Β. ΟΙ ΠΡΟΚΗΡΥΧΘΕΙΣΕΣ ∆ΡΑΣΕΙΣ

Β 1.1. Ανάπτυξη και Προσαρµογή Έντυπου

και Ηλεκτρονικού Εκπαιδευτικού Υλικού µε Στόχο τις Πολλαπλές Πηγές Πληροφόρησης.

Επιδιώκεται η ενίσχυση των µηχανισµών και η χρήση στην πράξη πολλαπλών πηγών πληροφόρησης. (Με την συντοµογραφία “µαθήµατα-3Π” θα εννοούµε τα “MIS-courses”, δηλαδή εκείνα τα µαθήµατα που κινούνται µε “multiple information sources”). Πρόκειται για σύνολο τριών πιθανών παρεµβάσεων: ενίσχυση του θεσµού της πολλαπλής βιβλιογραφίας, δηµιουργία ηλεκτρονικού υλικού (electronic pack) διδασκαλίας και εξέτασης σε ειδικούς δικτυακούς τόπους, και ανάπτυξη πυλών (portals) ανά θεµατική κατηγορία. ΠΡΟΣΟΧΗ : Η ενίσχυση της δυνατότητας των Πανεπιστηµίων και ΤΕΙ για µαζική αναπαραγωγή πανεπιστηµιακών συγγραµµάτων και άλλου χρήσιµου εκπαιδευτικού υλικού (εκδοτικός µηχανισµός) αποτελεί µέληµα της κεντρικής δράσης 9. Πιθανοί δείκτες βελτίωσης : · Παραγωγή καινοτόµου εκπαιδευτικού υλικού

την τελευταία τριετία (διδακτικά συγγράµµατα, εγχειρίδια, διαδραστικά πολυµεσιακά CD)

· Μέσος βαθµός πληρότητας των φακέλων των µαθηµάτων & των “Οδηγών Μελέτης”

∆ράση 1.1 : Η ενίσχυση των πολλαπλών πηγών πληροφόρησης µέσω του συµβατικού θεσµού της πολλαπλής βιβλιογραφίας. Η παρέµβαση αυτή αποτελεί συνέχεια αυτής που προωθήθηκε και στο πρώτο ΕΠΕΑΕΚ. Πέρα όµως της επιλογής και πολλαπλής παραγγελίας από τα Τµήµατα των έντυπων ή/και ηλεκρονικών συγγραµµάτων που επελέγησαν, και της διάθεσής τους από το σύστηµα βιβλιοθηκών του οικείου ΑΕΙ/ΤΕΙ ως “books on reserve”, απαιτείται η δέσµευση των Τµηµάτων πως τα τάδε και τάδε µαθήµατα (για τα οποία παρηγγέλθησαν πολλαπλά αντίγραφα των πολλαπλών συγγραµµάτων) οφείλουν να διεξάγονται και

στην πράξη µε το σύστηµα της πολλαπλής βιβλιογραφίας. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ #1 : “∆έσµευση των Τµηµάτων” σηµαίνει πως θα πρέπει κάποια συγκεκριµένα Μαθήµατα, για τα οποία το ΠΠΣ θα χρηµατοδοτηθεί µε πακέττο εργασίας που αφορά την δράση αυτή, όντως να εφαρµόζουν εφεξής το πρόγραµµα της πολλαπλής βιβλιογραφίας. Για να γίνει η δέσµευση αυτή πιστευτή, οφείλουν να κινητοποιηθούν οι νόµιµες διαδικασίες από τα εντεταλµένα συλλογικά όργανα του Τµήµατος, δηλαδή η “Επιτροπή Προπτυχιακών Σπουδών” σε αµφίδροµη επικοινωνία µε τους Τοµείς. Έτσι θα επιλεγούν, σε συνεργασία µε τους υπευθύνους των Μαθηµάτων εκείνα εξ αυτών τα οποία αναλαµβάνουν την υποχρέωση να διδάσκονται στην πράξη µε την πολλαπλή βιβλιογραφία. Τα όργανα αυτά γνωµοδοτούν προς την Γ.Σ. του Τµήµατος ή το ∆.Σ. του, και αυτά αποφασίζουν για το ποιά Μαθήµατα θα µεταβούν υποχρεωτικά σε καθεστώς πολλαπλών πηγών πληροφόρησης, είτε στο διηνεκές είτε προσωρινά. Ούτως ή άλλως η “ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ” εφαρµογή έχει πιλοτικό χαρακτήρα, δεν δεσµεύει δηλαδή για πέρα του 2006, αλλά δεν µπορεί και να χρηµατοδοτήσει καταστάσεις για τις οποίες δεν υπάρχει η βούληση της εφαρµογής τους εντός της περιόδου 2001-2006. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ #2 : “∆ιεξαγωγή στην πράξη” µε καθεστώς πολλαπλής βιβλιογραφίας ουσιαστικά σηµαίνει πως, για επιτυχή περαίωση εκ µέρους των φοιτητών του τάδε Μαθήµατος, θα έχει απαιτηθεί και βαθµολογηθεί η εξοικείωσή τους µε διδακτικό υλικό το οποίο προέρχεται από περισσότερες της µιας πηγές πληροφόρησης (main textbook). Αυτό µπορεί να σηµαίνει ύλη που δεν καλύπτεται στο κυρίως σύγγραµµα ή είναι τελείως διαφορετικά παρουσιασµένη, ασκήσεις ή/και εργασίες που απαιτούν συνδυασµένη µελέτη περισσότερων της µιας πηγών, συγκρίσεις µεταξύ πηγών, κλπ.. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ (δεοντολογικής φύσεως) : Κατά την εφαρµογή του συστήµατος πολλαπλής βιβλιογραφίας δεν σηµαίνει πως : (α). θα υποχρεούται η κάλυψη όλης της ύλης των άλλων συγγραµµάτων, εφόσον αυτό δεν προβλέπεται από το εγκεκριµένο πλαίσιο λειτουργίας του εν λόγω Μαθήµατος, ή πως (β). θα επιτρέπεται η

26

ολοκληρωτική ή µερική αντιγραφή τους από τις ίδιες τις Ιδρυµατικές Αρχές, ή πως (γ). θα επιτρέπεται η αντιγραφή τους (πέραν πιθανόν µιας επιλεκτικής φωτοτύπησης τµηµάτων τους) από τους ίδιους τους ενδιαφερόµενους, ή τέλος πως (δ). θα ενθαρρύνεται η αγορά των συµπληρωµατικών-εναλλακτικών συγγραµµάτων. ΠΡΟΣΟΧΗ : Η ύπαρξη πολλών επιλογών για µελέτη των γνωστικών αντικειµένων τα οποία καλύπτονται στην ύλη ενός “Μαθήµατος-3Π”, οι ιδιορρυθµίες των συγγραµµάτων και του τρόπου αποκωδικοποίησης των γνώσεων τους έτσι όπως αυτό ενδείκνυται από πλευράς του Μαθήµατος, η αντιστοίχιση των ασκήσεων εργασιών και εξετάσεων µε τα είδη και τις πηγές των γνώσεων, ο ενδεδειγµένος τρόπος συνολικής βιωµατικής συνάρθρωσης των επιµέρους γνώσεων, όλα αυτά απαιτούν την έκδοση επισταµένων “Οδηγών Μελέτης” (study guides) για το κάθε Μάθηµα. Η ύπαρξη ή µη τετοιων Οδηγών στοιχειοθετεί εν πολλοίς την εύρρυθµη υιοθέτηση της “πολλαπλής βιβιογραφίας” από ένα Μάθηµα, και είναι άρα σκόπιµο να προσµετράται. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · Ποσοστό Μαθηµάτων που χρησιµοποιούν

περισσότερα του ενός συγγράµµατα · Αριθµός “Οδηγών Μελέτης για Μαθήµατα”

στο σύνολο των µαθηµάτων · Προϋπολογισµοί για τα τµήµατα Εκδόσεων

και Βιβλιοθήκης. · ∆απάνες της Βιβλιοθήκης για απόκτηση

πολλαπλής βιβλιογραφίας ως προς το σύνολο των δαπανών της.

∆ράση 1.2 : Η ενίσχυση των πολλαπλών πηγών πληροφόρησης. µέσω της δηµιουργίας ηλεκτρονικού υλικού (electronic pack) διδασκαλίας και εξέτασης σε ειδικούς δικτυακούς τόπους. Η παρέµβαση αυτή αφορά τις προσπάθειες για δικτυακό υλικό, και κυρίως την παροχή του “core curriculum” (µαθήµατα κορµού) από ειδικές ιστοσελίδες των Τµηµάτων για την µερική αποφόρτωση του διδακτικού και διορθωτικού έργου το οποίο συσσωρεύεται λόγω της µαζικότερης τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. (Με την συντοµογραφία “µαθήµατα-2∆” θα εννοούµε

εκείνα τα µαθήµατα που διακινούνται µε “δικτυακή διάθεση”). Η παρέµβαση αυτή είναι ουσιαστικά η εκσυγχρονισµένη έκδοση της αντίστοιχης δράσης του πρώτου ΕΠΕΑΕΚ η οποία είχε στόχο την “ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού”. Στην παρούσα Προκήρυξη η παρέµβαση αυτή είναι σαφώς πιο στοχευµένη. ∆εν αρκεί να γίνεται η όποια επικαιροποίηση και αναβάθµιση του παλαιού εκπαιδευτικού υλικού, ή η όποια ανάπτυξη νέου εκπαιδευτικού υλικού συµβατικής µορφής, αλλά το ευδόκιµο µιας τέτοιας παρέµβασης κρίνεται σε πολλά διαφορετικά ταυτόχρονα επίπεδα. Πρόκειται για τριπλή στόχευση. Πρώτον, παρωτρύνει το οικείο Τµήµα να αποζητά την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού των Μαθηµάτων να γίνεται σε µορφή τέτοια που να είναι ετοιµο-µετασχηµατίσιµο σε ηλεκτρονική µορφή κατάλληλη για τοπική χρήση στο ∆ιαδίκτυο. ∆εύτερον, παρωτρύνει τους υπευθύνους ύλης να συµπεριλαµβάνονται αυτοµατισµοί σε διαδράσεις, ασκήσεις και τρόπους εξέτασης τέτοιοι ώστε να µην επιβαρύνεται η ποιότητα της εκπαίδευσης από τα πολυπληθέστερα πλέον ακροατήρια. Τρίτον, συµπεριλαµβάνει την προσπάθεια αυτή καθεαυτή της δικτυακής τοποθέτησης και εσωτερικής δικτυακής διάθεσης και ανάδρασης του επιλεγέντος υλικού. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ #1 : Όσον αφορά το τρίτο σκέλος, δηλαδή τις προσπάθειες για τοποθέτηση στο ∆ιαδίκτυο, την εσωτερική δικτυακή διάθεση του υλικού προς τους φοιτητές και τους µηχανισµούς ανάδρασης και βαθµολόγησης ασκήσεων και εξετάσεων, επιλέξιµες θα είναι οι δαπάνες που προωθούν τη δηµιουργία των µόνιµων υποδοµών καθώς κι οι δαπάνες που προωθούν τη βιωσιµότητα των επιµέρους αυτών εργασιών. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ #2 : ∆εν εξυπακούεται πως Μαθήµατα τύπου “2∆” (δικτυακά διαθέσιµα) έχουν πετύχει να είναι ταυτόχρονα και “3Π” (µε πολλαπλές πηγές πληροφόρησης). Είναι αλήθεια πάντως πως αυτό συµβαίνει συχνά, αφού ήδη η ηλεκτρονική πραγµάτωση περιέχει αναδράσεις πολυµέσα και εξετάσεις, και άρα διαφέρει συνήθως ριζικά από το γραπτό σύγγραµµα (το

27

οποίο µε την σειρά του δεν καταργείται), και αφού οι σχετικές ιστοσελίδες µπορούν να καθοδηγήσουν και προς άλλο δικτυακό υλικό άλλων ιστοτόπων δηµόσια και δωρεάν προσβάσιµων. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ #3 : Επίσης δεν εξυπακούεται πως τα “Μαθήµατα-2∆” θα πρέπει να παρέχονται ως εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Έστω και εάν τα Μαθήµατα αυτά είναι τεχνολογικά σε κατάλληλη µορφή για εξ αποστάσεως πρόσβαση, η παιδαγωγική και διδακτική αντιµετώπιση των Μαθηµάτων για πλήρως “εξ αποστάσεως εκπαίδευση” είναι διαφορετική και χρειάζονται διαφορετικές ρυθµίσεις. ΠΡΟΣΟΧΗ : Η ανάπτυξη των “Οδηγών Μελέτης” συµπεριλαµβάνεται στα πλαίσια αυτής της δράσης (αφού αποτελούν “ανάπττυξη και προσαρµογή εκπαιδευτικού υλικού”), αλλά η µαζική τους αναπαραγωγή εµπίπτει στις παρεµβάσεις περί εκδοτικών µονάδων, οικογένεια δράσεων 8. Να σηµειωθεί πως οι “Οδηγοί Μελέτης” οφείλουν να είναι στην κατοχή όλων των φοιτητών που παρακολουθούν το αντίστοιχο Μάθηµα, και άρα δεν µπορούν να λογισθούν ούτε ως αντικείµενα πολλαπλής βιβλιογραφίας µε µερικά µόνον αντίτυπα στις προκαθορισµένες θέσεις των Βιβλιοθηκών, ούτε αρκεί να διατίθενται µέσω ∆ικτύου, όπου το κόστος αναπαραγωγής σε χαρτί ή επωµίζεται ο φοιτητής ή αναλαµβάνεται µε µη-οικονοµικούς όρους από προσωπικούς εκτυπωτές και φωτοτυπικά µηχανήµατα των Τµηµάτων. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · Ποσοστό Μαθηµάτων µε διάθεση

εκπαιδευτικού υλικού στο ∆ιαδίκτυο · Αριθµός Μαθηµάτων κορµού τα οποία

υποβοηθούνται στην µαζικότητά τους µε την ύπαρξη διαδραστικών µαθησιακών και εξεταστικών διεργασιών (computer-aided interactive learning & testing)

· Αριθµός “Οδηγών Μελέτης” για “Μαθήµατα-2∆” στο σύνολο των µαθηµάτων

· ∆απάνες τµήµατος Εκδόσεων αναφορικά µε “Οδηγούς Μελέτης”.

