavsad, kanonikuri xmis funqcias asrulebs. gamodis, rom qarTuli

    saeklesio galoba Zvel, e.w. profesiul sasuliero musikalur Semoqmedebas

    warmoadgens, romelic marTalia udidesi danakargebiT, magram werilobiTi

    Zeglebis saxiT Cvenamde mainc movida. qarTuli galobis SenarCunebaSi didi

    roli Seasrula zepirma tradiciam, romelmac XII-XVII saukuneebis

    saqarTveloSi, werilobiTi Zeglebis uqonlobis 4 pirobebSi, faqtobrivad

    gadamwyveti, sasicocxlo mniSvneloba SeiZina. Tu davubrundebiT levi-

    strosis zemoTxsenebul `civi” da `cxeli” kulturis gansazRvrebas, Cven

    davinaxavT, rom qarTuli galoba, rogorc sityvisa da hangis erTobliobis

    Sedegad miRebuli mravaldoniani, rTuli Sinagani bunebis mqone mxatvruli

    movlena orive – rogorc “cxeli”, ise “civi” kulturis tipis

    niSanTvisebebs atarebs, radgan erTis mxriv arsebuli nevmuri notaciis

    saxiT igi ara uwyveti, magram TavisTavad werilobiTi tradiciis mqonea,

    4nevmirebuli xelnawerebis, aRniSnul periodSi arsebobis sakiTxi burusiT aris moculi; savaraudoa, rom dampyrobelTa mier, sagalobelTa nevmirebuli xelnawerebi, rogorc eris umdidresi memkvidreoba – ganadgurda da daikarga. mravalsaukunovani intervalis Semdeg pirveli nevmirebuli Zegli, romelmac Cvenamde moaRwia, XVIII saukuniT aris daTariRebuli.

  • 28

    xolo meores mxriv igi Taobidan Taobebs swored zepiri tradiciis

    saSualebiT gadaecema. amrigad, profesiul musikalur sawyisze

    aRmocenebuli qarTuli sagalobeli ara mxolod Zveli profesiuli

    musikis, aramed qarTuli tradiciuli musikaluri memkvidreobis

    ganuyofeli nawilicaa.

    qarTvelTa yofaSi galobisa da simReris mWidro Tanaarsebobis

    araerTi naTeli magaliTi gvaqvs; maT Sorisaa:

    - salxino sagaloblis fenomeni (rodesac saeklesio hangze saero teqsti

    imRereba);

    - saqarTveloSi arsebobs cneba “momReral-mgalobeli”, rac Cemi azriT

    qarTul tradiciul musikalur azrovnebasTan dakavSirebuli erT-erT

    originaluri maxasiaTebelia;

    - dasavleT saqarTveloSi arsebul e.w. “trios” tradiciaSi aSkarad

    SeiniSneba musikaluri enis da frazirebis siaxlove saklesio galobis

    musikalur enasTan5;

    - rogorc qarTuli saeklesio, ise saero mravalxmiani hangis imanentur

    Tvisebas improviazacia warmoadgens, romlis Sedegad miRebuli cvlileba

    konkretuli hangis axali, gansxvavebuli variantis warmoqmnas edeba

    safuZvlad. zemoxsenebuli variantis warmoqmnis erT-erT saintereso

    formas, erTi romelime tradiciuli hangis, naSromis SesavalSi naxsenebi

    kulturuli auTsaideris mier Sesruleba warmoadgens. es sakiTxi

    dRevandel dRes Zalzed aqtualuria, radgan arsebobs araerTi

    Semsrulebeli Tu ansambli, romelic sxvadasxva eris musikalur kulturas

    eziareba, rac ara mxolod smeniT STabeWdilebas, aramed sakuTar

    sakoncerto repertuarSi, sxva xalxTa tradiciuli musikis damkvidrebas

    gulisxmobs.Aaq dgeba rigi sakiTxebisa, romelic swored musikalur

    identobas ukavSirdeba. kerZod:

    - rogor aisaxeba, kulturuli auTsaideris mier sxva qveynis tradiciuli

    musikis Sesruleba, musikisa da identobis urTierTqmedebaze;

    5mosazreba gagviziara ioseb Jordaniam.

  • 29

    - masalis interpretirebis ra problemebs exmaureba, simRerisa Tu dakvris

    Seswavla im stilSi, romelsac adreuli asakidan ar vicnobT;

    - ra xarisxiT aris kulturulad ucxo stilis gaTaviseba SesaZlebeli –

    siRrmiseulad Tu mxolod imitirebis doneze;

    - rogor Rebuloben mSobliuri kulturis warmomadgenlebi, `ucxoTa” mier

    Sesrulebul `sakuTar” hangebs;

    - rogoria aseT dros insaidersa da auTsaiders Soris, gulwrfeli

    urTierTobis damyarebis potenciali (Bithell, 2009:160).

    vidre zemoT CamoTvlil sakiTxebs, qerolain biTelis eTnografiaze

    dayrdnobiT, vrclad SevexebodeT, gvsurs igive problematika qarTuli

    tradiciuli musikis Tanamedrove mdgomareobis magaliTze ganvixiloT.

    ansambli `gorani” (avtsralia), trio `kavkasia” (aSS), ansambli `maspinZeli”

    (didi britaneTi), ansambli `iamasirogumi” (iaponia), ansambli `darbazi”

