Engelli Gençler ve Yüksek Öğretim

8/9/2019 Engelli Genler ve Yksek retim

1/22

YksekretimdeEngelliler

ElziMenda(Sabancniversitesi,EngellirenciDestekProgramSorumlusu)-EnginYlmaz

(BoaziiniversitesiGrmeEngellilerTeknolojiLaboratuvar(GETEM)Direktru)

Engelli rencilerin, niversite tarafndan sunulan her trl hizmet ve olanaa dier rencilerle

benzerekildeeriimlerininsalanmasamacyla,Ekim2005teBireyselveAkademikGeliimMerkezi

(BAGEM)atsaltndaEngellirenciDestekProgramoluturuldu.BAGEMdebulunandierdestek

birimleri: Akademik Destek, Danmanlk Sistemi, Bireysel Danmanlk ve Yazma Becerileri

Merkezidir.

Engellirencikimdir?Biryadabirdenfazlayaamsalfaaliyeti(zbakmbecerileri,motorbeceriler,

grme,iitme,renme,almagibi)eitlinedenlerlekstlolanvebunuresmiolarakbelgeleyebilen

renciler.

DestekProgramnnanailkeleri:

1.frsateitlii,

2.bireyselyaklam,

3.rencikatlm(sadecehizmettenyararlanankonumdaolmaypdurumunueniyibilenkiiolarak

farklzmnerilerigetirmesi),

4.sosyalvekiiselgeliimidesteklemek,

5.gizlilik,

6. sorgulayc ve adil olmas(Yaplan dzenlemenin mutlaka kabul edilir bir gerekesi olmal ve

renciyehakszavantajsalamamas;renciyimezunederken,diplomannkendisinesalayaca

tmyetkivesorumluluklarahazrolduundaneminolunmas),

7. sorumluluklarn paylam (niversitenin ilgili tm birimlerinin ibirlii iinde sorumluluklarpaylamas).

Buradazelliklebegrubabyksorumlulukdmektedir:

niversite ynetimi: renciden talebin gelmesini beklemeden, gerekli olabilecek dzenlemeleri

dnmek ve planlamak; rencilerin gereksinimlerini karlayabilmek iin, mevcut kaynaklar

dorultusunda,zmretmek;rencininsistemegvenduymasnsalamak.

Faklte: niversitemizde Faklte tarafndan atanan akademik danmanlar rencinin ders

seiminde destek salyor. rencinin ders seiminde dersin ierikleriyle ilgilidaha okbilgi sahibi


2/22

olduklar iin, burada destek sorumlusunun verecei bilgiler ok kstl. Dolaysyla hangi dersleri

seebilecei, ileride younlamay dnd alanla ilgili ders seimlerinde rencilerin akademik

danmanlardanalddestekokyararl.

retim yesi: rencinin baarsnda retim yelerinin destei son derece nemlidir. retim

yesi, snfndaki tm rencilere hitap edecek bir retim metodu gelitirmeli, materyalleri

rencinin eriebilecei ekilde salamal, ve snfndaki dier rencileri de destek srecine

katlmayateviketmeli(nottutma,okumayapmagibi,).

rencininsorumluluklar:Programabavurmakvegereksinimlerinidilegetirmek,derslerekatlmak,

gereklidzenlemelerizamanndatalepetmek,herdnembanda,gereksinimlerikarlklgrmek

vegerekliyenidzenlemeleriindesteksorumlusuilegrmetalepetmek.

DestekSorumlusu:rencilerindesteksistemindenhaberdarolmasnsalamak,renciylebirliktegereksinimanaliziyapmak,retimyelerini ve ilgilibirimlerirenciningereksinimleri konusunda

bilgilendirmek, dzenlemelerin yaplmasnda koordinasyonu salamak, destekleyici teknolojileri

aratrmakvesatnalnmasnsalamak,vb.

Desteksrecinden ksacabahsedersek,niversiteye giriten balyor, kayt,oryantasyon, renim

srecinde verilen akademikdestek kampusun fiziksel koullaryla ilgili destekler, psikolojik destek,

kariyer/ staj destei. niversiteye girite, aday rencinin ncelikle tantm bilgileri ve sunulan

destekhizmetlerine,,eriilebilirdurumdaolmassalanyor.lazm.Lisansstbavuruformumuzda

ulalabilirdurumdaverencininengeldurumunubavuruaamasndasorgulayabiliyoruz.vekabul

edilen adaylar iin kayt ncesi gerekli dzenlemeleri salamaya alyoruz. niversiteye kaytta

lisansrencilerininbilgisiSYM'den,renciKaynaklarBiriminegeliyor.SYMyeengeliolduunu

bildirenrencileribuekildetespit edebiliyoruz;dier engellirencilerimizide niversiteyekayt

srasnda doldurduklar renci Bilgi Formundan tespit ediyoruz. lgili soruyu cevaplayan kiinin

bilgileriotomatiksistemeaktarldiinherdnembandabirraporeklindedkebiliyoruz.

lk yaptmz ey bu rencilerle irtibata gemek, bir e-mail araclyla kendimizi tantyoruz,

programakaytlolmasiinsalamasgerekenbelgelerisylyoruzveilkgrmeyearyoruz.Bu

ilk grmede kayt vehemen sonrasndaki ngilizceDil lme Snav ile ilgilidzenleme gerekiyor

mu? Oryantasyonla ilgili dzenlemeye ihtiya var m?, Ulamn salayabiliyor mu? gibi konular

gryoruz ve hemen ilgili birimleri bilgilendiriyoruz. Kayt sonrasnda, renciyle grmemizde

sorduumuz sorulardan biri de,oryantasyon programna katlp katlmad. Eer katlmadysa, biz

gereklibilgilerisalyoruz.Yenibalayantmrencilereokullarndakiilkdnemlerindeakademikve

sosyal yaama daha kolay uyum salamalar amacyla 3. ve 4. snf gnll rencileri arasndan


3/22

seilen akran danmanlar atanyor. Bu akran danmanlar da nceden bir eitimden geiyorlar;

zamanynetimi,kendinigvenleortayakoymagibieitimleralyorlar.

Akademik adan nasl bir destek sunuyoruz? Kayt sonrasnda ve her dnemin banda destek

sorumlusu rencilerle bireysel grme yapyor gereksinimlerine gre gerekli dzenlemeler

belirleniyor. Nedir bunlar? ders kaytlarna destek, akademisyenlerin ve danmanlarn

bilgilendirilmesi,derstakibineynelikdzenlemeler,snavlailgilidzenlemeler.Bunlarbelirlerken

salk raporu bizim iin ok nemli gerekli durumlar da uzman doktora bavuruyoruz, rencinin

gemi tecrbelerinden faydalanyoruz rnein lisede ne gibi uygulamalar yaplm? Onlar

aratryoruz,gerekirseokuluylairtibatageiyoruz.

Soru:Dersintakibiileilgilidzenlemelerneler?

E.M:,dersmateryallerininfarklformatlardasunulmasgerekiyorsa,rneinazgrenrenciiin

basl makalelerin elektronik ortama aktarlmas, grmeyen renciler iin makalelerin kasete

okunmasgibibirdestek.,Destekleyiciteknolojiler:Herrencininkullanmnabirdizstbilgisayar

veriliyor.AzgrenrencilerinbeyaztahtaytakipetmesineyardmcMimiorn;elektronikbeyaz

tahtaytakipte NetMeeting; baslmateryalleri byterekokumayayardmc olan tanabilir kapal

devre televizyon sistemi(CCTV), bilgisayar ekranndaki yazlar bytmeye yarayan Zoomtext

Program ve ses kayt cihazmz var.Ders ile ilgili almalarda (laboratuvar almalar, devlerin

yazmlar,dersnotlarb.)destekolmakzerealmaburslurenciatyoruz.Buaamadaretim

yesininzerinebirsorumlulukdyor,nkdevlerinyazmndanereyekadardestekverilmesi

gerektii,dorudanakademisyeninrehberliindegitmesigerekenbiralma.

Soru:Snavlailgilidzenlemelerneler?

E.M: Gerekli durumlarda ek sre verilmesi, snavn ayr yerde verilmesi, gzetmenokuyucu yada

yazc tahsisi, soru puntolarnn bytlerek renciye sunulmas ya da alternatif deerlendirme

yntemleriveburadadaesasolan,dediimgibirencininzeldurumunedeniyledierrencileregredezavantajlyadaavantajldurumdaolmamas.

