ERGONOMİ - Kırklareli Üniversitesi Personel Web Sistemipersonel.klu.edu.tr/dosyalar/kullanicilar/engin.huner...Öğrenme hedefleri : Bu dersin sonunda katılımcılar; Ergonomiyi

ERGONOMİ

Hacı KUYU

Maden Mühendisi

İş Güvenliği Uzmanı (A)

İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitici

AMAÇ :

Katılımcıların, ergonomi ve iş fizyolojisi konusunda temel

kavramları bilmelerini ve işyerinde ergonomik düzenlemeler

ve çalışma ortamı tasarımları hakkında bilgi sahibi olmalarını

sağlamaktır.

2

Öğrenme hedefleri :

Bu dersin sonunda katılımcılar;

Ergonomiyi ve temel kavramlarını tanımlar.

Ergonomik risklerin etkilerini belirler.

Ergonomik risklerin etkilerinin önlenmesi konusunda yapılacak çalışmaları açıklar.

3

Ergonomi konusunun alt başlıkları

Çalışma yaşamı ve ergonomi

İş fizyolojisi

Antropometri ve çalışma ortamı tasarımı

Bilgi teknolojisine dayalı ergonomik düzenlemeler

Güvenlik tekniğine dayalı ergonomik düzenlemeler

Ofis ergonomisi

İlgili mevzuat

4

ERGONOMİ

Ergonomi, Yunanca iş anlamına gelen ergon ile prensipler, kanunlar anlamına gelen nomos adlı iki kelimenin birleşiminden oluşmuştur

İş bilimi anlamına gelmektedir.

ERGONOMİ NEDİR ?

İnsan, araç - gereç, çevre koşullarının etkileşimini inceleyen ve

bu etkileşmeyle ortaya çıkan fiziksel ve psikososyal sorunların

azaltılması ve engellenmesi için çalışan bir bilim dalıdır.

ERGONOMİ NEDİR ?

İnsanların anatomik özelliklerini, antropometrik karakteristiklerini,

fizyolojik kapasite ve toleranslarını göz önünde tutarak,

endüstriyel iş ortamındaki tüm faktörlerin etkisi ile oluşabilecek,

fiziksel ve psikososyal stresler karşısında, sistem verimliliği ve

“İnsan - makine - çevre” uyumunun temel yasalarını ortaya

koymaya çalışan çok disiplinli bir araştırma ve geliştirme alanıdır.

ERGONOMİNİN AMACI

Ergonomi esas itibariyle işyerinin çalışana uydurulmasıdır. NeErgonomi esas itibariyle işyerinin çalışana uydurulmasıdır.

Ne kadar çok uyum sağlanırsa o kadar çok güvenlik ve çalışanınetkinliği sağlanır.

Başka bir deyişle maksimum performansı (verimlilik vb.) minimuminsani maliyet (stres, kazalar vb.) ile elde etmektedir.

Ergonomi, insan kabiliyet ve kapasitesine uygun iş çevresidüzenlemekle, dolaylı olarak çalışanın sağlığının korunmasını ve işkazalarının minimizasyonu sağlanmış olmaktadır.

8

ERGONOMİNİN YAKLAŞIMI

Ergonominin Yaklaşımı

Hayatın insanileştirilmesi (insanlaştırılması), İnsan kullanımı için tasarım, Çalışma ve yaşam koşullarının insanla uyumlu hale getirilmesi, İnsanla ilgili şeylerin tasarımında bilginin uygulanması.

“iş yerinin ve bütün elemanlarının çalışanla uyumu” gibiifadeler, günümüze kadar Ergonomiyi nitelemek için hazırlanantanımların en kısaları olarak verilebilir.

Ergonomi, “işin insana uygun hale getirilmesi” nde disiplinlerarası bir yaklaşımı tercih eder.

Oturulan sandalyenin rahat olması için yüksekliği ne olmalıdır ?

Çalışılan yerin sıcaklığı ve nemi ne olmalıdır ki, çalışan rahat veverimli çalışılabilsin ?

Yorgunluğun en az düzeye indirilebilmesi için dinlenme aralarınasıl düzenlenmelidir ?

Benzeri soruların hemen hepsi Ergonomi biliminin uğraşalanlarının yalnızca bir kaçına işaret eder.