∆ράση 1.3 : Η ενίσχυση των πολλαπλών πηγών πληροφόρησης µέσω της ανάπτυξης

εικονικών πυλών ανά θεµατική κατηγορία (thematic virtual portals). Όπως θα διαπιστώσατε και στην συζήτηση της προηγούµενης δράσης, η ηλεκτρονική πραγµά-τωση της διδακτικής και εξεταστικής ύλης επιφέρει τα µέγιστα εκπαιδευτικο-διαχειριστικά οφέλη όταν τελικά πραγµατώνεται σε δικτυακή µορφή. Αποφεύγονται οι δαπάνες πολυµεσιακών αντιγράφων, επιτυγχάνεται διάδραση εκπαιδευτών-εκπαιδευοµένων, αυτοµατοποιείται µεγάλο τµήµα του εξεταστικού και βαθµολογικού φόρτου, γίνονται άτυπες συνδέσεις προς δικτυακό υλικό παραγωγής τρίτων, κλπ.. Η δράση 1.3 προσβλέπει µε ένα πιο µεθοδικό τρόπο στο τελευταίο από τα παραπάνω θετικά χαρακτηριστικά (τις συνδέσεις προς δικτυακό υλικό παραγωγής τρίτων). Ουσιαστικά η δικτυακή πρόσβαση και σε άλλες πηγές ηλεκτρονικής πληροφόρησης είναι αυτό που µπορεί να µετατρέψει ένα “Μάθηµα-2∆” σε ένα “Μάθηµα-3Π” ηλεκτρονικού τύπου, δηλαδή σε Μάθηµα που χρησιµοποιεί “πολλαπλές πηγές ηλεκτρονικής πληροφόρησης”. Ο ραγδαίος πολλαπλασιασµός της διεθνούς ιστο-εκδοτικής δραστηριότητας αναµένεται να αναχθεί σε έναν όλο και πιο σηµαντικό παράγοντα εκπαίδευσης. Ήδη κάποια επιφανή Ιδρύµατα του εξωτερικού (π.χ. ΜΙΤ) έχουν ανακοινώσει την δωρεά διάθεση του υλικού τους στο ∆ιαδίκτυο ως “free courseware”. Υπάρχουν πρακτικά επιστηµονικών και εκπαιδευτικών συνεδρίων, καταγραφή ηλεκτρονικών συζητήσεων (θεµατικά “fora” ανταλλαγής σκέψεων και επιστηµονικών µελετών), εκτεταµένες περιλήψεις βιβλίων από εκδοτικούς οίκους, πρόσβαση στο ηλεκτρονικό υλικό των ακαδηµαϊκών βιβλιοθηκών (CD βιβλίων µεταφέρσιµα µέσω ∆ικτύου, e-journals), κλπ.. Χωρίς να φιλοδοξούν να είναι πλήρως “διαδικτυακές πύλες” (οι οποίες χρειάζονται ειδικούς servers, µαζική σκληρή µνήµη, ειδικό λογισµικό προσπέλασης και ανεύρεσης, κλπ.), µπορούν τα Τµήµατα (ή οµοειδή Τµήµατα διαφορετικών ΑΕΙ/ΤΕΙ) να αναπτύξουν “µαλακές µορφές” πυλών οι οποίες, για την δική τους µικρή εσωτερική “πελατεία” φοιτητών,

28

να συµπεριφέρονται επαρκώς ως “hardware πύλες”. Οι ειδικές αυτές θεµατικές υπερ-ιστοσελίδες θα χρησιµεύουν ουσιαστικά ως “βάσεις δεδοµένων” για ηλεκτρονικές διευθύνσεις ∆ιαδικτύου του γνωστικού ενδιαφέροντος των Μαθηµάτων, αλλά ταυτόχρονα και ως “εικονικά γραφεία υβριδικής τεκµηρίωσής” τους (virtual hybrid documentation centers). Το τελευταίο αναφέρεται σε µικτού τύπου πληροφόρηση (εντύπων και ηλεκτρονικών πηγών) η οποία παραπέµπει, --πέρα από τις επίσηµες βιβλιοθήκες του Ιδρύµατος και τις άλλες ακαδηµαϊκές και ερευνητικές βιβλιοθήκες της Ελλάδας--, για το σε ποιά γραφεία ή εργαστήρια του Ιδρύµατος βρίσκονται ποιά επιπλέον βιβλία ή επιστηµονικά περιοδικά του κλάδου, πού µπορεί κανείς να εντοπίσει την καλούµενη “γκρίζα βιβλιογραφία”, τί µη-δηµοσιοποιηµένα ερευνητικά αποτελέσµατα και “working papers” βρίσκονται στην κατοχή του Ιδρύµατος, κλπ.. Αυτό τελικά αποτελεί µια δουλειά υποδοµής ανά γνωστική περιοχή που καλύπτει το Τµήµα, η δε πληροφόρησή της έχει καθολικότερο χαρακτήρα, δηλαδή αφορά όλα τα επίπεδα σπουδών που προσφέρει το Τµήµα, προπτυχιακά µεταπτυχιακά και συνεχιζόµενη εκπαίδευση. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · Ποσοστό Μαθηµάτων για τις γνωστικές

περιοχές των οποίων έχουν αναπτυχθεί θεµατικές πύλες

· Ποσοστό Μαθηµάτων τα οποία όντως χρησιµοποιούν τις θεµατικές πύλες που υπάρχουν ή αναπτύσσονται

· Αριθµός “Οδηγών Μελέτης” για Μαθήµατα που χρησιµοποιούν τις θεµατικές πύλες

· ∆απάνες δικτυακών εργασιών και κινήσεων ως προς το σύνολο των δαπανών της Βιβλιοθήκης για απόκτηση της σκληρόδετης πολλαπλής βιβλιογραφίας.

Β 1.2.Ανάπτυξη και Χρήση Νέων Τρόπων και

Μέσων Παροχής της Εκπαίδευσης. Για την εφαρµογή βελτιωµένων µεθόδων διδασκαλίας, εργαστηριακής άσκησης και τρόπων εξέτασης, --το οποίο είναι η πεµπτουσία της εκπαίδευσης και των όποιων θετικών αλλαγών οφείλουν να γίνουν--, υπάρχουν ορισµένες σηµαντικές τεχνικές προϋποθέσεις. Από την µια υπάρχει η ανάγκη αναζήτησης προσφορότερων “διαδροµών διδασκαλίας” (πιο εξατοµικευµένη διδασκαλία, αποτελεσµατικότερο σύστηµα εξετάσεων, κλπ.), και από την άλλη υπάρχει ανάγκη χρήσης προηγµένων µορφών τεχνικής κάλυψης (π.χ. εικονικά εργαστήρια, ηλεκτρονικά αµφιθέατρα, κλπ.). Αυτές είναι και οι δύο διακριτές δράσεις της παρούσας παρέµβασης. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ #1 : Παρόλο ότι η δράση 1.2 προβλέπει την ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού µε σύγχρονη φιλοσοφία, δεν προδιαγράφει τις µεθόδους που ενδείκνυνται να χρησιµοποιηθούν. Η δράση 1.2 επιδιώκει την επικουρική ενίσχυση των πολλαπλών πηγών πληροφόρησης µέσω της δηµιουργίας ηλεκτρονικού υλικού διδασκαλίας και εξέτασης σε ειδικούς δικτυακούς τόπους. ∆εν προδιαγράφει πως θα είναι το υλικό αυτό, απλώς απαιτεί µηχανισµούς ηλεκτρονικής καταχώρησης, ανάληψης και διάδρασης. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ #2 : Η ανάπτυξη των συγκεκριµένων τρόπων διδακτικής παροχής της ύλης (από την ποικιλία η οποία είναι διαθέσιµη, π.χ. µικρο-οµαδική διδασκαλία) είναι µέληµα της παρούσας παρέµβασης. Σε αντιδιαστολή, η ανάπτυξη των συγκεκριµένων µορφών µαθησιακής διαδικασίας που θα µπορούσαν να ακολουθηθούν (π.χ. problem-based learning) είναι µέληµα µιας ολόκληρης άλλης οικογένειας δράσεων, τις δράσεις 8. Πιθανοί δείκτες βελτίωσης : · Ποσοστό Μαθηµάτων στο οποίο

εφαρµόσθησαν πιο ευέλικτες µορφές διδασκαλίας

· Ποσοστό Μαθηµάτων µε σηµαντική συµµετοχή των τεχνολογιών Η/Υ στον τρόπο παροχής τους

· Ποσοστό Μαθηµάτων των οποίων οι εξετάσεις διεξάγονται µε τις νέες τεχνολογίες.

29

∆ράση 2.1 : Ανάπτυξη και χρήση βελτιωµένων µεθόδων διδασκαλίας & εξετάσεων. Ενδεικτικά, αυτές µπορεί να είναι : · µάθηση µε τη υποβοήθηση ηλεκτρονικών

υπολογιστών (computer-aided learning) · ανάπτυξη πλήρως του εκπαιδευτικού υλικού

και της διδακτικής-εξεταστικής διαδικασίας σε ηλεκτρονική µορφή (courseware)

· εποπτευόµενη αυτο-διδασκαλία ή µικρο-οµαδική διδασκαλία σαν συµπληρωµατική δυνατότητα (self-pacing under supervision, small study-groups)

· ανοικτή και ευέλικτη διαδροµή στη µάθηση (open and flexible learning, diversity of the learning routes, course integration mixing different tools, κλπ.)

· κατανεµηµένα µαθησιακά περιβάλλοντα (distributed learning environments, platforms, knowledge pools, forums, etc.).

Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · Ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων που

διδάχτηκαν µε νέες µεθόδους διδασκαλίας. · Τις γνωρίζουν και τις αποδέχονται οι φοιτητές

και σε ποιο ποσοστό ; · Τις γνωρίζουν, τις χρησιµοποιούν και είναι

ικανοποιηµένοι οι διδάσκοντες και σε ποιο ποσοστό ;

· Υπάρχει βελτίωση της απόδοσης των φοιτητών µετά την εισαγωγή των νέων µεθόδων διδασκαλίας ;

∆ράση 2.2 : Ενέργειες τεχνικής κάλυψης για την υιοθέτηση των βελτιωµένων εκπαιδευτικών µεθόδων. Σε ορισµένες σύγχρονες εκπαιδευτικές καταστάσεις, υπάρχει ανάγκη χρήσης προηγµένων µορφών τεχνικής κάλυψης. Αυτές θα µπορούσαν ενδεικτικά να είναι : · Ανάπτυξη εικονικών εργαστηρίων (virtual

labs) · Ανάπτυξη υλικού για αυτόµατη και

διαδραστική εξάσκηση των φοιτητών (computer-assisted exercises)

· Ανάπτυξη υλικού για αυτόµατη εξέταση και βαθµολόγηση των φοιτητών (computer-assisted examinations)

· Χρήση ηλεκτρονικών αµφιθεάτρων (π.χ. για µεταφορά ζωντανής εικόνας από χειρουργεία, γραµµές παραγωγής, κλπ.)

· Μύηση των διδασκόντων στην χρήση των νέων εποπτικών µέσων και τρόπων µετάδοσης της γνώσης.

Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · Ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων που

εξετάζονται µε τις νέες διαδικασίες. · Υπάρχει βελτίωση της δυνατότητας επίλυσης

προβληµάτων από τους φοιτητές και πώς αυτή µετριέται ;

· Υπάρχει βελτίωση της ρεαλιστικότερης αντίληψης των φοιτητών µετά την εισαγωγή εικονικών εργαστηρίων ή/και ηλεκτρονικών αµφιθεάτρων ;

· Σε ποιό βαθµό αποδέχονται οι φοιτητές τι νέες διαδικασίες ;

· Τις γνωρίζουν, τις χρησιµοποιούν και είναι ικανοποιηµένοι οι διδάσκοντες και σε ποιό ποσοστό ;

Β 1.3-1.5. Ενίσχυση Γνώσεων/∆εξιοτήτων

Πληροφορικής, Υπολογιστικών Τεχνικών και Νέων Τεχνολογιών.

Η Πληροφορική αποτελείται ουσιαστικά από δύο συνιστώσες : η µία είναι η τεχνολογική της υπόσταση ως µιας µόνον συνιστώσας αυτού που ονοµάζουµε ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνιών), και η άλλη είναι η επιστηµονική της συµβολή ως υπολογιστικού και προσοµοιωτικού εργαλείου στην υπηρεσία των υπόλοιπων επιστηµονικών και επαγγελµατικών κλάδων. Με την σειρά τους, οι ΤΠΕ είναι ένα µόνο παράδειγµα αυτών που ονοµάζουµε “Νέες Τεχνολογίες”. Πέρα λοιπόν από την Πληροφορική και τις ΤΠΕ, υπάρχουν οι υπόλοιπες Νέες Τεχνολογίες εν σχέσει µε τις οποίες τα διάφορα Τµήµατα σπουδών οφείλουν να εναρµονισθούν. Είναι κοινή σήµερα επισήµανση πως η κάθε επιστήµη, από την µια χρησιµοποιεί τις νέες τεχνολογίες που προκύπτουν από άλλες επιστήµες ως εργαλεία προόδου του δικού της κλάδου, και από την άλλη πως σχεδόν η κάθε επιστήµη µπορεί δυνητικά να οδηγήσει η ίδια προς µια δικιά της “τεχνολογία αιχµής” (scientific forefront, peak technologies).

30

Πιθανοί δείκτες βελτίωσης : · Ποσοστό Μαθηµάτων τα οποία

χρησιµοποιούν οργανικά την Πληροφορική · Ύπαρξη ειδικού Τοµέα για ΤΠΕ εντός του

Τµήµατος · Ύπαρξη διεπιστηµονικής εξειδίκευσης στις

ΤΠΕ · Ποσοστό Μαθηµάτων στα οποία έχουν γίνει

εκσυγχρονισµοί που αφορούν την χρήση εκ µέρους τους των άλλων Νέων Τεχνολογιών.

∆ράση 3.1 : Η συνεχής ανανέωση των ΠΠΣ µε την συστηµατική ένταξη σε αυτά των εξελίξεων της Πληροφορικής. Έµφαση στη λειτουργική σύνδεση των πληροφορικών εργαλείων και τεχνικών µε το αντικείµενο σπουδών. Ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος είναι η εισαγωγή περιεκτικών και διαχρονικής σηµασίας µαθηµάτων Πληροφορικής τα οποία και συνδέουν το γνωστικό αντικείµενο της ειδικότητας µε τις επιστηµονικές δυνατότητες που προσφέρουν τα εργαλεία της Πληροφορικής στην ίδια την ειδικότητα, και αποτελούν πρόκριµα για την δια βίου απρόσκοπτη ενηµέρωση των φοιτητών στις µελλοντικές εξελίξεις της Πληροφορικής αυτής καθ’ εαυτής (computer literacy). Έµφαση σε οργανωµένα µαθήµατα (µε πιστωτικές διδακτικές µονάδες ή και χωρίς) των επιστηµών της Πληροφορικής µέσα στα περισσότερα ΠΠΣ. Όσο διαχρονικότερη είναι η προσφερόµενη γνώση Πληροφορικής, τόσο περισσότερο αυτό εγγυάται, παράλληλα µε την άµεση χρησιµότητα στην επιστήµη, και µεγαλύτερη επαγγελµατική ευελιξία εν γένει. Κατά την διάρκεια του Έργου, τα Ιδρύµατα οφείλουν να φροντίσουν όπως όλοι τους οι φοιτητές, ανεξάρτητα κλάδου σπουδών, το 100% των φοιτητών τους, να έχουν υποχρεωτικά κατακτήσει τις βασικές γνώσεις των εργαλείων της Πληροφορικής. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · Ποσοστό φοιτητών που έχουν κατακτήσει

βασικές γνώσεις εργαλείων Πληροφορικής · Ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων που

χρησιµοποιούν οργανικά ενταγµένη την

Πληροφορική (από αυτόν τον δείκτη ποσοτικοποίησης στόχων πρέπει να εξαιρούνται τα Τµήµατα Πληροφορικής)

· Ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων που χρησιµοποιούν τεχνολογίες πολυµέσων για τη διδασκαλία

· Νέοι Η/Υ και ειδικό εκπαιδευτικό λογισµικό που χρησιµοποιούνται σε εργαστηριακά και σεµιναριακά Μαθήµατα

· Είδος και ποσότητα άλλου ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού υλικού που χρησιµοποιούνται στα Μαθήµατα

· Εισαγωγή του εκπαιδευτικού υλικού στο ∆ιαδίκτυο

· Αριθµός ειδικών ενηµερωτικών συναντήσεων ανά έτος µε στόχο τη διάχυση της σχετικής πληροφορίας ανάµεσα στους υπευθύνους των Τµηµάτων και τις οµάδες εργασίας που έχουν τέτοια εµπειρία

· Αριθµός ειδικών σεµιναρίων ανά έτος για την επιµόρφωση διδασκόντων στη χρήση της Πληροφορικής και γενικά των νέων εποπτικών τεχνολογιών στη διδασκαλία.

∆ράση 3.2 : Ενίσχυση των γνώσεων των φοιτητών σε θέµατα προσοµοίωσης και υπολογισµών (mathematical modeling, computational methods). Εντατική αξιοποίηση των δυνατοτήτων των Η/Υ ως υπολογιστικών εργαλείων και ως εργαλείων µελέτης φαινοµένων απαραίτητων στην επιστήµη και την έρευνα της κάθε ειδικότητας. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · Ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων που

χρησιµοποιούν οργανικά ενταγµένη την Πληροφορική ως όχηµα υπολογισµών και προσοµοιώσεων

· Νέοι Η/Υ και ειδικό λογισµικό υπολογισµών και προσοµοιώσεων που χρησιµοποιούνται σε εργαστηριακά και σεµιναριακά Μαθήµατα

· Αριθµός ειδικών σεµιναρίων ανά έτος για την επιµόρφωση διδασκόντων στη χρήση ειδικού λογισµικού υπολογισµών και προσοµοιώσεων.

