70
ÉksarbNþúHbNþal vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal Training of Trainers EksRmYleday³ elak eGg Casan GnuRbFanrdæ)alClpl nigCaRbFankariyal½yGnuvtþKeRmag elak lI vuTæI RbFankariyal½yGPivDÆn_shKmn_ensaT nigCaCMnYykar énkariyal½yGnuvtþKeRmag elak eBC b‘unNa GnuRbFankariyal½yGPivDÆn_shKmn_ensaT nigCamRnþIRtYtBinitü tamextþénkariyal½yGnuvtþKeRmagsRmab;extþkMBg;FM-esomrab elak QYn KwmQa GnuRbFankariyal½yGPivDÆn_shKmn_ensaT nigCamRnþIRtYtBinitü tamextþénkariyal½yGnuvtþKeRmagsRmab;extþkMBg;qñaMg-eBaF×sat; elak G‘uy CIg mRnþIRtYtBinitütamextþénkariyal½yGnuvtþKeRmagsRmab; extþ)at;dMbg nigextþbnÞaymanC½y rcnaeday³ elak eCOg sIusUvin Gñkcat;karkariyal½yKaMRTKeRmagRKb;RKgbrisßanbwgTenøsab-EpñkTI2 kBaØa BuF Narin CMnYykarkariyal½yKaMRTKeRmagRKb;RKgbrisßanbwgTenøsab-EpñkTI2 rUbftRkbeRkA ³ rUbcMlak;RBHnrayn_ enATIrYmextþ)at;dMbg rUbfteday ³ edob Lwg CMnajEpñkerobcMshKmn_ensaT extþ)at;dMbg ÉksarbNþúHbNþal tula 2006

ÉksarbNþúHbNþal tula 2006 ÉksarbNþúHbNþal ...fia.gov.kh/khmer/kh_doc/Publications/training of trainers.pdf · ÉksarbNþúHbNþal vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal Training of Trainers

Embed Size (px)

Citation preview

ÉksarbNþúHbNþal

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal

Training of Trainers

EksRmYleday³

elak eGg Casan GnuRbFanrdæ)alClpl nigCaRbFankariyal½yGnuvtþKeRmag

elak lI vuTæI RbFankariyal½yGPivDÆn_shKmn_ensaT nigCaCMnYykar

énkariyal½yGnuvtþKeRmag

elak eBC b‘unNa GnuRbFankariyal½yGPivDÆn_shKmn_ensaT nigCamRnþIRtYtBinitü

tamextþénkariyal½yGnuvtþKeRmagsRmab;extþkMBg;FM-esomrab

elak QYn KwmQa GnuRbFankariyal½yGPivDÆn_shKmn_ensaT nigCamRnþIRtYtBinitü

tamextþénkariyal½yGnuvtþKeRmagsRmab;extþkMBg;qñaMg-eBaF×sat;

elak G‘uy CIg mRnþIRtYtBinitütamextþénkariyal½yGnuvtþKeRmagsRmab;

extþ)at;dMbg nigextþbnÞaymanC½y

rcnaeday³

elak eCOg sIusUvin Gñkcat;karkariyal½yKaMRTKeRmagRKb;RKgbrisßanbwgTenøsab-EpñkTI2

kBaØa BuF Narin CMnYykarkariyal½yKaMRTKeRmagRKb;RKgbrisßanbwgTenøsab-EpñkTI2

rUbftRkbeRkA ³ rUbcMlak;RBHnrayn_ enATIrYmextþ)at;dMbg

rUbfteday ³ edob Lwg CMnajEpñkerobcMshKmn_ensaT extþ)at;dMbg

ÉksarbNþúHbNþal tula 2006

e)aHBum<eday³

GgÁkares,og nigksikmμénshRbCaCati

KeRmagRKb;RKgbrisßanbwgTenøsab-EpñkTI2

kariyal½yKaMRTKeRmag

pÞHelx 5 pøÚv 370 sgáat;bwgekgkgTI1

xNÐcMkarmn raCFanIPñMeBj km<úCa

TUrs½BÞelx³ ¬855¦ 23 211 702

TUrsarelx³ ¬855¦ 23 216 547

GIuEm:l³ [email protected]

shkarCamYy³

rdæ)alClpl

KeRmagRKb;RKgbrisßanbwgTenøsab-EpñkTI2

kariyal½yGnuvtþKeRmag

GaKarelx 186/ mhavifIRBHneratþm/

RbGb;sMbuRt 582/ raCFanIPñMeBj/ km<úCa

TUrs½BÞ¼TUrsarelx³ ¬855¦ 215 470

GIuEm:l³ [email protected]

-i-

esckþIBiBN’na cMNgeCIgGtßbT b¤B½t’mankñúgGtßbTe)aHBum<pSayenH minEmnCaTsSn³rbs;GgÁkares,óg

nigksikmμénshRbCaCati b¤k¾CaTsSn³rbs;FnaKarGPivDÆn_GasuIeLIy Tak;Tinnwgc,ab; b¤sßanPaBGPivDÆn_

rbs;RbeTsNamYyelI TwkdI TIRkug b¤tMbn; b¤GMBIsiT§iGMNac b¤mYYyTak;TineTAnwgkarkMNt;RBMEdn .

TsSn³eyabl;Edl)anbgðajenAkñúgGtßbTe)aHBum<pSayenH KWCaTsSn³rbs;GñkniBn§Etb:ueNÑaH .

matikaGtßbT3

TMB½r

esckþIepþIm >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>1

eKalbMNgrYm >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>1

1- kareronsURtrbs;mnusSeBjv½y >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>4

2- karerobcMvKÁbNþúHbNþal >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>10

3- karsresreKalbMNgemeron nig vKÁbNþúHbNþal>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>16

4- viFIsaRsþbNþúHbNþal >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>22

5- kic©Etgkar b¤ KeRmagemeron >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>26

6- eTBekaslü b¤ CMnajsRmbsRmYl>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>29

7- karerobcMsmÖar³CMnYy >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>38

8- ÉksarCMnYy >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>46

rUbPaBTI1 ³ skmμPaBrbs;GñksRmbsRmYlénEpñkGnuvtþKeRmag enAextþkMBg;qñaMg

-ii-

esckþIepþIm³

eKalbMNgrYm³

- yl;dwgkan;EtRbesIrGMBIeKalkarN_énkareronsURtrbs;mnusSeBjv½y

- GacerobcMvKÁbNþúHbNþaledayxøÜnÉg

- manTMnukcitþEfmeTotkñúgkarsRmbsRmYlvKÁbNþúHbNþalb¤sikçasala

- GacRtYtBinitülT§plénkareronsURt

sMNYrGMBIkarrMBwgTuk³

- eBlGñkeTApSBVpSayGnuRkwtü etIGñk)anerobcMkic©EtgkarsRmbsRmYldUcemþc?

- knøgmk etIkarsRmbsRmYlrbs;GñkmansPaBdUcemþc? cMNucl¥GVIxøH? cMNucEklMGGVIxøH?

etIGñkCYbnwgRBwtþkarN_lM)akNaxøH? ehIyEtgEtedaHRsaydUcemþc?

- etIemeronGVIxøHEdlcg;BiPakSaenAkñúgvKÁenH?

- etIcMNucGVIxøHEdlGñkRtUvBicarNa enAeBlsresrkic©EtgkarsRmbsRmYlelIerOgGVImYy?

]TahrN_ EpnkarRKb;RKg lkçnþik³ bTbBa¢aépÞkñúgkic©RBmeRBogCaedIm

- etIGñk)ansegáteXIj \riyabfrbs;shkarI GMBIkarsRmbsRmYly:agNaEdr? etIGñkcUlcitþ

cMNucNaxøH? ehIymincUlcitþcMNucNaxøH?

- etIkayvikar BaküeBcn_GVIxøHEdlKYreFVI? ehIyGVIxøHEdlminKYreFVI?

- Tak;TgCamYykargarshKmn_knøgmk etIGñkeBjcitþelIerOgGVIxøH?

- etIemeronCabTBiesaFn_ GVIxøHEdlGñkKYrEckrMElkdl;shkarI?

- etI karGPivDÆ mann½ydUcemþc?

- etI karpþl;GMNac ¬karpþl;kmøaMgcitþ¦ mann½ydUcemþcsRmab;Gñk?

-1-

karGPivDÆCadMeNIrkarmYyénkarpøas;bþÚr

lkçxNÐminsUvl¥ lkçxNÐeyIgcg;)an

dMeNIrkarénkarpøas;bþÚr

eettIIGGVVIIEEddllGGaacceeFFVVIIppøøaass;;bbþþÚÚrrbb¤¤EEkkllMMGG ??

• karpøas;bþÚrxagsMPar³ - pÞHsMEbg plitplksikmμ FnFanFmμCati Clpl salaeron mnÞIreBTü

pøÚvfñl;CaedIm

• karpøas;bþÚrxagsμartI - eTBüekaslü cMeNHdwg Gakb,kiriya PaBsÁal;xøÜnÉg TMnukcitþ

TMnak;TMngCitsñiT§ karrYbrYmKña

>>>ehIykarpøas;bþÚrcab;epþImBIeyIgmñak;²>>>

eyIgmñak;²RtUv)anGPivDÆtamviFIxusKñaCaeRcIn

ehIykarbNþúHbNþalCaviFImYykñúgcMeNamviFITaMgenaH

karbNþúHbNþal CaskmμPaBerobcMeLIgedIm,ICYyeyIgmñak;² kñúgkarEklMG

CMnaj cMeNHdwg Gakb,kiriya edIm,IeFVIkargarkan;EtRbesIreLIg

>>>enAeBlGñkkan;jjÜr rbs;GVIepSgeTotsuT§EtCaEdkeKal

etIGñkyl;eXIjdUcemþc?>>>

-2-

FatuTaMgbIénkarbNþúHbNþal

sikçakam

GñksRmbsRmYl

briyakasénkareronsURt

-3-

1>1 eKalkarN_

kkaarreeKKaarrBB – CYysikçakam [mmaannGGaarrmmμμNN__ffaa mmaannkkiittþþiiyyss ehIyRtUv)aneKarBkñúg

namCamnusS

PPaaBBCCaabbnnÞÞaann;; – etIeKGacykkareronsURtenaH eeTTAAeeRRbbIIRR))aass;;CCaaRRbbeeyyaaCCnn__))aannPPøøaamm²²

Edrb¤eT?

bbTTBBiieessaaFFnn__ – xøwmsarénkareron KWTak;Tgnwg bbTTBBiieessaaFFnn__kkññúúggCCIIvviitt

kkaarreerroonnssUURRtt – ¬B¤ 20PaKry¦ ¬B¤nigeXIj 40PaKry¦ ¬GVIEdlrkeXIjxøÜnÉg

80PaKry¦

kkaarrBBiiPPaakkSSaaGGMMBBIIttRRmmUUvvkkaarr – karEsVgyl;GMBIttRRmmUUvvkkaarreerroonn CCaakkttþþaassMMxxaann;;bbMMppuuttéénnkkaarrccaabb;;eeppþþIImm

ssuuvvttßßiiPPaaBB – karerobcMemeron RtUv[mansikçakammanCMenOfakareron b¤bTBiesaFn_

enHBitCaCYydl;kargar)an .

bbddiibbttþþii – CYysikçakam [ ¬eFVI - sBa¢wgKit - eRCIserIs - pøas;bþÚr - eFVICafμI ¦

eeFFVVII KKiitt mmaannGGaarrmmμμNN__ – karbeB©ajGarmμN_ KMnit nigGnuvtþCMnaj

ttYYnnaaTTIIcc,,aass;;llaass;; – sRmbsRmYl ENnaM eFVI[kareronsURtgay² karBieRKaHKña pøas;bþÚr

KMnitCamYysikçakam .

kkaarrccUUllrrYYmmyy::aaggsskkmmμμ – eFVI[sikçakamcUlrYmy:agskmμ GnuvtþCak;Esþg sMEdgdUcsPaBBit

ssμμaarrttIITTTTYYllxxuussRRttUUvv – TTYlykkic©kardwknaM karBiPakSa karsMeyaK nigsegátGMBI cMeNHdwg

CMnaj Gakb,kiriya EdlGñkcg;[sikçakamTTYlyk)an

kkaarrggaarrCCaaRRkkuumm – karTTYlxusRtUvrYmKña cMeBaHkareronsURt TegVI ehIyeFVI[RKb;Kña

cg;niyayfa ¬´BitCaRtUvkarRkum ehIyRkumk¾RtUvkar´Edr¦

eeFFVVIIttaammllMMddaabb;;llMMeeddaayy – sRmbsRmYlkareronsURttamlMdab;lMeday nig]sSah_rMlwkbEnßm

nniiggCCMMrruujjbbEEnnßßmm eTot

-4-

emeronTI 1³

kareronsURtrbs;mnusSeBjv½y

mü:ageTot>>>

mnusSeBjv½y eronkan;EtRbesIrenAeBlEdl³

GGVVIIEEddlleerroonnTTaakk;;TTggnnwwggttRRmmUUvvkkaarrnniiggCCIIvvPPaaBBRRbbccaaMMééff¶¶

ccUUllrrYYmmyy::aaggsskkmmμμkkññúúggkkaarreerroonn nniiggsseeRRmmcccciittþþ

kkaarreerroonnssUURRtt rrYYmmmmaannEEbbbbbbTT ¬¬ssÞÞIIll¦¦nniiggsskkmmμμPPaaBBCCaaeeRRccIInn

o bbrriiyyaakkaasseerroonnssUURRttmmaannllkkççNN³³ eebbIIkkTTUUllaayy nniiggkkaarreeKKaarrBB

o kkaarreerroonnmmaanneeKKaallbbMMNNggcc,,aass;;llaass;;

o kkMMhhuussqqÁÁgg CCaaccMMEENNkkmmYYyyéénnkkaarreerroonnssUURRtt

� mmaann»»kkaassnnwwggGGnnuuvvttþþGGVVIIEEddll))aanneerroonn

� mmaannkkaarrCCMMrruujjkkMMllaaMMggcciittþþ[[eerroonn

� eerroonneeddaayyEEpp¥¥kkeellIIbbTTBBiieessaaFFnn__rrbbss;;ssiikkççaakkaamm

• »»kkaassEEcckkrrMMEEllkkBB½½tt’’mmaann nniiggbbTTBBiieessaaFFnn__

• bbrriiyyaakkaassmmaannppaassuuxxPPaaBB nniiggKKaaMMBBaarr

• ddMMeeNNIIrrkkaarrkk¾¾mmaannssaarr³³ssMMxxaann;; ddUUccCCaaxxøøwwmmssaarrEEddrr

-5-

1>2 PaBxusKñarvagkareronrbs;ekμg nigmnusSeBjv½y³

1>3 EbbbTeronxus²Kña³

• GGññkksskkmmμμnniiyymm Activists : CaGñkerontamry³eFVIpÞal; [témøelIkaryl;eXIjpÞal;xøÜnCaCag

GVIEdlBit b¤tkáPaB . eKBwgGaRs½yelIkarviPaKrbs;GñkÉeTot CaCagkarviPaKrbs;xøÜn .

eKrIkraynwg GnuvtþkareronsURtkñúgCIvPaBrs;enACak;Esþg . eKeron)anRbesIr BIbTBiesaFn_

ehIyeKminsUvcUlcitþGan emIl b¤ sþab; CaBiess GVIEdlTak;TgnwgRTwsþI .

• GGññkkqqøøúúHHbbBBaaaaMM©©ggnniiyymm Reflectors : eKcUlcitþBinitüemIl nigBicarNarbs;GVImYy [sBVRCugeRCay

BüayamsMlwgemIlCaCageFVIskmμPaB . eKcg;RbmUlB½t’man[)aneRcIn . eKeRbIrU)armμN_kñúg

karedaHRsaybBðaa . mankareRbIR)as;GarmμN_CaeRcInkñúgkaredaHRsaybBaða . eKeron)anl¥

enAeBlskmμPaBNamYy EdlGac[eKman»kas sþab; segát . eKmincUlcitþ eFVIGVImYy

edayminmanB½t’manRKb;RKan; nigmin)aneFVIEpnkarCaedIm .