10

Bir üründen söz edilirken kullanılan “güzel” veya “kullanışlı” gibiifadeler, aslında ürünün ergonomikliğini yansıtmaktadır

Günümüzde rekabetin ön plana çıktığı piyasa koşullarında (ABstandartlarında “CE” işareti ile gösterilen) ergonomik normlarauygunluk, üretici açısından kaçınılmaz bir zorunluluk halinialmıştır.

11

ERGONOMİ

Çalışma Sisteminin Ergonomik Olması Şartları:

1. Yapılabilirlik (işin biyolojik yetenek sınırları içinde olması),

2. Katlanılabilirlik (işin sürdürülebilir iş başarımı –performans-

sınırları içinde olması),

3. Kabul edilebilirlik (işin sosyal sınırlar içinde bulunması),

4. Hoşlanılabilirlik (işin psikolojik beklentilere uygun olması)

5. Kendini gerçekleştirebilirlik (bireysel olarak tüm yeteneklerin

tatmin edilmesi)

12

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEMEDE ERGONOMİ

İşin insana uyumunu sağlama çabalarında temel öğe olan“Ergonomik Çalışma Yeri Düzenleme”, beş ana başlık altındaincelenir:

1. Antropometrik açıdan çalışma yeri düzenleme,

2. Fizyolojik açıdan çalışma yeri düzenleme,

3. Psikolojik açıdan çalışma yeri düzenleme,

4. Enformasyon tekniğine dayalı çalışma yeri düzenleme,

5. Güvenlik tekniğine (İSG) dayalı çalışma yeri düzenleme.

13

Biyomekanik

Biyomekanik, insan dokularının özellikleri ve mekanik streslere

dokuların yanıtı ne olacaktır sorusuyla ilgilenen alandır.

İş makinesinde çalışan kişilerin olası zararlardan korunması için

kask, eldiven, maske vb kişisel koruyucu ekipman üretimi

biyomekanik desteği alınarak sağlanır.

En iyi tanımlamalarından biri 1974 de Herbert Hetze tarafından dile

getirilmiştir;

“Biyomekanik, biyolojik sistemlerin biçim ve işlevlerinin

mühendislik yöntemleri kullanılarak incelenmesidir”

14

1. ERGONOMİDE ANTROPOMETRİK ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

Antropometri Nedir?

Her türlü araç ve gereç kullanıcılarının (yaş ve cinsiyetlerine göredeğişiklik gösteren) boyut farklılıklarını gözeterek (insan - çevre için arakesit) tasarımları yapmak için Antropometri biliminden yararlanılır.

Yunanca antropos (insan) ve metikos (ölçü) sözcüklerinden oluşanAntropometri, insan vücut ölçülerinin belirlenmesi ve uygulanması ileuğraşan bir bilim dalıdır.

“Vücut ölçüleri bilimi” olarak da adlandırılan antropometri, çalışma(veya dinlenme) yeri dizaynın temelini oluşturmaktadır.

15


Bir alet, ABD’li erkek nüfusun %90'ına uygun tasarlanmışsa, bu alet

kabaca;

%90 oranında Alman'a,

%80 oranında Fransız'a,

%65 oranında İtalyan'a,

%45 oranında Japon'a,

%25 oranında Tayland’ lıya,

%10 oranında Vietnamlı’ ya uygundur.

16


Bir ürünün toplumdaki insanların tümüne uygun olacak boyutlarda

üretilmesi pratik olmadığı gibi çok da pahalıdır.

Bu sebeple ürünler kullanıcıların büyük bir bölümüne uygun olacak

şekilde kütlesel olarak üretilmektedir.

17


Antropometrik çalışma yeri, amaca göre belirlenmiş bir ölçüaralığında, yani alt ve üst sınırlar arasında kalan ölçülere sahipkişilerin rahatça çalışabileceği şekilde düzenlenmesi gerekir.

Bu ölçü aralığının farklı bir amacının bulunmadığı durumlarda, % 5ve % 95 sınırları arasında kalan ölçüleri kapsaması, diğer birifadeyle antropometrik ölçülerin alındığı bireylerin en azından %90’ını içine alan ölçüleri kapsayacak şekilde çalışma yeridüzenlemenin yeterli olabileceği düşünülmektedir.