    (kanada), trio `zari” (kanada), ansambli `irinola” (safrangeTi), ansambli

    `mze Sina” (safrangeTi), ansambli `marani” (safrangeTi) – es aris im

    musikaluri koleqtivebis arasruli CamonaTvali, romelTa repertuari

    qarTul tradiciul musikas moicavs. sxvadasxva dros, maTi mosmena

    saqarTveloSi, tradiciuli mravalxmianobis saerTaSoriso simpoziumis

    farglebSi gaxda SesaZlebeli. aRniSnuli simpoziumi 2002 wlidan

    moyoloebuli yovel or weliwadSi erTxel imarTeba da misi istoria ukve

    eqvs simpoziums iTvlis. sainteresoa uSualod qarTvel msmenelze

    dakvirveba da im procesis danaxva, romelic ucxoel SemsrulebelTa mier,

    qarTuli hangebis scenaze aJRerebas, xolo qarTveli msmenelis am

    mdgomareobaze miCvevas ukavSirdeba. msgavsi performansis SemTxvevaSi,

    qarTuli auditoriis absoluturi umravlesoba, dasafaseblad miiCnevs im

    faqts, rom sxva – ucxo qveynis warmomadgenlebi, qarTul musikas swavloben

    da asruleben, radgan Tavad es aqti aRiqmeba, rogorc qarTuli musikaluri

    kulturis saerTaSoriso aRiareba. bunebrivia, qarTveli adamiani ver

    darCeba gulgrili, rodesac mis win scenaze mdgari ucxoeli

    Semsrulebeli, qarTul mravalxmian, an erTxmian hangebs, qarTul enaze

    asrulebs, Tumca dResdReobiT, qarTuli tradiciuli musikis mravali

  • 30

    ucxouri ansamblis arsebobis pirobebSi, gazrdili jansaRi konkurenciisa

    da im garemoebis fonze, rodesac qarTvelma msmenelma, qarTuli hangis

    ucxoelTa mier interpretirebas yuri SeaCvia da Sesrulebis standartebma

    maRla aiwia, ansamblebi kidev ufro metad arian musikis Sesrulebis

    xarisxze orientirebulni. miuxedavad zemoTqmulisa, vexebiT ra qarTul

    aramaterialur kulturul memkvidreobas, qarTuli tradiciuli musikis

    yoveli interpretaciis dros saWiroa sifrTxile, raTa masala,

    originalTan rac SeiZleba miaxloebuli iyos da hangis gavrceleba,

    SecdomiT ar moxdes. 6 aRniSnul sakiTxs statias uZRvnis qarTveli

    eTnomusikologi, natalia zumbaZe. igi aqcents, ucxoeli Semsruleblebis

    mier swored qarTuli mravalxmiani simRerebiT dainteresebaze akeTebs da

    aRniSnavs, rom mravalxmianoba qarTuli simReriT ucxoelTa dainteresebis

    mTavari mizezia (zumbaZe, 2003:541). avtori, qarTuli xalxuri simReris

    Semsrulebel ucxoelTa ori tipis jgufs gamoyofs. esenia sxvadasxva

    xalxis tradiciuli musikisa da sakuTriv qarTuli simReris

    Semsruleblebi. n. zumbaZe, CvenTvis mniSvnelovan ramdenime sakiTxs exeba.

    maT Soris imas, rom ucxoelTa mier Sesrulebul zogierT qarTul

    simReras saWiro sakravi ar axlavs. misive azriT, es garemoeba sxvadasxva

    kuTxis qarTuli musikaluri tradiciis darRvevaa. magaliTisaTvis avtors

    moyavs franguli ansambli `mze Sina”, romelic svanuri simReris -

    `laJRvaSis” TanxlebisTvis Congurs iyenebs; rogorc viciT svaneTSi

    Conguri ar gvxvdeba, iq gavrcelebuli sakravebi Wuniri da Cangia. n. zumbaZe

    yuardRebas amaxvilebs qarTuli tradiciuli mravalxmiani mReris kanonebis

    rRvevaze, rac xmaTa funqciebis aRrevis Sedegad miiReba.Aamis magaliTebia

    simReris sxva xmiT dawyeba, xmebis araswori TanmimdevrobiT Sesvla da

    banis oqtaviT dabla Sesruleba (zumbaZe, 2003:545). Tu rogor swavloben

    ucxoelebi qarTul mravalxmian simReras – amasTan dakavSirebiT, n.

    6am tipis TiTqmis yvela koncerti iwereba, iqneba es audio Tu video Canaweri da Semdeg

    vrceldeba, rogorc wyaro, romelze dayrdnobiT sxva Semsruleblebma SesaZloa esa Tu is

    simRera Seiswavlon.