• GGññkkRRTTwwssþþIInniiyymm Theorists : eKcg;edaHRsaybBaða nigrkdMeNaHRsayCak;Esþg nigeRbIR)as;Ca

kareronsURtrbs;eK. eKhak;dUcCasÞak;esÞIr cMeBaHkargarTaMgLay EdlTak;TgnwgsgÁmGnþr

buKÁl ehIycUlcitþTidæPaBkargarbec©keTsCag. eKeron)anRbesIr enAeBlskmμPaBmYymankar

erobcMmaneKalbMNgBitR)akd nigehtuplc,as;las; .

-6-

ktþaKnøwH ekμg mnusSeBjv½y

karyl;BIxøÜnÉg BwgGaRs½y ÉkraCü tRmg;TisxøÜnÉg

bTBiesaFn_ minsUvTUlay CIvPaBrs;enA - TUlMTUlay

qnÞ³eron Ep¥kelIsm,Ta KMnit RKYsar Ep¥ktRmUvkarCak;Esþg

GnuvtþeBlNa? eRbIR)as;enAeBleRkay eRbIR)as;Pøam²

kmμviFIsikSa epþatelImuxviC¢aCaeRcIn epþatelIbBaða - tRmUvkar

Epnkar RKUbeRgon rYmKña

karkMNt;tRmUvkar RKUbeRgon rYmKña nigkMNt;xøÜnÉg

karerobcMemeron lMdab;lMedaytammuxviC¢a lMdab;lMeday-bBaða tRmUvkar

skmμPaB epÞrB½t’man viFIsaRsþ bTBiesaFn_

karvaytémø RKUbeRgon rYmKña

• GGññkkBBiieessaaFFnn__nniiyymm Pragmatists : eKcUlcitþsakl,gKMnitfμI² faetIRTwsþI nigKMnitfμI²man

RbsiT§PaBkñúgkarGnuvtþEdrb¤eT? eKEtgyl;fa vaEtgEtman vviiFFIIEEddllRRbbeessIIrrCCaaggeennHH. eKeron

)anRbesIr enAeBlEdlskmμPaBmYy manTMnak;TMngxøaMgCamYykargarral;éf¶ .

1>4 vdþénkareronsURtrbs;mnusSeBjv½y³

-7-

eFVIskmμPaB

skmμPaBCamUldæanénkareronsURt

mann½yfakarcUlrYmdMeNIrkar

NamYy ehIyBRgIk»kas

edIm,IeronsURt.

etIGñk)aneFVIskmμPaBGVIxøH?

eFVIkarqøúHbBa©aMg

Binitü nigKiteLIgvijGMBIRBwtþikarN_Na

mYy . bTBiesaFn_cab;epþImBI dwg viPaK

nigyl; . mñak;² b¤CaRkumcMNayeBl

evla viPaKTegVI nigbTBiesaFn_

etI)anTTYlply:agNaEdr? ehtuGVI?

eFVIkarsnñidæan

karsnñidæaneRkayBIkarviPaKditdl; nUv

RBwtþikarN_TaMgLay edIm,Irk[eXIjnUv

viFINamYy EdlGaceRbIR)as;TUlMTUlay .

etIGñksnñidæandUcemþc?

etIdkRsg;)anbTBiesaFn_GVIxøH?

eFVIEpnkar

EpnkarCaQñab;rvagkareroneBlenH nigkar

eronnaeBlxagmux . EpnkarEdlminTak;

Tg nwgGtItkalCYnkal KWCakarcMNay

eBl\tRbeyaCn_ .

etIGñkKYreFVIGVIEdlRbesIrCagenH?

xYbénkaeron

sURt-mnusS

eBjv½y

vdþénkareronsURtrbs;mnusSeBjv½y

{erontamry³kargar – eronpg eFVIpg}

-8-

eFVIskmμPaB

etI)aneFVIkic©karGVIxøHEdlTak;TgnwgshKmn_?

Tak;TgnwgkarBRgwgGgÁPaB?

Tak;TgnwgkarGPivDÆpÞal;xøÜn?

Rkumkargar?

qøúHbBa©aMg

kic©karTaMgenHTTYllT§pldUcemþc?

GñkNaxøHKaMRT?

KuNPaBkargardUcemþc?

GVIxøHEdlRtUv[RbesIreLIg?

FnFansRmab;kargar?

sIlFm’kargar? KitKUrdl;eynD½r?

eFVIy:agNa[GgÁPaBmankitþiys?

GarmμN_Rkumkargar?

eFVIEpnkar

EpnkarCak;lak;-R)akdRbCa

karebþCJacitþkargarx<s;

man»kasnwgGnuvtþ

smtßPaBRKb;RKan;

FnFanRKb;RKan;lMhat;Cak;Esþg

yuT§saRsþpøas;bþÚr-RbesIrCagmun

GVI? nrNa? eBlNa? ÉNa? ehtuGVI?

dUcemþc?

snñidæan b¤sMeyaK

KMniteTArkRbBn§½kargarfμI?

EbbbTkargarfμI?

emeronBIkargar?

bTBiesaFn_RbcaMCIvit?

emeronEp¥m CUrct;?

GIcwgeTetI///?

GVIEdleyIgrkeXIjedayxøÜnÉg?

´RtUvxMsegátemIleKEfmeTot?

sMNYrEdlGaceRbI

vdþénkareronsURtrbs;mnusSeBjv½y

viFIsa®sþbNþúHbNþalEdlGaceRbI)an

ssMMNNYYrr³³

etIGñknwkeXIjfa cMNucNaxøHkñúgemeronenH EdlGacGnuvtþ)an?

etIkayvikar BaküeBcn_ \riyabfNaxøH EdlGñkKYrRbkan;yk eBleFVIkarenAshKmn_?

etIGñkmanviFIy:agNaxøH edIm,I[ RsþIenAshKmn_kan;EtmanPaBkøahankñúgkarniyaysþI?

eFVIskmμPaB

EckrMElkbTBiesaFn_

bzkfa

bTbgðaj

sMEdgerOg

krNIsikSa

niTanerOg

vIedGU TsSn³kic©sikSa

qøúHbBa©aMg

sYrsMNYrCCIk

BiPakSaRkumtUc

edIremIlBiBN’

viPaKrkcMNucxøaMg EklMG

eFVIEpnkar

lMhat;Cak;Esþg

sMEdgerOg

yuT§saRsþpøas;bþÚr-RbesIrCagmun

sYrsMNYr

GVI? nrNa? eBlNa? ÉNa? ehtuGVI?

dUcemþc?

snñidæan b¤sMeyaK

emIlTMenarBITUeTA-Cak;lak;

Cak;lak;-TUeTA

TMenarEdllMeGogeTAmtiPaKeRcIn-tic

CYnkalyl;eTAelIcMNucxusTaMgGs;Kña

bMeBjbEnßmelIcMNucxVHxat

eRbobeFobKuNsm,tþi KuNvibtþi

KUsbnÞat;eRkamBaküsMxan;²

-9-

etIkarbNþúHbNþalmann½ydUcemþc?

- KWCaskmμPaBerobcMeLIg edIm,ICYyeyIgmñak;² kñúgkarEklMG CMnaj cMeNHdwg Gakb,kiriya

edIm,IeFVIkargar[kan;EtRbesIreLIg .

- KWCadMeNIrkarénkareronsURtBICMnajpÞal;tamry³karENnaM sRmbsRmYl EckrMElk

bTBiesaFn_ nigGnuvtþCak;Esþg .

etIvKÁbNþúHbNþaleFVIedIm,IGVI?

- eFVI[mankarekIneLIgnUvTMnukcitþ

- EckrMElk b¤ eFVI[RbesIreLIgnUvCMnajEdlmanRsab;

- rYmcMENkdl;karpøas;bþÚr\riyabTl¥

- cgRkg nigpøas;bþÚrcMeNHdwg bTBiesaFn_l¥²dl;sikçakam .

-10-

emeronTI 2³

karerobcMvKÁbNþúHbNþal

erobcMemeron

eKalbMNg

eBlevla

TItaMgfñak;eron

fvika-smÖar³

viFIsaRsþbeRgon

sikçasala

karTMnak;TMng

reboberobcMvKÁ

ddUUeeccññHH eeddIImm,,IIeerroobbccMMnnUUvvvvKKÁÁbbNNþþúúHHbbNNþþaallGGVVIImmYYyy eettIIRRttUUvveeFFVVIIGGVVIIxxøøHH ??

CaTUeTA edIm,IerobcMnUvvKÁbNþúHbNþalGVImYy eyIgKYrKitBicarNaeTAelIbIdMNak;kalsMxan;²KW

mmuunneeBBll kkññúúggeeBBll nigeeRRkkaayyeeBBllvKÁbNþúHbNþal EdllMGitdUcxageRkamenH³

2-1 muneBlvKÁbNþúHbNþal³

k- kar):an;RbmaNtRmUvkarénvKÁbNþúHbNþaledaymankarcUlrYm

- erobcMRkumkargar nigsMukarGnuBaØatBIRbFan

- BinitüelIeKalbMNg-TMhMénkar)a:n;RbmaN viFIsaRsþ lkçN³vinicä½y nigsMNYrsMxan;²

- cuHRbmUlB½t’manEdlmanRsab; - etIB½t’manTaMgLayNaEdlBak;B½n§ ehIyvaGacykCakar)an

Edrb¤eT? RKb;RKan; b¤k¾enAxVHxat. CaTUeTA B½t’manEdlGacykCakar)anmanry³eBl cab;BI 1-

3 qñaM cMeBaHkarRKb;RKgFnFanFmμCati EtsMrab;sßiti KW 1qñaM b:ueNaÑH.

- cuHRbmUlB½t’manCak;Esþg ³ edayeRbInUvviFIsaRsþmYycMnYn mandUcCa karsegát sMNYrbMpusKMnit

karsmÖasBak;kNþalpøÚvkar RkumBiPakSa karsmÖaspÞal;xøÜn

- viPaKB½t’man ¬bBaða¦³ enAral;eBll¶ac b¤eBlTMenr GñksRmbsRmYl KYrkt;Rta b¤pÁMúnUvral;

bNþaB½t’mansMxan;²Tuk faetIvaRKb;RKan;eTAtamGVIEdleyIgcg;)anEdrb¤eT? nigeFVIkarviPaK

qøúHbBa©aMg faetIB½t’manTaMgenaHBitb¤eT? GVICatRmUvkar cm,g nigcaM)ac;? etIeKmanKMnit b¤Epn

karfaeFVIy:agNaehIyb¤enA? RbsinCaGacenaH KYreFVIbTbgðajy:agxøIBIlT§plEdlTTYl)an

dl;GñkBak;B½n§sMxan;² .

- sresrr)aykarN_ KWGaRs½yeTAtamTRmg;rbs;sßab½nnimYy² EdlkñúgenaHKYrman esckþIepþIm

mUlehtu eKalbMNg viFIsaRsþ lT§pl bBaða karlM)ak PaBRbQm snñidæan sMNUmBr .

- begáIt b¤eRCIserIsnUvdMeNaHRsay edayeyageTAelIlT§plEdlTTYl)anCaBiess KWbBaða

b¤PaBRbQmenaH faetIKYrbegáIt b¤eRCIserIsnUvdMeNaHRsayy:agNa edIm,IsRmYldl;karbegáIt

RbFanbT nigGtßn½ykñúgvKÁbNþúHbNþal[tam lMdab;lMeday nigmanTMnak;TMngKña ¬tarag

]bsm<½n§¦.

ssMMNNYYrr³³ etIRtUveFVIkar)a:n;RbmaNvKÁbNþúHbNþaly:agNaCamYy RkumRbwkSaXMu KN³kmμkarshKmn_

ensaT>>>?

-11-

x- karerobcM b¤tak;EtgvKÁbNþúHbNþal

GñksRmbsRmYlRtUvpþÜcepþImKMnitedayxøÜnÉgpÞal;mYy edIm,IeFVIkarBnül;bBa©úHbBa©Úl b¤

erobcMsMeNIesñIsMu elakRbFanRkum b¤RbFansßab½nTTYlxusRtUvGnuBaØat[mankarerobcMnUvvKÁbNþúH

bNþalenHeLIg. ÉksarEdlRtUverobcMrYmman ehtupl eKalbMNg lT§plrMBwgTuk viFIsaRsþ

kic©Etgkar kmμviFI Rkumkargar sikçakam TItaMg eBlevla smÖar³ fvika ÉksarBak;B½n§

epSg²>>>.l.

- karkMNt;ehtupl

ehtupl KWmUlehtu b¤cMNucEklMGcm,g²rkeXIj. GñksRmbsRmYlRtUvbMpus[sikçakam

viPaKeTAelIcMNucexSay-xøaMg tRmUvkarrbs;mñak;².

- lT§plrMBwgTuk

KWCaGVI²EdlvKÁbNþúHbNþalcg;seRmc)an .

- begáIteKalbMNgrbs;kmμviFIbNþúHbNþal

eKalbMNgenHbegáIteLIgedIm,IeFVIkarvas;EvgcMeNHdwgrbs;sikçakamBImun nigeRkayvKÁbNþúH

bNþal. dUecñHetIvKÁbNþúHbNþalrbs;eyIgmaneKalbMNgy:agNa? faetIeyIgcg;[sikçakam

ecHGVIxøH? manEpnkary:agNaenAeBlbBa©b;vKÁ?

- karerobcMviFIsaRsþ

faetIviFIsaRsþNaxøHEdlKYreRbIenAkñúgvKÁbNþúHbNþalenH? xageRkamenHKWCaviFIsaRsþmYy

cMnYn Edl)aneRbIR)as;kñúgdMeNIrkarsRmbsRmYlvKÁmandUcCa³ karbMpusKMnit karBiPakSaCaRkum

tUc² nigRkumrYm karEksRmYlqøúHbBa©aMglT§plBiPakSarbs;RkumnImYy² krNIsikSa kareFVITsSn³

kic©sikSa karcuHsmÖasn_ pÞal;CamYysßab½nBak;B½n§enAmUldæan karsakl,gsMEdgerOg El,gkMsanþ

niyayerOgkMEbøg xøI².

- erobcMkic©Etgkar ÉksarEckCUn kalviPaK lixitGeBa¢Ij kalbriecäT smÖar³ fvika cMNgeCIgbda

ÉksarBak;B½n§epSg²

• GñksRmbsRmYlnImYy²RtUverobcMÉksarRKb;RKan;edIm,Icat;karmandUcCaTRmg;énkarvaytémø

RbcaMéf¶ nigbBa©b;vKÁ TRmg;éncMeNHdwgEdl)aneronRbcaMéf¶ nigRbcaMvKÁRBmTaMgkareFVIEpnkar

skmμPaBsRmab;ykeTAGnuvtþenAsßab½nrbs;xøÜn

• kalviPaKvKÁ nigkMNt;eBlevla[)anc,as;las; RtUvmankarÉkPaBrYm

• smÖar³ fvika ÉksarBak;B½n§epSg²RtUverobcM[)aneRsc

• lixitGeBa¢IjRtUverobcM[)aneRscCamunvKÁcab;epþImy:agticcMnYn 1s)þah_ .

-12-

K- sMukarGnuBaØatebIkvKÁbNþúHbNþal

enAeBlEdlÉksarerobcMrYceRsc RtUvdak;CUnRbFanRkum b¤RbFansßab½nTTYlxusRtUv

GnuBaØat[mankarerobcMnUvvKÁbNþúHbNþalenHeLIg .