Fizikselkampusolanaklarasndanbizanslniversitelerdenbiriyiz,nkmimarisrete,yaniilk

tasarmlaryaplrkentekerleklisandalyekullananrencilerdnlerekyaplmvedolaysylatm

faklteveidaribinalarakolaycaeriimolanavar.Tmbinalardatekerleklisandalyeeriimineuygun

asansrlervetuvaletlermevcut.Uygunrampalarverampanlerinearaparknnlemekiinsabit

kukalarmz var. Yurtlarda engelli rencileriin tasarlanmodalarmz var. Tmrenciler salk

sigortas kapsamnda.rencilerlezamanzamanbirarayagelerekkapmste iyiletirilmesi gereken


4/22

ksmlarbelirleyerekniversiteHizmetleriBirimiile ibirliiiindeveniversiteolanaklardahilinde

bunlarnyaplmasnaalyoruz.

Psikolojikdestek:rencileristediklerizamanbireyseldanmanlardangereklidesteialabiliyorlar.

Desteksorumlusudagerekligrddurumlardarenciyibireyseldanmanlaraynlendiriyor.

Kariyer/stajolanaklar:KurumsalGelimeBirimindekariyerdesteiveriliyor.Onlarlabirlikteibirlii

ierisindezamanzamanrenciyeuygunolanaklararatryoruz.Bukonudafarklfirmalarnrettii

projelervar,bunlarrencilerlepaylayoruz.Bakaengellilereyneliknealmalaryaplyor?

Lisansrencilerininmezun olabilmesi iin tamamlamalargereken, birniversite derslerigrubuvar.BuderslerdenbirtanesiToplumsalDuyarllkProjeleridersi.Buderskapsamnda,

farkl projelerde grev alyor renciler ve bu projelerin bir ksm da engellilere ynelik

projelervebuprojelerdegrevalanbirokrenci,dahasonrakidnemlerdegnllolarak

buprojelerdealmayadevamediyor.

BilgiMerkeziveAltNoktaKrlerVakfibirliiile32adetseslikitabmzvar.BukitaplarBoaziiniversitesiGrmeEngellilerTeknolojiveEitimMerkezi(GETEM)iledepaylatk

ve GETEMsayesindeuanda ksmigrmeengellirencilerimiz,bakabirokkitabadaha

eriebilmekte.

2009AvrupaBirliiKomisyonununErasmusBaarHikayeleribroriin67niversiteninyart

yarmada seilen 10 niversiteden birisi olduk. Bunun nedenlerinden biri de engelli rencilere

ynelikuygulamalarmzolduuakland.

Bir de ok ksa olarak, 2009 Gz Dnemindeuygulamaya baladmz bir projeden bahsetmek

istiyorum; Birlikte Yaayalm Projesi. Bu alma Engelli renci Destek Program tarafndan

Toplumsal Duyarllk Projeleri ve bireysel danmanlkla ibirlii iinde ve gnll rencilerimizle

yrttmz bir proje. Buradaki amacmz ilkokul dzeyindeki ocuklar engellilik konusunda

bilgilendirmek, bu konuda kk yalardan farkndalk kazandrmak, engelli bireylere nasl destek

olabileceklerinigstermekvebirlikteyaamannilkkuralolankarlklsaygbilincinikazandrmak.

Bunu neyle yapyoruz? Materyal gelitiriyoruz, grsel malzemeler kullanyoruz, oyunlar, empati

kurmaalmalarvesohbetleraraclyla.ErolTrkerlkretimOkulundabaladk,budnemilk

pilotalmastamamland.2snfrencilerdenokulynetimitarafndanbelirlenen20renciyle7

haftasrecisinceherhafta2derssaatibirarayagelerekfarklengelgruplarilendi.Uzundnemde

hedefimiz; bunun olumlu ktlarn Milli Eitim Bakanlyla paylamak ve bu konuda duyarllk

salamaalmalarnnmfredataalnmasiingiriimlerdebulunmak.


5/22

Soru: Bu almada engelli bireyler de almann bir paras oldularm, grme engelliler, iitme

engelliler,bedenselengellilersnftabulundulardeilmi?

E.M:Yok,butamamentutumaynelikti,sadeceErolTrkerlkretimOkulundayaptk,oradaengelli

rencileryoktu.2.dnemdeocuklarengellirencilerlebirarayagetirmeyiplanlyoruz.

Soru:AnkaradanAFSADdangeliyorumDeryaByktanr.Gerektenokgzel,farklbiruygulama,

dierniversiteleredeaktarmakgibibirgiriiminizoldumu?Ankaradakiniversitelerin(hepsinin

ileyiiniazok biliyoruz)uygulad almalarvarama,bu kadarkapsamlbireyyok, enazndan

bunlarbirazdahastandardizeetmekanlamndaalmalarnzvarm?

E.M: Bizim, btn niversiteler olarak bulutuumuz altaylar var. Engelsiz niversiteler

altaylardzenleniyor,busene4.solacakzmirde.Dolaysylaoradabirarayagelip,busorunlar

konuuyoruz.

Soru:Tmniversitelerolarakmi?

E:M: Tm niversiteler olarak. Ayrca biliyorsunuz 2006'da YK'n zrl rencilere ilikin

ynetmelii yaymlandktan sonra, artk btn niversitelerde zrl renci Birimlerinin,

kurulmas zorunluhale geldi.Dolaysyla her niversitede, bu alanda, baya bir alma olduunu

dnyorum.

Yorum:Ensonaltaydadasaylarepeyyksekti

E.M:okyksekevetvegiderekartyor,dolaysylaAnkaradadabirokiyiuygulamavar.Mesela;

Bilkent niversitesinde, ODTde, dolaysyla bunlar altaylarda hep paylayoruz. Ayrca

EngelsizniversitelerPlatformuvar,mailzerindenbirbirimizlehaberleebiliyoruz.

Soru:Aslben,Boaziiniversitesindengeliyorum.Butralmalar,ayrbirders,ayrbirproje

olarak koymak yerinemesela; ngilizce dersinde grme engellilerle ilgili bir konu yer alsa, yani

mfredatta konsa. Mesela bunlar Milli Eitim Bakanlna hi sunuluyor mu?, nk bunu

ayryetten sunmak baka, mfredatn iine yedirilmesi baka bir ey.Mfredattn iine konulsa,

normalbirhayatnparasolduueklindesunulsadahaiyiolmazm?

E.Mniversiteleriinmidiyorsunuz?

Yorum:Yokhayr,ilkretimokullariindiyorum

E.M: lkretim okullar iin zaten uzun dnemli amacmz biraz bu. Biz u anda bir program

balattk, uzundnemdehedefimiz;bununolumlu ktlarnMilliEitimBakanlyla paylamak.


6/22

Ama uanyaptmz bir pilotalma, dolaysylabunubayabir gelitirmemizlazm.Gelitirdikten

sonra,elimizdekitammalzemeylekmayistiyoruz.uandamesela,ilkokuldzeyindeocuklara,bir

tutumanketi uyguladk. Tutumanketinebakacaz,sorulara verdikleri cevaplara bakacaz, sorular

okundu mu? Yani gerekten sorular anladlar m? Soru sorma eklimiz doru muydu? Onlarn

zerindengetiktenveyaplanalmalarbirazdahagelitirdiktensonra,uzundnemdekiamacmz,

MilliEitimBakanlnasunup,bunumfredataalnmasnsalamak.

Yorum:Bireyeklemekistiyorum,senindediiniyanlanlamadysameer,bubizimdezellikle

orta retimde,mevcut btn derslerin yapsyla ilgili, zerine dndmz birmevzu. nsan

haklarylailgilibir eysyleyeyim, bence benzerbirdurum,mesela ;toplumsalcinsiyetkonusuyla

ilgili,imdibtneitimsistemininkendisizaten,okadarerkekegemenki,sizinbununiinekadn

haklarylailgiliderskoyuyorolmanz,sistemi,toplumsalcinsiyetasndaneithalegetirmiyorveya

benzerbiimde,sisteminkendisiokadarengellileriindeilki,btnsisteminierisine,2saatlik

ders koyuyor olmak bir ey deitirmiyor. Yani ne dersi koyarsanz koyun sonuta matematik

dersinde ka taneyumurtannhesabn,mutfaktakadnomletyaparkenrnekolarakyapyorsa,o

dersieyaramyoraslnda.Dolaysylaoyzdenanladmkadarylabunuderszerinden,anaakm

olarakiinerneklervesaireyle,yedirmekileilgilibireydediinianlyorum.nkinsanhaklarnda

daayndertvaryani,odersikoyuniine,sisteminkendisindeylerneklervarkizmyoriio.