  • 31

    zumbaZe Tavis statiaSi sam ZiriTad saSualebas gamoyofs. esenia: `1.

    damoukideblad, gamocemuli qarTuli fonoCanawerebidan; 2. ucxoeTSi

    miwveuli qarTveli lotbarebisgan; 3. saqarTvelos sxvadasxva regionSi,

    uSualod xalxuri momRerlebisgan” (zumbaZe, 2003:541-542). avtori iqve

    dasZens im naklovanebebis Sesaxeb, romelic ucxoelTa mier qarTuli

    tradiciuli musikis Sesrulebas sdevs Tan (zumbaZe, 2003:542-545). maT Soris

    gamovyofT CvenTvis yvelaze mniSvnelovan faqtors: rogorc cnobilia,

    qarTuli tradiciuli musikis Sesrulebis erT-erTi umTavresi

    maxasiaTebeli imaSi mdgomareobs, rom (samxmianobaSi) zeda or xmas ara

    ramdenime, aramed TiTo-TiTo Semsrulebeli mReris. es aris is

    SemoqmedebiTi principi, romelze dayrdnobiT, qarTuli tradiciuli

    musikis zemoT xsenebuli imanenturi Tviseba – improvizaciuloba vlindeba,

    xolo maSin, rodesac zeda xmebs ramdenime `solisti” erTdroulad

    asrulebs, amiT qarTuli musikis bunebis ugulvebelyofa xdeba. vfiqrobT

    aris sami ZiriTadi mizezi, Tu ratom mRerian zogierT ucxour ansamblSi

    zeda xmebs amgvari gaormagebebiT: 1. ucxoeli Semsruleblebi SesaZloa ar

    flobdnen sakmaris informacias qarTuli xalxuri simRerisa Tu

    sagaloblis Sesrulebis wesze; 2. ramdenime adamianis erToblivi

    SesrulebiT, isini ufro iolad umklavdebian im rTul amocanas, rasac

    ucxo da originaluri musikaluri hangis Sesrulebas axlavs Tan; 3. Tavad

    qarTul xalxur sasceno SemsruleblobaSi, didi gundebis arsebobis

    pirobebSi, wlebis manZilze danergili iyo erTi xmis ramdenime momRerlis

    mier Sesrulebis praqtika, maT Soris bavSvTa gundebSic, rasac dRevandel

    dRes naklebad vxvdebiT, Tumca imdroindeli Canawerebi SesaZloa araerTi

    ucxoelisTvis misabaZi gamxdariyo.

    qarTuli simRerisa da sakravieri musikis tradiciuli maneriT

    Sesrulebis pirobebSi, momReral-improvizatoris SemoqmedebiTi

    TviTganxorcielebis Sedegad, ama Tu im hangis axali varianti ibadeba.

    qarTul musikalur kulturaSi, erTi simReris mravali variantis arseboba,

    qarTvel momReralTa improvizirebis maRal xarisxsa da TviTmyofadobaze

  • 32

    miuTiTebs. improvizacia, rogorc emociis intuitiuri gamovlena7 , qarTuli

    tradiciuli musikis SemsruleblobaSi swored erTi adamianis mier namRer

    xmas gulisxmobs. eTnomusikolog ediSer garayaniZis TqmiT: `qarTuli

    musikisaTvis damaxasiaTebeli azrovnebis mravalxmiani tipis pirobebSi

    improvizacia iyo mTavari winapiroba xalxuri polifoniis Camoyalibebisa

    da ganviTarebisaTvis” (garayaniZe, 1988:74).

    aRniSnul sakiTxze msjelobas k. biTelis eTnografiis moSveliebiT

    ganvagrZobT, romelic kulturuli auTsaideris mier sxvadasxva xalxis

    tradiciuli musikis Sesrulebasa da identobis sakiTxebs exmianeba. avtori

    Village Harmony-s 8 mier Catarebul im erT-erT sazafxulo banaks aRwers,

    romelic korsikaSi 2004 wels gaimarTa. aRniSnuli banakis farglebSi, ocze

    meti adamiani, korsikul, qarTul, samxreT afrikul da amerikuli e. w.

    Shape-Note mravalxmian musikalur tradiciebs eufleboda. avtori aRniSnavs,

    rom CamoTvlili musikaluri tradiciebidan, banakSi myofTaTvis korsikuli

    mravalxmiani stili yvelaze naklebad iyo cnobili da Sesabamisad yvelaze

    didi gamowvevac swored mis Sesrulebas ukavSirdeboda. kunZulze zepir

    tradiciaSi Semonaxuli mravalxmiani simRerebis identoba, ara mxolod

    bgeriTi kombinaciebis maxasiaTeblebs, aramed uSualod musikis formirebis

    procesis socialur sawyisebTan urTierTqmedebas gulisxmobs. kulturuli

    insaiderisaTvis, korsikuli tradiciuli – melizmaturi sarTavebiT

    gajerebuli hangis Sesruleba, ara daswavlili masalis zust

    gameorebasTan, aramed mis interpretirebasTan aris dakavSirebuli; hangis

    yoveli Sesrulebac re-interpretirebaa, ris Sedegadac erTnairi

    JReradobis miReba SeuZlebelia (Bithell, 2009:160); Sesabamisad, Village Harmony-s

    Semsruleblebis winaSe dasaxul amocanaTa Soris yvelaze mniSvnelovani

    ara uSualod simRerebis Seswavla, aramed swored interpretirebis

    xelovnebis dauflebaa, ornamentirebis da improvizirebis, aseve

    mravalxmiani simReris Sesrulebisas koleqtivSi funqcionirebis

    7ix. Рунин, Б., О Психологии Импровизаций. Психология Процессов Художественного Творчество, Л.1980 г.