∆ράση 4 : Πιθανή ανάπτυξη εντός των ΠΠΣ ειδικών διεπιστηµονικών ροών µε ΤΠΕ. Οι ειδικές ΤΠΕ πρωτοβουλίες στα ΠΠΣ, --εκείνες που ξεπερνούν το εύρος των δράσεων

31

3.1--, αφορούν την εντατική και µαζική εισαγωγή νέων ειδικών µαθηµάτων Πληροφορικής. Αυτό θα µπορούσε να έχει ως επιθυµητό αποτέλεσµα την ανάπτυξη διεπιστηµονικών ροών για ΤΠΕ µέσα στα ίδια τα υπάρχοντα Τµήµατα. Θα µπορούσε µάλιστα να επιτευχθεί, είτε µε δηµιουργία εξειδικευµένων Τοµέων, είτε σε συνεργασία µε άλλο εξειδικευµένο στις ΤΠΕ Τοµέα ή Τµήµα του ιδίου ή άλλου Ιδρύµατος. Οι ΤΠΕ αυτές ροές οφείλουν να κινηθούν στο µεταίχµιο (διεπιφάνεια, cross-science interface) µεταξύ του κυρίως κλάδου που θεραπεύει το Τµήµα και της Πληροφορικής. Π.χ. βιο-πληροφορική (bio-informatics), υπολογιστική µηχανική (computational mechanics), τεχνολογίες γλωσσολογίας (computational linguistics), κλπ.. ΠΡΟΣΟΧΗ : ∆εν είναι ασφαλώς σκόπιµη η τεχνητή δια βίας ανάδειξη µιας τέτοιας ΤΠΕ δραστηριότητας σε αυτόνοµο Τοµέα Τµήµατος ή/και ηµι-αυτόνοµη ροή σπουδών. ∆ιότι, από την µια, κάποιες επιστήµες δεν δείχνουν ούτως ή άλλως να είναι άκρως εξαρτώµενες από την ύπαρξη και τις εξελίξεις των ΤΠΕ, και διότι από την άλλη, η γενική κατάρτιση στις ΤΠΕ (έξω και πέρα δηλαδή από το κυρίως αντικείµενο του Τµήµατος) δεν πρέπει να είναι µέληµα του κάθε ενός Τµήµατος χωριστά, αλλά µιάς ιδρυµατικότερης λύσης. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · αριθµός και ποσοστό φοιτητών µε κατεύθυνση

την ΤΠΕ ροή · αριθµός Μαθηµάτων στην αντίστοιχη

διεπιστηµονική ΤΠΕ ροή · αριθµός Μαθηµάτων της ΤΠΕ ροής (Τοµέα)

τα οποία θεωρούνται µαθήµατα κορµού και στις υπόλοιπες ροές (κατευθύνσεις) του Τµήµατος.

∆ράση 5 : Η συνεχής ανανέωση των ΠΠΣ µε την συστηµατική ένταξη σε αυτά των εξελίξεων στις νέες τεχνολογίες. Οι περισσότεροι πλέον σύγχρονοι κλάδοι χρησιµοποιούν τις νέες τεχνολογίες, --οι οποίες προκύπτουν από τις άλλες επιστήµες, --ως πιθανά εργαλεία προόδου των δικών τους

επιστηµών. Η “µετάγγιση” αυτή απαιτεί διορατικότητα, εφευρετικότητα, ευελιξία και οδηγεί σε περαιτέρω επιστηµονικές εξελίξεις και διεπιστηµονικότητα. Π.χ. σύγχρονα εργαστηριακά όργανα στην ιατρική και τις επιστήµες του µηχανικού, µαθηµατικές αναλύσεις στην γλωσσολογία, κλπ.. Και τανάπαλιν. Οι περισσότεροι σήµερα κλάδοι οδηγούν δυνητικά σε κάποιας µορφής νέες τεχνολογίες, την παραγωγή δηλαδή των δικών τους “τεχνολογιών αιχµής” οι οποίες µπορεί να χρησιµεύσουν, άµεσα ή έµµεσα, σε κάποιους άλλους κλάδους. Π.χ. η εφεύρεση των έξυπνων και προχωρηµένων υλικών από το “science of materials” προς τους µηχανολόγους µηχανικούς για κεραµεικές µηχανές, οι νανο-σερβοµηχανισµοί των ηλεκτρολόγων-µηχανολόγων για τους ιατρικούς αυτοµατισµούς, η βιοτεχνολογία και η γενετική προς τους γεωπόνους, κλπ.. Τέλος, για “µη-τεχνολογικές” επιστήµες, οι οποίες ενδεχοµένως δεν επηρρεάζονται άµεσα στην λειτουργία τους από τις νέες τεχνολογίες (π.χ. ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήµες), εποικοδοµητικό θα είναι να εισαχθούν µαθήµατα που θα βοηθήσουν τους φοιτητές να σταθούν µε κριτικό πνεύµα απέναντι στις διεργασίες που οδηγούν προς τις νέες τεχνολογίες και τις επιπτώσεις τους. Π.χ. βιο-ηθική, ανθρωπολογία της υγείας, ιστορικο-πολιτική των εξοπλισµών, κλπ.. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · Μαθήµατα που ενσωµάτωσαν νέες

τεχνολογίες προερχόµενες από άλλες επιστήµες

· Μαθήµατα που ειδικεύονται στις νέες τεχνολογίες που παράγει ο ίδιος ο κλάδος τους

· αριθµός ειδικών ενηµερωτικών συναντήσεων ανά έτος µε στόχο τη διάχυση της σχετικής πληροφορίας ανάµεσα στους υπευθύνους των Τµηµάτων και τις οµάδες εργασίας που έχουν τέτοια εµπειρία

· αριθµός ειδικών σεµιναρίων ανά έτος για την επιµόρφωση διδασκόντων στη χρήση των νέων τεχνολογιών που υιοθετήθηκαν ως ενδιαφέρουσες από το Τµήµα.

32

Β 1.6.Ανάπτυξη ∆ιατµηµατικών Ροών στα ΠΠΣ. Η φιλοσοφία της δράσης 4, --για ανάπτυξη ειδικών διεπιστηµονικών µε τις ΤΠΕ ροών--, ισχύει βέβαια και για σύνδεση της κυρίως επιστήµης και κλάδου µε άλλες επιστήµες και κλάδους που δεν αφορούν τις ΤΠΕ. Η ανάγκη εµφανίζεται πρακτικά µε τρείς κυρίως εκφάνσεις : • ως ανάγκη πολυ-επιστηµονικής σύνδεσης

(multi-disciplinary sciences), συνήθως επί ίσοις περίπου όροις µεταξύ διαφορετικών επιστηµών,

• ως ανάγκη για διεπιστηµονική επέκταση (interdisciplinary approaches) µιάς κάποιας κυρίας επιστήµης προς άλλους γειτονικούς και µη κλάδους, και

• ως επιστηµονικός διαδανεισµός (cross-scientific spinoffs) τρόπων άρθρωσης και επίλυσης των θεωρητικών προβληµάτων, και πειραµατικής µεθοδολογίας και εργαλείων προτυποποίησης (modelling) και ανάλυσης.

Ακολουθούν διευκρινίσεις και συστάσεις µε στόχο την κατανόηση της έκτασης εφαρµογής αυτής της ιδέας, τόσο διεθνώς, όσο και εν όψει των περιορισµών του «ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ». ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ #1 : Στο σύµπλεγµα των παρεµβάσεων για τις λοιπές δράσεις των Τµηµάτων, εµφανίζεται και η δράση “9.6” η οποία αφορά µελέτες εντοπισµού των αναδυόµενων διεπιστηµονικών περιοχών στις διεπιφάνειες του κάθε Τµήµατος. Πρόκειται για µια δράση συνεχούς εγρήγορσης σε επιτελικό επίπεδο, µιάς δράσης που συνδέεται µε την µελλοντική επαγγελµατική ευελιξία των σπουδών σε επίπεδο ροών/κατευθύνσεων σπουδών, και όχι µια δράση η οποία εντός του “ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ” φθάνει µέχρι και την τελική άρθρωση και εφαρµογή εκπαιδευτικά ολοκληρωµένων και διοικητικά ηµι-αυτόνοµων διεπιστηµονικών ΠΠΣ. ΣΥΣΤΑΣΗ #1 : Σε πολλά ΑΕΙ, λειτουργούν πλέον λόγω χρηµατοδοτήσεων του πρώτου ΕΠΕΑΕΚ, διάφορα διατµηµατικά-διεπιστηµονικά προγράµµατα µεταπτυχιακών σπουδών (∆ΠΜΣ). Σε αυτές τις περιπτώσεις,

κρίνεται ενδεχοµένως σκόπιµο τα Ιδρύµατα και τα εµπλεκόµενα Τµήµατα να αποφανθούν κατά πόσο ευσταθεί επιστηµονικά και επαγγελµατικά η ανάπτυξη εκ µέρους τους και των αντίστοιχων ∆ΠΠΣ. ΣΥΣΤΑΣΗ #2 : Σε ωρισµένα εκ των Ιδρυµάτων της τριτοβάθµιας, λειτούργησαν λόγω του πρώτου ΕΠΕΑΕΚ και κάποια “προγράµµατα σπουδών επιλογής” προπτυχιακού επιπέδου (ΠΣΕ), τα οποία και αυτά ήσαν κατά κάποιο τρόπο διατµηµατικού-διεπιστηµονικού χαρακτήρα. Και σε αυτές τις περιπτώσεις ενθαρρύνονται τα Ιδρύµατα και τα εµπλεκόµενα Τµήµατα να αποφανθούν (µε τις νόµιµες κατά Νόµον ρυθµίσεις περί Γ.Σ.Ε.Σ.) κατά πόσο ευσταθεί επιστηµονικά και επαγγελµατικά η οργανωτική και λειτουργική µετατροπή των ΠΣΕ αυτών σε αντίστοιχα αναβαθµισµένα ∆ΠΠΣ. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ #2 : ∆εν πρέπει να συγχέεται η ιδέα των πολλαπλών ΠΠΣ (multiple curricula), τα οποία µπορεί να πηγάζουν από ένα υπαρκτό Τµήµα (physical Department), και των διατµηµατικών ΠΠΣ, έκαστο των οποίων δρα ως οργάνωση ιδεατού-υποθετικού Τµήµατος (virtual Department) µέσω των υπαρχόντων “physical Departments”. Στην ελληνική πραγµατικότητα, τα “πολλαπλά ΠΠΣ” είναι αυτά που καλούµε “ροές” ή “κατευθύνσεις” εσωτερικές ενός Τµήµατος, χωρίς κατ’ ανάγκην να αντιστοιχούν σε συγκεκριµένους Τοµείς. Ενώ για τα αυτόνοµα ∆ΠΜΣ, πέραν του θεσµικού πλαισίου, χρειάζονται διοικητικές ρυθµίσεις για ξεχωριστές “ειδικές Γραµµατείες”, έστω και εάν οι διδασκόντες, οι αίθουσες διδασκαλίας και τα εργαστήρια είναι ήδη «πολιτογραφηµένα» στην δύναµη των συνεργαζοµένων Τµηµάτων. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ #3 : ∆εν θα πρέπει να εξαρτηθεί η προσπάθεια προεργασιών για πιθανή ανάπτυξη ∆ΠΠΣ µε το κατά πόσον σε αυτά τα ∆ΠΠΣ θα εισάγονται φοιτητές απευθείας ως “designated majors” (µε το όποιο δηλαδή πανελλήνιο σύστηµα εισαγωγής τότε θα ισχύει) ή µε κατοπινή εσωτερική ελεύθερη ή καθοδηγούµενη επιλογή των φοιτητών, αφού δηλαδή πρώτα εισαχθούν στο Τµήµα ή την Σχολή γενικώς (undesignated freshmen). Ούτως ή άλλως, το ΚΠΣ χρηµατοδοτεί µόνο δράσεις που εµπεριέχουν και κάποιο καινοτοµικό στοιχείο, και άρα για την λειτουργία των ∆ΠΠΣ µε το

33

παρόν σώµα φοιτητών δεν απαιτούνται ειδικές νοµοθετικές ρυθµίσεις που θα απαιτούντο εάν τα ∆ΠΠΣ αυτά περιλαµβάνοντο στους “καταλόγους επιλογής Σχολών” για τους υποψήφιους. ΠΡΟΣΟΧΗ : Επειδή το υπάρχον νοµοθετικό πλαίσιο δεν επιτρέπει την ανάπτυξη πλήρως αυτόνοµων ∆ΠΜΣ ως ιδεατών Τµηµάτων, και επειδή το σύστηµα εισαγωγής στην τριτοβάθµια εκπαίδευση προϋποθέτει εγγραφή του κάθε ΠΠΣ στα «Έντυπα Επιλογής Σχολών» (µαζί µάλιστα µε ένα εκ των προτέρων δεδοµένο numerus clausus), για αυτό η παρούσα δράση περιορίζεται στην πειραµατική λειτουργία διεπιστηµονικών κατευθύνσεων ή ηµι-κατευθύνσεων (ροών) εντός των υπαρχόντων Τµηµάτων. Πιθανοί δείκτες βελτίωσης : · το Τµήµα στεγάζει ήδη κανένα διατµηµατικό-

διεπιστηµονικό ΠΠΣ ; · το Τµήµα εµπλέκεται καθόλου σε κάποια

εξειδικευµένα δι-ιδρυµατικά ΠΠΣ ; ∆ράση 6.1 : Ανάπτυξη και λειτουργία ∆ιατµηµατικών-∆ιεπιστηµονικών ροών στα ΠΠΣ. Τα ∆ΠΠΣ αυτού του τύπου προϋποθέτουν συνεργασία Τµηµάτων διαφορετικών επιστηµών, από το ίδιο ή διαφορετικά Ιδρύµατα. Η συνεργασία οφείλει να είναι αποτέλεσµα αποφάσεων των αντίστοιχων ΓΣΕΣ, καθώς και των εµπλεκόµενων Συγκλήτων. Οι διεπιστηµονικές περιοχές που θα θεραπεύουν µπορεί να προέρχονται από εµπλοκή κάποιων µόνο Τοµέων των συνεργαζόµενων Τµηµάτων, έως και καθολικότερες συνεργασίες των Τµηµάτων. Ένα διεπιστηµονικό ∆ΠΠΣ στηρίζεται στις υπάρχουσες υποδοµές των συνεργαζόµενων Τµηµάτων, καθώς και στην συνεργασία µε τους υπάρχοντες διδάσκοντες. Οι όποιες αιτούµενες χρηµατοδοτήσεις σε αυτούς τους τοµείς (συµπληρωµατικός εξοπλισµός, επιπλέον διδάσκοντες) οφείλουν να κρατηθούν σε ιδιαίτερα χαµηλό επίπεδο. Η παρέµβαση δικαιολογεί κυρίως κόστη εκπαιδευτικής προετοιµασίας (νέα συγγράµµατα για νέα

Μαθήµατα, Οδηγοί Μελέτης, πολλαπλές πηγές πληροφόρησης, νέου τύπου εργαστηριακές ασκήσεις, κλπ.), και διεύρυνση του διδακτικού προσωπικού µε Ν407. Τα προσφερόµενα Μαθήµατα προέρχονται και από υπάρχοντα Μαθήµατα των συνεργαζόµενων Τµηµάτων, και από νεο-σχεδιαζόµενα Μαθήµατα ειδικά για λογαριασµό του ∆ΠΠΣ. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · αριθµός φοιτητών του ∆ΠΠΣ · ποσοστό φοιτητών στα ∆ΠΠΣ των

συνεργαζοµένων Τµηµάτων εν σχέσει µε το σύνολο των φοιτητών των Τµηµάτων αυτών

· αριθµός ειδικών Μαθηµάτων του ∆ΠΠΣ που δεν προέρχονται από τα αρχικά ΠΠΣ των συνεργαζόµενων Τµηµάτων

