ELEKT R N LET M 6 Ünite 7 · 2020. 5. 23. · ELEKT˜R˜˚˜N ˜LET˜M˜ FEN B L MLER KONU ÖZETL ÇALI MA KA IDI Ünite ELEKT˜R˜˚˜N ˜LET˜M˜ 7 Daha fazla dökümana ula mak

ELEKTİRİĞİN İLETİMİ

ÜniteFEN BİLİMLERİ KONU ÖZETLİ ÇALIŞMA KAĞIDIELEKTİRİĞİN İLETİMİ 77

Daha fazla dökümana ulaşmak için www.fenalemi.com

66

Emeği Geçen Öğretmenlerimiz

Mustafa NAVAKUŞU Süleyman KARAKAYA Mustafa DABANŞaban ÖTER Hakan ARSLAN

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

Elektriğin bazı maddeler ile bir noktadan başka bir noktaya taşınması olayına elektriksel iletkenlik, elektriğin taşınmasını engelleme olayına ise elektriksel yalıtkanlık denir.

Buna göre elektriği ileten maddelere iletken maddeler, elektriği ilet-meyen maddelere ise yalıtkan maddeler denir.

Elektrikli cihazların yapısında hem iletken hem de yalıtkan mad-deler kullanılabilir.

Model BilgiModel Bilgi

İletken ve yalıtkan mad-deler katı, sıvı veya gaz halde bulunabilirler.

Kapsül Bilgi

Model BilgiModel Bilgiİletken Maddelere

Örnekler

Platin

Grafit

Demir

Altın

Bakır

Model BilgiModel BilgiYalıtkan

Maddelere Örnekler

Elektrikli cihazların ve kabloların dış kısımları elektrik çarpmalarını önlemek için yalıtkan malzemeler ile kaplanır.

Plastik

Tahta

Cam

İletken

Yalıtkan

Yalıtkan

İletken


● Elektrik hatlarında tellerin direklere te-mas ettikleri yerlerde porselen gibi yalıtkan malzemeler kullanılar-ak elektriğin toprağa iletilmesi engellenmiş olur.

● Elektrik hatları ile ilgili bakımlar yapan görev-liler koruyucu giysi, eldiven ve baret gibi yalıtkan maddeler ku-lanırlar.

● Farklı maddelerin ilet-kenlik veya yalıtkanlık dereceleri de farklılık gösterir. Örneğin bakırın elektriksel il-etkenliği alüminyum-dan daha iyi an-cak gümüşten daha kötüdür.

Gümüş > Bakır > A lüminyum

Gümüşün elektrik ilet-kenliği yüksek olmasına rağmen maliyetli olması sebebiyle elektrik iletim hatlarında alüminyum teller tercih edilir.

Kapsül Bilgi




66



fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

Maddelerin elektrik en-erjisinin iletimine karşı gösterdikleri zorluğa el-ektriksel direnç denir.

Dirençİletken maddelerin ele-ktriksel dirençleri küçük iken, yalıtkan maddeler-in elektriksel dirençleri ise büyüktür.Elektriksel direnç;● “R” ile gösterilir.● Birimi ohm’dur. Ohm

kısaca “Ω” ile sembo-lize edilir.

● Dirençler, devrelerde şekildeki devre sem-bolü ile gösterilir.


Elektriksel direnci arttırmak veya azaltmak için kullanılan araçlara reosta denir.

Kapsül Bilgi


Yukarıdaki deney düzeneğiyle, bir ilet-kenin uzunluğunun ampul parlaklığına et-kisi araştırılabilir.

Yukarıdaki deney düzeneğiyle, bir ilet-kenin dik kesit alanının ampul parlaklığına et-kisi araştırılabilir.

Yukarıdaki deney düzeneğiyle, iletkenin cinsinin ampul parlak-lığına etkisi araştırıla-bilir.

Pil

L

K

Pil

L

K

Pil

L

K

Pil

L

K

Pil

L

K

Güm

üş

Elektriksel direnç ilet-kenin uzunluğu ile doğru orantılıdır. İletkenin uzu-nluğu arttıkça elektriksel direnci de artar.

Elektriksel direnç ilet-kenin dik kesit alanı ile ters orantılıdır. İletkenin dik kesit alanı arttıkça elektriksel direnci azalır.

Bir maddenin elektrik-sel direnci maddenin cinsine bağlıdır.