X- RbCuMCamYyRkumsRmbsRmYl

RtUveFVIkarRbCMu b¤TMnak;TMngCamYyRkumsRmbsRmYl edIm,IBinitüeTAelIÉksaremeron kmμviFI

viFIsaRsþEdlRtUveRbI kic©EtgkarbeRgon kareRCIserIssikçakam karsakl,gbeRgonkñúgkrNIdMbUg

edIm,IeFVIkarqøúHbBa©aMg EklMGbTbgðajKñaeTAvijeTAmk kMu[Can;kmμviFIKña EbgEcktYnaTI nigParkic©

KñasRmab;eFVIkarsRmbsRmYl CaBiessKWRtUvkMNt;fa etInrNaCaRbFanRkumsRmbsRmYl .l.

g- eRCIserIssikçakamcUlrYm

RtUvkMNt;fa etInrNaKYreRCIserIsCasikçakam edayeyageTAtamlkçN³vinicä½yénkar)a:n;

RbmaN edIm,I[RsbeTAtameKalbMNgrbs;vKÁ etIbc©úb,nñBYkeKmankaryl;dwgy:agNaEdr?

mkBIRbPBNaxøH? CaTUeTA eRCIserIsyksikçakamy:ageRcInbMputKW 2200eeTTAA 2255 nnaakk;; kñúgmYyvKÁ².

c- eRCIserIsTItaMg

TItaMgRtUveRCIserIsykkEnøgNaEdlmanbriyakasl¥ s¶at; smlμmnwgcMnYnsikçakam

KYrmanbnÞb; sRmab;erobcMGaharsRmn; nigRkumBiPakSa.

2-2 kñúgeBlvKÁbNþúHbNþal

RkumkargarsRmbsRmYlRtUvEbgEcktYnaTI nigParkic©KñamandUcCa nrNaCaRbFanRkum

Gñkcat;karTUeTA GñkeFVIkMNt;ehtu Gñksegátkar GñkftrUb GñksRmbsRmYlemeron .l.

q- sRmbsRmYlerobcMGaharsRmn; nigBiFICb;elogepSg²

C- kt;eQμaHsikçakam nigEckÉksarCUn

cMeBaHÉksarEckCUnsikçakam GacEckBImun b¤eRkayeBlbeRgon enaHvaGaRs½yelIRKU

beRgonnImYy² .

Q- dMeNIrkarvKÁbNþúHbNþal

RtUvkMNt;GñkTTYlxusRtUv nigEbgEcktYnaTI nigParkic© mandUcCa nrNaCaGñkerobcMmti

sVaKmn_ nigsunÞrkfaebIkvKÁ Gñkkan;kmμviFI Gñkcat;karTUeTA Eføgkic©sVaKmn_nrNaCaGñkebIkvKÁ .

j- kic©sVaKmn_ karENnaMxøÜn[sÁal;Kña eKalbMNg R)ab;BIkalviPaK nigvin½yrYm

GñksRmbsRmYlRtUveFVI kic©sVaKmn_ karENnaMxøÜn[sÁal;Kña sYr nigR)ab;BIeKalbMNg kal

viPaK nigvin½ykñúgvKÁbNþúHbNþal nigmankarÉkPaBBIsikçakam. kñúgdMNak;kalenH vaGaRs½y

-13-

elICMnajsRmbsRmYlnImYy²rbs;GñksRmbsRmYl CaTUeTAGñksRmbsRmYlEtgeRbIsMNYrbMpus

KMnit nigeFVIkarqøúHbBa©aMg CamYynwgGVIEdl)aneRtomerobcMTukrYcCaeRsc.

d- karsRmbsRmYlemeron

GaRs½yelICMnajsRmbsRmYlnImYy²rbs;GñksRmbsRmYl CaTUeTAGñksRmbsRmYlEtg

eRbIsMNYrbMpusKMnit sMNYredjedal nigeFVIkarqøúHbBa©aMgsMeyaKCamYynwgGVIEdl)aneRtomerobcMTuk

rYcCaeRsc. bTbgðajGaceFVIenAkñúg POWER POINT b¤ Bnül;sresrenAelIkþarexon.

GñksRmbsRmYl RtUvQøasév BinitüemIlsPaBkarN_kñúgfñak;eron RbsinebIsikçakamFujRTan;

b¤guyedk b¤ CECkKñaxøaMg>>> enaH KYrniyay erOgkMEbøg b¤elgEl,g b¤sMuecjelgmunkMNt; .

f- karvaytémøRbcaMéf¶

enAerogral;l¶ac b¤cugbBa©b;énéf¶nImYy² GñksRmbsRmYlRtUv[sikçakamcUlrYmeFVIkar

vaytémøGacCaviFIsaRsþénkarsRmbsRmYlGakb,kiriya briyakaskñúgfñak; kareKarBvin½y em:ag

eBl .l. cMeBaHTRmg;énkarvaytémømaneRcInRbePT GaRs½yeTAtamGñksRmbsRmYleRCIserIs

ykmkeRbI. bnÞab;mkGñksRmbsRmYlRtUveFVIkarbUksrublT§plénkarvaytémøRbcaMéf¶ Rbsin

ebIeXIjnUvcMNucxVHxatenaH RtUveFVIkarEklMGedIm,IeFVI[RbesIreLIgnUvvKÁbNþúHbNþal .

D- bUksrublT§pl nigEpnkarskmμPaB

karbUksrubCUnnUvlT§pl nigTisedArbs;sikçakaménvKÁbNþúHbNþal eFVIeLIgedayGñkkt;Rta

b¤sikçakamNaEdlskmμ nigRtUv)anykeTAraykarN_bnþ enAkñúgeBlbiTvKÁedayGñkerobcMvKÁ b¤

tMNagRbFansßab½nsamIu.

-14-

ehtuGVI

(Why)

ssMMKKaall;;³ sMNYrRtUvEtsYrBIeRkameLIgeTAelI

GVI

(What)

rebobNa

(How)

nrNa

(Who)karBit

ÉNa

(Where)

eBlNa

(When)

KMnit nigTsSn³

témø nigPaBeCOCak;

KMrUénkarsYr

F- BiFIbiTvKÁbNþúHbNþal

enAkñúgdMNak;kalenH GñksRmbsRmYlRtUverobcMkmμviFIbiTvKÁ ehIydMeNIrkardUcKña nigkar

ebIkvKÁEdr EtxusRtg;favarYmmankarbUksrubCUnnUvlT§pl nigTisedAénvKÁbNþúHbNþaltamry³

karraykarN_BIGñkerobcMvKÁ b¤sikçakamNaEdlskmμ b¤tMNagRbFansßab½nsamIu RBmTaMgmankar

EckCUnlixitbBa¢ak;karsikSadl;sikçakamcUlrYm. RbsinCaGacmankarerobcMGaharsamKÁIrYmKña

pgEdr GaRs½yeTAelIfvikarbs;KeRmag b¤sßab½nnImYy² kñúgeKalbMNgbnþBRgwgnUvcMNgmitþPaB

nigkareFVIkargarCaRkum.

2-3 eRkayeBlvKÁbNþúHbNþal³

N- karsresrr)aykarN_

eRkayvKÁ RkumkargarRtUvsresrr)aykarN_ dak;CUneTARbFansßab½nsamIu b¤KeRmag b¤Gñk

pþl;CMnYyRtUvRbmUlB½t’manmkBIkMNt;ehtu nigbNþaB½t’manepSg²eTotEdlRbmUl)an. cMeBaH

TRmg;énkarsresrr)aykarN_KWGaRs½yeTAtamsßab½nnImYy² mandUcCaesckþIepþImmUlehtu

eKalbMNg viFIsaRsþ lT§pl GñkcUlrYm bBaða karlM)ak PaBRbQm nigsnñidæansMNUmBr .

b- kartamdan RtYtBinitü vaytémønUvvKÁbNþúHbNþal

kñúgry³eBlNamYysmRsb RtUvmanynþkarénkartamdan RtYtBinitü vaytémønUvvKÁbNþúH

bNþaldl;sikçakamEdl)ancUlrYmCaBiess eFVIkarBinitüemIleTAelIPaBrIkcMerInénkargarfa etIBYk

eK)anykcMeNHdwgb:unμanmkGnuvtþCak;Esþg? RBmTaMgeFVIkarqøúHbBa©aMgemIleTAelIviFIsaRsþTaMgenaH

etImanbBðaaGVIekIteLIgfμI²Edrb¤eT? etIKYr[eFVIRbesIrb¤EklMGy:agNa?

-15-

CaesckþIGFib,ayelIkeLIgGMBIGVIEdlsikçakamGacnwgeFVI

ehIyCalT§plénvKÁbNþúHbNþal

eKalbMNgemeronb¤karsRmbsRmYlnImYy² mansar³sMxan;enARKb;dMNak;kalénkarbNþúHbNþal b¤

karsRmbsRmYl. va)anpþl;nUvkarENnaM kñúgkarerobcMxøwmsartamlMdab; karerIsykviFIsaRsþbNþúH

bNþal nigkarerIsyksmÖar³CMnYyCaedIm . eKalbMNgk¾Ca]bkrN_sRmab;vas;sÞg;nUvkaryl;dwgrbs;

sikçakam ehIyk¾sRmab;vaytémøkargarrbs;GñkbNþúHbNþalEdr . eKalbMNgenHhak;dUcCakic©snüa

EdlmankarcrcarrvagGñkbNþúHbNþal nigsikçakamcMeBaH GVIEdlCakarrMBwgTukrbs;sikçakam .

eeKKaallbbMMNNggCCaa XXøøaaRRbbeeyyaaKKbbBBaa¢¢aakk;;BBIIsskkmmμμPPaaBB EEddllGGaaccTTTTYYllyykk))aann nniiggCCaaPPssþþúúttaaggéénnkkaarrsseeRRmmcc

eeKKaallbbMMNNggrrbbss;;ssiikkççaakkaammeeRRkkaayyBBIITTTTYYllkkaarrbbNNþþúúHHbbNNþþaall

eeyyIIggKKYYrrRRbbIIBBaakküüsskkmmμμ CCaaCCaaggeeRRbbIIBBaakküümmiinnsskkmmμμ

BBaakküüsskkmmμμ ddUUccCCaa ³³ ssrreessrr eeddaaHHRRssaayy eeRRCCIIsseerrIIss EEkkssRRmmYYll eeRRbboobbeeFFoobb bbggððaajj ddaakk;;eeQQμμaaHH

EEcckk[[ddaacc;;rrvvaagg kkMMNNtt;; BBnnüüll;; eeqqøøIIyyttbb ccaatt;;ffññaakk;; //////

kMritepSg²éneKalbMNgemeron Tak;TgnwgcMeNHdwg

� ccMMeeNNHHddwwgg – GaccgcaM nigkarTTYlyk

� kkaarryyll;; – GacbkRsayBIrebobmYyeTArebobmYyeTot

� kkaarrGGnnuuvvttþþ – GacGnuvtþ b¤eRbIB½t’manenHkñúgsßanPaBmYyfμIeTot

� kkaarrvviiPPaaKK – BinitüB½t’mansaMjaúMmYy ehIybMEbkCaEpñktUc²

� kkaarrssMMeeyyaaKK – karpþMúB½t’manTaMgGs;eLIgvij tamviFIdEdl b¤viFIepSg

� kkaarrvvaayyttéémmøø – karvinicä½yGMBIGVImYytamry³lkçN³vinicä½yxøH²

-16-

emeronTI 3³

karsresreKalbMNgemeron nigvKÁbNþúHbNþal

llMMddaabb;;ffññaakk;;éénnGGaakkbb,,kkiirriiyyaa

karTTYl)an

kareqøIytb

kar[témø

karerobcM

karbMElg

llMMddaabb;;ffññaakk;;éénnCCMMnnaajj bb¤¤eeTTBBeekkaassllüü

kareFVIclna

karcat;Ecg

karR)aRs½yTak;Tg

karéqñRbDit

BBaakküümmiinnsskkmmμμ ³³ eeccHH yyll;; eekkIInnccMMeeNNHHddwwgg ccggccaaMM KKiitt//////

ehtuGVI?

eeKKaallbbMMNNgg ))aannppþþll;;nnUUvvTTiisseeddAACCaakk;;llaakk;; ssRRmmaabb;;vvKKÁÁbbNNþþúúHHbbNNþþaall bb¤¤eemmeerroonnmmYYyy .. eeKKaallbbMMNNgg

EEddllssrreessrrcc,,aass;; ppþþll;;nnUUvvTTMMhhMMssRRmmaabb;;eerroobbccMMEEppnnkkaarrrrbbss;;kkmmμμvviiFFIIbbNNþþúúHHbbNNþþaall bb¤¤eemmeerroonnmmYYyy .. vvaaGGaacc

CCaa]]bbkkrrNN__mmYYyyssRRmmaabb;;vvaayyttéémmøøvvKKÁÁbbNNþþúúHHbbNNþþaallppggEEddrr ..

dUcemþc?

eeKKaallbbMMNNggKKYYrrEEttrrMMeellcceeLLIIggnnUUvv ³³

sskkmmμμPPaaBBrrbbss;;ssiikkççaakkaamm ³³ GGVVIIxxøøHHEEddllssiikkççaakkaamm GGaacceeFFVVII))aann GGaaccGGnnuuvvttþþ))aannEEddllCCaallTT§§pplléénnkkaarr

eerroonnssUURRtt ..

-17-

KKuuNNPPaaBB--xxññaattKKMMrrUU ³³ CCaallTT§§pplléénnkkaarreerroonnssUURRtt eettIIGGññkkrrMMBBwwggffaa ssiikkççaakkaamm GGaaccbbMMeeBBjjkkaarrggaarr ))aannll¥¥kkMMrriittNNaa??

eeBBlleevvllaa ³³ eettIIGGññkkccgg;;eeXXIIjjllTT§§pplleennAAeeBBllNNaa ??

vviiFFIIeeppSSggeeTToott

5Ws, H

SMART

]TahrN_³

eeRRkkaayyBBIIccbb;;vvKKÁÁbbNNþþúúHHbbNNþþaallssiikkççaakkaammnnwwggGGaacc ³³

1- begáItsmÖar³CMnYy y:agtic2 EdlsmRsbnwgxøwmsarrbs;emeron

2- bgðajBIsmtßPaB kñúgkarerobcM kic©Etgkar sRmbsRmYl sRmab;karpSBVpSayGnuRkwtü

-18-

-19-

gay

² Ba

küs

km

μ b¤k

iriyas

½BÞEd

lTa

k;T

gnwgc

MeNHd

wgs

μúKs

μaj

cMeN

Hdwg

kar

yl

;Gn

uvtþ

viPa

Ks

MeyaK

vay

tém

ø

[niy

mn½y

erob

rab;e

LIgv

ij

kt;Rt

a

eFVIbB

a¢I

rMlwke

LIgv

ij

P¢ab

;nwger

Ogep

SgeT

ot

KUsbn

Þat;

bkRs

ay

niyay

eLIgv

ij

BiPak

Sa

erob

rab;

TTYl

sÁal

;

Bnül

;

sMEd

gecj

kMNt;

dak;[

RtUvT

ItaMg

ray

karN

_

rMlwke

LIgv

ij

bkRs

ay

Gnuv

eRbIR

)as

;

eFVIbg

ðaj

sMEd

gtY

Gnuv

tþCak

;Esþg

cg¥úl

bgðaj

Rbtib

tþi b¤d

ak;[

dMeN

Ikar

eFVIka

lviP

aK

RBag

Eck[

dac;r

vag

viPaK

r

kPaB

xusKña

vay

tém

ø KN

na

eFVIBie

saF

n_ e

FVIets

þ

eRbo

beFo

b T

ieton

KUsdü

aRka

m B

initüe

mIl

CECk

edj

edal

eFVIs

areB

IPN

н

sYrs

MNYr

P¢ab

;eTAn

wg

edaH

Rsay

bBaða

Bnül

; Ebg

EckC

aRkum

begáIt

b¤ p

ÁúM

eFVIEp

nkar

elIks

MeNIr

erob

cM

tak;E

tg

begáIt

Rbm

UlpþúM

RKb;R

Kg

vinicä½y

vay

tém

ø

vas

;Evg

eRbo

beFo

b

[té

rMlwke

LIgv

ij

dak;B

inÞú

eRCIs

erIs

):an;R

bmaN

)a:n;s

μan

gay

²Ba

küs

km

μ b¤k

iriyas

½BÞEd

lTa

k;T

gnwgG

akb

,kiriy

as

μúKs

μaj

kar

TTYl

kar

eqøIy

tb

kar

[t

émø

kar

erob

cM

kar

bMEl

g

sþab

;

cUlrYm

TTYl

yk

yl

;eXIj

TTYl

dwg

KaMRT

eRCIs

erIs

erob

rab;

eqøIy

tb

bMeBj

eRCIs

erIs

eFVICa

bBa¢I

sre

sr

kt;Rt

a

begáIt

TTYl

yk

TTYl

sÁal

;

cUlrYm

begáIn

GP

ivDÆ

TTYl

)an

bBa¢ak

;bgðaj

seR

mc

man

\T§iBl

elI///

erob

cM

vinicä½y

P¢ab

;eTAn

wg

rk[

eXIj

kMNt;[

eXIj

bgðaj

TMnak

;TMng

rYmbB

a¢Úl

Rbm

UlpþMú

eRCIs

erIs

Eks

RmYl

pøas

;bþÚr

RbQ

mnwg

TTYl

yk

vinicä½y

begáIt

bgðaj

kMNt;

seR

mc

-20-

-21-

gay

² Ba

küs

km

μ b¤k

iriyas

BÞ½Ed

lTa

k;T

gnwgC

Mnaj

b¤eT

Büek

asl

ü s

μúKs

μaj

kar

eFVIc

ln

ak

arc

at;Ec

gk

arR)

aRs

½yTa

k;T

gk

aréc

ñRbDit

tRm

Uv

yYr

cab;y

k

elat

rkTIk

Enøg

rk)a

n

edIr

tem

øIg

sag

sg;