Bu % 90, en küçük % 5 ile en büyük % 5’i içermez

18

%90

%5 %5

Tasarımlarda %90 lık dilim dikkate alınır



20

Çalışma alanları ve ekipmanı adına bir dizi tavsiyeler için temel olarak kullanılan “ortalama” bir erkek figürü

BÜRODA BİLGİSAYAR İLE ÇALIŞMALARDA DOĞAL DURUŞ

50-100 cm5°

35° 60°

90°

72

cm

( 66

- 75

)c

m

18 cm

70 cm

42

-53

cm

18

- 25

cm


Ergonomik iş istasyonu tasarımı doğrultusunda toplanan

antropometrik veriler değerlendirilirken, hangi yüzde sınırının

(oranının) kullanılacağına işletme politikası çerçevesinde karar

verilir.

Çünkü dizayn (tasarım) aralığı arttığı zaman maliyette buna bağlı

olarak artar.

Örneğin % 1-99 arası verilere göre yapılan dizaynın maliyeti % 5-

95 arasına oranla çok daha fazladır.

23


24Direksiyon kullanımında ortak rahatlık alanı


ANTROPOMETRİK VERİLER

1. Statik (Yapısal) Antropometrik Veriler

2. Dinamik (Fonksiyonel) Antropometrik Veriler

3. Kuvvetsel Antropometrik Veriler

25


Statik (Yapısal) Antropometrik Veriler

Bu veriler bireyin statik (sabit) pozisyonlarda vücut boyutlarının

ölçülmesi ile elde edilen verilerdir.

Ölçümler ya tam olarak belirli bir anatomik yapıdan bir diğer

anatomik yapıya, ya da uzayda sabit bir noktaya göre yapılmaktadır.

Statik antropometrik verilerin yararlanıldığı bazı alanlara örnek

olarak, mobilya boyutlarının belirlenmesi ve giysi bedenlerinin

alt ve üst sınırlarının ayarlanması sayılabilir.

26


27

Statik antropometri çalışmalarında kullanılan ayaktaki boyutlar

Ayakta Ölçülen Boyutlar

1 El Kavrama Yüksekliği 8 Dirsek Yüksekliği

2 Baş Yüksekliği 9 Bacak Yüksekliği

3 Yanda Kavrama 10 Bel Yüksekliği

4 Göz Yüksekliği 11 El Kavrama Yüksekliği

5 Kalça Yüksekliği 12 Diz Yüksekliği

6 Önde Kavrama 13 Ayak Bileği Yüksekliği

7 Göğüs Yüksekliği 14 Ayak Uzunluğu


28

Statik antropometri çalışmalarında kullanılan oturma halindeki boyutlar

Oturarak Ölçülen Boyutlar

1 Oturarak Yukarıda Kavrama 11 Taban Kalça Mesafesi

2 Oturarak Önde Kavrama 12 Ayakucu Kalça Mesafesi

3 Oturma Yerinden Üst Boy 13 Diz Kalça Mesafesi

4 Oturma Yerinden Göz Yüksekliği 14 Oturma Derinliği

5 Oturma Yerinden Omuz Yüksekliği 15 Omuz Genişliği

6 Oturarak Bel Yüksekliği 16 Oturarak Boy Yüksekliği

7 Oturarak Kalça Yüksekliği 17 Oturarak Göz Yüksekliği

8 Dirsek Tutak Mesafesi 18 Oturma Yeri Genişliği

9 Oturarak Diz Altı Yüksekliği 19 Dirsekler Arası Genişlik

10 Oturarak Diz Üstü Yüksekliği


Dinamik (Fonksiyonel) Antropometrik Veriler

Bu veriler sabit bir referans noktasına göre vücudun bir bölümünün

hareketlerini tanımlayan verilerdir.

Dinamik antropometri ile, örneğin ayakta duran bir kişinin ileriye

doğru ulaşabileceği maksimum mesafenin verileri elde edilebilir.

29


Dinamik (Fonksiyonel) Antropometrik Veriler

İş alanı hacmi: Bir operatörün etrafındaki kolay veya zor

(maksimum) ulaşılabilen alandır.