Yorum: Benbir eysyleyebilirmiyimbunoktada,yaniokilerinoktadadnyorsunuzgzelbir

ey ama, u an itibariyle arkadalar, niversitelerde, retmen yetitiriyoruz deil mi? valla

retmenlerle ilgil i derslerde, engelli lere ynelik ders yok, yani mfredata daha bu bile

koyulamamken, sizin dediiniz ok doru bence, o olayn duyarllk ve zmnn tek yolu

engellilerinherkeseolabildiince eit, aynortamlardabulunmas. Onugrmelisindiyorsan, bak

engelliyeyledavran, kardan karya geerken elini tut,Malesef butr eylerle zlebilecek

eylerdeil.Amabudayok, yani bunu dayapmak lazm,o duyarll dalmeklazm, amabu ilk

balarda daha retmenlerin verdii eitim, daha okullarda, niversitelerde bizce her blmn

meselabirmimari,eriilebilirlikdiye birdersi varmmimarlkfakltesininyok,adammeselabina

yapyor, asansrn koymuyor. Mesela retmenler iin, engelli bir ocuk snfta olursa, nasl

davranrm?diyebirdersvarm?Brakndersi,mfredatadadorudzgngirmiyor.Yaniolaylar

dahaburalardanbalyormaaleseflkemizde,onedenledediiniznoktaokdoru,amauaniin

dahaorayagelenekadar,yaplacakokadarokeyvarki

Yorum:BenCelal,Adanadan,GenEngellilerSporKlubnden.zmolarakdndmzzaman

ilkretimdzeyindekiocuklarnengellilerlealakal,eitilmesiyleilgili,rnein;budierlkelerde


7/22

var.Avrupalkelerindevar,izgifilmlerdeengellikarakterlerinolmas,ocukyarmalarndaengelli

ocuklarndaolmas. Evetbiryerdesylediinizok okmantklyaniengellilerlealakal2saatok

yeterlideil,

Yorum:Bilinaltnayerletirmek,durumualtrmak,ocuklarengellilerealtrmak,engelliliinbir

durumolduunu,dezavantajlbirdurumolduunu,amaokktbirdurumolmadnretmekbir

adan daha deerli, neticede, bu sz engelli bir birey olarak kullanmak ok ho gelmese de,

hepimiz engelli adayyz. Bu ocuklarn ileride olas bir kaza ya da bir durum karsnda, engelli

olmalar halinde, hayattao kadarda ksmemeleri gerektii filan gibi eyler dekazandrabilirgibi

dnyorum

Soru:Merkezde,niversiteyehazrlanan,engellibireyleriin,rencileriinbiralmanzvarm?

Soru: O ok nemli nk 2009 SS'ye 1milyon 473 bin renci katld, rakamlar biraz eksi, art

olabilir. 1061 tanesi engelliydi. 1061 engelli renci, grme iitme ve bedensel engelli, btn 3

gurubukapsayanrencigrubuyduve716tanesiniversiteyikazandyaniyaklak%69gibibirbaar

oran , ok yksek bir baar oran. niversiteye hazrlanamama sebeplerinin banda da,

dershanelerin fiziki yaplarnn, engellilere uygun olmamas, ilkretimde, ortaretimde,

eitmenlerinengellibireylere,rencilerefarklyaklam,rneklendirmemgerekirsemesela;ayn

dersten40alanikirenci,yanikatlaraynolan,engellirencininnotu45'eykseltilebiliyor,yani

tlereedilebiliyor.Dolaysylasalkleitimalamyorveniversitedzeyindede,kendiyagrubuyla,

eitimgrubuylaaynartlarda,osnavahazrlanamyor.Bununlailgilibiralmayapmaydnyor

musunuz?

E.M:Olabilirtabiiki

Soru: Ben bir ey sorabilir miyim size? 1061 renciden 716 tanesinin gerekten akademik mi

kazandndnyorsunuz,yoksaniversitelerdekiengellikontenjanylam?Yanibencenemlibir

soru,tartalmbunu

Yorum:Bencenemliolanbu1061kiinin,osnavagiriyorolmasbence

Yorum:Ennemlisio, yani8buukmilyonengellininyaadbirlkede,eitimalan,yagrubu

ortalama2milyoniken,yani1000kiinin,1061kiinin,SS'yegiriyorolmas,sorgulanmasgereken

eybence,buradaokontenjannokmhimolduunudnmyorumben

Yorum:kincisunumageelimmiarkadalar?


8/22

EnginYlmaz:MerhabaarkadalaradmEnginYlmazBoaziiniversitesindengeliyorum.GETEMin

direktrlnyapyorumaynzamanda,yineBoaziiniversitesindedoktorayapyorum,biliimle

ilgili.BensizeksacaBoaziiniversitesindeyaptmzalmalardanbahsedeceimilkplanda.ok

uzatmayacam, biraz hzl hzl geeceim, zaten Elzi Hanm bir ok eyden bahsetti Sabanc

niversitesinden, Boazii niversitesinde de benzer almalar var. Ondan sonra biraz, aslnda

genel olarak misyonumuz ne? Neler yapmak istiyoruz? Ve yaklammz ne? ondan daha ok

bahsetmekistiyorum

Daha nce Elzi Hanmn hazrlad sunumda da geti, zrller Kanununun niversitelere

uygulanmas ve Boazii niversitesi rnei zerinden bir eyler anlatmak istiyorum. ncelikle

misyonumuzdanbahsetmeklazm,buradauoknemliBoaziiniversitesindeuangrdmz

iteengellibireylerdahilherkesintamolarakeriebilecei,eitkatlmsalayabilecei,birtopluluk

oluturmay amalayan bir yap ve bununla ilgili engellerin neler olduu anayasada, kurulu

anayasasnda,mevcut, yani oraya sokuldu, bundan sonra yaplacak tmdzenlemelerde, engelli

bireylerdahil,herkesineitkatlm,hedefleyerekalmalaryaplyor.

Balangta misyonun, yani bunun konulmas nemliydi ve burada amalar ne? Engellileri

desteklemek, onlarn sorunlarn,engelli vebamsz bireylerolarak,okul iindeniversite iinde,

yaamlarn srdrmeleri iin, belirli almalar yapmak amacyla btnl oluturmaya altk.

BuradaengellilerleilgiliBoaziiniversitesi,aslndakklbirgemiesahip,ondanbirazbahsetmek

gerekiyor.RobertKolejidnemindenbuyana,hepBoaziiniversitesiolduktansonrada,engelliler

iinhepduyarlalmalaryaplm.

imdi ilk olarak biliyorsunuz Engelliler Komisyonu var. Ondan nce daha1980'li yllarda Boazii

niversitesindeBrailleKtphanekuruluyor,oradagrmeyenleriinkitaplareldeediliyor,birsr

Brailledergivekitaplargetiriliyor,birokbilgisayardesteiveyadierdestekteknolojilerininara

gerelerialnyordaha80'liyllardanszediyorumveEngellilerKomisyonuda1990ylndakuruluyor.

Kendilerini her trl adan engellerini gelitirebilmesi iin bu konuda alma yapyor , dnnbakn2006ylndazrllerYasasndaYKnkardynetmelikte,herniversiteninbirEngelliler

Birimi kurmasn zorunlu tutuyor,daha Boazii niversitesinin 1990 ylnda kuruluyor ve bakn

yelerininbylebirgenellistesivar.Burada,kiminneolduunemlideil,amaburadaunemli,

her blmden birinin olmas. Blmlerden biri, kayt ilerinden bir kii, burs ofisinden bir kii,

gerekirse zaman zaman YARYOKtan yani Yabanc Diller Yksek Okulu dediimizblmmzden,

niversiteninherbirimdenbirerkiinin,geneldetemsilcilerinolduubirbirim.Vebusaylarsrekli

deiiyor,mutlaka,ooknemlirencitemsilcilerimizdenbiri,Boaziiniversitesindeengellilikle

ilgili almalarn iyi gitmesinin en byk sebebi odur, engelli rencilerin tam katlm yani tabii


9/22

onlarnistekleriyle. Ben dehalen niversitede, birrenciyimbir taraftan, kendimi yle grmek

dahagzel geliyor u an,burada GETEMin direktr olarakbulunuyorumama kendimi, renci

olarak, aktif tarafnda grmek daha gzel. nk onlarn isteklerine kar, belirli bir noktada

durulduuzamanbelirlieylerinolabildiineinanyoruz.

Oyzdenniversitemizdebuherzamanonlarn istekleriyleolmutur, yani90'lardanbu yana,kimi

zamanbudorultuda,herkesinimzaatmasndantutunda,bakakonularakadar,herzamanduyarl

bir ortamolmutur. Buda niversitenin engellilerle ilgili almalar yapmas iin, onuher zaman

zorlayanbiryapierisindeoldudiyednyorum.Engelligazeteleriyle,engelligruplarvar.Fiziksel

engelliler, grme engelliler, baka psikolojik,psikiyatriksorunlar olabilir, konuma vedil sorunlar

olabilir. Elzi Hanmn dedii gibi bunlarn tespiti oknemli, bir grubuSYM, hepzaten kendisini

engelliolarakiaretleyipgeliyor,onlardadorudankaytilerindenbizalyoruzdnembanda,bir

grubunda dahasonrakendi istekleridorultusunda, bizimlegrrlerse, onlarlada ilgili eitli

yardmlarmzoluyor.

