314

كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

  • Upload
    others

  • View
    45

  • Download
    1

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)
Page 2: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

1

ލޔ ޖމކރ

ނއފރ

Page 3: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

2

# " !

قلعو ،هاائدأ نسحو هاتمقاإب مهرمأو ،هدباى علع ةالالص ضري فذال هللا دماحل

جاالنح الالفواخلب حوعش يهاف، وجف هالعناقار بيميااإل نن رفالكو، ناوهةي الف نعءشاح املوركن .وعلى آله وأصحابه األتقياء ،"يلصي أنومتيأر ماا كولص: "والصالة والسالم على نبينا محمد القائل

ةررا بأ البوقام نيالذ رهمحق مياالق، هالتنا صا إليقلونو ،طفريال تو اطن إفروي دلصي هأوكما رولعى من ذحذا حوهم ولسك بسليهلإ مى يمو الدني .دعأما ب:

އކލނގއ އކލނގ . އށވهللاއނމހ ޙމދ ތޢރފއ ލބވޑގނވނ މތއދ އނމދ ޤއމކރމށއ . އޅތކނގ މއޗށ ނމދ ފރޟކރއވ ރސކލނގއވ

އދ . ށ އމރކރއވ ރސކލނގއވތގތގއ އދކރމށ އއރނނއނމދ ރވއދ . މއ ކމޔބވނލއވ ރސކލނގއވފސވއނމދގއ ޚޝޢތތރވމގ މއޗށ

އމނކމއ ކފރކމއ ދމދ ފރގކށދ އއޗއ ކމގއއ ފޙޝކނތއތކއ އދ . މނކރތތކނ ނހކށދ އއޗއ ކމގއ އނމދ ލއވ ރސކލނގއވ

މފދއނ ." ކރއވތ ދށގތށ ނމދކރށވތޔބއމހނ ތމނކލގފނ ނމދ"ހރމނގ ނބއޔ މޙއމދގފނށއ ތޤވވރ ހޔލފ އކލގފނގ ޙދޘފޅކރއވ އ

އބކލނނކ އކލގފނގ . އލނނއ އޞހބނނށ ޞލވތއ ސލމހއޓވއދ އކލގފނ ނމދކރއވނކށ . އ ޢމލކރއވ ބކލނނވއއމރފޅށ ޙއޤގތގ

އބކލނ ދކވޑއގނނވ ގތށ އއވސ އނއތރކރއވމކ ނލއ އހރމނނ ހމއށ ވ ގތށ އދ ޤޔމތދވހ ހމއށ އބކލނ އޅއ. އނމދ ނޤލކށދއވ ބކލނނވ

އޅނ އދ އބކލނ ހނގވ މގނ ހނގ ހރހ އނމނ މޞލވތއ ސލމގއ .އއށފހ ދނނއވ. ޝމލކރމވ

. ނމދކ އސލމވމށފހ އނމފރތމ އދކރނޖހ އޅކމވހ އނމދ އދކރނ ޙއޤވގނވ ފ. އދ އދނގ ޚލޞއވ. އސލމދނގ އސސވ

އދ ރވތ . ހރހ ނބއކމކނ އނ ސލމތވނއވ. ގތގއ އދކށފމހ ދނނއވއދ ދނޔއއ . އދ ހރހ ހޔމގއ އނއށ ފހވނއވ. އޚލޤނ އނ ޒނތތރވނއވ

Page 4: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

3

هللا މތ. އނގ މއޗށ ރހވޑގނނވނއވهللا އދ މތ. ރވނއވޖވއއޚރތ އނއށ ބ ) ٢ - ١: املؤمنون( Z% & ' ) ( !! " # ] . ވޙކރއވފއވއވ

ނކ އއރނގ ނމދގއ ނއއރ. ހމކށވރނ މއމނނ ކމޔބވއޖއވ: "މނއX W V U T ] . އދވސ ވޙކރއވފއވއވ." ވޚޝޢތތރވ މހނނ

! \ [ Z! c b a ` _ ^Z )މނއ )١١ – ٩: املؤمنون :ވރތވ ބޔކ . އދ އބއމހނނކ އބއމހނގ ނމދގ މއޗށ ރއކތރވމހނނވ"

އތނގއ އބއމހނ ދމތބ . ފރދއސ ވރތވއވ އބއމހނނށ. އބއމހނނވ ." ޙލއވ

ފހ އބއމހނ . ނއ ނމދ އޅމހނ ދނނއވދނފހ ނމދ ނކރމހނއދ ހވނފސށ . އދ އދނ ފރގހށ އއލލއފއވ. އސލމދނ މގރލއފއވ

z y x w ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. އ ޝރކކށފއވهللاތއޅކނކށ މ £ ¢ ¡ �~ } | {Z )ނށ ފހ ނއއރ: "މނއ )٥٩: مرمي

. އބއމހނ ނމދ ނގއލއވ. ނބއބޔކ އޔވ) އސވދޔ ހޔލފ މހނނށ ފހ(ފހ ގދފދވގނވ ޢޛބ ފހނ އބއމހނ . ވއދ އމއލއދމށ ތބވއ

."ބއދލކރނތވ. ގ ޙޟރތގއ ޤބލކރވނ ތނޝރޠކއކއވهللاފހ ދނގ ޢމލތއ މތ

ދއކވ ގތށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއ އސލމވމއ، އޚލޞތރވމއ، އޅކރ ނމދގއ . އދ އނމމތ އޅކމވ. ފހ ނމދކ ދނ ޢމލކވ. ރމވއއމލއކ

? @ B A ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ .މތނ ޝރޠ ފރހމވނ ލޒމވ

K J I H G F E D CZ )އސލމދނ : "މނއ )٨٥: آل عمرانފހ އނގ ކބއނ އކނ . އ އޚތޔރކށފމހ ދނނއވފޔވއ އހނދނ." އދ އޚރތގއ އނވހށ ގއލހލކވގނވ މހނގ ތރއނނވ. ޤބލނކރވހއޓވ

)٥: البينة( o n m l k j i hZ ] . އދވސ އކލނގ ވޙކރއވފއވއވއށ އޅކނކރމށ މނވ އއރނނށ هللاއށ ޚލޞކރ ޙލ هللاއދ އޅކނ ": މނއ

Å Ä Ã Â Á ] . އދވސ އކލނގ ވޙކރއވފއވއވ." އމރކރވގނ ނވއވ

Page 5: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

4

È Ç ÆZ )ގ ރސލގ ކބގއ هللاހމކށވރނ : "މނއ )٢١: األحزابرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދނފހ ."ނނށ ރވތނމނއއ ވއވތޔބއމހ

އގތ ދކށ އހނގތއގއ ހފއފނމ އނގ ނމދކރއވގތ އމހކށ އނގމށފހ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثޤބލކރއވނތއވ؟ ފހ هللا ކބއނ އކނ މތތޔބއމހނ ": މނއ )رواه البخاري ومسلم( "يلصي أنومتيأر ماا كولص" .ފޅކރއވފއވއވ

މފދއނ އކލގފނ ." ތމނކލގފނ ނމދކރއވތ ދށގތށ ނމދކރށވ. އވނ މޒހބއގއވ ގތށވ ޙދޘފޅކރއވފއ ވނކށ އހރނ ނމދކރނ މވނ

މހނބނނ އއވސ މސލމކށ ހއދވނތއވ؟ ދނ މހނ ދނނވމނ މހކ ހތށ . ދނނއވ! އހނވއޔ ހމ އމމނނށ އނގވޑއނގނނވނ ބއވ. އރއފނއވ

އއވސ މހކށ ފރހމ هللا އހނނމވސ މތ. އބކލނނކ ޢލމގ ކނޑތކކވއބކލނ ޙޞލކރއވ . އކކށ ނނގ ކނތއ އނކކށ އނގއވ. ޢލމއ ނދއވއވ

އދ . ޢލމ އޚލޞތރކމއކ އހރމނނ ހމއށ އބކލނ ފރކށދއވއވތކގއ އބކލނވނ ޞއ ލބވޑއނގނނވ މއސލއބކލނނށ ޞރޙ ނއ

رسول اهللا صلى . އދ އއ އބކލނގ ޙއޤގއ ހއދވގނވ ކމކވ. އޖތހދކރއވފއވوإذا ،أجران إذا حكم الحاكم فاجتهد فأصاب فله" .ފޅކރއވފއވއވ اهللا عليه وسلم حديث

رأج طأ فلهفأخ دهتفاج كمޙކމ ނވތ ޢލމވރޔ ޙކމއކރ ހނދ : "މނއ )رواه اجلماعة( "حއޖތހދކށ ޙއޤ ދމވއޖނމ ފހ ) ޞރޙ ދލލއ ނލބމގ ސބބނ އޙކމގއ(ފހ

އދ .) އއ ޙއޤ ދމވމގ އޖރއ އޖތހދގ އޖރވ. (ގނވއވއނއށ ދއޖރ ލބއނ ޙކމއކރ ހނދ ފހ އޖތހދކށ ޙއޤ ދމނވއޖނމ އނއށ އއއޖރ

ފހ އބކލނގ އޖތހދ .)" އއ ހމއކނ އޖތހދގ އޖރވ. (ލބގނވއވއދ ޞރޙވގނވ ޞއޙ ދލލ . ތކގއ އހރމނ ދނޖހނ ދލލވ ކޅކށވމއސލ

އއ ކތނމބޑ ޢލމވރޔކ . އދކޅށވ ކނމ ބހކ ބޠލވގނވ ބހކވ الإ دريو هلوق نم ذخؤي دحأ لك". އމމ މލކ ވދޅވފއވއވ. ވދޅވފއވނމވސ މއވ

ކނމމހކވސ އނގ ބއއބސ ޤބލކރވ އދ : "މނއ )املوطأ( "ربقا الذه بحصا) رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއބހ (އއ މމހނގ ވރޔ . ބއއބސ ރއދކރވނ މހކވ

. ލކކ އޒމނގއ މދނގއ ހނނވ އނމބޑ ޢލމވރޔއވފހ އމމ މ." ފޔވއވއއވސ އމމވރ ބކލކ ދލލއނތ . އކލގފނ އވނ މފދއނ ވދޅވފއވ

Page 6: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

5

އބކލނ ވނ އފދ ! އދކއއތ. އބކލނނށ ތބވމކށ އމރކރއވފއއ ނވއވ ތއފހ މމސއލއމދ ހތރއމމނގ ބސފޅ .ބރއވވޑއގނފއވތކނ ސބ

.މތނގއ ނޤލކށލމކ މހއމ ކމއކމގއ ދކމވޙނފމޒހބ . ފރހމ ނނފޅކ ނޢމނ ބނ ޘބތވ( :اإلمام أبو حنيفة

އދ . ވނ އހރގއވ 80އފނވވޑއގތ ހޖރއނ . ކލގފނށވނސބތވގނވނ މ ثيداحل حص اذإ". ވދޅވފއވއވ.) ވނ އހރގއވ 150އވހރވވޑއގތ ހޖރއނ

ނމ ފހ އއ ޙދޘ ޞއޙވއޖ: "މނއ )٦٣/ ١ "احلاشية " ابن عابدين يف ( "يبهذم وهف نم ملعي مل ما نالوقب ذخأي نأ دحأل لحي ال". އދވސ ވދޅވފއވއވ." އހރނގ މޒހބވ

އހރމނގ ބހގއ، : "މނއ )٢٩٣/ ٦" حاشيته على البحر الرائق " ابن عابدين يف ( "هناذخأ نيأމނ ޙޞލކރ ކނތނކނކނ ނނގނސ، ހފނ ހމއކކށވސ އބސ އހރ

ربخىل وعات اهللا بتاك فلخاي الوق تلا قذإ". އދވސ ވދޅވފއވއވ ."ޙލލވގނ ނވއވالرسلو ى اهللالص لعيه ولسف ماتكرا قووތޢލގ هللا " :މނއ )٥٠ين يف اإليقاظ ص الفال( "يل

ޚލފވ ބހއ އހރނ ބނފނމ ) ޙދޘ(ގ ސނނތ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފތއ ."އހރނގ ބސ ދކށލށވ

ފރހމ ނނފޅކ މލކ ބނ އނސ ބނ މލކ ބނ އބޢމރ ( :اإلمام مالكއފނވވޑއގތ . މލކ މޒހބ ނސބތވގނވނ މކލގފނށވ. ޞބޙއވއލއ

.) ވނ އހރގއވ 179އދ އވހރވވޑއގތ ހޖރއނ . ވނ އހރގއވ 93ހޖރއނ ةنـالسو بتاكال قافو ما لكي فيأي رفا ورظانف ،بيصأو ئطخأ رشب ناأ مانإ" .ވދޅވފއވއވ

: މނއ )٣٢/ ٢يف اجلامع ابن عبد الرب( "هوكراتف ةنـالسو بتاكال قافوي مل ما لكو ،هوذخفއދ . އވނއހރނނށ ގސކށވސ ބނވ. ހމކށވރނ އހރނނކ އނސނކމވ"

ފހ ޤރއނ . ފހ ތޔބއމހނ އހރނގ ރއޔށ ބލށވ. ނއވހޔކށވސ ބނވއދ ޤރއނ ސނނތ . ސނނތ ދމވއޖ ކނމ ރއޔއގއ ތޔބއމހނ ހފށވ

سيل". ވދޅވފއވއވ އދވސ ."ދމނވއޖ ކނމ ރއޔއ ތޔބއމހނ ދކށލށވابن ( "ملسو هيلع ى اهللالص يبالن الإ كرتيو هلوق نم ذخؤيو الإ ملسو هيلع ى اهللالص يبالن دعب دحأ

އމހއގ ބއއބސ ށފހގއއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم : "މނއ )٩١/ ٢يف اجلامع عبد الربرسول اهللا صلى اهللا عليه އއ . ޤބލކރވ އދ ބއއބސ ދކށނލވނ ހމއކކވސ ނވއވ

."ފޔވއވوسلم

Page 7: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

6

يعافالش ފރހމ ނނފޅކ މޙއމދ ބނ އދރސ ބނ ޢއބސ ( :اإلمامޝފޢމޒހބ ނސބތވގނވނ . ފޢ އލހޝމ އލމއޠލބއވބނ ޢޘމނ ބނ ޝ

އބހ . އފނވވޑއގތ އމމ އބޙނފ އވހރވވޑއގނނވ އހރގއވ. މކލގފނށވވނ 204ހޖރއނ އދ އވހރވވޑއގތ . ވނ އހރގއވ 150ހޖރއނ

ى لص اهللا لوسر نع ةنس هل نباتاس نم نى ألع نوملسمال عمجأ". ވދޅވފއވއވ.) ގއވއހރرسول اهللا އމހކށ : "މނއ )٦٨الفالين ص ( "دحأ لوقل هاعدي نأ هل لحي مل ملسو هيلع اهللا

ފޅވ ބޔނވއޖ މހ އއވސ މހއގ ) ޙދޘއ(ގ ކބއނ ސނނތއ يه وسلم صلى اهللا علބހކށ އސނނތ ދކށލނ އނއށ ޙލލވގނނވ ކމށ ހރހ މސލމނ

اهللا لوسر ةنس فالي خبتاي كف متدجا وذإ". އދވސ ވދޅވފއވއވ." އއތފޤވފއވއވى اهللالص لعيه ولسقف ملوا بوسنة رساهللا لو ى اهللالص لعيه ولسم ودعلق ا ماوموع ( "تالنووي يف اހރނގ ޚލފ ބހއ އ) ޙދޘ(ގ ސނނތ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم : "މނއ ) ٦٣/ ١

ގ ސނނތ އއގތށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފތނ ތޔބއމހނނށ ފނއޖނމ އދވސ ." އދ އހރނ ބނފއވ ބސ ދކށލށވ. ތޔބއމހނ ބނށވ

لقالن لهأ دنع ملسو هيلع ى اهللالص اهللا لوسر نع ربخال هايف حص ةلأسم لك". ވދޅވފއވއވ: މނއ )١٠٧/ ٩أبو نعيم يف احللية ( "يتوم دعبي وتياي حف هانع عاجر ناأف ،تلق ما فالخبގ ކބއނ وسلم رسول اهللا صلى اهللا عليهއހރނ ބނފއވ ބހ ޚލފށ އމސއލއކމދ "

ފހ އހރނގ . އ ދނނއވކނމ މސއލއޙދޘ ޞއޙވއޖ މޙއދޘނގ އރހގއބސ އހރނ އމސއލއ ބހގތނ ބނފއވޙޔތގއއ އދ މރވމށފހގއވސ

."މވނއހރނ އނބރއ ގނدمރހމ ނނފޅކ އޙމދ ބނ ޙނބލ ބނ ހލލ ބނ ފ( :اإلمام أح

. ޙނބލ މޒހބ ނސބތވގނވނ މކލގފނށވ. އސދ އއޝއބނ އލމރވޒއވ 241އދ އވހރވވޑއގތ ހޖރއނ . ވނ އހރގއވ 164އފނވވޑއގތ ހޖރއނ

الي واعزواأل الي وعافالش الو كالما دلقت الي وندلقت ال". ވދޅވފއވއވ.) ގއވވނ އހރއހރނނށ : "މނއ )٣٠٢/ ٢عني م يف إعالم املوقابن القي( "اوذخأ ثيح نم ذخو ،يروالث

އދ މލކށއ، .) އހރނގ ބހގއ ނހފށވ ދލލކ ނލއ. (ތޤލދނކރށވނނގވ އބކލނ ދލލ . ޝފޢއށއ، އއޒޢއށއ، ޘއރއށވސ ތޤލދނކރށވ

އދވސ .)" އބހ ޤރއނ ސނނތނ ދލލނގށވ. (ތނކނ ދލލނގށވ

Page 8: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

7

مانإو اءوي سدنع وهو يأر هلك ةفيني حبأ يأرو كلما يأري واعزواأل يأر". ވދޅވފއވއވއއޒޢގ ރއޔއ، މލކގ : "މނއ )١٤٩/ ٢يف اجلامع ابن عبد الرب( "ري اآلثاف ةجحال

އދ އހރނގ ގތގއ . އޔވރއޔއ، އބޙނފގ ރއޔއ، މހރހ ރއޔކ ހމ ރ." އދ ހމކށވރނ ޙއޖތވނ ޙދޘފޅތކގއވ. އހރހ ރއޔއ ހމހމވގނވއވ

"ةكله فاى شلع وهف ملسو هيلع ى اهللالص اهللا لوسر ثيدح در نم". އދވސ ވދޅވފއވއވގ ޙދޘ ރއދކށފމހ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم : "މނއ )١٨٢ابن اجلوزي يف املناقب ص (

."ފހ އނ ވހށ ހލކއގ ތނފތމތގއވ. ދނނއވ. ދނ ފކރކށބލށވ. ފހ ތބގ ކރމތގއ އވނ އމމނގ ބސފޅތކވ

ށ ޞއޙ ދލލ އދކޅށ އބކލނނށ ތބވނ ޞއޙވގނވނހއޔވ؟ އއވސ މހކ. އދ އގތށ މހކ އބކލނނ ތބވނމވސ އބކލނ އނގ ކބއނ ބރއވގނވއވޗށ އހނކމނ ސނތޖމޢތގ އހލވރއއކމށ ދޢވކރ ކނމ މހއގ މއ

ވޖބވގނވނ އމހކ ދނގ ނމގއ ކރމނދ ހރހ ޢމލތކއގ މއޗށ ޞއޙ ދލލ .ހދމވ

ފރޟނމދތކނ . ފހ މފތކ ނމދބހގތނ އކލވލވފއވ ފތކވޞއޙ . ރވފއވނއވފށގނ ހރހ ސނނތނމދކށ ދނދނ މފތގއ ބޔނކ

އދ ބއއ މއސލތކގއ ޢލމވރނގ އޚތލފއ އގ ރޖޙގތ . ދލލތކއކއވގ ޙޟރތނ މދދށ هللاއދ އޅގނޑ މފތ އކލވއލމގއ މތ. ބޔނކށފއވނއވ

:އދމށފހގއ މޢލމތނގ ފތތކކ މއއލފ ފތ މއއލފ ފތ

قفه ـالسةن: يسقبسا د. ةفص ينلبااأل :ةالالص. ناأل ليرطاو: الشاويح .ينكاورالة التينلبااأل :ص . زدعاامل اد: ابميالق ن. ةفص ةالالص: ثالعينيم.

ةالالص أوكاحرتا مهاك: ابميالق ن. مجمتاالف وعىو: ابن تيمةي. .دشر نبا :دهتجامل ةايدب .يووالن :وعمجاملالترغيب والترامل :يبهنامل .يرذينغ: ابق ندةام.

Page 9: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

8

ޘތކގ ތޙޤޤށޓކއ ޝއޚ އލބނ ތޙޤޤކރއވފއވ ފތތކނ އދ ޙދ. އދ ޟޢފ ޙދޘއ ގނސފއވނމ އގ ޟޢފކނ ބޔނކށފއވނއވ. މދދ ހދމވ

ލގއ ފހ މފތ ވދޅވއޖ ކނމބފޅކށވސ އރދކރއވޔ ޤރއނ ސނނތގ އއދ އގއތރނ ސނތނމދތކއ އނމދތއ . އނގވޑއގނނވނއވނމދކރނގތ

. ކރނގތވސ އނގވޑއގނނވނއވއޅގނޑށއ ލބވތ އނމހ އޚނނއ އޚތނނށ ދނދކ هللا ދޢއކ މތ

އދ އޅމނގ ހތގއ ދނ ޝއޤވރކނ . ވލބވމގ ހޔތއފޤދއވމ. އދ ނމދ އގވގތގއ ބރބރށ އދކރމގ ހޔތއފޤދއވމވ. އތރކށދއވމވ

އދ އކލނގ ޙޟރތނ ނމދ އޅމނނށ ގނސދއވ މތ ނބއޔ އޅމނނށ އދ އކލނގ ޙޟރތނ . ފޤދއވމވތށ ނމދކރމގ ހޔތއވގއނމދކރނ އނގ

އދނ ނކމތއޅގ މކޑކޑ މސއކތ ޤބލކރއވ ޤޔމތދވހގއ ހޔކމގ މޒނގއ އ އދ އދވހގ ގދފދ ޢޛބނ ނޖވމގ ޒރއޔއއ ކމގ. ޝމލކށދއވމވ

.إنه مسيع جميب. ލއވމވوصلى اهللا وسلم وبارك على خير خلقه نبينا محمد وعلى آله وصحبه ومن سار على

.نهجه واستن بسنته إلى يوم الدين كتبها الفقري إىل عفو ربه عز وجل

حممد إبراهيم .ހ 1430ރބޢލއއވލ 29 .މ 2009 ޗމރ 26

Page 10: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

9

"ނމދ" ةالالص

ގ އނނނވ هللاގ މމނގއ الةص. ގ ލޣވ މނއކ ދޢއވ الصالة

އދ : "މނއ )١٠٣: التوبة( r q t s xw v uZ] . ބސފޅހމނއވ

އހނ ހމކށވރނ ކލގފނގ ދޢ . ކލގފނ އބއމހނނށ ދޢކށދއވށވ ."އއރނނށ ހތހމޖހމއކމގއ ވއވ

އޞ ގ ޝރޢ މނއކ ޚއޞޢމލތކކއ، ދލނކޔ ޚ الصالةދނފހ ބސތކކއކ، ޝރޠތކކއ ރކނތކއގ މއޗށ ބނވގނވ ތކބރނ ފށ ސލމނ

.އބހ ނމދވ. ނމ އޅކމކވ

އށ އދކރވ ކޔމނތރކމގ هللاއދ . އޅކމއގ އޞލވ ނމދކ ހރހ .ނބއކނތއ މނކށދ އއޑނއކވ. ވއދ ފފތއ ފހވ ޒރއޔއކ. އސސވ

އސލމދނގއ ނމދގ މޤމ

އއވސ އޅކމކށ ދވފއނވ މޤމއ އސލމދނގއ ނމދށ رسول اهللا . ފހ ނމދކ އގ ޒރއޔއނ ދނ ޤއމވ އނނ ދނގ ތނބވ. ދވފއވއވ

موده الصالة، وذروة أس األمر اإلسالم، وعر". ފޅކރއވފއވއވ عليه وسلم حديثصلى اهللا

Page 11: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

10

އދ އގ ތނބތކކ . ދނގ އޞލކ އސލމވ: "މނއ )1("سنامه اجلهاد في سبيل اهللاނމދކ އޅކނތއތކގ ."ޖހދކރމވ ގ މގގއهللاއދ އގ ކރބއޓކ . ނމދވ

މޢރޖ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ވޖބކރއވ އޅކމވهللا ތރއނ އނމފރތމ އނމދ هللا ޠއއ ނތ އކލގފނގ މއޗށ މތޑއގނނވ ރގއ އއވސ ވސއރއވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه . "ރއސނލއވ އނސގފނ ވދޅވއވ هللاމތ. ފރޟކރއވއވމޢރޖ އރއވޑއގނނވ ރގއ އކލގފނގ މއޗށ ފނސސނމދ وسلم

އ . ދނ ނދއއވވނވ. ދނ މދކރވމނގސ ފސނމދށ ހދނވ. ފރޟކރވނވގ ޙޟރތގއ އއވއޖ ވޙބސފޅއ هللاހމކށވރނ ތމނ! މޙއމދވ

އބހ . (އދ ކލގފނށ މފސނމދ ފނސސނމދ ފދއވ. ބދލއނވނއވގ ޙއޤތކގ هللاއދ ނމދކ )2(.)"ފސނމދނ ފނސސނމދގ ސވބ ލބނއވ

هللا މތ. ގއ އނމފރތމ އޅގ ޙސބބއލވނ ޢމލވތރއނ ޤޔމތދވހرسول اهللا . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

نإ، فةالالص ةمياقال موي دبعال هب بسحاي ما لوأ". ފޅކރއވފއވއވصلى اهللا عليه وسلم حديث لصحت لصسا حئر عملهف نإ، وسدف تسسا دئر عملޤޔމތދވހ އކމކނ : "މނއ )3("ه

ނގޅވއޖނމ އނގ ފހ ނމދ ރ. އޅގ ޙސބބއލވނ އނމފރތމ ޢމލކ ނމދވޢމލއ ފސދވއޖނމ އނގ ހރހއދ ނމދ . ވހއޓވޢމލއ ރނގޅ ހރހ

ދނޔ ދކރއވއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ ނމދކ ." ފސދވހއޓވއކލގފނގ . ވޑއގނނވމނ އކމއގ ވޞއޔތކރއވ އނމފހގ ވޞއޔތޕޅވ

)4("الصالة الصالة وما ملكت أيمانكم". ފޅކރއވމނދޔއވ حديثވއފޅގއ އނމފހ ނއދ . ތޔބއމހނ ނމދށ ރއކތރވށވ. ތޔބއމހނ ނމދށ ރއކތރވށވ: "މނއ

." ތޔބއމހނގ އޅމހނނށވސ ރއކތރވށވ

.رواه الترمذي وقال حديث حسن صحيح )1( .وصححه األلباين ،رواه أمحد والنسائي والترمذي وصححه )2( .وصححه األلباينرواه الطرباين يف األوسط )3( .أمحد وأبوداود رواه )4(

Page 12: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

11

ރތޤރއނގއ ނމދބހގތނ އއސފއވ އޔތތކށ ބލކމގއވޔސ ކބއއފހރ . ނމދގ މޤމއ ނމދގ އހއމއޔތކނ ވރށސފކށ ބޔނވގނދނއވ

´ ] . ވވޙކރއވފއވއهللا މތ. ގ ޒކރ ގޅގނ ނމދގ ވހކ އއސފއވއވهللا

¿¾ ½ ¼ »º ¹ ¸ ¶ µZ )މނއ )٤٥: العنكبوت :

އދ . މނކށދއވ) އނސނ(ހމކށވރނ ނމދ، ފޙޝކނތއތކއ މނކރތތކނ "އދވސ އކލނގ ." ގ ޒކރކނ ކށވރވهللاއނމބޑވގނވ އއޗކ

هللا އދ ތމނ: "މނއ )١٤: طه( Z/ 0 1 ] . ވޙކރއވފއވއވ

އދ ބއއފހރ ޒކތގޅގނ ނމދގ ވހކ ." ހނދމކރމށޓކއ ނމދ ޤއމކރށވ

: البقرة( Z£ ¤ ¥ ¦§ ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. އއސފއވއވ

އދ ބއއފހރ ." އދ ޒކތދށވ. މދޤއމކރށވއދ ތޔބއމހނ ނ: "މނއ )١١٠. އކލނގ ވޙކރއވފއވއވ. ކތތރކމގޅގނ ނމދގ ވހކ އއސފއވއވ

[ ¤£ ¢ ¡Z )އދ ކތތރކމއ ނމދނ : "މނއ )٤٥: البقرة

ދ ބއއފހރ ޤރބނއ ގޅގނ ނމދގ ވހކ އ." ތޔބއމހނ މދދށ އދށވ

© ª ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. އއސފއވއވ § ¦ ¥ ¤ £

«Z )ހމކށވރނ ތމނކލގފނގ . ކލގފނ ވދޅވށވ: "މނއ )١٦٢: األنعام

ތމނކލގފނގ ދރހރމއ، މރވނ ވނ ، ނމދއ، ތމނކލގފނގ ޤރބނއއ ." އށވهللاޢލމތކގ ވރ

އސލމދނގއ ޝރޢކރވގނވ އޅކނތކށ ބލއރ އދނ ނމދށ . އޅކމކށ ދފއވ އހއމއޔތކމށވރ ބޑވ އހނހރހ ދފއވ އހއމއޔތކނ

. ދތރވރޔ ނމދކރނޖހއވ. އ ޤއމވހނނމހ ނމދކރނޖހއވރށގކޅށހނނނ ނކޅދގނވމހ . ގދވހނނމހއއ ބލވއނނމހ ނމދކރނޖހއވ

Page 13: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

12

ވގނ އށނދއނމށ ނކޅދގނވމހ އށވއ. އށނދއނދގނ ނމދކރނޖހއވއނމނރއކތރ ވގތކމގއވ ހނގރމއގ ! އދކއއތ. ނމދކރނޖހއވ

. ވގތގއވސ ނމދ ދކށލނ ހއދވގނނވއވ

ވޢދގ ބސފޅ هللا ނމދށ ފރވކޑކރމގ މއޗށ މތ

Z{ ~� ¡ ¢ £ z y x w } | ] . ވޙކރއވފއވއވނބއބޔކ ) އސވދޔ ހޔލފ މހނނށ ފހ(ނށ ފހ ނއއރ: "މނއ )٥٩: مرمي(

ފހ ގދފދވގނވ . އދ އމއލއދމށ ތބވއވ. އބއމހނ ނމދ ނގއލއވ. އޔވ .ދވސ އކލނގ ވޙކރއވފއވއވއ." ޢޛބ ފހނ އބއމހނ ބއދލކރނތވ

[G F! M L K J IZ )މނއ )٥ – ٤: املاعون :

." އބއމހނނކ އބއމހނގ ނމދށ ޣފލވމހނނވ. ނމދކރމހނނށ ހލކހއޓވ"

ނމދއޅމގ ޙކމ

ފރއކމށ އއމތގ ދއޅމކ ދނނބރވ ކނމދށ އނކރކރޙލ ނމދނފހ ނމދ ފރޟވގނވކމށ . ދނނބކލނ އއތފޤވވޑއގނފއވއވ ހރހ

އޢތޤދކށ އކމށ އމނވމއކ ކނނތކމނ ނވތ ޝރޢ ޢޛރކނލއ ވސ ކފރއކމށ އދ އކމގ ސބބނ ޤތލ ފރވކޑކމނ ނމދއޅމކ

. ވޖބވގނވކމށ އތއޞރޙ ނއޞއ ވރދވގނ އއސފއވއވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތبين الرجل وبين الشرك والكفر " .ކރއވއވފޅرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

Page 14: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

13

الةالص كرއބހ . (މހއ ޝރކ އދ ކފރ ދމދގއވ ހރހކ ނމދވ: "މނއ )1("ت .)" ނމދ އޅމނ އހރސ ނތގނދނއވ

އކލގފނ . ވގނވއވރއސނލއވ ބރއދގ ކބއނ ރވهللا އދ މތالعهد الذى بيننا وبينهم الصالة " .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

كفر ا فقدكهرت نދމދގއވ ) މނފޤނނއ(އހރމނނއ އބއމހނނއ : "މނއ )2("فم ."ފހ އނމދއޅއފމހ ކފރވއޖކނ ކށވރވ. ހދކ ނމދވޢ

ބނ ޢމރބނލޢޞގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތނމދގ ވހކފޅދއކވމނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއދވހކ . ރވވގނވއވ

ومن لم يحافظ ،من حافظ عليها كانت له نورا وبرهانا ونجاة يوم القيامة" .ފޅކރއވއވحديث ا لمهليعورتن له ان اكنهرال باة اوجال نن ،وب ىأبان وامهن ووعرفون وقار عم ةاميالق موكان يو

لفއނމދ އނއށ . ނމދގ މއޗށ ރއކތރވއޖމހ ދނނއވ: "މނއ )3("خ. ނޖއއކމގއ ވނއވ) ޢޛބނ(ޤޔމތދވހގއ ނރއކމގއއ، ބރހނއކމގއއ، ނއށ ނރއކމގއއ، އނމދ އ. އދ ނމދގ މއޗށ ރއކތރނވއޖމހ ދނނއވ

އދ ޤޔމތދވހގއ އނވހށ . ނޖއއކމގއ ނވނއވ) ޢޛބނ(ބރހނއކމގއއ، ފހ ނމދށ ." ޤރނއ، ފރޢއނއ، ހމނއ އދ އބއޔ ބނ ޚލފއކގއވ

ނނއކ ވނކނ ދލލކރނ އނ ރއކތރނވމހ ޤޔމތދވހ ކފރގ އމމނމދގ މއޗށ . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا -ޢއލމ އބނލ ޤއޔމ . ކފރވނކމށވ

ނވތ . އނ ނމދނ ޣފލކރއއޗކ އނގ މދލވ. ރއކތރވނ ދކށލމހ ދނނއވފހ އނގ މދ އނ . ނވތ އނގ ވޔފރއވ. ނގ ރޔސތވނވތ އ. އނގ ވރކމވ

އދ އނގ ވރކނ އނ . ނމދނ ޣފލކށފ ކމގއވނމ އނވހށ ޤރނއކގއވއދ އނގ ރޔސތއ . ނމދނ ޣފލކށފ ކމގއވނމ އނވހށ ފރޢއނއކގއވ

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والترمذي وابن ماجه )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأصحاب السنن )2(

.وصححه األلباينرواه أمحد والطرباين وابن حبان )3(

Page 15: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

14

އދ . ގ ފރދނކނ އނ ނމދނ ޣފލކށފ ކމގއވނމ އނވހށ ހމނއކގއވއނއނގ ވޔފރ އނ ނމދނ ޣފލކށފ ކމގއވނމ އނވހށ އބއޔ ބނ

)1(."ޚލފއކގއވ

رسول اهللا صلى . "އވވދޅވ - رمحه اهللا - ބނ ޝޤޤ އލޢޤއލ هللا އދ ޢބދނމދއޅނ ފޔވއ އއވސ ޢމލއ ދކށލނ އއ ،ގ އޞޙބބކލނاهللا عليه وسلم

)2(."ކފރއކމގއ ދކވޑއނގނނވތވއމމ . ވދޅވއވ -رمحه اهللا -އދ މޙއމދ ބނ ނޞރ އލމރވޒ

ހމކށވރނ . "ވދޅވނކށ އހރނ އޑއހމވ -رمحه اهللا -ހވއހ އސޙޤ ބނ ރ. ގ އރހނ ސބތވގނވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ނމދ އޅމހއކ ކފރއކމށ

ރޢ އއވސ އދ ހމއފދއނ ޢލމވރނގ ރއޔކވސ ނމދވގތ ފއތވދނދނ ޝرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ޢޛރކނލއ ގސތގއ ނމދނކށ ހރއޖމހކ ކފރއކމށ

)3(."ގ އރހނ ސބތވގނވމވ

އސޙބބކލނގ ތރއނ . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - އދ އމމ އބނ ޙޒމ އއ، - رضي اهللا عنهم- أبو هريرة އއ،معاذ بن جبل އއ،د الرمحن بن عوف عب އއ،عمر بن اخلطاب

ފރޟނމދއ އނމދގ . "އދވސ އނނ ބކލނގ ކބއނ ސބތވގނވއވ )4(."ވގތދނދނ ގސތގއ ނކށ ހރއޖމހކ މރތއދ ވފއވ ކފރކވ

ނމދ އގ ވގތ ފއތވނދނ . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - املنذري އދ އމމ ގސތގއ ނކށހރއޖމހ ކފރވގނވކމށ ޞޙބނގ ބޑޖމޢތއގކބއނނއ

ގ ސޙބނ. އބކލނނށ ފހގއ ވޑއގނނވ އތއ ބކލއގ ކބއނ ސބތވގނވއވجابر އއ، معاذ بن جبل އއ،عبد اهللا بن عباس އއ،عبد اهللا بن مسعود އއ، عمر بن اخلطابތރއނ އދ . މއނމ ބކލނގ ކބއނ ސބތވގނވއވ -رضي اهللا عنهم-أبو الدرداء އއ،بن عبد اهللا

إسحاق بن راهويه އއ،أمحد بن حنبل ތރއނ މބކލނނށ ފހގއ ވޑއގނނވ ބކލނގ އއ،أبو أيوب السختياين އއ،احلكم بن عتيبة ،އއإبراهيم النخعي އއ،عبد اهللا بن املبارك އއ،

.الصالة وأحكام تاركها البن القيم )1(

.وصححه األلباينخني رواه الترمذي واحلاكم وصححه على شرط الشي )2(

.مد بن نصر بن احلجاج املروزيحمل تعظيم قدر الصالة )3( . الصالة وأحكام تاركها البن القيم )4(

Page 16: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

15

އއ އދވސ މނނ - اهللا مرمحه -زهري بن حرب އއ،أبو بكر بن أيب شيبة އއ،أبو داود الطيالسي )1(."ލނގ ކބއނ ސބތވގނވއވބކ

ދނފހ ނމދ ގސތގއ އޅމހ ޤތލކރނ ވޖބވގނވކމށ ދލލކރ ބނ ޢމރގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ފޅތއ ދނނއވ حديث

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثނ ހމކށވރ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ، اهللا وأن محمدا رسولاهللا أمرت أن أقاتل الناس حتى يشهدوا أن ال إله إال ". ފޅކރއވއވ

، المى دماءهم وأموالهم إال بحق اإلس، فإذا فعلوا ذلك عصموا منويقيموا الصالة، ويؤتوا الزكاةމސތކނނ ހނގރމކރއވމށ ތމނކލގފނށ : "މނއ )2("اهللاوحسابهم على

މނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނއއވސ هللاއއ އބއމހނ . އމރކރވގނވއވގ ރސލކމށ ހކވ އދ ނމދ ޤއމކށ هللاނވކމށއ މޙއމދގފނ އލހކ

ފހ އގތށ އބއމހނ ޢމލކށފނމ އސލމދނގއ ޤތލކރނ . ޒކތދފމށދނދނވތމނކލގފނގ ހނގ ލޔއ މދ އބއމހނގ ސބބނ ފޔވއ އބއމވޖބވ ޙއޤއ

."ގ މއޗށވهللاއދ އބއމހނގ ޙސބވނ . ކބއނ ސލމތކށފއވ. ރއސނލއވ އއމސލމގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ

إنه ". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ . އކމނވދޅވއވ يقد سلم ولكن من رضيستعمل عليكم أمراء فتعرفون وتنكرون فمن كره فقد برئ ومن أنكر ف

عابتول :قالوا. "وسا رقال اهللاي ملهقاتا" :أال نلوا صވރނ ހމކށ: "މނއ )3("ال م) އބއމހނކރ ނބއކނތއތއ(ފހ . ތޔބއމހނގ މއޗށ ވރނތކއ ވރކރވނއވ

. ތޔބއމހނ އނކރވސކރނތވ) އކނތއތކށ(އދ . ތޔބއމހނ ދނގނނނތވ) އކނތއތކށ(އދ . ރނ ބރއވއޖއވނރހއޖމހ ފހ ހމކށވ) އކނތއތކށ(ފހ

ރހ ) އކނތއތކށ(އކމކ . އނކރކށފމހ ފހ ހމކށވރނ ސލމތވއޖއވ." އދ ސލމތ ނމވނމއވ. ތބވއޖމހ ބރއނވނއވ) އބއމހނނ(