    8organizacia, romelic msoflio xalxTa musikis gacnobiT, prqatikuli SeswavliTa da SesrulebiT aris dakavebuli; ix. http://www.villageharmony.org

  • 33

    adgilobrivi midgomebis gaTvaliswinebiT. rogorc ansamblis erT-erTi

    wevri ixsenebs, Tavad korsikelebi sakmaod aaRelva im faqtma, rom ucxo

    qveynis warmomadgenlebma, korsikuli musika ase daafases da Seiyvares;

    xolo Tavad korsikelma momRerlebma jer stumrebisTvis, Semdeg ki

    stumrebTan erTad Seasrules ramdenime simRera, riTic ucxoelebisadmi

    Tbili da dadebiTi damokidebuleba gamoxates (Bithell, 2009:163). rogor

    aRiqves adgilobrivma korsikelebma Village Harmony-s Sesruleba? maTi

    STabeWdileba amgvari iyo `swori gamoTqma da sxva yvelaferi – maT ukeT

    Seasrules vidre amas zogierTi korsikeli SeZlebda”. msgavsi Sefasebis

    mosmenisas, korsikelma musikosma, romelic msmenelTa Soris gaxldaT,

    musikalur kompetenciasa da kulturul identobas Soris arsebuli

    urTierTqmedebis sakiTxi wamoWra. misive azriT, is faqti, rom ucxoelebma,

    sakmaod mokled droSi SeZles korsikuli hangebis swavla da msenelis

    winaSe damajereblad gamotana, exmianeba sakiTxs, romelic Tavad

    korsikelebis mier am sasimRero kulturis garkveulwilad dakargvas

    ukavSirdeba (Bithell, 2009:164). statiis dasasruls avtori yuradRebas

    amaxvilebs qarTuli da korsikuli simRerebis msgavsebaze da aseve xazs

    usvams im garemoebas, rom qarTuli simRerebi araerTi ucxouri ansamblis,

    maT Soris korsikuli ansamblebis repertuarSi damkvidrda; aRniSnuli

    ansamblebi, qarTul musikas erTis mxriv korsikaSi, festivalebze Casuli

    ucxouri koleqtivebisgan swavloben, meores mxriv ki Tavad stumroben

    saqarTvelos da masalas adgilze iTviseben. amrigad, identobis ra

    formasTan gvaqvs saqme, maSin rodesac kulturuli auTsaideri ucxo

    qveynis tradiciul musikas eziareba; xdeba Tu ara es ucxo kultura misi

    kulturuli identobis Semadgeneli nawili? aseT fenomens SegviZlia

    SeZenili identoba vuwodoT, romlis pirobebSi ara mSobliur, aramed ucxo

    kulturis konteqstSi Camoyalibebul kulturul/musikalur identobasTan

    gvaqvs saqme. maSin, rodesac msaobrivi kulturis gavrcelebis areali

    grandiozul masStabebs aRwevs, tradiciis matarebel adamianebTan erTad,

    kulturuli auTsaiderebi im mcirericxovan jgufs ganekuTvnebian, romelic

  • 34

    tradiciul musikas dakargvisagan icavs da mis SenarCunebasa Tu

    gavrcelebas uwyobs xels. da bolos, am Temis irgvliv arsebul sakiTxTa

    Soris, aseve sagulisxmoa kulturuli auTsaideris mier, ucxo musikis

    SesrulebasTan daavSirebuli emociuri mxare, rac mocemuli suraTis srul

    konteqstSi danaxvis SesaZleblobas gvaZlevs. qarTuli tradiciuli musikis

    magaliTze Tu vimsjelebT, Tamamad SegviZlia vTqvaT, rom ucxoel

    Semsruleblebs madlierebis gancda aerTianebT. am madlierebis safuZvels

    warmoadges qarTul hangebze wvdoma, maTi Seswavlis SesaZlebloba da

    musikis JReradobiT miRebuli is sruliad unikaluri veli da mdgomareoba,

    romelzec araerTi maTgani amaxvilebs yuradRebas. Cven – qarTvel

    momRerlebsa Tu mkvlevrebs didi dakvirveba gvmarTebs, rodesac: 1. ucxoel

    Semsruleblebs vaswavliT, 2. rogorc eTnoforebi – ucxoeli mecnierisTvis

    qarTul tradiciul musikas vasrulebT, raTa man Cven mier Sesrulebul

    masalaze dayrdnobiT daskvnebi gamoitanos da qarTuli musikis Sesaxeb

    samecniero Sroma Seqmnas, 3. ukve Sedegis saxiT – ucxoeli momRerlebis

    mier Sesrulebul qarTul musikas vismenT, 4. ukve Sedegis saxiT – ucxoeli

    mkvlevris mier qarTuli xalxuri musikisa Tu saeklesio galobis irgvliv

    momzadebul moxsenebas vismenT. oTxive SemTxvevaSi, saerTaSoriso

    masStabiT, masalis SecdomiT gavrcelebisa da gamoqveynebis albaToba

    arsebobs, rac kulturuli insaiderebis mxridan yuradRebas saWiroebs. am

    gziT Cven daxmarebas gavuwveT ara mxolod qarTuli tradiciuli musikis

    Semsruleblobasa da eTnomusikologiis dargs, aramed uSualod im

    adamianebs – Semsruleblebsa Tu mkvlevrebs, romlebic qarTuli musikiT

    arian dainteresebulni da mis kanonzomierebebSi garkvevas cdiloben.