Neyapyoruz?lk,dnembanda,btnengellirencilerimizitektekaryoruz,kaytaamasnda

kaydageldiklerizaman,biroryantasyonveriyoruzonlaraGETEMolarakveEngellilerBirimiolarak,o

rencilere ne gibi eylere ihtiyalar var onlarla ilgili grmeler yapyoruz. Boazii niversitesi

ndennegibibeklentilerivar?Bizonlaranegibidesteklersalayabiliriz?Konusundabiroryantasyon

almas yapyoruz. Ardndan hazrlk rencilerimize dorudan, (biraz sonra geleceim)

hizmetlerimiz yaplyor, mesela en temelde; bir grme engelli iin, niversitedeki en temel

sorunlardanbiri, okuma venotalma, nkmrekkepbaskylabaslmkaynaklarokumasorunu

var.Yaniniversitededersleritakipleilgili,bunlarlailgilihazrlkrencilerine,ngilizceolduuiin,

Braille olarak, materyallerin basmn salyoruz ve onundnda da blme getiyse derslerinde

blme getii yl renci artk ders alyor,her dersin materyali mutlaka bilgisayar ortamnda bu

rencilere salanyor.Ne yaplyor? Kitaplar nce alnyor, yayn evleriyle irtibat kuruluyor, eer

hard copy dediimiz ekli, yani o kitabn engelliler iin uygun bir kopyas varsa, dorudan yayn

evinden o isteniyor, olaki yoko zaman biz kendi krtasiyelerimize taratyoruz vedorudanbunu

dntrpbilgisayarortamna,kiilereveriyoruz.

Bunun dnda, okulu iyi renebilmeleri iin haritalar hazrladk kuzey kamps, dier eitli

kampslerimizin braille olarak haritalar var, bunlar o kiilere veriyoruz ve orada kampsleri

rahatlklarenebilmelerinisalyoruz.Vetabiikirencilereasistanhizmetidesalanyor,yaniher

rencininikitanebazenbusaydurumagreartabiliyor,taneasistan,itebununbirtanesiYK

tarafndansalananvealmazorukarlndaverilen,maaverereksalananasistan,dierleride

niversitemizinburskarlalanrencilerinden.Bylelikleniversitemizde,kendiokuma,dev


10/22

yapma gibi benzer eylerdesorunlar yaarsa, bununla ilgilieyleri salamoluyoruz.Peki fiziksel

engellilerle ilgili neler yaplyor? te laboratuarlarda not alnmas gibi eylerde yardma ihtiyac

olursa,onlarlailgilibilgipaylamvegereklidesteksalanyor.Onundndabirtanearacmzvar,

fiziksel engellilerin derslere gitmesine, kampsler aras , farklderslere gitmesine yardmc oluyor.

Onundndaneyaplyor?MaalesefBoaziiniversitesindekibinalarokdaeriilebilirdeil,hala

olmas gerektii durumda deiliz, zellikle eski binalar, Boazii niversitesini bilenler bilir, Fen

Edebiyat Fakltesi gibi ktisat Fakltesi gibi ok eski binalarn, dokusuna zarar verilebilecei iin

asansryaplmasda okkolayolmuyor. Bunedenle butrbinalardaderslervarsa,kaytilemiyle

konuup, derslerin enazndan, aa katlardasalanmas salanyor, ite park yerleri iin benzer

eylersalanyor.

Buralardabaka ne gibi hizmetler gerekiyor? Bir kere nce, ayrk uygulamalar,ayr kampsler,

deil de, her ey eit ortamda yararlanmas ve benzer retim yntemleri konusunda mesela

engellilerkonusundaEngellilerBirimigibieylersalanmas,salkhizmetlerininsalanmas.Yurtlarla

ilgili rnein; uygun tuvaletlern oluturulmas. Fiziksel engellilerin kalabilecei bir oda tahsis

edilebiliyor, diernemlinoktaherkesbirlikte kalyor tabii ki, bir kaynatrmaeyi vebu noktada

nemliolan,meselayurttaodalarveriliyoronlara,dersalabilmeleriiin.Normaldeheryurdun

iinde,biralmaodasvardr,herkesinkullanabildii,amazamanzamanseslialmalargerektii

iin,grmeengellileriin,heryurttabirodatahsisedilmeyeallyor.

Daha sonra 2006 ylnda Engelliler Birimi kuruluyor, o YK'n emri yani komisyonun dnda,

bunlarnfarknediyebakarsakEngellilerKomisyonuylda2kereyada3keretoplanyor,herdnemin

banda bir kere toplanmak zere yaplanm, politikalar, engelli politikalarn belirliyor, unlar

yaplsaiyiolurgibilerinden.EngellilerBirimiylierisindebunlarnyrtlmesinisalyor,GETEM

deonunbirparas.Bylehocalarlaakademisyenlerleylierisindeberaberolmak,onlarnnegibi

ihtiyalarvar?Negibieylerimerakediyorlar?Oturuponlarlabirlikteolmakveonlaradanmanlk

hizmeti sunmak, dnem ierisinde karlalan rutin sorunlar zm, gibi eylerle ilgili destek

veriliyor.

Birazbunun felsefidurumuna,birazdahainersekmesela,niversitemizde2008-2009ylnda,23

rencibulunmakta.Bunlarn19tanesigrmeengelli,4tanesifizikselengelli.Burencilerimizin

blmlere gre dalmlar da var. Grdnz gibi szel blmlerde daha fazla grme engelli

bulunuyor, yanimaalesef,saysalblmlere okfazla giri yaplamyor,byle bir problem devar,

belkibununladailgilikonuulabilir.


11/22

Soru:niversitenintoplamdakarencisivar?

E.Y:Boaziiniversitesindeuan10.000'denfazladr,amatamkesinsayybilmiyorum

Yorum:Ykseklisanslabirlikte?

E.Y: imdibundansonrakinoktamzda, amancesorularnz varsaburayakadar,onlaralabilirim,

sonrabirazdanbubirimlerdenksacabahsedeceimvesunumksmnburadabitireceim

Soru:Grmeengellikakiivardediniz?

E.Y: 19 grme engelli var, 4 tane fiziksel engelli var u anda. Demin de sylediim gibi, ders

materyalleri,derssaatlerigibibenzereylerleilgilisorunlarolabiliyor,buretimelemanlarlailgili

aratrma grevlileriyle ilgili onlarla ilgili sorunlar meydana gelebiliyor, fiziksel zorluklar olabiliyor,

sosyalhayatolabiliyor,ktphaneyabancdillergibiblmlerdesorunlarolabiliyor.zmlerineok

dahaksadeinmek istiyorumzatenbahsedildi ama, misyonumuzda, bellieylerinsalanmasn

salyor. Sylemitik, misyonumuzu Engelliler Komisyonu politikalarla, zaten batan , eitlikibir

uygulama iin srekli bir politika belirlemek iin de almalar yaplyor. Peki ne yapyor? Demin

dediim gibi ders materyallerinin taratlarak dntrlmesi, hazrlk rencileri iin Braille

alfabesiylebasmveartkyabancdillerinsnavlarndaBrailleolarakbasyoruz.Dahanceyabanc

dillerdepekistemiyordugvenlikgerekesiyle,amaartkonlarnsnavlarndaBrailleolarakbasp,

rencilerimize veriyoruz nk yabanc dil ok nemli. Yine rencilerimize bilgisayar eitimi

veriyoruz, bilgisayar kullanmay renmek iin, nk bu nemli tm iler bilgisayar ortamnda

yrd iin, bunlarn kullanm iin eitim veriliyor hazrlk dneminde. Ve GETEMin kendi

almalarvarsosyalsorumlulukbudahaoke-ktphaneolarak.Ktphanemiziniindebirayr

odamz var. Braille odas deniliyor orada, engelliler iin hazrlanm ve orada ders almalarn

salayan, yine yeni gelen rencilerinoryantasyon almalar oluyor,minimum 1 saat, isteyen

rencilerimiz iin asistanlk hizmetimiz var, birden fazla asistan grevli olabiliyor ve tabii yurt

hizmetleri iinveyaburs konusundadaeerrencilerin ihtiyalarvarsabu konularda dakolaylarsalanyor.