އހރމނ އބއމހނނ ހނގރމކރނތތއވ؟ . އޞޙބބކލނ ދނނވއފއވފހ އނޔވރ ." އބއމހނ ނމދކރހއހނދކއވ. ނނކވ. "ފޅކރއވއވحديث

.الترغيب والترهيب )1(

.رواه البخاري ومسلم )2(

.رواه مسلم )3(

Page 17: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

16

އބހ . ވރނނ ހނގރމކރނ މނވގނވ ސބބއކމގއ އކލގފނ އހއދވ ނމދވ .ވނމ ހނގރމކށ އބއމހނގ ލއހރވލވނއވނމދނކރކމގއ

ނމދ އޅމގ ޙކމބހގތނ މޒހބތކގ އމމނގ ރއޔ

ފނމ ކރނވސ ބޔނވ ދޔފދއނ ނމދށ އނކރކރޙލ ނމދ އޅއ

ފހ އނކރކރމއނތ . ވވޑއގނފއވއވދނނބކލނ އއތފޤ ކފރވނކމށ ހރހއކމކ ފރވކޑކމނ ނވތ ކނނތކމނ ނމދއޅއފނމ ކފރވމމދ ދނނބކލނގ

އމމ އބޙނފއއ، އމމ ޝފޢއއ، އމމ މލކ . މދގއވނ އޚތލފ އފދފއވއކމކ ފސޤވނކމށ އބކލނވސ . ވދޅވފއވނ ކފރނވނކމށވ -اهللا مرمحه -

ތއބނވއޖނމ ޙއދއގ ގތނ އނ . ފހ އނއށ ތއބލއދވނއވ. ވދޅވފއވއވއމމ އބޙނފ އދ. ޤތލކރނޖހނކމށ އމމ މލކއ އމމ ޝފޢ ވދޅވއވ

އހނއކމކ އނ ތޢޒރކށ ނމދކށފމށ . ވދޅވފއވނ އނ ޤތލނކރވނކމށވމބކލނ ނމދއޅމހ . ދނދނ އނ ބހއޓނޖހނ ބނދކށފއކމށ ވދޅވފއވއވ

ތއ މނކރއވފއވނ އއ އނކރކރ ޙލ ފޅ حديثކފރވނކމށ ވރދވފއވ ގ هللاއގތރގއ . އދ ޢއމ ބއއ ނއޞތކނ ދލލނނގވފއވއވ. އޅނކމށވ

Y X W V U T ] . އކލނގ ވޙކރއވފއވއވ. އނނނވ ވޙބސފޅ ހމނއވ

a` _ ^ ] \ [ Z Z )އކލނގއ هللا ހމކށވރނ : "މނއ )١١٦: النساءއދ އނނ ފފތއ އކލނގ އރދކރއވ މހކށ . ޝރކކރވ ފފއއ ނފއސވއވ

يلكل نب". ފޅކރއވފއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثއދ ." ފއސވއދއވއވ نائلة يفه ،يوم القيامة يألمتشفاعة يوإنى اختبأت دعوت ،فتعجل كل نبى دعوته ،دعوة مستجابة

ވވ ބކށމ އޖކނމނބއޔ: "މނއ )1("شيئا هللاال يشرك با يمتمن مات من أ -اهللاإن شاء -ފހ ކނމނބއޔއވސ އބކލއގ ދޢއށ . ދޢއއ ލބވޑއގނވއވ

އދ .) އބހ ކނމބކލއވސ ވނ އދޢކރއވފއވ. (އވސވވޑއގތވ

.رواه أمحد ومسلم )1(

Page 18: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

17

ތތރވ ތމނކލގފނގ ދޢ، ޤޔމތދވހ ތމނކލގފނގ އއމތށ ޝފޢއ هللاފހ ތމނކލގފނގ އއމތނ . ވޑއގތމށޓކއ ވނހނކރއވމވ

އދވސ ." ޙޞލވނއވ) ޝފޢތ(ޝރކނކރޙލ މރވއޖ ކނމމހކށ އ ، اهللاال إله إال :لقيامة من قالأسعد الناس بشفاعتى يوم ا". ފޅކރއވފއވއވ حديثއކލގފނ

قلبه نا مصالޤޔޔމތދވހގއ ތމނކލގފނގ ޝފޢތނ އނމ : "މނއ )1("خ ." ކޔއފމހއވ اهللاال إله إال ބއޖވރވގނވނމހކ ހތނ އޚލޞތރވގނވޙލ

ޙއޤވ . "އގ ތޙޤޤ ބޔނކރއވމނ އމމ ޝއކނ ވދޅވއވމމސއލއނ . ގއ ނމދއޅމހ ކފރވގނވމވރޖޙވގނވގތކ ޝރޢ ޢޛރއނތ ގސތ

ފއވ އހނހމކށވރނ އފދމހއކ ކފރއކމށ ވރދވގނ އއސ. ޤތލކރވނއވފހ މހއއ ކފރކމދމދ ލވފއވ ހރހކ . ފޅތއ ޞރޙވ ޞއޙވގނވއވ حديث

އހނކމނ ނމދއޅއފނމ ކފރގ . ފޅތކނ ސބތވގނވއވ حديث ނމދކނ އތލފވވޑއގނފއވ ބކލނ މމސއލގއ އޚ. ޙކމ އނގ މއޗށ ސބތވގނވނއވ

ގނނވފއވ ދލލތކނ އއވސ މނވރއ މފދއނ އހރމނ ނބނނ ކފރގތރއނ ބއއވއތރގ . ކށވރނ އހރމނ ބނމއވއހނހމ. ލޒމއނކރއވ

މސލކށ ޤބލއގ . މނއއނކރއވކފރ، ފފފއސވމއ ޝފޢތ ޙއޤވނ ޝރޢކރއވފރތނ ކފރއކމށ ) ޝހދތގ ދކލމ ކޔއގނ ތބމހނ(އހލވރނ

ފހ މފދ ޙކމތއ . ކނޑއޅއވފއވ ބއއޢމލ އބއމހނ ކރމނވކފރވ )2(."އނތވތއވލކރމށ އއވސޖގއ

ވޖބވގނވމހނކރނ އބޔއގ މއޗށ ނމދ

މސލމ ބއދސލމތނހރ ބލޣވފއވ ކނމމހއގ މއޗށ ނމދކރނ އކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ވޖބވގނވއވ

رفع القلم عن ثالث عن النائم ". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. އވވދޅވ

.رواه البخاري )1(

.نيل األوطار )2(

Page 19: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

18

تبحن الصعظ وقيتسى يل يقعى يتح وننجن المعو ملتحى يتތނމހއގ ކބއނ : "މނއ )1("حއދ ކޑކއޖ، . އއ ނދއފއވމހ، އނ ހލއފމށ ދނދނވ. ނވވނ އފލގނލނގ

އދ ބއދފލއފއވމހ، އނ ބއދއއސފމށ . އކއޖ ބލޣވއޖއމށ ދނދނވ ."ދނދނވ

ކޑކއޖގ ނމދ

އވޔސ އކއޖގ އމރނ ކމގއޗށ ނމދކރނ ވޖބނވކޑކއޖގ މ. ހތއހރފރމއކ އކއޖގ ބލނވރނ އކއޖއށ ނމދކރމށ އމރކރނ ޖހނއވ

އއ އކމގ . އދ ދހއހރފރމނ ނމދނކރމގ މއޗށ އކއޖއށ އދބދނޖހނއވرسول اهللا . ކށ ބލޣވނވއރށ އކމށ އކއޖ އދކރވމށވމއޗށ އކއޖ ތރބއޔތ ،مروا أوالدكم بالصالة وهم أبناء سبع سنني". ފޅކރއވފއވއވ صلى اهللا عليه وسلم حديث

ننير سشاء عنأب مها وهليع موهرباضقو ،وفروف مهنياجع يا بضތޔބއމހނ :"މނއ )2("الم. ތޔބއމހނގ ދރނނށ، އކދނނށ ހތއހރފރ ހނދ ނމދކރމށ އމރކރށވ

އދ . އކމގމއޗށ އކދނނށ އދބދށވ) ނމދނކށފނމ(އދ ދހއހރފރ ހނދ އބހ އއތނމއޗއގއ . (ތނމތތކގއ އކދނގ ދމދ ވކކރށވ) ގއއއމރ(

.)"ދކދނ ނދނތބޔނދށވ

ފރޟނމދތކގ ޢދދ

هللا މތ. ފރޟކރއވފއވނ ފސނމދވهللا ރޔކއ ދވލ މތ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބއނ ރވވގނވއވގ ކ اهللا ديبلحة بن عطރއސނލއވ

އނގ ބވނ . ގ އރހށ އއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއދވހކ އޢރބނގ މހކ

.وصححه األلباينصحيح على شرط الشيخني وحسنه الترمذي : لسنن واحلاكم وقالرواه أمحد وأصحاب ا )1(

.صحيح على شرط مسلم وحسنه األلباين: رواه أمحد وأبو داود واحلاكم وقال )2(

Page 20: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

19

އހރނގ هللا ނމދތކނ މތ! ގ ރސލއވهللاއ . ފހ އނ ދނނވއވ. ހވފއވ حديثފހ އކލގފނ ! ވ ވރ އހރނނށ ބނދއވށވމއޗށ ފރޟކރއ

ފހ ." އކމކ ތބ ސނނތ ނމދއކށފއޔ ހމރނގޅވ. ފސނމދވ. "ފޅކރއވއވއހރނގ މއޗށ ފރޟކރއވ ވރ އހރނނށ هللا ރދތކނ މތ. އނ ދނނވއވ

އކމކ ތބ . ރމޟނމހގ ރދއވ. "ފޅކރއވއވ حديثފހ އކލގފނ ! ވބނދއވށهللا ޒކތނ މތ. ފހ އނ ދނނވއވ." ސނނތ ރދއއހފއފނމ ހމރނގޅވ

އވ ރއސނލهللا މތ! އހރނގ މއޗށ ފރޟކރއވ ވރ އހރނނށ ބނދއވށވކމއ އނއށ ދނގ ހރހ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. ވދޅވއވ لحةط

هللا މތ. ކލގފނ މތކރއވފރތ ގނދބނމވ. ދނ އނދނނވއވ. އނގވއދއވއވހރނ އހރނގ މއޗށ ފރޟކރއވ ކނތއތކށ އއވސ މނވރއ އ

އނ އނބރ (ފހ . އއނ އއވސ މނވރއ އނޏއ ނމކރނމވ. އތރއނކރނމވއނ އބނ . "ފޅކރއވއވ حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم) ދއމށފހ

ކމގއވނމ އނ އނ އބނ ތދއ "ނވތ ." ތދއކމގއވނމ އނ ކމޔބވއޖއވ )1(."ސވރގ ވނނނއވ

ވގތތއގ ނމދ

އއޅކނ އވގތތކގއ . ނމދކ ވގތތކއ ކނޑއޅފއވ އޅކމކވw v u t s ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. އދކރނ ލޒމވގނވއވ

y xZ )ހމކށވރނ ނމދކ މއމނނގ މއޗށ ވގތ : "މނއ )١٠٣: اءالنسއދ އވގތތއ ޤރއނގއ އޖމލކށ ބޔނވގނ ." ކނޑއޅގނވއއޗކވ

z y } | { ~ �¡ ¢ ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. އއސފއވއވ ¨ § ¦¥ ¤ £ ©Z )އދ ދވލގ ދކޅގއ : "މނއ )١١٤: هود

.رواه البخاري ومسلم )1(

Page 21: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

20

ހމކށވރނ )2(.އދ ރގނޑގ ވގތތކއގއވސ މއވ )1(.ނމދ ޤއމކރށވމހނނށވ ރމއ ނސހތ ޙޞލކ )3(.ހޔކނތއތއ ނބއކނތއތއ ދރކށދއވ

= < ? @ A ] . ދވސ އކލނގ ވޙކރއވފއވއވއ." ނސހތކވ K J I H G FE D C BZ )އރމދނ : "މނއ )٧٨: اإلسراء

އދ ފތހގ )4(.ފލއސރ ރގނޑގ އނދރކމހމއށ ނމދ ޤއމކރށވކށވރނ ފތހގ ޤރއނކޔވމށ މލއކތނ އހނހމ )5(.ޤރއނކޔވނ ލޒމކރށވ

. ފހ މއ ކރތޤރއނގއ ނމދވގތތއ ބޔނވގނވ ގތވ )6(."ޙޟރވކމގއވއވގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ ނމދވގތތއ ތފޞލކށ ބޔނވފއވނ

.ސނނތނނވބނ ޢމރ ބނލޢޞގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ ،م يحضر العصروكان ظل الرجل كطوله ما ل ،وقت الظهر إذا زالت الشمس" .ފޅކރއވއވ

سمالش فرصت ا لمر مصالع قتوو، فقب الشغي ا لمرب مغالم الةص قتواء ،وشالع الةص قتووطسل األواللي فطل ،إلى نصت ا لمر مطلوع الفج نح مبالص الةص قتووسمع الش، تفإذا طلع

الةن الصع سكفأم سمالش، طانيش ىنقر نيب طلعا تهމނދރނމދ ވގތކ : "މނއ )7("فإنއބހ ޢޞރ ނމދ . އއވރވނދނވ ނގމއރމދނ ފލއސރ މހގ ހޔނ އނގ ދ

މހގ ހޔނ އނގ ދގމނ (އދ ޢޞރނމދ ވގތކ . ނދނވވގތ ޖހއރ (އދ މޣރބނމދ ވގތކ . އރ ރތވއޖއމށ ދނދނވ) އއވރވއސރރތވލ (އދ ޢޝނމދ ވގތކ . ރތވލ އއސއޖއމށ ދނދނވ) އއސނއސރއބހ ރގނޑގ . ރގނޑގ ދބއކޅއއބއ ވތވއޖއމށ ދނދނވ) ރއއސނއސ

.އބހ ފތސނމދއ ޢޞރނމދވ )1(

.ދވރބނމދއ ޢޝނމއބހ މޣ )2(

.ނމދކރމނ ފފތއ ފހވގނދއވ އބހ )3(

އދ ރގނޑގ އނދރކނ ވރވވގތ ކރވ . އރމދނ ފލމށފހ ކރވ ދނމދކ މނދރނމދއ ޢޞރނމދވ )4( .ދނމދކ މޣރބނމދއ ޢޝނމދވ

.ރށވފތސނމދކ އބހ )5(

.ފތސނމދވގތކ މލއކތނ ޙޟރވ ވގތކވ އބހ )6(

.رواه مسلم )7(

Page 22: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

21

އދ ފތސނމދ ވގތކ ފޖރގ އލކނ ފޅވއސރ އރއރއފމށ . މދހމއށވއރއރނ އހނ ހމކށވރނ . ފހ އރއރ ހނދ ނމދކރމނ އއކބވށވ. ދނދނވ

."ޝއޠނއގ ދދޅގ ދމދނނވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވهللاވ ޖބރ ބނ ޢބދރއސނލއهللا އދ މތގ އރހށ ޖބރލގފނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވފހ އރމދނފލ ހނދ . ޑއގނ ނމދކރއވށވތދވވ. ވޑއގނ ދނނވއވ

ދނ ޢޞރނމދ ވގތ އކލގފނގ އރހށ . އކލގފނ މނދރނމދކރއވއވފހ ކނމއއޗއގ . ތދވވޑއގނ ނމދކރއވށވ. ޖބރލގފނ ވޑއގނ ދނނވއވ

ދނ . ޗއގ ދގމނ އއވރވ ހނދ އކލގފނ ޢޞރނމދކރއވއވހޔނ އއއތދވވޑއގނ . މޣރބ ވގތ އކލގފނގ އރހށ ޖބރލގފނ ވޑއގނ ދނނވއވ

ދނ ޢޝ . ވފހ އރއއސނ ހނދ އކލގފނ މޣރބނމދކރއވއ. ނމދކރއވށވތދވވޑއގނ . ވގތ އކލގފނގ އރހށ ޖބރލގފނ ވޑއގނ ދނނވއވ

ދނ . ފހ ރތވލ އއސނ ހނދ އކލގފނ ޢޝނމދކރއވއވ. ނމދކރއވށވތދވވޑއގނ . ދނނވއވ ފތސ ވގތ އކލގފނގ އރހށ ޖބރލގފނ ވޑއގނ

. ފހ ފޖރގ އލކނ ފޅވ ހނދ އކލގފނ ފތސނމދކރއވއވ. ނމދކރއވށވ. ދނ އނއދވހ މނދރ އކލގފނގ އރހށ ޖބރލގފނ ވޑއގނ ދނނވއވ

ހ ކނމއއޗއގ ހޔނ އއއޗއގ ދގމނ އއވރވ ފ. ތދވވޑއގނ ނމދކރއވށވދނ ޢޞރނމދ ވގތ އކލގފނގ އރހށ . ހނދ އކލގފނ މނދރނމދކރއވއވ

ފހ ކނމއއޗއގ . ތދވވޑއގނ ނމދކރއވށވ. ޖބރލގފނ ވޑއގނ ދނނވއވ. ހޔނ އއއޗއގ ދގމނގ ދގނއ އއވރވ ހނދ އކލގފނ ޢޞރނމދ ކރއވއވ

ދނ މޣރބ ވގތގއ އކލގފނގ އރހށ ޖބރލގފނ ވޑއގތ ދދވހވސ ޅއއބއ ވތވ ހނދ ދނ ރގނޑގ ދބއކޅއއބއ ނވތ ތނބއކ. އއވގތއގއވ

) އވގތ(ފހ އކލގފނ . އކލގފނގ އރހށ ޖބރލގފނ ވޑއގތވދނ ފތހ ވރށބޑށ އލވ ހނދ އކލގފނގ އރހށ . ޢޝނމދކރއވއވ

ފހ އކލގފނ . ރއވށވތދވވޑއގނ ނމދކ. ޖބރލގފނ ވޑއގނ ދނނވއވ

Page 23: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

22

ކނމނމދއގ ދވގތގ ދމދގއ . ދނ ޖބރލގފނ ދނނވއވ. ފތސނމދކރއވއވ )1(."އވނ އނމދގ ވގތވ

މނދރނމދ ވގތ

. ވއޖއވނ މނދރނމދގ ވގތ ބޔނފޅ حديثއސވބޔނވގނދޔ ދ އދ ކނމއއޗއގ ހޔނ . ފހ މނދރނމދ ވގތ ފށނ އރމދނ ފލވގތގއވ

އއ އރމދނ . އއއޗއގ ދގމނ އއވރވނދނ މނދރނމދ ވގތ ދމގނވއވނ ބލނ އރމދނ ފލވގތ އބހ ހޔނގ ދގމ. ފލވގތ އނނ ހޔނކޅނލއވ

ދނފހ ހނގދވގނވ ދވހއނމ މނދރނމދ އނމދގ . އނނ ހޔނކޅ ނލއވހނ . އއ ހނ މޑވލނދނވ. ފރތމ ވގތނ ފސކށލނ މސތޙއބވގނވއވ

. ނމދގ ފރތމ ވގތގއ ކރމވ އހއގދނނނމ މސތޙއބވގނވނއކލގފނ . ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

މނދރނމދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފނގދ ދވހއނމ . "ވދޅވއވ )2(."ފނ މނދރނމދ ލސކރއވއވއދ ހނގދ ދވހއނމ އކލގ. އވސކރއވއވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ، حر فأبردوا بالصالةإذا اشتد ال". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. ވދޅވއވ

دفإن شمنهح جفي نم رހނގދވ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ މނދރނމދ : " މނއ )3("ة الحއހނހމކށވރނ ހނގދވނވނ ނރކއގ . ކރށވ) އބހ ހނމޑވމނ(ފނވގތގއ

."އވނނވދކ ޢޞރވނދނ މނދރނމދ ފސކރމގ މރ. ދނނއވ

މރދކ ކނމވސ ވރކށ އރތރވލއ ހނމޑވލނދނ . ފސކރމއނނވ )4(.ލސކށލމވ

.رواه أمحد والنسائي والترمذي )1(

.رواه البخاري )2(

.رواه البخاري ومسلم )3(

=އ އބކލނ ނމދކށ އޅއވ އޞޙބބކލނގ ޒމނގ. މދނއކ ހނމސމގއ ވރށހނގދ ރށކވ )4(

Page 24: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

23

ވގތ ޢޞރނމދ

އޞރނމދވގތ ފށނ އރމދނފލވގތ އނނ ހޔނކޅ ނލއ އއޗއގ

އދ އގ ހޔނ އގ ދގނއ އއވރވނދނ . ވ ވގތނނވހޔނ އގ ދގމނ އއވރދނ އވގތނ ފށގނ . އބހ އރ ރތވއޖއމހމއށ ޢޞރނމދ ވގތ ދމގނވއވ

އއ އވގތގއ ޢޞރނމދކރނ . ސމ ދމދ އއނނ ވގތކޅ ދނނއވއއރއ. އށ ޒކރކރމށ ކނޑއޅގނވ ވގތކވهللاއދ އވގތކ . ހވގތކވމކރ

. ޟރރޙލތއ ދމވގނ މނވ ޢޞރ ނމދ އރއއސމހމއށ ފސކށގނ ނވނއވ. އވއފދ ޙލތއ ދމވއޖމހ އވގތ ޢޞރނމދކރޔސ އނގ ކބއނ ފދނ

މސލކށ ދތރވރޔކ ދތރނ އދވނ އވގތކމގއވނމ އއ އނއށ ދމވ އފދ ފޅ ދލލކރނ އފދ حديثގ އނނނވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ޙލތކވ

رك ركعة من العصر قبل أن تغرب من أد" .ފޅކރއވފއވއވ حديثއކލގފނ . ޙލތތކށވرصالع كرأد فقد سمއރއއސމގ ކރނ ޢޞރނމދނ އއރކޢތ : "މނއ )1("الش

އދ އއވސ ." ފހ ހމކށވރނ އނއށ ޢޞރނމދ ލބއޖއވ. ލބއޖމހ ދނނއވرسول اهللا ނތ އވގތ ހމއށ ޢޞރނމދ ފސކރމކ މނފޤނގ ޢމލއކމށ ޢޛރއ

تلك صالة " .ފޅކރއވއވ حديثއކލގފނ . ބޔނކރއވފއވއވصلى اهللا عليه وسلم تح سمالش قبري سلجق يافنقالم نيب تى إذا كاننرا أ يهقرفن قام طانيالش ذكرا ال يعبا اهللاريهف

. އނ އރށ ބލބލއ އނދއވ. އއ މނފޤމހގ ނމދވ: "މނއ )2("إال قليالހ އބހ ހޅނގ ފރތ އދރހގއ އރޖ(ޝއޠނގ ދދޅގ ދމދށ އރވނނ ހނދ

އދ އހތރރކޢތގއ ވރށމދނ . ތދވ އވސއވހށ ހތރރކޢތ ކށލއވ) ހނދ ."އށ ޒކރއވސ ނކރއވهللاމނވ އނ

އއ . އބކލނ މނދރނމދކރއވއރ ސޖދއނ ތދވވޑއގނނވނ ވލމށ ހއޕވއގނނވ. ބނމތގއވ= އޅގނޑމނގ . އވތވއނއރކޢތގ ސޖދކރއވއރ އތނގއ އވލކޅ ފތރއލ. އވލކޅ ފނކރމށވ

އހނކމނ އޅގނޑމނނށ ވޖބވގނވނ ޝރޢ ޢޛރއ ނތނމ ނމދގ . ދވހރއޖއކ އހއ ހނ ޤއމއނނވ . ފރތމ ވގތގއ ނމދކރމވ

. رواه اجلماعة )1(

.رواه مسلم )2(

Page 25: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

24

މޣރބނމދ ވގތ

އދ ރތވލ . ތނނވއސ ވގމޣރބނމދ ވގތފށނ އރއ

ބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ނ އވގތ ދމގނވއވއއސއޖއމށ ދނދرسول اهللا صلى اهللا ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

)1("سقط الشفقوقت صالة المغرب إذا غابت الشمس ما لم ي" .ފޅކރއވއވ عليه وسلم حديث." މޣރބނމދ ވގތކ އރ އއސނއސރ ރތވލ އއސއޖއމށ ދނދނވ: "މނއގ އރހށ ޖބރލގފނ ވޑއގނ ނމދތކގ ވގތތއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ

އއ . ޣރބނމދކރއވ އއވގތއގއވގއ ދދވހވސ މފޅ حديثބޔނކށދވ ފޅ ދލލކރނ މޣރބނމދ އވސކށ ފރތމ حديثއ . އރއއސނ ވގތވ

. ވގތގއކރނ މސތޙއބވގނވކމށވ

ޢޝނމދ ވގތ

ނޑގ އދ ރގ. ޢޝނމދ ވގތފށނ ރތވލ އއސމނނވދބއކޅއއބއ ވތވމހމއށ ނވތ ތނބއކޅއއބއ ވތވމހމއށ އވގތ

އކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތ. ދމގނވއވބއ ވތވމދމދ އވ ރތވލ އއސނއސރ ރގނޑގ ތނބއކޅއއ. "ވދޅވއވ

هللا އދ މތ )2(."ޢޝނމދކރއވކމގއވއވ) އޞޙބބކލނ(ވގތގއ އބކލނ رسول اهللا صلى . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ألمرتهم أن يؤخروا العشاء إلى ثلث يال أن أشق على أمتول". ފޅކރއވއވ اهللا عليه وسلم حديثهفنص ل أوތމނކލގފނގ އއމތށ އނދގކމއކމގއ ނވނމ : "މނއ )3("اللي

.رواه مسلم )1( .رواه البخاري) 2(

.وصححه األلباينرواه أمحد والترمذي وابن ماجه )3(

Page 26: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

25

ހމއށ ޢޝނމދ ރގނޑގ ތނބއކޅއއބޔ ހމއށ ނވތ ދބއކޅއއބޔ ހ މބޔނވދޔއ ފ." ނނށ އމރކރއވމހވފސކރމށ ތމނކލގފނ އބއމހ

ދނ ރގނޑގ ދބއކޅއއބއ ވތވއސރ . ޢޝނމދގ އޚތޔރ ވގތވތއޖހގނ މނވ އވގތށ ޟރރޙލ. ފޖރލއފމށ ދނދނ އއނނ ވގތ ދނނއވ

. އކމކ އވގތގއ ނމދ އދކރކމގއވޔސ ފދނއވ. ފސކރނ ރނގޅއނނވރއސނލއވ އބޤތދގ ކބއނ هللا މތ. ފޅނ އކނ ސބތވއވ حديثއނނނވ

. ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ"ف سلي ها إنيأم لم نلى مفريط عا التمفريط إنم توج النى يتالة حل الصصيي الةالص قتء و

. ސ ފރވކޑކމއ ނވއވހމކށވރނ ނދމކ އއވ. ދނނއވ: "މނއ )1("األخرىފރވކޑކނވނ އނއނމދ ވގތޖހއޖއމށދނދނ ނމދނކށހނނމހގ ! އދކއއތ ."މއޗށވ

ޢޝނމދގ ޖމޢތ އނމދގ އޚތޔރ ފހވގތށ އބހ ރގނޑގ ބއކޅއއބޔ ހމއށ ފސކރނ ތނބއކޅއއބޔ ހމއށ ނވތ ދ

. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. މސތޙއބވގނވއވއއ . ޢޝނމދ ފސކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއރއކ . އކމނ ވދޅވއވ

އދ މސކތގއ ތއބވ ބކލނނށ . ޖއމށ ދނދނވރގނޑގ ބޑބއއ ވތވއދނ އކލގފނ ނކމވޑއގނ އބކލނނގނ . އވހރފޅލއޕވއޖއމށ ދނދނވ

ތމނކލގފނގ އއމތށ . "ފޅކރއވއވ حديثއދ . ޢޝނމދކރއވއވ )2(."މއ މނމދގ ވގތވ އނދނގނވނނމ

އދ ޢޝނމދގ ކރނނދމއ އނމދގ ފހނ އއވސ ފއދއއނވ އހނހމކށވރނ ޢޝނމދގ ކރނ . ވހކތކގއ މޝޣލވމކ މކރހ ދކނތކވ

އދ ބއއފހރ ނމދގ . ލ ކމކވނދމކ ގނފހރށ ޢޝނމދގ ޖމޢތ ފއތކށދނ އނމދގ ފހނ އއވސ ފއދއއނވ ވހކތކގއ . ވގތވސ ފއތކށލ ކމކވ

އދ . އއ ފއދއއނވ ކނތއތކގއ ވގތ ނގއލމވ. މޝޣލވނ ދނނއވهللا މތ. ލވމގ ސބކށވދއވނހދށއ ފތސނމދށ ދމނމ ބއއފހރ އކނތއ

.رواه مسلم )1( .والنسائي رواه مسلم )2(

Page 27: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

26

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވأبو برزة األسلمي ރއސނލއވ އދ . ލބކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ ޢޝނމދ ފސކރއވމށ "

ވހކދއކމށ އކލގފނ ) ފއދއއ ނތ(ކރނ ނދމށއ އނމދގފހނ އނމދގ )1(."ނރއސވއވ

ފހ އކނތއ . ދނފހ ފއދހރ ވހކތކގއ މޝޣލވނ ދނނއވމސލކށ . ބއއވހކތކނ ސވބވސލބއވ! އދކއއތ. މކރހވގނ ނވއވ

هللا މތ. ދނވހކދއކމއ، ދނޢލމގ މޠލޢކރމއ މރޖޢކރނފދ ކނތއތކވބއއ ރރ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢމރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

އބބކރގފނއކގއ މސލމނގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمޢޝނމދށ ފހގއ )2(."ހރނވސ އބކލނނއކގއ ވމވއދ އ. ކނތއތކ ބހގތނ ވހކފޅދއކވއވ

ފތސނމދ ވގތ

އދ . ފތސނމދ ވގތ ފށނ ފޖރއޞދޤގ އލކނ ފޅވ ވގތނނވބނ ޢމރ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. އވގތ ދމގނވއވއރއރނދނ

رسول اهللا صلى ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނލޢޞގ ކބއނ ރވވގނވއވ )3("م تطلع الشمسوقت صالة الصبح من طلوع الفجر ما ل" .ފޅކރއވއވ اهللا عليه وسلم حديث

."ފތސނމދ ވގތކ ފޖރގ އލކނ ފޅވއސރ އރއރއފމށ ދނދނވ: "މނއއދ އލވނދނ . ހއޓއ ފތސނމދފށނ މސތޙއބވގނވއވއނދރކނ

ގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمގތށ އއ އ. ނމދ ދގކރނވސ މސތޙއބވގނވއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ފރތޕޅނ ސބތވތއވފތސނމދ އނދރގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވރއސނލއވ ރފޢ ބނ ޚދޖގ ކބއނ هللا އދ މތ )4(."ކރއވކމގއ ވއވ

.رواه اجلماعة )1(

.رواه أمحد والترمذي وحسنه وصححه األلباين )2(

.رواه مسلم )3( .رواه البخاري ومسلم )4(

Page 28: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

27

: މނއ )1("أسفروا بالفجر فإنه أعظم لألجر". އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވފހ ހމކށވރނ އގތ އޖރގގތނ . ތޔބއމހނ އލގއ ފތސނމދކރށވ"

ފޅ ޖމޢކރއވ ޢލމވރނ ނރއވފއވ ނތޖއކ حديث މދ." ނވއވބޑވގއބހ ނމދގއ ދގކށ ކޔވއ ނމދ . އނދރގއ ފތސނމދ ފށއ އލގއ ނނމމވ

.ދގކރމވނމދގ ފތސނމދ ފޔވއ އހނކނމ ނމދއގ ވގތ އ. ދނނއވ

ދނފހ ފތސނމދގ ވގތ . ޟރރވގތއކ އނއނމދގ ވގތހމއށ ދމގނވއވ ގތ ދމގނނވކމށ ހރހއދ މނދރނމދ ހމއށ އވ. ދމގނވނ އރއރމހމއށވ

. ޢލމވރނ އޖމޢވވޑއގނފއވއވއރމގ ކރނ ފތސނމދގ އއރކޢތ ލބއޖމހއށވސ ފހ އރ

އބހ އނމދއގ ވގތ . ނމދއވސ ހމމފދއނނވ ހރހ. ސނމދ ލބއޖއވފތ. ފއތވމގ ކރނ އނމދނ އއރކޢތ ލބނނމވސ އނމދ އމހކށ ލބއޖއވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތمن أدرك ركعة من الصالة فقد ". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ

ފހ ހމކށވރނ . ތވސ ލބއޖމހ ދނނއވނމދނ އއރކޢ: "މނއ )2("أدرك الصالة ."އނއށ އނމދ ލބއޖއވ

ނމދގ ވގތފއތވނދނ އނމދ ނކށހރވމށ ޢޛރކށ ބލވ ކނތއތއ

ށ ފހ ނމދނކށ ނދއޖނމ ހލވ އރ. އއ ނދމއ ހނދނނތމވ

އއ ކނމ ވގތއކމގއވޔސ . އއ އނއށ އނމދގ ވގތވ. އނމދކރނޖހނއވއއ އނއށ . އދ ހނދނ ނތއޖނމ ހނދނވ އރށ އނމދކރނޖހނއވ. މއވ

ول اهللا صلى اهللا عليه وسلم رس. އއ ކނމ ވގތއކމގއވޔސ މއވ. އނމދގ ވގތވ

.رواه أمحد والنسائي والترمذي وصححه وصححه األلباين )1(

.رواه اجلماعة )2(

Page 29: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

28

: މނއ )1("أحدكم صالة أو نام عنها فليصلها إذا ذكرها يإذا نس" .ފޅކރއވފއވއވ حديثތޔބއމހނކރ މހކ ނމދއ ހނދނނތއޖނމ ނވތ ނމދއނކށ ނދއޖނމ ފހ "

ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ هللا އދ މތ." ވ ހނދ އނމދކރހށކމވހނދނ. ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. ޅވއވއކލގފނ ވދ. ވގނވއވރވ

ނމދއ : "މނއ )2("إال ذلك صالة فليصلها إذا ذكرها ال كفارة لها يمن نس"އނނ އތރ . ހނދނނތއޖމހ ފހ އނމދ ހނދނވ ހނދ އނމދކރހށކމވ

."ކއފރއއ އކމކށ ނވއވ

ނމދކރނ ނހކރވގނވ ވގތތއ

ދމދގއ ނމދއކރނ ފތސނމދކރމށފހ އރއރއފމށދނދނ އއއ ތރއގ މނވރށ . އދ އރ އރ ހނދ ނމދކރނ މނވގނވއވ. މނވގނވއވ

އއ އރ . އދ އރ މދޖހ ހނދ ނމދކރނ މނވގނވއވ. އރއރއފމށ ދނދނވރނމދކރމށފހ އރއއސއޖއމށ ދނދނ އދ ޢޞ. މދނ ފލއފމށ ދނދނވ

ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ هللا މތ. އދމދގއ ނމދއކރނ މނވގނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

، وال صالة بعد العصر حتى تغيب ح حتى ترتفع الشمسال صالة بعد الصب". އވފޅކރއވ حديثسمފތސނމދށފހ އރއރއ މތވއޖއމށ ދނދނ އއވސ : "މނއ )3("الش

މށ ދނދނ އއވސ އދ ޢޞރނމދށފހ އރއއސއޖއ. ނމދއނވއވ. ރއސނލއވ ޢމރ ބނ ޢބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ." ނމދއނވއވ

ނމދ ބހގތނ ! ގ ނބއޔއވهللاއ . އހރނ ދނނވއފމވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ފތސނމދކރށވ. "ފޅކރއވއވ حديثފނ އކލގ! އހރނނށ ޚބރދއވބއލވށވ

. ދނ އރއރއ މތވއޖއމށ ދނދނ ނމދކރމނ އއކބވގނ ހނނށވ

.رواه النسائي والترمذي وصححه وصححه األلباين )1(

.رواه البخاري ومسلم )2(

.رواه البخاري ومسلم )3(

Page 30: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

29

އދ އވގތ ކފރނ އރށ . އހނހމކށވރނ އރއރނ ޝއޠނއގ ދދޅދމދނނވފހ ހމކށވރނ އނމދށ މލއކތނ . ދކރށވދނ ނމ. ސޖދކރތވ

ދނ ނމދކރމނ . އއ އރމދޖހއޖއމށ ދނދނވ. ޙޟރވވޑއގނތވފހ އރ މދނފލ . ފހ ހމކށވރނ އވގތކ ނރކ ކކއރ ވގތވ. އއކބވށވ

. ފހ ހމކށވރނ އނމދށ މލއކތނ ޙޟރވވޑއގނތވ. ވހނދ ދނ ނމދކރށދނ އރއއސއޖއމށ ދނދނ ނމދކރމނ . އއ ތބ ޢޞރނމދކށފމށ ދނދނވ

ވގތ އދ އ. އހނހމކށވރނ އރއއސނ ޝއޠނއގ ދދޅދމދށވ. އއކބވށވ )1(."ކފރނ އރށ ސޖދކރތވ

ބޔނވއދޔ ވގތތކގއ ނމދކރނ މނވގނވކމށ ދލލތއ އހނނމވސ އވގތތކގއ ބއއނމދ ކރވދނކމށ ބއއޢލމވރނ . ޢއމވގނވއވ

އކމގ . ފއތވ ނމދ އވގތތކގއ ކރވނއވ ޝރޢޢޛރއގ ސބބނ. ވދޅވއވأحدكم صالة أو يإذا نس" .ބސފޅވ حديث ގ އނނނވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދލލކ

ދއ ހނދނނތއޖނމ ތޔބއމހނކރ މހކ ނމ: "މނއ )2("نام عنها فليصلها إذا ذكرهاއދ ."ނވތ ނމދއނކށ ނދއޖނމ ފހ ހނދނވ ހނދ އނމދކރހށކމވ

މސލކށ ތޙއޔތލމސޖދގ . ސބބއވ ކނމނމދއ އވގތތކގއ ކރވނއވގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ގ ދލލކ އކމ. ދރކޢތއ ވޟގ ދރކޢތފދ ނމދތކވ

: މނއ )3("ركعتين يفال يجلس حتى يصل إذا دخل أحدكم المسجد" .ބސފޅވ حديث އނނނވއނ ނކރ މހކ މސކތށ ވނނ ހނދ ފހ އނ ދރކޢތކށފމށ ދނދނތޔބއމ"

އދ އއދވހކ އކލގފނށ މނދރނމދގ ." މސކތގއ ނއށނނހށކމވފހ މމސއލގއ . ފހސނނތ ފއތވމނ ޢޞރނމދގ ފހނ އސނނތކރއވއވ

.ރޖޙވގނވގތކ މއވ. ނމދކރނ ހއދވގނނވއވފރޟނމދށ ޤމތދނ ފށމނ ސނނތ

އދ ސނނތނމދއ ކރނހއޓއ ޤމތދނކމގއވޔސ އނއށ ޖހނ ސނނތނމދ ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ. ދކށލފއ ފރޟނމދގއ ބއވރވށވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . ވއވއކލގފނ ވދޅ. ރވވގނވއވ

.رواه أمحد ومسلم )1(

.رواه النسائي والترمذي وصححه وصححه األلباين )2(

.رواه البخاري ومسلم )3(

Page 31: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

30

ނމދށ : "މނއ )1("إذا أقيمت الصالة فال صالة إال المكتوبة". ފޅކރއވއވحديث ."ޤމތދވ ހނދ ފރޟނމދ ފޔވއ އހނނމދއނވއވ

ބނގ "األذان"

ގ هللاމތ. ނވތ އޢލނކރމވ. ގ ލޣވ މނއކ އޢލނވ اناألذ. އކލނގ ވޙކރއވފއވއވ. ގ ލފޒވނ މމނއގއވ أذانއނނނވ ވޙބސފޅގއ

[ KJ IH G F E D C B A @ ? > = < ;Z އއ އކލނގ هللا) ޙއޖމހގ ދހވނދވހ(ދވހ މއ ނޙރގ: "މނއ )٣: التوبة(

ވނ މޝރކނގ هللاހމކށވރނ . ރސލގ ފރތޕޅނ މސތކނނށވ އޢލނކވ ."އދ އކލނގ ރސލވސވނ ބރއވވޑއގނނވ. ކބއނ ބރއވވޑގނނވއކ ޚއޞލފޒތކކނ ނމދވގތ ގ ޝރޢމނ األذانދނފހ

އބހ . ނވތ ނމދވގތ ވދއޖކމށ ކރވ އޢލނވ. ޙޟރވއޖކމށ އޢލނކރމވ . ބނގއވ

މދލފޒތކކނ ޢޤދގ މސއލތއ . ބނގއކ އސލމދނގ ޝޢރކވނމފއވނ . ގ ކބރޔވނތކނ ބޔނކރމނނވهللاފށފއވނ .ޝމލކރނވ ނދއކވ

ބނގގ ޙކމމދ ޢލމވރނވނ . އކލނގ އއކއވނތކނ ބޔނކރމނނވ އދ ބއއޢލމވރނ. ބއއޢލމވރނ ވދޅވނ ވޖބއކމށވ. އޚތލފވވޑއގނފއވ

ފހ ބނގގވމށ ވރދވފއވ ނއޞތކށ . ވދޅވނ މސތޙއބވގނވ ކމއކމށވރއސނލއވ މލކ ބނ ޙވއރޘގ هللا މތ. ބލއރ ބޑށ ދހވނ ވޖބއކމށވ

سول اهللا صلى اهللا عليه وسلم رއހރމނނށ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނރވވގނވއވ: މނއ )2("إذا حضرت الصالة فليؤذن لكم أحدكم وليؤمكم أكبركم". ފޅކރއވއވ حديث

ޙޟރވ ހނދ ފހ ތޔބއމހނގ ތރއނ އކކ ތޔބއމހނނށޓކއ ނމދވގތ "

.وأصحاب السنن رواه أمحد ومسلم )1(

.رواه البخاري ومسلم )2(

Page 32: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

31

އދ ތޔބއމހނކރ އނމބޑމހ ތޔބއމހނގ . ބނގދހށކމވ) ނމދށ( ."އމމކށވހށކމވ

އމމ ޢޠއ ބނ އބރބޙއ، . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - އމމ އބނ ޤދމ . ބނގގވމކ ވޖބކވ .ވދޅވފއވއވ -اهللا مرمحه - އމމ މޖހދއ، އމމ އއޒޢ

މލކ ބނ ޙވއރޘށއ އނގ އކވރނނށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހނހމކށވރނ އދ ޚދ އކލގފނއ، އކލގފނގ ހތރޚލފއނނއ، . އކމށ އމރކރއވއވ

އދ އކލގފނ އކމށ . ނކރއވމގއ ދމތއބވއވއކލގފނގ އޞޙބބކލނ އކއމރކރއވމއ އކނކރއވމގއ ދމހނނވނ ދލލކރނ އކނކރނ ވޖބވމގ

)1(."މއޗށވ

ބނގގ މތކނ

ފޅތއ ديثحބނގއއ ބނގގވމހނގ މތކމބހގތނ ވރށގނ .އގތރއނ އނނނވ ބސފޅތއ ހމނގނވއވ. ވރދވގނ އއސފއވއވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތلو يعلم الناس ما ". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ . ވދޅވއވ

الن يففالصاء ول دوااألومهتالس هليوا عهمتسوا إال أن يجدي لم ބނގއއ : "މނއ )2("، ثمފރތމ ސފގއ ހރ ސވބއ ދރމ މސތކނނށ އނގނމ ދނ އކނކރމށ

."އބއމހނ ގރއތވސލހވ) އކނކރމށޓކއ(ފޔވއ އތރގތއނތނމ ގރއތލނ. ރއސނލއވ ބރއ ބނ ޢޒބގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތإن ". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ

من رطب ومالئكته يصلون على الصف المقدم والمؤذن يغفر له مد صوته ويصدقه من سمعه هللاهعلى مص نر مثل أجم لهابس ويهللا ހމކށވރނ ފރތމސފށ މތ: "މނއ )3("و

.بن قدامةالاملغين )1(

.والنسائي والبخاري ومسلم والترمذي رواه أمحد )2(

.وصححه األلباين رواه أمحد والنسائي )3(

Page 33: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

32

އދ . އދ މލއކތނ ރޙމތލއވމށ އދ ދޢކރއވތވ. މތލއވއވރޙއދ އނގ . ބނގގވމހއށ އނގ އޑ ފރފނވ ހސބއގ މނވރށ ފފފއސވއވއބހ . (އވއޑއހ ކނމއއޗއ އއ ތތއއޗއވޔސ ހކއއޗއވޔސ އނ ތދކރ

އދ އނއއކ ނމދކރ އނމނގ އޖރ އނއށ .) އނއކ ތދވރއއކމށ ހކދއވ ."ވއވ

އކލގފނ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވ أبو الدرداءރއސނލއވ هللا އދ މތما من ". ކރއވނކށ އހރނ އޑއހމވފޅرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

ف طان يثالثةيالش همليذ عوحتالة إال اسالص يهمف قامال تذن وؤال ي ةيރށއގއ : "މނއ )1("قرމނކރވއޖނމ ތނމހނހމވ، ބނގނދވ އދ އބއމހނގ މދގއ ނމދ ޤއ

."އބއމހނގ މއޗށ ޝއޠނ ވރވނއވއކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ

من اإلمام ضامن والمؤذن مؤت". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. ވދޅވއވذننيؤلمل راغفة وماألئ دشأر مޒނމދރމހއވ) މއމމނގ(އމމމހއކ : "މނއ )2("الله .

