Mikro- i makroekonomiczne podstawy gospodarowania

1. Narzdzia analizy ekonomicznejModel (teoria) zawiera zaoenia upraszczajca, dotyczce sposobu zachowania si ludzi. Stanowi wic wiadome uproszczenie rzeczywistoci.Ceteris paribus zaoenie wykorzystywane przy budowie modeli. Zalenoci midzy dwoma zmiennymi obrazowane s przy zaoeniu, e pozostae wielkoci si nie zmieniaj.Dane fakty opisujce zachowania podmiotw gospodarczych. Prezentowane s: a) W szeregach czasowych, ktre zawierajc kolejne wartoci przyjmowane przez dan zmienn w rnych momentach. ( PKB w Polsce 1998-2010)b) Przekrojowo, czyli w sposb prezentujcy jakie wartoci przyjmuje analizowana zmienna u poszczeglnych osb lub grup w okrelonym momencie. (np. produkt krajowy brutto w krajach unii na pewien rok)2. Proces ustalania cenyRynek- proces, w ramach ktrego sprzedajcy i kupujcy okrelaj, co chc sprzeda lub kupi i na jakich warunkach.Konkurencja - proces, za pomoc ktrego uczestnicy rynku, dc do realizacji swoich indywidualnych interesw, prbuj przedstawi korzystniejsze od innych oferty pod wzgldem ceny, jakoci lub innych elementw, wpywajcych na decyzj zakupu.Dwa modele wolny rynek (tu konkurencja) lub gospodarka centralnie sterowana.Np. Chiny nie ma gospodarki centralnie sterowanej, a wolna konkurencja. Gospodarka centralnie sterowana jest z kolei obecna na Kubie, w Korei Pnocnej.Trzy problemy z gcp:a) kwestia zakupu rodkw produkcji b) saba jako wykonywanej pracy (przymus zatrudnieni, czyli brak bezrobocia; nastawienie na normy ilociowe zamiast jakociowych) c) brak konkurencji nie wyzwala efektywnej, dobrej jakociowo pracy

*Ciekawostka refinansowanie, rolowanie dugu spacenie starego dugu nowym, zacignitym czsto na lepszych warunkach (np. mniej odsetek z uwagi na korzystniejsze formy poyczki) - > Polska w kwestii zacignitych poyczek z czasw wadzy Edwarda Gierka

Konkurencja doskonaaKonkurencja monopolistycznaOligopolMonopol

Liczba firmBardzo duo firmDuo firmKilka duych firmJedna dua firma

Kontrola cenadnaOgraniczona przez wystpowanie substytutwDuy wpyw cen lideraBardzo dua

Zrnicowanie produktwBardzo maePodobne produkty ale kierowane do rnych segmentw rynkuDla niektrych rynkw due, dla innych maeadne

atwo wejcia na rynekduaStosunkowo duaTrudno wej na rynek; wymagane s due nakady finansoweBardzo trudno wej na rynek

Dodatkowe informacje, przykadyNp. rynek rolniczy ten sam typ produktu nie moe mie wyszej ceny bez patrzenia na konkurentwNp. rynek ksikowy znaczne podwyszenie ceny bdzie skutkowao utrat klientw i konkurencyjnociNp. Rynek samochodowy trudno stworzy baz od zera, rozstrza cen nie zawsze idzie za jakoci produktuMoe dokonywa segmentacji klientw (jeden paci 100z, drugi 200z); pastwo czsto ingeruje w monopole, redukujc np. ceny maksymalne czsto np. ceny energii, wody, telekomunikacji

Pastwo moe oddziaywa na monopole na dwa sposoby:a) Likwidacja monopolib) Przy monopolach naturalnych (gdzie najlepszym rozwizaniem rynkowym jest zapewnienie dostawy pewnego produktu, np. wody, przez jednego dostawc w skuteczny, najbardziej efektywny sposb) pastwo najczciej dyktuje ceny maksymalne

ZRodzaje produktwLiczba przedsibiorstw

Jedno kilka

zrnicowanie identyczneOligopolMonopol

Konkurencja doskonaaKonkurencja monopolistyczna

Zmowa porozumienie przedsibiorstw na pewnym rynku, dotyczce wielkoci produkcji lub poziomu cenKartel grupa przedsibiorstw, ktre dziaaj w porozumieniuTeoria gier badanie zachowa ludzi w sytuacjach strategicznychDylemat winia gra, w ktr graj dwaj winiowie. Pokazuje ona, dlaczego kooperacja jest trudna, nawet jeeli jest opacalna dla wszystkich stron. Zaczynaj oni bowiem prbowa zyska jak najwicej dla siebie kosztem drugiej osoby.