Yenibirderskuruldu200kodlubirderskonuldu,eitimfakltesinde,engellilerleyaamakkonusunda

budnem ierisindealmasplanlanyor. Okulun tmblmlerineak olacak birders olacak ve

genellikletmkonulardanbahsedilecek. YinebirF415diye, engellilerianlamakgibibirdersdaha

yeni, bu dnem iin kurulmu olan bir ders. Bunun dnda, tabii ki okulumuzda iaret dilinin

retilmesiyleilgili derslerimiz devar, bununla ilgili almalarda sryor. GETEM konusundaben


12/22

direktr olarak yle bahsedebilirim, bizim iki rolmz var: Bir tanesi; biz bir e-ktphaneyiz,

internetktphanesiolarakyalnzniversitededeil,tmTrkiyeapndahizmetverenbiryapmz

var.Buyapierisinde7500denfazlaeserimizeulayoruzvebueserler,yedign,yirmidrtsaat

insanlara ulaabilmesini salyor, sesli kitaplar var, e-metin dediimiz kitaplarmz var, ve radyo

tiyatrolar gibi eserler de yer alabiliyor, ders kitaplar, akademik kitaplar... Btn bunlardan hep

yararlanabiliyorlarvektphanemizde7500'denfazlakitapolduundanbahsettimve2000civarnda,

hatta 2000'in stnde grme engelli kullancmz var, 55 civarnda kurumsal yemiz var ve bu

saymzngitgideartmasnbekliyoruz.zelliklesondnemlerdealtaylarnbizeenbykyararbu

oldu, niversitemizdeki, kurumsalye saylarnarttrmay baardk. leridekihedefimiz isebtn

niversitelerinders materyallerinin salanmas konusunda, birmerkezktphane olabilmek. Yani

bununbaarabilirsek mkemmelce, eitimanlamndaok nemli yere varm olacaz, u anbu

noktadadeilizama,zellikletmniversitelerinakretimdahilolmakzere,dersmateryalleri

konusundaeriimisalayabilirsek,bunemlibiralmaolacakdiyednyorum.

Soru: Tam bununla ilgili bir ey sorabilir miyim? Siz aslnda gelmeden nce, biz kendi aramzda

konuuyorduk, sesli ktphanede yazarlarn yani kitaplar yazan kiilerin, telif meselesi nasl

hallediliyordiye?

E.YTabiioknemli

Yorum:Aslndaoradatelifdenmiyorbildiimkadaryla

E.Y:denmiyordeil,11.maddesinegretelifhaklarnnkitaplarngrmeengellileriinoaltmve

datmyasal,zatenonedenleBraillektphanesinesadecegrmeengellileryeolabiliyor.Dier

bazengelligruplarndabizzamanzamanyeyapyoruzama,genelolarakgrmeengellilerye

olabiliyorlarvebubizimiinyasal,onuniinbirdahatelifiinizinalmakgerekmiyor,amatekrar

sylyorum,aslndabunu yapmasgereken GETEM deil, yaynevlerinin, herkartt kitabn

seslikopyasn,yadae-kopyasn,engellilerineriimineuygunbirkopyasn,retiyorolmaslazm.

Bunuyapmadiinyaynevleri,GETEMgibibiryapoldu,kekebyleyapmasalard,GETEMgibi

biryapyadagerekkalmazyani

Soru:Sizinpekibirgiriiminizoldumuyaynevleriylekonumakgibi?

E.Y: Yaynevleriylezamanzamanbukonuylailgiligrmeleryapyoruz, amamaalesefu zamana

kadar,szdekalanalmalaroldu.BankasYaynlar,benzerprojelereyanargibioldu,amaok

fazla kitaplarn bu ekildepaylamay uygun bulmuyorlar yani nedense, belki Kltr Bakanlyla


13/22

dahageni apta, zorunluklan, yasal dzenlemeleryaplabilir, o zamanokdahayararl olur.O

yzden biz u an ihtiya saptamas yapyoruz, kendi talep listemiz var, o erevede kitaplarn

okunmasnsalamayaalyoruz.

Soru:zrdilerimyaynevlerineticedeticarikurumlar,yaniticariamalayrtlenkurumlar,u

olabilirmi,bunayanamamasebeplerininnedeni,okfazlaeitimengelliolmadiin,dolaysyla

kitapokumagereksinimiduyan,okfazlaengellininolmamasolabilirmiacaba?

E.Y: Olabilir, yani sesli kitab okumak da kolay bir i deil arkadalar. Onun iin stdyo

oluturacaksnz,benzerialmalaryapacaksnz.Bizimileridekihedeflerimizdenbiri,yaynevleriyle

enazndankonuup, bizimlepaylamalar, yani tamam,seslikitap,hepsiniokutmasnn ilketapta

kolaybireyolmadnbiliyoruz,amaenazndane-textkopyalarnveyasadecegrmeengellileri

iinolanplatformlarla,paylamalarlazm.Bununzerindebelkiileridedurmakgerekirneriolarak,

nkbuciddibirengel,uanbizimelimizde7500kitapvar.Kakitapretiliyordnyada?Enazbir

milyonkitapvardryldakandiyednrsenizeerveyayurtdylakarlatrdnzda1milyon2

milyonkitaplarnolduunudnrsenizoksembolikbizimyaptmz,yanibirdamlaydoldurmaya

alyoruz.Obile,insanlartarafndanduyulup,olumlutepkileralyor.Amakesinliklehibirekilde

yeterlideil. Bukonudaenazndan KltrBakanl yeterli birkurulu, lbir protokolyaparak,

bencebusorununzerinegitmesigerekiyor.

Soru:Bireysorabilirmiyimbende,Seslikitaplar,tabiioknemliama,akademikdnyadakitapda

okkullanlmyordahaokmakale/dergikullanlyor,oradanaslbireyvaracaba?

E.Y: imdi o, biraz daha avantajl, geri bu Boazii niversitesi iin avantajl, bizim ktphane

hizmetlerimizde,tmonlinedatabase'lerinegrmeengelilerdeulaabiliyor.Eerbireyelektronik

ortamdaysahiproblemyoktur,yanibilgisayarkullanmaybilenbiriiintabii,bunukastediyorumve

bizniversitemize gelenbirkiininmutlakabilgisayarrenmesinin plana karyoruz, yaniorada

zatenbilgisayarlaboratuarlarmzvaronlarnkullanabileceivar,birdeherbilgiilemmerkezinde,

Boazii niversitesinin, her kampsnn iinde, bilgi ilem merkezi vardr, eskiden ok daha

kullanlyordu imdi kullanlmyor, herkesin kendi laptoplar olduu iin ama, her bilgi ilem

merkezindekilaboratuardabulunanbirbilgisayarda,mutlakaekranokuyucudediimizprogramlar

dakuruludurvegrmeengelli kii kullanabilir. Bilgisayarkullanmayrendiiniz zaman ise, srfo

online da geen eylere ulam sorunu baya bir ortadan kalkyor,eer yoksadabunuen azndan

kendirencilerimiziinmeselahoca,toplamayapyor,geneldeartkbirokderste,akademisyen

birsryerdenfarklfarklmakaleleritoplayabilirvebirkitaphalinegetiriyortoplamabireyoluyor.

O kitab yine ayn ekilde biz hemen alyoruz engelli rencimizden, taratyoruz OCL dediimiz


14/22

sistemlerledntryoruzveokiiyebirhaftaierisindevermioluyoruz.Bukitaplarnhepsinisesli

okutabilmemizmmkndeil.

Soru:Bireysyleyebilirmiyim,bue-ktphaneierisindeyaptnz,evirdiinizyaynlaraherkes

ulaabiliyormu?Yoksasadeceniversitekapsamndamyaralanabiliniyor?

E.Y:Sizgrmeengellimisiniz?

Yorum:Hayrdeilim

E.Y:Sizulaamazsnz,amagrmeengelliolanbiriulaabilir,yaniniversiterencisiolmakzorunda

deil. Bizimenaz ders kitaplarkadar, normalroman,hikaye tarzkitaplarmz var. Buradabizim

istediimiz kiilerden, herhangi bir salk raporunu bize gndermesi , daha sonra yelik formunu

dolduruyorvedorudanGETEM'inyesiolmuoluyor.Yadaherhangibirsiviltoplumkuruluuyada

niversite mesela, Bilginiversitesi, bizebavuruyor diyorki; biz sizin kurumsalyeniz olmak

istiyoruz , ozaman Bilgi niversitesinin engelli rencileri otomatik olarak, bizim yemiz

olabiliyorlar,yanibirdahaayriyetensalkraporugndermelerinegerekyok

Soru:Benbireysormakistiyorum,tamamsesliktphanegerektenbykbirolaydr,pekiBraille

ktphanednldmdahance?