∆ράση 6.2 : Ανάπτυξη και λειτουργία εξειδικευµένων δι-ιδρυµατικών ροών στα ΠΠΣ.. Τα προγράµµατα αυτού του τύπου είναι και αυτά ∆ΠΠΣ (διατµηµατικά), µε την διαφορά πως µιλάµε για συνεργασίες οµοειδών Τµηµάτων διαφορετικών Ιδρυµάτων. Στόχος αυτών των συµπράξεων δεν είναι η οµοιογενοποίηση των επιµέρους ΠΠΣ που ήδη διατίθενται από τα συνεργαζόµενα Τµήµατα, αλλά η ανάδειξη συµπληρωµατικών εξειδικευµένων ΠΠΣ, µε πανελλήνια εάν δυνατόν εµβέλεια για επίτευξη οικονοµιών κλίµακας. Προϋποθέτουν την επιστηµολογική και εργασιολογική µαρτυρία βάσει της οποίας δικαιολογείται ένας ενδεχοµένως «υδροκεφαλικός» Τοµέας κάποιου Τµήµατος να αναδείξει (πλην της συµµετοχής του στο γενικό ΠΠΣ του Τµήµατος) και ένα τελείως δικό του εξειδικευµένο ΠΠΣ, χωρίς αυτός να εξαναγκασθεί σε απόσχιση από το µητρικό Τµήµα. Η δι-ιδρυµατική συνεργασία οφείλει να είναι αποτέλεσµα αποφάσεων των αντίστοιχων ΓΣΕΣ, καθώς και των εµπλεκόµενων Συγκλήτων. Ένα εξειδικευµένο ∆ΠΠΣ στηρίζεται στις υπάρχουσες υποδοµές των συνεργαζόµενων Τµηµάτων, καθώς και στους υπάρχοντες διδάσκοντες. Στην περίπτωση συνεργασιών από την ίδια Περιφέρεια, επιτρέπεται και η

34

συνεργασία των διδασκόντων των Ιδρυµάτων και η εκατέρωθεν παρακολούθηση των φοιτητών τους. Για µακρύτερες αποστάσεις, δεν θα καλύπτονται έξοδα µετακινήσεων, και άρα θα πρέπει να λειτουργούν ταυτόχρονα τµήµατα διδασκαλίας σε όλα τα εµπλεκόµενα Ιδρύµατα ξεχωριστά. Για τον λόγο αυτόν ενθαρρύνεται, σε αυτή κυρίως την κατηγορία ∆ΠΠΣ, η ανάπτυξη και κοινών τηλεµαθηµάτων. Οι όποιες αιτούµενες χρηµατοδοτήσεις, σε συµπληρωµατικό εξοπλισµό και επιπλέον διδάσκοντες, οφείλουν να κρατηθούν σε ιδιαίτερα χαµηλό επίπεδο. Η παρέµβαση δικαιολογεί κυρίως κόστη εκπαιδευτικής προετοιµασίας (νέα συγγράµµατα για νέα Μαθήµατα, Οδηγοί Μελέτης, πολλαπλές πηγές πληροφόρησης, νέου τύπου εργαστηριακές ασκήσεις, υλικό και δαπάνες τηλεκπαίδευσης, κλπ.), καθώς και διεύρυνση του διδακτικού προσωπικού µε Ν407. Τα προσφερόµενα Μαθήµατα του εξειδικευµένου ∆ΠΠΣ προέρχονται και από τα υπάρχοντα Μαθήµατα του κυρίως ΠΠΣ του Τµήµατος, και από τα “προχωρηµένα κατ’ επιλογήν Μαθήµατα” του Τοµέα, και από νεο-σχεδιαζόµενα Μαθήµατα ειδικά για λογαριασµό του ∆ΠΠΣ. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · αριθµός φοιτητών του ∆ΠΠΣ · ποσοστό φοιτητών στα ∆ΠΠΣ των

συνεργαζοµένων Τµηµάτων εν σχέσει µε το σύνολο των φοιτητών των Τµηµάτων αυτών

· αριθµός ειδικών Μαθηµάτων του ∆ΠΠΣ που δεν προέρχονται από τα αρχικά ΠΠΣ των συνεργαζόµενων Τµηµάτων.

Β 1.7.Ενίσχυση του Εργαστηριακού &

Σεµιναριακού Χαρακτήρα των Σπουδών. Έχει ευρέως αποδειχθεί πως εκπαίδευση βασισµένη µόνο σε θεωρητική από καθέδρας κατάρτιση παρουσιάζει τρεις βασικές αδυναµίες : δεν παρέχει προς τους εκπαιδευόµενους απτές αποδείξεις της χρησιµότητας των εκµαθούµενων αντικειµένων, δεν παρουσιάζει τα πειραµατικά εργαλεία της αντίστοιχης επιστήµης και πώς αυτά αποσαφηνίζουν κάποιους σηµαντικούς θεωρητικούς προβληµατισµούς, και τέλος δεν

παρέχει κίνητρα στους διδάσκοντες για συνεχή εγρήγορση αναφορικά ακόµη και µε το θεωρητικό σκέλος των Μαθηµάτων και του όλου κλάδου γενικότερα. Το πρόβληµα αυτό αντιµετωπίζεται συνήθως µε δύο ταυτόχρονα µεθόδους. Από την µια ενισχύεται ο εργαστηριακός χαρακτήρας των σπουδών, όπου χρειάζεται έµφαση στις σχετικές υποδοµές, εξοικείωση µε εξοπλισµούς και πειραµατικές τεχνικές, και µεθοδική οργάνωση των βιωµατικών εµπειριών οι οποίες προκύπτουν από την εργαστηριακή ενασχόληση. Από την άλλη ενισχύεται ο σεµιναριακός χαρακτήρας των σπουδών, όπου θεωρία και πράξη δένουν µαζί, αφού ο προσφιλέστερος τρόπος διεξαγωγής σεµιναρίων είναι αυτός ο οποίος στηρίζεται στην µελέτη συνοπτικών και καλογραµµένων εργασιών διεθνούς κύρους πάνω σε θεωρητικούς προβληµατισµούς, πειραµατικά αποτελέσµατα, ανοικτά θέµατα έρευνας, και εκπαιδευτικά χρήσιµες ανασκοπήσεις. Βέβαια η πρακτική των εργαστηρίων και σεµιναρίων διαφέρει από επιστήµη σε επιστήµη, και παρόλο που η διεξαγωγή τους παίζει ολοφάνερα σηµαντικό ρόλο στις θετικές επιστήµες, δεν παύει να είναι απαραίτητη ακόµη και στις ανθρωπιστικές επιστήµες, προφανώς µε άλλου τύπου υποδοµές και διεργασίες. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ : Συχνά στους κλάδους αυτούς (ανθρωπιστικές επιστήµες, καλές τέχνες, αρχιτεκτονική, κλπ.), για τα εργαστήρια ή/και τα σεµινάρια µπορεί να χρησιµοποιείται παραδοσιακά ο όρος “εργαστήρι” ή “workshop”. Από ακαδηµαϊκής άποψης, ένα “workshop” για να προσµετράται στο πρόγραµµα σπουδών οφείλει να είναι «on credit» µε ότι αυτό συνεπάγεται, δηλαδή σε απαραίτητο αριθµό ωρών διδασκαλίας συµµετοχής και ενασχόλησης µέσα σε ένα εξάµηνο. Ως εκ τούτου η συµµετοχή στα ολιγόωρα καλούµενα «workshops» των Συνεδρίων και Ηµερίδων δεν λογίζεται ως τηρούσα τις πλήρεις προϋποθέσεις για ένταξή της σε ένα ΠΠΣ. Πιθανοί δείκτες βελτίωσης : · αριθµός Μαθηµάτων που έχουν µετατραπεί σε

εργαστηριακού ή σεµιναριακού τύπου · µέσο ποσοστό προσµέτρησης στην τελική

βαθµολογία (των Μαθηµάτων αυτών) των

35

ενδιάµεσων αξιολογήσεων από ασκήσεις – θέµατα

· µέσος αριθµός φοιτητών ανά εργαστηριακό πάγκο

· µέσος αριθµός επιτηρητών ανά εργαστηριακή/σεµιναριακή άσκηση και φοιτητή.

∆ράση 7.1 : Η αύξηση του εργαστηριακού χαρακτήρα σε µαθήµατα-κλειδιά, αλλά και σε όλο ενδεχοµένως το ΠΠΣ. Η ανοργάνωτη και ευκαιριακή άσκηση “επί τάπητος”, συνήθως, αντί να προσφέρει καλό στους φοιτητές, δηµιουργεί µια απέχθεια, µια παρόρµηση αποφυγής. Για να αποφευχθεί το κλίµα δυσπιστίας που εκδηλώνουν συν τω χρόνω οι φοιτητές για την επιστήµη τους, είναι απαραίτητο η πρακτική της όλης εργαστηριακής εµπειρίας να είναι µια καλο-οργανωµένη ελκυστική και διανοητικά προκλητική εµπειρία. ∆ύο είναι οι σηµαντικοί παράγοντες για την επιτυχία των εργαστηρίων, πέραν της επάρκειάς τους σε υποδοµή. Πρώτον, η διεξαγωγή τους ατοµικά ή σε µικρές οµάδες µε επαρκή επίβλεψη και καθοδήγηση υπό την µορφή βοηθών εργαστηρίων (research assistants, lab assistants) και γραπτών «Οδηγιών» ανά εργαστηριακή άσκηση (lab instructions). ∆εύτερον, οι ασκήσεις να συνδέονται µε εφαρµογές οι οποίες να αντανακλούν την πραγµατικότητα, την κοινή δηλαδή πρακτική του επαγγέλµατος και την σύγχρονη αντίληψη της επιστήµης. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · ποσοστό και αριθµός εργαστηριακών

Μαθηµάτων · ποσοστό ενεργητικών εργαστηριακών ωρών

στο σύνολο των ωρών διδασκαλίας · µέσος αριθµός φοιτητών ανά οµάδα εργασίας

στο εργαστήριο · µέσος αριθµός φοιτητών σε εργαστηριακό

Μάθηµα ανά διδάσκοντα. · προϋπολογισµός εργαστηριακών Μαθηµάτων

σε σχέση µε τον συνολικό προϋπολογισµό του Τµήµατος

· νέες εργαστηριακές ασκήσεις που αναπτύχθηκαν στο σύνολο των εργαστηριακών Μαθηµάτων

∆ράση 7.2 : Η αύξηση του σεµιναριακού χαρακτήρα σε µαθήµατα-κλειδιά, αλλά και σε όλο ενδεχοµένως το ΠΠΣ. Υπάρχουν αρκετοί τύποι Σεµιναρίων. Με τα Σεµινάρια τύπου “Φροντιστήρια” ένα ΠΠΣ επιδιώκει να βοηθήσει την ικανότητα των φοιτητών να λύνουν ρεαλιστικά προβλήµατα σε συνεργασία µε τους διδάσκοντες και συµβουλευόµενοι φυλλάδια εργασίας (handouts) και επικαιροποιηµένα τεχνικά εγχειρίδια του κλάδου (manuals). Με τα Σεµινάρια τύπου “Επισκόπηση Εξελίξεων”, µια γνωστική περιοχή επιδιώκει να προσδώσει στον φοιτητή σφαιρική αντίληψη του επίκαιρου περιεχοµένου της µε την µελέτη εκπαιδευτικά χρήσιµων ανασκοπήσεων (review papers). Τέλος, σε προπτυχιακό επίπεδο, µε τα Ερευνητικού τύπου Σεµινάρια επιδιώκεται συνήθως η µύηση των φοιτητών σε παλαιώτερα θέµατα έρευνας τα οποία έχουν πλέον τελεσφορήσει και αποδειχθεί καταξιωµένες πρακτικές πειραµατικές και θεωρητικές. Αυτό γίνεται µε την µελέτη συνοπτικών µελετών “research papers” που παρουσίαζουν τις ερευνητικές σκέψεις, τις υποθέσεις εργασίας, τα θεωρητικά µοντέλλα προς τυχόν απόδειξη απόρριψη ή ρύθµιση (theory calibration), και τα καθαρά ερευνητικού χαρακτήρα αποτελέσµατa. Στα Σεµινάρια, λόγω του µικρού λόγου φοιτητών-διδασκόντων, δίδεται η ευκαιρία για εκπόνηση µικρών αλλά αυτοτελών γραπτών εργασιών, για πειραµατισµούς παρουσιάσεων-διαλέξεων από τους ίδιους φοιτητές, για µικρο-οµαδικές εργασίες, κλπ.. Γενικά, µε τα Σεµινάρια (συχνά µικτού τύπου όλων των προαναφερθέντων τριών ειδών) επιδιώκεται οι φοιτητές να µπορούν να διερευνούν πληροφόρηση, να επιλύουν καταστάσεις και να οραµατίζονται τις επιστηµονικές εξελίξεις του κλάδου τους. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · ποσοστό και αριθµός σεµιναριακών

Μαθηµάτων · ποσοστό σεµιναριακών ωρών διδασκαλίας · αριθµός φοιτητών ανά οµάδα εργασίας στο

σεµινάριο

36

· αριθµός φοιτητών σε σεµιναριακό µάθηµα ανά διδάσκοντα

· προϋπολογισµός διδακτικού και ερευνητικού υλικού για σεµιναριακά Μαθήµατα σε σχέση µε τον συνολικό προϋπολογισµό του Τµήµατος

· νέα σεµιναριακά θέµατα που αναπτύχθηκαν στο σύνολο των σεµιναριακών Μαθηµάτων.

Β 1.8.Λοιπές ∆ράσεις Βελτίωσης του

Περιεχοµένου των Σπουδών ανά Τµήµα. Η οικεγένεια αυτών των δράσεων αποτελεί την πεµπτουσία για αναβάθµιση του πνεύµατος µε το οποίο διεκπεραιώνεται ο διδακτικός στόχος, το µαθησιακό αυτο-κίνητρο και το παιδευτικό βίωµα της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Τα Πανεπιστήµια και ΤΕΙ οφείλουν να παρέχουν ελκυστικές σπουδές των οποίων άµεσο προϊόν είναι η δυνατότητα των αποφοίτων τους για µαθησιακή, επιστηµονική και επαγγελµατική αυτενέργεια. Πιθανοί δείκτες βελτίωσης : · µέσο ποσοστό προσµέτρησης στην τελική

βαθµολογία των ενδιάµεσων αξιολογήσεων από ασκήσεις – θέµατα

· µέσο µέγεθος ακροατηρίων στα Μαθήµατα κορµού

· µέσο µέγεθος ακροατηρίων στα κατ’ επιλογήν υποχρεωτικά Μαθήµατα

· µέσος χρόνος αποφοίτησης για πρώτο πτυχίο · σχέση αποφοιτούντων προς εγγραφόµενους · µέσος δείκτης ικανοποίησης φοιτητή · ποσοστό προπτυχιακών που συµµετέχουν

χρηµατοδοτούµενοι σε επίσηµα ερευνητικά προγράµµατα

· βαθµός ικανοποίησης εργοδοτών από τους απασχολούµενους αποφοίτους

· ποσοτική γνώµη εργοδοτών από την ροή των προσερχόµενων αποφοίτων για εύρεση εργασίας

· µέσος χρόνος µέχρι την πρώτη απασχόληση · ποσοστό ανέργων αποφοίτων · ποσοστό ετεροαπασχολούµενων αποφοίτων · ποσοστό Μαθηµάτων που απαιτούν σύνταξη

µιάς ή και περισσοτέρων εκτεταµένων εκθέσεων

· ποσοστό Μαθηµάτων για τον τελικό βαθµό των οποίων απαιτείται υποχρεωτικά η

βαθµολόγηση σε θέµατα εργασίας πριν την τελική εξέταση

· µέσος δείκτης ικανοποίησης αποφοίτου από το επίπεδο των προπτυχιακών σπουδών του

· ικανοποίηση αποφοίτου επί των διοικητικών µέτρων οργάνωσης και εµψύχωσης για πραγµατοποίηση έγκαιρης αποπεράτωσης των σπουδών

· κατάταξη Τµήµατος στις εισαγωγικές τα τελευταία πέντε χρόνια (είναι σταθερή, ανοδική ή καθοδική;)

∆ράση 8.1 : Oργάνωση των σπουδών σε ολοκληρωµένους κύκλους µαθηµάτων (integration). Οι κύκλοι αυτοί θα είναι αυτοτελή υποσύνολα των ενδιαφερόντων των Τοµέων των Τµηµάτων, και θα περιλαµβάνουν όλων των ειδών τα Μαθήµατα της γνωστικής αυτής περιοχής. Θα µπορεί επίσης να περιλαµβάνουν και τα Μαθήµατα υψηλού επιστηµονικού περιεχοµένου µε τρόπο τέτοιο ώστε να µπορούν αυτά εύκολα να κινηθούν µεταξύ διαφορετικών επιπέδων σπουδών της τυπικής (for credit) και άτυπης (non-credit) πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης (δηλαδή ως προχωρηµένα προπτυχιακά, ή ως µεταπτυχιακά, ή ως συνεχιζόµενη εκπαίδευση πτυχιούχων/ διπλωµατούχων). Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · λόγος Μαθηµάτων του ΠΠΣ που έχουν

ενταχθεί σε ολοκληρωµένους κύκλους Μαθηµάτων σε σχέση µε το σύνολο των Μαθηµάτων που προσφέρονται.