Rkwitt

amxña

t

tP¢ab

;

elg

gak

viPaK sYr

erob

rab;

KUr

Bnül

;

sre

sr

écñRb

Dit

eFVIKe

Rmag

begáIt

matika³

- karerobcMTIkEnøgGgÁúy

- karniTanerOgkMEbøgxøI²

- karbMpusKMnit

- karsMEdgtY

- karGnuvtþCak;Esþg

- karKUrEpnTIedaymankarcUlrYm

- cMNat;fñak;

- karBiPakSaCaRkum

- El,gkMsanþ

- rUbPaB

4>1 niymn½y³

viFIsaRsþ¼]bkrN_bNþúHbNþal KWCakareRbIR)as;sil,viFI nig]bkrN_smRsbedIm,IFana[GñkcUlrYm

gaycab;)an gayyl; edayeRbIry³eBlxøI .

kñúgkarbNþúHbNþalmanviFIsaRsþCaeRcInxus²KñaRtUv)aneKykmkeRbI. eTaHbICamanviFIsaRsþ d¾eRcIn

EmnBit EtviFIsaRsþnImYy²RtUv)aneKykmkeRbIkñúgsßanPaBepSg²Kña eTAtamkMrityl;dwgrbs;GñkcUlrYm

eBlevla TIkEnøg nigcMNg;cMNUlcitþrbs;GñkcUlrYm . xageRkamenHnwgelIkyknUvviFIsaRsþsMxan;²mYy

cMnYnmkBiPakSa .

-22-

emeronTI 4³

viFIsaRsþbNþúHbNþal

4>2 viFIsaRsþbNþúHbNþal³

1> karerobcMTIkEnøgGgÁúy (Sit style)

eehhttuuGGVVII))aannCCaaccaaMM))aacc;;[[mmaannEEbbbbbbbbTTkkññúúggkkaarreerroobbccMMTTIIkkEEnnøøggGGggÁÁúúyyssRRmmaabb;;GGññkkccUUllrrYYmm??

eettIImmaannbb::uunnμμaannrreebboobbkkññúúggkkaarreerroobbccMMTTIIkkEEnnøøggGGggÁÁúúyyssRRmmaabb;;GGññkkccUUllrrYYmm??

karerobcM[sikçakamGgÁúyCaragrgVg; Gac[GñkcUlrYmmñak;nUv»kasEckrMElkmti-eyabl;b¤

eqøIytbnUvsMNYrGñkNamñak; b¤cUlrYmcMENkedaHRsaybBaðagayRsYl .

2> kartaMgrUbPaB nigB½t’manepSg² (Exhibit poster and other information)

BBnnüüll;;sseeggççbbnnUUvvkkaarrttuubbEEttggrrUUbbPPaaBB nniiggBB½½tt’’mmaanneeppSSgg²²

karbiTbgðajenHmansar³sMxan;kñúgkarCYybEnßmB½t’man cMeNHdwg nigbTBiesaFn_dl;GñkcUlrYm

enAkñúgeBlsRmak .

3> karniTanerOgkMEbøgxøI² (Funny story)

kkaarrnniiTTaanneerrOOggkkMMEEbbøøggxxøøII²²RRttUUvv))aanneeFFVVIIeennAAeeBBllNNaa ??

erOgniTankMEbøgxøI²EdlmanGtßn½yBak;B½n§nwgsßanPaBCak;Esþg RtUv)aneKeRbIR)as;enAeBl Edl

sikçakamCYbRbTHnwgPaBsμúKsμaj Bi)akyl; edIm,ICYylagsMGatGarmμN_twgEtgenAkñúgxYrk,al nig

CYypþÜcepIþm¼bMpusKMnit[BYkKat;rkeXIjnUvKMnit bEnßm niggayyl;nUvGVIEdleyIgkMBugBnül; .

4> karbMpusKMnit (Brainstorming)

kkaarrbbMMppuussKKMMnniittRRttUUvv))aanneeFFVVIIeennAAeeBBllNNaa?? eehhttuuGGVVII??

KWCaviFIsaRsþedIm,ITTYl[)aneRcInEdlGaceFVIeTA)annUvKMnit¼Gnusasn_ ¬minRtUve)aHbg;ecal

mtiNamYyeTI,y¦ nigedIm,IeFVI[sikçakammanPaBekøovkøa . bnÞab;mkKMnitTaMgGs;enaHnwgRtUv)an

erobtamlMdab; b¤RbePT esñI[sikçakambkRsaynUvKMnitrbs;xøÜn ebIsinmancm¶l;. GñksRmbsRmYl

KYrrkSa karecaTsYrsMNYrEtminRtUvsMedAeTAelIbuKÁleT .

5> karsMEdgtY (Role play)

eessññIIssiikkççaakkaammmmññaakk;;[[BBnnüüll;;BBIIkkaarrssMMEEddggttYYnnaaTTII nniiggssaarr³³ssMMxxaann;;rrbbss;;vvaa??

Ca»kasedIm,IbBa¢ak;GMBIKMnittamry³karsMEdg . karsMEdgGacCYbkarlM)ak ebIsinCa smaCik

RkumminsUvsÁal;Kña. karsMEdgtYGacbgðajnUvbBaða nigdMeNaHRsay. munnwgsMEdg GñksRmbsRmYl

Gacerobrab;xøI² GMBIQutqak nigGVIEdlGñksMEdgRtUveFVIkayvikar nigniyay . cugRkayénkarsMEdg

KYreFVIkarqøúHbBa©aMg .

viFIsaRsþenHRtUv)aneKeRbIjwkjab;enAkñúgkarsRmbsRmYl edIm,I[GñkcUlrYmecHeFVIkarviPaK

-23-

nUvcMNucxøaMg nigcMNucexSay énskmμPaB Edl)ansMEdgkñúgeKalbMNg EklMG kargarrbs;BYkeK

naeBlGnaKt .

6> karGnuvtþCak;EsþgenAmUldæan

ssYYrrGGññkkccUUllrrYYmmffaaeehhttuuGGVVIIccaaMM))aacc;;[[mmaannkkaarrGGnnuuvvttþþCCaakk;;EEssþþggeennAAmmUUllddææaann??

manviFIsaRsþcaM)ac;GVIxøHEdlcaM)ac;ykeTAsakl,gGnuvtþenAmUldæan?

edIm,I[kan;Etyl;c,as;nUvRTwsþIEdl)anTTYlenAkñúgbnÞb;BiPakSa GñkcUlrYmTaMgGs;RtUvykRTwsþI

TaMgenaHeTAGnuvtþCak;Esþgfa etIviFIsaRsþenHmanRbsiT§PaBy:agNa. kargarenHRtUvmankartRmg;

Tisc,as;las; .

7> karKUrEpnTIedaymankarcUlrYm (Participatory mapping)

eettIIvviiFFIIssaaRRssþþeennHHRRttUUvv))aanneeRRbbIIRR))aass;;eennAAeeBBllNNaa?? CCaammYYyyGGññNNaa?? eeddIImm,,IIGGVVII??

viFIsaRsþenHRtUv)aneKeRbICajwkjab;enAeBleFVIkarCamYyshKmn_ . vamansar³sMxan; kñúgkar

rMlwknUvRBwtþikarN_BIGtItkal bc©úb,nñ nigRbemIlemIlkarvivDÆnaeBlGnaKt . viFIsaRsþmankarBak;

B½n§dl;karerobcMEpnkarGPivDÆn_PUmi-XuM b¤ FnFanFmμCati .

8> taragB½t’mantameBlevla (Time table information)

9> cMNat;fñak; (Range)

eettIIvviiFFIIssaaRRssþþeennHHRRttUUvv))aanneeRRbbIIRR))aass;;eennAAeeBBllNNaa ?? CCaammYYyyGGññkkNNaa ?? eehhttuuGGVVII ??

enHCaviFIsaRsþd¾samBaØEdlRtUv)aneRbICamYyshKmn_mUldæan edIm,IeRbobeFobBIGVImYy.

10> karBiPakSaCaRkum nigkareFVIbTbgðaj (Group discusion)

BBnnüüll;;sseeggççbbBBIIppllRRbbeeyyaaCCnn__éénnvviiFFIIssaaRRssþþeennHH ..

viFIsaRsþenHeFVIeT,IgedIm,IFana[ral;GñkcUlrYm)anbeBa©jmti-eyabl; nigTTYl)annUvKMnit

epSg² KñaCaeRcInedIm,ICatRmaypøÚvsRmab;ykeTAGnuvtþnaeBlGnaKt . vak¾CYysnSM eBlevlakñúg

karBiPakSaeTotpg .

-24-

11> El,gkMsanþ (Energizing)

BBnnüüll;;sseeggççbbBBIIppllRRbbeeyyaaCCnn__éénnvviiFFIIssaaRRssþþkkaarreeRRbbIIRR))aass;;EEll,,ggkkMMssaannþþeennHH ..

ral;karRbCMu sikçasala nigvKÁbNþúHbNþal El,gkMsanþRtUv)aneKykmkeRbIR)as; edIm,IeFVI[

briyakasrbs;RkumkargarmanPaBRss;Rsay-PaBsVahab;eT,Igvij .

12> rUbPaB (Pictures)

vviiFFIIssaaRRssþþeennHHRRttUUvveeRRbbIICCaammYYyyGGññkkccUUllrrYYmmRRbbeePPTTNNaa?? sskkmmμμPPaaBBGGVVIIxxøøHH?? ccMMeeBBaaHHkkaarrGGnnuuvvttþþCCaakk;;EEssþþgg

rrbbss;;KKeeRRmmaagg ??

vamansar³sMxan;Nas;cMeBaHGñkcUlrYmEdlminsUvecHGkSr eRBaHvaeFVI[GñkcUlrYmcab;GarmμN_

gayyl; RBmTaMgeFVIbriyakasrIkrayeTotpg .

13> RkdasBN’ (Color cards)

vviiFFIIssaaRRssþþeennHHRRttUUvveeRRbbIIeennAAeeBBllNNaa ?? eehhttuuGGVVII ??

viFIsaRsþenHRtUv)anykmkGnuvtþenAeBlEdleKsegáteXIjGñkcUlrYmmansPaBs¶b;es¶omman

karcUlrYmbeBa©jmti-eyabl;tictYc b¤mankarKabsgát;BIbuKÁlNamñak;enAkñúgkic©BiPakSa .

vak¾eFVI[GñkcUlrYmTaMgGs; ¬rYmbBa©ÚlTaMgGñkEdles¶oms¶at;bMput¦)anbeBa©jmtirbs;xøÜn .

14>TsSnkic©sikSa (Study tour)

karcuHeTAemIlpÞal;RtUv)aneKeRbIR)as; edIm,Ipþl;cMeNHdwg nigbTBiesaFn_fμI GMBIGVImYyedIm,I

begáInkarcab;GarmμN_ GMMBIsßanPaBbBaða edIm,IbgðajlT§plCak;EsþgénkargarP¢ab;nwgRTwsþI .

ÉksarCMnYysμartI³ karvaytémøCnbTedaymankarcUlrYm (Participatory Rural Appraisal- PRA)

-25-

5>1 ehtuGVIRtUvsresrkic©Etgkar ?

- eyIgGacdwgBICMhanmYyeTACMhanmYyeTot

- eFVI[R)akdfacMNucsMxan;² RtUv)anelIkykmkBiPakSa

- bgáarCamunnUvRBwtþikarN_lM)ak² ¬eRtombgáarsßanPaBlM)ak nigCeRmIsepSg²eTot¦

- BiPakSa nigR)aRs½yTak;TgCamYyRkumkargar

- begáIn»kas kñúgkareRbIxøwmsar viFIsaRsþ smÖar³CMnYy EdlsIuKñaTaMgRsugnwgsikçakam

- eBlGñkNamñak;Gvtþman smaCikmñak;eTotGacsRmbsRmYlemeronenH)an

5>2 kic©Etgkar)anR)ab;eyIgGMBI³

- etIemeronmYyenH RtUvkarry³eBlb:unμan?

- GñkNaCaGñksRmbsRmYl?

- etIeKsgÇwmfasikçakamnwgGaceFVIGVI?

- Qñab;énemeronEdlCab;²Kña

- emeronmanCMhanGVIxøH? ¬CMhanmYy² - xøwmsar - viFIsaRsþ - karENnaM - rebobsMeyaK -kMNt;

sMKal;sRmab;GñksRmbsRmYl¦

- viFIsaRsþEdleRbI

- smÖar³RtUvkar

kñúgkarerobcMkic©Etgkar GñksRmbsRmYl GacmanlkçN³ 2y:ag³ Casil,³krEdlmanPaBéqñ

RbDit nigCaGñkbec©keTsEdlKitGVIm:t;ct; . xageRkamenH CakarBicarNaCaTUeTAmYykñúg

karerobcM : kic©Etgkar :

sikçakam

GñksRmbsRmYl

eKalbMNg

eBlevla

B½t’man nigCMnajEdlRtUvepÞr

KMrUénEbbbTbNþúHbNþal

-26-

emeronTI 5³

kic©Etgkar b¤KeRmagemeron

viFIsaRsþbNþúHbNþal

briyakaseronsURt

EpnkarskmμPaBrbs;sikçakammñak;²

karvaytMélemeron

5>3 karBinitüemIlkic©Etgkar

� eKalbMNgemeron c,as;Edrb¤eT ?