އ . އމނތ ޙވލވވފއވމހކވ) ވގތށ ބނގގވމގ(އދ ބނގގވމހއކ އދ ބނގދމހނނށ ! ނށ ހޔގތ ދއކވށއވއމމނ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ

!"ފފފއސވށއވއކލގފނ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވعقبة بن عامر ރއސނލއވ هللا އދ މތ

جب يع". ފޅކރއވނކށ އހރނ އޑއހމވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވاعر نم كبير م فال يغنذن بالصؤل يبالج ةيظأس شلرصيو قول ا يةهللافي زوا إلى عظرل انجو

دبال يعالص يمقيذن وؤذا يهنم افخية ي دبعل تغفر ة يقدنالج هلتخأدމނއ )3("و :ފރބދއނ ބއއގއ ބކރ ހއހއޕނ އޅނ މހއގ ކބއނ ތބގ ވރ ރސކލނގ "

ފހ ކރތވނތ . އދ ނމދކރއވ. އއ އނ ނމދށ ބނގދއވ. އފވވޑގނނވއވއދ . ބނގދއވ) ނމދށ(އނ .ގ މއޅއށ ނކނބލށވهللاތމނ. ވޙކރއވއވهللا

.يف صحيح اجلامع وصححه األلباينرواه أمحد )1(

.وصححه األلباين أبو داود رواه )2(

.وصححه األلباين رواه أمحد والنسائي )3(

Page 34: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

33

هللا ގ އޅއށ ތމނهللاހމކށވރނ ތމނ. އށ ބރވތވއވهللاތމނ. ނމދ ޤއމކރއވ ."އދ އނ ސވރގ ވއދވއފމވ. ފފފއސވއދއވއފމވ

ބނގ ޝރޢކރއވނ ސބބއ ޝރޢވގތ

ފހ ބނގ . ޢކރއވނ ހޖރއނ ފރތމ އހރގއވބނގ ޝރޝރޢކރއވނ ސބބއ ބނގ ޝރޢވގތއ ބހގތނ ވރދގނވ ބސފޅތއ

.ދނނއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ

އދ . ސލމނ ޖމވ ނމދވގތތއ މނވރކށ އޅތވމ. އކލގފނ ވދޅވއވދނ އއދވހކ މސތކނ ޖމވ . އކކވސ އރގއ ނމދށ ބނގގވއއ ނޅއވ

ނޞރއނގ ރނގބލފދ . އއބޔކ ބނފއވ. އކމބހގތނ ވހކދއކއފއވޔހދނގ ނގރފދ ! އދކއއތ. އދ އނއބޔކ ބނފއވ. މހނގށވރނގބލއ ހދ

ނމދށ ބނގދނ މހކ . ފހ ޢމރގފނ ވދޅވއވ. ނގރއ ހދމހނގށވ. އވފޅކރއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثފހ ! ތޔބއމހނ ފނވނވނނހއޔވ

)1(."ތދވ ނމދށ ބނގދށވ! އ ބލލވ"

. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ عبد اهللا بن زيد بن عبد ربهރއސނލއވ هللا އދ މތ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمނޞރއނނ އއގތކރއވމށ . އކލގފނ ވދޅވއވކއ ރނގބލޖހމށ މސތކނ ނމދށ ޖމކރއވމށޓ، ރހވޑއނގނނވޙލ

އމރކރއވފއ ވނކށ އހރނ ނދފއ އއވއ އހރނނށ ހވފނގއ ފނނނ ފހ އހރނ އނއށ . ރނގބލއ ހފއގނ އހރނގ ގތށ މހކ އއތއވ

ތޔ ރނގބލ ވއކނވނނހއޔވ؟ އނ ! ގ އޅއވهللا އ. ދނނވއފމވއއނ އހރމނ . އއނ ތބ ކރނކއހއޔވ؟ އހރނ ދނނވއފމވ. ދނނވއފއވ

އއށވރ މރނގޅގތއ ބނދނހއޔވ؟ . އނ ދނނވއފއވ. ނމދށ ގވނއވأكبر اهللا. ތބ މފދއނ ކޔށވ. އނ ދނނވއފއވ. އއކވ. ނވއފމވއހރނ ދނ

.والبخاري رواه أمحد )1(

Page 35: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

34

. އވهللاއނމބޑ ( أكبر أكبر اهللا اهللا.) އވهللاއނމބޑ . އވهللاއނމބޑ ( أكبر اهللاމނވ އޅކނވވނ هللا( أن ال إله إال اهللاأشهد أشهد أن ال إله إال اهللا.) އވهللاއނމބޑ

މނވ އޅކނވވނ هللا. ޙއޤވގނވ އހނއއވސ އލހކނވކމށ އޅހކވމވأشهد أشهد أن محمدا رسول اهللا.) ޙއޤވގނވ އހނއއވސ އލހކނވކމށ އޅހކވމވ

. ގ ރސލކމށ އޅހކވމވهللاހމކށވރނ މޙއމދގފނ ( أن محمدا رسول اهللاعلى يعلى الصالة ح يح.) ގ ރސލކމށ އޅހކވމވهللاހމކށވރނ މޙއމދގފނ

الةގނނށވނމދށ އވސވ. ނމދށ އވސވގނނށވ( الص (.حلى الفالح يعحلى يعأكبر اهللا.) ކމޔބ ހދމށ އވސވގނނށވ. ކމޔބ ހދމށ އވސވގނނށވ( الفالح

މނވ އޅކނވވނ هللا( ال إله إال اهللا.) އވهللاއނމބޑ . އވهللاއނމބޑ ( أكبر اهللا. ދނ އމހކ ހނގއޖއވ.) ޤވގނވ އހނއއވސ އލހކނވއވޙއ

އދ ތބ ނމދށ ޤމތދނމ މފދއނ . މގނއރތކއނވ އލނ އއސ ދނނވއފއވعلى يح ،هد أن محمدا رسول اهللاأش ،أشهد أن ال إله إال اهللا ،أكبر أكبر اهللا هللا". ކޔށވالةالص، حلى الفالح يالة ،عالص تقام الة ،قدالص تقام اهللا اهللا )1(،قد رأكب رإال اهللا ،أكب ال إله"

ހށ އހރނ އއސ އހރނނށ ގ އރرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދނފހ ހނދނވމނ هللا . "ފޅކރއވއވ حديثފހ އކލގފނ . ފނނ ހވފނގ ވހކ ދނނވއފމވފހ ބލލއކ ތދވގނގސ ތބއށ ހވފނގއ . އރދކރއވއޔ އއ ތދ ހވފނކވއހނ . ދނ ބލލ އކލމތކނ ބނގދހށކމވ. ވފނނ އއޗއ ބލލށ އނގނނއދށ

ދނ އހރނ ." ހމކށވރނ ތބއށވރ ބލލގ އޑ ގދވފއ ރތވގނވއވއދ އކލގފނ އކލމތކނ . ބލލއކގއ ތދވގނގސ ބލލށ އނގނނއދފމވ

ފހ ޢމރގފނ ގގއ ހނނވނކށ އއޑއއސވއ . ޓވއފއވބނގދއވނ ފއޙއޤއގނ ކލގފނ . އވސއވހށ ރދކޅ ދނމވމނ ވޑއގނ ދނނވއފއވ

އކލގފނށ ހވފނގއ އފނވޑއގތ ގތށ . ފނއވފރތ ގނދ ބނމވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثފހ . ށވސ ހވފނގއ ފނއޖއވއހރނނ

)2(."އށވهللاޙމދއހރ ފހ ހރހ" "ه الحمدفلل". ފޅކރއވއވ

."ހމކށވރނ ނމދ ޤއމވއޖއވ: "މނއ )1(

.وصححه األلباينوابن ماجه وابن خزمية والترمذي وقال حديث حسن صحيح وأبو داود رواه أمحد )2(

Page 36: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

35

ބނގގ ކއފއޔތ

ފއޔތ އތނކއ. ބނގގ ތނކއފއޔތއ ވރދވގނ އއސފއވއވ . ތރގއ ބޔނވގނ އވނއވ

أشهد أن محمدا رسول . ދފހރ أشهد أن ال إله إال اهللا. ހތރފހރأكبر اهللا - 1ال إله إال .ފހރދأكبر اهللا. ދފހރ على الفالح يح. ދފހރ على الصالة يح. ދފހރ اهللا عبد اهللا بن زيد بن عبد ربهއއ އސވދޔ، . އރނވނ ފނރކލމއވ. އއފހރ اهللا

.ފޅގއވ ފދއނނވ حديثރވކރއވ ހތރފހރކޔމށފހ، ދޝހދތނ ކނމ ޝހދތއ ދފހރ أكبر اهللا - 2

ދނ އލނ ދޝހދތނ ކނމ ޝހދތއ ދފހރ އޑބރކށ . ށ ކޔނއވއޑމޑކال إله .ދފހރأكبر اهللا. ދފހރ على الفالح يح. ދފހރ على الصالة يحދނ . ކޔނއވ

ރއސނލއވ އބ هللا މއ މތ. މއވއރނވނ ނވރކލ. އއފހރ ކޔނއވ إال اهللا )1(.އނގނނއދއވ ގތކވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم މޙޛރއށ

أشهد أن محمدا رسول اهللا. ދފހރ أشهد أن ال إله إال اهللا. ދފހރأكبر اهللا - 3 يح. ދފހރ أشهد أن محمدا رسول اهللا. ދފހރ هد أن ال إله إال اهللاأشއލނވސ . ދފހރ

الةلى الصދފހރ ع .حلى الفالح ياهللا. ދފހރ ع رإال اهللا .ދފހރأكب އއފހރ ال إله .رسول اهللا صلى ރއސނލއވ އބ މޙޛރއށ هللا ސ މތމއވ. އރނވނ ސތރކލމއވ

ފހ ބނގގ މތނކއފއޔތ ޞއޙވ )2(.އނގނނއދއވ ގތކވاهللا عليه وسلم .ސބތވގނވއވ

ة لصالاދފހރކޔމށފހ على الفالح يحދނފހ ފތސނމދގ ބނގގއނމ نم ريم خوهللا މތ. ދފހރކއނ ޝރޢވގނވއވ.) ނދމށވރ ނމދ ހޔވގނވއވ( الن

ގ هللاއ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބ މޙޛރގ ކބއނ ރވވގނވއވދނ އކލގފނ އބ . ދއވށވބނގދނޖހގތ އހރނނށ އނގނނއ! ރސލއވ

ފތސނމދގއނމ މފދއނ . ފޅކރއވއވ حديثއދ . މޙޛރއށ އނގނނއދއވއވ

.رواه أمحد وأبو داود وابن ماجه والترمذي وقال حديث حسن صحيح وصححه األلباين )1(

.اه مسلمرو )2(

Page 37: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

36

)1("ه إال اهللاال إل، أكبر اهللا، أكبر اهللا، النوم ة خير منلصالا ،النوم ة خير منلصالا". ވދޅވށވ .ފހ މކލމ ފތސނމދގ ބނގނނ އހނނމދއގ ބނގގއ ކޔނ ޞއޙވގނނވއވ

ޤމތގ ކއފއޔތ

އތނކއފއޔތ . އއސފއވއވ ގ ތނކއފއޔތއ ވރދވގނޤމތ .އވތރގއ ބޔނވގނ އވނ

أشهد أن محمدا رسول . ދފހރ أشهد أن ال إله إال اهللا. ހތރފހރأكبر اهللا - 1. ދފހރ قد قامت الصالة. ދފހރ على الفالح يح. ދފހރ على الصالة يح. ދފހރ اهللاهللا މއ މތ. އރނވނ ސތރކލމއވ. އއފހރ ال إله إال اهللا. ރދފހأكبر اهللا

)2(.އނގނނއދއވ ގތކވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ރއސނލއވ އބ މޙޛރއށ شهد أن محمدا رسول أ. އއފހރ أشهد أن ال إله إال اهللا. ދފހރأكبر اهللا - 2

قد قامت الصالة. އއފހރ على الفالح يح. އއފހރ على الصالة يح. އއފހރ اهللاهللا މއ މތ. އރނވނ އގރކލމއވ. އއފހރ ال إله إال اهللا. ދފހރأكبر اهللا. ދފހރ

އދ )3(.އށ ހވފނފޅގއ ފނވޑއގނނވ ގތވ عبد اهللا بن زيد بن عبد ربهރއސނލއވ .ފޅކރއވފއވ حديثވނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއ ތދ ހވފނފޅއކމގއ

أشهد أن محمدا رسول . އއފހރ أشهد أن ال إله إال اهللا. ދފހރأكبر اهللا - 3 قد قامت الصالة. އއފހރ على الفالح يح. އއފހރ على الصالة يح. އއފހރ اهللا

މއ . އވވނ ދހކލމއރނ. އއފހރ ال إله إال اهللا. ދފހރأكبر اهللا. އއފހރސބބކ އކލގފނގ ޒމނގއ މދނގ )4(.ވދޅވފއވ ގތކވ - رمحه اهللا - އމމމލކ

އކލގފނގ . އހލވރނ ކނތއކރއވތ އކލގފނ ދކވޑއގނނވ އގތށވ .އޖތކވއރހގއ އޒމނގ މދނގ އހލވރނގ ޢމލކ ޙ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود )1(

.رواه أمحد وأبو داود وابن ماجه والترمذي وقال حديث حسن صحيح وصححه األلباين )2(

.وصححه األلباينوابن ماجه وابن خزمية والترمذي وقال حديث حسن صحيح وأبو داود رواه أمحد )3(

.بداية اتهد البن رشد )4(

Page 38: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

37

رسول اهللا صلى އދ ތނވނގތ . ފހ ފރތމގތއ ދވނގތ ޞއޙވގނވއވ . ގ އރހނ ސބތވގނނވއވ اهللا عليه وسلم

ބނގގ އޑއވމހނ ކނތއކރނޖހގތ

އނގ ފހތނ ބނގގ އޑއވ ކނމމހކ ބނގދމހކޔ ކލމތއ على الفالح يحއއ على الصالة يحއއ . ހމއގތށ ކޔނ މސތޙއބވގނވއވ

ހޔކމއކރމގ ( ال حول وال قوة إال باهللاމދކލމއގ ބދލގއ ކޔނ . މދކލމ ފޔވއވ.) ގ ޙޟރތނމނވ ނވއވهللاކމކނ ސލމތވމގ ބރއވސ ބރއވސ އދ ނބއ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. މކލމއވالنداء إذا سمعتم". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ . ވދޅވއވ

ތޔބއމހނނށ ބނގގ އޑއވ ހނދ ފހ : "މނއ )1("فقولوا مثل ما يقول المؤذنރއސނލއވ ޢމރގފނގ هللا އދ މތ." ބނގދމހ ކޔކލމތއ އނކޔގތށ ކޔށވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . ވއވއކލގފނ ވދޅ. ކބއނ ރވވގނވއވކޔ ހނދ ތޔބއމހނކރ أكبر أكبر اهللا اهللاބނގދމހ . "ފޅކރއވއވ حديث

أشهد أن ال ހނދ ކޔ أشهد أن ال إله إال اهللاދނ . ކޔށވأكبر أكبر اهللا اهللاކނމމހކވސ أشهد أن محمدا رسول اهللاކޔ ހނދ أشهد أن محمدا رسول اهللاދނ . ކޔށވ إله إال اهللاعلى يحދނ . ކޔށވ ال حول وال قوة إال باهللاކޔ ހނދ على الصالة يحދނ . ކޔށވأكبر اهللاކޔހނދ أكبر أكبر اهللا اهللاދނ . ކޔށވ ال حول وال قوة إال باهللاކޔ ހނދ الفالح

ގ މފދއނ ހތ. ކޔށވ ال إله إال اهللاކޔ ހނދ ال إله إال اهللاދނ . ކޔށވأكبر اهللا )2(."އޚލޞތރކމއކ ކޔއފމހ ސވރގވނނނއވ

ފހ ބނގގ އޑއވ ހމކނމމހކށ ބޔނވދޔގތށ ބނގއށ ޖވބދނނ އއ ވޟނތމހކ ކމގއވޔސ، ޖނބވރއކ ކމގއވޔސ، . މސތޙއބވގނވއވ

. اه اجلماعةرو )1(

.رواه مسلم )2(

Page 39: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

38

ރއކ ކމގއވޔސ، ނފސވރއކ ކމގއވޔސ، ބޑމހކ ކމގއވޔސ އދ ޙއޟވމކމނ އސތޘނވގނވ ބޔކ ނމދއކރނ . ކޑކއޖކ ކމގއވޔސމއވ

. ހއވހނނމހއއ، ފޚނގއ އނނމހއއ، އނބމހގ ގތގއ އއދނކރނ އނނމފހ ޤރއނކޔވނ އނނމހ ބނގގ އޑއވމނ ބނގއށ

އދ ފލވޅއކޔނ އނނމހވސ . ޖވބދނމށޓކއ ޤރއނކޔވނ ހއޓއލނޖހނއވއށ އދ ބނގދވގތ މސކތށ ވނނމހ ބނގ ނމނދނ ބނގ. ހމއފދއވ

.ޖވބދނމށޓކއ ސނނތއކރނ ނފށއ ހރނ މސތޙއބވގނވއވދނފހ ބނގދމހ ބނގދ ނމ ހނދ އނއއ އދ ބނގގ އޑއހމހނ

އއ. ގ މއޗށ ޞލވތކޔވނ މޞތޙއބވގނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلموعلى اهيموعلى آل محمد، كما صليت على إبر ،اللهم صل على محمد". މފދއނ ކޔމވ

جيدم يدمح كإن ،يماهرلى .آل إبع كتارا بكم ،دمحلى آل معو ،دمحلى مع اركب ماللهاهرإبجيدم يدمح كإن ،يماهرلى آل إبعو ،އވ ރސކލކހއދވބޑކރ އ": މނއ )1("يم !

ފދއނ ޞލވތ ލއވ هللاއ އބރހމގފނގ އލނގ މއޗށ އބނއބރހމގފރނ ހމކށވ! ވތ ލއވނދވޞލ ވސއ މޙއމދގފނގ އލނގ މއޗށމޙއމދގފނ

އ . ތޢރފކއ، ހރހ މތކމއ ލބވޑގނވ ރސކލނގއވއ ހރހ ޙމދهللاއބއބރހމގފނގ އލނގ މއޗށ އބރހމގފނއ،! ޑކރއވ ރސކލކހއދވބ

ވސޙއމދގފނގ އލނގ މއޗށބރކތލއވފދއނ މޙއމދގފނއ، މއ ހރހ ޙމދކއ، ހރހ މތކމއ ލބވޑގނވ هللاހމކށވރނ އބ! ބރކތލއވނދވބނ ޢމރގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ފހ މތ ".ރސކލނގއވކރއވނކށ އކލގފނ ފޅ م حديثرسول اهللا صلى اهللا عليه وسل. ރވވގނވއވ يى علفإنه من صل ،يثم صلوا عل ،فقولوا مثل ما يقول ،إذا سمعتم المؤذن". އޑއއސވއވلعبد من إال يالجنة ال تنبغ يفإنها منزلة ف ،الوسيلة يل سلوا اهللا ثم ،عليه بها عشرا صالة صلى اهللا

: މނއ )2("الوسيلة حلت له الشفاعة يفمن سأل ل ،وأرجو أن أكون أنا هو ،عباد اهللاޔފދއނ ތޔބއމހނވސ ތޔބއމހނނށ ބނގދމހ ބނގދއޑ އވ ހނދ އނ ކ"

ފހ ހމކށވރނ . ދނ ތމނކލގފނގ މއޗށ ޞލވތކޔވށވ. ކޔށވ

.رواه البخاري )1(

.رواه مسلم )2(

Page 40: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

39

ރ ހދހފهللا ތމނކލގފނގ މއޗށ އއފހރ ޞލވތކޔވއފމހއށ ގ ޙޟރތނ هللاށއދ ދނ ތމނކލގފނށ ވސލތ ދއވމ. ރޙމތލއވނއވ

ގ އޅތކނގ ތރއނ އނމއޅކށ هللا. ފހ ވސލތކ ސވރގގ މޤމކވ. ދނނވށވއއޅކ އއ ތމނކލގފނކމގއވމށ . މނވ އމޤމ އކށގނއނވއވ

ގ ޙޟރތނ އދފމހއށ هللاއވމށ ފހ ތމނކލގފނށ ވސލތ ދ. އއމދކރއވމވ ." ޝފޢތ ޙއޤވނއވ) ޤޔމތދވހ ތމނކލގފނގ(

هللا މތ. ޞލވތކޔމށފހ ބނގދޢކޔނވސ މސތޙއބވގނވއވހމކށވރނ . ވއކލގފނ ވދޅވއ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ބނގ އޑއވމށފހ އނނނވ ދޢކށފ . ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثللهم رب هذه الدعوة التامة ا". މހއށ ޤޔމތދވހ ތމނކލގފނގ ޝފޢތ ޙއޤވނއވ

إنك ال تخلف {، وعدته يثه مقاما محمودا الذوابع ،آت محمدا الوسيلة والفضيلة ،ائمةوالصالة القاديعއ މފރހމ ގވލމއ، މ ޤއމވ ނމދގ ވރރސކލކ": މނއ "}الم !

ވޢދ އކލގފނށهللا އދ އބ! ދއވނދވ މތވރކނ މޙއމދގފނށ ވސލތއ ވޢދهللا ހމކށވރނ އބ{! ކރއވ ޙމދ ލބގނވ މޤމށ އކލގފނ ފނއވނދވ

)1("}.ޚލފވވޑނގނނވމއވ

ބނގއއ ޤމތދމދ ދޢކރނ

. ބލވވމށ އއމދކރވ ވގތކވބނގއއ ޤމތދމދގއވ ވގތކ ދޢ ޤރއސނލއވ އނސގފނގ هللا މތ. ފހ އވގތގއ ދޢކރމނ ފއދލބގނނހށކމވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

.وحسن إسناده ابن باز. އތރށ ރވކރއވފއވ ޢބރތކވ بيهقياإلمام ރކޓ ތރގއ އވނ އދ ބ. رواه البخاري )1(

Page 41: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

40

ބނގއއ ޤމތދމދ : "މނއ )1("ال يرد الدعاء بين األذان واإلقامة". ފޅކރއވއވ حديث ."ކރވދޢ ރއދއނކރވނއވ

އކނ حديثފހ ބނގއއ ޤމތދމދ ދނޖހ ވގތގ ވކމނވރއ ޞއޙ މދނނވ . ތއ ޟޢފވ حديثގނ އއސފއވ އކމބހގތނ ވރދވ. ފނނކށ ނތވ

ކނމ . ރވތބ ސނނތތއކރވ ވގތގ އތރށ ދނޖހ ވގތގ މނވރގ ވހކއވނމދކށވސ ޤމތދނމގ ކރނ މދވގނ ދރކޢތކރވހއ ވގތ ދނނ

ބނ މޣއފލގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ ފހ. މސތޙއބވގނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

މ ކނ: "މނއ )2("لمن شاء -ثالثا -بين كل أذانين صالة ". ފޅކރއވއވ حديث ތނފހރ މފދއނ ވދޅވފއ . (ބނގއކއ ޤމތކދމދ ނމދއވއވ

."އކނކރމށ އދފމހކށވ.) ފޅކރއވއވ حديثޤމތދނނ ލސކށލނ . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - އމމ ޝއކނ . ވގ މއޗށ އކކއނކކށ އހވމގ ބބގ ތރއނނވހމނގނވނ ހޔކނތކއ ތޤ

އހނހމކށވރނ ބނގގވ ވގތ ކނއނނމހ ނވތ އވގތ ވޟނތމހ ކއނމގނ ނވތ ވޟކށގނ އނނ ހނދ ޤމތދނނ އވސކރމގ ސބބނ އބއމހނނށ

)3(."އދ ޚއޞކށ ދރ ގއކނ އނނމހއށވ. ފއތވގނދއވޖމޢތ އހނކމނ ބނގގވ އދ ޤމތދމހއށ އކށގނވނ މސތކނގ ޙލތށ

. ރއސނލއވ ޖބރ ބނ ސމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ )4(.ރޢޔތކރމވބނގދއވމށފހ )5(ގ މއއޛނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ނ ވދޅވއވއކލގފ

ކޓރކޅނ ނކމވޑއގނނވތނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . މހލތދއވއވކޓރކޅނ އކލގފނ. އކލގފނށ ފނވޑއގނފމށ ދނދނ ޤމތއނދއވއވ

)6(."ނކމވޑއގނނވތނ ފނވޑއގތމނ ޤމތދއވއވ

)1( رمذي وقال حديث حسن صحيح وصحسائي والتحه األلباينرواه أمحد وأبو داود والن.

.رواه اجلماعة )2(

.نيل األوطار )3(

އދ . ޔގ މސކތތކގއ ކނމނމދއގ ބނގއއ ޤމތދމދ މދވގނ ފނރމނޓގ ވގތ ދއވއސޢދޢރބ )4( .ފތސ ނމދގއ މދވގނ ވހމނޓގ ވގތ ދއވ

.ނގދމހއވމއއޛނކ ބ )5( .رواه أمحد ومسلم وأبو داود والترمذي )6(

Page 42: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

41

ބނގއއ ޤމތބހ އތރ ބއއ މސއލތއ

އދ . އވސ ކށގނނވނއވ. ބނގގވނޖހނ ނމދގ ފރތމވގތގއވ

ފތސނމދގ . ދގ ފރތމބނގ ފޔވއވއއ ފތސ ނމ. ލސކށގނވސނވނއވهللا ފހ މތ. އޞލބނގއށވރ ވގތކޅއކރނ ފރތމބނގގވނ މސތޙއބވގނވއވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދإن بالال يؤذن بليل، فكلوا ". ފޅކރއވއވ اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث رسولހމކށވރނ

. ހމކށވރނ ބލލ ބނގދނ ރގނޑގއވ: "މނއ )1("واشربوا حتى يؤذن ابن أم مكتوم. ދނދނ ތޔބއމހނ ކއބއހދށވ ބނ އއމ މކތމ ބނގދފމށهللا ފހ ޢބދ

.ފހ ހކރނމދގ ފރތމބނގވސ ވނ ހމމފދއނނވ.)" އބހ ހރކށވ(އހނމހކ . ވޖބއނނވ. ބނގދމހ ޤމތދނނ މސތޙއބވގނވއވ

حديثތދނޖހކމށ ވރދވފއވ އއ ބނގދމހ ޤމ. ޤމތދނސ ފދނއވ . ޟޢފވގނވތއވ

ބނގދނމށފހ މސކތގއ އނނމހ ޢޛރއ ދމވގނ މނވ ނވތ هللا ފހ މތ. އނބރ އއމށ ޢޒމކށފއ މނވ މސކތނ ނކމގނނވނއވ

رسول اهللا صلى . އކލގފނ ވދޅވއވ. ނ ރވވގނވއވރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއبالصالة فال يخرج أحدكم يالمسجد فنود يإذا كنتم ف". ފޅކރއވއވ اهللا عليه وسلم حديث

صى يتلحދށ ބނގގވއފނމ ފހ ތޔބއމހނ މސކތގއ ތއބއ ނމ: "މނއ )2("ي ."ނނކނނހށކމވ) މސކތނ(ނމދކށފމށ ދނދނ ތޔބއމހނކރ އކކވސ

ނދފއވމހ ނމދވގތފއތވމށފހ ހލވއޖނމ އނމދށ ބނގދނނ ދ ފއތވނމ ޢލމވރނ ވދޅވނ އއނމދށވރ ގނނމ. މސތޙއބވގނވއވ

.ދނ އހނނމދތކށ ހމއކނ ޤމތދނމށވ. ހމއކނ ފރތމނމދށ ބނގދނމށވއދ ނދނމ . ނމދ ނމފހނ މސކތށ ވދވމހ އނ އދނމ ބނގދށވ

. ދނނއވ. އމމ އޙމދ މފދއނ ވދޅވފއވއވ. ބނގނދނސ މއސލއއނތވ

.رواه البخاري ومسلم )1(

.رواه أمحد )2(

Page 43: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

42

ނމދގ އސލބނގއށފހ ބނގދމހނ ބނގދނ މސކތގއތބ އހނމހނނށ .އނދގނވވރށ އޑމޑކށވ

އކނ ޤމތދނމށފހ ޤމތދނމހއށވސ އދ މއމމނނށވސ ވހކދއއ ނމދ ޤމތދމދ . އކމނ ނމދށ އއވސ ފރޤއނނނނއވ. ހއދއވ

ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ هللا ފހ މތ. ދރވކމގއވޔސމއވމސކތގ . ވއއފހރކ ނމދށ ޤމތދވއޖއ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވފހ . މހކ ސއރވހކއއ ދއކވނ ހނނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއފރތގއ

މސތކނނށ މސކތގއތބ ނދއޖއމށ ދނދނ އކލގފނ ނމދކރއވމށ )1(."ވޑއއނގނނވއވ

ނ ބނގގވގތށ އޑހރކށ ތސބޙކއމއ، އގތށ ފތސނމދ ބނގގކރމދޙކއމއ، ރގގއ ދޢކޔމއ އދމނނސ ބނގގވގތށ އއވސއއޗއކޔނ

ގ ތރއނ ހމނ ރނ ވދޅވނ އއ ބދޢއޢލމވ! އދކއއތ. ޞއޙވގނނވއވ .ކމގއވކނތއތއ

އނހނވރނ ގގއނމދކރއރ އކނބލނނށ އނމހޔވގނވނ އހނހމކށވރނ އކނބލނގ އޑކވސ . އދ ޤމތވސ ނދނމވ. ބނގނގވމވ

ބނ ޢމރއ، އމމهللا ރއސނލއވ އނސގފނއ، ޢބދهللا މތ. ޢއރއކވޙސނލބޞރއއ، އމމ އބނ ސރނއ، އމމ ނޚޢއއ، އމމ ޘއރއއ، އމމ

އހނނމވސ އކނބލނނށ އކނކރނ . މބބކލނގ ރއޔކމއވ -اهللا مرمحه -މލކއ އމމ ޝފޢއއ . ޑމޑކށވއކމކ އ. ހއދވގނވއވ! އދކއއތ. ޙރމވގނނވއވ

.ވދޅވފއވނ މގތށވ - اهللا مرمحه -އމމ ޢޙމދ

ބނގގވމހގ ކބއގއ ހނނނޖހ ބއއއދބތއ އބހ އކމނ ދނޔވ . ފޅށ އދގނ ބނގގވނގ ވޖހهللاމތ -1

هللا ފހ މތ. އވސ އޖރއއ އކމގ މއޗށ ނހދމވއ. އއވސ އއޗކށ ނދމވ

.رواه البخاري )1(

Page 44: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

43

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢޘމނ ބނ އބލޢޞގ ކބއނ ރވވގނވއވ. އހރނގ ރށގ އމމކށ އހރނ ލއވށވ! ގ ރސލއވهللاއ . އހރނދނނވއފމވ

) އމމކނކރއރ(އދ . ތބއކ އބއމހނގ އމމވ. "ފޅކރއވއވحديث ގފނ އކލ.) އބހ ނމދ އހއ ދގނކރށވ. (ޖމޢތށ ޙޟރވ ބލކށ ނކމތނނށ ބލށވ )1(."އދ ބނގއށ އޖރނނގ މއއޛނކ ހމޖއސށވ

އހނހމކށވރނ ބނގއކ . ޘނ ޠހރވހރ ބނގދނނދޙދ -2هللا ފހ އއދވހކ މތ. މތހރމކ މސތޙއބވގނވކމކވޟޒކރކރއރ ވ. ޒކރކވ

ވޟކރއވނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ރއސނލއވ މހޖރ ބނ ޤނފޛ ކށ އކލގފނށ ސލމގވއލއވ ހނދ އކލގފނ ސލމގ އނނވނ

.ފޅކރއވއވ حديثވޟކށ އވދވވޑއގނ އކލގފނ މހޖރށ . ޖވބއނދއވއވ

ތބއށ ސލމގ ޖވބދއވމށ ތމނކލގފނ މނވވޑއގނނވ ސބބކ "އށ ޒކރކރއވމށ ތމނކލގފނ هللاގމތގއ ހނނވއގނމނވ ޠހރތ

)2(."ރހވޑއނގތމވ އމމ އބނ މނޛރ . ޤބލއށ ކރމތލއގނ ކޅށހރ ބނގދނނ -3

ށހރގނ ބނގގވމގއ ސނނތވގނވ ގތކ ކޅ. ވދޅވއވ - رمحه اهللا -އދ ބނގދއރ ޤބލއށ . ބނގދނނކމށ ދނނބކލނ އޖމޢވވޑއގނފއވއވ

رسول اهللا صلى އހނ ހމކށވރނ . ކރމތލނވސ ހމނގނވނ ސނނތގ ތރއނނވ .ޤބލއށ ކރމތލއވއގނނވގ މއއޛނނ ބނގދއވކމގއވ اهللا عليه وسلم

4- حي الةلى الصއދ . ކޔ ހނދ ކނތފރތށ ބލއ ކރ އނބރއލނ عحلى الفالح يފހ ބލލގފނ . ކޔ ހނދ ވތފރތށ ބލއ ކރ އނބރއލނ ع

މޅމހ . ދނނއވ )3(.މގއ އބޖޙއފ ވދޅވއވބނގދއވއރ އގތށކނތއކރއވކ .ލނ އއ ސނނތވގނވ ގތއނނވއނބރ

ރއސނލއވ ބލލގފނ هللا މތ. ބނގދއރ ދކނފތށ ދއނގލލނ -5 )4(."ދނ ބނގދމވ. ހރނގ ދއނގލ އހރނގ ދކނފތށލމވފހ އ. "ވދޅވއވ

.رواه أبو داود والنسائي وابن ماجه )1( .وصححه األلباينابن خزمية وصححهرواه أمحد وأبو داود والنسائي وابن ماجه )2(

.ي ومسلمرواه أمحد والبخار )3(

.وصححه األلباينرواه أبو داود وابن حبان )4(

Page 45: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

44

ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ هللا ފހ މތ. އޑހރކށ ބނގދނނ -6ފޅކރއވނކށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ކރ ހއހއޕނ ވދގއވ ހނދ ފހ ތބ ރށގއވ ހނދ ނވތ ބ. "އހރނ އޑއހމވއހނ ހމކށވރނ ބނގގވމހގ އޑފރ ހސބކނ އނގ . އޑހރކށ ބނގދށވ

އޑއހ ކނމއއޗއ އއ ޖނނއއކމގއވޔސ އނސނއކމގއވޔސ އދ )1(."ވހގއ އނއށޓކއ ހކދނއވކނމއއޗއކމގއވޔސ ޤޔމތދ

އދ . ކނމ ދކލމއއގ ދމދށ ހއޓމނ ލސލހނ ބނގދނނ -7. އވ حديثމމސއލގއ ވރދވގނ އއސފއވނ ދ . ޤމތދއރ ހލވކށ ޤމތދނނ

ރއސނލއވ ޖބރގފނގ هللا މތ ذيرمالتاإلمام ރވކރއވފއވނ حديثއއ ރއސނލއވ هللا މތ ارقطينالد اإلمامރވކރއވފއވނ حديثއނއ . ކބއނނވ

އކމކ ބއއ އޞޙބބކލނގ ބއއ . ވސ ޟޢފވ حديثމދ . ޢލގފނގ ކބއނނވބނގގވއރ ހށގނޑށ . ދނނއވ. ގނވއވބސފޅތއ މކމބހގތނ ސބތވ

ވއގނ ބނގގވމކ ކށ ދމއ އޑށ ބނޑބނޑލއތކލފދ ދމނނޖހ އކރތ .މކރހވގނވކމއކމށ ޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ

ނމދ ޞއޙވމގ ޝރޠތއ

ނމދކރ ކނމމހކށ . ސކރނޖހ ޝރޠތކއވއވނމދގ ކރއށ އއއނ އނމ ޝރޠއ އނވޔސ ނމދ . އޝރޠތއ ދނގތނ ވޖބވގނވއވ

:އޝރޠތކކ. ޞއޙއއ ނވނއވ ނމދވގތ ވދއޖކމށ ބޑށ .ނމދ ވގތ ވދއޖކނ އނގނ - 1

ފހ ނމދ ވގތ ވދއޖކމށ ޔޤނވއޖމހ ނވތ . ފދނއވ ހވނވސ. ފހ އނއށ އނމދކރނ ހއދވއޖއވ. ވގތވދއޖކމށ ބޑށ ހވއޖމހ ދނނއވ

އ، އމނތތރ ވގތ ވދއޖކނ އނގ ބއއގތތކކ އތބރހރމހކ ޚބރދނމ

.والبخاري رواه أمحد )1(

Page 46: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

45

އދ . މއއޛނކ ބނގގވ އޑއވމއ، އޚލޞތރކމއކ އޖތހދކރނފދ ގތތކވ .މޒމނގއ ވގތ ބލ ގޑފދތކތނވސ ނމދވގތ ވދއޖކމގ ޢލމ ޙޞލވނއވ

. ވޙކރއވފއވއވهللا މތ .ނބޑޙދޘނނއ ކޑޙދޘނ ޠހރވހރ - 2 [ - , + * ) ( ' & % $ # " !