· µέσο ποσοστό υποχρεωτικών Μαθηµάτων ανά ολοκληρωµένο κύκλο

· µέσος βάθος των κύκλων σε αριθµό Μαθηµάτων που απαιτούνται (τηρώντας αυστηρά την προβλεπόµενη σειρά προαπαι-τουµένων) για την συµπλήρωση του όλου κύκλου (υποχρεωτικών και προαιρετικών).

· ποσοστό φοιτητών που προτιµούν την παρακολούθηση Μαθηµάτων επιλογής τα οποία προέρχονται από ολοκληρωµένους κύκλους Μαθηµάτων.

∆ράση 8.2 : Όλο και µεγαλύτερη βαθµολογική έµφαση σε διαδικασίες ενδιάµεσων αξιολογήσεων των Μαθηµάτων.

37

Βαθµιαία αποφυγή ενός βαθµολογικού συστή-µατος που συνήθως βασίζεται αποκλειστικά στην τελική εξέταση, και εισαγωγή ενδιάµεσων αξιολογήσεων των φοιτητών, σε όλο και περισσότερα Μαθήµατα, προκειµένου να συναχθεί ο τελικός τους βαθµός. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ : Οι δράσεις 9.1 και 9.2 είναι συµπληρωµατικές µεταξύ τους. Από την µια, µε τον θεσµό των ολοκληρωµένων κύκλων µαθηµάτων γίνεται σαφέστερο το εύρος των προαπαιτουµένων µαθηµάτων και το βάθος των απαιτούµενων γνώσεων κορµού. Από την άλλη, γίνεται έτσι ευκολότερο, µε την εισαγωγή ενδιάµεσων αξιολογήσεων από εργασίες και εξετάσεις, να απαιτείται η συµπλήρωση µόνο των ενοτήτων και εξετάσεων που αποµένουν, σε περίπτωση ηµιτελούς περάτωσης κάποιων Μαθηµάτων του κύκλου (incompletes). Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων στα οποία η

βαθµολογία δεν βασίζεται µόνο στην τελική εξέταση

· ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων για τον τελικό βαθµό των οποίων απαιτείται υποχρεωτικά η βαθµολόγηση σε θέµατα εργασίας πριν την τελική εξέταση

· µέσο ποσοστό προσµέτρησης στον τελικό βαθµό Μαθήµατος, του βαθµού σε θέµατα εργασίας πριν την τελική εξέταση.

∆ράση 8.3 : Μερική ή ολική υιοθέτηση εκπαίδευσης βασιζόµενης σε νέες ευρηµατικότερες διαδικασίες µάθησης. Από την δεκαετία του 1970, επεκτείνεται όλο και περισσότερο διεθνώς µια εκπαιδευτική τακτική η οποία βασίζεται σε ευρηµατικές µαθησιακές διεργασίες (heuristic learning techniques). Στις µεθόδους που προτείνονται παρακάτω, κοινός παρονοµαστής είναι η µετάδοση της ύλης µε µη-γραµµικούς και µη-νοµοτελειακούς τρόπους, αλλά µε επαφή του εκπαιδευόµενου εξ αρχής του Μαθήµατος µε συνθετότερες µορφές εξαγωγής και αναπαραγωγής της γνώσης, εξ ου και το “ευρηµατικό”. Μιας συνολικής εικόνας γνώσης, που είναι σαφώς ρεαλιστικότερη, χωρίς ταυτόχρονα να χάνει καθόλου από τον ακαδηµαϊκό της χαρακτήρα.

Η πρώτη µέθοδος αφορά την διεξαγωγή των Μαθηµάτων µε τελικό ή/και ενδιάµεσο ζητού-µενο την εκπόνηση σύνθετων εργασιών (project-oriented learning). Η θεµατολογία µπορεί να είναι πανοµοιότυπη (αλλά και να µην είναι) για όλους τους φοιτητές της τάξης, όπως και οι εργασίες αυτές καθ’ εαυτές µπορεί να διεξάγονται ατοµικά αλλά και οµαδικά. Οι εργασίες συνήθως βασίζονται πάνω σε κεφάλαια διαφορετικών συγγραµµάτων, στην αποτύπωση εργαστηριακών & πειραµατικών αποτελεσµάτων, σε επιλεγέντα επιστηµονικά άρθρα, κλπ.. Η δεύτερη µέθοδος αφορά την διεξαγωγή των Μαθηµάτων µε επίκεντρο την επίλυση ρεαλιστικών προβληµάτων σχετικών µε το κλάδο (problem-based learning = PBL). ∆ηµιουργείται µια βάση δεδοµένων µε διαφορετικά ρεαλιστικά σενάρια υποθετικών καταστάσεων, όπου (α). οι διδάσκοντες υποδεικνύουν τον ενδεδειγµένο τρόπο εξέτασης κάποιων από αυτά τα σύνθετα ρεαλιστικά προβλήµατα, (β). προµηθεύουν τους εκπαιδευόµενους µε τα απαραίτητα θεωρητικά και αναλυτικά εργαλεία των επιµέρους παραµέτρων του προβλήµατος, και (γ). απαιτείται από τους φοιτητές να συνθέσουν δικές τους αλυσίδες σκέψης και στρατηγικές αντιµετώπισης των επιµέρους για την επίλυση αρχικά παρόµοιων (και αργότερα λιγότερο όµοιων) προβληµάτων. Η τρίτη µέθοδος αφορά την διεξαγωγή των Μαθηµάτων αποκλειστικά µε την έκθεση πραγµατικών καταστάσεων από ειδικές αφηγήσεις των καλούµενων “µελέτες περίπτωσης” (case studies). Πρόκειται για τελείως πραγµατικές καταστάσεις, στις οποίες υπάρχει όχι µόνον περιγραφή της όλης κατάστασης και των επιµέρους προβληµάτων, αλλά και στο τί συνέπειες είχαν οι ενέργειες που αποφασίσθηκαν να ακολουθηθούν. Ουσιαστικά, στις “µελέτες περίπτωσης” τα θεωρητικά συµπεράσµατα αναδύονται από την εξέταση τού κατά πόσον κρίνεται επιτυχηµένη ή λιγότερο επιτυχηµένη η έκβασις της όλης υπόθεσης, έτσι όπως πραγµατικά ξετυλίχτηκε στον πραγµατικό κόσµο. Κοινό “τρικ” αυτών των µεθόδων, --οι οποίες οµολογουµένως µπορεί να µην ταιριάζουν καθόλου για ορισµένα Μαθήµατα ή και

38

ολόκληρους κλάδους σπουδών--, είναι η µετάβαση προς τον κόσµο της θεωρίας µέσω διαδοχικών αφαιρέσεων από τα συγκεκριµένα αντικείµενα µελέτης (projects, problems, cases). Τα αντικείµενα µελέτης οφείλουν να είναι σύνθετα, αντιπροσωπευτικά, να καλύπτουν και τις νόµιµες επιστηµολογικές εξαιρέσεις (exception handling), και να έχουν εκπαιδευτική χρησιµότητα. Μόνον τότε ο παραδειγµατι-σµός µέσω υποδειγµατικών αντικειµένων µελέτης έχει ως αποτέλεσµα να συνάγονται χρήσιµες θεωρητικοποιήσεις, και τα αντικείµενα αυτά να µπορούν να θεωρούνται άξια λόγου (χρησιµοποιείται ο όρος “paradigms“). Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · ποσοστό υποχρεωτικών Μαθηµάτων που

απαιτούν την εκπόνηση σύνθετων εργασιών · ποσοστό Μαθηµάτων επιλογής που απαιτούν

την εκπόνηση σύνθετων εργασιών · ποσοστό υποχρεωτικών Μαθηµάτων που

διεξάγονται µε τη µέθοδο της επίλυσης ρεαλιστικών προβληµάτων

· ποσοστό Μαθηµάτων επιλογής που διεξάγονται µε τη µέθοδο της επίλυσης ρεαλιστικών προβληµάτων

· ποσοστό υποχρεωτικών Μαθηµάτων που βασίζονται στην µελέτη “µελετών περίπτωσης”

· ποσοστό Μαθηµάτων επιλογής που βασίζονται στην µελέτη “µελετών περίπτωσης”.

∆ράση 8.4 : Η ανάδειξη της αυτενέργειας, της ελεύθερης σκέψης, της δηµιουργικότητας και της ικανότητας για αυτοµάθηση. Η εκπαίδευση µε νέες διαδικασίες (προηγούµενες δράσεις 8.2 και 8.3 περί ενδιάµεσων βαθµολογιών και ευρηµατικότερης µάθησης αντίστοιχα) αποτελεί οπωσδήποτε ένα σίγουρο όχηµα που οδηγεί σε µεγαλύτερη συµµετοχή του φοιτητή στην εκπαιδευτική διαδικασία. Του διδάσκει έµπρακτα το πόσο σηµαντικό είναι να διερευνά και να συνθέτει, αφού τα πραγµατικά προβλήµατα είναι ανοικτού τύπου (open-ended situations). Άρα µαθήµατα που προσφέρονται µε αυτό τον τρόπο, καλλιεργούν την ελεύθερη σκέψη, την δηµιουργικότητα και την ικανότητα για αυτοµάθηση.

Όµως δεν αρκούν οι διδακτικές καινοτοµίες, χρειάζονται και µέτρα για κίνητρα προς τους φοιτητές., όπως : • κίνητρα στα Μαθήµατα µε “projects” (π.χ.

κάποιος βαθµός ελευθερίας στην επιλογή των θεµάτων µελέτης, πριµοδότηση βαθµολογίας για περισσότερες ή απαιτητικότερες µελέτες)

• κίνητρα για επιλογή περισσοτέρων κατ’ επιλογήν Μαθηµάτων “νέας κοπής” (εκείνων που είναι τύπου “projects, cases, PBL”, εκείνων που κινούνται µε το σύστηµα πολλαπλής βιβλιογραφίας, εκείνων που έχουν εργαστήρια ή διεξάγονται ως σεµινάρια)

• δυνατότητα επιλογής εξετάσεων µε ανοικτά εγχειρίδια και µε θέµατα πιο ανοικτά που απαιτούν σηµαντικό βαθµό κρίσης

• πριµοδότηση βαθµολογίας στην περίπτωση εθελοντικής ανάληψης µελετών “βιβλιογραφικής ανασκόπησης” στα υποχρεωτικά Μαθήµατα που δεν κινούνται µε πολλαπλή βιβλιογραφία

• κίνητρα για παρακολούθηση “non-credit” µαθηµάτων και κύκλων από διαλέξεις.

Πρόκειται για ένα ολόκληρο πακέττο µέτρων το οποίο στοχεύει τελικά στην ανάδειξη της αυτενέργειας. Ας αναφερθούν επίσης η δυνατότητα για εύφηµο µνεία και βραβεία στις καλύτερες µελέτες “project” ανά Μάθηµα, στις πληρέστερες επιλύσεις ρεαλιστικών προβληµάτων, στην πληρέστερη εκµαίευση θεωρητικών αληθειών από τις “µελέτες περίπτωσης”, κλπ.. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ : Οι δράσεις 8.3 και 8.4 είναι εν µέρει συµπληρωµατικές µεταξύ τους. Η παρούσα πάντως δράση της ενθάρρυνσης των φοιτητών για ανάδειξη της αυτενέργειας δεν προϋποθέτει αναγκαστικά πως θα υπάρχουν και Μαθήµατα των τύπων “projects, cases, PBL”. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · ποσοστό επιτυχίας στα Μαθήµατα που

υπάρχει η δυνατότητα του “learning by project”

· αριθµός “projects” ανά διδάσκοντα. · αριθµός φοιτητών ανά “project” · ποσοστό επιτυχίας στα µαθήµατα τύπου

“PBL”

39

· ποσοστό επιτυχίας στα µαθήµατα που στηρίζονται πάνω σε “case studies”

· βαθµός στον οποίο οι φοιτητές επιλέγουν κατ’ επιλογήν Μαθήµατα “νέας κοπής”.

∆ράση 8.5 : Η ανάπτυξη της διεπιστηµο-νικότητας και της ευελιξίας των σπουδών. Η προώθηση της επαγγελµατικής ευελιξίας στα επιστηµονικά επαγγέλµατα είναι αποτέλεσµα κυρίως τριών παραγόντων (πέραν από την γενικότερη έφεση ή µη για προσαρµογές και δηµιουργικότητα) : (α). της δυνατότητας για ενδο-κλαδική ευελιξία λόγω του ιδίου του προγράµµατος σπουδών του Τµήµατος, (β). µιας γενικής δεξιότητας για δια-κλαδική ενηµέρωση και ευελιξία που το ίδιο το πανεπιστηµιακό περιβάλλον επιµελείται πέραν από τις προδιαγραφές του Τµήµατος, και (γ). µιας πανεπιστηµιακής κουλτούρας που ευνοεί την βια βίου µάθηση και δεν πτοείται από την ενδεχόµενη ανάγκη για επανακατάρτιση, στον ίδιο ή άλλο κλάδο. Στην συζήτηση προηγούµενης δράσης ειπώθηκε πως και η δηµιουργικότητα διδάσκεται, αφού χαρακτηρίζει τις ευρηµατικές διεργασίες διερεύνησης οι οποίες προσφέρονται στα πλαίσια Μαθηµάτων “νέου τύπου”. Ζητούµενο λοιπόν παραµένει η ευελιξία που το ίδιο το πανεπιστηµιακό περιβάλλον επιµελείται, --ως µεµονωµένο Τµήµα (στην επόµενη δράση 8.6) και ως συνολικό Ίδρυµα (στην παρούσα δράση 8.5)--, µια ευελιξία που είναι άλλοτε ρητά δηλωµένη µέσα από το πρόγραµµα σπουδών, ίδε “science distribution requirements”, και άλλοτε άρρητα, ίδε “hidden curriculum”. Και στις δύο περιπτώσεις έχει διεθνώς καταδειχθεί πως, πέραν της επαγγελµατικής ευελιξίας, η ευελιξία των σπουδών επενεργεί θετικά στην ανάπτυξη της διεπιστηµονικότητας. Κατά πρώτο λόγο, η διεπιστηµονικότητα δεν προδιαγράφεται από το Τµήµα υποδοχής, προσαρµόζοντας εκ των προτέρων ξένα γνωστικά πεδία µέσα στα πλαίσια λογικής του Τµήµατος. Αυτό πρέπει να γίνεται σε επόµενη φάση των σπουδών. Ο κατ’ εξοχήν γνήσιος ακαδηµαϊκός τρόπος έναρξης της διεπιστηµονικότητας γίνεται µε την αποδοχή της παραδοχής πως το καταλληλότερο Τµήµα για την ανόθευτη

διδασκαλία κάποιου Μαθήµατος είναι εκείνο του οποίου πρωτεύουσα αρµοδιότητα είναι η συγκεκριµένη γνωστική περιοχή. Ως συνολικό Ίδρυµα, αυτό απαιτεί από το ενδο-πανεπιστηµιακό σύστηµα µια απόπειρα για υπέρβαση των στεγανών των Τµηµάτων µε την βελτίωση του συστήµατος των “κατ’ επιλογήν υποχρεωτικών” µαθηµάτων από άλλα Τµήµατα (science distribution requirements). Γενικότερα, για οποιουδήποτε είδους ευελιξία σπουδών, απαιτείται η αποδοχή συστήµατος πίστωσης και µεταφοράς διδακτικών µονάδων (π.χ. τύπου ECTS), η αποφυγή επικαλύψεων στην ύλη των µαθηµάτων, η διεύρυνση του φάσµατος των εσωτερικών κατευθύνσεων στις σπουδές, και η ελάττωση των υποχρεωτικών µαθηµάτων (πάντα µε παράλληλη εξασφάλιση της επιστηµονικής επάρκειας του κορµού των βασικών γνώσεων). Μόνον τότε µπορεί να µιλάµε για σηµαντικό ποσοστό Μαθηµάτων από άλλα Τµήµατα για τον κάθε φοιτητή, Μαθηµάτων των οποίων η ποιότητα να µην αµφισβητείται από κανένα Τµήµα, και τα οποία ως εκ τούτου θα γίνονται αυτοµάτως αποδεκτά. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων που

βρίσκονται στην διεπιστηµονική επιφάνεια ή προσφέρονται από άλλο Τµήµα, ως κατ’ επιλογήν υποχρεωτικά

· ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων διεπιστηµονικής κατεύθυνσης που εισήχθησαν για πρώτη φορά στο πρόγραµµα

· ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων που αναθεωρήθηκαν για να προσαρµοσθούν σε διεπιστηµονικότερο γνωστικό αντικείµενο

· ποσοστό και αριθµός των επωνοµαζόµενων Μαθηµάτων Γενικής Παιδείας σε ένα τεχνολογικό Τµήµα

· ποσοστό και αριθµός των Μαθηµάτων στα οποία αιτιολογηµένα αναγνωρίζεται η συνιστώσα της “Ευρωπαϊκής ∆ιάστασης”.