� viFIeFVI[sikçakammankarcab;GarmμN_

� rUbPaBFMrbs;emeron

� pSarP¢ab;bTBiesaFn_rbs;sikçakam

� lMhUrrbs;emeron

� karBüayameRbIviFIsaRsþ[)aneRcIn

� eBlevla tic b¤eRcIn

� xøwmsarsMxan;² tic b¤eRcIn

� viFIeFVI[sikçakamcUlrYmy:agskmμ

� RKb;CMhan RtUvFanadl;karsMerceKalbMNg

� eRbIR)as;smÖar³CMnYy nigelIk]TahrN_Tak;TgnwgkargarCak;Esþg

� eFVIkarsegçbemeron

� EpnkarskmμPaBrbs;sikçakameRkayBIeron

5>4 CMnYysμartI

- BüayamniyayeyageTAemeronmun

- eRKag b¤rUbPaBFMrbs;emeron

- viFIeFVI[mankarcab;GarmμN_

- segçb nigsnñidæan

- KMnitb¤EpnkarGnuvtþ

- P¢ab;nwgemeroneRkayeTot

ccuuggeeRRkkaayyGGññkkRRttUUvvEEttssaakkll,,ggCCaammYYyyRRkkuummkkaarrggaarr

ssuuxxcciittþþQQIIccaabb;;eennAAeeBBllssaakkll,,ggCCaaCCaagg >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

-27-

vKÁbNþúHbNþalsþIGMBI>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

KMrU³

kic©Etgkar b¤KeRmagemeron

emeronTI 5 karsresrKeRmagemeron

GGññkkssRRmmbbssRRmmYYll ³³ >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

eeKKaallbbMMNNgg ³³ >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

GGññkkccUUllrrYYmm ³³ >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

vviiFFIIssaaRRssþþbbNNþþúúHHbbNNþþaall ³³ >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

ssmmÖÖaarr³³RRttUUvvkkaarr ³³ >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

-28-

eeBBlleevvllaa CCMMhhaannbb¤¤sskkmmμμPPaaBB vviiFFIIssaaRRssþþ

10 naTI 2-karcab;epþImnig>>>>>>>

>>>>naTI 3- xøwmsar karENnaM viFIsMeyaK kMNt;sMKal; sRmab;GñksRmbsRmYl

>>>>naTI 4-

>>>>naTI 5-

>>>>naTI 6-

matikarGtþbT³

• PaBxusKñarvagGñksRmbsRmYl nigRKUbeRgón

• lkçN³sm,tþiénGñksRmbsRmYl

• tYnaTIrbs;GñksRmbsRmYl

• víFanénkarsRmbsRmYl

• vFIsaRsþedaHRsaybBaða¼]bsKÁEdlEtgEtekItmaneLIgkñúgeBlsRmbsRmYl

• kareFIVkargarCaRkum

• karRtYtBinitü tamdan nigvaytémøedayGñkcUlrYm

6>1 PaBxusKñarvagGñksRmbsRmYl nigRKUbeRgón

-29-

emeronTI 6³

eTBekaslü b¤CMnajsRmbsRmYl

GGññkkssRRmmbbssRRmmYYll RRKKUUbbeeRRggóónn

- TTYlB½t’manRtlb;edIm,IeFVIkarviPaK

- GBüaRkwtüminlMeGog

-mansiT§iesμIKñarvagGñksRmbsRmYl nigGñkcUlrYm

- pøas;bþÚreyabl; cMeNHdwgeTAvijeTAmk

- eFVI[GñkcUlrYm)anseRmceKaledAénkarBiPakSa

- RbmUleyabl; eFVI[BYkeK)anEsVgyl;nUvKMnitfμI

- begáInPaBsñiT§sñal - pþl;kþIsgÇwm[GñkcUlrYm

- eronsURtBIKñaeTAvijeTAmk

- karcUlrYmBiPakSaminskmμ

- pþl;bT]eTÞsnam¼emeron

- minmansiT§iesμIKñarvagRKU nigsisS

- manvin½ytwgEtg

- Kμankartva:-pþl;dMbUnμan

- rkSakars¶at;es¶óm¼minesñIsMu[sisSpþl;mti

- niyaytamnUvGVIEdlRKUbeRgónR)ab;

- RKUbeRgónpþl;cMeNHdwg sisSTTYlcMeNHdwg

6>2 lkçN³sm,tþirbs;GñksRmbsRmYl³

k> etIeyIgRtUvkareTBekaslüénkarsRmbsRmYlenAeBlNa?

- eBlmanbBaða

- eBlRbCMu-sikçasala

- eBlRbmUlB½t’man

- eBleFVIkargarCamYyshKmn_

- eBlbNþúHbNþal

- eBlBiPakSa - BieRKaHeyabl;

- eBlbBa©úHbBa©ÚlnrNamñak;

- eBlTMnak;TMngkargarCamYysßab½nnana

eehhttuuddUUeeccññHHeehhIIyy))aannCCaaeeyyIIggRRttUUvvkkaarrCCMMnnaajjéénnkkaarrssRRmmbbssRRmmYYllRRKKbb;;eeBBlleevvllaaTTaaMMggGGss;;eennAAkkññúúggkkaarrggaarr ..

x> etIGñksRmbsRmYlKYrmanlkçN³sm,tþiEbbNa ?

GñksRmbsRmYll¥RtUvmanlkçN³sm,tþidUcxageRkamenH ³

CamnusSmankareCOCak;elIxøÜnÉg ¬GacENnaMkarRbCMu sikçasala vKÁbNþúHbNþal edayKμanKit

BIkarykcaj;QñH nigcat;faxøÜnÉgCakatalIkr¼GñkCYysRmYl CaCagembBa¢akar¦

- CamnusSQøasév rh½srhYn nigecHbt;EbntamsPaBkarN_¬EdlmanlT§PaB nigsucänÞ³

kñúgkarEksRmYl kñúgkargarsRmbsRmYl edIm,IeqøIytbeTAnwgPaBkgVl;rbs;GñkcUlrYm

- CamnusSrYsrayrak;Tak; sñiT§sñal suPaBrabsar

- CamnusSGMNt;BüayamkñúgkarsRmbsRmYl edIm,Ipþl;TMnukcitþdl;GñkcUlrYm ¬ecHpþÜcepþIm

KMnit bMpusKMnit pþl;eyabl; nigbgðajehtuplsmRsb

-30-

GGññkkddwwkknnaaMM GGññkkRRssaavvRRCCaavv

- begáItKMnitfμI²

- bgðajbBaða nigBüyamedaHRsay

- dwknaMmnusS

- bTBiesaFn_kñúgkardwknaMsgÁm

- sþab;tic

– niyayeRcIn

- Gt;Fμt;

- eRbIRTwsþIeRcIn

- maneRKag nigeKalKMnitc,as;las;

- epþatGarmμN_elIkarsYrsMNYr nigRbmUlB½t’man

- sMedAelIlT§pl

- BUEkbMpus nigCCIksYr

- BUEkviPaK

- CaGñkecHeKarBmtieyabl;rbs;GñkcUlrYm

- sMelokbMBak;samBaØ

- eKarBRbéBNI vb,Fm’mUldæan

K> Gakb,kiriyaEdlGñksRmbsRmYlminKYrRbkan;yk ?

- bgÁab;bBa¢a sþIbenÞas bgçitbgçM

- Rbkan;b£kBaeqμIgéqμ edayKitfaxøÜnecHCageK

- bdiesFmtieyabl;GñkcUlrYm

- eqvqav bM)ak;TwkcitþGñkcUlrYm

- eFVIesckþIseRmccitþCMnYs[GñkdéT

- FujRTan;kñúgkaredaHRsaycm¶l;¼bBaða

- temáIgxøÜnCaFM

- minmanninñakarneya)ay

6>3 tYnaTIrbs;GñksRmbsRmYl³

k> cUlrYmcMENkpþl;nUvcMeNHdwg

- pþl;nUvRTwsþImuneBl nig enAkñúgeBlBiPakSa

- RbmUlKMniteyabl;

- pþÜcepþIm¼bMpusKMnit[mankarBiPakSa

- ENnaMkarBiPakSa[)anpulpus

- eqIøytbnwgsMNYr enAeBlEdlsßanPaBTamTarcaM)ac;

- eFVI[kargarsRmbsRmYlmanlkçN³samBaØ

x> RtYtBinitükargarCaRkum

- dwgBIeBlevlaEdlRtUvcab;epþIm nigRtUvbBa©b; ¬cab;epIþmkargarCaRkumedaypþl;nUvkargarCak;

lak; nigeBlevlasmRsb¦

- eFVI[GñkcUlrYmcab;GarmμN_ nigykcitþTukdak;sþab;-beBa©jeyabl;

- RtYtBinitüeBlevla edayeRbobeFobkarcab;)anrbs;GñkcUlrYm . bMRBYj b¤ bnøayeBlevla

ebIsinCamankarcaM)ac; .

- ENnaMGMBItYnaTIrbs;RkumBiPakSanImYy² ebIsincaM)ac;

- ENnaM[GñkcUlrYmTaMgGs;CYyEklMGkareFVIbTbgðajedayRkumBiPakSa tamry³karpþl;bEnßm

-31-

nUvmtil¥²

- elIkTwkcitþ[GñkcUlrYmbeBa©jeyabl;RKb;²Kña

- pþl;»kasdl;Gñkes¶óms¶at;GacbeBa©jmtieyabl;

K> RtYtBinitüGnþrGMeBIrvagRkumBiPakSa

- elIkTwkcitþeGaymankarcUlrYmesμIPaBKña

- ecHedaHRsaybBaðaExVgKMnitKñarvagGñksRmbsRmYl

- edaHRsaybBaðaExVgKMnitKñakñúgcMeNamsmaCikGñkcUlrYm

- ecHRKb;RKgGñkcUlrYmEdlEtgEtmanKMnitRbqaMg

- rkSakarBiPakSamin[cakRbFan¼tERmtRmg;karBiPakSa[cMsac;erOg

- eFVI[GñkcUlrYmmanGFüaRs½y KaMRT nigecHGt;Fμt;[KñaeTAvijeTAmk

- eFVI[GñkcUlrYmmansmtßPaBkñúgkarseRmccitþ nigseRmc)annUveKalbMNg

- segçbmtirYm edIm,IsMu[mankarseRmcrYmKña

- karvaytémøkarsMEdg b¤Gakb,kiriyarbs;GñkcUlrYm

- pþl;nigTTYlmkvijnUvkareqøIytbnwglT§plbNþúHbNþal

6>4 dMeNIrkarénkarsRmbsRmYl³

k- karcab;epþIménkarsRmbsRmYl

EEpp¥¥kkeellIIkkaarrssMMEEddggttYY bbMMppuussKKMMnniittffaaeettIIRRkkuummssRRmmbbssRRmmYYllRRttUUvvccaabb;;eeppþþIImmkkaarrggaarrrrbbss;;xxøøÜÜnnyy::aaggddUUcceemmþþcc??

• eFVIbTbgðajedayxøÜnÉg nigsegçbnUvtYnaTIpÞal;xøÜn ¬eRbIR)as;viFIsaRsþsmRsbeTAtameBlevla

cMnYnmnusS¦

• esñIsMu[mankarENnaMbgðajxøÜnénGñkcUlrYm

• erobcM vin½y bTbBa¢aépÞkñúgrbs;vKÁbNþúHbNþal

• bgðajnUvskmμPaBsMxan;² kMNt;[)anc,as;elIeBlevla nigskmμPaBcMbg

• sresrcMNucsMxan;TaMgLaydUcCaeKalbMNgkmμviFIbNþúHbNþalenAelIRkdas ehIybiTeTAnwg

CBa¢aMg.

• esñI[mankarrMlwkeLIgvijnUvemeronEdl)aneronBImSilmij ¬sμ½RKcitþcUlrYmRBmTaMgbeBa©j

eyabl;TaMgGs;KñaeRbIEl,gdMT,ÚgekþA kareRCIserIsedayGñkcUlrYmxøÜnÉg EbgEckRkumGñkcUlrYm¦

• Bnül;BIdMeNIrkarénkarBiPakSa

• mankarEbgEcktYnaTIkñúgcMeNamGñksRmbsRmYlc,as;las; ¬tamCMnaj bTBiesaFn_¦

-32-

• eRCIserIsRkumRtYtBinitübriyakaskargar¬Rkumsμ½RKcitþedIm,ICYysRmYlkñúgkarsRmbsRmYl¦

• KYrEtc,as;facMNucnImYy²énkic©BiPakSaRtUv)ankMNt;eBlevla nigmanGñkkt;Rta .

x- enAeBlEdlkMBugsRmbsRmYl

eettIIRRkkuummssRRmmbbssRRmmYYllRRttUUvvKKiittddll;;kkaarrssRRmmbbssRRmmYYllkkaarrggaarrrrbbss;;xxøøÜÜnnyy::aaggddUUcceemmþþcc??

• RtUv[c,as;fasmaCikTaMgGs;)ancUlrYm CaBiessRsþI

• KμanGñkrMxan

• RtUvecHeFVIkarRKb;RKgdl;bBaðaTaMgLayNaEdlekItmaneLIg

• BüayamTb;sáat;karCECkeRkARbFanbT

• RtUvpþl;kþIsgÇwmdl;kic©BiPakSa

• begáItnUvPaBkøahandl;GñkcUlrYm

• RtUvcUlrYmedaHRsay[Tan;eBlevla RbsinebImanbBaðaekIteLIgenAeBlBiPakSa

• eKarBkMritcMeNHdwg nigvb,Fm’rbs;GñkcUlrYm

K- TIbBa©b;énkarsRmbsRmYl

EEpp¥¥kkeellIIkkaarrssMMEEddggttYY bbMMppuussKKMMnniittffaaeettIIRRkkuummssRRmmbbssRRmmYYllRRttuuvvbbBBaa©©bb;;kkaarrggaarrrrbbss;;xxøøÜÜnnyy::aaggddUUcceemmþþcc??

• kMNt;[)anc,as;elIGVIEdl)anseRmc nigeFVIkarkt;RtaTuknUvesckþIseRmccitþTaMgenaH

• rMlwkeLIgvijnUvcMNucEdlminTan;)anBiPakSanaeBlRbCMu ehIydak;cMNucTaMgenHeTAkñúg

EpnkarRbCMunaeBleRkay

• begáItRbFanbTsRmab;kic©RbCMuelIkeRkay

• TTYl nigkt;RtaTuknUvmtieyabl;epSg²BIsikçakam

• pþl;lT§PaBdl;smaCikedIm,IeFVIkarcab;GarmμN_eTAelIkic©BiPakSanimYy²

• erobcMsresrkMNt;ehtu-r)aykarN_énkic©RbCMu nigeFVIkarRtYtBinitüelIkarBiPakSanImYy²

6>5 bBaða¼]bsKÁEdlEtgEtekItmaneLIgkñúgeBlsRmbsRmYl³

CarYmeyIgsegáteXIjmanbBaðamYycMnYnEtgEtekIteT,IgenAkñúgeBlsRmbsRmYl dUcmanerobrab;

xageRkam .

k> cMeBaHGñksRmbsRmYl

• niyayeRcInEtÉg

• minpþl;»kas[GñkcUlrYmbeBa©jmtieyabl; nigbkRsay

• deNþImniyay b¤ niyaykat;sMdIrbs;GñkcUlrYm

-33-

• [témøfamtienHxus mtienaHRtUv

• ykmtixøÜnCaFM RkGWtRkTm

• minc,as;xøÜnÉg

• bBa©ÚlCMnajcakRbFaneRcIneBk

• mindwgfaRtUvcab;epþIm nigbBa©b;y:agdUcemþc

• rvl;nwgkargarepSg²

• hYssmtßPaB

• biTsMelgTUrs½BÞ

x> cMeBaHGñkcUlrYm

• karniyayKñaCaRkumtUc²kñúgeBlsRmbsRmYl

• sYrsMNYrEdlminTak;TgeTAnwgRbFanbT

• manGñkniyayeRcInEtÉg

• manGñkmin)anniyayesaH

• manGñkniyayeRkAsac;erOg b¤niyaycakRbFanbT

• mankarExVgKMnitKña QaneTArkTMnas;

• manGñkCECkKña minykcitþTukdak;sþab;GñkdéTniyay

• manGñkseRmccitþtamKña

• GñkcUlrYmminEmnRkumeKaledA

K> TIkEnøg

• TIFøatUc

• GU‘rGr ¬Ek,rTIpSar salaeron>>>¦

• køinminl¥

X>viFIsaRsþedaHRsaybBaðaEdlekItmaneT,Igkñúgry³eBlsRmbsRmYl

• eRCIserIsGñkcUlrYm[cMeKaledA ¬tamdankarGeBa¢IjedayshKmn_ ¼GaCJaFrmUldæan¦

• eFVI[GñkcUlrYmmancMNab;GarmμN_ ¬RtUvmanrUbPaB sresrc,as; niyaygayyl; man

eKalbMNgc,as;las; TIkEnøg eBlevla RbFanbT nigrebobvar³RtwmRtUv ¦

• eFVI[GñkcUlrYmniyayecj¼h‘anbeBa©jeyabl;

• elIkTwkcitþ nigpþl;CargVan;

-34-

• ecHeRbI»kas)anl¥ ¬eBlsikçakamFujRTan; gguyedk niyaycakRbFanTMnas;>>>¦

• elIk]TahrN_Cak;Esþg b¤ eRbobeFob

• rkSakarBiPakSamin[cakRbFanbT

• begáItbriyakasrIkray ¬eRcóg niyayerOgkMEbøg BakübeNþA>>>l.¦

• CMrujelIkTwkcitþGñkcUlrYmedayeRbIsMNYrKnwøH ¬sUmeTas eFVIdUcemþc? nrNa? eBlNa?

ehtuGVI? manerOgGVI?¦

• bMpusKMnit sMEdgtY elIkeLIgnUvkrNIsikSa nigniyayBICMerIsepSg²eTot

• sþab;edayykcitþTukdak; nUvGVIEdleKniyay cab;ykcMNucsMxan;²rYcBicarNaehtuGVI?