76 5 4 3 21 0 / .Z )އ : " މނއ )٦: املائدةތޔބއމހނ ނމދށ ތދވ ހނދ ފހ ތޔބއމހނގ ! އމނވއޖ މސތކނނވ

އދ ތޔބއމހނގ . އމހނގ އތތއ އޅނބށތކހމއށ ދނނށވމނތކއ ތޔބއދ . އދ ތޔބއމހނގ ފއތއ ދތނބކއޓހމއށ ދނނށވ. ބތކގއ ފނފހށވ

ވ ރއސނލއهللا އދ މތ." ތޔބއމހނ ޖނބވރނކމގއ ވނމ ފހ ޠހރވށވرسول ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދ

صالة بغير طهور وال صدقة من ال يقبل اهللا". ފޅކރއވއވ اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثއދ . ވސ ނމދއ ޤބލއނކރއވއވއއهللا ނލއ ވޟއކ: "މނއ )1("غلول

."ޚޔނތކއކ ޞދޤތއ ޤބލއނކރއވއވهللا މތ .ޖސމއ، ހދމއ، ނމދކރތނ ޙއސ ނޖހނ ޠހރވނ - 3

އދ ކލގފނގ ހދނކޅ : "މނއ )٤: املدثر( Z¦ § ] . ވޙކރއވފއވއވ. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ." ރކރއވހށކމވޠހ

. ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ"هنر مذاب القبة عامل فإن عوالب نوا مهزنތޔބއމހނ ކޑގފލނ : "މނއ )2("ت

އދ ." އހނ ކށވޅގ ޢއމ ޢޛބ ވކނކށވރ އގސބބނނވ )3(.ރއކތރވށވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

رسول اهللا صلى اهللا ފހ އކމބހގތނ . މހކމވވ ބރ )4(އހރނނކ ވރށގނއނ މޒޔއއ އކލގފނގ . އ ސވލކރމށ މހކށ އހރނ ދނނވއފމވعليه وسلم

ދރކނބލނނ އހރނ ކވނކށގނ ހރތވ އކލގފނ ސވލކރނ އހރނނށ

.رواه اجلماعة إال البخاري )1(

. يف صحيح اجلامع وصححه األلباينرواه الدارقطين وحسنه )2(

.ޢޛބލބ ކމކވ އގތށ އކނކރމކ ކށވޅގ. އބހ ގޔށ ބރގތށ ކޑގފލނކރށވ )3(

.މޒޔކ ޝހވނ އދނވރކނ އފދވގތ ޖނސގނވނނ އނނ ފނކލއގ އލފނކވ )4(

Page 47: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

46

ތބގ . "ފޅކރއވއވحديث ހ އނ ސވލކރމނ އކލގފނ ފ. ނކރނތއވރއސނލއވ ޖބރ ބނ ސމރގ هللا އދ މތ )1(."ޖނސގނވނ ދވލފއ ވޟކރށވ

އ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم މހކ . ފނ ވދޅވއވއކލގ. ބއނ ރވވގނވއވކއހރނގ އނބމހގ ގތގއ އހރނ . ލކރނކށ އހރނ އޑއހމވސވ

އއދނކރއރ އހރނ ލއގނ އނނ ހދމއކ އހރނ ނމދކރޔސ ހޔހއޔވ؟ . ތއޔއވއކމކ ހދމގއ އއޗއ ޖހފއ ނ. އއކވ. "ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ

ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا އދ މތ )2(."އރނ އތނ ދވލށވއއދވހކ އޢރބނގ މހކ މސކތށ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

رسول اهللا صلى اهللا އކނ މނކރމށޓކއ މސތކނ ތދވ ހނދ. ކޑކމދނ ފށއފއވއދ އނ ކޑކމދޔ . އނއ ނބހ އނ ދކށލށވ. "ފޅކރއވއވ عليه وسلم حديث

ފހ ހމކށވރނ ތޔބއމހނ ފނއވނ . ތނށ ފނ ބލދއއ އއސއލށވ )3(."ބއއގ ގތގއއ ނނވ އނދގކރ. މސތކނނށ ފސހކރ ބއއގ ގތގއވ

" # $ % & ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ .ޢއރ ނވކރނ - 4( 'Z )ކނމ ނމދއގ ވގތ ! އ އދމގ ދރނނވ: "މނއ )٣١: األعراف

ނވވވރގ ފރމއ އބހ ޢއރ. (ތޔބއމހނ ތޔބއމހނގ ޒނތގއ ހފހށކމވ .)" ލށވ

ގ ޢއރއއ އނގ ދދރ އއ އނ. ދނފހ ފރހނގ ޢއރ ދނނއވއދ ފޅނ މއޗއ ކކލނތރ އއ . ޢލމވރނ އޖމޢވވޑއގނފއވއވ ކމގއ ހރހ

ފހ އނގ ފއގ . ވޑއގނފއވއވފރހނގ ޢއރއއނނކމށވސ އޖމޢވފލމސގނޑއ ކކ އއ އނގ ޢއރކމމދ ޢލމވރނގ މދގއވނ އޚތލފ

އބކލނގ ދލލތކގ . ބއއބކލނ ވދޅވނ އއ ޢއރއއ ނނކމގއވ. އފދފއވރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ هللا މތ. މނއވތރގއ އނނނވ ބސފޅހ

رسول اهللا صلى ހމކށވރނ ޚއބރ ފތޙވދވހ . "އކލގފނވދޅވއވ. ރވވގނވއވއއ އކލގފނގ . އކލގފނގ މކޅވމސފޅ ކޝފކރއވއވاهللا عليه وسلم

.والبخاري ومسلم وأبو داود والنسائي رواه أمحد )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد وابن ماجه )2(

.رواه اجلماعة إال مسلما )3(

Page 48: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

47

. އބކލނ ވދޅވއވ )1(."ޅގ ދނކނ އހރނނށ ފނއޖއމށ ދނދނވމކޅވމސފ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއ ޢއރއއ ކމގއވނމ މސތކނގ ކރމތގއ

. ކޝފއނކރއވހވއބކލނގ . އދ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވނ އއ ޢއރއއ ކމށވ

ރއސނލއވ މޙއމދ ބނ هللا މތ. ދލލތކގ ތރގއ އނނނވ ބސފޅ ހމނއވرسول اهللا صلى اهللا عليه އއދވހކ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ޖޙޝގ ކބއނ ރވވގނވއވ

މކޅވމސ އރ މޢމރގ ދ. ވޑއގތވ މޢމރވ ކޔނ ޞޙބބކލއގ ކއރނ وسلمއ . "ފޅކރއވއވحديث މޢމރށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ . ކޝފވފއވ ވނ

ފހ ހމކށވރނ މކޅވމހކ . ތބގ ދމކޅވމސ ނވއކރށވ! މޢމރވ )2(."ޢއރއކވ

ފހ އނމ ރއކތރ . ށ ބޔނވ އދޔއ މމސއލއގ އޚތލފވކރގތކرسول اهللا صلى اهللا އހނ . ގތކ އދ އނމ ފރވތރ ގތކ ފލމސގނޑ ނވއކރމވ

ޙލތކ އކލގފނގ ޢއމ. ގ މކޅވމސފޅ ކޝފވފއވނ މދފހރއގއވعليه وسلم .ނވއކރއވމވ

ފރހނ އނގ އތގއ ފރނހރ އނގ ދކނޑ ކޝފކށގނ . ދނނއވއއ އނގ ޢއރކމގއ ނވނމވސ . ނމދކރނވނ ޝރޢތގއ މނކރއވފއވ

އކލގފނ . ރވވގނވއވރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا ފހ މތ. މއވأحدكم ال يصل". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ . ވދޅވއވ

يف داحب الوالثو، سلي ش هنم هيبكنلى معތޔބއމހނކރ އކކވސ : "މނއ ) 3("ءيއނގ ދކނޑގއ އއނ މނވރއ ނވޙލ ) ހމއކނ ތރފރމގއ(މގއ އއފރ

."ނމދނކރހށކމވ

އނގ މނއ ދއތތލ ފޔވއ އނގ . ދނ އނހނގ ޢއރ ދނނއވ. މޢވވޑއގނފއވއވދނނބކލނ އޖ ރއއކމށ އއމތގ ހރހމޅހށގނޑކ ޢއ

އނގ މނއ ދއތތލ ޢއރއކށ ވމމދ އހގ ދނނބކލނގ މދގއއ ފހގ އއޚތލފ މފތގއ ބޔނކރކށ . ދނނބކލނގ މދގއ ވނ އޚތލފ އފދފއވ

.والبخاري محدرواه أ )1(

. يف صحيح اجلامع وصححه األلباينرواه أمحد واحلاكم والبخاري يف تارخيه وعلقه يف صحيحه )2(

.رواه أمحد والبخاري ومسلم وأبو داود والنسائي )3(

Page 49: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

48

ދއތތލ ފޔވއ މޅހށގނޑ ފހ ނމދގއ އނ މނ. ގސތއނކރމވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ނވއކރނޖހނއވال يقبل ". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ . އކމނ ވދޅވއވ

ބރގއއކ މނވ ބލޣވފއވ އނހނއގ ނމދ : "މނއ )1(" بخمارصالة حائض إال اهللا ."ޤބލއނކރއވނއވهللا

ހމއކނ ނމދގއ . ދނފހ ނމދގއ ފރހނގ ބނވކރމމދ ދނނއވرسول اهللا صلى ފހ . އއނވއވބނވއކރމށ އއވސ ޞއޙދލލއ ވރދވގނ އއސފ

އދ އއ . ހނނވ ޢއމ ޙލތކ އސތށފޅ ނވއކރއވއގނ ހނނވމވاهللا عليه وسلم ޢލމވރނ ވދޅވ ގތގއ ފރހނ އބދވސ ބނވއކށގނ . އކލގފނގ އދފޅކވ .ތރކމގ ތރއނ ހމނ ކމކވހރމކ އނގ މރއވތ

y x w ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ .ޤބލއށ ކރމތލނ - 5

¤£ ¢ ¡ � ~ } |{ zZ )ފހ : "މނއ )١٤٤: البقرةއދ ތޔބއމހނ . ކލގފނ ކރމތލއވށވ) ނމދގއ(މސޖދލޙރމ ދމއށ

ރއސނލއވ ބރއ ބނ هللا މތ." ދމއށ ކރމތލށވ) ޙރމފޅ(މތނއގއ އ ވކނއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ޢޒބގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ދނ . ނ ނމދކރމއވއކގއ ސޅމހ ނވތ ސތރމހ ބއތލމޤދސ ދމއށ އހރމ )2(."އއށ ފހގއ ކޢބއ ދމއށ އހރމނ އނބރއޖއމއވ

ތލނޖހނ ސދ ކޢބއ ފހ ކޢބ ފނނގތށ ތބ ނމދކރމހނ ކރމބހ މއކއ އ. ރތށވއހނ ޤއމތކގ މސތކނ ކރމތލނ ކޢބވ ފ. ށވދމއއއވސ هللا އދ މތ. ފހ އއ އބއމހނނށ ކޅދނވގނވނ މނވރވ. ށވދމއ

.އޅކށ އއޅކށ ކޅދނވގނވ މނވރކށ މނވ ތކލފއ ނޖއސވއވ :އޙލތތކކ .ޤބލއށ ކރމތލނ މފވގނވ ޙލތތކއވއވ. ދނނއވ

ފހ ސވރއއގ މތ . ސވރއއގ މތ ސނނތނމދކރ ހނދ -1ދނ ސވރ . ސނނތ ނމދއކރނމ ނމދ ފށނ ޤބލއށ ކރމތލއގނނވ

އރ ސވރ މތ ނމދކރ. ކނމފރތކށ އނބރނ ކމގއވޔސ މއސލއއނތވ

.أللباينوصححه احديث حسن : رواه أمحد وأبو داود والترمذي وابن ماجه وصححه ابن خزمية واحلاكم وقال الترمذي )1(

.رواه مسلم )2(

Page 50: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

49

އދ . އބހ ރކޢށ ދނވމނ ކޑކށ ލނބލނއވ. ރކޢއ ސޖދކރނ އޝރތނނވރއސނލއވ ޢމރ ބނ هللا މތ. ސޖދކރއރ ރކޢށވރ ބޑށ ލނބލނވނއވ

هللا صلى اهللا عليه وسلم رسول ا. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރބޢގ ކބއނ ރވވގނވއވއދ ސވރ . މވމދކރއވނކށ އހރނ ދށއކލގފނގ ސވރކޅމތ ނ

)1(."އކލގފނގނ އކދމދމއށ އނބރއވފހ ހނގރމއގ . ހނގރމއގ މއދނގއ ހނގރމ ގދވގނދވގތ -2

މޝޣލވއޖނމ ދޝމނނ އރއގނފނކމގ ބރ ހވއޖނމ މއދނގއ ނމދއއ . ކށ ނމދކރނއވއސވރ މތގއއ، ހނގމނނއ، ދވމނ އވގތ ހރވނ ދމ

هللا މތ. ފރޟނމދއ ކމގއވޔސ އދ ސނނތނމދއ ކމގއވޔސ މއވފހ : "މނއ )٢٣٩: البقرة( Z* + , - ./ ] . ވފއވއވވޙކރއ

ހނގމނ ) ނމދކރނ(ބރގނފނމ ފހ ) ދޝމނނ އރއގނފނކމށ(ތޔބއމހނ ."ނވތ ސވރވގނނވ

ގތއ ނތ ބލމހއއ މޖބރވފއވމހ ޤބލއށ ކރމތލވނ އއވސ -3އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ހނދ

وا منه ما إذا أمرتكم بأمر فأت". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. ވދޅވއވطعتـاسمފނ ތޔބއމހނނށ ކމކށ އމރކރއވއފނމ ފހ ތމނކލގ: "މނއ )2("ت

."ތޔބއމހނނށ ކޅދނވގނވ މނވރކނ އކމއކރށވ

ނމދގ ފރޟތއ ނވތ ރކނތއ

ޝރޢގތނ ނމދގ ޙޤޤތ ވޖދށގނއމށޓކއ އނމދށ ފރޟތކއ އއނ އނމ ފރޟއ ނވތ އނމ ރކނއ . ރކނތކއ ފރހމކރނ ޖހއވ ނވތ

އފރޟތކގ ނވތ ރކނތކގ . އނވޔސ ޝރޢގތނ ނމދއގ ގތގއ ނހމނނއވ .ބޔނ ތރގއ އވނއވ

.رواه البخاري ومسلم )1(

.رواه البخاري ومسلم )2(

Page 51: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

50

އށ هللاސތކށ އކނ އބހ ކރނއޅ އޅކމގ ގ .ނޔތގތނ - 1

o n m l k j i hZ ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ޚލޞކރމވއށ އޅކނ ޚލޞކރޙލ އކލނގއށ އޅކނކރމށ މނވ هللاއދ : "މނއ )٥: البينة(

ނލއވ ޢމރގފނގ ކބއނ ރއސهللا އދ މތ." އބއމހނނށ އމރކރވގނނވއވފޅކރއވނކށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ޢމލތއ : "މނއ )1("امرئ ما نوى إنما األعمال بالنيات، وإنما لكل". އހރނ އޑއހމވއދ ކނމމހކށވސ ވނ އނ ނޔތގތ . ވކނކށވރ ނޔތތކކނނވ) އޙޞ(

ރތގއ ހމނގނދނ އނ ގ ޙޟهللاރކނމ އޅކމއވސ އބހ އނ ކ." ކމކވ .ނޔތގތ ގތއގ މތނނވ

. މޙއލކ ހތވ ފހ ނޔތގ. ދނފހ ނޔތގ މޙއލ ދނނއވނވތ ކމއކރމށ . ގ މނއކ ކމއކރމށ ގސތކރމވة يـلناޢރބބހގއ ނޔތކ ކމއކރމށ . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - عالمة ابن القيم. ޢޒމކރމވދލކ އއވސ . އގ މޙއލކ ހތވ އދ. އދ ކމއކރމށ ޢޒމކރމވ. ގސތކރމވ

ކބފޅނވސ އދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހނކމނ . ގޅމއ ނވއވއޞޙބބކލއގ ކބފޅނވސ ނޔތގގތނ ދލނކއމށ އއވސ ލފޒއ ވރދވގނ

ފށއރގއއ ނމދކރނފށއރ ނޔތގ ގތނ ކޔމށ ފހ ވޟކރނ. އއސފއއނވއވހދފއއވ ޢބރތތކކ ޙޤޤތގއ ވސވހގއ ޖހފއތބ މހނނށ ޝއޠނ ޖހއފއވ

އބއމހނ އޅކމއފށނއޅ ހނދ ނޔތކޔއވނ އނ އބއމހނ . މޅއކވއބހ ނޔތ ޞއޙކރމށ . އދ އކމގއ އބއމހނނށ ތކލފދއވ. އވހއޓވ

ފހ އބއމހނގ ތރއނ ބއއމހނ ނޔތ . އތއމސއކތއކރވނ ޖއސއވކތކރތނ ޞއޙކރމށޓކއ އތއފހރކ ލފޒ ތކރރކށ ރނގޅލފޒއ ކޔތ މސއ

)2(."އދ އއ ނމދ އއވސ ގޅމއހރކމއނނވ. ތބއށ ފނނނއވއއވސ އޅކމކށ އނއތރކރމކ އއވސ . ފހ ނމދކ އޅކމކވހ ޝރޢ އބ. އޅކމގ އޞލކ ޙރމވގނވމވ. އޅކށ ހއދވގނވނ ކމއނނވ

އދ މޢމލތ މއ . ދލލއނތ އއވސ ކމއ އޅކމއގގތނ ކރމކ ޙރމކމކވ

.رواه البخاري )1(

.إغاثة اللهفان البن قيم )2(

Page 52: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

51

އބހ ޝރޢދލލކއކ . ފހ މޢމލތގ އޞލކ ޙލލވގނވމވ. ޚލފވގނވއވ .މނވ އއވސ މޢމލތއ ޙރމއނވނއވ

އބހ ނމދ ފށއރ ހށނބނނމނ .ނތކބރކޔނހށނބ - 2އކލގފނ . ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ކޔތކބރވمفتاح الصالة ". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ . ވދޅވއވ

. ނމދގ ތޅދނޑއކ ވޟއވ: "މނއ )1("وتحليلها التسليم ،وتحرميها التكبري ،طهورالނމދގ ތރގއ ކރނ ޙރމކށދނ ) ވހކދއކމއ ކއނބއނފދ ކނތއތއ(އދ

ނވތ ނމދގ . ޙލލކށދނ ސލމވ) އއކނތއތ(އދ ނމދނ ބރގއ . ތކބރވއދ ނމދގ ޙރމތތރކމގ ތރއނ . ޙރމތތރކމގ ތރއށ ވއދއދނ ތކބރވ

ދގ ކބއނ ސނލއވ އބޙމއދ އއސޢރއهللا އދ މތ." ނރދނ ސލމވނމދކރއވނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ޅވއވއކލގފނ ވދ. ރވވގނވއވ

އ اهللا أكبر ތދވވޑއގނނވ ހނދ ރތކށ ސދވވޑއގނ ދއތޕޅ އފއލވއ )2(."ވދޅވއވ

هللا މތ .ކޅށހރނ) ފރޟނމދގއ(ކޅދނވގނވނމ - 3

Z! " # $ % & ' ) ] . ވވޙކރއވފއވއއދ ޚއޞކށ . ނމދތކށ ތޔބއމހނ ރއކތރވށވ: "މނއ )٢٣٨: البقرة(

." އށޓކއ ތދވށވهللاވގނވޙލ އދ ކޔމނތރ. ރއކތރވށވ )3(މދނމދށهللا މތ. ދކރނ އށނދއނދގނނވފހ ކޅށ ހރމށ ކޅދނނވނމ ނމ

.ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ރއސނލއވ ޢމރނ ބނ ޙޞއނށ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي وابن ماجه )1( .وصححه األلباينابن خزمية وابن حبان وصححه رواه ابن ماجه )2(

ގނޢލމވރނ ވދޅވފއވނ އއ . ނމދކ ކނނމދއ ކމމދ ޢލމވރނގ މދގއވނ އޚތލފ އފދފއވދމ )3(ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ هللا މތ. އދ ރޖޙވގނވނވސ އއ ޢޞރނމދކމށވ. ޢޞރނމދކމށވ

.ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث އޙޒބ ހނގރމއގ ދވހ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ވރވވގނވއ) މޝރކނ( އބއމހނ: "މނއ) رواه أمحد ومسلم(" قبورهم وبيوتهم نارا مأل اهللا ،صالة العصر ،شغلونا عن صالة الوسطى"

هللا އބއމހނގ ކށވޅތކއ އބއމހނގ ގތށ އލފނނ . މދނމދކމގއވ ޢޞރނމދނ އހރމނ ޣފލކށފއވ !" ފރއވށއވ

Page 53: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

52

ކޅށހރގނ : "މނއ )1("صل قائما، فإن لم تستطع فقاعدا، فإن لم تستطع فعلى جنب"ތބއށ ކޅދނވގނނވނމ އށނދއނދގނ ) ކޅށހރމށ(ފހ . ކރށވނމދ

ތބއށ ކޅދނވގނނވނމ އއއރމއޗށ ) އށނދއނމށ(ފހ . ނމދކރށވ ."އށވއވގނ ނމދކރށވ

ކޅށހރމށ ސނނތނމދގއ. ދނފހ ސނނތނމދ ދނނއވއކމކ ސވބގ ގތނ . ކޅދނވގނވމއކވސ އށނދއނދގނ ނމދކރނ ހއދއވ

. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. އއވރއނވނއވފޅކރއވކމށ އހރނނށ لم حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وس. އކލގފނ ވދޅވއވ

އށނދއނދގނ : "މނއ )2("صالة الرجل قاعدا نصف الصالة". ޚބރލބނވއބހ އނއށ ލބނ ކޅށހރގނ . ގ ނމދކ ނމދގ ދބއކޅއއބއވހނމދކރމ

."ދބއކޅއއބއވނމދކރމ ލބ އޖރގ އއ ފރޟނމދއވޔސ .ކނމ ރކޢތއގއ ފތޙ ސރތ ކޔވނ - 4

މކމބހގތނ ވރށގނ ޞއޙ ޙދޘފޅތއ ވރދވގނ . ސނނތނމދއވޔސ މއވ .ވއގތރއނ އނނނވ ޙދޘފޅތއ ހމނއ. އއސފއވއވ

އކލގފނ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވ عبادة بن صامتރއސނލއވ هللا މތال صالة لمن لم " .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ . ވދޅވއވ

އބހ . ނކޔވއފމހއށ ނމދއ ނވއވފތޙ ސރތ : "މނއ )3("يقرأ بفاتحة الكتاب ."އނގ ނމދ ޞއޙއއނވނއވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ هايف أرقي ال ةالص ئزجت ال". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

."ފތޙ ސރތ އނމދއގއ ނކޔވނމދއ ފދގނނވއވ: "މނއ )4("بتاالك ةحتفاب

.رواه البخاري )1(

.رواه مسلم )2(

.رواه اجلماعة )3( .لباينوصححه األرواه ابن خزمية وابن حبان )4(

Page 54: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

53

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތއނނ ފސހ މނވރއ ކޔވމށ ނމދގއ ފތޙސރތ ކޔވމށއ ޤރ. "ވދޅވއވ

)1(."އހރމނނށ އމރކރވގނވއވ

މއ ނމލ ސރތގ Z! " # $ ]: ބސމއމދ ތޙޤޤ ނޒރއ ފހ ހރހ. އގނފއވއވޢލމވރނ އއތފޤވވޑ އޔތއގ ބއއކމށ ހރހ

. އޔތއކމށ ވމއ ނވމމދ ޢލމވރނގ މދގއ ވނ ޚލފ އފދފއވ ސރތއގ. ސރތއގ އޔތއކމށވ ތއބ ސރތ ފޔވއ ހރހ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވނ އއ

އދ ބއއ . ށވއދ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވނ އއ އއވސ ސރތއގ އޔތއ ނނކމއދ ބއއ . ޢލމވރނ ވދޅވނ އއ ހމއކނ ފތޙ ސރތގ އޔތއކމށވ

ކތ އއޔތ ބވއލއވފއވނ ބރ. ޢލމވރނ ވދޅވނ އއ މސތޤއލ އޔތއކމށވހ ޢލމވރނ ރޖޙކރއވފއވނ ފ. ޙޞލކރމށއ ސރތތއ ވކކރމށޓކއވ

ރއސނލއވ هللا އގ ދލލކ މތ. އބހ އއ މސތޤއލ އޔތކވ. މރއޔވرسول اهللا . އކލގފނ ވދޅވއވ. އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވ ޤދސ ޙދޘފޅވ

ގ هللاއއ ތމނهللاތމނ. "ވޙކރއވއވهللا މތ. އވފޅކރއވصلى اهللا عليه وسلم حديث ގ އޅއށވނ އނ هللاއދ ތމނ. އޅއދމދ ނމދ ދބޔކށ ބއސވއފމވ

. ވޙކރއވއވهللا ކޔ ހނދ Z رب العالمني هللاالحمد ]ފހ އޅ . އދފއއޗކވ

هللا ކޔ ހނދ Z الرحمن الرحيم ]އދ . އށ ޙމދކށފއވهللاނގ އޅ ތމهللاތމނ

ކޔ Zينمالك يوم الد ]އދ . އށ ސނކޔއފއވهللاގ އޅ ތމނهللاތމނ. ވޙކރއވއވ

نعبد وإياك إياك ]އދ . މތކށފއވهللا ގ އޅ ތމނهللاތމނ. ވޙކރއވއވهللا ހނދ نيعتسن Z ގ އޅއ ދމދގއވ هللاއ ތމނهللاމއ ތމނ. ވޙކރއވއވهللا ކޔ ހނދ

راط المستقيم اهدنا الص ]އދ . ގ އޅއށވނ އނ އދފ އއޗކވهللاއދ ތމނ. ކމކވ. ވޙކރއވއވهللا ކޔ ހނދ Zنيلآضوب عليهم وال الضير المغصراط الذين أنعمت عليهم غ

)2(."ގ އޅއށވނ އނ އދނ އއޗކވهللاއދ ތމނ. ގ އޅއށވهللاމއ ތމނ

.وصححه األلباينرواه أبو داود )1(

.رواه مسلم وأصحاب السنن )2(

Page 55: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

54

ބސމއކ . ބސމއކނނނވ. ފއޓވފއއވނ އލޙމދނނވهللا މޙދޘފޅގއ މތ .ފއޓވހ ބސމނނވهللا ތޙ ސރތގ އޔތކށވނމ މތފ

ދނފހ ޖހރނމދތކގއ ބސމ ޖހރކށކއމއ ސއރނކއމ ބހގތނ ބއއ . މމސއލގއވސ ޢލމވރނގ މދގއވނ ޚލފއފދފއވ. ދނނއވ

ވނ އލޙމދގ ކރނވސ އދ އލޙމދގ ފހނކޔވ ސރތގ ޢލމވރނ ވދޅވފއއދ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވނ )1(.ކރނވސ ސރތފށނމ ބސމ ޖހރކށ ކއމށވ

އހނ ސރތތކގއ ސއރނ . ހމއކނ އލޙމދގ ކރނ ބސމ ޖހރކށ ކއމށވ . ތނއގއ ސއރނކއމށވ ޢލމވރނ ވދޅވނ ހރހއދ ބއއ . ކއމށވ

ބސމ ބރށކއމށ ޞރޙކށ އއސފއވ އއވސ ޙދޘއ . ދނނއވއދ ޞއޙ ޙދޘއ އއސފއވނމ . ޞއޙކމށ ޢލމވރނ އއތފޤވފއއ ނވއވ

ބސމ ސއރނ ކއމށ ވރދވގނ އއސފއވ . ބސމ ބރށކއމށ ޞރޙއއނނވރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ هللا ފހ މތ. އތއ ބސފޅއ ޞއޙވގނވއވ

وخلف ،مى اهللا عليه وسلصل صليت خلف رسول اهللا". އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވرسول اهللا : "މނއ )2(")الرحمن الرحيم بسم اهللا( ـوكانوا ال يجهرون ب ،أبى بكر وعمر وعثمانގ ފހތޕޅގއއ، އބބކރއ، ޢމރއ، ޢޘމނއ މއނމބކލނގ صلى اهللا عليه وسلم

." އބކލނ ބސމ ބރކށ ނކއއވތވ. ތޕޅގއ އހރނ ނމދކރމވފހرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا - عالمة ابن القيم

އދ ގނފހރ އކލގފނ ބސމ . ބއއފހރ ބރށ ބސމ ކއއވކމގއވއވ )3(."އއވފއވނ ސއރނނވކ

ބސމ ބރށ ކއމށ . "ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا - شيخ اإلسالم ابن تيميةއދ ތކމށ ޙދޘޢލމގ ހރހޞރޙކށ އއވސ ޙދޘއ ވރދވގނ އއސފއ ނ

ދއ، އމމ ތރމޛއއ، ދ އމމ އބދވއ. ފއވއވދނނބކލނ އއތފޤވވޑއގނއމމ ނސއފދ ސނނގ އއވސ އހލވރއކ ބސމ ބރށ ކއމށ އއވސ ޞރޙ

ބސމ ބރށ ކއމށ ޞރޙކށ ! އދ ކއއތ. ޙދޘއ ރވއއ ނކރއވތވއމމ ޘޢލބއއ އމމ މވރދފދ ބކލނ . ވއއސފއވނ މއޟޢ ޙދޘތކގއ

.އދ ޖހރކށ ކޔވމކ ބރށކޔވމވ. ޖހރ ނމދތކކ ބރށކޔވ ނމދތކވ )1(

.رواه أمحد ومسلم والنسائي وابن حبان )2(

.لقيمالبن ا" زاد املعاد يف هدي خري العباد" )3(

Page 56: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

55

އދ މއޟޢ ޙދޘތކއ . އބކލނގ ތފސރތކގއ އޙދޘތއ ރވކށފއވއވއހނޙދޘތކ ދމދ ފރޤކރނ ނދނނ ފޤހވރނ އބއމހނގ ފތތކގއ އޙދޘތއ

)1(."އވރވކށފއވ. އހނކމނ މމސއލގއ ރޖޙވގނވގތކ ބސމ ސއރނކއމވ

.واهللا أعلمކނމ .ޤރއނގ އނމ ސރތއވސ ހތދސނނމހ ކނތއކރނޖހ ގތ

. ކރނޖހނއވމސލމކވސ މދވގނ އނއށ ނމދކށލވ މނވރށ ޤރއނ ދސއނ އހނ ފނނތކގ އއޗހ ދސކރނ މސއކތކރއރ ޤރއނ ދސކރނ

ވ؟ ފހ އލށ އސލމވމހ އނއށ ޤރއނނ މނވރއ ޔމސއކތނކރނވ ކއވހއނ މސއކތ ކރމއކވސ އދ ޤރއނ ދސކރ. ދސވނދނ ޢޛރވރވގނވއވ

މފދ މހކށ ޤރއނނ އއވސ މނވރއ . ޤރއނ ދސނވމހ ޢޛރވރވގނވއވهللا އލޙމދ ސރތވސ ނނގނމ ކނތއކރނ ކހނއހއޔވ؟ މތ! އދކއއތ

رسول اهللا . އކލގފނ ވދޅވއވ. ނވއވގ ކބއނ ރވވގ رفاعة بن رافعރއސނލއވ إن ". ފޅކރއވއވحديث ދނ . މހކށ ނމދކރނ ދސކށދއވއވصلى اهللا عليه وسلم

ބގ ހތގއ ތ: " މނއ )2("ثم اركع ،وكبره وهلله وإال فاحمد اهللا ،كان معك قرآن فاقرأ دمحالއދ އއވސ މނވރއ ނވނމ . ކޔވށވ) ނމދގއ(ޤރއނގ މނވރއވނމ

الإلهللا ،رإال اهللا، اهللا أكب ދނ ރކޢށ ދށވ. ކޔށވ ه". ލމވރނ ޢ ނމދގ ފރޟއކމށ ހރހރކޢކރމކ .ރކޢކރނ - 5

އކލނގ . ގ އނނނވ ބސފޅށ ބނކށވهللاއއ މތ. އޖމޢވވޑއގނފއވއވl k j i h g f e ] . ވޙކރއވފއވއވ

o n mZ )އ އމނވއޖ މސތކނނވ: "މނއ )٧٧: احلج !އދ ތޔބއމހނގ ވރރސކލނގއށ . ރށވއދ ސޖދކ. ތޔބއމހނ ރކޢކރށވ

."އއ ތޔބއމހނނށ ކމޔބލބމށޓކއވ. އދ ހޔކނތއކރށވ. އޅކނކރށވފހ މހ ކކލގއ އތވއދއލވވރށ ލނބލމއކ ދކކލގއ އތވއދމނ

އކމކ ރކޢ ފރހމވނ ރތކށ ލނބ، ބރކށ . އދވނއވ ރކޢގ ވޖބ މނވރ

.دار الوفاء ٢٢/٤١٥. جمموع الفتاوى لشيخ اإلسالم ابن تيمية )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود والترمذي وحسنه والنسائي والبيهقي )2(

Page 57: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

56

ސދކށ، އދ ބ ބރކށޓ އއވރކށ ދއތގ އނގލތއ ފކށ ދކކލގއ هللا މތ. ފހ ރކޢ ފރހމނވހއހނދކ ނމދ ފރހމއއނވނއވ. ވއދމނނވرسول اهللا صلى . އކލގފނ ވދޅވއވ. އބޤތދގ ކބއނ ރވވގނވއވ ރއސނލއވ

يا رسول اهللا :قالوا" يسرق من صالته يسوأ الناس سرقة الذأ". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث ال يقيم صلبه فى الركوع " :أو قال. "تم ركوعها وال سجودهاال ي" :وكيف يسرق من صالته قال

ودجالسމސތކނގ ތރއނ އނމ ނބއ ވއކމއކރމހކ އނގ ނމދނ : "މނއ )1("وނ އނ ވއކނކރނ އނގ ނމދ. އޞޙބބކލނ ދނނވއފއވ." ވއކނކރމހއވ

އއ ނމދގ ރކޢއ ސޖދ އނ . "ފޅކރއވއވحديث ކހނކނހއޔވ؟ އކލގފނ ." ރކޢގއއ ސޖދގއ އނގ ބރކށ އނ ތދނކރމވ"ނވތ ." ފރހމ ނކރމވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ ރއސނލއވ އބ މސޢދގ ކބއނهللا އދ މތيقيم فيها ة التجزئ صال ال" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ

ودجالسكوع وي الرف هلبل صجދގއ މހ އނގ ބރކށ ރކޢގއއ ސޖ: "މނއ )2("الر ."ސދނކރ ނމދއ ފދގނނވއވ

ހށގނޑގ . އބހ ކޅށހރލމވ .ރކޢނ ތދވ އޢތދލށހރނ - 6ހޅތއ ހމޖހ ކނމ ކށކޅއ އގ މޤމށ ރޖޢވއޖއމށ ދނދނ މޑކށލނ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ވ އބޙމއދ ރއސނލއهللا އއ މތ. ފރޟވގނވއވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ނމދކރއވގތ ބޔނކރއވމނ އގތށ ވދޅވފއވތއވ

ރކޢނ ތދވވޑއގނނވ ހނދ ބރކށފޅގ ކނމ ކށކޅއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم "هللا އދ މތ )3(."ރޖޢވއޖއމށ ދނދނ ސދވވޑއގނނވއވ އގ މޤމށ

رسول اهللا . "އކމނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވމށ ރކޢނ ތދވވޑއގނނވ ހނދ ރތކށ ތދވ ހމޖހވޑއގނފصلى اهللا عليه وسلم

)4(."ދނދނ ސޖދއކށ ވޑއއނގނނވއވ

.وصححه األلباينرواه أمحد والطرباين وابن خزمية واحلاكم )1(

.وصححه األلباينالترمذي وصححهرواه اخلمسة )2(

.واه البخاري ومسلمر )3(

.رواه مسلم )4(

Page 58: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

57

g f e ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ .ސޖދކރނ - 7 i h..... Z )އ އމނވއޖ މސތކނނވ: "މނއ )٧٧: احلج !މދ ގސކށކރ އދ ތނފހރ ނ....." އދ ސޖދކރށވ. ތޔބއމހނ ރކޢކރށވ

ثم ". ނމދކރނގތ ދސކށދވ ޙދޘފޅގއ ވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمމހއށ . ދނ ތބ ސޖދކރށވ: "މނއ )1("اسجد حتى تطمئن ساجدا، ثم ارفع حتى تطمئن جالسا

އއ އށނދ . ދނ ސޖދއނ ތދވށވ. ހމޖހލއފމށ ދނދނވއއ ސޖދއށގސ ."ހމޖހލއފމށ ދނދނވއއ، ދސޖދ ދމދގއ ސޖދގރކޢގއއ، އޢތދލގއއ، . ދނނއވ

އ ހނދކޅކ އބހ އއނ ކނމ ރކނއގ. ހމޖހލމކވސ ފރޟވގނވކމކވ .މޑކށލމވ

ފހ ސޖދކރނޖހނ ހތގނވނއގ . ދނ ސޖދއގ ގނވނތއ ދނނއވ. ދފއތލ )6،7(. ދކކ )4،5(. ދއތތލ )2،3(. ނތކރ ނފތއކ )1(އއ . މއޗށވއކލގފނ . ބއނ ރވވގނވއވބނ ޢއބސގ ކهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ފހ މތأمرت أن أسجد على سبعة . ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

القدمين، وال نكفت وأطراف ،واليدين، والركبتين -وأشار بيده على أنفه -على الجبهة :أعظمرعالشو ابހތގނވނއގ މއޗށ ސޖދކރއވމށ ތމނކލގފނށ : "މނއ )2("الثيއއ ނފތއކ ނތކރއއ، ދއތތލއއ، ދކކލއ، ދފއތލއގ . އމރކރއވނވ

އ ހދނ ބނޑނކރއވމށއ، އސތށ ޖދގސއދ . އނގލތކގ މއޗށވ ."ބނޑނކރއވމށވސ އމރކރއވނވ

ކޔހއ މނވރށ تشهدފހ .ކޔނ تشهدފހއއތޙއޔތށ އނމއ - 8 تشهدގ އރހގއ އދ ޖމހރ ޢލމވރނ. ފހ އއތޙއޔތގއ އނނ ފރޟވގނވއވ

ރއސނލއވ هللا މތ. ކޔނވސ އބހ ފހއއތޙއޔތ ކޔނވސ ފރޟވގނވއވ ކޔނ تشهد . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދ

"م على جبريل وميكائيلالسال م على اهللالسال". ވފރޟވމގ ކރގއ އހރމނ ކޔއއޅމ

.رواه اجلماعة )1(

.رواه البخاري ومسلم )2(

Page 59: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

58

رسول اهللا صلى اهللا عليه ފހ ." ސލމހއޓވ ގ މއޗށއ، ޖބރލއ މކއލގ މއޗށهللا"حيات الت. މފދއނ ކޔށވ! އދކއއތ. ތގތށ ނކޔށވ. "ފޅކރއވއވوسلم حديث