Dinamik antropometride elin hareketiyle taranabilen “iş alanı hacmi”

(diğer ismiyle kullanıcı denetimli hacim) tanımlanarak, panel

tasarımında kontrol düğmelerinin optimum yerleşimi sağlanabilir.

30


31Yatay düzeyde uzanma mesafeleri ve çalışma alan ölçüleri (cm)

Sol El Sağ El Her iki El

Geçerli uzanma alanı

Geçerli uzanma alanı

Öncelikli uzanma alanı

Masa

kenarı



Kuvvetsel Antropometrik Veriler

Bu veriler insan vücudu üzerindeki yüklerin mekanik analiziniyapmada kullanılır.

Vücut, uzunluğu ve kütlesi bilinen, birbirine bağlı bölümlerdenoluşmuş bir bütün olarak kabul edilir.

Bu tip çalışmalar esnasında oluşacak uygun pozisyonlarıntanımlanabilmesi için, komşu eklemlerin uygun açı dizileri debulunmuştur.

Bu tanımlar sayesinde tasarımcılar iş alanın neresinde hangigöstergelerin ve kontrol düğmelerinin optimum olarakbulunacağını belirler.

33


Antropometrik ölçümlere ilişkin tanımlamalar ve uygulama

alanları:

BOY UZUNLUĞU :

Birey başı dik, gözleri ön karşıya bakarken, yerden başın en üst

noktasına kadar olan dikey mesafe.

Bu veri kapılar ve açıklıkların minimum yüksekliğini belirlemeyi

sağlar.

Genellikle kullanıcı grubun %99’luk değerleri kullanılır

34


OMUZ GENİŞLİĞİ :

Her iki taraftaki deltoid kaslar arasındaki maksimum mesafe.

Veri, ekipman tasarımında,

• Koridor, tünel ile kapı genişlikleri ve açıklıklarınbelirlenmesinde,

• Tiyatro ve toplantı salonlarında, oturma yeri ile masa etrafındakioturma yerlerinin belirlenmesinde,

• Oturma yeri arkalıklarının ve sıraların tasarımında ve giyeceklerinölçülendirilmesinde kullanılır.

35


OTURMA YÜKSEKLİĞİ :

Birey dik durumda iken, oturma yerinin üst yüzeyi ile başın enyüksek noktası arasındaki dikey mesafe.

Veri,

• İç mekan düzenlemelerinde,

• Oturma pozisyonunda iken ekipmanların depolandıkları ünitelerinerişmeye uygun olarak yerleşiminde,

• Engellerin, sarkan donanım malzemelerinin yerden yüksekliklerininsaptanmasında,

• Oturma materyali arkalıklarının tasarımında, yatak düzenlemeleri vedonanımın yerden kazandıracak şekilde dizayn edilmesinde kullanılır.

%95’lik değerin kullanılması daha uygundur

36


GÖZ YÜKSEKLİĞİ :

Oturma yerinin üst yüzeyinden gözün dış kenarının dikey

mesafesi.

Veri

• Tiyatro, toplantı salonu, konferans salonu, televizyon ve diğer içmekanlar gibi kulak ve göze hitap eden mekanların merkezi vekolay görülebilecek şekilde tasarımında,

• Mutfak ekipmanlarının, pencerelerin vb.nin yerleşiminde kullanılır.

%5’ likten %95’ liğe kadar ya da daha yüksek değer kullanılarak

uygun düzenleme sağlanabilir

37


DİZ YÜKSEKLİĞİ :

Diz kapağının orta noktasının yerden dikey mesafesi.

Veri iç mekan düzenlemelerinde, sıra, masa ve tezgah altıaçıklıklarının belirlenmesinde kullanılır.

Dizaynda gerekli açıklığı sağlamak için % 95’lik değer kullanılır.

38


EL ULAŞIM MESAFESİ :

Kolların ileriye doğru uzatıldığında ulaşabileceği en uzun mesafe.

Çalışma alanlarında masa vb. mesafelerinin belirlenmesinde % 5’lik

değerler kullanılabilir.

39


Antropometrik Tasarımda İstatistiksel Uygulamalar

İç (Minimum) Ölçüler

İş yerinde iç ölçülerin tespitinde, insanın sığacağı en küçük ölçüleriçin en büyük vücut (% 95 veya %99) esas alınır.