• sYrbBa¢ak;eT,IgvijnUvsMNYr nigB½t’manEdlminc,as;las;

• segátnUvGarmμN_ Twkmux kayvikarrbs;GñkcUlrYmRKb;RKgeBlevla

• Büayam[GñkcUlrYmTaMgGs;yl;RBmelImtiÉkPaBmYy

• eBlmansMNYrEdlminGaceqIøy)an KYrCMrabCUnfacemøIynwgeqøIytbenAeBleRkay

• kMuBüayampSBVpSay nigeqøIynUvsMnYrEdlBak;B½n§nwgneya)ay

• kñúgkrNImankartwgEtg b¤sμúKsμajeBkKYrp¥akkarsRmbsRmYlsin.

6>6 kareFVIkargarCaRkum³

esñIsMu[sikçakamEbgEckCabIRkum RkumTI1mansmaCik1nak; RkumTIBIrmansmaCik4nak; nig enAsl;

b:unμancUlkñúgRkumTI3 rYcesñIsMu[RkumnimYy²mYysresrerobrab;BIRbePTénFnFanClpl.

bnÞab;mkesñIsMu[GñkcUlrYmBiPakSaBIKuNsm,tþi nigKuNvibtþiénkareFVIkargarCaRkum. esñIsMu[sikçakam

sresrKMnitBIKuNsm,tþimYy nigKuNvibtþirbs;RkumnimYy²mYyenAkñúgRkdastUc² rYcbiTelIkþarexon.

KuNsm,tþi nigKuNvibtþiCarYm

-35-

KuNsm,tþi KuNvibtþi

- RbmUlKMnit nig eyabl;)aneRcIn

- manKñaBieRKaHeyabl; nigCYykargarKñaeTAvij

eTAmk

- snSMsMéceBlevla nigfvika

- CYyEklMGKñaeTAvijeTAmk

- mankarEbgEcktYnaTI nigkarTTYlxusRtUv

- mantmøaPaB

- smaCikxøHmankarFujRTan;

- smaCikxøHmanPaBs¶at;es¶om

- Bi)akrkdMeNaHRsay ebIKμanCMnajsRmbsRmYl

- smaCikxøHdeNþImniyayEtÉg

- KμanGñkBiPakSa

TMhMénRkum³

vamanRbeyaCn_Nas;kñúgkarBicarNaelITMhMénRkumBiPakSa cMnYnGñkEdlcUlrYmkñúgRkumnImYy²

BIeRBaHebIRkumenaHmanKñaeRcIneBknwgminpþl;»kasRKb;RKan;[smaCikRkumTaMgGs;)anpøas;bþÚrnUvKMnit

eyabl;rbs;BYkeKeTAvijeTAmkeLIy ehIyebImansmaCikticeBkkñúgRkumk¾minl¥Edr .

6>7 karRtYtüBinitü tamdan nigvaytémøedayGñkcUlrYm³

edIm,IEksRmYlkMhusqÁgEdlmanknøgmk nigedIm,IFana[kargarsRmbsRmYlelIkeRkayeTotkan;

EtmanPaBRbesIreT,Ig karvaytémøskmμPaBsRmbsRmYlRbcaMéf¶ nigbBa©b;vKÁcaM)ac;RtUveFVIeT,Igeday

GñkcUlrYm . GñksRmbsRmYlRtUverobcMnUvviFIsaRsþ b¤ taragvaytémøEbbsamBaØ gayyl;gaybMeBj

edayeRbIry³eBlxøI .

cMNucsMxan;²énkarvaytémøEdlGñksRmbsRmYlcg;)anedIm,IEklMGCMnajrbs;xøÜnman³

- viFIsaRsþsRmbsRmYl

- matika ¬mYyNasMxan;? mYyNaminsMxan;? nigmanGVIeTotEdlRtUvbEnßm¦

- ÉksarEckcay

- kMritcUlrYmrbs;sikçakam

- eBlevla

- epSg²³ TIkEnøg ¬smrmü s¥at Gnam½y ekþA>>>>¦ karTTYlePJov GaharsRmn; briyakas

¬G‘UrGr¦.l.

-36-

cMnYnsmaCikcUlrYm lT§PaBénkarcUlrYm

1 nak;

2 - 5 nak;

6-10 nak;

11-18 nak;

19-30 nak;

elIsBI 30 nak;eLIg

- TTYl)anmtitic

- )ancUlrYmRKb;Kña lT§pleRcIn

- )ancUlrYmesÞIrRKb;Kña

- GñkEdlRsKt;RsKM niyaytic

- mñak; b¤ 2nak;min)ancUlrYmGVITaMgGs;

- 6-7 nak;niyayeRcIn

- 3 b¤ 4 nak;epSgeTotniyaycUlrYmmþgmáal

- man 3 b¤ 4 nak; niyayeRcInCageK

- mankarcUlrYmEtbnþicbnþÜc

6>8 KuNPaBrbs;GñksRmbsRmYl³

GGaakkbb,,kkiirriiyyaa nniigg\\rriiyyaabbff

karKitmanlkçN³viC¢a man[témøKMnitrbs;GñkcUlrYm manCMenOelIsmtßPaBrbs;mnusS eKarB

vb,Fm’GñkRsuk ebIkTUlayGakb,kiriyacg;ecH cg;eron bt;EbnebþCaJx<s;cMeBaHkarpøas;bþÚrsgÁm.

ccMMeeNNHHddwwgg

yl;dwgTUlayGMBIkarGPivDÆ viFIsaRsþcUlrYm rebobGPivDÆmnusS vdþénKeRmag nigRKb;RKg kar

RKb;RKgTMnas; karGbrMGMBIkarGPivDÆcMeNHdwgbec©keTs nigRbFabTBak;Bn§½ .

CCMMnnaajj bb¤¤ eeTTBBüüeekkaassllüü

eFVIkarl¥CamYyshKmn_ bMpuscUlrYm sþab;shKmn_niyayCMnajviPaKsgÁmeRbIR)as;y:agsÞat;GMBI

viFIsaRsþcUlrYm Pasakayvikar kargarCaRkum karcrcar PaBCaGñkdwknaMelIkTwkcitþRKb;RKgTMnas; eFVI

Epnkar .

-37-

{smÖar³pSBVpSayGb;rMEdlTak;TgnwgEPñkvaCavtßúmYycaM)ac;Nas; edIm,IeFVI[eyIg)an

yl;dwgc,as;BIGVImYy}

7>1 esckþIepþIm³

karTMnak;TMng)anmkBIBaküLaTInfa kkuummμμúúyynnIIss ¬COMMUNIS¦ mann½yfa eFVI[dUcKña b¤ begáIt[

man PaBdUcKñarvagmnusSBIrnak; b¤eRcInnak; . karTMnak;TMng KWCadMeNIrkarEdlRbPBmYyepJIsareTAGñk

TTYlmñak;tambNþajNamYy kñúgeKalbMNgedIm,IbegáIn[mancemøIyBIGñkTTYledayeyaleTAtambMNg

énRbPBGñkepJI. vaKWCadMeNIrkarmYyekItmanCanic© ¬on-going¦ekIteLIgkñúgry³eBleTogTat; ¬cycling¦

pøas;bþÚr\tQb;Qr ¬ever-changing¦ KμanTIcab;epþIm nigbBa©b; ¬with no beginning and no end¦BwgEp¥k

KñaeTAvijeTAmk ¬interdependent¦ nigCaGnþrGMeBI ¬interrelated¦.

FatuTaMg 5 éndMeNIrkarTMnak;TMngman³

1- RbPB ¬Source¦ 2- sar ¬Message¦ 3- bNþaj ¬Channel¦

4- GñkTTYl ¬Receiver¦ 5- lT§pl ¬Effect¦ .

FFaattuuéénnkkaarrTTMMnnaakk;;TTMMnngg

-38-

emeronTI 7³

karerobcMsmÖar³CMnYy

-- eebbIIxxJJúúMM BB¤¤ ´nnwwggeePPøøcc

-- eebbII eeXXIIjj ´nnwwggyyll;;

-- eebbII ))aanneeFFVVII ´nnwwggccggccaaMM

rrUUbbPPaaBBmmYYyyRRbbeessIIrrCCaaggmmYYyyBBaann;;BBaakküü

7>2 tYnaTIénkarpSBVpSay

GaceFVIkarepÞrbTBiesaFn_[KñaeTAvijeTAmk CamYyKñaenHEdrGacCYypþl;nUvbec©keTs epSg²eTot

eTAdl;ksikrGacerobcMedIm,Ikarpøas;bþÚrKMnitksikrQandl;karrIkceRmInGacpøas;bþÚrGakb,kiriyarbs;

ksikrQaneTArkkarGnuvtþbec©keTsfμI .

CaTUeTAmanGñkeRbIR)as;B½t’man nigGñkRKb;RKgB½t’manKWCa³

- GGññkkeeRRbbIIRR))aass;;BB½½tt’’mmaann ³ RtUvkarKMnitfμI RtUvkarCYykmμviFIkargarrbs;xøÜn b¤edaHRsaybBaðaRtUvkar

eronsURtRtUvkarpþþl;B½t’mandl;GñkdéTeTot

- GGññkkRRKKbb;;RRKKggBB½½tt’’mmaann ³ RbmUlB½t’man erobcMB½t’man rkSaB½t’manplit[eRbIR)as;CaRbeyaCn_)an

7>3 karEbgEckB½t’man³

RtUvKitBItRmUvkarB½t’mankñúgtMbn;rbs;Gñk etIGñkNaxøHEdlRtUvkarB½t’manenH? etIB½t’manGVIxøHEdl

eKRtUvkar? etIeKTTYl)anB½t’manEdleKRtUvkarEdrb¤eT? ehtuGVITTYl)an? ehtuGVIminTTYl)an?

7>4 RbsiT§PaBénkarpSBVpSay³

eyIgeFVIkarpSBVpSaytamry³karEst TsSnavdþI viTüú TUrTsSn_ CasmÖar³pSBVpSaymantémøefak

GacpSBVpSay)anRKb;TIkEnøgsmÖar³TaMgGs;enHGaceFVI[Gñksþab; GñkemIlmancMNab;GarmμN_ nigbegáIt

eLIgenAKMnitfμI² edIm,IGnuvtþþGacRbkas[eKdwgCabnÞan;begáInkarcab;GarmμN_. tamry³énkarpSBVpSay

ksikrTTYl)anB½t’manBIGñkCitxagBImitþP½RkBIGñkpSBVpSay b¤BIksik EdlmankareCOnelOnkñúgtMbn; .

-39-

tamkarniyay B¤ 20 °

tamkaremIleXIj tamEPñk 30 °

tamkarniyay nigeXIj tamEPñk nigB¤ 50 °

eXIj niyay nigBiPakSa tamEPñk B¤ nigBiPakSa 70 °

eXIj niyay BiPakSa nigeFVI tamEPñk B¤ BiPakSa nigeRbI 90 °

etIGVICasmÖar³pSBVpSayedayckçúviBaØaN?

- KWCaGVIEdlCYy[mnusSeronsURttamkaremIleXIj.

- CaeRKOgEdlGacbgðajGMBIsar b¤ B½t’man tamry³karsresr karKUrrUbPaB semøg clna nig

sBaØaepSg²eTot.

- vaCa]bkrN_CMnYy[GñkbNþúHbNþalbeRgonmnusSqab;yl; ehIynwgcgcaMBIsar³sMxan;

énsar b¤B½t’manepSg².

- GacCYyeyIg[emIleXIj yl; nigcgcaMBIsar b¤B½t’mansRmab;eFVIkarR)aRs½y Tak;TgKña[

manRbsiT§PaB .

7-5 kareRbIR)as;rUbPaBedIm,IbeRgonGñkminecHGkSr

1- rkSarUbPaBsamBaØtamEdlGaceFVI)an enaHvaminEmnCakargayRsYleT. erobcMÉksartamlMdab;

lMeday KWvamankarsaMujaMNas;.

2- GVIEdlhYsehtu nigmincaM)ac;Tak;Tgnwgkaryl;dwgenaH KYrlb;ecal

3- rUbPaBnImYy² KYrdak;[manGtßn½yEtmYy. sareRcInnaM[mankarsaMuujaM

4- RkdasmYysnøwkminKYrdak;eRcIneBk. manrUbPaBeRcIn EteKalbMNgKYrmanEtmYy b¤BIrEtb:ueNÑaH

5- enAeBlEdlGñkdéTemIl cg;emIlrUbPaBTaMgRsugenaH KYreFVIkarbgðajCUn .

6- RtUveFVIy:agNa[manPaBR)akdRbCa mandUcCa rUbNaEdlbgðajBI vtßú mnusS nig skmμPaB

7- rUbPaBKYr[manPaBrs;revIk.

8- eRCIserIsBN’[smRsbCamYynwgvb,F’mEdlmanRsab;enAkñúgtMbn;enaH.

9- RbsinebIRbCaCnEdlminsUvcab;GarmμN_nwgrUbPaBenaH KYreFVIkarsaksYrGñkepSg²eTot[)an

eRcIn edIm,IRbmUlKMnitEklMG[)anRbesIr.

10-RbsinebI plitesovePAtøúk enaHKYrmankMras;y:ageRcIn 16TMB½r kñúgenaHGtßn½yEdl sMxan;²enaH

KYrkMNt;ykEtBI 8-12 TMB½r)anehIy.

11-RbsinebIrUbPaBminRKb;RKan;enaH KYr[mankarBnül;)aneRcIn . R)ab;GñkemIlfarUbPaBenaH KW

tMNag[dMeNIrkarGVImYy.

12-pÞaMgrUbPaBEdlmanGkSrKYrsresr[)anFM² edIm,I[kUnekμgEdlecHGanGkSrR)ab;dl;mnusS

cas;EdlminecHGkSr.

-40-

7>6 viFIsaRsþbeRgonGñkminecHGkSr

karsikSatamrUbPaBminEmnCaviFIsaRsþbeRgonGñkminecHGkSrenaHeT vamanviFIsaRsþ CaeRcIneTot

mandUcCa³

- TMenomTMlab;EdlmanRsab;enAkñúgtMbn;³ karniyayerOg kMNaBü elçan cMerog Gaéy: tuktþa

suPasit pÞaMgrUbPaB>>>.l.

- epSg²eTotmandUcCa El,gkMsanþ viTüú vIedGU TUrTsSn_ karbBa©aMgsøay TsSn³kic©sikSa

kic©RbCMu karBiPakSa>>>>.l.

7>7 kareRbIR)as;sMPar³e)aHBum<pSay³

77--77--11 kkaarree))aaHHBBuumm<<ppSSaayy

Éksare)aHBum<pSay)anRKbdNþb;eTAedaybec©keTs karpSBVpSayEdl)anmkBIkarrYmbBa©Úl

KñarvagXøaRbeyaKénBakü nigrUbPaBeKGaceRbIR)as;vay:agmanRbsiT§PaBkñúgkarGb;rMRKb; kMritGñkecH

nigGñkminecHGkSrGaRs½yeTAtamkareRCIserIs. CamYyKñaenHEdrvaman\T§iBlCaBiessGñkpSBV

pSay eKGacykÉksarenHCaeKalsRmab;eRbIR)as; .

eKGace)aHBum<pSayB½t’manya:gTUlMTUlay smÖar³enHmanGtßRbeyaCn_ kñúgkarpþl;B½t’manTan;

ehtukarN_mancMNucsMxan;²cMnYn 6 ³

1> CaB½t’manTan;ehtukarN_ ehIysMxan;

2> B½t’manhak;dUcCaenACitGñkGanTaMgEpñkPUmisaRsþ nigcitþþsaRsþ

3> Esþg[eXIjsßanPaBCak;Esþg

4> B½t’manEdlelceFøa

5> mansar³sMxan;sRmab;GñkGan EdlBak;Bn§½nwgkarrs;enArbs;mnusS dUcCaPaBminRbRktIPaB

pÞúyKña nigPaBrIkceRmInCaedIm .l.