R1 > R2

R1 > R2

R1 < R2


Demir

Demir

L

S

2S

L

R1

R2

Altın

Demir

L

S

S

L

R1

R2

Demir

Demir

L

2L

S

S

R2

R1

Model BilgiModel Bilgiİletkenlerin elektriksel direnci uzunluğuna, dik kesit alanına ve mad-de cinsine bağlı olarak farklılık gösterirler.Elektriksel direncin büyüklüğü direnç ölçer (ohm-metre) adı verilen cihazlarla ölçülebilmek-tedir.

Direnç ÖlçerX

Şekilde görüldüğü gibi direnç ölçerin uçları X maddesine dokunduru-larak X maddesinin elektriksel direnci ölçülmektedir.




66



fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

Ampuller elektrik ener-jisini ısı ve ışık ener-jisine dönüştürebilen araçlardır.

Filaman tel tungsten metalinden yapılmak-tadır.Tungsten metali elektriksel direnci çok yüksek olan bir mad-dedir. Filaman tele ince ve kıvrımlı bir yapı ka-zandırılarak elektriksel direnci daha da arttırılır.

Elektrik enerjisinin geçişi sırasında filaman tel ısınarak akkor haline gelir ve ışık yayar.


Metal Bölüm

Filaman

Destek Teli

Cam Balon

Filaman Taşıyıcı

Metal Uç


Ampullerin içerisinde direnci yüksek olan filaman tel yerine direnci düşük bir madde kul-lanılırsa oluşan yüksek ısıdan dolayı koparak ışık vermeyebilir.

Ampullerde cam balo-ndaki hava boşaltılarak Argon gazı doldurul-maktadır. Böylece tung-sten metalinin hava ile etkileşimde bulunması engellenmektedir.

Farklı lambaların farklı parlaklıklarda yanma-larının sebebi yapısında bulunan filaman tellerin uzunluklarının ve dik kesit alanlarının genel-likle farklı olmasından kaynaklanır.

Kapsül Bilgi

Aaşağıdaki tabloda verilen maddelerden iletken olanların karşısı-na “İ”, yalıtkan olanlara ise “Y” yazınız.

ÖgÖg––retenretenEtkinlik ModeliEtkinlik Modeli

Bakır ..........

Cam ..........

Kuru tahta ..........

Grafit ..........

Sirke ..........

Demir ..........

Bakalit ..........

Saf su ..........

Altın ..........

Çinko ..........

Şekerli su ..........

Limonlu su

..........

Platin ..........

Mika ..........

Teflon ..........

Porselen ..........

Seramik ..........

Kurşun ..........

Gümüş ..........

Kauçuk ..........

Tuzlu su ..........

Aşağıda verilen ifadel-er doğruysa başına “D”, yanlışsa “Y” harfi yazınız.(.....) Elektriği ileten maddelere iletken mad-deler denir.(.....) Şekerli su yalıt-kanlara örnek olarak verilebilir.(.....) Platin elektrik enerjisini iletir.(.....) Gümüş bakıra göre daha iyi bir ilet-kendir.(.....) Yalıtkan maddeler bazı koşullarda iletken özelliği gösterebilirler.(.....) Islak ortamlar-da elektrikli aletler kullanılırken dikkatli olunmalıdır.(.....) Gaz haldeki mad-deler elektrik enerjisini kesinlikle iletmezler.(.....) Musluk suyu yalıt-kandır.(.....) Elektrik enerjisinin kontrol edilebilmesi ve zarar vermemesi için yalıtkan maddelerden yararlanılır.(.....) Kurşun kalem ucu elektriği ileten bir maddedir.(.....) Birçok elektrikli cihazların yapısında ilet-ken ve yalıtkan maddel-er birlikte kullanılır.

ÖgÖg––retenretenEtkinlik ModeliEtkinlik Modeli

ÜniteFEN BİLİMLERİ KONU ÖZETLİ ÇALIŞMA KAĞIDIELEKTİRİĞİN İLETİMİ 77KAZANIM YOKLAMA SINAVI (KYS) Daha fazla dökümana ulaşmak için www.fenalemi.com



Mod

el E

ğitim

Yay

ınla

rı &

Den

eme

Vakt

i - K

azan

ım Y

okla

ma

Sın

avı

66e. Verilen maddelerden hangisi elektrik akımını iyi iletir?