    ra garemoebam SeiZleba gaaRvivos erTi konkretuli jgufis

    kulturuli identobis gancda, identobis krizisi da gaaCinos imis

    SegrZneba, rom am identobas safrTxe emuqreba? aseT garemoebad im tipis

    winaaRmdegoba gvevlineba, romlis pirobebSi ama Tu im xalxis kulturuli

    memkvidreobis tradiciuloba, auTenturoba, an siZvele kiTxvis niSnis qveS

    dgeba. qarTul tradiciul galobasTan mimarTebiT, magaliTisaTvis

    SevexebiT im dRemde aqtualur procesebs, romelic TbilisSi bizantiuri

  • 35

    galobis Semswavleli jgufis saqmianobas ukavSirdeba. imisaTvis, rom

    TvalsaCino gaxdes Tu ras emsaxureba zemoaRniSnuli jgufi, moviyvanT

    amonarids werilidan, romelic 2010 wlis miwuruls, Tbilisis v.

    sarajiSvilis saxelobis saxelmwifo konservatoriis, saqarTvelos

    musikaluri sazogadoebis, qarTuli xalxuri simReris saerTaSoriso

    centris, konservatoriis tradiciuli mravalxmianobis kvlevis

    saerTaSoriso centris, saqarTvelos sapatriarqos saeklesio galobis

    centris wevrebisa da qarTvel musikosTa mier iqna Sedgenili da romlis

    adresati saqarTvelos marTlmadidebeli samociqulo eklesiis wminda

    sinodi gaxlavT. mimarTvaSi vkiTxulobT:

    `Tqveno uwmindesobav da unetaresobav, maRalyovladusamRvdeloesno

    da yovladusamRvdeloesno meufeno... mogexsenebaT, rom msoflio

    kulturul saganZurSi qarTveli eris mier Setanil umniSvnelovanes

    memkvidreobas tradiciuli mravalxmianoba warmoadgens – uZvelesi xalxuri

    musika da SuasaukuneTa saeklesio galoba. qarTuli tradiciuli musika

    saukuneebis manZilze Camoyalibda sulierebis, maRalzneobriobisa da

    qarTvelTa TviTmyofadobis simbolod. mravali gansacdelis miuxedavad,

    RvTis wyalobiT, Cvenamde movida aTasobiT nimuSi Zveli qarTuli

    saeklesio musikisa. samwuxarod, saukuneTa siRrmidan Cvenamde

    saswaulebrivad SemorCenil am saganZurs, ager ukve 10-15 welia rac axali

    gansacdeli xvda wilad, rac ufro metad savalaloa – Tavad saqarTvelos

    eklesiaSi, zogierTi mRvdelmsaxurisa da maTi mrevlis mxridan.

    vgulisxmobT e.w. `bizantiuri galobis Semswavlel jgufsa” da

    `marTlmadidebel mSobelTa kavSirs”, agreTve am dajgufebebTan

    dakavSirebuli sasusliero Tu saero pirebis miuRebel saqmianobas.

    rogorc cnobilia, am dajgufebis wevrebi 1996-97 wlebidan ebrZvian qarTul

    galobas, acxadeben, rom is `arakanonikuria”, xolo erTaderTi `kanonikuri”

    da saeklesio da amasTan `namdvili qarTuli galoba” ki mxolod

    bizantiur-berZnuli galobaa.Aarasworad gadmocemul berZnul

    sagaloblebze meqanikurad adeben qarTul teqstebs, am TviTneburi da

    diletanturi eqsperimentis produqts galoben RvTismsaxurebaze...