هللا اتبالطيو اتلوالصމޙދޘފޅނ )1(......"ودهشކޔނ ފރޟވގނވކމށ ت .ދލލކރއވ

އގތރއނ އނމ . ވރދވގނ އއސފއވއވ تشهدފހ ތފތ ލފޒތކނ އއ . އވ تشهدބނ މސޢދ ރވކރއވ هللاރއސނލއވ ޢބދهللا ޞއޙވގނވނ މތ

" اتيحالتالط ،هللاو اتلوالصاليـوالس ،اتببا النهأي كليع مة اهللا يمحرا ونليع المالس ،هكاتربو: މނއ )2("، وأشهد أن محمدا عبده ورسولهه إال اهللاأشهد أن ال إل، الصالحني وعلى عباد اهللا

އދ އޅކނތކއ ހށގނޑނ ކރވ އނމހ، ތކއއޅކނ ނ ކރވ އނމހލދ"ށ ކލގފނ !އނބއޔއވ. އށވهللاލބވޑގނވނ އޅކނތއ މދލނކރވ އނމހ

ގ އނމހ ޞލޙ هللاއޅމނނށއ ދ އ .ބރކތހއޓވ ،މތއގ ރޙهللا ،އސލމވސ އލހކ އޙއޤވގނވ އހނ އ ވވނމނވ އޅކނهللا. ޓވއޅނނށ ސލމ ހއ

".މއޅހކވމވ ރސލކމށ އކލނގ އމޙއމދގފނ އކލނގ އޅ ކމށއ، ނވކމށބނ ޢއބސ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ދނ އނމ ޞއޙވގނވނ މތ

م عليك أيها السال هللابات يـباركات الصلوات الطالتحيات الم"އއ . އވ تشهدރވކރއވ وأشهد أن اهللالصالحني أشهد أن ال إله إال اهللااته السالم علينا وعلى عباد وبرك اهللاورحمة يالنب

ބރކތތރ ވދނތކއ ރވތވގނވ ނމދތއ : "މނއ )3("اهللامحمدا رسول ،މތއގ ރޙهللا ،އފނށ ސލމކލގ !އނބއޔއވ. އށވهللاލބވޑގނވނ

. ޓވގ އނމހ ޞލޙ އޅނނށ ސލމ ހއهللاއޅމނނށއ ދ އ .ބރކތހއޓވ މދގފނމޙއއ، ވސ އލހކ ނވކމށއޙއޤވގނވ އހނ އ ވވނމނވ އޅކނهللا

".ރސލކމށ މއޅހކވމވ އކލނގފހ ޖމހރ ޢލމވރނގ އރހގއ ސލމދނމކ . ސލމދނނ - 9

. އއ އނނނވ ޙދޘފޅގ މއޗށ ބނކށވ. ނމދގ ފރޟތކގ ތރއނ ފރޟކވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތ

.وصححه األلباين إسناده صحيح: وقال رواه الدارقطين )1( .رواه اجلماعة )2(

.رواه اجلماعة إال البخاري )3(

Page 60: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

59

،مفتاح الصالة الطهور". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ كبريا التهرميحتو، يملسا التيلهلحتއދ . ނމދގ ތޅދނޑއކ ވޟއވ: "މނއ )1("و

ނމދގ ތރގއ ކރނ ޙރމކށދނ ) އތއވހކދއކމއ ކއނބއނފދ ކނތ(ނވތ ނމދގ . ޙލލކށދނ ސލމވ) އކނތއތއ(އދ ނމދނ ބރގއ . ތކބރވ

އދ ނމދގ ޙރމތތރކމގ ތރއނ . ޙރމތތރކމގ ތރއށ ވއދއދނ ތކބރވއނގ . އދ ޢމރ ބނ ސޢދ އނގ ބއޕގ ކބއނ ރވކރއވއވ." ނރދނ ސލމވއކލގފނގ ކނތފރތށއ ވތފރތށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ބއޕ ވދޅވއވ

ދނކނ އކލގފނގ ކފޅގ) ސލމދއވއރ(އދ . މވލމދއވނކށ އހރނ ދށސ )2(."ފނނވރށ އކލގފނ މނ އނބރއލއވއވ) މއމމނނށ(

ދގތކށ ސލމ ވރދވގނ . ދނ ސލމގ ލފޒތއ ދނނއވމފދއނ ކޔ عليكم ورحمة اهللا السالمމޝހރގތކ ދފރތށވސ . އއސފއވއވ. ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ސލމދނމވ

عليكم ورحمة اهللا، السالم ،رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވالمة اهللا السمحرو كمليއކލގފނގ ކނތފރތށއ އކލގފނގ ، ޅވމފދއނ ވދ ع

) މއމމނނށ(އއ އކލގފނގ ކފޅގ ދނކނ . ވތފރތށ ސލމދއވއވ )3(."ފނއޖއމށ ދނދނވ

ދއނ ކޔ މފ وبركاته عليكم ورحمة اهللا السالمދވނގތކ ކނތފރތށ . މފދއނ ކޔ ސލމދނމވ عليكم ورحمة اهللا السالمއދ ވތފރތށ . ސލމދނމވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ ވއލ ބނ ޙޖރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތފހ . ތޕޅގއ އހރނ ނމދކރމވގ ފހرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވ

މފދއނ ވދޅވ ކނތފރތށ وبركاته عليكم ورحمة اهللا السالمއކލގފނ މފދއނ ވދޅވ ވތފރތށ عليكم ورحمة اهللا السالمއދ . ސލމދއވއވ )4(."ސލމދއވއވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي وابن ماجه )1( .محد ومسلم والنسائي وابن ماجهرواه أ )2(

.الترمذي وصححهرواه اخلمسة )3(

.وصححه األلباينرواه أبو داود )4(

Page 61: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

60

. މފދއނ ކޔ ސލމދނސ ފދނއވ عليكم السالمހމއކނ . ދނނއވهللا މތ. އކމކ މޅއތރވގނވނ އސވދޔ ދގތނކރ ގތކށ ސލމދނމވ

. ޅވއވއކލގފނ ވދ. ރއސނލއވ ޖބރ ބނ ސމރގ ކބއނ ރވވގނވއވފހ އހރމނގ . ފހތޕޅގއ ނމދކރމއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއހރމނ "

އށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއކނ (ފހ . ތކށ އހރމނ ސލމދމއވތކނ އޝރއތގ ޙލކ ފހ ކބއހއޔވ؟ އބއމހނ މބއމހނ. "ފޅކރއވއވحديث ) އނގވޑއގނ

އގތށ އބއމހނ ސލމދ އރ އބއމހނގ . ސލމ އދނ އބއމހނގ އތތކނނވއބއމހނކރ މހކށ . އތތކށ ހވނ ނކޔމނތރ އސތކއގ ނގތކއ ހނނވ

މފދއނ عليكم السالم عليكم السالمފލމސގނޑމތ ބއވއ ދނ އނގ ދއތ ދފއގ އއމސއލއކ . މޙދޘފޅނ ދމސއލއއ ބޔނވއވ )1("ސލމދނމނ ނފދނހއޔވ؟

އނއމސއލއކ ސލމދއރ . މވރނ ސލމދނމށ ފދނކމވ عليكم السالمހމއކނ .އތނ އޝރތކރމކ މނކމއކމވ

ނމދގ ސނނތތއ

ފހ ނމދ . ނމދށ ފރޟތކއވފދއނ ނމދށ ސނނތތކއވސ ވއވޔނވގނ އސނނތތއ ތރގއ ބ. ފރހމ ނމދކށވނ އސނނތތކ އކގއވ

.އވނއވ. ހތރ ތނއގއ ދއތ އފލނ މސތޙއބވގނވއވ .ދއތ އފލނ - 1

އއ ހށނބނތކބރކޔ ހނދގއއ، ރކޢށދ ހނދގއއ، ރކޢނތދވ ހނދގއއ، - رمحه اهللا - نافعފހ . ވފރތމ އއތޙއޔތނ ތނވނރކޢތށ ތދވ ހނދގއ

ބނ ޢމރ ނމދށ ތދވވޑއގނނވ ހނދ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. "ވދޅވއވއދ ރކޢށ ވޑއގނނވމނ ދއތޕޅ . އ ވދޅވމނ ދއތޕޅ އފއލވއވربكاهللا أ

އ ވދޅވމނ هدمح نمل اهللا عمسވވޑއގނނވ ހނދ އދ ރކޢނ ތދ. އފއލވއވއދ ދވނރކޢތނ ތނވނރކޢތށ ތދވވޑއގނނވމނ . ދއތޕޅ އފއލވއވ

.رواه أمحد والنسائي )1(

Page 62: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

61

ކނތއކރއވ ގތކމށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއދ އއ . ދއތޕޅ އފއލވއވއތ ނގނ ސބތވގނވނ ހމއކނ . ދނނއވ )1(."އކލގފނ ވދޅވއވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. މހތރތނގއވއގނނވ ހނދ ފރޟނމދއކރއވނ ތދވވޑ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ވދޅވއވ

އދ ރކޢށ . ލވއވއއ ވދޅވމނ ދއތޕޅ ދކނޑފޅހމއށ އފربكاهللا أއދ ރކޢނ ތދވވޑއގނނވމނވސ . ވޑއގނނވމނވސ އގތށ ކނތއކރއވއވ

ސ ތނއގއ އށނދއނނވއ އކލގފނ އދ ނމދގ އއވ. އގތށ ކނތއކރއވއވދނ ދވނރކޢތނ ތނވނރކޢތށ ތދވވޑއގނނވ ހނދ . އތޕޅ ނނނގވއވފހ ބއއ މހނ ސޖދއށދ ހނދގއއ ކނމ ރކޢތކށ )2(."ދއތޕޅ ނނގވއވ

ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނ هللا މތ. ފނއވތދވ ހނދ އތނގތނހމކށވރނ އކލގފނ ކނމ ތރވމއގއއ ކނމ ތދވމއގއ އތޕޅ . "ވއވ

رسول اهللا އހރނ ތޔބއމހނނށ މސފކށދނ . އދ ވދޅވއވ. ނނގވކމގއވއވމޙދޘށ ބނކށ އބއމހނ ޢމލކރނ )3(."ނމދކރއވ ގތވ لى اهللا عليه وسلمص

އދ . ޙދޘޢލމގ އހލވރނވނ މޙދޘ ޟޢފކރއވފއވ. ކމގއވނމ ދނނއވ . ނވއވއމއލއށ ފނގނ ކރނކމގއވނމ އދ ބޠލކނ މބޑވގ

ފހ ހށނބނތކބރކޔ ހނދ ދއތ އފލމށ އއވސ ޢލމވރއކ ހށނބނތކބރ . "ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا -احلافظ ابن حجر . ޚލފވފއއ ނވއވ

އދ އމމ ބއހޤ، .ކޔހދ ދއތ އފލނ ފނސސ އޞޙބބކލނ ރވކރއވފއވއވހތރޚލފއނނއ، . އމމ ޙކމ ވދޅވއވ. އމމ ޙކމގ ކބއނ ރވކރއވއވ

ސވރގ ވނމގ އފވރ ޚބރ ލބވޑއގނނވ ދހޞޙބނނއ، އދވސ ތރވޑއގނވމއކ، މސނނތ އތއޞޙބނނއ އބކލނ ދނޔގ އކހސބތކގއ ފ

ފޔވއ އހނ ސނނތއ ރވކރމގ މއޗށ އއތފޤވވޑއގނފއވކމއ ފހ ޙނފމޒހބގ މހނވނ ހށނބނތކބރކޔ )4(."އހރމނނކށ އނގފއއ ނތވ

އބއމހނގ . އ އތނގމށ އނކރކށފއވހނދ އތނގނ ފޔވއ އހނތނއގ

.رواه البخاري والنسائي وأبو داود )1(

.رواه أمحد وأبو داود والترمذي وصححه )2(

.يف العلل الدارقطين هأخرج )3(

.ينسبل السالم للصنعا )4(

Page 63: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

62

ފހ . ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވ ރވޔތވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ދލލކ މތނމދކރއވގތށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ

އދ . ދނ އކލގފނ ނމދކރއވއވ. މހނނށ ނމދކށދހށމވއހރނ ތޔބއމރވޔތ ޞއޙކމށ ޢލމވރނ )1(."އނމފހރކ މނވ އތޕޅއ ނނނގވއވ

ގ ޙދޘޢލމގއ ފނނބއސ ބކލނ! އދކއއތ. އއތފޤވވޑއގނފއއ ނވއވ وأب އމމ އއ،بن حنبل أمحد އމމ އއ، ابن أيب حامت އމމ އއ، بن املباركعبد اهللا ތރއނ އމމ

އދ . ފދ ބބކލނވނ މރވޔތ ޞއޙނނކމށ ވދޅވފއވ -اهللا مرمحه - داودސފއވ ޙދޘފޅތއ މތވތރ އހނނނސ ހތރތނގއ އތނގމށ ވރދވގނ އއ

. ދރޖއށ ފރފއވއވއއ . ތނހސބކށ އތނގނ ސބތވގނވއވ .އތނގނޖހ ގތއ މނވރ

هللا ފހ މތ. ކނޑ ހމއށއ، ކނފތފޅ ހމއށއ، ކނފތމތވށފށ ހމއށވرسول اهللا صلى . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޢލގފ

އ ވދޅވމނ ربكاهللا أފރޟނމދއކރއވނ ތދވވޑއގނނވ ހނދ اهللا عليه وسلمބނ ރއސނލއވ މލކهللا އދ މތ )2(."ލވއވއދއތޕޅ ދކނޑފޅހމއށ އފކނފތފޅފޅ އކލގފނގرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ޙވއރޘގ ކބއނ ރވވގނވއވ

އދ )3(."ހމއށ ދއތޕޅ އފއލވނކށ ހމކށވރނ އކލގފނ ދކވޑއގނނވއވއކލގފނ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވމލކ ބނ ޙވއރޘރއސނލއވ هللا ހމ މތހށނބނތކބރ ވދޅވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . "ވދޅވއވ

ފހ ޢލމވރނވނ މތނ )4(."އކލގފނގ ދއތޕޅ ދކނފތޕޅ ހމއށ އފއލވއވއބހ އނމ އއލވގނވ ގތކ އނގލތކގ ކޅ . ރއވފއވޙދޘފޅ ޖމޢކ

.ކނފތފޅ ހމއށ ވގތށ ދކނޑ ހމއށ އތނގމވދނ އތނގއރ އނގލތއ ހޅވއފއ ތދށ އދ ނފއތއ ކޑކށ ފކށ

ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ. ބހއޓނ މސތޙއބވގނވއވނމދށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

.رواه أمحد وأبو داود والترمذي )1(

.رواه أمحد وأبو داود والترمذي وصححه )2(

.رواه أمحد ومسلم )3(

.رواه أمحد ومسلم )4(

Page 64: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

63

އދ އތނގއރ )1(."ހށނބނތކބރ ވދޅވ ހނދ އނގލފޅތއ ހޅއވ ފކށލއވއވއށ އދ ބނޑފށ ޤބލއށ ބހއޓނވސ ށ ކނޑ ދމފށ ނވތ މތފއތގ ބރކށ

. ރއސނލއވ ވއލ ބނ ޙޖރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. މސތޙއބވގނވއވއކލގފނގ އތޕޅގ މތފށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ

)2(."ފނގ ކނޑފޅ އއވރވއޖއމށ ދނދނ އތޕޅ އފއލވއވއކލގއއ ތކބރގ . އތނގމށ ތނވގތއ ސބތވގނވއވ .އތނގނޖހ ވގތ

ބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ކރނނއ، ތކބރ އކގއއ، ތކބރގ ފހނނވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރގ ކބއނ ރވވގނވއވޢމ

. ނމދށ ތދވވޑއގނނވ ހނދ އކލގފނގ ދކނޑފޅ ހމއށ ދއތޕޅ އފއލވއވވއލ ބނ ޙޖރގ ކބއނ ރއސނލއވهللا އދ މތ )3(."އ ވދޅވއވربكاهللا أދނ

ހށނބނތކބރއކ އތޕޅ އފއލވނކށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم .ރވވގނވއވމލކ ބނ ރއސނލއވ هللا އދ މތ )4(.ހމކށވރނ އކލގފނ ދކވޑއގނނވއވ

،رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކލގފނ ވދޅވއވ. އވޙވއރޘގ ކބއނ ރވވގނވފހ ގނ ޢލމވރނ އނމ ރނގޅކމށ )5(.އ ވދޅވ ދނ އތޕޅ އފއލވއވربكاهللا أ

ތކބރއކ އބހ ތކބރށވރ ކރނ އތނގމއ. ވދޅވފއވނ ފރތމގތއ ދވނގތވތކބރށވރ ފހނ އތނގއފނމ އމމކށވ ހނނ ޙލތގއ މއމމނ . އތނގމވ

.އދ އއ ޙރމކމކވ. އމމށވރ ކރނ ޙރކތކރނ އކށގނވއވ އށރ ހށނބނމމދ. އބހ ވތމތ ކނތ ބއވމވ .ހށނބނނ - 2

ފހ . އޞޙބބކލނގ ކބއނ ވހ ޙދޘ ވރދވގނވކމށ ޢލމވރނ ވދޅވފއވއވއކލގފނ . ރއސނލއވ ސހލ ބނ ސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

ކނނށ ނމދގއ ވތ އތދނޑމތ ކނތބއވމށ މސތ. "ވދޅވއވބނ ޢއބސގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ )6(."އމރކރވގނވއވ

.رواه الترمذي وقال حديث حسن )1(

.رواه أبو داود )2(

.رواه البخاري ومسلم )3(

.رواه أمحد وأبو داود )4(

.رواه مسلم )5(

.والبخاري وطإ وأمحدرواه مالك يف امل )6(

Page 65: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

64

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވى لع نانمايأب كسمن نأ، ونارطف لجعن، وناروحس رخؤن نأ نارمأ ءيابناأل رشعم ناإ" .ފޅކރއވއވ

ماشئنال في الصހރ . ހމކށވރނ އހރމނނ ނބބކލނނވ: "މނއ )1("ناتދގއ ވތޕޅމތ ފރއކޅއވނ ލސކރއވމށއ، ރދވއލވނ އވސކރއވމށއ، ނމ

ރއސނލއވ هللا އދ މތ." ކނތޕޅ ބއވމށ ތމނބކލނނށ އމރކރއވގނވއވއއދވހކ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދ

رسول اهللا ގނ ނމދކރއވނ ހނނވނކށ އކލގފނ ކނތޕޅ މއޗށ ވތޕޅލއވއ )2(."އށ ފނވޑއގނ އކލގފނގ ކނތޕޅ ވތޕޅގ މއޗށ ލއވއވصلى اهللا عليه وسلم

ހށނބނނނޖހ ތނމދ ޢލމވރނގ މދގއވނ .ހށނބނނނޖހ ތނ إسحاق بن އއ، އމމ سفيان الثوري އއ، އމމأبو حنيفة އމމ . އޚތލފ އފދފއވ

އއ މބބކލނ ވދޅވފއވނ ފޅނ - اهللا مرمحه - أبو إسحاق املروزي އއ، އމމراهويه ރއސނލއވ هللا މބކލނ ގނނވފއވ ދލލކ މތ. ތރގއ ހށނބނނވމށވ

ةالي الصف ةنـالس نم نإ". އކލގފނ ވދޅވއވ. ފނ ވދޅވފއވ ބސފޅކވޢލގوضكاأل عف كى األلعف تحت السرނމދގއ ފޅނތރ އތތލމތ އތތލ : "މނއ )3("ة

މމ އޙމދއ، އމމ ބޚރއއ، އމމ އ." ބއވނ ހމނނ ސނނތގ ތރއނނވފދ ޙދޘޢލމގއ ފނނބއސ ބބކލނ ވދޅވނ މޙދޘ - اهللا مرمحه - އބދވދ

ފކމށ މޙދޘ ޟޢ. ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا -އދ އމމ ނވވ . ޟޢފ ކމށވ . ކލނ އއތފޤވވޑއގނފއވއވދނނބ ޙދޘޢލމގ ހރހ

ވދޅވފއވނ މއށވރ ތރގއ އދ ފޅށވރ - رمحه اهللا - އމމ ޝފޢ ތނގތކށ - رمحه اهللا - އދ އމމ އޙމދ . މތގއ އބހ ބނޑގއ ހށނބނނވމށވ

އދ . އނއގތކ ފޅނ ތރގއ ބނމވ. ޑގއ ބނމވއއގތކ ބނ. ވދޅވފއވއވ. އބހ ދގތނކރ ކނމގތކށ އޚތޔރ ލބގނވމވ. ޚތޔރ ގތވއތނވނ ގތކ

އނއގތކ. އއގތކ ފޅނ ތރގއ ބނމވ. އދ އމމ މލކ ދގތކށ ވދޅވފއވއވ .ދއތ އލވލއގނ ހރމވ

. يف صحيح اجلامع وصححه األلباينرواه ابن حبان )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود )2(

.رواه أمحد وأبو داود )3(

Page 66: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

65

ބނޑގއ ހށނބނމށ އދ ހށނނބނދ ދއތ އލވލއގނ . ދނނއވ. ހރމށ ޞއޙ ޙދޘއވސ އދ ޞއޙނނ ޙދޘއވސ ވރދވގނ އއސފއއ ނވއވ

ރއސނލއވ هللا މތ. އ ހށނބނމށވމމސއލގއ ޞއޙ ޙދޘއއސފއވނ މމތގ اهللا لوسر عم تيلص". އކލގފނ ވދޅވއވ. ވއލ ބނ ޙޖރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ى اهللالص لعيه وآله ولسف موضع يدال هيمنلى عى يدال هيسرلى عى صردއހރނ : "މނއ )1("هފހ އކލގފނގ ވތޕޅމތ . އކގއ ނމދކރމވއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

." އކލގފނގ ކނތޕޅ ބއވވއ މފޅމތގއ އކލގފނ ހށނބނނވއވهللا ލގއ މތމމސއ. "ވދޅވއވ - رمحه اهللا -އމމ ޝއކނ

ރއސނލއވ ވއލ ބނ ޙޖރ ރވކރއވ ޙދޘށވރ ޞއޙކނ ބޑ ޙދޘއ هللا މއޔތގ ތފސރގއ މތ Z رحانو كبرل لصف]އދ . އއސފއއ ނވއވ

ބކލނ ވދޅވ ބނ ޢއބސ ދهللا އދބކލނނށ ރއސނލއވ ޢލގފނއ ޢބދގ Z رحانو]. އދބކލނ ވދޅވފއވއވ. ބސފޅ މނސބވގނވނވސ މގތވ

އހނކމނ މމސއލގއ ރޖޙވގނވ )2(."މނއކ މމތގއ ވތމތ ކނތ ބއވމވ . ގތކ މމތގއ ހށނބނމވ

3 - سعاء االفتاح دއދ އއ . އބހ ނމދ ހޅވމށ އދ ކރދޢއވ .ކޔނتގ دعاء االستفتاح ފހ ތފތ ދޢތއ . ހށނބނމއ ސރތލ ފތޙ ކޔމ ދމދ ދޢކރމވ

އގތރއނ . ވގ ކބއނ ވރދވގނ އއސފއވއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ގތގއ .އނމ ޞއޙވގނވ ދޢތއ މތނގއ ބޔނކރމވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ) 1(ނމދށ ހށނބނނވ ހނދ ކޔވއ ވދޅވނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ވދޅވއވ

ގ هللاއ . ފހ އހރނ ދނނވއފމވ. ވމގ ކރނ އރކޅކ ހނލއ ހނނވއވފއޓހށނބނތކބރއ ކޔވއވދޅވމ ދމދ ހނލއ ހނނވއ ކލގފނ ! ރސލއވ

ނކލގފނ އވގތ ތމ. ފޅކރއވއވحديث ވދޅވނ ކނއއޗއތއވ؟ އކލގފނ نم ينقن مهللا، برغمالو قرشمال نيب تدعبا ماك يياطاخ نيبو ينيب دعبا مهللا". ވދޅވމވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود وابن خزمية يف صحيحه واللفظ له )1(

.نيل األوطار )2(

Page 67: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

66

ياطاخماك، ي يى الثقنواأل ببيض من الدللا، سنهنلساغ مي من ياطاخجلالثب، ي ءماالو الوبر1("د( އރ އރ ފރތއ، އރ އއސ ފރތ ދމދ ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ": މނއއ ! ދރ ކރއވފދއނ މއޅއއ މއޅގ ކށފފތކ ދމދ ދރކށދއވދވهللا އބ

ހދ ފރނ ހޑމލއނ ސފކރވ ފދއނ މއޅގ ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކސނއއ ފނއ ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ! ކށފފތކނ މއޅ ސފކށދއވނދވ

!"ގނޑފނނ މއޅގ ކށފފތއ ދވދއވނދވއކލގފނ . ގނވއވރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވهللا މތ) 2(

އ ވދޅވ ربكاهللا أނމދށ ތދވވޑއގނނވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ވދޅވއވ نم ناأ ماو فاينح ضراألو اتوماالس رطف يذلل يهجو تهجو". ދނ މފދއނ ވދޅވއވ

ترمأ كذلبو هل كيرش ال، نيملعاال بر هللا يتمامو، يياحمو، يكسنو، يتالص نإ، نيكرشمالناأو مال نمسلميللا. نهأ منال تملإ ال كأ الإ لهنأ. تنت بري ناأو عبدلظ، كمت سفني واعتفرت يدهي ال قالخاأل نسحأل ينداهو. تنأ الإ بونالذ رفغي ال هنإ عايمج يبونذ يل رفاغف يبنذبألحأ الإ هانسنت ،وراصف نعي ال، هائيس يرصف نعي أ الإ هائيسنل، تبيك وسعديك ،الوخير

)2("كيلإ بوتأو كرفغتسأ، تيلعاتو تكربات أنا بك وإليك، ،كيلإ سيل رالشو، كيديب هلك

އޅގ މނ، ބޠލޢޤދތކނ އޑތކއ ބނ ނތމގ ތރއނ ހއދވ ފރތށ މ": މނއ. އދ މއޅ މޝރކނގ ތރއނ ނވމވ. އއކބވހރ އޚލޞތރކމއކ ކރމތކރމވ

ހމކށވރނ މއޅގ ނމދއ މއޅގ ޤރބނއ މއޅގ ދރހރމއ މއޅގ މރވނ . އކލނގއށ އއވސ ބއވރއކ ނވއވ. އށވهللا ލބވޑގނވނ ޢލމތކގ ވރ

އ . އދ މއޅވނ މސލމނގ ތރއނނވ. މއޅއށ އމރކރވގނވނ މފދއނނވމނވ އޅކނވވނ هللا އބ. އ ޙޤޤރސކލއވهللاއބ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ

އދ . އ މއޅގ ވރރސކލނގއވهللاއބ. އހނ އއވސ އލހކ ނވއވ ޙއޤވގނވއދ މއޅގ . މއޅވނ މއޅގ ނފސށ އނޔވރވފއވ. ގ އޅކމވهللاމއޅއ އބ

ވމ މއޅގ އނމހ ފފތއ މއޅއށ. ފފތކށ މއޅ އޢތރފ ވއޖއމވފޔވއ ފފތއ ފއސވދއވނ އހނ އއވސ هللا ހމކށވރނ އބ! ފއސވނދވ

ފޔވއ އފދ هللا އބ! ރވތ އޚލޤށ މއޅއށ މގދއކވނދވ. ފރތއ ނވއވ

.نن إال الترمذيوالبخاري ومسلم وأصحاب الس رواه أمحد )1(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والترمذي والنسائي )2(

Page 68: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

67

އޚލޤ މއޅގ އދ ނބއ. ރވތ އޚލޤކށ މގދއކނ އހނ އއވސ ފރތއ ނވއވފޔވއ އފދ ނބއ އޚލޤއ މއޅގ ކބއނ هللا އބ! ކބއނ ދރކށދއވނދވ

އދ . ގ ގވއލނތކށ ޙޟރވމވهللاމއޅ އބ. ދރކރވނ އހނ ފރތއ ނވއވ. ގ ދއތޕޅގއވهللاމއވނ އބއދ އނމހ ހޔކ. ގ ގވއލނތކށ އޖބދމވهللاއބ

ގމއޅ. ގ ޙޟރތށ ނސބތވގނ ނވއވهللاއދ ނބއ އއވސކމއ އބ. ގ ޙޟރތށވهللاއދ އނބރ ރޖޢވނވނ އބ. ގ ބރފޅއކގއވهللاދރހރނވނ އބ

ގ ޙޟރތށ ފފފއސވމށ އދ هللاއދ އބ. ޑގނވއވމތވ މތވރވވ هللاއބ ."ގ ޙޟރތށ ތއބވމވهللاއދ މއޅ އބ. މވދނނވ

. ރއސނލއވ ޢމރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ) 3(، كدمحبو مهالل كنحابس". ހށނބނތކބރށފހ އކލގފނ މދޢ ވދޅވކމގއވއވ

وباترك اسمك ،ولعاتى جدك ،إ الوغ لهيرއ ! ގ ހސޠހރވނތކމއވهللاއބ": މނއ )1("ك. އށ އނމހ ޙމދތޢރފއ ލބވޑގނވއވهللاއބ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ

! ށކމއވގ މތކމގ އރހهللاއދ އބ! ތރކމއވއބރސކލނގ އސމފޅގ ބރކތއދ ."ފޔވއ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނ އއވސ އލހކ ނވއވ هللاއދ އބ

.އކމނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތهللا އދ މތ )2(."ނމދ ފއޓވ ހނދ މދޢވދޅވއވهللا عليه وسلم رسول اهللا صلى ا"

رسول اهللا . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވރގނޑ ނމދށ ތދވވޑއގނ ހށނބނތކބރ ވދޅވ މދޢ صلى اهللا عليه وسلم

)3(."ދޅވއވވރއސނލއވ ޢބދއރޙމނ ބނ ޢއފގ ކބއނ هللا މތ) 4(رسول اهللا . އހރނ ޢއޝތގފނ ސވލކރމވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ކނދޢއއތއވ؟ ރގނޑ ތދވވޑއގނ ނމދ ފއޓވއރ ވދޅވނ صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ރގނޑ ތދވވޑއގނ ނމދ ފއޓވނ މދޢއނނވ. އކމނ ވދޅވއވ

تنأ، ةدهاالشو بيغال ملعا، ضراألو اتوماالس رطفا ليافرسإو، ليئكايمو، ليائربج بر مهللا"

.رواه مسلم )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود والترمذي واحلاكم وصححه ووافقه الذهيب )2(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي والنسائي وابن ماجه )3(

Page 69: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

68

تكحم بين باعدك فك مايانوا فيه يختفلنو .اهندي مال اختلف فيه مال ننذإب قحإ كنك تهدي من لإ ءشاتى صراط مستقޖބރލއ، މކއލއ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ": މނއ )1("مي ،

ފނނހ ! އޑތކއބނ ނތމގ ތރއނ ހއދވ ރސކލކ! އސރފލގ ވރރސކލކގ އޅތކނގ هللاއ އބهللاއބ! ކނތއތކއ ނފނނހ ކނތއތއ ދނވޑގނވ ރސކލކ

ގ އޒނފޅއކ، هللاބއ. މދގއ ހނގ ދބސވނތކގއ ޙކމ ކރއވ ރސކލނގއވ! ޙއޤގތރއނ އކނކމމދ ދބސވވފއވ ކނތއތކށ މއޅއށ ހދޔތދއކވނދވ

."އދވޑގނނވ މހކށ ސދވގނވ މގށ ހދޔތ ދއކވމއވهللا ހމކށވރނ އބ. ސގ ކބއނ ރވވގނވއވބނ ޢއބهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ) 5(

ދމނމދކރއވނ ތދވވޑއގނނވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އކލގފނ ވދޅވއވ اتوماالس رون تنأ دمحال كل مهللا". ހނދ ހށނބނތކބރ ވދޅވ މދޢ ވދޅވއވ

األوضر ومن فهين ،لوال كحمأ دنيق تم ماالسوات األوضر ومن فهين، ]لوال كحمأ دنت رب ماالسوات األوضر ومن فهين[ ]لوال كحمل دك لمك ماالسوات األوضر ومن فهين[ ]لوك

، قحال كدعوو، قحال تنأ[ ]دمحال كلو[ ]نهيف نمو ضراألو اتوماالس كلم تنأ دمحالقولوال كحق ،وقالؤال كحق ،الوجةن حق ،والنار حق ،وبالنينو حق ،ومحمد ى اهللالص لعيه ولسم حق ،والسةاع حللا[ ]قهل مأ كلسمت ،ولعيك تلكوت ،بوك آمنت ،لإويأ كنبت ،بوك

تنأ[ ]تنلعأ ماو، تررسأ ما، وترخأ ما، وتمدق ما يل رفاغف، تمكحا كيلإو، تمصخاއ ": މނއ )2("]تنأ الإ لهإ ال يلهإ تنأ[ ]تنأ الإ لهإ ال رخؤمال تنأو، مدقمال

ފއ ލބވޑގނވނ ހމއކނ އނމހ ޙމދތޢރ! ސކލކހއދވބޑކރއވ ރއދ . ބއއގ ނރވތނތނގއ ވހ އ އޑތކއ، ބމއ އދ އهللاއބ. އށވهللاއބ

އ އޑތކއ، ބމއ هللاއބ. އށވهللاޙމދތޢރފއ ލބވޑގނވނ ހމއކނ އބ އނމހއދ . ރސކލނގއވއދ އތނތނގއ ވހ ބއއ ބލހއޓމގއ ޤއމވވޑގނވ

އ އޑތކއ، ބމއ هللاއބ .އށވهللاގނވނ ހމއކނ އބޙމދތޢރފއ ލބވޑ އނމހޙމދތޢރފއ އދ އނމހ. ރސކލނގއވއދ އތނތނގއ ވހ ބއއގ ވރ

އ އޑތކއ ބމގ ވރކނ ލބވޑގނވ هللاއބ. އށވهللاލބވޑގނވނ ހމއކނ އބ. އށވهللاޙމދތޢރފއ ލބވޑގނވނ ހމއކނ އބ އނމހ އދ. ރސކލނގއވ

.سننرواه مسلم وأصحاب ال )1(

.رواه اجلماعة )2(

Page 70: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

69

ޙމދތޢރފއ ލބވޑގނވނ އދ އނމހ. ގ ރސކލއވއ އޑތކއ ބމهللاއބއދ . ގ ވޢދފޅކވސ ޙއޤވهللاއދ އބ. އ ޙއޤވهللاއބ. އށވهللاހމއކނ އބ

އދ ސވރގ . އ ބއދލވމވސ ޙއޤވهللاއދ އބ. ބސފޅކވސ ޙއޤވގ ވޙهللاއބޢލއހ هللا އދ މޙއމދ ޞއލ. އދ ނބއޔނ ޙއޤވ. އދ ނރކ ޙއޤވ. ޙއޤވ

މއޅ !އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ. އދ ޤޔމތދވސ ޙއޤވ. ވސއލމ ޙއޤވއ މއޅގ هللاއދ ހމއކނ އބ. އށ ބލނބ ކޔމނވއޖއމވهللاހމއކނ އބ

އދ . އށ އމނވއޖއމވهللاއދ މއޅ ހމއކނ އބ. ކނތއތއ ޙވލކށފމވއދ .) ޖއމވޔޢނ ތއބ ވއ. (ގ ޙޟރތށ މއޅ ރޖޢވއޖއމވهللاހމއކނ އބ

ގ هللاއދ ހމއކނ އބ. އދކޅ ހދމވ) ނނނދޝމ(ގ މދދއކ هللاކނ އބހމއފފއކއ ވމ މއޅގ އސވދޔހ. ޙޟރތށ ޙކމކރއވމށ އދ ދނނވމވ

ފތކއ ފޅގއ ކރ އދ މއޅ ސއރނކރ ފ! ފފއއ ފއސވދނވ ފސވކރހ. އވهللاއސކރއވ ފރތކ އބ) ހޔކނތކގއ މސތކނ! (ފފތއވސ ފއސވދނވ

ފޔވއ هللا އބ. އ މއޅގ އލހވهللاއބ. އވهللاއދ ފސކރއވ ފރތކވސ އބ ."އވއޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނ އއވސ އލހކ ނވ

ތޙގ ގތގއ ކޔމށ އނމޞއޙވގނވ ބޔނކރވނ ދޢއލއސތފފހ މވދޅވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއދ އނމފހނ މބޔނކރވނ ދމނމދގއ . ދޢތކވ

.ތޙވދޢއލއސތފތޙ ކޔމށފހގއ ކޔވނ ފށމގ ސތފއބހ ދޢއލއ .ކޔނ...أعوذ - 4

هللا ފހ މތ. ނ ތނގތކށ ވރދވގނ އއސފއވއވކޔ...أعوذ. މވކޔ...أعوذކރނ

: މނއ )٩٨: النحل( t s r q p o n mZ ] .ވޙކރއވފއވއވ: މނއ. ކޔށވ "ميجالر نطايالش نم اهللاب ذوعأ"ނދ ފހ ތބ ޤރއނކޔވނ ފށ ހ"ގ ޙޟރތނ هللاރޙމތނ ދރކރވފއވ ޝއޠނގ ކބއނ ރއކތރކށދއވމށ "

)1("ميجالر نطايالش نم ميلعال عيمالس اهللاب ذوعأ"ދވނގތކ . މއ ފރތމގތވ." ދނނވމވރޙމތނ ދރކރވފއވ ޝއޠނގ ކބއނ : "މނއ. މފދއނ ކޔމވ

ގ ޙޟރތނ هللاރއކތރކށދއވމށ، މޅށ ދނވޑގނވ މޅށ އއސވއވޑގނވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود والترمذي )1(

Page 71: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

70

)1("هثفنو ،هخفنو ،هزمه نم ،ميجالر نطايالش نم اهللاب ذوعأ"އދ ތނވނގތކ ." ދނނވމވ ގއނރޙމތނ ދރކރވފއވ ޝއޠނގ ކބއނނއ : "މނއ. މފދއނ ކޔމވ

ޔޢނ އނގ (އނގއނ ފމމނނއ ގއނ ،)ނއޔޢނ އނގ ވސވހނ( ނއކށޓމނރއކއތރ )ރވރކމނޔޢނ އނގ ސޙ( ކޅޖހމނ ގއނ ،)ވރ ކމނނއކބރ ."ދނނވމވ ގ ޙޟރތނهللا ދއވމށ ކށ

. އދ ފރތމ ރކޢތގއ އކނޏވ. ކޔނ ސއރނނވ...أعوذފހ މއ ބހގތނ އސވބޔނވދޔ ފދއނ ބސ .ބސމކޔނ - 5

ބއއ ޢލމވރނ ދކވޑއގނނވ ގތގއ . ޢލމވރނގ މދގއ ވނ ޚލފ އފދފއވމބކލނގ އރހގއ . ސރތއގ އޔތކވ ތއބ ސރތ ފޔވއ ހރހ ބސމއކ

ވރނ ރޖޙކރއވފއވނ ބސމއކ ފހ ތޙޤޤގ ޢލމ. ބސމކޔނ ވޖބވގނވއވއއޔތ ބވއލއވފއވނ ބރކތ ޙޞލކރމށއ ސރތތއ . މސތޤއލ އޔތއކމށވ

ފހ . މރއޔގ މއޗށ ބނކށ ބސމކޔމކ މސތޙއބވގނވ ކމކވ. ވކކރމށވއއ ޖހރކށ ކޔވ ނމދއކމގއ ވޔސ އދ ސއރނ . ނވބސމކޔނ ސއރނ

. ކޔވ ނމދއކމގއ ވޔސ މއވ. އބހ ސރތލފތޙ ކޔވއ ނމ ހނދ އމނކޔމވ. އމނކޔނ - 6

ކރމހއ އއ މއމމއ ކމގއވޔސ އމމއ ކމގއވޔސ އކހރކށ ނމދއދ . އޑހރކށ ކޔވ ނމދތކގއ އމނވސ ކޔނ އޑހރކށވ. ކމގއވޔސ މއވ

ރއސނލއވ ވއލ هللا މތ. ސއރނ ކޔވ ނމދތކގއ އމނވސ ކޔނ ސއރނނވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ދޅވއވއކލގފނ ވ. ބނ ޙޖރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

[غر المغي همليع تمعأن يناط الذرصال الضو همليوب عآضلنيZ )މފދއނ )٧: الفاحتة ކޔވއވދޅވ އކލގފނގ އޑފޅ ދނމވއލއވއ ހރއޑފޅނ އމނވދޅވ އޑ