3. Aşağıda verilen ifadelerdeki boşlukları uygun kelimeler ile tamamlayınız.

a. Kuru hava, …………. özellik gösteren gazlara örnek olarak verilebilir.

b. Gazlara çeşitli işlemler uygulandığında elektrik akımını …………. hale getirilebilir.

c. Genellikle lambaların dış kısmında ……………. malzeme kullanılır.

d. Cam, plastik, bakalit, tahta, porselen gibi mad-deler …………… maddelere örnek verilebilir.

4. 1.Bakır 7.Tahta 13.Alüminyum

2.Tuzlu su 8.Çinko 14.Kumaş

3.Saf su 9.Gümüş 15.Kağıt

4.Plastik 10.Şekerli su 16.Porselen

5.Asitli su 11.Demir 17.Grafit

6.Cam 12.Mika 18.Platin

Yukarıda verilen maddelerden elektrik akımını ile-tenler iletken sepetine, iletmeyenlerde yalıtkan se-petine atılacaktır.

Buna göre sepetlere atılacak maddeleri belirleyi-niz.

İletken Sepeti Yalıtkan Sepeti

1.

- +

İletken

- +

Yalıtkan

Anahtar, pil, ampul ve iletken tel ile kurulmuş yukarı-daki düzeneklerde A ve B uçlarına iletken malzeme bağlandığında ampul yanarken yalıtkan malzeme bağ-landığında ampulün yanmadığı gözlemlenmiştir.

Buna göre aşağıda verilen malzemeler A ve B uç-ları arasına bağlandığında, ampulün durumuna ka-rar vererek tabloyu doldurunuz.

Işık verir Işık vermez

Mika (Plastik)Tahta kaşıkAlüminyumKalem ucu (Grafit)Demir kaşıkCam

2. Aşağıda verilen soruların doğru cevaplarını yuvar-lak içine alınız.

a. Elektirik enerjisinin iletiminde aşağıdaki maddeler-den hangileri kullanılabilir?

Bakır - Demir - Tahta - Plastik - Alüminyum

b. Bir bardak suyun içerisine aşağıdaki hangi madde atılıp karıştırılırsa oluşan madde elektrik akımını iletebilir hale gelir?

Şeker - Tuz - Kum

c. Aşağıda verilen aydınlatma sistemlerinden hangi-lerinin içinde iletken hale getirilmiş gazlar bulunur.

Led - Floresan Lamba - Neon Lamba

d. Yıpranmış ve iletken kısımları açıkta bulunan kab-loların etrafına aşağıdaki maddelerden hangisi sarılmamalıdır?

Cam – Platin – Mika – Tahta

Plastik Bant – Alüminyum Folyo – Teflon




Mod

el E

ğitim

Yay

ınla

rı &

Den

eme

Vakt

i - K

azan

ım Y

okla

ma

Sın

avı

667.

Özdeş ampullerin ve pillerin kullanıldığı yukarıda-ki düzeneklere aynı boy ve kesitteki farklı cins di-rençler bağlanmıştır.

Ampuller arasındaki parlaklık sıralaması K > L > M olduğuna göre bu deney düzeneklerinde-ki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değiş-kenleri yazınız.

Bağımlı Değişken

Bağımsız Değişken

Kontrol Edilen Değişken

8.

Yukarıda reosta, pil ve ampul ile kurulmuş bir dü-zenek verilmiştir.

Buna göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.a. Reosta 1 yönünde hareket ettirilirse ampul

parlaklığı nasıl değişir?

............................................................................

b. Reosta 2 yönünde hareket ettirilirse ampul par-laklığı nasıl değişir?

.............................................................................

5. K L

M N

Yukarıda verilen kablonun yapısında bulunan farklı malzemelerden yapılmış kısımlar harfler ile gösteril-miştir.

Bu kısımları iletken ve yalıtkan olmasına göre sı-nıflandırınız.

İletken Kısımlar Yalıtkan Kısımlar

6. direnç

2L

direnç

3L

direnç

L

K

L

M

Aynı cins maddeden yapılmış eşit kesit alanına ve farklı boylara sahip dirençlerin bağlandığı yukarı-daki elektrik devrelerinde K, L ve M ampullerinin parlaklıklarını kıyaslayınız.