  • 36

    gamoscemen da eleqtronuli mediiT avrceleben Cveni eklesiis liturgiaSi

    akrZaluli am musikaluri eqsperimentis audio da video Canawerebs, aseve

    qarTuli galobisadmi cilismwameblur da damamcirebel publikaciebs. Aam

    xerxebiT dajgufebis liderebi cdiloben daamkvidron mcdari Tvalsazrisi

    imis Sesaxeb, rom TiTqos qarTuli galoba aris mxolod `simRera”,

    amsofliuri da ara saRvTismsaxuro musika – msoflio eklesiis wmida

    gardamocemis nawili. qarTuli galobis asaRorZineblad, saqarTvelos

    eklesiis wmida sinodis 2003 wlis 18 agvistos ruis-urbnisis krebaze, Tqven

    mier miRebul iqna istoriuli gadawyvetileba. mogvyavs amonaridi

    xsenebuli ganCinebidan: saqarTvelos marTlmadidebel eklesiaSi kanonikuri

    galoba iyo da aris mravalxmiani tradiciuli galoba. misi aRsruleba

    savaldebuloa yovel qarTul taZarSi da yvelgan, qarTul enaze

    aRvlenili RvTismsaxurebis dros. mgalobelTa gundebs eZlevaT locva-

    kurTxeva, raTa e.w. rusuli, evropuli da bizantiuri galoba naxvari wlis

    ganmavlobaSi Secvalon qarTuli kanonikuri mravalxmiani galobiT...Aamave

    krebaze wmindanad Seiracxa eqvTime aRmsarebeli (kereseliZe) – qarTuli

    samgaloblo memkvidreobis mniSvnelovani nawilis gadamrCeneli. miuxedavad

    aRniSnuli ganCinebisa da piradad kaTolikos-patriarqis locva-kurTxevisa,

    Segonebebisa da akrZalvebisa, xsenebuli jgufi jiutad agrZelebs

    TviTnebobasa da Cveni tradiciuli galobisaTvis saziano qmedebas. CvenSi

    udides gulistkivils iwvevs is faqti, rom wmida sinodisa da kaTolikos-

    patriaqris ganCinebasa da locva-kurTxevebs aranairi Sedegi ar mohyva...Ees

    adamianebi ki ukve 7 (!) welia ar asruleben wmida sinodis

    gadawyvetilebas.Uufro metic – isini Secdomad acxadeben mas...”. mimarTvaSi

    mocemulia im moqmedi taZrebis CamonaTvali, sadac berZnuli hangi

    igalobeba. zemoaRniSnul werils, bizantiuri galobis Semswavleli

    jgufis mxridan gamoxmaureba mohyva. maT Ria werili konservatoriis

    reqtoris saxelze Seadgines, xolo werilis asli ki uwmindessa da

    unetaress, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs ilia meores, aseve

    sinodis wevrebsa da sapatriarqos galobis centrs gadaugzavnes. moviyvanT

    werilis amonarids, romelSic vkiTxulobT: `wavikiTxeT Tqveni mimarTva

  • 37

    wminda sinodisadmi. werilSi Tqven werT, rom Cven vmtrobT qarTul

    galobas, vdevniT da SeuracxvyofT mas. mogaxsenebT da vacxadebT, rom es

    ase ar aris... Cven vambobT: samxmiani galoba aris Cveni eris tradicia,

    xolo rva xmis melodiebi, romlebic sruldeba erT xmaSi, monofonurad,

    aris marTlmadidebeli eklesiis erTiani kanoni. Cven werilobiT araerTxel

    mivmarTeT sapatriaqros samgaloblo centrs TxovniT: `rogorc es yvela

    adgilobriv eklesiaSi xdeba, aseve, saqarTvelos adgilobriv eklesiaSic

    SevinarCunoT orive saxis galoba: samxmiani – erovnuli tradiciiT, da

    erTxmiani – erToblivi rvaxmis kanonis mixedviT”. rvaxmis kanons uCvenebs

    eklesiis RvTismsaxurebis wes-gangeba, anu tipikoni, am kanonzea gawyobili

    yvela saRvTismsaxuro wigni. Aam kanons – rvaxmas – ewodeba bizantiuri

    galoba. musikosebisTvis da xelovnebis muSakebisTvis ufro gasagebi rom

    iyos, SeiZleba ase vTqvaT: rogorc arsebobs erovnuli musikaluri

    folklori da arsebobs klasikuri musika, amis msgavsad, eklesiaSi

    samxmiani galoba aris eris tradicia, bizantiuri galoba ki – eklesiis

    klasikuri musika... rogorc klasikuri musika ar aris romelime erTi eris

    kuTvnileba, aramed yvela erisa, aseve bizantiuri galoba yoveli

    marTlmadidebeli eris kuTvnilebaa. rvaxmis melodiebs erT xmaSi galobs

    yvela marTlmadidebeli – berZeni iqneba es, qarTveli, slavi, ingliseli

    Tu arabi... Cven vmorCilebT wminda sinodis dadgenilebas da Cvens taZrebSi

    vgalobT samxmian sagaloblebs.Mmagram sinodis dadgenilebaSi ar aris

    erTxmianis akrZalva...”.

    am werilebis gamoqveynebas win uZRvoda jer bizantiuri galobis

    Semswavleli jgufis mier gamocemuli broSura saxelwodebiT ase

    galobdnen Zvelad saqarTveloSi (Tbilisi, 2001 w.), da qarTuli saeklesio

    galobis Tanamedrove problemebi. recenziebi da gamoxmaurebebi broSuraze

    `ase galobdnen Zvelad saqarTveloSi” (andriaZe, 2002). am ukanasknelSi,

    qarTveli mkvlevrebi yuradRebas amaxvileben bizantiuri galobis

    Semswavleli jgufis mier msjelobisas gamovlenil xarvezebze. Cvenis mxriv

    or sakiTxze SevCerdebiT. 1. rogorc werilSi vkiTxulobT, bizantiuri

    galobis Semswavleli jgufis umTavres arguments oqtoixosis, anu rvaxmis

  • 38

    kanonikuroba warmoadgens, rac maTive xedviT mxolod monofonurad – erT

    xmaSi sruldeba. mniSvnelovania vicodeT, rom sxvadasxva marTlmadideblur

    tradiciaSi originaluri rvaxmis sistema arsebobs, rac swored ama Tu im

    eris musikalur azrovnebas ukavSirdeba. maT Soris saqarTveloSic,

    qarTuli samxmiani galoba qarTuli rvaxmis kalendaruli sistemis

    mixedviT igalobeba. uZvelesi liturgikul-himnografiuli krebulis

    ierusalimuri leqcionaris nusxebidan Semonaxul xelnawerSi

    `ierusalimuri leqcionari VII saukunisa” miTiTebulia, Tu romel xmaze

    igalobeba esa Tu is sagalobeli. magda suxiaSvilis TqmiT, `Cans, rom am

    droisaTvis qarTvel himnografebs berZnuli saRvTismsaxuro praqtikidan

    ukve SeTvisebuli hqondaT `Ãmeani galobis”, anu sagaloblebis rva xmaze

    gawyobis wesi, romelic saTaves V-VI saukuneebidan iRebs” (suxiaSvili,

    2002:5). marTalia, aRmosavleT qristianul samgaloblo tradiciebs Soris

    mravalxmiani galobis uZvelesi formebi saqarTveloSi gvxvdeba, razec

    mkvlevarTa azriT ioane petriwis sami xmis saxeldebac miuTiTebs. nino

    fircxalavas statiaSi vkiTxulobT: `mefeTa cxovrebis arsen

    iyalToeliseuli Targmanebis safuZvelze qarTul musikaSi Sebanebisa da

    xmis Sewyobis praqtikis arseboba ukve XI saukuneSi savaraudeblad miiCnia

    daskvnebis gamotanaSi uaRresad frTxilma – didma ivane javaxiSvilma.