E.Y:Bizkendirencilerimizebylebirhizmetverebiliyoruzama,Trkiyeapndaokkolaybirey

deil,bizim,etimizinbudumuzunbirazzerindebirolay

Soru: Bahsettiniz ya demin, ktphanenizi herhangi birisi kullanabilir mi Boazii niversitesi

rencisiolmayanbirisi?

E.Y: imdi akas okfazla ,destek verebildiimizi syleyemem, nk bizimelimizde birBraille

printervar,Brailleprinterdediimizeyler,okfarklmodellerdeolur,bizimelimizdekiBrailleprinter

da,yaniaslndanormalbirmasastprinter,ocivarlardabasyordeilmihocamyaniofisprinter'

gibi bir ey sadece ders kitaplarn basmak iin, ok olas deil bunun iin matbaa tarz eyler

kurulmas gerekiyor, bunlar da akas ok pahal sistemler ve bunu bir niversitenin, iki

niversitenindeil,bamszbirmatbaann,bencekurulmasgerekiyor.Bununlailgili,almalarvar,

eitlifirmalarvar,onlardayazyorlaramaonlardaokyetersiz.Geneldebirbtnokhzlbasm

yapabilen bir Braille matbaasnn Trkiye'de kurulmas gerekiyor, bunun iin sadece Ankarada

aydnlkevlerdebirktphanevar,odasadeceilkretimveliselerinderskitaplarnbasyor,onun

dndaokciddibirhizmetveremiyor,onlaraancayetiiyor.Bunedenlebudorubirsoru,amau

anitibariylebunoktadahizmetveremiyoruz


15/22

Yorum:AnkaraBykehirBelediyesininktphanesivar

E.Y: te oralarda benzer printerlar var GETEMde olduu gibi, onlar belki zaman zaman hizmet

verebiliyor ama, kitab gtreceksiniz,orada basacaklar, geri getireceksiniz, benzer sreler biraz

uzuyor maalesef, ama yine de yapmanz mmkn. Onlarda i younluklar belli dzeydeyse

basabiliyorlar,amaoksistematikvekurumsalbirzmmaalesefyok.

Soru: Sizin bahsettiinizzmnmaliyetkarlnedir?ok yksekdedinizyamerakettiimiin

soruyorum?

E.Y: Valla aslnda yksekderken, bize gre yksek,bildiim kadaryla 50-100bin dolar civarnda

dorudzgnbirmatbaaoluturabiliyorsunuz

Yorum:100bindolaraokyeterlibirmatbaaoluturulabiliyoryani

E.Y:Yani imdi rakamyanlda sylyorolabilirimama,o civarlarda,200binefilanoluuyor, ite

sosyalsorumluluk,katk,yanisadecebiryerlere,birkiiyeyardmedeyim,bursvereyimin,tesine

gemeklazm,bununiinbelediyelerde,ikitaneengelliparkyaptrmakyerine,bunlarnzerinde

birazdurmas gerekirken. Yoksa bizim iin yksek gibi grnyoroysa bir iadam iin okrahat

zlebilirbirey

Yorum:Belediyeiindeazpara

E.Y: Bir de ylebir sorunumuz varmaalesef Braille ile ilgili ,madem Braille konusu ald, Braille

alfabesigitgidelmeyebaladyanikullancsaysazald,nketraftaBraillekolayyok.imdibiraz

nce bahsettik, niversitelerde eriebilirlik deyince mesela sadece binalara rampa yapmann

eriilebilirlik olduu sanlyor veya bir asansr yaptn m eriilebilir oldun. yle deil, ama ite

niversitelerde bizim son dnemlerde de zerinde durduumuz, yeni planladmz almalar da

oluyor.MeselaherbinannkapsndaBrailleolarakyazmaslazm,buoknemliveyaasansre

giderkenyrmebantlarnnoluturulmas lazm, eriebilirlikte kastolan, eriebilirliinneolduu?Neolmad?konusundanemlibirbilgialmasveveritabanoluturulmas.nceniversitelerin

veyelerinbilgilendirilmesineihtiyavar vebunlarndabirekildeortaya konulmasnaihtiyavar.

Birazsonrageleceimonoktayaama,bunlardanbirazdanbahsetmekistiyorum,nemliolanbunlar

dorusaklayp, doruekildeortayakoymak vebunlar dnldkadardaokmaliyetli eyler

deil, ou zaman bilinmedii iin veya hem gerek engelliler, hem gerek engelsizler iin normal

karlanan,zatenbyledirdeneneyler.Mesela,benonayardmederim,odabulurdiyebakld

iinde,meselaasansr,meselaBraillealfabesiyleeyyazkoymakyeterlisanlyorgrmeyenleriin.


16/22

Benhangikataktmnerdenbileceim?Yanibunlarnemli,seslisistemlerindeorayataklmas

gerekiyorgibi.

Yanioktemelaslnda, batandnldndebtnbunlarokkolayhalledilebileceksistemler.

GETEMin eitli yapt almalar, Tpitak'la eitli kurumlarla yapt almalardan bahsedildi,

toplantlarndanbahsedildi,dierlerindenbirtekGETEM tekbanabir ktphanedeil,yanidier

seslikitapmerkezleriite,AltNoktaKrlerDerneiolsunzmirdezgkolsun,stanbuldaAtatrk

kitaplolsungibideiikktphanelerleibirliiierisindealyoruz.Yinegazetelerindahahzlbir

ekilde okunmas telefon araclyla okunmas konusuyla ilgili bir Tupitak projemiz var, henz

gerekleemediamagerekleirsesesleyaplanilkalmamzolacakyinevetabiikiseslibetimlemeli

film,izledinizmi?

Yorum:Yarnizleyeceiz

E.Y:Hangifilmiizleyeceksiniz?

Yorum:Osrpriz,onusizeayrcasyleyelim

E.Y:Bizyapmtkdeilmi?

Yorum:Evetsizinyaptnzbirfilmdi

Yorum: Bugn eyden bahsettik,ben Osmangazi tog'dangeliyorum.1 bucukay ncesinde sizebir

mail gndermitik, sizde sesli betimleme yntemiyle film gndermitiniz bize, biz de iki defa

gnderdik.

E:Y:Aslndaseslibetimleme,dorudanGETEMin'inprojesideil,BirEngelsizYaamgrubuprojesi.

Biz2006ylnda,Boaziiniversitesinde(bendahaozamanboaziindedeildim,renciolarak

deildim)nemlibirprojeydi,belkidetartmsnzdramayineksacaanlataym.

Seslibetimleme aslinda,konumalarnolmad anlardaki, sahne mekan ve grntlerin 3.bir kiitarafndanbetimlenmesianlamnageliyor.BoaziiniversitesiMithatAlamFilmMerkezi,GETEM

veEngelsizYaamGrubuibirliiyleyrtlenbirproje.Bizimbirgrubumuzvar.Meselabizgeenler

debununlailgilibirprojeverdik,bizededilerkiyabakaiinizgcnzmyok,yaniengellilerin

baka sorunuyokmugibi, niyebylebireyleurayorsunuz? Bizbylebakmyoruzolayance

onu syleyeyim, biz im iin grsel eriilebilir lik ok nemli bir grmeyen iin. Grsel

eriilebilirliklerindeki ennemli ey ise, sesli betimleme vebunu uanbizfilmlerle ilgilirneini

sunuyoruzsize.


17/22

Mesela film izliyorsunuz, televizyonda bir sr belgesel , dizi izliyorsunuz , yani grsel bilgi

hayatmznnemlibirparas.Hauyanlanlalmaolmasn,bugnekadarhifilmizlemiyorlard

,buoldu,yleizlemeyebaladlardeil.Buokstten,stbakbylebireyyok.Tabiikiizliyorduk

bylebir ihtiyadodu, onusylemeye alyoruz.Mesela filminsonu geliyorve anlamyorsunuz

filminsonunu, sonra ertesign arkadanza falan soruyorsunuz kimse yokken veya herkesleayn

anda, ayn eyi izlemeyebilmek duygusu, ayn eyi anlayabilmek duygusunu yaratmak ve burada

zellikle sinema gibi bir sektr setik, nk en grsel olabilecek ey bile gerekli dzenlemeler

yapldtaktirde,aslndaeitbirekildeizlenebilir,bumesajvermek.Bubizimyaptmzeyhala

ayrmc bir ey, ayr dvd ye koyuyoruz, ayr bir film yapyoruz. Aslnda olmas gereken ey ne?

Sinemalardakiiye telsiz kulaklk verilmesi veayn filmgsterimisrasnda grmeengelli kiininde

telsizkulaklndanbetimlemeleriizlemesi.Bununesasolmasgerekenle,btnletireceinoktabu

olacaktr.