)2(."އހރނ އހމވއދ އއކށ . ފހ މއމމނ އމނކޔއރ އމމށވރ އސވގނ ނވނއވ

ކޔއ މއދށ ... މއމމނ އމނކޔނ ފށނ އމމ އ. ފސވގނވސ ނވނއވއކލގފނ . ވވގނވއވރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރهللا މތ. ދމލމނނވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود وابن ماجه والدارقطين )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود )2(

Page 72: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

71

إذا قال اإلمام ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ . ވދޅވއވ[غر المغيال الضو همليوب عآضلنيZ فقولوا: نيك ،آمالئل المقو لهقو افقو نم هفإنا ،ةم له رغف

بهذن نم مقدއމމމހ : "މނއ )1("ت[غر المغيال الضو همليوب عآضلنيZ ކޔހނދ ފހފހ ހމކށވރނ އމހއގ އމނ މލއކތބކލނގ އމނ . ތޔބއމހނ އމނކޔށވ

." ފފއއ ފހވގނދނއވ) ކދ(ފހ އނގ އސވދޔހއ . ވދމވއޖމހ ދނނއއކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދވސ މތ

:كمإذا قال أحد". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ . ވދޅވއވنيآم، نياء آممى السكة فالئالم قالتو، بهذن نم مقدا تم له رى، غفرا األخماهدإح افقت2("فو( ތޔބއމހނކރ މހކ އމނކޔ ހނދ މލއކތބކލނވސ އޑގއ އމނ : "މނއ

ފފއއ ) ކދ(މނ ދމވއޖނމ އނގ އސވދޔހއ ފހ ދއ. ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދވސ މތ." ފހވގނދނއވ

إذا ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ: މނއ )3("غفر له ما تقدم من ذنبه ،فإنه من وافق تأمينه تأمني المالئكة ،نوامن اإلمام فأمأފހ ހމކށވރނ އމހއގ . އމމމހ އމނކޔ ހނދ ތޔބއމހނވސ އމނކޔށވ"

) ކދ(ފހ އނގ އސވދޔހއ . ބކލނގ އމނ ދމވއޖމހ ދނނއވއމނ މލއކތ ." ފފއއ ފހވގނދނއވ

އމނގ . ފހ އމނކޔއރ އޑ ދމލފއ ކޔނ މސތޙއބވގނވއވ .ފހ ދއޔތކ ދޢއކވ އހނހމކށވރނ ފތޙސރތގ!" އޖބކށދއވނދވ"މނއކ

ފހ .ސރތލފތޙއށފހ ޤރއނނ މނވރއ ކޔވނ - 7ފތސނމދގ ދރކޢތގއއ، ހކރނމދގ ދރކޢތގއއ، މނދރނމދގ ފރތމ

ދގ ފރތމ ދރކޢތގއއ، ޢޞރނމދގ ފރތމ ދރކޢތގއއ، މޣރބނމ ސނނތނމދތކގ ހރހ، ދރކޢތގއއ، ޢޝނމދގ ފރތމ ދރކޢތގއއ

ރކޢތއގއ ސރތލފތޙއށފހ ޤރއނނ މނވރއ ކޔވމކ މސތޙއބވގނވ އކލގފނ . ގނވއވރއސނލއވ އބޤތދގ ކބއނ ރވވهللا ފހ މތ. ކމކވ

މނދރނމދގ ފރތމ ދރކޢތގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . "ވދޅވއވ

.رواه البخاري )3( .رواه البخاري )2( .رواه البخاري )1(

Page 73: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

72

އދ ފހދރކޢތގއ . ސރތލފތޙއއ ޤރއނނ ދސރތ ކޔވއވދޅވކމގއވއވފރތމ (އދ ބއއފހރ . ވދޅވކމގއވއވހމއކނ ސރތލފތޙ ކޔވއ

އދ ފރތމ ރކޢތ . ބއއ އޔތ އހރމނނށ އވގތށ ވދޅވއވ) ދރކޢތގއއދ ފތސނމދގއވސ އކލގފނ އފދއނ . ދވނރކޢތށވރ ދގކރއވއވ

)1(".ކނތއކރއވއވރނ ފހ އމމވ ނމދކރމހ ޖމޢތގއ ނމދކރ މހނނށ ރޢޔތކ

رسول اهللا އހނހމކށވރނ . ނމދއގއ ކޔވނ ދގނކރމވ އބހ ހރހ. ޖހނއވއދ ބއއފހރ . އވބއއފހރ ނމދގއ ކޔވއވދޅވނ ދގކރއވصلى اهللا عليه وسلم

ފހ އކލގފނ ނމދގއ ކޔވއވދޅވނ ހނނވނކށ މސކތނ . ކރކރއވއވرسول اهللا ފތސނމދކ ޢއމގތއގއ . ކޑކއޖކ ރއޑއވއޖނމ ނމދކރކށލއވއވ

ރއސނލއވ هللا މތ. ދގކރއވ ނމދކވކޔވއވދޅވނ صلى اهللا عليه وسلم ފތސނމދގއ ކރކރ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއދވހކ . އނސގފނ ވދޅވއވ

ނމދ . ނމދ ނމމނ އޞޙބބކލނ ދނނވއފއވ. ދސރތ ކޔވއވދޅވއވ. ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ ! ގ ރސލއވهللاތއވ؟ އ ކރކށލއވ ކއވގނ

ކޑކއޖކ ރއޑ އވވޑއގނ އކއޖގ މނމ އހރމނނއކ ނމދށހރކނ "އހނކމނ ތމނކލގފނ އދވޑއގތ އވހށ . ތމނކލގފނށ އނގވޑއގނފއވ

ރއސނލއވ هللا އދވސ މތ )2(."ގ މނމ އކއޖއށޓކއ ހސކށދއވމށވއކއޖرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ލގފނ ނމދ ނމދ ދގކރއވމށ އދވޑއގނ ތމނކ. "ފޅކރއވއވحديث ދނ ތމނކލގފނ . ފހ ކޑކއޖކ ރއޑ ތމނކލގފނށ އވވޑއގނއވ. ފއޓވމވ

އއ އކއޖ ރއޑއވމނ .) އބހ ކޔވނ ކރކށލއވމވ. (ނމދ ކރކށލއވމވ )3(."ކލގފނށ އނގވޑއގނނވތއވއކއޖގ މނމގ ހތށ ކރނ އސރ ތމނ

ސރތއ ފއޓވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ގއ އޢއމގތ". އދ ބއއފހރ ދރކޢތށ ބއސވއލއވއވ. ހމއރކޢތގއ އސރތ ނނމވއވ

ތމ ރކޢތގއ ކޔއވ އޔތތއ އދ ބއއފހރ ދވނރކޢތގއ، ފރ

.رواه البخاري ومسلم وأبو داود )1(

.أمحد بسند صحيحرواه )2(

.رواه البخاري ومسلم )3(

Page 74: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

73

އދ ބއއފހރ އއރކޢތގއ ދސރތ ނވތ . ތކރރކރއވމއކ ސރތ ނނމވއވފހ ކރސރތތކގ ތރއނ އއމއޟޢގ ސރތތއ . އއށވރ ގނސރތ ވދޅވއވފހ ރޙމނސރތއ، ނޖމސރތއ، . "ވދޅވއވއކލގފނ އއރކޢތގއ

އދ ޠރސރތއ، . ޤމރސރތއ، ޙއޤތސރތ އއރކޢތގއ އކލގފނ ވދޅވއވޛރޔތސރތއ، ވޤޢތސރތއ، ޤލމސރތއ، މޢރޖސރތއ، ނޒޢތސރތ

އދ މޠއފފނސރތއ ޢބސސރތ އއރކޢތގއ . ވއވއއރކޢތގއ ވދޅއދ . އދ މއދއޘރސރތއ މއޒއމލސރތ އއރކޢތގއ ވދޅވއވ. ވދޅވއވ

އދ ނބއސރތއ . ދހރސރތއ ޤޔމތސރތ އއރކޢތގއ ވދޅވއވއދ ދޚނސރތއ ތކވރސރތ . އއރކޢތގއ ވދޅވއވ މރސލތސރތ

އދ ދގސރތތކގ ތރއނ އތއސރތއ އކލގފނ " )1(."އއރކޢތގއ ވދޅވއވފހ ބޤރސރތއ، އލޢމރނސރތއ، . ދމނމދގ އއރކޢތގއ ވދޅވއވ

އނމމތ . އދ ޙދޘފޅކރއވއވ. ތ އއރކޢތގއ އކލގފނ ވދޅވއވނސސރ )2(."ދގކރވ ނމދވ) ކޅށހރނ(ނމދކ ޤޔމ

ފހ ފތސނމދގ ދރކޢތގއއ، މޣރބނމދގ ފރތމ ދރކޢތގއއ، އޑހރކށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمތގއ ޢޝނމދގ ފރތމ ދރކޢ

އދ މޣރބނމދގ ފހރކޢތގއއ، ޢޝނމދގ ފހދރކޢތގއއ، . ކޔވއވދޅވއވމނދރނމދގ ހތރރކޢތގއއ، ޢޞރނމދގ ހތރރކޢތގއ އކލގފނ

رسول اهللا ފހ ސއރނ ކޔވ ނމދތކއ ރކޢތތކގއ . "އރނނވކޔވއވދޅވ ސކޔވއވދޅވކނ އޞހބބކލނ ދނވޑއގނނވނ އކލގފނގ صلى اهللا عليه وسلم

ވ ވރށ ބއއ އޔތ އބކލނނށ އވވޑއގނނ"ނވތ )3(."ތނބޅފޅގ ޙރކތނނވއދ ހކރނމދގއއ، ދޢދދނމދގއއ، " )4(."އކލގފނ ވދޅވމނނވ

އދ " )5(."އސތސޤނމދގއއ، ކތނމދގއ އކލގފނ އޑހރކށ ކޔވއވދޅވއވ )6(."ކޔވއވދޅވއވ ދމނމދގއ ބއއފހރ އޑހރކށ އދ ބއއފހރ ސއރނ

ނމދތކގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ ބޔނވދޔފދއނ ބއއފހރ . ކޔވއވދޅވނ ބނކރއވފއވނ ޙލތނޔކރ ގތއގ މއޗށވ

.رواه البخاري وأبو داود )3( .رواه مسلم والطحاوي )2( .رواه البخاري ومسلم )1( . رواه البخاري ومسلم )6( .رواه البخاري ومسلم وأبو داود )5( .رواه البخاري ومسلم )4(

Page 75: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

74

ހރ މދމނވރ އދ ބއއފ. އދ ބއއފހރ ކރކރއވއވ. ދގކރއވއވފހ ތރގއ މބޔނކރނ އކލގފނ ނމދތކގއ ކޔވއވދޅވ . އޚތޔރކރއވއވ .ގތގ ނމނއވ

ބއއފހރ އކލގފނ ޙޖރތސރތ ނބއސރތ ދމދގ " :ފތސނމދގއފހ ވޤޢތސރތއ އފދ . މގއވއވސރތތއ ފތސނމދގއ ވދޅވކ

ޙއޖތލވދޢގއ އކލގފނ "އދ )1(."އހނސރތތއ ދރކޢތގއ ވދޅވކމގއވއވބއއފހރ އކލގފނ ފރތމ "އދ )2(."ފތސނމދގއ ޠރސރތ ކޔވއވދޅވއވ

ބއއފހރ ޢއމފތގ ސރތތއ "އދ )3(."ރތ ވދޅވކމގއވއވރކޢތގއ ޤފސއއފހރކ "އދ )4(."މސލކށ ތކވރސރތ ވދޅވއވ. ވދޅވކމގއވއވ

އ އއފހރކ ދތރފޅއގ"އދ )5(.ދރކޢތގއވސ ޒލޒލސރތ ކޔވއވދޅވއވރމސރތ ކޔވއވދޅވކމގއ "އދ )6(."ފލޤސރތއ ނސސރތ ކޔވއވދޅވއވ

އއފހރކ "އދ )8(."ބއއފހރ ޔސނސރތ ވދޅވކމގއ ވއވ"އދ )7(."ވއވތ ކޔވއވދޅވނ މއކގއ އކލގފނ ފތސނމދއކރއވ ހނދ މއމނނސރ

ށ ފރއވޑއގތ ހނދ އފހ މސގފނއ ހރނގފނގ ވހކއހމ. ފއޓވއވބއއފހރ "އދ )9(."ދނ ރކޢށ ވޑއގތވ. އކލގފނށ ކހވރއ އއސފއވ

ކރދވހގ ފތސނމދގއ ހ"އދ )10(."ޞއފތސރތ ވދޅވ ނމދކރއވއވތގއ ދހރސރތ އކލގފނ ފރތމ ރކޢތގއ ސޖދސރތ އދ ދވނރކޢ

އކލގފނ ފތސނމދގ ފރތމ ރކޢތ "އދ )11(."ޅވ ކމގއވއވކޔވއވދ )12(.ދވނރކޢތށވރ ދގކރއވއވ

މނދރނމދގ ފރތމ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم " :ރނމދގއމނދއދ ދވނރކޢތށވރ . ދރކޢތގއ ސރތލފތޙއށފހ ދސރތ ކޔވއވދޅވއވ

ރށ ބއއފހރ އކލގފނ މނދރނމދ ވ"އދ )13(."ފރތމ ރކޢތ ދގކރއވއވ

.رواه البخاري ومسلم )2( .وصححه األلباينرواه أمحد والنسائي )1(

.رواه مسلم وأبو داود )4( .رواه مسلم والترمذي )3( .وصححه األلباينرواه أبو داود وابن خزمية )6( .وصححه األلباينرواه أبو داود والبيهقي )5(

.أمحد بسند صحيحرواه )8( .وصححه األلباينرواه أمحد والنسائي والبزار )7( .وصححه األلباينرواه أمحد وأبو يعلى )10( .ي ومسلمرواه البخار )9( . رواه البخاري ومسلم )12( .رواه البخاري ومسلم )11( .رواه البخاري ومسلم )13(

Page 76: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

75

ގސ )1(އއ މނދރނމދށ ޤމތދނމށފހ މހކ ބޤޢށ. ދގކރއވ ކމގއވއވޤޟޙޖކށ ދނއނގ ގއށގސ ވޟކށގނ އނނއރވސ އކލގފނ ހނނވނ

ކލގފނ މނދރނމދގ އ. އޞޙބބކލނ ހކރއވތވ"އދ )2(."އވފރތމ ރކޢތގފރތމ ރކޢތ ދގކރއވމގ މޤޞދކ ގނ މސތކނނށ ފރތމ ރކޢތ

އކލގފނ މނދރނމދގ ފރތމ ދރކޢތނކރ ކނމ ރކޢތއގއ "އދ )3(".މވލބވރށ އބހ ސޖދސރތގ މނވރށ ކޔވއ ސރތލފތޙގ އތރށ ތރސ އޔތގ މނ

ބރޖސރތއ، ޠރޤސރތއ، ލއލސރތއ އދ އފދ "އދ ބއއފހރ )4(."ވވދޅވއބއއފހރ އކލގފނ އނޝޤޤސރތ "އދ )5(."ވއވއހނސރތތއ ވދޅވކމގއ

އޞޙބބކލނނށ މނދރނމދއ ޢޞރނމދގއ އކލގފނ "ފހ )6(."ވވއވދޅވފއފހ )7(."ނވކޔވއވދޅވކނ އނގވޑއގނނވނ އކލގފނގ ތނބޅފޅގ ޙރކތނ

سول اهللا صلى اهللا عليه رމނދރނމދގ ފހދރކޢތގއވސ ސރތލފތޙއށފހ ބއއފހރ މނދރނމދގ ފހދރކޢތ ފރތމ "ފހ . ޤރއނނ މނވރއ ވދޅވއވوسلم

ދރކޢތގ ދބއކޅއއބއހއ މނވރށ އބހ ފނރއޔތގ މނވރށ އކލގފނ ދރކޢތގއ ހމއކނ ސރތލފތޙ ބއއފހރ ފހ"އދ )8(."އވކރކށ ކރއވ

އޢލސރތއ ) ފރތމ ދރކޢތގއ"(އދ )9(."އވއކލގފނ ކޔވއވދޅވ )10(."ވވތޣޝޔތސރތނ އކލގފނ ރގލއވވއޑ އޞޙބބކލނ އއސ

ކޢތގއ ފނރއޔތގ މނވރށ ޢޞރނމދގ ފރތމ ދރ :ޢޞރނމދގއއއ މނދރނމދގ ފރތމ ދރކޢތގ ދބއކޅ . އކލގފނ ކޔވއ ވދޅވކމގއވއވ

އއބއގ މނވރށ ފރތމ ދރކޢތގ ދބއކޅ އދ ފހދރކޢތ. ވރވއއބއގ މނފހ ޢޞރނމދގ ފހދރކޢތގއ ސރތލފތޙގ އތރށ )11(.ވވއވކމގއކރކރއ

. އހނސރތއ އކލގފނ ކޔވއ ވދޅވކމށ ސބތވގނ ނވއވ

މހރ އދ . އރ އބމގ އއބއގއ ވނ ޤބރސތނކވ. ބޤޢކ މސޖދއނބވގ އރމތފރތނ އނނ ބމކވ )1( .މޅ އބމކ ޤބރސތނކވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود )3( .)جزء القراءة ( مسلم والبخاري يف رواه )2(

.رواه أبو داود والترمذي وصححه وصححه األلباين )5( .رواه أمحد ومسلم )4(

.رواه البخاري وأبو داود )7( .رواه ابن خزمية يف صحيحه )6(

.رواه البخاري ومسلم )9( .رواه أمحد ومسلم )8(

.رواه أمحد ومسلم )11( .رواه ابن خزمية يف صحيحه )10(

Page 77: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

76

ބއއފހރ ޙޖރތސރތނ ތރ ސރތތއ އކލގފނ " :މޣރބނމދގއއޞޙބބކލނ އކލގފނގ "ފހ )1(."ވއވދޅވކމގއވއވމޣރބނމދގއ ކޔ

ވޑއގނނވ ހނދ ތރ މފހތޕޅގއ ނމދކރއވއގނ އއނ ބކލކ މސކތނ ނކދ އ )2(."އބހ އރ އދ އހއއލކނ ހރއވ. ދކށލމނ ތރގސ ވއޓތނ ފނއވ

އއފހރ ދތރފޅއގއ މޣރބނމދގ ދވނރކޢތގއ ސރތއތނ ކޔވއ "އދ ބއއފހރ )4(."ބއއފހރ ޠރސރތ ކޔވއވދޅވފއވއވ"އދ )3(."ވދޅވއވ

ވ އނމފހ އދ އކލގފނކރއ. މރސލތސރތ ކޔވއވދޅވފއވއވބއއފހރ "އދ )5(."މޣރބނމދގއ އކލގފނ ކޔވއ ވދޅވ މރސލތސރތވ

ފހ ދރކޢތގއ އޢރފސރތ . ވރށ ދގ ސރތ ކޔވއ ވދޅވކމގއ ވއވ .އވނ ހމއކނ ސރތލފތޙއވފހ ތނވނ ރކޢތގއ ވދޅވފ )6(."ވދޅވފއވއވ

ޢޝނމދގއ ނބއސރތ ޟޙސރތދމދގ "ފހ :ޢޝނމދގއބއއފހރ ޝމސސރތއ " )7(."ސރތތއ އކލގފނ ކޔވއ ވދޅވ ކމގއވއވ

ބއއފހރ އނޝޤޤސރތ " އދ )8(."އފދ އހނސރތތއ ވދޅވ ކމގއވއވއއފހރކ "އދ )9(."އދ ތލވތގ ސޖދކރއވފއވއވ. ކޔވއ ވދޅވފއވއވ

އދ ޢޝނމދ )10(."ދތރފޅއގއ ފރތމ ރކޢތގއ ސރތއތނ ކޔވއ ވދޅވއވރއސނލއވ މޢޛގފނ އކލގފނގ هللا މތ. އވދގކރއވނ ވނ މނކރއވފ

. އވށގ މހނނގނ އމމވ ނމދކރއވއރ ބޤރސރތ ކޔވއ ވދޅވނ ފއޓވއވ. ނމދ ދގވގނ ދޔދޔއނނ ޖމޢތނ މހކ ނމދ ދކށލއ ވކނ ނމދކށފއވ

އއ . މދނމނ ހނދ މޢޛގފނށ އޚބރ ލބވޑއގނ ދނނވއފއވދނފހ ނއރހށ ގސ އވހކ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އނއށ އއޑއވގނ . މނފޤކވ

އ . "ވއވފޅކރއحديث މޢޛގފނށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދނ . ދނނވއފއވކލގފނކ ފތނވރއއ ހއޔވ؟ ފހ ކލގފނ އމމވ ނމދކރއވ ހނދ ! މޢޛވ

ޝމޝސރތއ، ޟޙސރތއ، އޢލސރތއ، ޢލޤސރތއ، ލއލސރތފދ ސރތތއ

.وصححه األلباينرواه أمحد والنسائي )2( .رواه البخاري ومسلم )1( .رواه البخاري ومسلم )4( .أمحد بسند صحيحرواه )3( .واه البخارير )6( .رواه البخاري ومسلم )5( .وصححه األلباين أمحد والترمذي وحسنهرواه )8( .لأللباين صفة صالة النيب )7( .رواه البخاري ومسلم )10( .رواه البخاري ومسلم )9(

Page 78: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

77

އ މސކޅނނއ، ބލކށމހނނއ، އހނހމކށވރނ ކލގފނގ ފހތޕޅގ. ވދޅވށވފހ ޢޝނމދގ ފހ ދރކޢތގއ އކލގފނ )1(."ޙޖތތރނ ނމދކރތވ

ފހ މބޔނވދޔއ ފރޟފސނމދގއ . ވދޅވފއވނ ހމއކނ ސރތލފތޙއވ . ބހއޓވ ގތގ ނމނއވސރތލފތޙއށފހ ކޔވއވދޅވނ

. ވދޅވއވ - رمحه اهللا - عالمة ابن القيم .ނމދގއ ޤރއނކޔވނ ޖހގތއދ ކނމ . ކޔވއ ވދޅވއރ އޑފޅ ދނމވއލއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم "

ފހ ޤރއނ )2(."ރއވއރ ދނމވއލއވއވއދ ވޤފކ. އޔތކށ ވޤފކރއވއވރތއޑނ، ރތރގއގއ، ނފސށ ތކލފ ދނމއނތ އދ ތޖވދގ މގނ ކޔވނ

. ރއސނލއވ ބރއ ބނ ޢޒބގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. މސތޙއބވގނވއވنوا القرآن زي". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވއވއކލގފނ ވދޅ

كماتوهللا އދ މތ." ތޔބއމހނގ އޑތކނ ޤރއނ ޒނތތރކރށވ: "މނއ )3("بأصرسول اهللا صلى . ދޅވއވއކލގފނ ވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ރވތކށ " : މނއ )4("ن لم يتغن بالقرآنليس منا م". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث هللا އދ މތ ."ރގގއ ޤރއނ ނކޔވ މހ ފހ އހރމނގ ތރއނ ނވއވ

رسول اهللا صلى . އކލގފނ ވދޅވއވ. ނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއإذا سمعتموه يقرأ ياس صوتا بالقرآن الذإن من أحسن الن". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث

އޑނ ޤރއނ ކޔވމހނގ ހމކށވރނ އނމ ރތ: "މނއ )5("حسبتموه يخشى اهللاއށ هللاތރގއ އމހކ ޤރއނ ކޔވއޑ ތޔބއމހނނށ އވ ހނދ އމހކ

ރއސނލއވ هللا އދ މތ." ބރވތވކމށ ތޔބއމހނނށ ހވމހ ހމނގނވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ނ ވދޅވއވއކލގފ. އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

اهللا تعاىل،": މނއ )6("نبي يتغنى بالقرآنما أذن اهللا لشيء ما أذن ل". ފޅކރއވއވحديث

.رواه البخاري ومسلم والنسائي )1(

.البن القيم" زاد املعاد يف هدي خري العباد" )2(

.الترمذي وابن ماجهرواه أمحد وأبو داود و )3(

.والبخاري وأبو داود رواه أمحد )4(

.وصححه األلباينرواه ابن ماجه )5(

.رواه البخاري ومسلم )6(

Page 79: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

78

އކލނގ ނބއޔ ރގގއ ޤރއނ ކޔވއ ވދޅވނކށ ޝއޤވރކމއކ ".އވޑގނވވރކށ އހނއއޗކށ ޝއޤވރކމއކ އއސވއވޑނގނނވއވއއސވ

ފހ ޤރއނ .ޤރއނ އޑއވމނދ ހނދ މސތޙއބވގނވ ކނތއތއޙމތގ ކޔވމހއށއ ޤރއނ އޑއހމހއށ ނމދގއ ވޔސ ނމދނ ބރގއ ވޔސ ރ

ނމދގއ . ގ ފޟލވރވނތކމށ އދނ މސތޙއބވގނވއވهللاއޔތއ ކޔވ ހނދ އ ހއދވއ ( اللهم إني أسألك من فضلكމސލކށ . ނމ އދނ ޢރބބހނނވ

ނތކމނ ދއވމށއދ މއޅ ގ ދރމވهللاހމކށވރނ އބ! ބޑކރއވ ރސކލކއދ ޢޛބގ އޔތއ ކޔވ ހނދ ނރކއގ ޢޛބނ .) ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاއބ

އ (أعوذ بك من النار اللهم إنيމސލކށ . ދނނވމށ އދނވސ މސތޙއބވގނވއވހމކށވރނ ނރކއނ ރއކތރކށދއވމށ އދ ! ވ ރސކލކހއދވއ ބޑކރއ

ރއސނލއވ ޙޛއފތ ބނ ޔމނގ هللا މތ.) ގ ޙޟރތނ މއޅ ދނނވމވهللاއބ رسول اهللا صلى اهللاއއރއކ ދމނމދގއ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

އހރނ . އކލގފނ ބޤރސރތ ފއޓވއފއވ. އކ އހރނ އޤތދވމވعليه وسلم . ސތކއޔތ ކޔވއ ވދޅވފއ އކލގފނ ރކޢށ ވޑއގނނވނއވ. ހތށއރއވ

އ އލޢމރނސރތ ފހ ބޤރސރތ ނނމވ. އކމކ ރކޢކށ ވޑއއނގތވއދ ކޔވއ . އދ އލޢމރނސރތ ނނމވއ ނސސރތ ފއޓވއފއވ. ފއޓވއފއވ

އދ ތސބޙއގ އޔތއ . ވދޅވމނ ދޔއ ލސލހނ އޔތތކށ ހއޓވމނނވރޙމތގ އޔތއ ކޔވއ ވދޅވ ހނދ އދ. ކޔވއވދޅވ ހނދ ތސބޙކޔއވއވ

އދ ޢޛބގ އޔތއ ކޔވއ ވދޅވ ހނދ ރއކތރކމށ . އކމށ އދވޑއގނނވއވ )1(."އދވޑއގނނވއވ

ފހ އމމމހއ އނމ ކއރގއ ތބނޖހނ ޤރއނ .އމމމހއށ ލއދނނއމމމހއށ ނބއކށ ޤރއނކޔވއޖނމ ނވތ . އނމބޑށ ދނނ މހނނވ

هللا ފހ މތ. ހނދނނތގނ ހއޓއޖނމ ދނނމހ އމމށ ކޔއދނޖހނއވ. އވއކލގފނ ވދޅވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދ

ކޔވއވދޅވނކށ އކލގފނށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއފހރކ ނމދގއ ދނ ނމދ ނމމނ އޞޙބބކލނނ ދމއށ ކރމތފޅލއވ އބއޔ . އޅވޑއގތވ

.رواه مسلم )1(

Page 80: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

79

. ތއވ؟ އބއޔ ވދޅވއވއހރމނނ އކ ނމދކރއވނ. ބނ ކޢބށ ވދޅވއވ )1("ދނ ލއނދއވ ކއވގނތއވ؟. އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވ! އދހ

ސރތލފތޙ ކޔވމކ . ދނނއވ .އމމމހގ ފހތގއ މއމމނ ކޔވނޔވ ނމދތކއ ރކޢތތކގއ ސއރނ ކ. ނމދގ ފރޟތކގ ތރއނ ފރޟކވ

އމމމހގ ފހތގއ މއމމނވސ ސރތލފތޙ ސއރނ ކޔވނ ފރޟވގނވކމށ އދ އޑހރކށ ކޔވ ނމދތކގއ އޑހރކށ . ޢލމވރނ ވނ އއތފޤވވޑއގނފއވ

ހ ފތސނމދގ ދރކޢތއ، މޣރބނމދގ ފރތމ ދރކޢތއ، ކޔވ ރކޢތތކގއ އބޢޝނމދގ ފރތމ ދރކޢތއ، ހކރނމދގ ދރކޢތއ، ޢދނމދގ ދރކޢތއ،

ޔވނ ކތނމދގ ދރކޢތގއ އމމމހގ ފހތނ ސރތލފތޙ ފޔވއ އހނސރތއ ކދނފހ މރކޢތތކގއ . މނވގނވކމށވސ ޢލމވރނވނ އއތފޤވވޑއގނފއވ

އމމމހގ ފހތނ ނވތ އމމމހއށވރ ފހނ މއމމނ ސރތލފތޙ ކޔވމމދ ލމވރނ ވދޅވނ ސރތލފތޙވސ ބއއ ޢ. ޢލމވރނ ވނ އޚތލފވވޑއގނފއވ

ގ އނނނވ هللاއބކލނ ގނނވފއވ ދލލކ މތ. ކޔވނ މނވގނވކމށވ ] . އކލނގ ވޙކރއވފއވއވ. ވޙބސފޅވ ® ¬ « ª ©

± °Z )އ ތޔބއމހނ ކނލ އދ ޤރއނކޔވ ހނދ: "މނއ )٢٠٤: األعرافއދ ." އއ ތޔބއމހނނށ ރޙމތ ލއވވމށޓކއވ. ވއދ ހނލއ ތބށ. އހށވرسول . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

: މނއ )2("فقراءة اإلمام له قراءة ،من كان له إمام". ވއވފޅކރއاهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ފހ އމމމހގ ކޔވނ އއ އނއށވ . މމއގ ފހތގއ ނމދކރމހ ދނނއވއ"

." ކޔވމވތލފތޙ ޙލތއގއ ސރ ވރނ ވދޅވފއވނ ހރހއދ ބއއ ޢލމއބހ އމމމހ އޑހރކށ ކޔވ ރކޢތތކގއވސ . ކޔވނ ފރޟވގނވކމށވ

އކމކ މއމމނ ކޔވނ . މއމމނ ސރތލފތޙ ކޔވނ ފރޟވގނވކމށވނމދގ ރކނއކމށ މބކލނގ ދލލތކކ ސރތލފތޙ ކޔވމކ. ސއރނނވ

ރއސނލއވ ޢބދތ ބނ هللا މތ. އދ އތރށ ގނނވފއވއވ. ބޔނވދޔ ދލލތކވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود وابن حبان والطرباين )1(

.األلباينرواه ابن أيب شيبة والدارقطين وحسنه )2(

Page 81: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

80

رسول اهللا صلى اهللا عليه އއފހރކ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ޞމތގ ކބއނ ރވވގނވއވފހ . ކލގފނށ ކޔވއވދޅވނ ވރށ އނދގވއޖއވފތސނމދކރއވއރ އوسلم

. ނމދނ އވދވވޑއގނ އޞޙބބކލނނ ކރމތލއވ ޙދޘފޅކރއވއވދނ ." ތޔބއމހނ އމމގ ފހތގއ ކޔވކނ ތމނކލގފނށ އނގވޑއގނފއވ"

. ފހ އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވ! އދހ. ލނ ދނނވއފއވއޞޙބބކއހނހމކށވރނ ސރތލފތޙ . ސރތލފތޙ ފޔވއ އހނ ސރތއ ނކޔވށވ"

ދނ މނކމށ ވދޅވ ބކލނ ގނވފއވ )1(."ނކޔވއފމހކށ ނމދއނވއވފއ އވނ ފހ އޔތގއ މނކށ: ޔތށއ ޙދޘށ މބކލނ ދއވފއވ ޖވބކއ

އދ ޙދޘގއ އވނ . ފހ އމމމހގ ފހތނ ޤރއނކޔވމވސރތލފތޙއށ. ހކއވސރތލފތޙއށފހ އމމމހ ކޔވކޔވނ މއމމނނށވސ ފދގނވ ވ

އއ . ފހ ރޖޙކމށ ފނނނ މގތވ. ސރތލފތޙ ފދގނވ ވހކއއ ނނވސރތލފތޙ ކޔވނ ފރޟވގނވކމށ އއސފއވ ދލލތއ ގނވފއ

ތލފތޙ ދނފހ މއމމނ ސރތލފތޙކޔވނ އމމމހ ސރ. ވރގދކމނނވއކމކ އދމދގއ އމމމހ ވގތ ދނނ . (ކޔވއނމ އނއ ސރތ ފށމ ދމދއވ

އމމމހ އދމދގއ ވގތ ނދކމގއ ވނމ މއމމނ ކޔވނ .) ލޒމއނނވ .ށވއކމކ އމމމހއށވރ އސނވގތ. އމމމހއ އކއވހނދކޔ ނމދގ އއޙރކތނ އނއޙރކތށ ބދލވ - 8

އބހ ރކޢށދ ހނދގއއ، ސޖދއށދ ހނދގއއ، ސޖދއނ .ތކބރތއކޔނފހ . ވއ سمع اهللا لمن حمدهފހ ރކޢނ ތދވމނ ކޔނ . ކޔމވ اهللا أكبرތދވހނދ

އކލގފނ . ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތކނމ ތރވވޑއގތމއގއއ، ކނމ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވ

ޅވނކށ އހރނ ތދވވޑއގތމއގއއ، ކނމ އށނދވޑއގތމއގއ ތކބރ ވދرسول اهللا صلى اهللا عليه . "ރއސނލއވ އބހރއރ ވދޅވއވهللا އދ މތ )2(."ދކނމވ

ދނ ރކޢށ ވޑއގނނވ . ނމދށ ތދވވޑއގނނވ ހނދ ތކބރވދޅވއވوسلم ވޑއގނނވ ހނދ ބރކށފޅ ދނ ރކޢނ ތދވ. ހނދ ތކބރވދޅވއވ

. اري يف جزء القراءة وأبو داود والترمذيوالبخ رواه أمحد )1(

.رواه أمحد والنسائي والترمذي وصححه وصححه األلباين )2(

Page 82: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

81

ދނ ކޅށހނނވ ޙލ ސޖދއށ . އ ވދޅވއވ سمع اهللا لمن حمدهތދކށލއވމނ ދނ ސޖދއށ . މފދއނ ވދޅވއވربنا لك الحمد ވޑއގނނވމގ ކރނ ދނ ސޖދއނ އސތށފޅ އފއލވ . އ ވދޅވއވأكبر اهللاތރވވޑއގނނވ ހނދ ދނ ދސޖދކރއވ ދވނރކޢތށ ތދވވޑއގނވ ހނދ . ހނދ ތކބރވދޅވއވ

ދނ ނމދނ އކލގފނ އވދވވޑއގނނވނދނ އގތށ . ތކބރވދޅވއވއކލގފނ ދނޔ ދކރއވއ . ފހ އބހރއރ ވދޅވއވ. ރއވއވކނތއކ

)1(."ވޑއގނފމށ ދނދނ އކލގފނ ނމދކރއވ ގތކ މއވއބހ ރކޢގ ވޖބ މނވރ ފޔވއ ރކޢގއ .ރކޢގ ހއއތތއ - 9

އއ ބރކށ އނގނޑ ހމއށ ލނބއލމއ، ބރކށ ތދކށ . ވފރހމކރނޖހ ސފތކބއވމއ، ބ ބރކށޓ އއވރކރމއ، އތގ އނގލތއ ފކށ އތށ ބރލއ ކކލގއ އ ހފހއޓމއ، އތދނޑ އރކށގއ ނޖއސއ ކޑކށ ފކށ ބހއޓމއ، ރކޢގ

ފހ . އނނއރ ސޖދކރތނށ ނވތ ފއގ އނގލތކގ ކޅށ ބލމއ މކނކމވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބޙމއދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތނދ އކލގފނގ ރކޢށވޑއގނނވ ހ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ "

އދ ތރނމކރއވއ . އދ އސތށފޅ ނމ އފއލވއވ. ބރކށފޅ ސދކރއވއވهللا އދ މތ )2(."އދ އކލގފނގ ދއތޕޅނ ދކކފޅގއ ހފހއޓވއވ. މއވ

رسول اهللا صلى . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރކޢގއ އނނވ ހނދ އކލގފނގ ބރކށފޅމތ ފނކނވރއ اهللا عليه وسلم

އބހ ބރކށފޅ އހއވސ . (ބހއޓއޖ ކމގއވނމ ފނފދ ފއބއގނ ނދނއވ )3(.)"ތދކރއވއވ

ރކޢގއ ކޔމށ ތފތ ޒކރތއ .ރކޢގއ ޒކރއ ދޢކރނ - 10ފހ މބޔނކރނ އގތރއނ އނމޞއޙ ގތގއ . ވރދވގނ އއސފއވއވ

ރއސނލއވ ޙޛއފގ ކބއނ هللا މތ. ވރދވގނއއސފއވ ޒކރތކވއކގއ އرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހރނ . "ކލގފނ ވދޅވއވއ. ރވވގނވއވ

.والبخاري ومسلم وأبو داود رواه أمحد )1(

.وصححه األلباينالنسائي رواه )2(

.رواه أمحد وأبو داود يف مراسيله )3(

Page 83: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

82

"ميظعال يبر نحابس". ފހ އކލގފނ ރކޢގއ ވދޅވ ކމގއވއވ. ނމދކރމވގ هللا މއޅ ހއދވބޑކރއވ މތވރ(} ތނފހރ ނވތ އއށވރ ގނފހރ{

މގތށ އއވސ "وبحمده ميظعال يبر نحابس"ދނފހ )1()"!ހސޠހރވނތ ކމއވއތރކށ އއސފއވނ މޅނވސ " وبحمده". ޞއޙ ރވޔތކނ ސބތވކށ ނތވ

. ޟޢފ ރވޔތތކގއވއކލގފނ . ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ هللا އދ މތ

ރކޢކރއވ ހނދ މފދއނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ . ވދޅވއވ، يرصبو، يعمس كل عشخ تملسأ كلو، تنآم كبو، تعكر كل مهللا". ވދޅވކމގއވއވ

ومخي ،وظعمي ،وعبصي ،ماو اسب لقتق هدمއ ހއދވ ބޑކރއވ ރސކލކ": މނއ )2("ي ! އދ މއޅ. އށ އމނވއޖއމވهللاއބ އދ މއޅ. އށ ރކޢ ކށފމވهللاއބ މއޅމއޅގ އވމއ، މއޅގ ފނމއ، މއޅގ . އށ ބލނބ ކޔމނ ވއޖއމވهللاއބޑއއ، މއޅގ ކއޓއ، މއޅގ ގހރއ، އދ މއޅގ ފއތލ އފއލދނ އއޗއ ނސކ

."ވނ އބރސކލނގއށ މޑމޅވ ނކމތ ވގނނވ) އބހ ޖސމ(އކމނ . ގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޢއޝތގފނهللا އދ މތ

އ މފދއނ ސޖދގރކޢގއއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. ވދޅވއވއނ އކލނގ ހރހ": މނއ )3("حوالرو ةكئالمال بر، سودق، حوبس". ވދޅވކމގއވއވ

. ހރވ ވޑގނވއވޢއބކނ ހސޠ ހރހ. ވކކނ ހސދރވވޑގނވއސފތ ."އކލނގއ މލއކތނނއ، ޖބރލގ ވރރސކލނގއވ

. ރއސނލއވ ޢއފ ބނ މލކގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތއކގއ ނމދކރމށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހރނ އއރއކ . އކލގފނ ވދޅވއވ

އދ އކލގފނ ރކޢގއ . ފހ އކލގފނ ބޤރސރތ ކޔވނފއޓވއވ. ތދވއޖއމވ )4("ةمظعالو، ءياربكالو، توكلمالو، توربجال يذ نحابس". މފދއނ ވދޅވކމގއވއވ

ގދފދކމއ، ވރކމއ، ބޑކމއ، މތވރކމގ ވރރސކލނގ ": މނއ !"ހސޠހރވނތކމއވ

.رواه أمحد ومسلم وأصحاب السنن )1(

.محد ومسلم وأبو داود والترمذي والنسائي والبيهقي وابن حبانرواه أ )2(

.رواه مسلم وأبو داود )3(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي والنسائي )4(

Page 84: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

83

އކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތއ މފދއނ ސޖދގވރށގނއނ ރކޢގއއ مرسول اهللا صلى اهللا عليه وسل. ވދޅވއވ