    ioane petriwis Txzuleba ganmartebani proklesaTÂs diadoxosisa da

    platonurisa filosofiisaTÂs masSi daculi argumentebiT ueWvels xdis i.

    javaxisSvilis Tvalsazriss – Tu ufro adre ara, XI mainc usaTuod, –

    samxmianobis arsebobis faqts saqarTveloSi... Zalian Sors wagviyvanda im

    qarTvel mecnierTa CamoTvla, vinc es Tvalsazrisi gaiziara (fircxalava,

    2002:33-34); Tumca magaliTisaTvis gavixsenoT rusuli samgaloblo

    tradicia, romelSic erTxmian znamenur galobasTan erTad, me-16 saukunis

    miwuruls Camoyalibebuli mravalxmiani – putno-demestvuri galobac

    sruldeba (diasamiZe, 2012:449). amrigad, iseT qveyanaSic ki, sadac

    tradiciuli musikaluri azrovneba pirvel rigSi erTxmianobas gulisxmobs,

    mravalxmiani saeklesio galoba arakanonikurad ar aris miCneuli, piriqiT,

    igi ganixileba, rogorc mdidari samgaloblo tradiciis nimuSi, xolo misi

  • 39

    aRdgena da saeklesio samgaloblo repertuarSi dabruneba, saeklesio

    kanonikis mcodne, uaRresad ganswavlul – galobis mecnier-praqtikosebis

    saxels ukavSirdeba. 9 ufro metic, rusul medievistikaSi damkvidrebulia

    azri imis Sesaxeb, rom `xalxur-sasimRero tradiciebisa da e. w. stroCnoe

    (galobis mravalxmiani forma, e.d.) galobis stilistikis urTierTSedarebam,

    maT Soris arsebuli mWidro kavSirebi gamoavlina. samxmianoba

    (troestroCie) aRmosavleT qristianuli regionis xalxTa mier dagrovili,

    mravalsaukunovani sagundo galobis umaRlesi ganzogadebaa” (Конотоп,

    1996:62). bizantiuri galobis Semswavleli jgufi, uwodebs ra qarTul

    samxmian galobas eris tradicias, xolo berZnul galobas –

    marTlmadideblursa da kanonikurs, amiT igi ugulvebelyofs da uaryofs

    qarTuli samxmiani galobis kanonikurobas da kiTxvis niSnis qveS ayenebs

    yvela im qarTveli saeklesio moRvawisa Tu galobis moamagis Rvawls,

    romlebmac qarTuli galoba, urTules pirobebSi SeinarCunes da Cvenamde

    moitanes. ganekuTvneba ki maT mier danergili berZnuli sagaloblebi im

    Zvel bizantiur samgaloblo Sres, romelsac jgufi RvTismsaxurebisas

    aRvlenil upirobo galobad miiCnevs?! rogorc cnobilia, maT mier

    samgaloblo repertuarSi damkvidrebuli sagaloblebi XIX-XX saukuniT

    TariRdeba da xSir SemTxvevaSi am sagalobelTa avtorebic ki cnobilia.

    aseT viTarebaSi, ris safuZvelze SeiZleba imis mtkiceba, rom is, ris

    damkvidrebasac bizantiuri galobis Semswavleli jgufi qarTul

    eklesiebSi cdilobs, aris ufro Zveli, vidre qarTuli samxmiani galoba,

    romelic mexeleTa mier, hangis teqstze gawyobis wesis dacviT aris

    Seqmnili; maTi msjelobiT im azramde mivdivarT, rom erT xmaSi galoba

    (miuxedavad imisa Tu rogor adevs hangi teqsts, ramdenad Zvelia is

    melodiuri saqcevebi, romelsac mgaloblebi mimarTaven) avtomaturad

    kanonikur galobas gulisxmobs. bunebrivia, es mcdari, yovelgvar

    mecnierul dasabuTebas moklebuli Sexedulebaa. bizantiuri galobis

    Semswavleli jgufis Ria werilSi aseve vkiTxulobT: `anda rogor

    9magaliTisaTvis davasaxeleb mgalobelTa ansambls `Ключ разумения”, xelmZRvaneli – Nmusikologi, medievisti - natalia mosiagina.