Örneğin öğrenci sıralarının altında dizlerin rahat edebileceği birortam gibi iç ölçülerin tasarımında öncelik uzun boylu insanlarındır.

Kapı yüksekliğinde erkek boyunun % 95 veya % 99’luk değerleri,minimum yükseklik olarak seçilirse, uzun insanlar da bu kapıdangeçebilir.

41


Antropometrik Tasarımda İstatistiksel Uygulamalar

Dış (Maksimum) Ölçüler

Dış (maksimum) ölçülerin tespitinde, iş görenin erişmesi gereken

işlem alanları için ele alınan ölçü aralığında en küçük boyutlu kişinin

de zorlanmadan ulaşabileceği en büyük vücut (% 5) ölçü olarak

alınır.

Örneğin, portmanto yüksekliğinin ayarlanmasında öncelik kısa boylu

insanlarındır.

42

2. ERGONOMİDE FİZYOLOJİK ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

Fizyolojik açıdan çalışma yeri düzenlemenin amacı, insanınetkilenmesi (zorlanması) minimuma indirilerek insan çalışmasınındaha iyi hale getirilmesine yöneliktir.

Bu amaca ulaşabilmek için aşağıdaki hususlara edilmesi gerekir:

Aynı performansın sürekli sürdürülebilmesi için, kontraksiyon(hareket) hızı ile dinlenme molalarının uyumu ayarlanmalıdır.

1. Gerekli aralıklarla iş değişimi yapılmalı ve dinlenme molalarıverilmelidir.

2. Ağır işler daha kuvvetli kas gruplarına verilmelidir.

3. Doğru duruş pozisyonu seçilmelidir.

43


Çalışma Duruşları ve Düzenlenmesi

Otururken, yürürken ve ayakta dururken vücudun nasıl taşınmasıkonusu çok değişkendir ve Postür Bilimin konusudur.

İş istasyonlarında çalışanlar faaliyetlerin türüne dayalı olarak oturarak,ayakta veya her iki duruma ait çeşitli postürler sergilerler.

Ergonomik açıdan bakıldığında oturarak iş gören biri % 30 ayakta,ayakta iş gören de % 30 oturarak iş görmelidir.

Çalışma sisteminde gereksiz ayakta durmalara meydan verilmemeli,işçi mümkün olduğunca oturtulmalıdır.

44

Boyun düz

Omuzlar gevşek

Dirsekler yanda

Bilekler nötral

Sırtta S eğrisi

Nötral duruşlar


46

Çok güç gerektiren ve çok fazla vücut hareketi gerektiren işler için ayakta çalışma alanları sağlanmalı


47

Aynı ya da benzer işi ayakta ya da masada oturarak yapmak


48

Tüm çalışanlara mümkün olduğunca ayakta ve oturarak çalışma alternatifleri sunulmalıdır


49

Ayakta çalışanların rahatlaması sandalye ya da tabureyle desteklenebilir


50

Ayakta çalışılan yerlerde sandalyelere oturarak çalışmak dikkatli çalışılması için daha uygundur


İşlerin çoğuDirsek yüksekliğinde olmalıdır

(oturur yada ayakta)

İşlerin çoğuDirsek yüksekliğinde olmalıdır

(oturur yada ayakta)

İstisnalar:

Ağır = daha aşağıda

hassas = daha yukarıda

İstisnalar:

Ağır = daha aşağıda

hassas = daha yukarıda

UYGUN YÜKSEKLİKTE ÇALIŞMA İŞTE PERFORMANSI ARTTIRIR


52

Dirsek seviyesinde yapılan çoğu işte performans çok iyi alınır


Çevre etkileri ve şartları insan bünyesine

uyumlu hale getirilmeli;

Çevre Etkileri (Fiziksel Risk Etmeleri)

İklimlendirme

Gürültü

Aydınlatma

Titreşim

Radyasyon

Basınç

53

3. ERGONOMİDE PSİKOLOJİK ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

Psikolojik açıdan çalışma yeri düzenlemenin hedefi, çalışanakendisini tekdüze bir çalışmada uyaracak, motivasyonunuarttıracak rahat bir çevre meydana getirmektir.

Bu şekilde, çalışma yerinde düzen ve güvenlik sağlandığı gibi,çalışma performansının artmasına da katkı verilmiş olur.