Buradabakahanginiversitelerdenkatlmclarvardi?Bilginiversitesivar,Osmangaziniversitesi

vargalibadeilmi?,Akdenizniversitesi,Marmaraniversitesi.imdidenbununteklifiniyapalm,

dier niversitelerde de bu konuda alma yapmak istiyorsanz, size yardmc oluruz, gerekli

eitimleriveririz.Nedenherniversitedeseslibetimlemegrubuolmasn?Herniversitebirokfilm

metni ortayakarabilir. uanbizimyapmamzgerekenacilenbirmetinarivi.Doruekildesesli

betimlemeyibileninsanlaraihtiyacmzvar.Seslibetimleme,enazndanmetinyazmaamasnda,

yanifilmler,odanemli,yanigrselolarak,grdnzbireyi,naslszelolarakifadeedersiniz?

Bencebudazerindekonuulabilecek,makaleleroluturulabilecek,birkonu,btnniversitelere

deimdidenbununlailgilidenerilerimiziyapyoruz,bekliyoruzsizden

Soru:Pekieitimsrecinasloluyor?Nekadarsryor?

E.Y: Bueitimiyleveriyoruz;yaniaslndaonunlailgilidahaalmamzvar,kitapkhazrlamay

dnyoruz,amauanitibariyleseslibetimlemeyleilgilibirbirtantmfilmihazrladk.Butantm

filminde, ondrt,onbe tane,yaptmzfilmlerden,kkkkrneklervar. Naslyapldylailgili. Ama eitim yle oluyor; Sizinle beer dakikalk bir film izliyoruz nce, orada beraber

betimliyoruz.Dahasonrasizden,ofilmindahafazlaparasnbetimlemeniziistiyoruzvedahasonra

sizonubirgrmeengellikiiyleberaberizliyorsunuzvetamuygunsaniyelerdebetimlediinizeyleri

okuyorsunuz szel olarak, bylelikle oradaki eksikliklerinizi tamamlyor. Byle bir genel eitim

almasyaplyor.

Yorum: Bunundndaksaca Boaziiniversitesinin BUFAMve BYEMvar,onlardarencilerin

psikolojiksorunlarylailgilidestekoluyorlarveyagerektiindeonlarlailgiliyardmdabulunabiliyorlar.


18/22

Konununboyutu bu, sorunuz varsa onlar alaym ama ondan sonrabir ka eye daha deinmek

istiyorum

Soru:Benbireysoracam,kaseslibetimlemefilmibulunuyor?

E.Y:uanitibariyleondrttaneseslibetimlemelifilmyapld.Bufilmler;SisveGece,Kabaday,

Cenneti Beklerken, Yaz Tura, Beyaz Melek, Ademin Trenleri, Elveda Lenin, Kayp Balk Nemo,

Beynelminel, Baba, arpma, Buz Devri I-II gibi filmlerin sesli betimlemesini yaptk, isteyen

arkadalarnzabunlarpaylaabiliriz,yakndahepsinimp3olarakdakoyacaz,amaistersenizonlara

daulaabilirsiniz.

Soru:Neredenulaabilirizonlara?

E: Y: Bizi ararsanz bir dvd gnderimi eklinde salayabiliriz veya GETEM'ebir gn gelirseniz bir

kopyasn vermektenmutlulukduyacam,yani dvd'leri dorudanpaylaamyorum tmTrkiyeyle

nkozamantelifhakkolarakdahakikattensorunolabiliyor,SisveGece,CennetiBeklerkenve

Kabadayfilmlerinindvd'lerindeseslibetimlemeseeneivar.Zatenesasamao,btnfilmlerde

seslibetimlemeseeneiolmas.

Soru:Filmdvd'lerinde?

Yorum:Evetnormalherhangibirfilmiindeseebiliyorsunuz.

Yorum:GETEMinsitesindedeiitmeengellileriinzelaltyazvar

E.Y: imdi ben bir ka eyden bahsetmek istiyorum, dncelerimi de ieren. Biraz misyon

boyutundanbahsetmekistiyorum,oyzden bunlarpeatalmdiyebe tanemaddebelirledim

ben.Ksacaniyepeatmakistediimdenbahsedeceim.Birtanesikurumunrencileriingerekli

altyapsyok,AramzdaAydnniversitesindenkimsevar?

Yorum:Yok.

Yorum:Ozamanisimde verip,eletiriyapiyimbiraz.imdidorudansizbylediyebilirsiniz, bunu

herkesdiyebilir,bizimgereklialtyapmzyokkardeim,enkolayyntembudur.Ebenimgerekli

alt yapm yok .Byle baktmz zaman, zaten batan bunu belirtmemiz, lazm. Herkese, eit

bireylerolarakyaklamakzorundasnzveeriebildiince,sadeceonsekiz,elli,yandakierkeklerve

saelinikullananlariindeil,herkesiin,herkesiiinealabilecekbireitimsunmakzorunluluunuz

varken, bence hi bir kurumun, byle bir ey diyerek, engellileri dlama lksnn olmadna

inanyorum.


19/22

E.M:Bireyeklemekistiyorum,beniokartanbirolayd.EnsonYK'nrektryardmclaryla

dzenledii dzenledii, bir toplantda ok enteresan bir teklif geldi. imdi niversitenin ismini

sylemek istemiyorum ama, bir rektr yardmcmz kt, neden dedi? Madem bukadar engelli

rencimizvar?Nedenonlaraynelikayrbirkampskurmuyoruz?Ayrbirniversitekurmuyoruz?

diyesyledi.

E. Y: Ayr bir kamps kuralm,bylelikle bir yerleri yapmayadagerek kalmasn. Burada ikincibir

noktavar.Engellilereynelikyerlerokmaliyetgerektirir,maliyetlidir.Budakesinlikledorudeil,

maliyet gerektirenleri var tabii, bir binaya rampa, asansr yapmaya kalktnz zaman, belki bir

maliyetgerektiriyor,bunudasalamakzorundasnzzaten.Amaherdzenleme,bukadarmaliyet

gerektirmeyebiliyor.Dorutoplantlarla,doruduyarllklarsaladnzzaman,birokeyirahatlkla

aabiliyorsunuz. rnein; u kaplara braille etiket koymanzn maliyeti, ok pahal deil

anlatabiliyormuyum?Birkamilyarntesinegeebilecekeylerdeil.Meselabantkoymakbirok

yere,asansre. Zatenbalangcndabunu eklemek, okmaliyet gerektirmiyor. Kald ki gerektirse

bile,2006ylnda,zrlleryasasnn,2005miydiyoksa?Evet2005ylndakanyasada,yediyl

ierisindekurumlarn eriilebilirolmasgerekir diyor. Yoksahapis cezas var. Onun iinbununla

ilgilidezatenbelirlieylerisalamanzgerekiyor.Amahereyiokciddimaliyetgerektirdiisavda,

hanialtyapyokgib,ouzamandoruolmayabiliyor.

Yorum: O ka hocam sanki, hep byle engellerle ilgili bir ey konuulurken kullanlan.

rnein;Adanadakamuyaakbirparkalanyapldnda,hayalkahveyapldhayaldnyasyaklak

onmilyondolaramaloldu,yanibayabykbirarazizerineokkapsamlbir ey,amaengellilerle

ilgilikckbirdzenlemeyok,yaninetuvaletinerampas,hibireyiyok...

E.Y:: teon milyondolar dediniz deil mi? Belki onayzbin dolareklesen, btndzenlemeler

yaplr,fuleriilebilirbireyeldeedersin.Amabatandnlmyor,sonrasizokeyistiyorsunuz

oluyor. Birdeylebiryaklam var;engellilere karokduyarlyz ,duyarl olmakktbirey

deil, ama benim bunu buraya koymamn sebebi o deildi, u; kurumlarn engellilerekar okduyarlyzdemesi,genelolaraksylediieyler.nksizkurumolarak,zatenbutralmalar

yapmakzorundasiniz.Yaniyaptklarey,birduyarllkyadabirltufdeil.

Geenlerdebirdernekbakansyledi,oradanaldm.Biz,aslndaengelliler,niversiteleryada

belediyelerekarduyarlyz,bugnekadaryapmadklariin.Olayabunoktadanbakmamzlazm.

Yani yaplan ey duyarllk deil, zaten kurum olarak yetki gerei, grev gerei, yapmas gereken

eyler.Buyzdenbunlar,niversitelerdekiEngelliBirimlerinin,bylegrmesilazm.Aynzamanda

engelli bireylerinde ,byle grmesi lazmki, sorunlarzlyorsa Allahrazolsun iyi kiyaptn


20/22

deil,zatenyaplmas zorundaolanalmalarn, birouyaplmamtr, eksikkalmtr vebunlar

gndemegetirmesigerektiinidnyorum.