  • 40

    akrZalavda sinodi erTxmian galobas, roca TviT ieso qristem,

    mociqulebTan erTad, saidumlo serobaze – pirvel wirvaze – erT xmaSi

    igaloba.” xolo mecnierebisaTvis ki ucnobia, Tu rogor JRerda mociqulTa

    droindeli galoba. cnobilia, rom X-XI saukuniT daTariRebuli

    paleobizantiuri xelnawerebi aqamde gauSifravia (doliZe, 2002:71).

    qarTuli saeklesio mravalxmiani galobisa da qarTvelTa

    kulturuli identobis urTierTmimarTebis sakiTxze ufro vrclad,

    uSualod kvlevis Sedegebze dayrdnobiT sakvalifikacio naSromis daskvniT

    nawilSi visaubrebT. tradiciuli saeklesio mravalxmianobis, rogorc

    kulturuli identobis erT-erTi Semadgeneli parametris Sesaxeb msjeloba,

    erTis mxriv qarTul kulturas msoflio tradiciuli musikisa da

    qristianuli galobis konteqstSi moiazrebs, meores mxriv ki sakuTriv am

    kulturis matareblebs aZlevs imis SesaZleblobas, rom ukeT gaizaron da

    Seicnon sakuTari identoba kulturuli mravalferovnebis globalur

    sivrceSi.

  • 41

    Tavi meore

    musikis anTropologia da qarTuli tradiciuli mravalxmianoba (kvlevis ZiriTadi mimarTulebebi)

    anTropologia, rogorc holisturi dargi, erTi mxriv sakvlevi

    obieqtis farTo rakursiT danaxvis SesaZleblobas iZleva, meore mxriv ki

    anTropologiis calkeuli mimarTulebebis safuZvelze warmoebuli kvleva,

    sxvadasxva Sinaarsis mqone movlenebze dakvirvebis ufro axlo rakurss

    gulisxmobs. anTropologis ZiriTadi `samuSao saaTebi” moicavs:

    interviuebs, dakvirvebas, Canawerebis gakeTebas da adgilobriv

    macxovreblebTan erTad aqtivobebSi monawileobas (Wagner, 1977:494), riTac

    is momijnave dargebTan (eTnologia, folkloristika, eTnomusikologia),

    meTodologiis kuTxiT arsebiT msgavsebas amJRavnebs.

    musika, rogorc kacobriobis kulturis arsebiTi elementi da rogorc

    adamianis qceva, siRrmiseulad – mis yvela aspeqtSi unda Seiswavlebodes.

    XX saukuneSi, istoriuli musikologiis, rogorc mowinave dargis

    arsebobis pirobebSi, musikis Seswavlis axali gzebisa da perspeqtivebis

    Ziebis saWiroeba TvalsaCino gaxada (Yosihiko, Osamu, 1986:v). amasTan,

    sagulisxmoa isic, rom musikologiis dargSi, kulturis istoriam

    mniSvnelovani adgili daikava (Fulcher, 2011:3). galobis specialistebis mier

    eTnomusikologisaTan da anTropologiasTan siaxlove, SedarebiT axali,

    magram dasavlur samecniero literaturaSi ukve damkvidrebuli praqtikaa

    (Borders, 2011:17). Myovelive amis fonze calke ganxilvis sagnad iqca

    musikologiisa da eTnomusikologiis urTierTmimarTebis sakiTxic (Samson,

    2008:24). problema amgvaradac ki daisva: musikologia eTnomusikologiis

    ganStoebaa, Tu piriqiT? SemoTavazebis doneze, musikologiis magivrad,

    rogorc dargis alternatiuli gansazRvreba musikis mecniereba dasaxelda

    (Cook, 2008:66-67). erTgvari protestis gamoxatviT iwyeba miSel bigenos

    statia saxelwodebiT Why I’m Not and Ethnomusicologist: A View from Anthropology

    (ratom ar var eTnomusikologi: xedva anTropologiidan), sadac avtori

  • 42

    pirad gamocdilebas gviziarebs. misi TqmiT, yovel jerze, rodesac is

    axsenebs, rom misi Seswavlis sagani musikis kuTxiT – boliviuri erovnuli

    da eTnikuri identobiaa, mas maSinve `eTnomusikologis iarilys akereben”,

    rasac is kategoriulad ewinaaRmdegeba. `yvelaze martivi pasuxi imaze, Tu

    ratom ar var eTnomusikologi, imaSi mdgomareobs, rom kvalifikaciiT me

    anTropologi gaxlavarT”, Tumca sxvaoba gacilebiT Rrmaa, vidre sabuTSi

    Cawerili specialoba, rac sxva parametrebTan erTad, am or mimarTulebaSi

    musikis Sesaxeb arsebul ideologiaSi unda veZioT (Bigenho, 2008:28).

    musikalur disciplinaTa kompentenciisa da saxelwodebebis garkvevis

    sakiTxi imdenad aqtualur fazaSi Sevida, rom calke statia mieZRvna Temas

    – saWiroa Tu ara TavsarTi `eTno...”, an bolosarTi “...ologia” (Nooshin,

    2008:71). musikis dargisadmi interess, XXI saukunis – internetis epoqis

    konteqstSi ganixilavs a. vudi da aRniSnavs, rom 2003 wlis ivnisSi,

    rodesac man google-is saZiebo velSi sityva `musika” akrifa daaxloebiT

    112,000,000 Sesatyvisi masala amovida, xolo 2005 wlis seqtembrisaTvis es

    ricxvi 389,000,000-mde gaizarda, rac internetSi musikasTan dakavSirebuli

    aqtivobebis mkveTr zrdaze miuTiTebs (Wood, 2008:170).

    rogorc