ގ هللاއބ": މނއ )1("يل رفاغ مهالل كدمحبو نابر مهالل كنحابس". ވދޅވކމގއވއވ! ކއ އޅމނގ ވރރސކލ! އ ހއދވ ބޑކރއވ ރސކލކ! ހސޠހރވނތ ކމއވ

! އ ހއދވ ބޑކރއވ ރސކލކ. އށ ލބވޑގނވއވهللاއދ ހރހ ޙމދތޢރފއ އބ !"މއޅއށ ފފ ފއސވނދވ

هللا ފހ މތ. ރކޢގއ ޤރއނ ކޔވމކ ޙރމކމކވ. ދނނއވރކޢގއއ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

އދ )2(."އހރނނށ ނހކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއ ޤރއނކޔވނ ސޖދގއކލގފނ . ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ

نهيت أن أقرأ القرآن يأال وإن". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث رسول اهللا صلى. ވދޅވއވ ،الدعاء يا السجود فاجتهدوا فوأم ،فأما الركوع فعظموا فيه الرب عز وجل ،راكعا أو ساجدا

لكم ابجتسأن ي نވނ هللاހމކށވރނ ތމނކލގފނށ މތ. ދނނށވ: "މނއ )3("فقم. ފހ ރކޢ ދނނއވ. އ ޤރއނކޔވއ ވދޅވނ ނހކރއވފއވސޖދގރކޢގއއ

ފހ އޙލތގއ. އދ ސޖދ ދނނއވ. މތކރށވهللا ފހ އޙލތގއ ތޔބއމހނ ) އ ތޔބއމހނކރދޢސޖދގ(ފހ . ތޔބއމހނ ދޢކރމގއ ހވގވށވ

."ތޔބއމހނނށ އޖބކށދވނ އކށގނވއވރކޢނ ތދވމނ .ރކޢނ ތދވމނނއ އޢތދލގއ ޒކރކރނ -11

މއމމމހއށ ދގތކށ ކޔނ . ކޔނ މސތޙއބވގނވއވ ه سمع اهللا لمن حمدއމމމހ دمحال كل نابرނވތ . ކޔމވ دمحال كلو نابرނވތ سمع اهللا لمن حمده އއ . ހއދއވރއސނލއވ އނސ ބނ މލކގ هللا މތ ފހ. ކޔމވ دمحال كل نابراللهم ނވތ . ކޔމވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވذا قال وإ ،وإذا ركع فاركعوا ،روام به فإذا كبر فكبإنما جعل اإلمام ليؤت" .ފޅކރއވއވحديث

.البخاري ومسلمأمحد ورواه )1(

.رواه مسلم )2(

.رواه مسلم )3(

Page 85: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

84

ހމކށވރނ : "މނއ )1("وإذا سجد فاسجدوا ،لمن حمده فقولوا ربنا ولك الحمد سمع اهللاކޔ ހނދ ތޔބއމހނވސ اهللا أكبر ފހ އނ . އމމ ލއވނ އނއ އޤތދވވމށޓކއވ

رއދ އނ . އދ އނ ރކޢކރ ހނދ ތޔބއމހނވސ ރކޢކރށވ. ވކޔށاهللا أكب عمسއދ އނ ސޖދކރ ހނދ . ކޔށވ ربنا ولك الحمدކޔ ހނދ ތޔބއމހނ اهللا لمن حمده

ބހރއރ ރވކރއވ ރއސނލއވ އهللا އދ މތ." ތޔބއމހނވސ ސޖދކރށވ )2("لمن حمده فقولوا ربنا لك الحمد وإذا قال سمع اهللا". ޙދޘފޅގއވނ މފދއނނވ

ربنا لك الحمدކޔ ހނދ ތޔބއމހނ سمع اهللا لمن حمده) އމމ(އދ އނ : "މނއރއސނލއވ އބހރއރ ރވކރއވ ޙދޘފޅއގއވނ هللا އދ ހމ މތ." ކޔށވ

: މނއ )3("فقولوا اللهم ربنا لك الحمد ،لمن حمده سمع اهللاإذا قال اإلمام ". މފދއނނވ ."ކޔށވ اللهم ربنا لك الحمدދ ތޔބއމހނ ކޔ ހނ سمع اهللا لمن حمدهއދ އމމ "

ދނ އޢތދލގއ އމމވސ މއމމނވސ އނނނވ ޒކރތއކރނ . އސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރهللا މތ. ބވގނވއވމސތޙއ

سمع اهللا ވޑއގނނ ހނދ ރކޢނ ތދވاهللا صلى اهللا عليه وسلم رسول. އކލގފނ ވދޅވއވ ماو ضراألو اتوماالس ءلم ربنا لك الحمد ". އ ވދޅވ މފދއނ ވދޅވއވ لمن حمده

بينماه ،وما ءلم ئشت من شءي بعއޑތކއ،! ރސކލކ ހއދވބޑކރއވ އ": މނއ )4("د އފރ އއޗއ އރދކރއވ هللاއއޗކއ އދ އއށފހވސ އބއ އދމދގއވހ ބމއ، ".އށ ޙމދ ލބވޑގނވއވهللاއބ

. ބނ އބއއފގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތމދޢ ) އޢތދލގއ(رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ކލގފނ ވދޅވއވއ

،وملء ما شئت من شىء بعد ،اللهم لك الحمد ملء السماء وملء األرض". ވދޅވކމގއވއވمن الذنوب والخطايا كما ينقى الثوب ياللهم طهرن ،الماء الباردبالثلج والبرد و ياللهم طهرن

އދ ބމއ، އ،އޑ! ރސކލކ ހއދވބޑކރއވ އ": މނއ )5("األبيض من الوسخ އ .ޙމދ ލބވޑގނވއވއށ هللاއބ އފރ އއޗއ އރދކރއވ هللاއއށފހވސ އބ

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود )1(

.د والبخاري والنسائي والبيهقي وابن حبانرواه أمح )2(

.رواه أمحد والبخاري ومسلم وأبو داود والنسائي )3(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والترمذي )4(

.رواه أمحد ومسلم )5(

Page 86: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

85

ސނއއ، ގނޑފނއ، ފނފނނ މއޅ !ރސކލކ ހއދވބޑކރއވހޑމލއނ ހދހދނ ސފކރވ !ރސކލކ ހއދވބޑކރއވ އ! ޠހރކށދއވނދވ

"!ފދއނ ކށތކއ ފފތކނ މއޅ ޠހރކށދއވނދވއކލގފނ . ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

އ ވދޅވ ދނ މފދއނ ވދޅވ سمع اهللا لمن حمده ،رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. ވދޅވއވ ءيش نم تئش ما ءلمو، ضراأل ءلمو اتوماالس ءلم اللهم ربنا لك الحمد ". ކމގއވއވ

بعدأ. هءناالث له الومجأ، دحال لقا ما قعبد ،ل نالكوك عبللا، دهنما ال مع أ مالطعيت ،الو معطي مال منعت ،الو يفنا الذ عجد منال كجއޑތކއ،! ރސކލކ ހއދވބޑކރއވ އ": މނއ "د

އށ ޙމދ هللاއބ އފރ އއޗއ އރދކރއވ هللاބމއ، އދ އއށފހވސ އބ! މތވރކމއގ ވރރސކލކ ރވތ ޘނއކއ، އނމހ އ އނމހ. ލބވޑގނވއވ

ގ هللاއދ އޅމނ އނމނނކ އބ. ނވނ އނމ ޙއޤވގނވ ބހކ މއއވދނ އޅކފރތއ ދއވ އއޗއ މނކރނ هللاބއ! ރސކލކ ހއދވބޑކރއވ އ. އޅނނމއވ

އއވސ އދ. އއޗއ ދނ އހނފރތއވސ ނވއވ މނކރއވ هللاއދ އބ. ނވއވޤދރވރޔކށ ނވތ ނސބވރޔކށ އނގ ޤދރވރކނ ނވތ ނސބވރކނ

އއޗކ ހމއކނ ފއދދ(. ނކށދނއވ އއވސ ފއދއއ ޙޟރތނއބރސކލނގ ".)ޞލޙޢމލވ

. ބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޙޛއފތ ބނ ޔމނގ ކهللا މތ. އއކ ދމނމދގއ ބއވރވވޑއގތވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއރއކ އކލގފނ

ދނ އކލގފނ ރކޢނ . އދ އކލގފނ ނމދކރއވގތ ބޔނކރއވމނ ވދޅވއވދނ . ކލގފނގ އޢތދލ ގތގނޑކށ ރކޢ އއވރވއދ އ. ތދވވޑއގނނވއވ

ހމއކނ ޙމދ : "މނއ )1("الحمد يالحمد لرب يلرب". އކލގފނ ވދޅވއވހމއކނ ޙމދ ލބވޑގނވނ . ލބވޑގނވނ ތމނކލގފނގ ވރރސކލނގއށވ

."މނކލގފނގ ވރރސކލނގއށވތތ ސޖދއށދއމގ ކއފއޔތއ ސޖދއނ ދވނރކޢތށ ނވ -12

ސޖދއށދއމގ ދކއފއޔތއ ވރދވގނ .ރކޢތށ ތދވމގ ކއފއޔތހތރވނނ އތޖއސމއ، ފރތމ އތޖއސއ ދނ އއ ފރތމ ކކޖއސއ ދ. އއސފއވއވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود )1(

Page 87: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

86

ފހ ޢލމވރނ ވނ އނމރނގޅ ގތ ރޖޙކރއވމގއ އޚތލފވ . ކކޖއސމވ . ފހ މމސއލ ބނވގނވނ ދޙދޘއގ މއޗށވ. ވޑއގނފއވ

އކލގފނ . ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ވއލ ބނ ޙޖރގ هللا މތސޖދއށ ވޑއގނނވ ހނދ އކލގފނގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވ

ދއތޕޅގ ކރނ ދކކފޅ ޖއސވނކށ އދ ތދވވޑއގނނވ ހނދ އކލގފނގ )1(."ޕޅ އފއލވނކށ އހރނ ދކނމވދކކފޅށވރ ކރނ ދއތ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތإذا سجد أحدكم فال يبرك كما ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވريعالب كربي، هيتكبل رقب هيدي عضليތޔބއމހނކރ މހކ ސޖދއށދ ހނދ : "މނއ )2("و

އދ އނގ ދކކލށވރ ކރނ ދއތ . ޖމލ ބނޑޖހ ފދއނ ސޖދއށ ނދހށކމވ ."ޖއސހށކމވ

ފހ އމމ . ޞއޙ ދޙދޘއ ނނވމދޙދޘކވސ ސނދ މޅނ. ދނނއވ - عالمة ابن القيم އއ، إسحاق بن راهويهއމމ އއ، سفيان الثوريއމމ އއ، إبراهيم النخعي

އދ ފހގ ޢލމވރނގ . ފދ ބބކލނ ރޖޙކރއވފއވނ ފރތމ ގތވ - اهللا مرمحهއއ مساحة الشيخ عبد العزيز بن عبد اهللا بن بازރއވފއވ ބކލނގ ތރގއ ތރއނ އގތ ރޖޙކ

.ހމނވޑއގނއވ -اهللا مارمحه -الشيخ حممد بن صاحل العثيمني احلافظ ابن حجر އއ، ابن حزم އމމ އއ، أوزاعي އމމ އއ، مالكއދ އމމ

އދ ފހގ ޢލމވރނގ . ނ ރޖޙކރއވފއވނ ދވނގތވފދ ބބކލ - اهللا مرمحه - عالمة އއ حممد بن علي الشوكاينތރއނ އގތ ރޖޙކރއވފއވ ބކލނގ ތރގއ އމމ

.ހމނވޑއގނއވ -اهللا مارمحه -الشيخ حممد ناصر الدين األلباين ގ ބސފޅކ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمލގއވ ފދއނ ފހ ޢލމލއޞ

هللا ފހ މތ. އކލގފނގ ޢމލފޅކ ތޢރޟވއޖނމ އސކނދނޖހނ ބސފޅށވގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمރއސނލއވ ވއލ ބނ ޙޖރ ރވކރއވފއ އވނ

رسول اهللا صلى اهللا ރއސނލއވ އބހރއރ ރވކރއވފއ އވނ هللا އދ މތ. ވޢމލފޅޤ ހއދ އގ އތރނ މގތ ރޖޙކރއވމށ އމމ ބއ. ގ ބސފޅވ عليه وسلم

.رواه أصحاب السنن )1(

.رواه أمحد وأبو داود والنسائي )2(

Page 88: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

87

ކޔނފތގއ އވ " يبصفة صالة الن"ރވކރއވފއވ ޙދޘއ ޝއޚ އލބނ އކލގފނގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم"އޙދޘކ . ނޤލކރއވ ޞއޙކމށ ވދޅވފއވއވ

އބހ ދއތތލފޅ . (ސޖދކރއވ ހނދ ދއތތލފޅ މއޗށ އޢތމދ ކރއވއވއދ ދއތތލފޅ ޤބލއށ . އވއދ ދއތތލފޅ ފތރއލއވ.) ފރތމ ޖއސވއވ ." ކރމތކރއވއވ

ދނފހ ސޖދއނ ދވނރކޢތށ ނވތ ހތރވނ ރކޢތށ ތދވމގ ފރތމ ގތކ ކކމތ . ފހ ތނކއފއޔތއ ބޔނވގނވއވ. ކއފއޔތ ދނނއވދވނގތކ އތގ ބނޑފށ . ބއވއ ކކލށ ބރލފއ ތދވމވނވތ މކޅވމތ އތ

ތނވނ ގތކ އތ މށކވފއ ބނމތގއ . ބނމތގއ ވއދއ އތށ ބރލފއ ތދވމވ . ވއދއ އތށ ބރލފއ ތދވމވ

. ކބއނ ރވވގނވއވ ރއސނލއވ ވއލ ބނ ޙޖރގهللا ފހ މތސޖދއނ ތދވވޑއގނނވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކލގފނ ވދޅވއވ

)1(."ދމކޅވފޅށ ބރލއވއ ދކކފޅ މއޗށ ތދވވޑއގނނވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ މލކ ބނ ޙވއރޘهللا އދ މތ

ނމދކރއވގތ ދއކވއރ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އކލގފނ މސތކނނށ )2(."ދވނރކޢތށ ތދވވޑއގނނވ ބނމތގއ އތވއދވފއވ

ކޔނފތގއ އވ " يبصفة صالة الن"އދ ޝއޚ އލބނ އކލގފނގ . އބއސޙޤއ އބރހމލޙރބގ ރވޔތއ ގނނވއ ޞއޙކމށ ވދޅވފއވއވ

ބނ ޢމރ ސޖދއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. "އރވޔތގއވއވ) ފޅތއ ލއޕވއއބހ އނގލ(ތދވވޑއގނނވ ހނދ ފށމޑހނ އތޕޅ ހއދވއ رسول اهللا صلى . އދ ވދޅވއވ. ބނމތ އތޕޅވއދވފއ ތދވވޑއގނނވ ކމގއވއވ

)3(."މގތށ ކނތއކރއވނކށ އހރނ ދކނމވ اهللا عليه وسلمށ ވދޅވފއވނ މމސއލގއ ވރށގނ ޢލމވރނ ރޖޙކމ. ދނނއވ

އދ . ގއބރ ހނނމހއށ އނމރނގޅ ކކލށ ބރލފއ ތދވނކމށވ .ގއބރދރމހއށ އނމރނގޅ ބނމތގއ އތވއދފއ ތދވނކމށވ

.رواه أبو داود )1(

.رواه البخاري )2(

.غريب احلديث إلبراهيم احلريب )3(

Page 89: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

88

އބހ ސޖދއގ ވޖބ މނވރ ފޔވއ . ސޖދއގ ހއއތ -13ފހ ސޖދޖހ ތނގއ ނފތއ ނތކރއއ އދ . އ ފރހމކރނޖހ ސފތކވގސޖދ

. އދ ދއތދނޑ ދއރކއޓ ދރކރނޖހނއވ. ދއތތލ ރނގޅށ ޖއސނ ޖހނއވއކލގފނ . ރއސނލއވ ވއލ ބނ ޙޖރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތސޖދއށ ވޑއގނނވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . "ވދޅވއވ

އދ ދއތޕޅ . އކލގފނގ ނތކރފޅ ދއތތލފޅގ ދމދގއވގތށ ޖއސވއވ )1(."ދއރކށފޅ ދރކރއވއވ

އކލގފނ . ލއވ އބޙމއދގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނهللا އދ މތސޖދއށ ވޑއގނނވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . "ވދޅވއވ

އދ ދއތޕޅ . އކލގފނގ ނފތޕޅއ ނތކރފޅ ބނމތގއ ރނގޅށ ޖއސވއވ )2(."ގއ ބއވވއވއތތލފޅ ދކނޑފޅ ހމއދ ދ. ކށފޅ ދރކރއވއވދއރ

ނވތ . ކނފތ ހމގއވގއ އނނއރ ދއތތލ ބއވނ ދފހ ސޖދފހ ޢލމވރނ . މދގތ އސވދޔ ދޙދޘނ އވނ ބޔނވފއވ. ގއވދކނޑ ހމ

އތތލ ބއވނ އނމރނގޅ އނގލތކގ ކޅ . ދޙދޘ ޖމޢކރއވ ވދޅވފއވއވ .އރނ ދޙދޘށވސ ޢމލކރވނއވ. ގއވމއކނފތފޅ ހމއށވގތށ ކނޑހ

އދ . ގއ އނނއރ އތގ އނގލތއ ބހއޓނ ހޅވއފއވއދ ސޖދރއސނލއވ ވއލ هللا ފހ މތ. އއއނގލ އނއއނގއޔ ޖހވރށ ކއރކށލއފއވ

رسول اهللا صلى ހމކށވރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޙޖރގ ކބއނ ރވވގނވއވއދ . އނގލފޅތއ ފކށލއވއވ ރކޢށ ވޑއގނނވ ހނދ އތޕޅގاهللا عليه وسلم

)3(."ސޖދއށ ވޑއގނނވ ހނދ އނގލފޅތއ ފއތވއލއވއވފހ . އ އނނއރ އތގ އނގލތކގކޅ ބހއޓނ ޤބލއށވސޖދގއދ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ވރއސނލއވ އބޙމއދގ ކބއނ ރވވގނވއهللا މތސޖދއށ ވޑއގނނވ ހނދ އތޕޅ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ "

އދ އނގލފޅތއ ) އބހ އތދނޑފޅ ބނމތގއ ނޖއސވއ(ފތރއނލއވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود )1(

.وصححه األلباينرواه ابن خزمية والترمذي وقال حديث حسن صحيح )2(

.وصححه األلباينرواه احلاكم وابن حبان )3(

Page 90: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

89

ނޕޅގ އނގލފޅތއ ލނބވ ޤބލއށ އދ ފއ. ނމޅއވއ އތތލފޅ ޖއސވއވ )1(."ބހއޓވއވ

އދ ދއތގ ދއޅނބށ ބހއޓނޖހނ އރކށނ ދރކށ ބނމތގއ ރއސނލއވ ބރއ ބނ ޢޒބގ ކބއނ هللا ފހ މތ. ނޖހވރށ އފއލއފއވ

. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ނ ވދޅވއވއކލގފ. ރވވގނވއވ"كفقيرم فعارو ككفي عفض تدجތބ ސޖދކރ ހނދ ތބގ ދއތތލ : "މނއ )2("إذا سރއސނލއވ هللا އދ މތ." އދ ތބގ ދއޅނބށ އފއލށވ. ބއވށވ) ބނމތގއ(

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ )3("اعتدلوا فى السجود، وال يبسط أحدكم ذراعيه انبساط الكلب". ފޅކރއވއވحديث

އދ ކއތ .) އބހ ބރކށ ތދކރށވ. (އ ސދވށވސޖދގތޔބއމހނ : "ނއމ ."ފތރގނގނ އނނ ފދއނ ތޔބއމހނ ތޔބއމހނގ އތދނޑތއ ފތރއނލށވ

އދ . އ އނނއރ ބނޑއ މކޅވ ފތގނނވނއވސޖދގއދ އއށވރ . ދކކ ބހއޓނ ޖހނ ދކނޑ ހމހމއށވ. ވނއވދމކޅވވސ ފތގނނ

ރއސނލއވ އބޙމއދގ ކބއނ هللا ފހ މތ. ބޑށ ފކށގނވސ ނވނއވސޖދއށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވއއ ބނޑފޅގ . ހނދ އކލގފނގ ދމކޅވފޅގ ދމދ ދރކށލއވއވ ވޑއގނނވ

)4(."އއވސ މނވރއ މކޅވފޅގއ ނޖހގތށވއ ދފއތލ ބހއޓނޖހނ ދފނނބ ޖހގތށ ބނމތގއ ސޖދގއދ

ރއސނލއވ هللا މތ. ޅހނނނޖހނ ޤބލއށވއދ އނގލތކގ ކ. ވއދއފއވއއރއކ ތމނކމނގ . "އކމނ ވދޅވއވ. ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ދނ ތމނކމނ އތޕޅ . ގއލވޑއގނފއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ތނމތކޅނ އހނދ ތމނކމނއށ ފނވޑއގތ އކލގފނ . އވނ ފއޓވއފމވޙރކތކރ

.رواه البخاري )1(

.رواه مسلم )2(

.البخاري ومسلمرواه )3(

.رواه أبو داود )4(

Page 91: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

90

އދ އނގލފޅތކގ ކޅހރ . ދފނނބފޅވނ ފތފއވ. ސޖދއށ އނނވނކށވ )1(."ޤބލއށވ

.އ ކރނޖހ ޒކރސޖދގއ އނނނޖހ މނވރއ ސޖދގ -14ޢލމވރނ . އ ފރޟވގނވ މނވރކ ހނދކޅކވސޖދގއސވބޔނވދޔ ފދއނ

އދ އމމވ ނމދކރނމ މދވގނ . ހއ ހނދކޅވތސބޙއއ ކޔ ވދޅވފއވނ އއއދ އކހރކށކރނމ . ވއވތނފހރ ތސބޙކޔވރށ ސޖދދގކރނ މސތޙއބވގނ

- رمحه اهللا - رمذيتފހ އމމ . ސޖދ ދގކރމކ މސތޙއބވގނވކމކވޢލމވރނގ އރހގއ މސތޙއބވގނވނ ތނފހރ . "ވދޅވފއވއވ

. ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا - ކނ އމމ ޝއ." ތސބޙކޔވރށވރ ސޖދ ކރނކރމވއދ އނ ތސބޙކޔނ . އކހރކށ ނމދކރމހ އނ އދވރކށ ތސބޙކޔށވ"

އދ އމމވ ނމދކރމހވސ މއމމނނށ . އތރކރވރކށ އއލކނ ބޑވގނވއވރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا ފހ މތ." މއފދއވއނދގލއކމގއ ނވނމ ހ

. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވއޅ އނގ : "ނއމ )2("فأكثروا الدعاء ،ه وهو ساجدأقرب ما يكون العبد من رب"

ފހ . ގއ އނނ ވގތވކއތނވ ވގތކ އނ ސޖދވރރސކލނގއ އނމ ." ދޢކރނ ގނކރށވ) ގއސޖދ(ހނ ތޔބއމ

ފހ ތފތ . ގއ ކރނޖހ ދޢތކއ ޒކރތއ ދނނއވދނފހ ސޖދއގތރއނ އނމ ޞއޙ ދޢތކއ . ވރދވގނ އއސފއވއވދޢތކއ ޒކރތއ

.ޒކރތއ ތރގއ ބޔނކރމވއކލގފނ . ރއސނލއވ ޙޛއފގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

يبر نحابس" .ސޖދކރއވ ހނދ ވދޅވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. ވދޅވއވމއޅ ހއދވބޑކރއވ މތވރ ރސކލނގ ހސޠހރ ": މނއ )3("ىلعاأل

سنن الترمذي ގއއ، سنن أيب داودފހ މދވގނ ތނފހރ މޒކރކރމށ ".ވނތކމއވ

.رواه البيهقي وابن خزمية يف صحيحه واحلاكم وصححه ووافقه الذهيب )1(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والنسائي )2(

.رواه أمحد ومسلم وأصحاب السنن )3(

Page 92: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

91

وبحمدهފހ މޒކރގ ފހތށ .ގއ ވރދވގނ އއސފއވއވ سنن ابن ماجه ގއއ، .އތރކރމށ އއވސ ޞއޙ ރވޔތއގއ އއސފއއނވއވ

އކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތކރއވނ މދޢ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއ ސޖދގރކޢގއއ . ވދޅވއވ

ގ هللاއބ": މނއ )1("يل رفاغ مهالل كدمحبو نابر مهالل كنحابس". ގނކރއވއވ! އ އޅމނގ ވރރސކލކ! އ ހއދވ ބޑކރއވ ރސކލކ! ހސޠހރވނތ ކމއވ

! އ ހއދވ ބޑކރއވ ރސކލކ. ވޑގނވއވއށ ލބهللاއދ ހރހ ޙމދތޢރފއ އބ !"މއޅއށ ފފ ފއސވނދވ

އކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ، حوبس". ވދޅވކމގއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ގއ ރކޢގއއ ސޖދ. ޅވއވވދ

އނ ސފތކކނ އކލނގ ހރހ": މނއ )2("حوالرو ةكئالمال بر، سودقއކލނގއ . ހރވ ވޑގނވއވޢއބކނ ހސޠ ހރހ. ހސދރވވޑގނވއވ

."މލއކތނނއ، ޖބރލގ ވރރސކލނގއވއކލގފނ . ވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއهللا މތ

ސޖދކރއވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ . ވދޅވއވ، هقلخ يذلل يهجو دجس، تملسأ كلو، تنآم كبو ،تدجسلك مهللا". ވދޅވކމގއވއވ

وصوره ،وشق سمعه وبصره ،باترأ اهللا كحسخاال نلقيހއދވ ބޑކރއވ އ": މނއ )3("ن. އށ އމނ ވއޖއމވهللاއދ މއޅ އބ. އށ ސޖދކށފމވهللاމއޅ އބ! ރސކލކ

މއޅގ މނހއދވ އމނ ބރސރ . އޖއމވވނކޔމ ނބއއށ ބލهللاއދ މއޅ އބ. މއޅގ މނ ސޖދ ކށފއވ ށކރއވ އމނގ އވމއ، ފނނ ހމކށ ދއވ ފރތ

".އނމ ރވތކށ ހއދވ ޚލޤ ކރއވ ފރތވ ކލނގއއ !ގ މތވރ ކމއވهللاއކލގފނ . އފ ބނ މލކގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޢهللا މތ

يذ نحابس". ސޖދގއ ވދޅވކމގއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ވދޅވއވ

.والبخاري ومسلم وأبو داود والنسائي رواه أمحد )1(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود )2(

.رواه أمحد ومسلم وأصحاب السنن )3(

Page 93: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

92

އ، ބޑކމއ، ގދފދކމއ، ވރކމ": މނއ )1("ةمظعالو، ءياربكالو، توكلمالو، توربجال !"މތވރކމގ ވރރސކލނގ ހސޠހރވނތކމއވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ يبنذ يل رفاغ مهللا". ސޖދގއ ވދޅވކމގއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. ވދޅވއވ

! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ އ": މނއ )2("هرسو هتينالعو ،هرآخو هلوأو، هلجو هقد، هلكއދ ފރތމ . އގ ކދފފތކއ ބޑތ ފފތކވ! ފފތކއ ފއސވނދވ މއޅގ ހރހ

".ފޅވގނވ ފފއއ ސއރވ ވނހނ ވގނވ ފފއވ. ފއވފފއއ އނމ ފހގ ފއކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

رسول اهللا صلى اهللا عليه އއރއކ ތމނކމނގ ތނމތކޅނ ތމނކމނއށ . ވދޅވއވދނ ތމނކމނ އތޕޅނ އކލގފނ ހއދވނ . ގނފއވގއލވޑއ وسلم

ޖހވޑއގތ އކލގފނގ ) ފރދގ ދށނ ގސ(ތމނކމނގ އތޕޅ . ފއޓވއފމވއދ ދފއނޕޅ ހރ . އވސޖދގއރ އކލގފނ އނނވ މސކތގއ . ފއނޕޅގއވ نم كتفاعامبو، كطخس نم كضارب ذوعأ ينإ مهللا". އދ ވދޅވމނ ދޔއވ. ވއދވއފއވ

قعوبتك، أوعب ذوك منأ ال، كحصءناث ي لعيأ ،كنثأ ماك تنيت لعسفى نއ" )3("ك މގ ސފފޅ ގ ރހވޑގތهللاހމކށވރނ މއޅ އބ! އވ ރސކލކހއދވބޑކރގ هللاއދ އބ. ގ ކފއނ ރއކތރކށދއވމށ އދދނނވމވهللاއބ މދވރކށ. ތރކށދއވމށ އދދނނވމވގ ޢޤބތނ ރއކهللاއބ ގ ސފފޅ މދވރކށޢފކރއވ

ގ هللاތރކށދއވމށ އދ އބރއކ ނ عذابނވތ ގ ޙޟރތނވ ނރހމކނهللاއބއދ މއޅއށ ޢދދނކރވހއ ރފއ ޘނއށ ދނނވނޖހ ތޢهللاއބ. ޙޟރތށ ދނނވމވ

ވ ނދއނ ޘނ ލބވޑގތފޅށ ޘނ ވޙކރއވ ފޒގ އމއލ هللاއ އބهللاއބ. ގނއވ ".ފރތވ

. ގއވ سائيالنسنن މޒކރ ސޖދގއ އކލގފނ ކރއވކމށ އއސފއވނ .وصححه األلباينأبو داود والنسائي وأمحد رواه) 1( . އވކމށވގއ އއސފއވނ މޒކރ ރކޢގއ އކލގފނ ކރ أمحدمسند އއ داود سنن أيب

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود وابن حبان والبيهقي )2(

.رواه أمحد ومسلم وأصحاب السنن )3(

Page 94: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

93

އދ އމޤމގއ ދސޖދ ދމދ އނމއ އނނނޖހގތ -15ދނފހ . ދސޖދ ދމދގއ އށނދ މޑކށލމކ މސތޙއބވގނވ ކމކވ .ދޢކރނ

ފރތމގތކ . އއސފއވއވދސޖދ ދމދގއ އށނދ އނމށ ދގތއ ވރދވގނ ދފއ ކކލހޅނ ލނބއ ކނތފއގ އނގލތކގކޅ ޤބލއށވ ގތށ ވއދއ ވތފއގ

ދވނގތކ . މގތށ އނމށ ކޔނ އފތރޝށ އނމވ. ކޑކޅވމއޗށ ބރވ އނމވއ ދފއގ އނގލތކގކޅ ޤބލއށވ ގތށ ވއދއ ދފނނބގ ދފއ ކކލހޅނ ލނބ . އވ "اإلقعاء"މގތށ އނމށ ޢރބބހނ ކޔނ . މއޗށ ބރވ އނމވ

އކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތދސޖދ ދމދގއއ ފރތމ އއތޙއޔތށ اهللا صلى اهللا عليه وسلمرسول . "(ވދޅވއވ

އބހ ފހތޕޅށ (އކލގފނގ ވތފއނޕޅ ފތރއލއވ ) ދނއށނދވޑއގނނވ ހއފއނޕޅމތ އށނދވޑއގނނވއ އދ ކނތފއނޕޅ ) ލނބވލއވއ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمރއސނލއވ އބޙމއދ هللا އދ މތ )1(."ވކމގއވއވވއދދނ އކލގފނ ވތފއނޕޅ . "ނމދކރއވގތ ބޔނކރއވ ޙދޘފޅގއވއވ

ށކޅއ އގ މޙއލށ އދ ކނމކ. ލނބވލއވއ އފއނޕޅމތ އށނދވޑއގނނވއވދނ ދވނސޖދއށ . ރޖޢވއޖއމށ ދނދނ އކލގފނ ބރކށފޅ ސދކރއވއވ

)2(."ވޑއގނނވއވ

ދފނނބމއޗށ ބރވ ) ދސޖދ ދމދގއ. (ވދޅވއވ - رمحه اهللا - طاووسބނ ޢއބސ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މނ މތއށނދ ތބމބހގތނ އހރ

هللا އދ މތ )3(."އއ ސނނތ ގތކވ. "ސވލކރމނ އކލގފނ ވދޅވއވހމކށވރނ އކލގފނ . "ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދ

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود )1(

.رواه أمحد وأبو داود والترمذي وصححه وصححه األلباين )2(

.رواه مسلم )3(

Page 95: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

94

ގނނވ ހނދ އނގލފޅތކގ ބރގއ އނނވ ފރތމ ސޖދއނ ތދވވޑއ )1(."ކމގއވއވ

ފހ ދސޖދ ދމދގއ ކޔމށ ދދޢއއ ޞއޙގތގއ ވރދވގނ . ރއސނލއވ ޙޛއފތ ބނ ޔމނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. އއސފއވއވ

ދސޖދ ދމދގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ . އވއކލގފނ ވދޅވހއދވބޑކރއވ އޅ": މނއ )2("يل رفاغ بر يل رفاغ بر". ވދޅވކމގއވއވ

އޅއށ މ! ހއދވ ބޑކރއވ ރސކލކ އޅ !ދވފފފއސވނ މއޅއށ! ރސކލކ "!ފފފއސވނދވ

. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދރއސނލއވ هللا މތދސޖދ ދމދގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ

، ينقزارو، ينفعاو، ينرباجو، ينداهو، ينمحارو، يل رفاغ مهللا". ވދޅވކމގއވއވوفارنعދ އ !ދވމއޅއށ ފފފއސވނ! ލކއ ހއދވ ބޑކރއވ ރސކ": މނއ )3("ي

އދ މއޅގ! ދވމއޅއށ ހދޔތ ދއކވނ އދ. ދވމއޅއށ ރޙމތ ލއވނއދ މއޅއށ .ދވދއވނ عافيةއދ މއޅއށ ފރހމ ! ދވތއ ފބއދވދއވނއނކނ

".ދވއދ މއޅ މތވރ ކރއވނ. ވރޒޤ ދއވނދ

އބހ ފރތމ ރކޢތގ ދވނސޖދއނ ތދވ .ޖލސތލއސތރޙ -16އދ ތނވނރކޢތގ . ހނދކޅކ އށނދ މޑކށލމވ ދވނރކޢތށ ތދވމގ ކރނ

ދވނސޖދއނ ތދވ ހތރވނރކޢތށ ތދވމގ ކރނ ހނދކޅކ އށނދ . ރއސނލއވ މލކ ބނ ޙވއރޘގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތ. މޑކށލމވ

ނމދގ ފރތމ ރކޢތގއ ނވތ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ޅވއވއކލގފނ ވދ

.رواه البيهقي )1(

.وصححه األلباينجه رواه أمحد وأبو داود وابن ما )2(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي وابن ماجه )3(

Page 96: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

95

ތނވނރކޢތގއވ ހނދ ދވނސޖދއނ ތދވވޑއގނ އށނދ ހމޖހވޑއގނފމށ މކމގ )1(."ދނދނ ދވނރކޢތށ ނވތ ހތރވނރކޢތށ ތދވވޑއނގނނވއވ

ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވނ އއ . ޙކމމދ ޢލމވރނވނ ޢޚތލފވވޑއގނފއވއދ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވނ އއ މސތޙއބވގނވކމއ . މސތޙއބކމއކމށވ

ސކޅވ ގއބރ ދރވފއވމހއށ އދ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވނ މ. ނނކމށވއމމ ޝފޢ ވދޅވފއވނ . އދ އނނމހނނށ މސތޙއބވގނނވއވ. މސތޙއބވ

އކމކ . އދ އމމ އޙމދ ދގތށ ވދޅވފއވއވ. އއ މސތޙއބކމއކމށވޙނފމޒހބގ . މޝހރވފއވނ އއ މސތޙއބ ކމއކމށވ އކލގފނގ ކބއނވސ

-الشيخ حممد بن صاحل العثيمني . ޢލމވރނ ވދޅފއވނ އއ މސތޙއބކމއ ނނކމށވފރތމ . އހރނދކގތގއ މމސއލގއ ވނ ތނހލތކވ. "ވދޅވފއވއވ -رمحه اهللا

އކނ ) އބހ ގއބރ ދރމހނނށ(ޙލތކ އކމށ ބނނޖހފއވ މހނނށ އބހ (ދވނޙލތކ މޠލޤކށ . މކމމދ އއވސ ޚލފއ ނތވ. ޝރޢވގނވމވ

އދ ތނވނ . ދރއނނވމގތ ރޖޙވނވސ . ޝރޢވގނވމވ) އއވސ ޤއދއ ނތމގތ އހރނ ދކގތގއ . ޙލތކ އއގތކށވސ އކނ ޝރޢވގނ ނވމވ

ދނ . އހނހމކށވރނ އޢމލ ޞއޙޙދޘނ ސބތވގނވއވ. ޟޢފވގނވއވބނނޖހފއ ތބމހނނށހ؟ ނވތ ސވލ އފދގނވނ އކނ ސބތވގނވނ އކމށ

އބހ (އނމނނށހ؟ އހރނނށ ކޑކށ ބރވވނ އކމށ ބނނޖހފއ ތބމހނނށ )2(."އކނ ސބތވގނވކމށވ) ބލކށމހނނށ

ތށއ އބހ ފރތމ އއތޙއޔ .ތޝއހދށ އނނނޖހގތ -17 . ފހއއތޙއޔތށ އނނނޖހގތވ

.رواه اجلماعة إال مسلما وابن ماجه )1(

)2( "للعثيمني" مى اهللا عليه وسليب صلصفة صالة الن.