Mr Black

Przyzna siMilcze

Mr PinkPrzyzna siMr Pink 8 latMr Black 8latMr Pink uaskawienieMr Black 20 lat

MilczeMr Pink 20 latMr Black - uaskawienieMr Pink 1 rokMr Black 1 rok

Podobnie w kartelach1. OPECArabia Saudyjska

Wydobywa duoWydobywa mao

IranWydobywa duoA.S. 40 mldI. 40 mldA.S. 30 mldI. 60 mld

Wydobywa maoA.S 60 mldI.- 30 mld A.S. 4mldI. 4 mld

2. Firmy tytonioweMarlboro

ReklamowaNie reklamowa

CamelReklamowaM. 3 mld zyskuC. 3 mldM. 2 mldC. 5 mld

Nie reklamowaM. 2 mldC. - 5mldM. 4 mldC. 4 mld

PUNKT WIDZENIA NABYWCYWielko zapotrzebowania ilo dobra, jak nabywcy chc i mog kupiPrawo popytu wielko zapotrzebowania na pewne dobro zmniejsza si wtedy, kiedy przy pozostaych czynnikach staych - cena tego dobra ronieKrzywa popytu wykres zwizku midzy cen dobra a wielkoci zapotrzebowania na to dobro przy innych czynnikach niezmiennych[footnoteRef:1] -> wykres [1: nawet jak prosta linia to w ekonomii mwimy o krzywej ]

Na przykadzie im wiksza cena tym mniejszy popyt tzw. ujemne nachylenie

Wykres krzywej popytu

- popyt rynkowy jako suma popytw indywidualnych suma popytw klientw przy okrelonej cenie daje popyt rynkowy

Czynniki wpywajce na pooenie krzywej popytu (przy wyczeniu Ceteris paribus)1. Gusta i preferencje2. Oczekiwania3. Liczba nabywcw4. Dochd5. Cena dbr pokrewnych

Dodatkowo mog te wpywa :Dobra komplementarne (uzupeniajce) i substytucyjne (zamienne)

Zmiana jednego z powyszych czynnikw spowoduje przesunicie caej krzywej popytu (zmiana popytu). Przesunicie krzywej popytu

Natomiast zmiana ceny powoduje jedynie przesunicie wzdu krzywej popytu (zmian wielkoci popytu). -> dwa wykresy

Demokratyczny system edukacji () stanowi jeden z najpewniejszych sposobw tworzenie i poszerzania rynku zbytu dla wszelkiego rodzaju towarw, a zwaszcza takich, ktre maj zwizek z mod-byy spec od reklamy James Rorty*Kwestia dziaania wspczesnych korporacji Naomi Klein No logoKwestia zapotrzebowania na dobra, uzalenione od dochodu.Dobro normalne dobro, w przypadku ktrego, przy innych czynnikach staych, zwikszenie dochodu powoduje wzrost popytu im wicej zarabiamy, tym wikszy popyt na pewne dobra, np. elektronikaDobro niszego rzdu dobro, w przypadku ktrego, przy innych czynnikach staych, wzrost dochodu powoduje zmniejszenie popytu np. przejazdy rodkami komunikacji miejskiej, ziemniaki (tzw. Zapychacze ywnociowe).Zapotrzebowanie na dobra zalene od ceny innych dbrDobra substytucyjne - takie dwa dobra, w przypadku ktrych wzrost ceny jednego z nich powoduje zwikszenie si popytu na drugie (dobra konkurencyjne) np. maso i margarynaDobra komplementarne takie dwa dobra, w przypadku ktrych wzrost ceny jednego z nich powoduje zmniejszenie si popytu na drugie ( uzupeniajce si) np. samochody i benzyna, piwo i chipsy)Znajomo tych poj moe umoliwi wadzom publicznym np. ograniczenie konsumpcji jakiego dobra np. papierosy poprzez 1. kampani antynikotynow (zmiana gustw i preferencji konsumenta) lub 2. wzrost akcyzy na produkty tytoniowe ( tu dochodzi do przesunicia popytu za wiksz cen bdzie mniej produktw i ich konsumpcji przy niezmienionych dochodach firmy). Czasem problem czy pewne dobra wspdziaaj na siebie np. narkotyki mikkie i papierosy1. Przykad Zmiany popytu2. Przykad Zmiany wielkoci popytu

PUNKT WIDZENIA SPRZEDAWCYIlo oferowana stanowi ilo dobra, ktr sprzedawcy chc i mog sprzedaPrawo poday przy innych czynnikach staych , ilo oferowana dobra ronie, kiedy jego cena wzrastaKrzywa poday przedstawia ilo danego dobra, jak producenci wyprodukuj przy rnych poziomach cen.Krzywa poday ma nachylenie dodatnie wzrost jednej wartoci powoduje wzrost drugiej wartociKrzywa poday

Czynniki wpywajce na pooenie krzywej poday:1. Ceny zuywanych do produkcji zasobw2. Technologia3. Oczekiwania4. Liczba sprzedawcw5. Dziaalno regulacyjna pastwaZmiana jednego z powyszych czynnikw spowoduje przesunicie caej krzywej poday (zmiana poday). -> wykresNatomiast zmiana ceny powoduje jedynie przesunicie wzdu krzywej poday (zmiana wielkoci poday) -> wykresPrzesunicie krzywej poday