…………. > ……………… > ………………

Pil

Dire

nç

K

Pil

Dire

nç

L

Pil

Dire

nç

M




Mod

el E

ğitim

Yay

ınla

rı &

Den

eme

Vakt

i - K

azan

ım Y

okla

ma

Sın

avı

6611. Özdeş ampul ve pil kullanılarak oluşturulmuş düze-

neklere farklı uzunlukta aynı cins maddeden yapılmış dirençler bağlanmıştır. Düzeneklerdeki ampullerin par-laklıkları arasındaki ilişki aşağıdaki grafikte verilmiş-tir.

Ampul parlaklığı

DüzenekI. II. III.

Buna göre verilen dirençleri ait olduğu düzenek ile eşleştiriniz.

15 cm

K M

10 cm

L

5 cm

I.

DÜZENEK

II.

DÜZENEK

III.

DÜZENEK

12. Elektriksel direnci etkileyen faktörleri açıklayarak yazınız.

a.

b.

c.

9. Aşağıdaki deneylerde farklı boy ve kesitteki dirençler kullanılarak ampul parlaklıkları test edilmiştir.Bu dü-zeneklerdeki bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen de-ğişkenleri belirleyiniz.

Deney 1

- +- +

Bakır Bakır

5 cm

S S

10 cm




Deney 2

- +- +

Bakır BakırS2S




12Ω 24Ω

A B

10. A ve B dirençlerinin büyüklükleri Ohmmetre kul-lanılarak ölçülmüştür. Dirençlerin aynı cins mad-deden yapıldığı bilindiğine göre;a. Kesit alanları eşit ise direnç boylarını kıyaslayınız?

……….........................................................……..

b. Boyları eşit ise direnç kesit alanlarını kıyaslayınız?

……….........................................................……..




Mod

el E

ğitim

Yay

ınla

rı &

Den

eme

Vakt

i - K

azan

ım Y

okla

ma

Sın

avı

6615.

4 cm

8 cm

8 cm

4S

Yukarıda boyları ve kesit alanları verilen dirençler kul-

lanılarak kurulan düzeneklerdeki ampullerin parlaklık-ları görselde verilmiştir. Buna göre ampul parlaklıkla-rının doğru çıkması için devrelerdeki açık uçlara han-gi dirençler bağlanmalıdır?

Çok parlakParlak

Az parlak

16. Aşağıdaki ifadelerin doğru ya da yanlış olmasına karar vererek ilerlendiğinde hangi çıkışa ulaşılır?

D�renc�n b�r�m� (Ω) Ohm’dur ve büyüklü-

ğü voltmetre �le ölçülür.

D Y

D Y

1. çıkış 2. çıkış

D Y

3. çıkış 4. çıkış

Ampul, elektr�k enerj�s�n� ısı ve ışık enerj�s�ne dönüştüren b�r devre elemanıdır.

İletken c�s�mler�n az da olsa d�rençler�

vardır.

13. Özdeş ampul, pil ve reostalar ile kurulmuş aşağıdaki düzeneklerde başlangıçta L ampulü, K ampulünden daha parlak yanmaktadır.

Reosta kollarının 1 veya 2 yönünde hareket etme-si sonucu ampullerin parlaklıklarının eşitlendiği biliniyorsa A ve B reosta kolları hangi yönde ha-reket etmiş olabilir?

A Reostası :……………...............................………

B Reostası :……………..............................………

14. Aşağıda verilen ifadelerden doğru olanların başı-na (D) yanlış olanların başına (Y) harfi yazınız.a. (..) Direncin birimi ohm’dur

b. (..) Bir iletkenin boyu artarsa direnci azalır.

c. (..) Bir iletkenin kesit alanı azalırsa direnci artar.

d. (..) Yalıtkan maddelerin direnci oldukça büyüktür.

e. (..) Ampul içerisinde bulunan tungsten maddesi elektrik akımına karşı direnç gösterir.

f. (..) Kabloların dış kısımlarında kullanılan maddeler yalıtkan özelliktedir.

g. (..) Direnci ölçen aletlere Ohmmetre denir.

l. (..) Özel durumlarda maddeler elektrik akımına kar-şı direnç göstermeyebilir. Bu tip maddelere süper iletken denir.

Documents

ELEKT R N LET M 6 Ünite 7 · 2020. 5. 23. · ELEKT˜R˜˚˜N ˜LET˜M˜ FEN B L MLER KONU ÖZETL ÇALI MA KA IDI Ünite ELEKT˜R˜˚˜N ˜LET˜M˜ 7 Daha fazla dökümana ula mak