6> FananUvKuNPaBB½t’manEdl)ane)aHpSay

77--77--22 kkaarrEEcckkssnnøøwwkkbb½½NNÑÑ

Gacdak;TINak¾)an [EtKμansøaksBaØahamXat; CakarRbesIrdak;enATIkEnøgEdlmanmnusSCYbCMu

KñaeRcIn. pÞaMgrUbPaBbiTtamGKarRtUvbiTRtwmkMBs;EPñk biTtamTIsaFarN³ nig[x<s;RtUvbiTenATIEnøg

EdlmanBnøWc,as;.

etIRtUvmanGakb,kiriyadUcemþc ?

- RtUvesøokBak;EbbsamBaØ bgðajnUvPaBCitsiTi§ nigsb,ayrIkray

-41-

- sMelokbMBak;rIkray l¥RbesIrCagsMelokbMBak;RsgUtRsgat;

- RtUvecalEPñkemIl[cMGñkEdlkMBugcUlmkCiteyIg

- RtUvjjwmCanic©eTArkmhaCn

- karkan;snøwkb½NÑRtUveFVIya:gNa[GñkedIrkat;GaceXIjcMNgeCIg)anc,as;

- kMuCab;mat;niyayyUreRBaHeKalbMNgeyIgKWeTAedIm,IEcksnøwkb½NÑ

- Gacpþl;karCECksaksYr)aneTAdl;GñkNamñak;eRkayeBlEckb½NÑ

- kMuxVl;xVayCECkrkxusRtUvGVITaMgGs;

- RtUveFVIya:gNa[GñkTTYlb½NÑBIeyIgmankareCOTukcitþ { R)akdNas;}

- enAtampøÚvfñl;BMuEmnCaeBlevlasRmab;eFVIkarbBa©úHbB©aÚl b¤ GUsTajnrNamñak;[

EkERbTsSn³yl;dwgBitR)akd)aneT

- ebImannrNaBüayameQøaHRbEkkCamYynwgeyIgRtUvtbedayPaBGMNt;vijfa ebIGñk

cMNayeBlEtbnþicGansnøwkb½NÑenH GñkRbEhlCanwgGacpøas;bþÚrKMnitrbs;Gñk)anxøH

- RtUverIsRbmUlsnøwkb½NÑEdlmhaCn)ane)aHecal munnwgcakecjBIkEnøgenaH eRBaHva

qøúHbBa©aMgnUvmUlehtud¾GaRkk;RbsinebIsnøwkb½NÑkøayCasMramray)a:yenAtampøÚvfñl;.

77--77--33 vviiTTüüúú

CUnCaB½t’man b¤eRkInrMlwkdl;RbCaBlrdæ[mankarRbugRbytñ½ pþl;nUvkaryl;dwgdl;Gñksþab;

pþl;»kas[Gñksþab;eFVIkarpøas;bþÚr\riyabT Gakb,kiriyabegáInRbsiT§PaBénsarCYykMNt;BIRkum

kargar. karGPivDÆvis½yGb;rM ksikmμ sgÁmvb,Fm’ esdækic© neya)ay sasna nigbrisßan.

KKuuNNssmm,,ttþþii ³³

viTüúmansmtßPaBCH\T§iBldl;sgÁm yuvCn nigkumar Gacpþl;B½t’manEdleFVI[l¥RbesIreT,Ig

nUvdMeNIrkarrIkFMFat;énesdækic© nigsgÁmvb,Fm’ bBa¢ÚnB½t’man)anqab;rh½s nigTan;eBlevla

B½t’manbBa¢Ún)anq¶aydl;RKb;TisTI minerIseBlevla nigTIkEnøgmantémøefak.

KKuuNNvviibbttþþii ³³ minGacTukCaÉksar)an nigGacCH\T§iBlminl¥dl;sgÁm.

77--77--44 vvIIeeddGGUU

etIRtUveFVIy:agNa? RbmUlerobcMsMPar³sMrab;ykeTApSBVpSay ¬DVD,VCD,TAPE¦ karbBa©aMg

tamsßanIyTUrTsSn_ nigkarbBa©aMgtamry³kareRbIR)as;]bkrN_tampÞH nigmUldæan.

eeFFVVIIrreebboobbNNaa??

- RRbbmmUUlleerroobbccMMssMMPPaarr³³ssMMrraabb;;yykkeeTTAAppSSBBVVppSSaayy ¬¬DVD,VCD,TAPE¦¦³³ cMNgeCIgsar Edl

-42-

ksikrRtUvkarTTYlkaryl;dwg erobcMCa kaEsSt vIsuIDI DIvIDI nig fvika.

- kkaarrbbBBaa©©aaMMggttaammssßßaannIIyyTTUUrrTTssSSnn__ ³³ eFVIkarTMnak;TMngCamYybNþajTUrTsSn_ erobcMdak;kmμviFI

pSayCamYykmμviFITUrTsSn_ kMNt;eBlevlaEdlTUrTsSn_bBa©aMgsarEdl)an bBa¢ÚneTAsßanIy

TUrTsSn_ eFVIkarpSBVpSayCamYyksikr CUndMNwgCamuneFVIkarvaytémøelIkarTTYl)anrbs;

ksikr.

- kkaarrbbBBaa©©aaMMggttaammrryy³³kkaarreeRRbbIIRR))aass;;]]bbkkrrNN__ttaammppÞÞHH nniiggmmUUllddææaann³³ TMnak;TMngCamYy GaCJaFrmUldæan

edIm,IrkkEnøgpSBVpSay TMnak;TMngrk]bkrN_ nigsMPar³pSBVpSay kMNt;eBlevlapSayeFVI

karvaytémøkaryl;dwg nigkarTTYl)anrbs;ksikr .

ÉÉkkssaarrEEcckk ³³

7CMhankñúgkarerobcMsmÖar³pSBVpSayedayckçúviBaØaN

1- begáIteKalbMNg ¬kMNt;nUvsar³sMxan;² Edlcg;eFVIkarpSBVpSay¦

2- begáItviFIsaRsþ nigEpnkar

3- sakl,g

4- EklMG

5- sakl,gcugeRkay

6- EksRmYlcugeRkay

7- plit

ÉÉkkssaarrEEcckk -- eKalkarN_sRmab;vaytémørUbPaB

kk-- eeKKaallkkaarrNN__éénnkkaarrvvaayyttéémmøøssmmÖÖaarr³³ppSSBBVVppSSaayyeeddaayycckkççúúvviiBBaaØØaaNN

GkSr nigrUbPaB smÖar³pSBVpSayedayckçúviBaØaNKYrgayRsYlyl;

- etIGkSrFMlμmRKb;RKan;kñúgkarGanb¤enA ?

- etIrUbPaBFMeXIjlμmRKb;RKan; b¤enA ?

xx-- GGkkSSrr nniiggrrUUbbPPaaBBggaayyRRssYYllyyll;; nniiggmmaannkkaarrTTaakk;;TTaajj

- etIGkSr nigrUbPaBsmnwgKñab¤eT?

- etIGkSr nigrUbPaBgayRsYlnwgkarcgcaM b¤yl;b¤eT?

- etIrUbPaBbegáInkaryl;dwgb¤eT?

- RbsinebItYelxminGacbgðajbBa¢ak; etIGacKUrva[gayRsYlyl;b¤eT?

- etIGñkyl;fa rUbPaBmann½yy:agdUcemþc?

-43-

KK-- ssaarrkkññúúggkkaarrppSSBBVVppSSaayyKKYYrreerroobbccMM[[ssaammBBaaØØ nniiggcc,,aass;;llaass;;

- etImanGkSr nigrUbPaBNa EdlmincaM)ac;Edrb¤eT?

- etIGñkemIlyl;b¤eTBIsarenaH?

XX-- ssaarrkkññúúggkkaarrppSSBBVVppSSaayyKKYYrreerroobbccMM[[ttaammllMMddaabb;;llMMeeddaayy

- etImanGkSr nigrUbPaBdak;tamlMdab;Edrb¤eT?

- etITaMgGkSr nigrUbPaBmann½yEtmYyb¤eT?

gg-- BB½½tt’’mmaannssMMxxaann;; KKYYrryykkeeTTAAddaakk;;eennAAkkññúúggkkEEnnøøggEEddllGGññkkeemmIIllyykkcciittþþTTuukkddaakk;;ccaabb;;GGaarrmmμμNN__

- etIcMNucsMxan;énrUbPaBc,as;b¤eT?

- etIGñkemIleXIjnUvsar EdlGñkcg;[eKdwgb¤eT?

- etImanGVIenAkñúgrUbPaB EdleFVI[GñkemIlGam:as; b¤)ak;muxb¤eT?

7-8 karEsVgyl;BIB’N

BBNN’’ KWCaeRKOgEdl)anpþl;[CIviteyIgmansRms;. vamansar³sMxan;Nas;enAkñúg karerobcM

begáItsmÖar³pSBVpSay eRBaHvabegáInnUvkarTak;Taj. dUecñHkarEsVgyl;BIeKalkarN_ nigviFIsaRsþénkar

layBN’kñúgkarbegáItsmÖar³pSBVpSay KWmankarsμúKsμaj .

7-8-1 tYnaTIénBN’

enAkñúgkarerobcMbegáItrUbPaB BN’mantYnaTI 6 y:agKW³

1- rMelcnUvrUbPaBCak;EsþgedaymanBN’FmμCati Edlbgðajtamry³karpat;BN’

2- bgðaj[)anc,as;las;BIPaBdUcKña nigxusKña

3- begáIt[mankarrMePIbcitþCaBiess

4- eFVI[manPaBxusKñarvagépÞxageRkay nigGkSr

5- eFVI[mankarTak;Taj

6- bEnßmesaP½NÐPaB .

7-8-2 kareRbIR)as;BN’

kñúgRbB½n§énkareRbIR)as;BN’cm,g² CaTUeTAman12BN’KW³

- BBNN’’TTII11 ³ man3B’NKW Rkhm elOg exov

- BBNN’’TTII22 ³ man3B’NKW TwkRkUc ébtg sVay

- BBNN’’TTII33 ³ man6BN’KW exovlayTwkRkUc RkhmlayTwkRkUc RkhmlaysVay exovlay

sVay exovlayébtg nig TwkRkUclayébtg .

-44-

-45-

BN’rUbPaB BN’GtßbT

exμA b¤ exov elOg

ébtg Rkhm exμA b¤ exov s

s exμA b¤ exov

exμA nigexov s

TwkRkUc exμA nigexov

s Rkhm ébtg exov exμA Rkem:A sVaylayRkhmbnþic

TwkRkUc Rkhm exov exμA Rkem:A ébtg

exovbnþic b¤esþIg TwkRkUc Rkem:A sVaylayRkhmbnþic exμA exovxøaMg Rkhm

exovxøaMg Rkhm ébtg TwkRkUc s

TwkRkUcesþIg Rkem:A Rkhm exμA

ébtgcas; exμA s TwkRkUc

Rkhmbnþic b¤esþIg ébtg exμA exov

Rkhmdit ébtg s TwkRkUc

Rkem:A cas; exμA s TwkRkUc ébtgesþIg

Rkem:A esþIg ébtg exovcas; Rkhmcas; exμA

ébtgesþIg exovcas; Rkhm exμA

exμA s Rkhm exovx©I ébtg

karR)aRs½yTak;Tg ³ Gñksþþab;EdlmankarqøúHbBa¢aMg

(Communicating Ideas: Reflective listener)

GIVeTAEdlehAfakarsþþab;EdlmankarqøúHbBa©aMg? (What is Reflective listening?)

karsaþb;EdlmankarqøúHbBa©aMgKWCMnajmYyedIm,IbegáInRbsiTæPaBénkarTak;Tg . vaCaCMnaj

sRmab; CYyedaHRsaybBaðarbs;eKpÞal; . karsþab;EdlmankarqøúHbBa©aMg Gñksþab;RtUvTTYlxus

RtUvy:agskmμ edIm,Iyl;[)annUvesckþI nigGarmμN¾énGIVEdleKniyay .

ehtuGVIk¾RtUvmankarsþþab;EdlmankarqøúHbBa©aMg?

karsþab;EdlmankarqøúHbBa©Mg KWCMnajmYyEdleKbgðaj[eXIj dwgBIkaryl;RBm nigbegáIn

CMenOTukcitþKña . vabegáIt[manbriyakasTak;TgcMhsRmab;karyl;dwg . Gñksþab;GaceronKitemIl

BIGVIEdlmnusSmñak;cg;bBa¢ak; nigBIRbkarEdleKKiteTAelIsßanPaBb¤bBaðaepSg² . kareRbIR)as;

karsþab; EdlmankarqøúHbBa©aMg)ansmRsbGacbegáInRbsiTæPaBTak;Tg nigsRmYldl;karedaH

RsaybBaða.

rebobNa? (How?)

karbBa¢ak;eLIgvij (Restanting)

– Gñksþab;qøúHbBa©aMgeLIgvijnUvGVIEdlGñkniyay eBaleLIgeday eRbInUvsMdIrbs;Gñkniyay[

)aneRcIntamEdlGaceFVIeTA)an .

karniyaysMray (Paraphrasing):

Gñksþab;qøúHbBa©aMgeTAelIGVIEdlGñkniyay)aneBal edayeRbIsMdIrbs;Gñksþab;pÞal; .

segçb (Summarizing):

Gñksþab;tamdansþþab;lkçN³ nigdMeNIreCOnelOnénkarBiPakSa nigRtiHriHeTAelIcMNucsMxan;²én

karBiPakSa.

-46-

emeronTI 8³

ÉksarCMnYy

karsþþþab;

(Listening Guide)

1> RkelkemIl\riyabfrbs;Gñk ( Look at your attitude)

bgðajeTAGñkniyay faGñkRsbtamKat; minemIlRsal b¤riHKn;GVIdl;Kat;eT . R)ab;xøÜnGñkfa {´nwg

[xøÜn´saþþb; } . bgðajKat;tamry³kayvikarfa GñkminEmnRbqaMgnigKat;eLIy . bgðajR)ab;eTA

Gñkniyayfa Kat;min)ac;xøacGVIEdlKat;KitenaHeT.

2> RtgRtab;sþþab; (Be attentive)

cMeBaHrebobEdlmnusSmñak;emIleTAnwgbeB©ajkayvikar . RtUvecjCakayvikarbgðajeTAGñk

niyayfaGñkykcitþþTukdak; nigcab;GarmμN¾cMeBaHeKedayemIleTArkeK ¬EtminEmnsMLwgmindak;

EPñkeT¦ niggk;k,al. l .

3> elIkkMBs;CMnajkñúgkarsþþab;rbs;Gñk (Develop your listening skills)

yl;BIBaküEdlTak;TgnigGarmμN¾. [Gñkniyaydwgfa Gñkyl;eKedayeqøIytb ¬beBa©j

Rbtikmμ¦ eTAelIGVIEdleKniyay nigmenaseBa©tnarbs;eK.

4> eCosvag[)annUv (Do your best to avoid)

karvaytémø eTAelIesckþþIEdleKniyay karpþþl;karENnaM karbgðajBIkarminyl;Rsb ¬edaykar

beBa©jeyabl; b¤minbeBa©jeyabl;¦karRbEkkKiteTAelIerOgpÞal;xøÜnepSg²enAeBlkMBugsþþþab; .

RbePTsMNYr

(Types of Questions)

sMNYrebIk (Open Questions) KWGacmanpøÚveqøIyeRcIny:ag. vaeRcIncab;epþþImCamYyBakü GñkNa? GVI?

eBlNa? kEnøgNa? ya:gdUcemþþc? ehtuGVI? b:unμan?