PODA I POPYT CZNIERwnowaga rynkowa sytuacja, kiedy cena osigna poziom, przy ktrym ilo oferowanych rwna si wielkoci zapotrzebowania (wykres)Cena rwnowagi cena, przy ktrej ilo oferowana rwna si wielkoci zapotrzebowania (cena czyszczca rynek)Ilo oferowana ilo oferowana rwna si wielkoci zapotrzebowania

P (tu C ) price Q- quantity E equilibrium (pkt rwnowagi)S- supply D - demandNADWYKA PODAY wykres (nadwyka)

1 2Kwestia 1. wieloci zapotrzebowania i 2. iloci oferowanej Przy nadwyce iloci oferowanej towar zalega w magazynach i dy si do redukcji produkcji NADWYKA POPYTU wykres (niedobr)Kwestia iloci oferowanej i wielkoci zapotrzebowania odwrcone pozycje :1- Ilo oferowana2- Wielko zapotrzebowaniaWZROST PODAY A STAN ROWNOWAGIpodnosi cen rwnowagi i zwiksza ilo rwnowagi

S1. S2 pozycja krzywej poday Pkt spotkania P i Q stany rwnowagi ceny i podaySPADEK POPYTU A STAN RWNOWAGIpowoduje spadek ceny i zmniejszenie iloci rwnowagi

Etapy analizy zmian stanu rwnowagi1) Ustalenie, czy zdarzeni powoduje przesuniecie krzywej popytu, czy krzywej poday, czy moe obu krzywych2) Ustalenie, w ktr stron przesuwa si krzywa3) Posuenie si krzywymi popytu i poday w celu sprawdzenia, w jaki sposb przesunicie krzywych zmieni cen rwnowagi i iloci rwnowagiJEDNOCZENIE PRZESUNICIE KRZYWEJ POPYTU I PODAYPoczenie dwch wykresw popytu i poday1. Wikszy wzrost popytu maa ilo wzrostu produkcji dobra przy spadku cen

2. Wikszy spadek popytu spadek ceny i mniejsza ilo produkcji

Poda staa

Poda roniePoda maleje

Popyt stayP staaQ- staaP-maleje Q ronieP- ronieQ-maleje

Popyt ronieObie rosnP nie wiadomoQ_ ronieP- ronie Q- nie wiadomo

Popyt malejeObie malej P maleje Q- nie wiadomoQ- malejeP- nie wiadomo

INGERENCJA PASTWA W DZIAANIE RYNKUNa pastwow kontrol cen skadaj si reguy i przepisy uniemoliwiajce dostosowanie si cen do poziomu rwnowagi rynkowejCena maksymalna maksymalny, dopuszczalny prawem poziom ceny, po ktrej mona sprzedawa dobroCena minimalna minimalny, dopuszczalny prawem poziom cen, po ktrej mona sprzedawa dobro.

RYNEK NA KTRYM WPROWADZONO CEN MAKSYMALN - wykresPodobny do wykresu rwnowagi cen, z dwoma ogranicznikami (poziome linie) cena maksymalna niewica (wysza od rwnowagi cen) oraz Wica cena maksymalna ( poniej rwnowagi cen).Midzy iloci oferowana (80) a Wielkoci zapotrzebowania (120) - Niedobr.W tym wypadku pastwo reglamentuje towar, najczciej w trakcie wojen. W trakcie pokoju jeli istnieje niedobr powstanie szarej strefy.Podstawowym objawem cen maksymalnych i reglamentacji kolejki. Jak w PRL, od 1976 (pocztkowo cukier). Znikny w 1989 roku (na miso).W zaoeniu ceny maksymalne maj poprawia sytuacj konsumentwRYNEK NA KTRYM WPROWADZONO CEN MINIMALN- wykresIdentyczny tylko zamiast Niedoboru nadwyka ponad lini wicej ceny minimalnej (ponad pkt. Rwnowagi). Poniej Niewica cena minimalna. Odwrcone te miejsca wieloci zapotrzebowania , ilo oferowana. W zaoeniu ceny minimalne maj poprawia sytuacj producentw. Gdy za duo towarw pastwo zaczyna skupowa nadwyk. Duo towarw rolnych objtych jest tak interwencj skupowania w UE. Motyw utrzymanie poziomu ycia rolnikw oraz utrzymanie pewnych mocy produkcyjnych towarw.Ceny minimalne te mog prowadzi do obnienia jakoci produktu.RYNEK PRACY Z WIC PAC MINIMALN - wykresTaki sam tylko e nadwyka to bezrobocieOcenia si e pace minimalne wpywaj czsto na wzrost pacy minimalnej.