∆ράση 8.6 : Μελέτη για τον εντοπισµό αναδυόµενων διεπιστηµονικών περιοχών και πιθανή δηµιουργία ειδικών ροών. Ως µεµονωµένο Τµήµα, προϋπόθεση --για την µελλοντική επαγγελµατική ευελιξία των

40

φοιτητών του-- αποτελεί η συστηµατική µελέτη για τον εντοπισµό αναδυόµενων διεπιστηµονικών περιοχών στην διεπιφάνεια του Τµήµατος µε τα υπόλοιπα λειτουργούντα Τµήµατα, µε διερεύνηση της δυνατότητας λειτουργίας ανανεωµένων Προγραµµάτων Προπτυχιακών Σπουδών σε εξυπηρέτηση αυτών των διεπιστηµονικών περιοχών. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ #1 : Να σηµειωθεί πως οι διεπιστηµονικές περιοχές (cross-disciplines) δεν αποτελούν πάντα ολόκληρες αυτονοµούµενες διακλαδικές επιστήµες (interdiscilinary sciences), για τις οποίες θα µπορούσαν να προβλεφθούν και ειδικά διατµηµατικά ΠΠΣ. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ #2 : Να σηµειωθεί επίσης, πως ένα ετερογενές πολυ-επιστηµονικό υπόβαθρο (multi-science background) δεν απαρτίζει. από µόνο του “διεπιφάνεια” (interface) µεταξύ διαφορετικών επιστηµών, αλλά µπορεί κάλλιστα να χρησιµεύσει ως όχηµα διεύρυνσης της επιστηµονικής σκέψης, και µετά να ακολουθήσουν επιστηµολογικής φύσεως δανεισµοί µεταξύ των επιστηµών (σε φιλοσοφία, µεθοδολογία, εργαλεία, τεχνικές). Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · ποσοστό γνωστικών περιοχών των Τοµέων

του Τµήµατος οι οποίες εµπίπτουν σε διεπιστηµονικές διεπιφάνειες (interfaces) εντός του Τµήµατος (διατοµεακού δηλαδή ενδιαφέροντος)

· ποσοστό γνωστικών περιοχών του Τµήµατος οι οποίες εµπίπτουν σε διεπιστηµονικές διεπιφάνειες µε άλλα Τµήµατα (διατµηµατικού δηλαδή ενδιαφέροντος)

· ποσοστό υποχρεωτικών Μαθηµάτων του ΠΠΣ που προσφέρονται από το Τµήµα και είναι διεπιστηµονικού χαρακτήρα

· ποσοστό Μαθηµάτων επιλογής του ΠΠΣ που προσφέρονται από το Τµήµα και είναι διεπιστηµονικού χαρακτήρα

· ποσοστό υποχρεωτικών Μαθηµάτων του ΠΠΣ που προσφέρονται από άλλα Τµήµατα και είναι διεπιστηµονικού χαρακτήρα

· ποσοστό Μαθηµάτων επιλογής του ΠΠΣ που προσφέρονται από άλλα Τµήµατα και είναι διεπιστηµονικού χαρακτήρα.

∆ράση 8.7 : Μύηση στην έρευνα.

Ένα τρίτο εργαλείο για επαγγελµατική ευελιξία, πέρα από την ευελιξία των σπουδών (δράση 8.5) και τις διεπιστηµονικές δεξιότητες (δράση 8.6), αποτελεί η µύηση στην έρευνα. Όσο παράξενο και να φαίνεται, είναι αυτή η οποία εγγυάται περισσότερο από κάθε τι άλλο την εµπέδωση µιας πανεπιστηµιακής κουλτούρας που ευνοεί την βια βίου µάθηση και δεν πτοείται από την ενδεχόµενη ανάγκη για συνεχή κατάρτιση και επανακατάρτιση. Και αυτό διότι η έρευνα είναι η υπέρτατη έκφανση του πνεύµατος για διερεύνηση, ανανέωση γνώσεων και δηµιουργικότητα. Η µύηση στην έρευνα των προπτυχιακών φοιτητών µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε ποικιλία τρόπων : µε ειδικά σεµινάρια, ανοικτούς κύκλους διαλέξεων, παρακολούθηση παρουσιάσεων διδακτορικών διατριβών, βοηθητικής συµµετοχής σε ερευνητικά προγράµµατα, υποχρεωτικής συµµετοχής σε διδακτικά “ερευνητικά προγράµµατα”, π.χ. υπό την µορφή ερευνών πεδίου (field research), ερευνητικών παιγνίων (research games), οµαδικών µελετών σε ολοκληρωµένα θέµατα µείζονος κλίµακας (large-scale system studies), κλπ.. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · ποσοστό φοιτητών του Τµήµατος που

παρακολουθούν ανοικτούς κύκλους επιστηµονικών διαλέξεων

· ποσοστό επιστηµονικών διαλέξεων που παρακολουθούνται από τουλάχιστον το 10 % των προπτυχιακών σπουδαστών του Τµήµατος

· ποσοστό φοιτητών που παρακολουθούν παρουσιάσεις διδακτορικών διατριβών

· ποσοστό διδακτορικών διατριβών που παρακολουθούνται από τουλάχιστον το 5 % των προπτυχιακών

· ποσοστό φοιτητών µε βοηθητική συµµετοχή σε ερευνητικά προγράµµατα

· ποσοστό ερευνητικών προγραµµάτων του Τµήµατος στα οποία συµµετέχουν επίσηµα και προπτυχιακοί.

∆ράση 8.8 : Καλλιέργεια γενικών επαγγελµατικών δεξιοτήτων. Η ανάπτυξη γενικών δεξιοτήτων, όπως :

41

• η γλωσσοµάθεια (language training) η οποία υποβοηθά την κινητικότητα για επιστηµονικούς και επαγγελµαττικούς σκοπούς, καθώς και την εργασία σε πολυπολιτισµικά περιβάλλοντα,

• η ανάδειξη της ικανότητας για επικοινωνία (communication skills) η οποία ενισχύει ην οµαδικότητα στην εργασία και τις συνεργασίες σε διεπιστηµονικά θέµατα,

• η ικανότητα για βιβλιογραφικές διερευνήσεις και τεκµηρίωση (documentation skills) από την προχωρηµένη χρήση των δυνατοτήτων των οικείων βιβλιοθηκών του Ιδρύµατος και του ∆ιαδικτύου,

• η βελτίωση των τρόπων συγγραφής υποµνηµάτων (technical report writing), όπου εµπλέκονται πολλές από τις παραπάνω δεξιότητες.

• η εµπειρία από την άσκηση στην πράξη του επαγγέλµατος µε οργανωµένο πρόγραµµα µαθητείας (Πρακτική Άσκηση) για ορισµένους έστω φοιτητές,

• η ανάπτυξη πνεύµατος επιχειρηµατικό-τητας, πρωτίστως µε προσαρµογές σε επιλεγµένα Μαθήµατα, αλλά και µε την παροχή ειδικών Μαθηµάτων (πιθανώς κεντρικά από το Ίδρυµα µε ή χωρίς την συµβολή των Γραφείων ∆ιασύνδεσης και ∆ιαµεσολάβησης),

• η δυνατότητα ένταξης στο ΠΠΣ, σε Σχολές όπου δεν υπάρχουν, µαθηµάτων γενικής Παιδαγωγικής και ∆ιδακτικής Κατάρτισης, καθώς και µαθηµάτων διδακτικής του αντικειµένου και παράλληλης διδακτικής άσκησης στην τάξη, στο πλαίσιο της υλοποίησης των διατάξεων του Ν.2525/97, άρθρο 6.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ : Αναφορικά µε την επιχειρηµατικότητα και την πρακτική άσκηση, δικαίωµα υποβολής για αυτές τις δράσεις θα έχουν τα Τµήµατα µόνο στην περίπτωση που το Ίδρυµα δεν προτίθεται να κατεβάσει Προτάσεις Έργων στις ειδικές Ενέργειες του “ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ” για την “επιχειρηµατικότητα” (Ενέργεια 5.?) και την “Πρακτική Άσκηση” (Ενέργεια 3.?) αντίστοιχα. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων

Παιδαγωγικής – ∆ιδακτικής Κατάρτισης

· συνδυασµός Μαθηµάτων Παιδαγωγικής – ∆ιδακτικής Κατάρτισης µε την πρακτική άσκηση

· συνδυασµός Μαθηµάτων Παιδαγωγικής – ∆ιδακτικής Κατάρτισης µε τα διατµηµατικά Μαθήµατα

· ποσοστό και αριθµός Μαθηµάτων τα οποία σχετίζονται µε την ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας

· αριθµός συνεργασιών εσωτερικού / εξωτερικού σε επίπεδο ανταλλαγής φοιτητών ή µελών εκπαιδευτικού προσωπικού

· αριθµός φοιτητών που ήλθαν / έφυγαν από το Τµήµα στο πλαίσιο ανταλλαγών

· αριθµός διδασκόντων που ήλθαν / έφυγαν από το Τµήµα στο πλαίσιο ανταλλαγών

· Ξένες Γλώσσες που διδάσκονται στο Τµήµα · καινοτόµες δράσεις που προβλέπονται για την

ανάπτυξη της επιχειρηµατικότητας από τους φοιτητές

· αριθµός φοιτητών που έλαβαν µέρος στα προγράµµατα κινητικότητας της Ε.Ε. την τελευταία διετία

· αριθµός φοιτητών που γνωρίζουν σε ικανοποιητικό επίπεδο δύο ή περισσότερες ξένες γλώσσες

· καινοτόµες προσπάθειες για την Πρακτική Άσκηση

· καινοτόµες προσπάθειες για την προώθηση των αποφοίτων στην αγορά εργασίας

· ευκαιρίες για απόκτηση πρόσθετων γνώσεων από διαλέξεις, σεµινάρια, δραστηριότητες των Ινστιτούτων ∆ια Βίου Εκπαίδευσης, πολιτιστικές εκδηλώσεις, κλπ.

∆ράση 8.9 : Η ενεργοποίηση της συµβουλευτικής προς όλους τους φοιτητές ως εξατοµικευµένου µηχανισµού. Στους πανεπιστηµιακούς κύκλους της Ελλάδας, η επιταγή “ενεργοποίηση της ήδη θεσµοθετηµένης συµβουλευτικής” εκλαµβάνεται ως οδηγία για µια ενεργητικότερη δραστηριοποίηση στον τοµέα της ψυχολογικής στήριξης για φοιτητές µε διαταραχές λόγω προβληµάτων ψυχολογικής οικογενειακής και εισοδηµατικής φύσεως. Αυτό όµως δεν αρκεί. ∆εν επιτρέπεται να αγνοηθεί από την τριτοβάθµια εκπαίδευση, και κυρίως λόγω ότι οι χρηµατοδοτήσεις προέρχονται από κοινοτικά

42

κονδύλια, η επιταγή του ΕΚΤ η οποία συµπεριλαµβάνει επί ίσοις όροις την συµβουλευτική στους τρείς βασικούς πυλώνες στήριξης του Ταµείου αυτού προς το ανθρώπινο δυναµικό : ??

“ initial education, professional training and consultaion services ”.

Υπάρχει ποικιλία συµβουλευτικών υποχρεώσεων ενός Ιδρύµατος τριτοβάθµιας εκπαίδευσης προς τους φοιτητές του. Η συµβουλευτική σπουδών (curriculum guidance) είναι ένας συνεχής προσανατολισµός σπουδών η οποία εµπεριέχει παρακολούθηση για την έγκαιρη και επιτυχηµένη περαίωση των Μαθηµάτων κορµού, συµµετοχή σε φοιτητικές αποφάσεις που αφορούν Μαθήµατα επιλογής του Τµήµατος, σπουδαστική στάση αναφορικά µε τον τρόπο και τα µυστικά στην παρακολούθηση Μαθηµάτων “νέου τύπου” (πολλαπλή βιλιογραφία, µερική τηλεκπαίδευση, εργασίες, µελέτες περίπτωσης, PBL, κλπ.), διασπορά κατ’ επιλογήν υποχρεωτικών Μαθηµάτων από άλλα Τµήµατα, ελλείµατα στις γενικές δεξιότητες (προηγούµενη δράση 7.8), επιλογή τρόπων µ.ύησης στην διεπιστηµονικότητα και την έρευνα, και . . . . . τόσα άλλα ανοικτά θέµατα σε µια τριτοβάθµια εκπαίδευση λιγότερο ντετερµινιστική και µε µεγαλύτερους βαθµούς ευελιξίας. Για την επίτευξη του στόχου αυτού ορίζεται, π.χ. στα αµερικάνικα πανεπιστήµια, ένας διδάσκων του Τµήµατος εγγραφής ανά φοιτητή του Τµήµατος ως “student advisor/counsellor”. Η συµβουλευτική Μαθηµάτων (study guidance) αφορά την άτυπη φροντιστηριακή µέριµνα σε ώρες που οι καθορισµένοι µεταπτυχιακοί φοιτητές οι οποίοι βοηθούν την εκπαίδευση στο Μάθηµα (teaching assistants) είναι διαθέσιµοι στα γραφεία τους για αποσαφήνιση της διδαχθείσας ύλης και καθοδήγηση στην µελέτη. Ο ρόλος τους είναι ιδιαίτερα σηµαντικός αφού είναι θεσµοθετηµένος για την επιλεκτική βοήθεια-αποσαφήνιση στην επίλυση των προβληµάτων (assignments), στην επιτυχή περαίωση των εργαστηριακών πειραµάτων (lab experiments) και στην εκπόνηση των γραπτών εργασιών (project reports) που έχουν ανατεθεί στους φοιτητές, και αφού είναι αυτοί οι (µε αξιοκρατικά κριτήρια

καθορισθέντες) βοηθοί οι οποίοι επιτηρούν τα εργαστήρια, διορθώνουν και βαθµολογούν τις εργασίες και τις εξετάσεις. ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ : Παρενθετικά να πούµε πως το παραπάνω προϋποθέτει χώρους γραφείων για όλους τους µεταπτυχιακούς φοιτητές οι οποίοι προσφέρουν ανταποδοτικές υπηρεσίες, είτε εκπαιδευτικές (teaching assistants) είτε ερευνη-τικές (researh assistants) είτε εργαστηριακές (lab assistants) είτε διαχειριστικές (administrative assistants). Η συµβουλευτική σταδιοδροµίας (carrier councelling) πρέπει να είναι µια παρέµβαση που δεν γίνεται µόνο στο τέλος των σπουδών και µόνο για εύρεση εργασίας (job consulting), και εάν γίνεται πάντα ακόµη και έτσι. Πρέπει να γίνεται αρκετά νωρίτερα σαν φυσική προέκταση της συµβουλευτικής σπουδών, αφού σε περιβάλλον ευέλικτων ΠΠΣ οι όποιες επιµέρους επιλογές στο πρόγραµµα σπουδών καθορίζουν εν µέρει και το φάσµα των µετέπειτα επαγγελµατικών δυνατοτήτων, και αφού οι δρόµοι σταδιοδροµίας µετά τις προπτυχιακές σπουδές περιλαµβάνουν και δρόµους περαιτέρω εκπαίδευσης, π.χ. επιλογή κατάλληλων µεταπτυχιακών προγραµµάτων εσωτερικού ή εξωτερικού, στρατηγικές για δια βίου µάθηση, κλπ.. Γενικά, η συµβουλευτική πρέπει να είναι µια εµψυχωτική διαδικασία προς όλους τους φοιτητές µε εξατοµικευµένη άµεση σχέση ένα προς ένα µεταξύ, από την µια, των διδασκόντων, των βοηθών εκπαίδευσης, και των εντεταλµένων στελεχών της ∆ιοίκησης (∆/νση Σπουδών, Γρ. Σταδιοδροµίας, Γρ. ∆ιαµεσολάβησης, ιατρικές υπηρεσίες που επιλαµβάνονται των ψυχολογικών προβληµάτων, υπηρεσίες “Φοιτητικής Μέριµνας” που γνωρίζουν τις οικογενειακές, στεγαστικές και εισοδηµατικές ανάγκες και δυσκολίες των φοιτητών), και από την άλλη των ιδιών των φοιτητών, ενός προς ενός. Από εκπαιδευτικο-διαχειριστικής άποψης, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έµφαση στην αποφυγή του φαινοµένου της λιµνάζουσας φοίτησης, µε ταυτόχρονες δράσεις για την περιστολή της υπάρχουσας, αλλά και την πρόληψη παρόµοιων αρνητικών φαινοµένων στο µέλλον.