- etIGñkNaCaGñkTTYlpld¾sMxan;CageKenAkñúgKeRmagkmμviFIrbs;Gñk?

- ehtuGVIeKcaM)ac; RtUvepþþImKeRmagkmμviFIenH?

- etIyuTæviFIGIV edIm,I[TTYl)annUveKaledA?

- enHCakargarmYyd¾lM)ak etIGñkeFVIkarCMrujTwkcitþbuKÁÁlikrbs;Gñkya:gdUcemþþc?

sMNYrbiT (Closed Questions) KWCasMNYrEdleKRtUveqøIyfa)aT cas b¤eT? bJk¾seRmcykkareRCIserIs

NamYy .

- etIGñkmankar]btßmÖEpñkhirBaØvtßúepSg²eTotenAkñúgKeRmagkmμviFIenH b¤eT?

- enaHCakmμviFImYysRmab;dMeNIrkarEmneT?

-47-

KKYYrrkktt;;ccMMNNaaMMffaa ssMMnnYYrrbbiiTTGGaacceeFFVVIIeeTTAACCaassMMNNYYrreebbIIkkyyaa::ggggaayy..

- etIiRbPBhirBaØvtßúKeRmagkmμviFIrbs;GñkenAÉNa?}

- etI´KYreFVIya:gdUcemþþc?}

eettIIRRttUUvveeRRbbIIRR))aass;;ssMMNNYYrreennAAkkññúúggeemmeerroonnbbNNþþúúHHbbNNþþþþaallyyaa::ggddUUcceemmþþþþcc ??

sMNYrTUeTA (General question) KWeKsYreTARkumTaMgmUl. vabMpus[smaCikRkumTaMgGs;Kit . eKsYr

sMNYrTUeTAenAeBlcab;epþþImskmμPaBsikçasala CaCagkareRbIsMNYrcM²PøameBkGaceFVI[sikçakamxøHman

karxμas;eGon ebIeKmin)anerobcM nigeqøIyenaH.

CMnajkñúgkarsYr

(Questioning Skills)

sMNYrKWCa]bkrN¾sMxan;sRmab;

s [smaCikRkumTaMgGs;cUlrYmmaneyabl;

s [smaCikEdleGoneRbon es¶oms¶at; ecHniyayekøóvkøaeLIg

s das;stiGarmμN¾[eKPJak; nigKit

s bBaÄb;karniyayBIerOgpÞal;xøÜn b¤bBaÄb;smaCikniyayeRcInEdlRKbdNþþb;eTAelIRkum

s [smaCikeLIgniyaynUvbTBiesaFn¾ nigcMeNHdwgrbs;eK

s BinitüemIl faetIRkumsikçakamTaMgGs;yl;eTAelIemeron b¤eT?

sMNYrpÞal; (Direct Questions) : sYrdl;eKmñak;²edaycMeQμaH. eKRtUvsYredayRbugRby½tñ edIm,IkMu[

mankarxμas;eGonenAeBlEdleKminGaceqøIy)an. eKGacsYrsMNYrpÞal;edIm,I[smaCikEdlman

kar eGoneRboncUlrYmBiPakSa b:uEnþsMNYrKYrEtCasMMNYrEdlGaceqøIy)an. eKeRbIsMNYrpÞal;

edIm,Ibg¥ak;karsnÞnaelIerOgepSg² b¤edImI,bg¥at;karBiPkSaEdlkñúgenaHmnusSmñak;sYrEtmñak;Ég

edayesñI[GñkÉeTotmanmti. bec©keTsEdll¥ KWerobcMsMNYr[manlkçN³ CaTUeTAQb;bnþþicsin

edIm,I[eKKitrYc ehIycuceQμaHGñk EdlRtUveqøIy³ etIGñkKitfaGñksRmbsRmYlkñúgkargarbNþþúH

bNþþal KYreFVIGVIxøH? ¬Qb;bnþþic¦KWrkemIlGñkEdlCYy[eyabl;?

sMNYrbEgVrTis (Re-directed Questions) KWCasMNYrEdlsikçakam sYreTAGñksRmbsRmYl b:uEnþþCMnYs[

kareqøIysMNYrrbs;Kat;pÞal; GñksRmbsRmYlsYrsMNYrdEdlenHeTARkumvij . vaeFVI[RkummanPaB

skmμeLIg ehIyraraMgkMu[mankarsnÞnaEtrvagGñkdwknaMkarBiPakSa nigsikçakamEtmñak; .

enaHCasMNYrl¥mYy. etImanGñkNamaneyabl;eT?

-48-

KnøwHl¥²kñúgkareRbIsMNYr (Tips for using Questions)

k / sMNYrKYEtxøI gayyl; c,as; eRbIBaküsamBaØ

x / sMNYrpÞal;KYrsYrqøas;KñaCaCagsYrtamlMdab;lMeday

K / KYrsYreTAsmaCikecaH²enAkñúgRkum . sYredayKμaneRBog KYrsYr[)ancUlrYmRKb;Kña

X / sMNYrRtUvepþþatEteTAelImYycMNuc ehIykMueRbIXaøEvgGnøayeBk

g / sMNYrRtUvTak;TgeTAnwgsmtßPaB nigbTBiesaFn¾rbs;GñkEdlRtUvsYr

c / enAeBlsYrsMNYrmYy KYrTukeBllμm[eKri³KitemIlcemøIy

cemøIytb

(Feedback)

cemøIytb KWCadMeNIrkarpÞal; nigTTYlykB½t’man Edltamry³enHeKmñak;²GacemIleXIjBI

\TæiBl ¬plb:HBal;¦ énskmμPaBrbs;eKeTAelIbuKÁl b¤Rkum . cemøIytbEbbenHGacpþþl;»kas

eronsURtsRmab;eyIgmñak;² ebIeyIgGacykRbtikmμrbs;GñkdéTykmkeFVICakBa©k;qøúHemIl BIGakb,kiriya

¬TegVI¦ rbs;eyIg . cemIøytbrbs;buKÁlCYy[eyIgyl;eXIjc,as;eTAelIrebobEdleyIgeFVI . vabegáIn

smßPaBrbs;eyIg kñúgkarEktRmUv nigpøas;bþÚreTArkRbsiT§PaBkñúgkarR)aRs½yTak;Tgrbs;eyIgCamYy

GñkdéT . cemøIytbGacbgðaj b¤TTYltamry³pøÚvTak;Tgkayvikar nigeTAtamBaküsMdI .

eBlNa (When)

cemøIytbGacsMu b¤segátemIlenAdMNak;kalNamYyéndMeNIrkabNþþúHbNþþalCaBiesskñúgeBl nig

eRkayeBlvKÁbNþþúHbNþþal .

RbePTéncemøIytb (Types of Feedback)

cemøIytbEdleyIgsYreK ³ (Solicited Feedback)

+ sYrsMNYr edIm,I[sikçakambeBa©j nigbMPøWRbtikmμrbs;eKcMeBaHvKÁbNþþúHbNþþal

+ KiteTAelIsMNYrEdleFVI[eKbeB©ajRbtikmμtbnwgGVIEdleyIg)aneFVI

cemøIytbEdleyIgmin)ansYr ³ (Un-Solicited Feedback)

+ enAeBlbkRsay b¤sRmYlkarBiPakSa cUrkt;cMNaMRbtikmμrbs;sikçakam

+ kMNt;BIB½t’manEdlTMngCaBit enAeBlcemøIytbbgðajmk

+ seRmcfaetIGñkcaM)ac;RtUveqøIyeTAvij bJk¾caM)ac;GñkRtUveFVIkarEktRmUv

-49-

cemøIytbmanlkçN³sßabnavaKYrepþateTAelI ³

- GGaakkbb,,kkiirriiyyaaCCaaCCaaggmmnnuussSS ³ (Behavior rather the Person)

eKminsUvCaxVl;b:unμan enAeBleKB¤BIkarniyayGMBIGakb,kiriyarbs;eK KWmindUcCaeKB¤karniyayGMBI

lkçN³rbs;eKeT .

- kkaarreerroobbrraabb;;CCaaCCaaggkkaarrvviinniiccää½½yy³³ (Description rather than Judgement) erobrab;EtGVIEdlGñk

GacemIleXIj

- CCaakk;;llaakk;;mmiinnEEmmnnTTUUeeTTAA ³³ (Specific rather than General )

erobrab;BIsßanPaBNamYycM² EdlGacpøas;bþþÚr

- TTIIeennHH nniiggeeBBll\\LLÚÚvveennHH ³³ (Here and new)

CaFmμtacemøIytb KWmanGtßn½yRCaleRCA ebIcemøIyenaHRtUv)aneKpþþl;mk)ansmRsbeRkayBIkar

segátemIl dUecñHcemøIyenaHRtwmRtUvminmanbeBa©jbBa¢ÚlenAeBleRkay .

- ppøøaass;;bbþþþþÚÚrreeyyaabbll;; nniiggBB½½tt’’mmaannCCaaCCaaggkkaarrEENNnnaaMM³³ (Sharing ideas and information than Giving Advice)

edaypøas;bþþÚreyabl; nigB½t’maneyIgTuk[eKseRmcedayxøÜneK cMeBaHTisedArbs;eKpÞÞal;kñúg sßanPaB

nigeBlNamYy nig[eKseRmcfaetIRtUvykB½t’manenaHeTAeRbIya:gdUcemþc .

- [[ttéémmøøssRRmmaabb;;GGññkkTTTTYYllCCaaCCaaggbbeeBB©©aajjssRRmmaabb;;GGññkkppþþll;; ³³(Value for Receiver than Release for Sender)

cemøIytbEdlpþl; KYrbMerIdl;esckþIRtUvkarrbs;GñkTTYlCaCagesckþIRtUvkarrbs;Gñkpþl; .

cemøIyenaHKYEteKpþþl;[dwgsRmab;CaCMnYydl;karGPivDÆn¾ Cagkardak;kMhit.

- bbrriimmaaNNBB½½tt’’mmaann ³ (Amount of information)

karpþþl;cemøIytbpÞúkeTAelImnusSmñak;eRcIneBk nigGaceFVI[eKminGacykvaeTAeRbI[manRbsiTæPaB

l¥. nAeBlEdleyIgpþl;eRcInhYsBIkarGaceRbI)an eyIgGaceBjcitþþnUvtRmUvkarxøÜneyIgCaCagCYy

GñkdéT.

- TTIIkkEEnnøøgg nniiggeeBBlleevvllaa ³ (Place and time )

BIeRBaHkarTTYlnigkarykcemøIytbeTAGacbNþþal[manRbtikmμxagpøÚvcitþ eKKYrykcitþþþTukdak;cMeBaH

erOgRbtikmμenH nigcMeBaHeBlevla nigkEnøgsmRsbsRmab;pþl;cemøIytb.

-- GGIIVVEEddlleeKKnniiyyaayy CCaaCCaaggmmUUlleehhttúúEEddlleeKKnniiyyaayy³³ (What is Said rather Why is Said)

ykcitþþTukdak;cMeBaH {GVIEdleKniyay} CaCag {mUlehtuEdleKniyay}.

-50-

viFIl¥²sRmab;TTYlcemøIytb (Helpful Hints for Receiving Feedback)

- cUrcaMfa vaCakaryl;eXIjrbs;mnusSmñak;cMeBaHTegVIrbs;Gñk minEmnsuTæEtCakaryl;eXIjfa caM

)ac;sRmab;mnusSRKb;KñaenaHeT .

- cUrepþþImsegátemIlfaetIGñkÉeTotyl;RsbtamcemøIytbbJeT . ebImnusS2 - 3nak;eTotbeBa©j

mtidUcKña enaHRbEhlCamanlMnaMGVImYy kñúgGakb,kiriya¬TegVI¦rbs;GñkEdlGñkKYrelIkykmkKit

- eCosvagnUvkarBnül; } ehtuGVIk¾´eFVIdUecñH} ebIeKminsYreT.

- sYrnUvsMNYrcaM)ac; edIm,I)anyl; nigbMPøWcemøIytb.

- cUrcaMrhUtdl;eKpþþl;cemøIytb ehIybnÞab;mkfaeLIgvijtamXaøfμI ¬Paraphrase) edIm,I

bBa¢ak;c,as;faGñkyl;BIGtßn½y.

- eCosvagkMubgá[manlkçN³Bi)akcMeBaHGñkpþþl;cemøIytb ¬edayxwgm:Uhμg .l.¦

- sMEdgGMNrKuN cMeBaHGñkpþþl;cemøIytb edIm,I[eKcg;pþþl;eTot .

-51-

KMrUTRmg;vaytémøvKÁbNþúHbNþal

(Sample of Training Evaluation Form)

1-etIGñk[eyabl;ya:gdUcemþþccMeBaHvKÁsikçasalaTaMgmUl?

¬sUmKUsrgVg;elxNaEdlGñkeBjcitþ¦

� 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 �

ehtuGVI?_____________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

2-etIsikçasalaseRmc)aneKalbMNgeT? ebIGt; etIGIVEdlmin)anseRmc?

__________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

3-etIsikçasalabMeBjtamkarrMBwgrbs;GñkeT? ebIGt; etIGVIEdlGt;?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

4-sUm[eyabl;eTAelImatikaénvKÁsikçasala? etIGñkyl;faGVIEdlmansar³sMxan;nigGVIEdl

Kμansar³sMxan;? ehtuGVI?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

5-sUmGñk[eyabl;eTAelIdMeNIrkarénvKÁsikçasaladUcCakalviPaK eBlevlalMdab;énskmμPaBsmÖar³

CMnYy nigbec©keTsbeRgon. etIGñkyl;faGVIEdlmansar³sMxan; nigGVIEdlKμansar³sMxan;? ehtuGVI?

___________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

6- sUmGñk[eyabl;eTAelIkarerobcMénvKÁsikçasaladUcCa³ TIkEnøg mðÚbGahar karsRmaksñak;enA

etIGñkyl;famansar³sMxan; nigGVIEdlKμansar³sMxan; ? ehtuGVI?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

7-sUmGñk[eyabl;eTAelIkarerobcMénvKÁsikçasaladUcCa³ Éksaremeron nigRkumtak;Etg

r)aykarN_etIGñkyl;faGVIEdlmansar³sMxan;nigGVIEdlKμansar³sMxan;? ehtuGVI?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

-52-

8-sUmGñk[eyabl;eTAelIkarerobcMvKÁsikçasaladUcCa ³CMnajrbs;RKU nigviFIsaRsþbeRgon etIGñkyl;

faGVIEdlmansar³sMxan; nigGVIEdlKμansar³sMxan; ? ehtuGVI ?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

9-sUmbgðajBIkMriténCMnaj nigCMenOTukcitþþrbs;Gñk edIm,IebIkvKÁbNþþúHbNþþalenAkñúgkargarbec©keTs

rbs;GñkEdleRbIlTæplénsikçasalaenH . etIvaGacCYyGñky:agdUcemþþc?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

10-ebIsinCaGñkmantYnaTIebIkvKÁbNþþúHbNþþalRKUenHbnþþeTAéf¶GnaKt etIGñknigeFVIGVIepSgeTot edIm,I[

sikçasalaenHkan;EtTTYl)aneCaKC½y? ehtuGVI ?

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

11-karpþþl;eyabl; nigsMNUmBrepSg²

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

-53-

ÉksarBieRKaH

1. CF Development Guideline, FAO [PNRMP], 2004

2. Managment of Change, VBNK, 2003

3. Training of Trainers, by Management and Organizational Development, MOD,

1995

4. Teaching Improvement courses, IRRI, 1990

-54-

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -57- emeronTI 8³ÉksarCMnYy

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -58-emeronTI 8³ÉksarCMnYy

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -59- emeronTI 8³ÉksarCMnYy

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -60-emeronTI 8³ÉksarCMnYy

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -61- emeronTI 8³ÉksarCMnYy

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -60-emeronTI 8³ÉksarCMnYy

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -61- esckþIepþIm

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -60-esckþIepþIm

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -61- esckþIepþIm

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -60-esckþIepþIm

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -61- esckþIepþIm

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -60-esckþIepþIm

vKÁbNþúHbNþalRKUbegÁal -61-