54


Psikolojik İş Yeri Düzenleme Yöntemleri

1. Müzik Yayını

2. Renk Düzenlemeleri

3. Bitki ve çiçek yerleştirme

55


1- Müzik Yayını

Fabrikalarda, sabah saatlerinde çalınan müziğin üretimiyaklaşık % 4, öğleden sonraki müziğin de yaklaşık % 2,5artırdığı gözlemlenmiştir.

Bu konudaki önemli nokta, müzik türünün üflemeli çalgılarolduğu ve rahatsızlık vermeyecek bir seviyede çalınmışolmasıdır.

56


2- Renk Düzenlemeleri

Çalışma yerlerinde renk düzenlemesinin üç temel amacı bulunur:

1. Özel durum ve araçları (iş ve makine parçaları, çalışmayüzeyleri vb.) daha iyi belirlemek,

2. Tehlikeleri ve korunma yollarını belirlemek,

3. Çalışanın moralini yüksek tutmak

Birbiriyle uyumlu kullanılan renkler, iş gören moralininyükselmesini sağlar.

Yanlış renk uygulamaları ise göz yorulmasını ve dolayısıylayorgunluğu netice verir. Ayrıca, işe karşı isteği azaltır ve işkalitesini düşürür.

57


58

Çizelge 8. Renklerin psikolojik etkileri

Renk Uzaklık Etkisi Sıcaklık Etkisi Psikolojik Etkisi

Mavi Uzak Soğuk Yatıştırıcı Yeşil Uzak Soğuktan nötre Çok yatıştırıcı Kırmızı Yakın Sıcak Uyarıcı Turuncu Çok yakın Çok Sıcak Uyarıcı Kahverengi Çok yakın Nötr Uyarıcı Menekşe Çok yakın Soğuk Saldırgan


Endüstriyel Renk Kodları

Endüstriyel tesislerde güvenlik için renk kodlarızorunludur.

Güvenlik renkleri olarak genelde kırmızı, yeşil veya sarıkullanılır.

Genel güvenlik renkleri ve kullanım yerleri şu şekildeörneklenebilir:

59


KIRMIZI:

Kontrast rengi beyaz ile birlikte bir tehlike, bir uyarı

veya bir yasağı simgeler.

Ateş kırmızısı, yangın gibi fiziksel tehlike arz eden

ekipmanları belirtmek için kullanılır.

60


YEŞİL:

Güvenlik hissini veren ve zıt etkisinden dolayı birtehlikenin sona erdiğini belirten yeşil (ve yeşil-beyaz renk kombinasyonu), ilk yardımmalzemelerinin, ilaç depolarının, kurtarma araçlarırengi olarak kullanılır.

61


SARI:

Sinyal (uyarı) etkisinden dolayı, kontrast rengi siyah

ile birlikte, çarpma, tökezleme, düşme ve sıkışıp

ezilme gibi fiziksel tehlikelerin bulunduğu yerler ile

makine ve ekipmanlar için tatbik edilir.

62


TURUNCU:

Canlı turuncu, kesme, yanma ve elektrik şoku gibi kazaların

olabileceğini anlatmak ve işçinin dikkatini çekmek için,

• Makinelerin hareket halindeki kesici ve vurucu kısımlarına,

• Silindirlerin yüzeylerine,

• Elektrik kumandalarına vb. tehlikeye sebep olabilecek yerlerde

kullanılır.

63


MAVİ:

Parlak mavi, bozuk makine ve aletler için uyarı niteliğinde

kullanılır.

SİYAH - BEYAZ:

Düzen ifadesini vermek için yol ve geçitlerin trafiğinde kullanılır.

MOR:

Radyasyon tehlikelerini ihbar etmek için kullanılır.

64

4. ERGONOMİDE ENFORMATİK ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

İnsanın, bir şeye karar vermeden veya bir işi yapmak için hareketegeçmeden önce, mutlaka algılama olayını gerçekleştirmesi gerekir.

Bu algılamanın olabilmesi için de gerekli ve yeterlienformasyonların alınması gerekmektedir.

65


Çevreden gelen her türlü enformasyonun alınışı ise (isteğe bağlı ya

da bağlı olmaksızın) görme, işitme ve dokunma gibi duyu organları

aracılığıyla oluşur.