Vesonolarakunusylemekistiyorum,herkesengelliadaydeniyorbuyanl,birazncearkada

da syledi, bizonu okdoru bulmuyoruz. Herkes engelliadaydr deyip,bu ekilde gittiiniz

zaman, bu korku kltr yaratyor ve engellinin kalmas gereken, korunmas gereken, bir yap

olarak ve her zaman korkulmas gereken bir yap olarak adlandrlmasna neden oluyor. Baz

engelliler var,durumlarylagururduyanengellilervar.Meselabiradam var,geenbirfilm izledim,

iitmeengelliolmak,onuniinfarklolmak,kutlanmasgerekenbirdurum.ylealglayanlardavar.

Oyzden,sizbuinsanlar, korkulacak,ayrtutulacakbireygibigrmekyerine.Bunubirdurumve

temelbirinsanhakkolarakdnmek,bunubuekildevurgulamakzorundayz.

SonBirlemiMilletlerSakatHaklarSzlemesinebakldnda,artkgenelengellitanmyok,yani

iteengellivar,grmeduyusuolmayandiyebirtanmvar.Nevar?Engelliolaraktoplumdaherhangi

bir ekilde, belli bir yapsndan dolay ,dlanmaya urayan, ayrmcla urayan kiiler olarak

tanmlanyor. Bu ok nemli bir deiim. Yani herkes belli ortamlarda, engellenmi olabilir,

toplumdaki ona kar ,gerek fiziksel, gerek psikoloji,k gerek sosyal anlamda ne gibi dlanmalar

salanyor, salanmyor? Bunoktadan bakyor. Bencebunu gznnde bulundurduumuz zaman

kiilerinhangidurumda?Kiminengelliolduu?Neolduubellideil.Oyzdenkurumlarn,herkesin

eriiminekar,eriilebilirliinekar,hassasbirnoktadadurup,onagredavranmasgerekiyor,diye

dnyorum.Benimsyleyeceklerimgenelolarakbu,sorularnzvarsaalabilirim.

Soru: Benbireyinetletirmek istiyorum mesela; zrldeniliyor,sakatdeniliyor,engellideniyor,

ite dezavantajl deniyor. Bunu yazya dkerken, bir yere bir ey yazarken, ben tepkiyle de

karlaabilirimdiyekorkarak,aslndabirazekiniyorum.Bizbununasldillendirmeliyiz?Engellibile

demek,banatamnet,dorudeilmigibigeliyoramatambilemiyorum.

Yorum:Gzelbirsoru, geneldeoksorulanbirsoru, amaeminolun,dardanbylednldkadar,bizimierimizde,bizeengellidesinler,sakatdesinlerdiyetartlmyor.

Sizinona krdemeniz, yada grmeengellidemeniz, onundurumunudeitirmiyor,anlatabiliyor

muyum? Oherhalukulardakrsekrdr.ngilizcedede blind deniliyoranlatabiliyormuyum?

Benceen tehlikeli kullanmzrlkullanm,bizgeenbirderneegittikbirgrmeiin, 1960l

yllarngazetebalklarndanrneklerverdilerbize,diyorki,arzallarla,arzaszlarbirarayageldi.

imdibylekavramlar, benceolduugibiifadeetmek, mesela; sakatdemek,krdemek,bence

okdahadoru,nkdurumuifadeediyorsun.br trl ifadeettiinde,mesela grmezrl


21/22

dediinde, neyinzr?Engelli, neyin engeli? Amayle syleyebilirim, buda bazen,ar geliyor

insanlara, yani kr demek. Engelli dediiniz zaman, biraz daha sosyal model asndan

bahsediyorsunuz.Sosyalmodel,tbbimodel,gibieylerdenbirikidakika,ksacabahsedeyimmi?

Birkaeyvarengellilerleilgili,tbbimodeldediimizeydediyorki;buadam,gzlerindendolay

kusurlu, onun bak as ve tbbi model byle grd iin kusurlu, zrl gibi kavramlar

kullanyor.Onagremesela;benkardankaryageeceim,hepburneiveririm,benimkardan

karyageemememinsebebi,birkavaktankrolduumiinvearabalargremediimiindirama

sosyal model der kibu adam buradan, kardan karya geemiyor, nk burada sesli k yok,

anlatabiliyormuyum?Yanisosyalmodel,kiininaslndayaadsorunu,onunfizikseldurumundan

deil,evreseldzenlemenin,yeterinceyaplmamolmasndankaynaklandnngrenbirmodel

vesondnemlerdedahaokkabulgryor. Tabii kitbbimodelidedlayamayz,tedavisreleri

gerekiyorsa,olabiliyorsa,okiitabiiki,rehabilitasyonsrelerindebilgilenilmesiolabilir,amatemel

olarak engelli kavramn kullandnz zaman, biraz daha sosyal model zerinden, hareket etmi

oluyorsunuz. ki ey var bireye ykleyebilirsiniz, Sen de kr olmasaydn kardeim, benim

dzenlememdeokrahatdiyebilirsiniz.Tbbimodeldeyokdiyor,onunamac;okrlbennasl

ortadan kaldrrm? Ee kaldramyoruz ne olacak imdi? O zaman sosyal model diyoruz. Sosyal

modeloengellenmilikleriortadankaldrmayngryor.

Yorum: Benbukonuylailgilifikrimi sylemekistiyorum, yani kavramkarmaasnda ylebirsknt

varimdignlkhayatta insanlarnhakaret etmeleri iin kullandklar, sakat yada zrl gibi bir

terimi,benimfizikseldurumumdandolay,hibirekildebanasylenmesinikabuledemem.Yaniiki

kii birbiriyletartrkenhitanmadm,dahance hi karlamadm, ikikiiktabirbirlerinin

nnkestilerdiye, birbirlerine hakaret ederken, zrl ya dasakat diyorsa, o zamanbubana

yryemediim iin insanlar, syleyemez, yada sylememelienazndan.Arkadamnsylediine

katlmamakmmkndeil, yani benkendimi gnlkhayattaengelli birbirey olarakgrmyorum,

engellenenbirkiiolarakgryorum.Yanibensandalyesinihareketettirenbiriyim,epeyuzunyol

yryebilirim,amabununiinuygunartlarnolumuolmasgerekiyor,kardankaryageilerde,

rampalardan geilerde, aynen grme engelli arkadalarmz iin de sinyalizasyon sistemlerinin

olmamasndantr, grmeengellidurumuortayakyoryaninormaldeeitimalmbu konuyla

ilgili sakat eitimialm, grmeengelli insanlarAvrupada btn ilerini yapabiliyor,lkemizdede

yapabiliyor, ama skntl ekilde yaplyor. O anlamda hani tekrar sylemem gerekirse, gncel

hayatta bugn insanlarn hakaret etmek iin kullandklar bir tabiri, benim fiziksel durumumdan

dolay,birarkadamngrmemesindendolay,buekildekullanmas,okmantkdolur,birazda

nezaketgereiengellidenmesigerektiinidnyorum.


22/22

E.Y: Evet, o biraz daha, dediiniz gibi oradaki kelimeler dndnzde mantkl, o ekilde de

grlebilir.Dahaokengellenmilikdurumuszkonusuaslnda,buradavurgulamayaaltmz,

sizindebenimdeo,yaniesasmeseleengellenmek.Yoksayrrsnz,yanidorudzenlemelerolsa

yrrsnz.Amabununzmde, tekraronuvurgulamaklazm, onlar iinayr kampsler,ayr

yerleryapmakdeil,herortambuhalegetirmek,otemelinsanhakknyerinegetirmektir.

Yorum:Engellilereuygunotobsler,okullar,uygunmekanlaryaplmasgerekiyor,Adanadaylebir

almavard,sonrageriektilerengellikyyaptlar

Yorum:inkttarafnebiliyormusunuz?Onlardabazendurupdurukenyapmyor.Birokengelli

ailesivebireyidebunadestekvermekiin; Aynegzelolur,yapndiyor.Hattabiranketyapn,

belki bizim gibi dnenler, aznlkta kalacak. Yani yle bir durum varmaalesef, nk insanlar

psikolojik olarak rahat yaamak istiyor yani ben onunla uramak istemiyorum diyor , ama ite

bunun zm bu deil, byle bir noktada ayrmclkla, kiileri ayr yerlere hapsederek, sistem

aslndakendisinden kayor. Esas yaplmas gereken eyi yapmayp, bir yere toplayp, ohherkes

orada yaasn diyor. Biraz bu noktada, bence engelsizler kadar, engellileri de bilinlendirmek

gerektiine inanyorum,maalesefnkbunuda isteyenvebununiindestekveren okengellive

engelliailesivar.

Documents

Engelli Gençler ve Yüksek Öğretim