43

Τα Τµήµατα οφείλουν επίσης να επιδείξουν ευαισθησία στα Μαθήµατα τα οποία παρουσιάζουν “µποτιλιάρισµα σπουδών” : • αποσαφηνίζοντας την κατάσταση µε την

χρήση ερωτηµατολογίων προς φοιτητές και διδάσκοντες,

• εξορθολογικεύοντας την ύλη και τις απαιτήσεις,

• αυτοµατοποιώντας την αυτοβελτίωση των φοιτητών µε εκµετάλλευση των διαδραστικών δυνατοτήτων των Η/Υ,

• δηµιουργώντας ειδικά τµήµατα διδασκαλίας και φροντιστηριακής βοήθειας για προώθηση των φοιτητών εκείνων οι οποίοι έχουν επιδείξει ιδιαίτερα χαµηλές επιδόσεις στα Μαθήµατα αυτά κατά τα παρελθόντα εξάµηνα σπουδών,

• επιλέγοντας ωράρια διδασκαλίας και εργαστηρίων στα υπόλοιπα Μαθήµατα του ΠΠΣ προσαρµοσµένα, ει το δυνατόν, στον διαθέσιµο χρόνο των καθυστερούντων φοιτητών/σπουδαστών.

Ουσιαστικά η Συµβουλευτική είναι µια σειρά εξατοµικευµένων µηχανισµών για την απρόσκοπτη και επιτυχή εφαρµογή του Προγράµµατος Προπτυχιακών Σπουδών προς όλους, αντιµετωπίζοντας µια σειρά ανασταλτικών παραγόντων, από τους καθαρά εκπαιδευτικούς και διαχειριστικούς έως τους καθαρά ψυχολογικούς και κοινωνιολογικούς. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ : Αναφορικά µε την συµβουλευτική σταδιοδροµίας, δικαίωµα υποβολής για αυτήν την δράση θα έχουν τα Τµήµατα µόνο στην περίπτωση που το Ίδρυµα δεν προτίθεται να κατεβάσει Πρόταση Έργου στην ειδική Ενέργεια του “ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ” για τα “Γραφεία ∆ιασύνδεσης” (Ενέργεια 2.?). Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · το κατά πόσον υπάρχει τέτοια δραστηριότητα

ανά είδος Συµβουλευτικής · ποσοστό λιµναζόντων φοιτητών προς

εγγραφόµενους · αριθµός φοιτητών που χρησιµοποίησαν την

Συµβουλευτική στο σύνολο των λιµναζόντων · ποσοστό µείωσης των λιµναζόντων µετά την

λειτουργία της Συµβουλευτικής

· µέσος χρόνος αποφοίτησης για πρώτο πτυχίο (µακροπρόθεσµος δείκτης ποσοτικοποίησης στόχων)

· αριθµός αποφοίτων σε σχέση µε τους εισαγόµενους

· µέσος βαθµός ικανοποίησης φοιτητών από τις υπηρεσίες που αφορούν περιστολή και αποφυγή της σπουδαστικής λίµνασης

· µέσος βαθµός ικανοποίησης φοιτητών από τις υπηρεσίες που αφορούν επιλογές Μαθηµάτων

· µέσος βαθµός ικανοποίησης φοιτητών από τις υπηρεσίες που αφορούν εκπαιδευτική βοήθεια στα ίδια τα Μαθήµατα

· µέσος βαθµός ικανοποίησης φοιτητών από τον τρόπο και την αποτελεσµατικότητα των προσπαθειών που αφορούν γενικά την εµψύχωσή τους.

44

Β 1.9.Κεντρικές ∆ράσεις Τόνωσης του

Γενικότερου Εκπαιδευτικού Περιβάλλοντος.

Τελευταία συστοιχία δράσεων αφορά παρεµβάσεις που ξεφεύγουν από τα στενά πλαίσια της αρµοδιότητας και των δυνατοτήτων των επιµέρους Τµηµάτων. Το γενικότερο εκπαιδευτικό περιβάλλον ενός Ιδρύµατος καθορίζεται από τα παγκόσµια ειωθώτα ακαδηµαϊκότητας, τις προδιαγραφές των Συγκλητικών Επιτροπών και της ∆ιέυθυνσης Σπουδών του οικείου Ιδρύµατος, εκείνα τα πρακτικά θέµατα στα οποία ούτως ή άλλως συναντάται κοινή σκόπευση και προσέγγιση µεταξύ των Τµηµάτων, δραστηριότητες που απαιτούν ένταση οικονοµικής διαχείρισης σε κεντρικό επίπεδο, κλπ.. Στα πλαίσια των ΠΠΣ χρηµατοδοτήσεων του “ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ”, οι κεντρικές αυτές δράσεις αφορούν την πιθανή δηµιουργία σε κάθε Ίδρυµα “Κεντρικής Μονάδας Υποστήριξης Εκπαιδευτικού Έργου” για βελτίωση και διάχυση της διδακτικής τεχνογνωσίας και παράλληλη αποτίµηση των εκπαιδευτικών αποτελεσµάτων, την ενίσχυση των εκδοτικών δραστηριοτήτων (προτυποποιήσεις, δικτυακή διάθεση, προ-εκδοτικές προετοιµασίες, αναπαραγωγή εκπαιδευτικού υλικού), και τις δράσεις συνέργειας προς άλλες παρεµβάσεις του “ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ” (Πληροφορική, ∆ια Βίου Εκπαίδευση, Περιβάλλον, Γυναίκες). Πιθανοί δείκτες βελτίωσης : · µέσος δείκτης ικανοποίησης των φοιτητών

όλου του Ιδρύµατος από την διδακτική δυνότητα των διδασκόντων

· παραγωγή καινοτόµου εκπαιδευτικού υλικού την τελευταία τριετία (διδακτικά συγγράµµατα, εγχειρίδια, διαδραστικά πολυµεσιακά CD)

· µέσος βαθµός πληρότητας των φακέλων των µαθηµάτων & των “Οδηγών Μελέτης” όλου του Ιδρύµατος

· βαθµός ικανοποίησης φοιτητών από αποτελεσµατικότητα και λειτουργικότητα των διοικητικών υπηρεσιών (α. βιβλιοθήκη, β. γραµµατεία, γ. εστίαση, δ. λοιπές λειτουργίες)

· βαθµός ικανοποίησης µελών εκπαιδευτικού προσωπικού από επάρκεια και

λειτουργικότητα των Τµηµάτων τους και ολοκλήρου του Ιδρύµατος γενικότερα

· µέσος λόγος ξένων επισκεπτών καθηγητών προς αριθµό µελών εκπαιδευτικού προσωπικού (τελευταία τριετία)

· µέσος λόγος µελών εκπαιδευτικού προσωπικού υπηρετούντων ως επισκέπτες καθηγητές ή ερευνητές σε ξένα Πανεπιστήµια ή επιλεγέντες σε υψηλές θέσεις προς αριθµό µελών εκπαιδευτικού προσωπικού (τελευταία τριετία)

· µέσος αριθµός εσωτερικών & διεθνών ανταλλαγών (% διακινουµένων φοιτητών) την τελευταία τριετία.

∆ράση 9.1 : Πιθανή δηµιουργία σε κάθε Ίδρυµα “Κεντρικής Μονάδας Υποστήριξης Εκπαιδευτικού Έργου”. ∆ράση η οποία προβλέπει κατ’ αρχάς φάσµα επιµέρους µηχανισµών που άµεσα και έµµεσα υποστηρίζουν (ή θα έπρεπε να υπάρχουν για να υποστηρίζουν) την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου σε όλα τα µήκη και πλάτη του Ιδρύµατος. Περιλαµβάνει σωρεία επιµέρους δυνατών παρεµβάσεων, για τις οποίες οφείλει να βρεθεί και η πρέπουσα διαχειριστική φόρµουλα. Προτείνεται ενδεχοµένως η λειτουργία ειδικών συγκλητικών επιτροπών υπό τον Αντιπρύτανη Ακαδηµαϊκών, η γραµµατειακή υποστήριξη από την οικεία κεντρική ∆ιεύθυνση Σπουδών, και η επιτελική κάλυψη από επιστηµονικούς συνεργάτες της ∆ιοίκησης (π.χ. από συνεργάτες των Τµηµάτων, του Κέντρου Συνεχιζόµενης Εκπαίδευσης εφόσον αυτό υπάρχει, της διαχείρισης δικτύων, του Γρ. ∆ιασύνδεσης, κλπ.). Σε πιο εξελιγµένο στάδιο, η δράση αυτή ενθαρρύνει την µετέπειτα συγκρότηση µόνιµης ειδικής υπηρεσίας για κεντρική υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου. Ενθαρρύνεται η πιθανή ίδρυση και λειτουργία σε κάθε Ίδρυµα “Κεντρικής Μονάδας Υποστήριξης Εκπαιδευτικού Έργου” για βελτίωση και διάχυση της διδακτικής τεχνογνωσίας και παράλληλη αποτίµηση των εκπαιδευτικών αποτελεσµάτων. Είτε µε την µορφή άτυπων αποκεντρωµένων µηχανισµών, είτε µε την µορφή κεντρικής υπηρεσίας, επιδιώκονται η :

45

• θέσπιση διαδικασιών συνεχούς αυτοβελτίωσης των διδασκόντων

• πραγµατοποίηση µελετών διερεύνησης και εφαρµογής του νέου χαρακτήρα της εκπαιδευτικής µεθοδολογίας (συνδυασµός µε δράσεις 2.1-2.2 και 8.1-8.9)

• δηµιουργία γεφυρών µε την αγορά εργασίας, πέραν εκείνων τις οποίες επιδιώκουν τα Γρ. Πρακτικής Άσκησης και ∆ιασύνδεσης

• συγκρότηση “Συστήµατος ∆εικτών Αξιολόγησης” της ποιότητας των Σπουδών (καθορισµός, αποδοχή Τµηµάτων, συνεχής αποτίµηση)

• ιδρυµατική σύνθεση των επιµέρους Αξιολογήσεων των ΠΠΣ και η συντήρηση µόνιµου “Βαρόµετρου Ιδρυµατικής Ποιότητας”

• προώθηση προδιαγραφών, η δικτυακή διάθεση και η αξιοποίηση του ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού

• υποστήριξη του εκπαιδευτικού προσωπικού για την ανάληψη εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών και τρόπων διδακτικής τους πραγµάτωσης

• συνεχής ροή/ενηµέρωση των διδασκόντων από ενδο-ιδρυµατικές δηµοσιοποιήσεις των εκπαιδευτικών προτερηµάτων & επιτευγµάτων καινοτοµίας των Τµηµάτων

• συγκρότηση κεντρικού µηχανισµού προδιαγραφών, ανάπτυξης και διάθεσης Μαθηµάτων σε τηλεκπαιδευόµενη µορφή.

Πιο αναλυτικά, η δηµιουργία σε κάθε Ίδρυµα “κεντρικής µονάδας υποστήριξης εκπαιδευτικού έργου” (ΚΜΥΕΕ) θα µπορούσε ενδεικτικά να περιλαµβάνει τις εξής θεσµοθετούµενες από οργανόγραµµα αρµοδιότητες : α) τη µελέτη / διερεύνηση του νέου χαρακτήρα

της εκπαιδευτικής µεθοδολογίας & διαδικασίας σύµφωνα µε τις διεθνείς εµπειρίες & τις ανάγκες της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας,

β) την ανάπτυξη µεθόδων και πρακτικών ανά ειδικότητα για τη δηµιουργία γέφυρας ανάµεσα στα ΑΕΙ/ΤΕΙ και την αγορά εργασίας (π.χ. χρηµατοδότηση διπλωµατικών εργασιών σε επιχειρήσεις, εποπτευόµενη έρευνα πεδίου σε σχολικές και άλλες εκπαιδευτικές µονάδες),

γ) τη δηµιουργία συστήµατος καθορισµού, εφαρµογής & συνεχούς αποτίµησης των

δεικτών αξιολόγησης της ποιότητας σπουδών (εσωτερικών/εξωτερικών), επανεκτίµησης της διορθωτικής πορείας, και πιθανής αναπροσαρµογής της προτεραιότητας µεταξύ των διαφόρων στόχων,

δ) τη στέγαση ενός µόνιµου “βαρόµετρου” της ποιότητας των ΠΠΣ µέσω της σύνθεσης των επιµέρους αξιολογήσεων των ΠΠΣ (π.χ. µε µοντέλο σταθµισµένου µέσου) στο σύνολο των διαφόρων δεικτών ποιότητας,

ε) την παραγωγή, προτυποποίηση, δικτυακή διάθεση και αξιοποίηση ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού,

στ) την υποστήριξη του εκπαιδευτικού προσωπικού για την ανάληψη εκπαιδευτικών πρωτοβουλιών,

ζ) τη δηµοσιοποίηση σε επίπεδο Ιδρύµατος της εµπειρίας/καινοτοµίας Τµηµάτων που βρίσκονται στην αιχµή της τεχνολογίας της πληροφορικής, από την ανάπτυξη & χρήση ηλεκτρονικού εκπαιδευτικού υλικού και σχετικών εργαστηρίων.

Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · Υπάρχει τέτοια υπηρεσία/µονάδα και αν ναι,

µε τι προσωπικό είναι στελεχωµένη και τι εξοπλισµό διαθέτει ;

· Το στελεχικό δυναµικό της Μονάδας έχει εµπειρία στο σχεδιασµό και την οργάνωση εκπαιδευτικών προγραµµάτων που να αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες, και πως αυτή αποδεικνύεται ;

· Ποιός είναι ο αριθµός των εκπαιδευτικών καινοτοµιών οι οποίες ακολούθησαν ιδρυµατικές προδιαγραφές, και πώς αυτές δηµοσιοποιήθηκαν ;

· Ποιά είναι η πραγµατοποιούµενη δαπάνη ανά φοιτητή ή ανά διδάσκοντα ή ανά Μάθηµα για την λειτουργία της Μονάδας αυτής ;

· Υπάρχει κεντρικός µηχανισµός δεικτών αξιολόγησης της ποιότητας των επιµέρους ΠΠΣ και συνεχούς ιδρυµατικής σύνθεσής τους ;

· Ποιού είδους και σε τί ποσότητα υπήρξαν εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες οι οποίες προωθήθηκαν (ενθαρρύνθηκαν, προδιαγρά-φησαν, υποβοηθήθηκαν) από την Μονάδα ;

Αναφορικά µε την θέσπιση διαδικασιών συνεχούς αυτοβελτίωσης των διδασκόντων, να αναφερθεί πως αυτό µπορεί να γίνεται µε ιδρυµατικό πρόγραµµα για, π.χ., την ελεύθερη

46

συµµετοχή σε ενδο-ιδρυµατικές σειρές διαλέξεων επί της ∆ιδακτικής, µε επισκέψεις σε άριστα Πανεπιστήµια του εξωτερικού για παρακολούθηση επιφανών δασκάλων κατά την εκπαιδευτική πράξη, µε αυτοπαρατήρηση βιντεοσκοπηµένων διαλέξεών τους κατά την εκπαιδευτική πράξη, κλπ.. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης, για τις προσπάθειες διδακτικής αυτοβελτίωσης των διδασκόντων, θα µπορούσαν να είναι : · ποσοστό µελών εκπαιδευτικού προσωπικού

που παρακολουθούν ανά έτος κάποια µέθοδο αυτοβελτίωσης

· µέση διάρκεια (σε ώρες) της ετήσιας προσπάθειας των διδασκόντων για αυτοβελτίωση

· µέση συχνότητα επανάληψης της προσπάθειας των διδασκόντων για αυτοβελτίωση (την τελευταία τριετία).

∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ : Αναφορικά µε την συγκρότηση κεντρικού µηχανισµού προδιαγραφών, ανάπτυξης και διάθεσης Μαθηµάτων σε τηλεκπαιδευόµενη µορφή, να επισηµανθεί πως αυτή σχετίζεται και µε τους µελλοντικούς προγραµµατισµούς των Ιδρυµάτων οι οποίοι αναφέρονται στην ίδρυση και λειτουργία Ι∆ΒΕ. Προτεραιότητα έχουν Μαθήµατα τα οποία εξυπηρετούν την µαζικότητα της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης, για τις προσπάθειες παροχής τηλεµαθηµάτων, θα µπορούσαν να είναι : · ποσοστό γενικών υποχρεωτικών Μαθηµάτων

των Ιδρυµάτων (για πολλά ή και όλα τα Τµήµατα, “institute-wide requirements”) τα οποία προχώρησαν µέσα από αυτές τις διεργασίες τηλεκπαιδευόµενης δράσης

· ποσοστό Μαθηµάτων από τα οποία οι φοιτητές άλλων Τµηµάτων οφείλουν να διαλέξουν Μαθήµατα εκτός ειδικότητας (“institute-wide electives”, δηλαδή Μαθήµατα επιλογής για την επιστηµονική τους διασπορά και αρχική διεπιστηµονική τους κατάρτιση) τα οποία προχώρησαν µέσα από αυτές τις διεργασίες τηλεκπαιδευόµενης δράσης

· ποσοστό Μαθηµάτων κορµού των Τµηµάτων (departmental requirements) και των επιµέρους ροών τους (divisional/sectional requirements) τα οποία προχώρησαν µέσα

από αυτές τις διεργασίες τηλεκπαιδευόµενης δράσης

· ποσοστό Μαθηµάτων των Τµηµάτων, καθαρά ελεύθερης επιλογής των φοιτητών (degree-completion free choices), τα οποία προχώρησαν µέσα από αυτές τις διεργασίες τηλεκπαιδευόµενης δράσης.

∆ράση 9.2 : Ενίσχυση προ-εκδοτικού και Εκδοτικού Μηχανισµού. Η δράση αυτή αποσκοπεί στην ενίσχυση των εκδοτικών δραστηριοτήτων των Ιδρυµάτων, και είναι συνέχεια εκείνης του πρώτου ΕΠΕΑΕΚ που στόχο είχε την ιδιο-παραγωγή περισσότερων, και καλύτερων εµφανισιακά, πανεπιστηµιακών συγγραµµάτων. Στο νέο ΕΠΕΑΕΚ η δράση αυτή έχει εξελιχθεί σε µια πληρέστερη παρέµβαση η οποία : (α). ξεκινά από την προ-εκδοτική

δραστηριότητα, δηλαδή τις προτυποποιήσεις στην δοµή και την εµφάνιση ανά είδος εκπαιδευτικού υλικού, την ακόλουθη διάχυση των προδιαγραφών αυτών µέσα στα Ιδρύµατα, και τις διάφορες προ-τυπογραφικές παρεµβάσεις γραφιστικής, γλώσσας και τυποσύνθεσης

(β). περιλαµβάνει πλέον, πέραν των κυρίως πανεπιστηµιακών σηµειώσεων και συγγραµµάτων, την αναπαραγωγή των “Οδηγών Μελέτης” και των όποιων φυλλαδίων που αφορούν νέου τύπου διδακτικές παρεµβάσεις (π.χ. για projects, PBL, case studies)

(γ). περιλαµβάνει προδιαγραφές, αναπαραγωγή και δικτυακή ενδεχοµένως διάθεση του όποιου εκπαιδευτικού υλικού κρίνεται από τα Τµήµατα πως οφείλει να βρίσκεται σε αυτόνοµη ηλεκτρονική µορφή (stand-alone educational material, π.χ. τα CD) ή/και σε δικτυακή µορφή (online resources)

(δ). επεκτείνεται γενικότερα στον τοµέα των ενιαίων ιδρυµατικών προτυποποιήσεων, της διάχυσής τους µέσα στα Ιδρύµατα, και της πιθανής τοποθέτησής τους στον “παγκόσµιο ιστό” (world-wide web).

Με άλλα λόγια, η “Εκδοτική Μονάδα” οφείλει να περιλαµβάνει πέρα από τις καθαρά τυπογραφικές και φωτο-αντιγραφικές εργασίες,

47

και όλο ενδεχοµένως το φάσµα δραστηριοτήτων για προ-εκδοτικές προετοιµασίες και προ-τυπογραφικές παρεµβάσεις, καθώς και να συµπεριφέρεται ως ιδρυµατικός κόµβος εκδοτικών προδιαγραφών. Αυτό µπορεί να απαιτεί έλεγχο εργασιών από κάποια ειδική “συγκλητική επιτροπή πανεπιστηµιακών συγγραµµάτων”, και συνεργασία µε το “κέντρο διαχείρισης δικτύων” του κάθε Ιδρύµατος. ∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ : Οι δράσεις για πολλαπλές πηγές πληροφόρησης (δράσεις 1.1-1.3) αφορούν, από την µια, τις προσπάθειες των Τµηµάτων για πρωτότυπη δηµιουργική παραγωγή συγγραµµάτων, “Οδηγών Μελέτης” και ηλεκτρονικού υλικού, και από την άλλη, τον εφοδιασµό των Βιβλιοθηκών µε πολλαπλά συγγράµµατα. ∆εν αφορούν το περιεχόµενο της παρούσας δράσης, δηλαδή την αναπαραγωγή του υλικού αυτού, ούτε ασχολούνται µε το θέµα των ιδρυµατικών προτυποποιήσεων (institute standards). Από οικονοµικής απόψεως, η ενίσχυση της δυνατότητας των ΑΕΙ/ΤΕΙ για µαζική ιδιοπαραγωγή πανεπιστηµιακών συγγραµµάτων και άλλου χρήσιµου εκπαιδευτικού υλικού, δεν πρέπει (λόγω ηυξηµένου κόστους) να αποβαίνει εις βάρος της δωρεάν χορήγησης του υλικού αυτού στους φοιτητές. Για αυτό επιλέξιµες θα είναι µόνο οι δαπάνες που προωθούν τη δηµιουργία µόνιµων υποδοµών, καθώς κι οι δαπάνες που προωθούν τη βιωσιµότητα των επιµέρους αυτών υπο-έργων. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης : · αριθµός ιδιοπαραχθέντων συγγραµµάτων (και

ποσοστό στο σύνολο των χρησιµοποιούµενων από το Ίδρυµα συγγραµµάτων)

· αριθµός Μαθηµάτων µε διάθεση εκπαιδευτικού υλικού στο διαδίκτυο µε ιδρυµατικές προδιαγραφές (και ποσοστό στο σύνολο των Μαθηµάτων που διατίθενται στο διαδίκτυο)

· Μαθήµατα των οποίων οι “Οδηγοί Μελέτης” ακολουθούν την ιδρυµατική αναπαραγωγή (και ποσοστό στο σύνολο ττων “Οδηγών Μελέτης”)

· προϋπολογισµός για τα τµήµατα Εκδόσεων (και παρακολούθηση των δαπανών της Βιβλιοθήκης για απόκτηση πολλαπλής

βιβλιογραφίας και του κόστους συνεχιζόµενων φωτοαντιγραφήσεων των Τµηµάτων)

· Ποιός είναι ο αριθµός των παραχθέντων τίτλων εκπαιδευτικού υλικού σε CD, λογισµικό, σελίδες στο διαδίκτυο κ.ο.κ., τα οποία ακολούθησαν ιδρυµατικές προδιαγραφές, και πώς αυτοί δηµοσιοποιήθηκαν ;

· Ποιά είναι η πραγµατοποιούµενη δαπάνη ανά φοιτητή ή ανά διδάσκοντα ή ανά Μάθηµα για ιδιοπαραγωγή εκπαιδευτικού υλικού ιδρυµατικών προδιαγραφών ;

Β 1.10. ∆ράσεις Συνέργειας προς Άλλες

Παρεµβάσεις του “ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ” (Περιβάλλον, Γυναίκες).

Πέρα από τις άµεσες παρεµβάσεις στα ΠΠΣ, το “ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ” διαθέτει παρεµβάσεις και σε πλείστους άλλους τοµείς, όπως για Πληροφορική, ∆ια Βίου Εκπαίδευση, Μεταπτυχιακά, Περιβάλλον, Γυναίκες, Επιχειρηµατικότητα, κλπ.. Κατά την προηγηθείσα συζήτηση των προκηρυχθεισών ΠΠΣ δράσεων, υπήρξαν σε πολλά σηµεία “∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ” οι οποίες αφορούσαν την οριοθέτηση των δράσεων αυτών εν όψει των υπολοίπων δράσεων για τα ΠΠΣ, αλλά ενίοτε και του υπόλοιπου ΕΠΕΑΕΚ, ή του Γ’ ΚΠΣ γενικότερα. Θεωρείται ιδρυµατική ευθύνη η εξασφάλιση συµβατότητας των δράσεων των Τµηµάτων µε τις κοινοτικές προδιαγραφές. ∆ύο από αυτές τις προδιαγραφές ασχολούνται µε τα θέµατα περιβάλλοντος και γυναικών. Οφείλουν να διατρέχουν όλες τις Ενέργειες του “ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ”, έστω και εάν διατίθενται άλλες ειδικές Ενέργειες για άµεση εξυπηρέτηση των στόχων αυτών. Άρα, όλες οι σπουδές της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, --ανεξάρτητα των συγκεκριµένων ΠΠΣ--, οφείλουν να λαµβάνουν υπόψη τους το Περιβάλλον και τα θέµατα των φύλων. Συγκεκριµένα προτείνεται : • η ιδρυµατική επιµέλεια Μαθηµάτων για

σύνδεση των σπουδών µε θέµατα “Ταυτότητας/Ισότητας των Φύλων”

48

• η ιδρυµατική επιµέλεια Μαθηµάτων για σύνδεση των σπουδών µε θέµατα αφορώντα “Προστασία του Περιβάλλοντος”.

Ο τρόπος παροχής αυτών των κοινωνικών ευαισθητοποιήσεων και επιστηµονικών γνώσεων µπορεί να γίνεται είτε “on credit” είτε χωρίς διδακτικές πιστωτικές µονάδες, είτε µέσα στα καθ’ ύλην αρµόδια Τµήµατα είτε κεντρικά από το Ίδρυµα. Μπορεί επίσης, να µην προσµετράται η επίδοσή τους στο πτυχίο, και απλώς να αποτελούν προαπαιτούµενα αποφοίτησης. Το αντικείµενο “Ταυτότητας/Ισότητας των Φύλων” διαπραγµατεύεται διάφορες πτυχές που φέρουν ως επίκεντρο τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία, όπως θέµατα “γυναικείων σπουδών” (women’s studies), οικογενειακών εκπαιδευτικών και επαγγελµατικών ανισοτήτων, δυσκολιών στην επιστηµονική ανέλιξη των γυναικών, στρεβλώσεων στην καλλιτεχνική τους παρουσία και την δηµόσια εικόνα των δυνατότητών τους (public image), πρόσβασής τους στην αγορά εργασίας και ιδιαίτερα στα κλιµάκια λήψης αποφάσεων, κατανόησης των µηχανισµών διαµόρφωσης και καταπολέµησης της ιεραρχικής σχέσης των φύλων, άρσης των κοινωνικών και πολιτικών διακρίσεων λόγω φύλου γενικότερα, µελέτης των πολιτισµικών διαφορών που εκφράζονται µέσα από την συγκρότηση και κατασκευή των ταυτοτήτων των φύλων, κλπ.. Το αντικείµενο “Προστασία του Περι-βάλλοντος” επιδέχεται και αυτό διάφορες οπτικές, όπως κατανόηση της πλανητικής σηµασίας του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, εισαγωγή στην µελέτη περιβαλλοντικών και άλλων επιστηµών της γης (“earth sciences”, όπως σεισµολογία, ωκεανογραφία, βιολογία των φυτικών και ζωϊκών ειδών, γεωπληροφορική, κλπ.), καθαρά οικολογικές επιστήµες (όπως για συγκρότηση βιοτόπων, για βιολογική γεωργία και κτηνο-τροφία, κλπ.), πρόβλεψη πρόληψη και αντιµε-τώπιση φυσικών και βιοµηχανικών καταστρο-φών µεγάλης κλίµακας, “environmental management”, θεωρίες και πρακτικές της βιώσιµης και οικολογικά-φιλικής ανάπτυξης (nature-friendly sustainability), κλπ.. Πιθανοί δείκτες παρακολούθησης :

· Υπάρχει ήδη τέτοια δραστηριότητα και αν ναι, µε τι διδακτικό προσωπικό στελεχώνεται ;

· Το στελεχικό δυναµικό του Ιδρύµατος διαθέτει τέτοια εµπειρία στο σχεδιασµό, την οργάνωση και την εφαρµογή τέτοιων εκπαιδευτικών προγραµµάτων ;

· Ποιός είναι ο αριθµός των υπαρχόντων Μαθηµάτων που έχουν επηρρεασθεί από αυτή την φιλοσοφία ;

· Ποιός είναι ο αριθµός των νέων Μαθηµάτων που έχουν ειδικά εισαχθεί για να καλυφθεί αυτή η ανάγκη ;

· Ποιός είναι ο αριθµός των παραχθέντων τίτλων εκπαιδευτικού υλικού (συγγράµµατα, CD, σελίδες στο διαδίκτυο) που ασχολούνται µε αυτά τα θέµατα ;

· Ποιά η πραγµατοποιούµενη δαπάνη ανά φοι-τητή για τις εν λόγω παρεµβάσεις σπουδών ;

∆ΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ : Οικονοµικού τύπου ερωτήµατα σαν το τελευταίο είναι πολύ σηµαντικά να απαντηθούν ποσοτικά µέσα στα πλαίσια αυτών των πρωτοβουλιών της Κοινότητας. Και αυτό διότι υπάρχει δέσµευση, κατά την υπογραφή του “ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ”, όπως τηρηθούν από όλα τα χρηµατοδοτούµενα Έργα αναλυτικά αρχεία δαπανών τα οποία δροµολογούνται προς αυτές τις παρεµβάσεις, ακόµη και έµµεσα. Για τον λόγο αυτό, κάποιες από τις δράσεις περιβάλλοντος και γυναικών έχουν διαµοιρασθεί σε διαφορετικά εξειδικευµένα Μέτρα του «ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ», έστω και εάν αφορούν και αυτές τα ΠΠΣ (Ενέργεια «2.2.2.α»). Συγκεκριµένα : Για το Περιβάλλον : τα ΠΠΣ Περιβάλλοντος ξεχωριστά στην Ενέργεια «2.6.1.ζ», για τα άλλα ΠΠΣ στην δράση 6, εκτός εάν ένα Ίδρυµα το αναλάβει κεντρικά στην δράση 10γ. Για τις Γυναίκες : το Ίδρυµα µε ξεχωριστό Έργο εστιαζόµενο στην δράση 11 και χρηµα-τοδοτούµενο από την Ενέργεια «4.2.1.β», ή µε µικρότερες παρεµβάσεις µέσα στην δράση 10α.

49