Çalışma açısından önem taşıyan enformasyonların %90’ından

fazlası bu algılama organları üzerinden gerçekleşmektedir.

(Sadece gözler bilgi algılamasının %80-90’nını sağlar.)

66

%80-90 ORANINDA GÖZ İLE ALGILARIZ

VÜCUDUMUZUN EN ÇOK ZORLANAN BÖLÜMÜ GÖZDÜR

Gözlerimiz



Görmeyi etkileyen etkenler

• Kişisel etkenler

– Görme açısı

– Bakma süresi

– Görme keskinliği

• Çevresel etkenler

– Cisim ile zemin arasındaki kontrast

– Zemin ışıklılığı

– Zeminin yapısı ve rengi

– Bakılan cismin karmaşıklığı ve gölge

– Ortamdaki renkler

Gözün en iyi görebileceği bakış açısı: Yatay eksenden 300- 400 aşağısıdır.

Bakılan objedeki hareketlilik; Gözün yorulmasına neden olur.


1. Aydınlatma araçlarından çıkan ışık ışınları direkt veya yansıyarak göze gelmemelidir.

2. Yapay aydınlatma doğal aydınlatmaya yakın olmalıdır.

3. Çalışma alanında keskin gölgeler oluşmamalıdır.

4. Aydınlatmada titreşim (pırıldama) olmamalıdır.

5. Obje ile obje fonu arasında maksimum kontrast olmalıdır.

AYDINLATMA KURALLARI

AYDINLATMA KURALLARIObje ile obje fonu arasında maksimum kontrast olmalıdır.

SONRAÖNCE

Direk gelen ışık Yansıyan ışık




Duyma yoluyla enformasyon algılamada uyarılar eniyi şekilde akustik sinyaller aracılığıyla verilir.

Bunun avantajı, insanın belli bir yöne bakmasına gerekkalmadan bu tür sinyalleri algılayabilmesidir.

Dolayısıyla bu tür bir enformasyon, çalışan için daha azdikkat ve daha az yüklenme demektir

74


Dokunma ve hissetme yoluyla enformasyon algılama isekumanda elemanları ve göstergelerin uyumlu hareket yönleri vekumanda elemanlarının biçim tasarımı yoluyla kolaylaştırılır.

Bu tasarım ve hareket yönlerinin insanın doğasıyla uyum içindeolması gerekir.

Örneğin, bir cihazın açma - kapama olayını gerçekleştirmek içintasarlanmış kumanda düğmesinde,

- Açma işlemi için aşağı veya sağa doğru çevirerek,- Kapama işlemi için de yukarı veya sola doğru çevirerek olmasıinsanın doğasıyla uyumluluk gösterecektir.

75


76


Enformatik algılamada, duyu organlarının dışında başka

faktörlerde vardır. Bunlar

1. Enformasyonun türü, duyu boyutu (işle ilgili nesnelerin yapı,

desen, renk, biçim, konum, nicelik vb.)

2. Bozucu etkenler (göz karmaşası, yetersiz aydınlatma, gürültü

vb.) gibi faktörlerdir.

77


İnsan tarafından algılanacak enformasyon sayısı, duyu organlarıperformans yetenekleri ile ilişkilidir.

Duyu organı performansındaki düşüşler, insanın enformasyonalgılama ve bunlara tepki gösterme özelliğini zayıflatır. Bu durumlarda“dikkat yoğunluğu sorunu” ortaya çıkar.

Çok fazla enformasyonun olduğu hallerde ise, yorgunluk vemuhtemelen duyu boyutu algılamasının kaybolması gibi sorunlarlakarşılaşılabilir.

78

5. ERGONOMİDE GÜVENLİ ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

Güvenlik tekniğine dayalı çalışma yeri düzenleme, kazadankorunmaya ve meslek hastalıklarını önlemeye yönelik bütün teorikve pratik tasarım ilkelerinin göz önüne alındığı teknik önlemlerikapsamaktadır.

Bu teknik önlemler bir taraftan iş güvenliğini artırmayı amaçlarken,öte yandan çalışanların sağlık ve yaşamlarının korunmasına katkısağlamış olur.

79

İş Güvenliği konusundaki tüm çalışmalar, “Ergonomi Bilimi” ninaltında değerlendirilir.

Yani, iş yerinin güvenliği, ancak tüm fiziksel, psikolojik vesosyolojik çalışma şartlarının güvenli tasarımına ve dolayısıylainsan performans ve kapasitesine uygun çalışma şartlarınınsağlanmasına bağlıdır.

Dolayısıyla İş Sağlığı ve Güvenliğinin sağlanması,ortamın Ergonomik olup olmamasına bağlıdır.

80

5. ERGONOMİDE GÜVENLİ ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

Tekrarlama Zorlayıcı güç verme Kötü postürStatik postür

İş memnuniyetsizliği Ağır iş yükü ve baskısıİş monotonluğuYetersiz amir ve iş arkadaşı desteğiYetersiz iş organizasyonu

Kontak stresiTitreşimAydınlatma, ısı

Kondisyon yetersizliğiSigara içmeCinsiyet

Ergonomik Bozukluklara bağlı rahatsızlıklar

Birikici travmaya bağlı bozukluklar

Tekrarlayıcı hareketlere bağlı bozukluklar

İş ile ilgili Kas – İskelet hastalıkları (KİSH)

Sert zeminlerden korunarak veya zeminin şeklindeki basit değişiklikler

ile basınç noktaları azaltılabilir.

BASINÇ NOKTALARINI EN AZA İNDİR

84

BİLEKLERİ DOĞAL TUT

Bilek duruşunda ise eli ön kol ile aynı düzlem üzerinde tutmak gerekir.

Fareyi kullanırken bileğin zorlanmalardan kaçınmasını sağlarsınız.

Özellikle sandalyelerdeki ergonomik düzenlemeler ile basınç noktaları

azaltılabilir.

BASINÇ NOKTALARINI EN AZA İNDİR

Boyun

Tekrarlayıcı hareket rahatsızlıkları

Günlük aktivitelerde veya çalışma sırasında uygun olmayan ve

sürekli tekrarlanan adale hareketleri sonucu ortaya çıkan

rahatsızlıklardır

Tekrarlayıcı hareket rahatsızlıkları nedenleri:

Aşırı güç harcama

Yanlış duruş pozisyonu

Adale güçsüzlüğü

Sinir / dokulara bası

Durup dinlenmeksizin yapılan hareketler

Bükülme, burulma vb türden uygunsuz pozisyonlarda çalışma

İşe Bağlı Kas – İskelet rahatsızlıkları

Çevre ve çalışma koşulları Kas – İskelet rahatsızlıklarını belirgin olarak artırır

Kas – İskelet rahatsızlıkları nedeniyle, çalışma koşullarının daha da kötüleştiğini hissederiz

Doğru Kaldırma Yanlış Kaldırma

KALDIRMA TEKNİKLERİ

SIRT İNCİNMELERİNİN SEBEPLERİ

92

Doğru Kaldırma ve Taşıma Yöntemleri

KAS-İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARINDA RİSK FAKTÖRLERİ

Tekrarlayan hareket Parmaklar & bilekler Klavye/tuş kullanımı

Statik çalışma Beden, boyun, omuz Mouse, monitor, telefon

Zorlayıcı hareket Beden, bel Ağır yük kaldırma

Kontak stres El bileği ve önkolÇalışma yüzeyi ve klavye kenarı ile temas

Zorlayıcı postür

Boyun fleksiyonuBoyun ekstensiyonuBoyun deviasyonuÖnkol rotasyonuBilek deviasyonu

•Mönitör gereğinden fazla aşağıda

•Bifokal gözlük lens kullanımı

•Mouse klavyeye erişim

•Mouse klavyeye erişim

Ara vermeden sürekli (uzamış) çalışma

Zamanında iş yetiştirme kaygısı Daha çok kazanma arzusu

ERGONOMİK İYİLEŞTİRME



ÖNCE SONRA

SonraÖnce


İLGİLİ MEVZUAT

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası

Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik

Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik

Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği

Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri ile İlgili Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

BAŞARILAR…..

Documents

ERGONOMİ - Kırklareli Üniversitesi Personel Web Sistemipersonel.klu.edu.tr/dosyalar/kullanicilar/engin.huner...Öğrenme hedefleri : Bu dersin sonunda katılımcılar; Ergonomiyi