Page 97: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

96

އދ ދސޖދ . އއ ފރތމ އއތޙއޔތށ އނނގތވ .އފތރޝށއނނއއ ދފއ ކކލހޅނ ލނބއ ކނތފއގ އނގލތކގކޅ . ދމދ އނނގތވސ މއވ

ދނ މގތށ . ފއގ ކޑކޅވމއޗށ ބރވ އނމވޤބލއށވ ގތށ ވއދއ ވތބނ ޢމރގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ފހ މތ. އނނއރ އތބއވނ ޖހގތ ދނނއވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވއދ . އހދށ އށނދވޑއގނނވ ހނދ ވތއތޕޅ ވތ ކކފޅމތ ބއވވއވތޝ

އދ ކނތ ބޑވއ އނގލފޅ ޝހދތ . ކނތ އތޕޅ ކނތ ކކފޅމތ ބއވވއވ )1(."ގއވއވއނގލފޅގ ބޑގއ ޖއސވއ ޝހދތ އނގލފޅނ އޝރތކރއވ ކމ

އނގލފޅއ ގލފޅ ފޔވއ އހނހރހޝހދތ އނ. "އދ އހނ ރވޔތއގއވއވޝހދތ އނގލ )2(."ލއޕވއ ޝހދތ އނގލފޅނ އޝރތކރއވ ކމގއވއވ

ރއސނލއވ ވއލ هللا ހ މތފ. ބއނދނޖހ އދ އހނގތއވސ ސބތވގނވއވرسول اهللا صلى ހމކށވރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޙޖރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

އކލގފނގ ވތ އތތލފޅ އކލގފނގ މކޅވފޅމތ އދ ވތ ކކފޅމތ اهللا عليه وسلم ދނ . ޓވއވމކޅވފޅ ދމވގތށ ބހއތ އޅނބށފޅ ކނތ އދ ކނ. ބއވވއވ

ކނތ އނގލފޅތއ ލއޕވއ ބޑވއ އނގލފޅއ މދ އނގލފޅނ ބޅކށވގތށ ފހ އކލގފނގ ޝހދތ. އދ ޝހދތ އނގލފޅނ އޝރތކރއވއވ. ހއދވއވ

)3(."އނގލފޅނ އޝރތކރއވ ދޢކރއވނކށ އހރނ ދށމވ

ފހ ޝފޢ މޒހބގއ ޝހދތ އނގލނ އޝރތކރނޖހނ ހމއކނ . އށވ "ال"އދ ޙނފ މޒހބގއ އޝރތކރނޖހނ ހމއކނ . މކލމއށވ "إال اهللا"އދ މލކ މޒހބގއ އޝރތކރނޖހނ . ނ އނގލ އފލނވސ ނޖހއވދ

.رواه مسلم )1(

.رواه مسلم )2(

.رواه أمحد )3(

Page 98: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

97

އދ ޙނބލ މޒހބގއ . އދ އއ ސލމދފމށ ދނދނވ. ކނތފރތށއ ވތފރތށވ .ގ ނނފޅގނވ ކނމ ހނދއގއވهللاއޝރތކރނޖހނ

ޙއދތކކ އއވސ ދލލއގ މއޗށ ބނކށ ކނޑއޅފއވ މ. ދނނއވއއ . ރޖޙވގނވގތކ ސނނތނ ސބތވގނވގތށ އކނކރމވ. ޙއދތކއނނވ

.ކޅވރކށ ނވގތށ އދ އޝރތކރމ ބނވވރށ އޝރތކރމވ

އއ ކނތފއގ . އބހ ފހއއތޙއޔތށ އނނނޖހގތވ .ތވއރކށއނނއނގލތކގކޅ ޤބލއށ ވގތށ ވއދއ ވތފއގ ކރކޅ ކނތފއގ ދށނ ނރ ވތ

رسول اهللا صلى اهللاރއސނލއވ އބޙމއދ هللا ފހ މތ. ފނދކބ މއޗށ ބރވއނމވފހ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ނމދކރއވގތ ބޔނކރއވ ޙދޘފޅގއވއވ عليه وسلم

އކލގފނ ފރތމ އއތޙއޔތށ އށނދވޑއގނނވ ހނދ ކނތފއނޕޅ ވއދވއ ތޙއޔތށ އށނދވޑއގނނވ އދ ފހއއ. ވތފއނޕޅ މތ އށނދވޑއގނނވއވ

ހނދ ވތފއނޕޅ އސކށލއވއ ކނތފއނޕޅ ވއދވއ އދ އކލގފނގ )1(."ވތފނދކބފޅ މއޗށ ބރވ އށނދވޑއގނނވއވ

ފހ ޖމހރޢލމވރނ .ފރތމ އއތޙއޔތށ އނނ -18އބކލނގ ދލލކ . ޑއގނނވ ގތގއ ފރތމ އއތޙއޔތށ އނމކ ސނނތކވދކވއކލގފނ . ބނ ބޙއނ ރވކރއވ ޙދޘފޅވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ

ރތމ ފ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއފހރކ މނދރނމދގއ . "ވދޅވއވދނ ނމދ . އއތޙއޔތށ އށނދވޑއނގނ ތނވނރކޢތށ ތދވވޑއގނފއވ

اهللا ކނމ ސޖދއއކރއވމނ އށނދ އނނވއ . ފރހމކރއވއ ދސޖދކރއވއފއވ رއދ އކލގފނ އކގއ . އއ ސލމދއވމގ ކރނނވ. އ ވދޅވއވأكب

.رواه البخاري )1(

Page 99: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

98

އކލގފނ ފރތމ ) ދސޖދކރއވ(ފހ އއ . މސތކނވސ ދސޖދކށފއވ )1(."އއތޙއޔތށ އށނދވޑއގތމށ ހނދމފޅނތނތއވ

ކޔމށ ފރތމ އއތޙއޔތގއ ތޝއހދގ އތރށ އއޗއ. ދނނއވފރތމ އއތޙއޔތގއ . "ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا - عالمة ابن القيم. ސބތވގނނވއވ

ގ ކބއނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمޞލވތކޔވނވސ އދ އގފހގއ ދޢކރނވސ ޙއބކމށ ބނއވބކލނ ދލލ ނނގވފއ އދ އކނކރނ މސތ. ސބތވގނނވއވ

ހމކށވރނ .) އއވސ ޞރޙ ނއޞކނނނވ. (އވނ ޢއމ ނއޞތކނނވ )2(."ފހއއތޙއޔތށ އނއޞތއ ޤއދވގނވކނ ޞއޙވގނވއވ

ގ މއޗށ عليه وسلم رسول اهللا صلى اهللاފހއއތޙއޔތގއ -19ފހ ޖމހރޢލމވރނ ދކވޑއގނނވ ގތގއ ފހއއތޙއޔތގއ .ޞލވތކޔވނ

މގތށ . ގ މއޗށ ޞލވތކޔވމކ މސތޙއބވގނވ ކމކވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއ، سفيان الثوري އމމ އއ، أبو حنيفة އމމ އއ، مالك ވދޅވ ބކލނގ ތރގއ އމމ

ވދޅވނ - رمحه اهللا - الشافعيއދ އމމ . ހމނވޑއގނއވ -اهللا مرمحه - األوزاعي އމމޞލވތކޔވނ ވޖބކމށ ވދޅވ - رمحه اهللا - އމމ ޝއކނ . ވޖބވގނވކމށވ

ޞލވތކޔވނ . "ބކލނ ގނނވފއވ ދލލތކށ އނސފކރއވމނ ވދޅވފއވއވ. ވޖބކމށ ވދޅވ ބކލނގ މޠލބށ ދލލކރ އއވސ ދލލއ ސބތވގނނވއވ

މދކރނ ދސކށދއވ އރ ނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ ނމދ ގސކށކރމހއށ އކލގފނގ މއޗށ ޞލވތކޔމށ ވދޅވފއނވމއކ އނ އކލގފނ އދސކށދއވ ގތށ ނމދކށފނމ އނގ ނމދ ފރހމވއޖކމށ ވދޅވނ ދލލކރނ

)3(."ށވޞލވތކޔވނ މސތޙއބވމގ މއޗ

.رواه اجلماعة )1(

.البن القيم" زاد املعاد يف هدي خري العباد" )2(

.نيل األوطار )3(

Page 100: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

99

. ދނފހ ޞލވތގ ޢބރތ ތފތލފޒތކނ ވރދވގނ އއސފއވއވ . އގތރއނ އނމ ޞއޙކނބޑ ތނ ޢބރތއ މތނގއ ބޔނކރމވ

ى آللعو مياهربى إلع تيلص ماك، دمحم ى آللعو دمحى ملع لص مهللا"ى لعو مياهربى إلع تكربا ماك دمحم ى آللعو دمحى ملع كربا مهللا، ديجم ديمح كنإ، مياهربإ

އބރހމގ! ކލކހއދވބޑކރއވ ރސ އ": މނއ )1("ديجم ديمح كنإ، مياهربإ آل އގފނފދއނ މޙއމދ ޞލވތ ލއވ هللاއބރހމގފނގ އލނގ މއޗށ އބ ނއފ

އ ހރހ هللاރނ އބހމކށވ! ޞލވތ ލއވނދވ ވސމޙއމދގފނގ އލނގ މއޗށޑކރއވ އ ހއދވބ. ނވ ރސކލނގއވތޢރފކއ، ހރހ މތކމއ ލބވޑގޙމދ

އބރހމގފނގ އލނގ މއޗށ ބރކތލއވފދއނ އބރހމގފނއ،! ރސކލކހމކށވރނ ! ބރކތލއވނދވ ވސމޙއމދގފނއ، މޙއމދގފނގ އލނގ މއޗށ

".ކއ، ހރހ މތކމއ ލބވޑގނވ ރސކލނގއވއ ހރހ ޙމދهللاއބ

، وبارك علىليت على آل إبراهيم، كما صزواجه وذريتهمحمد وأ اللهم صل على"محمهتيذرو اجهوأزو دا بكم ،اهرلى آل إبع كتاريمجيدم يدمح كއ": މނއ )2("، إن

ޞލވތލއވ هللاމގފނގ އލނގ މއޗށ އބއބރހ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކއކލގފނގ އދ އ،ބލނނނއކލގފނގ އނބއނބކ އ،ފދއނ މޙއމދގފނމއޗށ ގއދ އބރހމގފނގ އލނ! ލވތލއވނދވޞ ވސދރފސކޅގ މއޗށ

އދ އ ކބލނނއކލގފނގ އނބއނބ އ،އވފދއނ މޙއމދގފނބރކތލ އ އނމހهللاހމކށވރނ އބ! ދވބރކތލއވނ ވސދރފސކޅގ މއޗށއކލގފނގ

".މތކމއލބވޑގނވ ރސކލނގއވ ކއ އނމހތޢރފޙމދ

.رواه البخاري )1(

.رواه البخاري )2(

Page 101: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

100

وبارك على ،آل إبراهيم كما صليت على ،آل محمد محمد وعلى اللهم صل على": މނއ )1("إنك حميد مجيد ،عالمنيآل إبراهيم فى ال كما باركت على ،آل محمد محمد وعلى

ޞލވތލއވ هللاމގފނގ އލނގ މއޗށ އބއބރހ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ އ"އދ !ޞލވތ ލއވނދވ ވސއ މޙއމދގފނގ އލނގ މއޗށގފނމޙއމދ ފދއނ

މޙއމދގފނއ، މއޗށ ބރކތލއވފދއނ ގއބރހމގފނގ އލނގއ ޢލމތކގ ތރއ ހރހ هللاހމކށވރނ އބ! ބރކތލއވނދވ ވސއމދގފނގ އލނގ މއޗށމޙ

".ޙމދކއ، ހރހ މތކމއ ލބވޑގނވ ރސކލނގއވ

ފހ .އޔތގއ ސލމދނމގ ކރނ ދޢކރނފހއއތޙ -20ދނޔއއ އޚރތގ . ޞލވތށފހ ސލމދނމގ ކރނ ދޢކރނ މސތޙއބވގނވއވ

. އކމކ ދޢކރނ ޢރބބހނނވ. ހވށ އދ ކނމ ދޢއއކރޔސ ހމއނމރނގޅވއކލގފނ . ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ސނލއވ ޢބދރއهللا ފހ މތއޞޙބބކލނނށ ތޝއހދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ . ވދޅވއވ

)2(."ދނ ބނނ ދޢއއ އޚތޔރކރހށކމވ. "އނގނނއދއވއ ޙދޘފޅކރއވއވއގތރއނ ބއއ ދޢ . އކމކ ސނނތނ ސބތވގނވ ދޢތއކރނ އއލވގނވއވ

. ބޔނކރހށމވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތތޔބއމހނކރ މހކ " .އވއވފޅކރرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

ގ هللاފހއއތޙއޔތ ކޔއ އވދވ ހނދ ހތރ އއޗކނ ރއކތރކށދއވމށ ، ربقال ابذع نم كب ذوعأ ينإ مهللا". އއ މފދއނ އނކޔމވ. ޙޟރތނ އދހށކމވ

أوعب ذوك من فتنال ةسمحي الدالج ،أوعب ذوك من فتنال ةمياح الومامللا. تهنإ مأ يعب ذوك من

.رواه مسلم )1(

.رواه مسلم )2(

Page 102: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

101

ހމކށވރނ މއޅ ކށވޅގ ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ އ": މނއ )1("مرغمالو مثأمالއދއޖލގ އދ މސޙ .ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاވމށ އދ އބއކށދތރކޒބނ ރއއ

އ މހރއދ ދރ. ދނނވމވ ނގ ޙޟރތهللاތރކށދވމށ އދ އބފތނއނ ރއކއދ . ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاތރކށދއވމށ އދ އބމރވމގ ފތނއނ ރއކ

ނގ ޙޟރތهللاތރކށދއވމށ އދ އބނނއ ދރނވރވމނ ރއކފފކރމ ".ދނނވމވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތގނނވ ހނދ ނމދކރއވމށ ތދވވޑއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ވދޅވއވ

يل رفاغ مهللا". ތޝއހދ ވދޅވމއ ސލމދއވމ ދމދ އނމފހނ ވދޅވކމގއވއވ، مدقمال تنأ. ينم هب ملعأ تنأ ماو، تفرسأ ماو، تنلعأ ماو، تررسأ ماو، ترخأ ماو، تمدق ماأونال تمؤخإ ال رأ الإ لهنމއޅއށ މއޅގ ! އވ ރސކލކހއދވބޑކރ އ" )2("ت

އމއޅ ސއރނ ކރހއދ !ފފއއ ފއސވނދވ އހކރފފތކއ ފސވ އއސވދޔހއދ މއޅ ހއދފހނޅވރށ ކށފއވ !ސވނދވފފއއ ފއ އކރހ އފފތކއ ފޅގ

ދނވޑގނނވ هللاބޑށ އބ އދ އއ ފފއއކނ މއޅއށވރ !އސވނދވފފތއ ފއސކރއވ ފރތކ ) ހޔކނތކގއ މސތކނ( !ފފވސ މއޅއށ ފއސވނދވ

ފޔވ އޅކނ ވވނ هللاއބ .އވهللاރއވ ފރތކވސ އބއދ ފސކ. އވهللاއބ ".ވސ އލހކ ނވއވއޙއޤވގނވ އހނ އ

. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތއށ هللا عليه وسلم رسول اهللا صلى اހމކށވރނ އބބކރގފނ . އކލގފނ ވދޅވއވ

. ނމދގއ އހރނ ކރނ ދޢއއ އހރނނށ އނގނނއދއވށވ. ދނނވއވ رفغي الو، اريثك مالظ يسفن تملظ ينإ مهللا". ވދޅވށވ. އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވ

.رواه البخاري ومسلم )1(

.رواه مسلم )2(

Page 103: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

102

އ": މނއ )1("ميحالر روفغال تنأ كنإ ينمحارو كدنع نم ةرفغم يل رفاغف ،تنأ الإ بونالذ ށހމކށވރނ މއޅވނ މއޅގ އމއލ ނފސ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ

ފފތއފއސވނ އފޔވ هللاބއދ އ. އނޔވރވފއވ ވރވމކނގނވގނވ އނޔގ ޙޟރތނވ ފފފއސވމކނ މއޅއށ هللاއބ ފހ. އހނއއވސ ފރތއ ނވއވ

އ هللاހމކށވރނ އބ !އދ މއޅއށ އގވރވވޑގނނވނދވ !ދވނފފފއސވ ".ފފފއސވ އގވނތ ރސކލނގއވ

. ރއސނލއވ މޙޖނ ބނ އދރޢގ ކބއނ ރވވގނވއވ هللاމތއރމހކ . މސކތށ ވދވޑއގތވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އކލގފނ ވދޅވއވ

كلأسأ ينإ مهللا". އދ އނ އވގތ ކޔމނދޔއވ. ނމދ ނނމއ އއތޙއޔތށ އނވ يبونذ يل رفغت نأ، لم يلد ولم يولد ولم يكن له كفوا أحد يذال دمالص دحاأل داحوال كنأب هللاأ ياއ هللاއބ !هللاއ ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ އ": މނއ )2("ميحالر روفغال تنأ كنإ

،އފރތކށ ބފޔކ އދ ދރއކ ނވ އދ އފރތކ އއފދ އހނއއވސ ފރތއނވ ،ވޑގނނވވއފރތ އހނ ފރތކށ ކމކށ ބނނ، އކހރވވޑގނވ އއކއވނތ،

ގ هللاހމކށވރނ މއޅ އބ. ނވ ފރތވކނ ކނތއތކށ ބނތއހނފރތ ށއފރތ .އދ ދނނވމވމއޅއށ ފފފއސވއދއވމށ މދވރކށ ފޅޙޟރތނ މބސފހ އނ ".ފފފއސވ އގވނތ ރސކލނގއވގނގނއނ އ هللاހމކށވރނ އބ

ހމކށވރނ . "ފޅކރއވއވ صلى اهللا عليه وسلم حديث رسول اهللاމދޢކށ އވދވމނ .ފޅކރއވއވحديث މގތށ ތނފހރ އކލގފނ." އނއށ ފފފއސވއޖއވ

. ރއސނލއވ ޢއމރ ބނ ޔސރގކބއނ ރވވގނވއވهللا މތމއމމނ އކމ . ކށ ނމދކރއވއފއވއއދވހކ އކލގފނ ވރށ ކރ

ރކޢއ ސޖދ އހރނ ފރހމނކރނހއޔވ؟ އބއމހނ . އނކރކރމނ ދނނވއވ

. رواه البخاري ومسلم )1(

.وصححه األلباينالنسائي بلفظه وأمحد أخرجه )2(

Page 104: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

103

. ދނނއވ. ދނ އކލގފނ ދނނވއވ. ފރހމކރއވއފމއވ. ނނކވ. ދނނވއވވސ އދޢކރއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. ނ ދޢއއކށފމވނމދގއ އހރ

يا لريخ ةياحال تملع ما ينيحأ قلخى اللع كتردقو بيغال كملعب مهللا"އއ . ކމގއވއވوتنفوذإ يا علمال تةفاو خيرا لللا، يهنإ مأ يلأسك خشيتك ي الفغبي وهاالشدة ،أولأسك كلةم ةرق كلأسأو، دفني ال مايعن كلأسأو، رقفالى ونغي الف دصقال كلأسأو، بضغالو ضاالر يف قحالعال ني تقنطع ،أولأسضاالر ك بعءضاالق د ،أولأسك برال دعشي بعال دموت ،أولأسةذل ك ى لإ رظالنوهجك والشولإ ققاى لئك فغ يري ضاءر مضرة الو فتنة ملضللا، ةهم زا بـنيزيناإل ةماين واجنالع هاةد مهتديޣއބ ދނވޑގނ ވކމނނއ هللاއބ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ" )1("ن،

ގ ޙޟރތނ هللاމއޅ އބ( ވޑގނވކމނވޚލޤކރއވމގ މއޗށ ކޅދނވނތއ ދނވޑގނވހ هللاމއޅއށޓކއ ހޔވގނވކމށ އބ ހރނމއޅގ ދރ) މދނނވނ

هللاމއޅއށ ޓކއ ހޔވގނވކމށ އބ ވނއދ މރ !ވހނދކ މއޅ ދރލހއޓވނދ! އހއދވ ބޑކރއވ ރސކލކ !ވދނވޑގނވނނމ މއޅގ މރގނނވނދ

އށ ބރވތވ މހއކމގއ ލއވމށ هللاބގއއ ޙޟރގއ އބމއޅއ ޣއހމކށވރނ އދ ރހމގއއ ނރހމގއ ޙއޤބސބނމގ ހޔ . ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاއދ އބ

އދ މއސދ ކމގއއ . ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاތއފޤ ދއވމށ އދ އބއދ . ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاވމށ އދ އބއފޤރކމގއ މދމނވރއ ދ

އދ .ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاނތދއމއނވ ނޢމތއ ދއވމށ އދ އބގ هللاދއވމށ އދ އބ) ހތހމޖހމއ(ފނކނދ އއޗއ ލށމދކނޑމއނވ ލ

ރހމހއކމގއ ލއވމށ ) މނވރފޅށ( އދ ފއސލއށފހ. ވމޟރތނ ދނނވޙދރއޅމއ ދއވމށ އދ އދ މރވމށ ފހ އރމ .ވމގ ޙޟރތނ ދނނވهللاއދ އބ

ގފރދ ކހލ ފތނއކ މ ލފކއ،ގއލނދނވ ތކ އދ. ވމޙޟރތނ ދނނވގ هللاއބއ ބއދލކރމގ ޝއޤވރކނ هللاފޅށ ބލމގ ފނކމއ، އބދދރގ هللاއބއ ނލ

.وصححه األلباين ئي وأمحدالنسا رواه )1(

Page 105: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

104

! ބޑކރއވ ރސކލކއ ހއދވ. ވމގ ޙޟރތނ ދނނވهللاދއވމށ އދ އބ ،އތދމގދއކ ބޔކ ކމގއޔ އދ !އމނކމގ ޒނތނ އޅމނ ޒނތތރ ކރއވނދވ "!ތދމގ ލބގނވ ބޔކ ކމގއ އޅމނ ލއވނދވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތއރ . ނދ އނމވއ އކ އށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއފހރކ އހރނ . ވދޅވއވ

އދ އނގ އއތޙއޔތގ ދޢގއ މފދއނ ކޔމނ . މހކ ނމދކރމނ ދޔއވ عيدب يا، اننمال، كل كيرش ال كدحو تنأ الإ لهإ ال دمحال كل نأب كلأسأ ينإ مهللا". ދޔއވ

نم كب ذوعأو ةنجال كلأسأ ينإ مويـق يا يح يا، امركاإلو لالجا الذ يا ضراألو اتوماسالގ ޙޟރތނ هللاހމކށވރނ މއޅ އބ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ": މނއ )1("ارالن

ޙމދއ ތޢރފއ ހމކށވރނ އނމހ. މވށ އދ ދނނވތއ މދވރކފޅމބސފޔވއ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނ އއވސ هللاއބ. އށވهللاލބވޑގނވނ އބ

. އށ އއވސ ބއވރއކނވއވهللاއބ. އއކއވނތ އލހވ އهللاއބ. އލހކ ނވއވނތމގ ތރއނ އޑތކއ ބނ އ. ނވ ފރތވވވޑގތރނއނ އހސނއ ގނގهللاއބ

އ ! ވރކމއ މތކމގ ވރ ރސކލކތއ މ! އނމ ފރތމ ހއދވ ރސކލކހމކށވރނ !ވ ރސކލކކނކމއ ހނގމގއ ޤއމވވޑގނ ދރދމވޑގނވ އނމހ

އދ ނރކއނ ސލމތ .ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاމއޅ ސވރގ ދއވމށ އދ އބ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ ".ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاކށދވމށ އދ އބކނއއޗއ މދވރކށކނ އނ ދޢ އކރ. "ފޅކރއވއވحديث އޞޙބބކލނނށ

. އވهللاއނމމޅށ ދނވޑގނވނ . ތޔބއމހނނށ އނގހއޔވ؟ އބކލނ ދނނވއވއފރތއގ އތޕޅގ . "ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ . ދނ އކލނގ ރސލއވ

އށ هللا އނ . ފރތ ގނދއވއ ވދޅވމވދށގއ މޙއމދގފނގ ފރނފޅވ އގޒރއޔއނ . މދވރކށވ) ގ އނމ މތ އސމފޅهللا( "االسم األعظم"ދޢއކރ

.وصححه األلباينرواه أهل السنن )1(

Page 106: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

105

އދ އގޒރއޔއނ އއޗކށ އދފނމ . ދޢކށފނމ އކލނގ އޖބކށދއވނއވ ."އކލނގ ދއވނއވ

. ރއސނލއވ ސޢދ ބނ އބ ވއޤޞގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތرسول اهللا صلى اهللا عليه ލޔކޔނ ދސކށދވ ފދއނ މކލމތށ . އކލގފނ ވދޅވއވ

كب ذوعأو، لخبال نم كب ذوعأ ينإ مهللا". އހރމނނށ އނގނނއދއވ ކމގއވއވوسلم مال نجنب ،أوعب ذوك مأ نأ نرى ألإ دال لذرعرم ،أوعب ذوك من فتنة الديان وقال ابذع1("رب(

ކމނ ހމކށވރނ މއޅ ބޚލ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ އ": މނއއދ މއޅ ފނޑކމނ . ދނނވމވ ނގ ޙޟރތهللاރއކތރކށދއވމށ އދ އބ އނމ މސކޅ އމރ އދ. ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاރއކއތރކށދއވމށ އދ އބ

މނ ކރވރއދއޅ މ )މސތކނނށ މއޅގ ބރއފލނޖހ އމރހސބށ( ހސބށއދ ދނޔގ . ގ ޙޟރތނ ދނނވމވهللاއދ އބ މށރއކއތރ ކށ ދއވ

ގ ޙޟރތނ هللاފތނއނނއ، ކށވޅގ ޢޒބނ ރއކއތރކށދއވމށ އދ އބ ".ދނނވމވ

މށ ފހގއ ކރނ ފހ ސލމދނ .ސލމދނމށފހ ޒކރކރނ -21 .އނމ ޞއޙ ޒކރތއ ތރގއ ބޔނކރހށމވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ ޘއބނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތނމދނ އވދވވޑއގނނވ ހނދ ތނފހރ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. ވދޅވއވ

ވދޅވ ދނ ) .ގ ޙޟރތނ ފފފއސވމށ އދދނނވމވهللاމއޅ (" اهللا رفغتسأ"އ " "امركاإلو لالجا الذ يا تكربات، مالالس كنمو، مالالس تنأ مهللا". ވދޅވއވ

އދ ސލމތތރކނވނ . ތވއ ސލމތކނދ ފރهللاއބ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ

.والنسائي البخاريو أمحدرواه )1(

Page 107: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

106

މތވ هللا އބ! އ މތވރކމއ މތކމގ ވރ ރސކލކ. ގ ޙޟރތނނވهللاއބ )1(."މތވރވވޑގނވއވ

. ރއސނލއވ މޢޛ ބނ ޖބލގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތއހރނގ އތގއ ހއޕވއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއދވހކ . އކލގފނ ވދޅވއވ

ފހ ." ހމކށވރނ ތމނކލގފނ ތބދކ ލބވމވ! އ މޢޛވ" .ފޅކރއވއވحديث . އހރނގ ބއޕއއ މނމ ކލގފނގ މއޗށ ޤރބނވ. މޢޛގފނ ދނނވއވ

ކނމ " .ފޅކރއވއވحديث ގފނ ދނ އކލ. ނ ދކ ލބވމވވސ ކލގފއހރނނމދއގ ފހނ ތބ މފދއނ ކޔނ ދކށނލމށ ތމނކލގފނ ތބއށ

އ ހއދވ " )2("على ذكرك وشكرك وحسن عبادتك يعناللهم أ". ވޞއޔތކރއވމވއށ هللاއށ ޝކރކރމއ، އބهللاއށ ޒކރކރމއ، އބهللاއބ! ބޑކރއވ ރސކލކ

!"ރވތގތގއ އޅކނކރމގ މއޗށ މއޅއށ އހތރވވޑގނނވނދވ

.ރއސނލއވ މޣރތ ބނ ޝޢބގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތކނމ ފރޟނމދއގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ

ى لع وهو دمحال هلو كلمال هل، هل كيرش ال هدحو اهللا الإ لهإ ال". ފހގއ ވދޅވކމގއ ވއވ )3("دجال كنم دجا الذ عفني الو، تعنم مال يطعم الو، تيطعأ مال عنما ال مهللا، ريدق ءيش لكއކލނގ . މނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނ އއވސ އލހކނވއވهللا "

ހރހ ވރކމކއ ހރހ. ކނވއވބއވރއ އކލނގއށ އއވސ. އއކއވނތއވކމއގ މއޗށ އދ އކލނގއ ހރހ. ށވޙމދއ ލބވޑގނވނ އކލނގއ

ދއވ هللاބއ! ރސކލކ ހއދވބޑކރއވ އ. ކޅދނވނތވވޑގނވ ރސކލނގއވއއޗއ ދނ މނކރއވ هللاއދ އބ. ފރތއ ނވއވ އއޗއ މނކރނ

އއވސ ޤދރވރޔކށ ނވތ ނސބވރޔކށ އނގ އދ. އހނފރތއވސ ނވއވ

.رواه اجلماعة إال البخاري )1(

. صحيح على شرط الشيخني: رواه أمحد وأبو داود والنسائي وابن خزمية واحلاكم وقال )2(

.البخاري ومسلمو أمحدرواه )3(

Page 108: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

107

އއވސ ފއދއއ ޙޟރތނޤދރވރކނ ނވތ ނސބވރކނ އބރސކލނގ ".)ކ ޞލޙޢމލވއއޗ ހމއކނ ފއދދ(. ނކށދނއވ

. ބނ ޒބއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތސލމދއވ ހނދ ނމދގފހނ ވދޅވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ

. ريدق ءيش لى كلع وهو دمحال هلو، كلمال هل، هل كيرش ال هدحو اهللا الإ لهإ ال". ކމގއވއވ ال، نسحال ءناالث هلو لضفال هلو ةمعالن هل ،اهيإ الإ دبعن الو، اهللا الإ لهإ ال، اهللاب الإ ةوق الو لوح الމނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ هللا " )1("نورفكاال هرك ولو نيالد هل نيصلخم اهللا الإ لهإ

އކލނގއށ އއވސ. އކލނގ އއކއވނތއވ. އހނ އއވސ އލހކނވއވއދ . ށވވޑގނވނ އކލނގއޙމދއ ލބ ހރހ ވރކމކއ ހރހ. ބއވރއކނވއވ

. ކމއގ މއޗށ ކޅދނވނތވވޑގނވ ރސކލނގއވ އކލނގއ ހރހގ ޙޟރތނ މނވ هللاހޔކމއކރމގ ބރއ އދ ނބއކމކނ ސލމތވމގ ބރއވސ

އދ . ވ އހނ އއވސ އލހކނވއވމނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނهللا . ނވއވނޢމތއ، ދރމއއ، ރވތސނ . އޅމނ އކލނގއށ މނވ އޅކމއނކރމއވ

މނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނ هللا . ލބވޑގނވނ ހމއކނ އކލނގއށވމނނ ފރނ ކތނމ ނރހނކމގއވޔސ އޅއދ ކ. އއވސ އލހކނވއވ

."އކލނގއށ އޅކމއ ދނ ޚލޞކރމހނނވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ} اهللا نحابس{" .އވފޅކރއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. ވދޅވއވ

ޙމދއ އނމހ{} هللا دمحال{ތއތރސފހރ، }!ގ ހސޠހރވނތކމއވهللا{ }.އވهللاއނމބޑ {} ربكأ اهللا{ތއތރސފހރ، }.އށވهللاލބވޑގނވނ

دمحال هلو كلمال هل، هل كيرش ال هدحو اهللا الإ لهإ ال{ތއތރސފހރ، އދ ސތކ ހމކރނ وهو لى كلع شق ءيديމނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނ އއވސ هللا {} ر

. ومسلم وأبو داود والنسائيأمحد رواه )1(

Page 109: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

108

. ބއވރއކނވއވ އކލނގއށ އއވސ. އކލނގ އއކއވނތއވ. އލހކނވއވ އދ އކލނގއ ހރހ. ށވޙމދއ ލބވޑގނވނ އކލނގއ ވރކމކއ ހރހ ހރހ

އނގ . ކޔއފމހދނނއވ} .ކމއގ މއޗށ ކޅދނވނތވވޑގނވ ރސކލނގއވމގއވނމވސ އއ އފފތއ ކނޑގ ފނހއ ގނވކ. ކދފފތއ ފހވގނދނއވ

)1(".މއވ. ރއސނލއވ ޢބދއރޙމނ ބނ ޣނމގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

.ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ ال"މގ ކރނ އދ ފއދމލމގ ކރނ މޣރބނމދއ ފތސނމދނ އވދވ އނބރލ"هللا " "ريدق ءيش لى كلع وهو تيميو ييحي دمحال هلو كلمال هل، هل كيرش ال هدحو اهللا الإ لهإ

ކލނގ އ. މނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނ އއވސ އލހކނވއވ ހރހ ވރކމކއ ހރހ. ބއވރއކނވއވ އކލނގއށ އއވސ. އއކއވނތއވ

އދ . އވއދ މރއވ. އކލނގ ދރއވއވ. ޙމދއ ލބވޑގނވނ އކލނގއށވމފދއނ ."ރސކލނގއވކމއގ މއޗށ ކޅދނވނތވވޑގނވ އކލނގއ ހރހ

އދ . ކނމ ފހރކށ އނއށ ދހހޔކނ ލޔއވނއވ. ދހފހރ ކޔއފމހ ދނނއވއދ އޒކރ .އދ އނއށ ދހދރޖ އފއލވނއވ. އނގ ކބއނ ދހފފ ފހވނއވ

އދ ރޙމތނ ދރކރވފއވ . އކލކށ ވނއވނރހވކމކނ ރ އނއށ ހރހއދ ޝރކކރނ ފޔވއ އނ ހލކކރނވ . ޝއޠނގ ފރތނވސ ރއކލކށ ވނއވއދ އނވހށ މސތކނގ ތރއނ ޢމލގ . ފފއކށ އނއކށ އރއއނގނވނއވ

އއ އނއށވރ ހޔޢމލއ ކށފމހ ނވތ އނ . މތމހ ކމގއވގތނ އނމ )2(.ކވރށވރ އތރށ ކޔއފމހ ފޔވއވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބ އމމގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތކނމ " .ފޅކރއވއވوسلم حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه ހމކށވރނ. ވދޅވއވއނ މރވނ ނނ އތރކމއ އނ . ކޔވއފމހ ދނނއވ ށފހ އޔތލކރސނމދކ

)3(."ސވރގ ވނނ މނއއނކރއވ

.والبخاري ومسلم وأبو داود رواه أمحد )1(

.األلباينوأمحد وحسنه رواه الترمذي )2(

.وصححه األلباينيلة وابن السني رواه النسائي يف عمل اليوم والل )3(

Page 110: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

109

zy x w v u t s } | { ~ �¡ ¢ £ ] އކ ހ އޔތލކރސފ ¦ ¥ ¤ » º¹ ¶ µ ´ ³ ²± ° ¯ ® ¬ «ª ©¨ §

Î Í ÌË Ê É ÈÇ Æ Å Ä ÃÂ Á À ¿ ¾ ½ ¼ ÏZ )އ އކލނގ ފޔވއ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނއއވސ هللا" )٢٥٥: البقرة

ޑގނވ އބދށ ޤއމވވޑގނވ އކލނގއ ދރދމވ. އލހކނވ ރސކލނގއވއޑތކއ . ތއޔޖހމއ ނދނ އކލނގއށ ނސބތވގނނވއވ. ރސކލނގއވ

އކލނގ ޙޟރތގއ އކލނގ އޒނފޅނލއ . ބމގއ ވހއއއޗއ ވނ އކލނގއށވއބއމހނގ ކރމތގއ ވހއކމކއ އބއމހނގ ޝފޢތތރވވނ ކކށހއޔވ؟

އކލނގ ) އބހ އސވދޔހއ ކމކއ ފހނ ވނހއ ކމއ(ފހތގއ ވހއކމއ އދ އކލނގ ޢލމފޅގ ތރއނ އކލނގ އރދކރއވ މނވރއ . ދނވޑގނވއވއކލނގ ފއނޕޅ އޅއވ (އކލނގ ކރސކޅ . ހނނކށ ނނގނއވމނވ އބއމ

އދ އޑތކއ ބނ ރއކތރކށ . އޑތކއ ބމށވރ ތނވސވގނވއވ) ގނޑކޅވރވ އދ އކލނގއ މތ. ބލހއޓވމގއ އކލނގއށ އއވސ ވރބލކމއ ނދއވ

."މތވވޑގނވ ރސކލނގއވއކލގފނ . ރއސނލއވ ޢޤބ ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

رسول މތނސރތ ކޔވމށ ފލޤ، ނސކނމ ނމދއގ ފހނ އޚލޞ، . "ވދޅވއވ )1(."މރކރއވއވއހރނނށ އ اهللا صلى اهللا عليه وسلم

[ $ # " ! ! ' &! , + * )! 0 / .

2 1Z )އއ . ކލގފނ ވދޅވށވ!) އ މޙއމދގފނވ"( )٤ – ١: اإلخالصއކލނގއށ ދރކލކ . އ ފދވޑގނވ ރސކލނގއވهللا. އއކއވނތއވهللا . އވهللا

އދ އކލނގއ އއފދ އހނ އއވސ ފރތއ . އދ ބފއކލކ ނމވމއވ .ނވއވ ."ނވއވ

[ 7 6 5 4! < ; : 9! B A @ ? >! D

H G F E! N M L K JZ )އ "( )٥ – ١: الفلق

.وصححه األلباينوالنسائي والترمذيأبو داود و أمحد رواه )1(

Page 111: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

110

ނ، އކލނގ ގ ވރރސކލނގ ޙޟރތހނދނ. ކލގފނ ވދޅވށވ!) މޙއމދގފނވއދ ރގނޑގ އނދރކނ . މޚލޤނގ ނބއކމނ ރއކތރކމށ އދމވ ހއދވ ހރހ

ގށތއ (އދ . ވރވހނދ އރގނޑގ އނދރކމގ ނބއކމނ ރއކތރކމށ އދމވނބއކމނ ރއކތރކމށ ) އބހ ސހރވރނގ(އނހނނގ ގށތކށ ފމ) ޖހއ އ ."އދ ހސދވރޔ ހސދވރވހނދ އނގ ނބއކމނ ރއކތރކމށ އދމވ. އދމވ

[ S R Q P! V U! Y X! ] \ [

^! d c b a `! h g fZ )٦ – ١: سالنا(

ޖނނނނއ އނސނނގ ތރއނ .ކލގފނ ވދޅވށވ!) އ މޙއމދގފނވ"(ފހތށ އނބރދ ) ގ ޒކރކރވހނދهللا(މސތކނގ ހތތކށ ވސވސލއދ

ވރރސކލނގ ވސވހގވރ ޝއޠނގ ނބއކމނ ރއކތރކށދއވމށ މސތކނގ މސތކނގ . އކލނގއ މސތކނގ ޙޤޤ ރސކލއވ. ޙޟރތނ އދދނނވމވ

."އލހވއކމނ . ރއސނލއވ އއމސލމގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

މދއވ ހނދ ވދޅވ ފތސނމދކރއވ ސލ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. ވދޅވއވއހއދވބޑކރއވ " )1("البقتم المعو، بايط قازرو، عافنا مالع كلأسأ ينإ مهللا". ކމގއވއވ ގ ޙޟރތނ ފއދކރނވ ޢލމކއ، ޙލލވގނވهللاހމކށވރނ މއޅ، އބ !ރސކލކ

."ރޒޤކއ، ޤބލވވގނވ ޢމލއ ދއވމށ އދދނނވމވ

ނމދގ ފރޟތކއ ސނނތތކއކ ނމދގ ޙރކތތކގ ތރތބނ ނމދކރނގތ

ނމދގ ފރޟތކއ ސނނތތއ ދލލތކއކ ތފޞލކށ ބޔނވ

މމއޟޢގ ދށނ ބޔނކރމށ މގސތކރނ އޖމލކށ ނމދގ ފހ. ހނގއޖއވއހނހމކށވރނ ނމދގ ޙރކތތކގ ތރތބ . ޙރކތތއ ތރތބނ އދކރނގތވ

.وصححه األلبايناجه ابن مو أمحدرواه )1(

Page 112: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

111

ފހ ތރގއ އވ ތރތބނ . ވޖބވގނވކމށ ޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ .ދކރހށކމވނމ

.ނމދކރމށ ގސތކރ ތނގއ ޤބލއށ ކރމތލއ ކޅށހރނ - 1 .ކރނ ގސތކރނމދކށ ނޔތގތނ - 23 - رކޔމއކ ދއތތލއގ ބނޑފށ ޤބލއށވގތށ ދއތތލ اهللا أكب

.ތފޅ ހމއށ އފލނދކނޑ ހމއށ ނވތ ދކނފވތތލމތ ކނތތލ . ވތމތ ކނތ ބއވއ މމތގއ ހށނބނނ - 4

ބއވނ ނވތ ވތ ކޑހޅމތ ކނތ ކޑހޅ ޖއސއ ކނތނ ވތ އތދނޑގއ ށ ވތ އތދނޑމތ ކނތ ހފހއޓނ ނވތ ވތ އޅނބއޓ ހމއށ ކނތތލ އރގތ

އދ އނމ ރނގޅގތ ކމށ . މތނގތވސ ސބތވގނވއވ. އތދނޑ ބއވނއއ ކނތތލއގ ބނޑފށގ . ޢލމވރނ ވދޅވފއވނ ތނގތ އއފހރ ޖމކރމވ

އރނ ކނތގ އއބއ . ފހއޓއގނ ހރމވމދ ވތ ކޑހޅމތ ޖހގތށ ވތގއ ހއދ އނއބއ . އނއބއ އނނނ ވތ ކޑހޅ މތގއވ. އނނނ ވތތލ މތގއވ

.އނނނ ވތ އތދނޑ މތގއވ ނމދގ ސނނތތކގ ތނވނ ނމބރގއ .ދޢއލއސތފތޙ ކޔނ - 5

.އދޢތކގ ތރއނ ކނމ ދޢއއ ކޔސ ހމރނގޅވ. ދޢތއ ވނ ބޔނވފއވއމމއ މ .ސރތލފތޙ ކޔވނއއ ބސމ ކޔމށފހ أعوذ - 6

. ރކޢތއގއ ކޔވނ ސއރނނވ ކމގއވނމ ހރހ ނމދއގ ހރހނމދއގ ފރތމ ހރހއއ . މނވރއ ކޔވނ ޤރއނނ - 7 .ބއއފހރ މނދރނމދގ ހތރރކޢތގއ ކޔވޔސ މއސލއއނތވ. ދރކޢތގއވ8 - رދއތ އފލނ ފރތމ . ދއތ އފލއ ރކޢށދއނކޔމއކ اهللا أكب

. ރކޢގ ކއފއޔތ ބޔނވ ހނގއޖއވ. ގތށވފހރ ހމއފލ ނމދގ ސނނތތކގ ދހވނ ނމބރގއ .ރކޢގއ ޒކރކރނ - 9

.ރކޢގއ ޤރއނކޔވމކ ޙރމކމކވ. ބޔނވ ހނގއޖއވދއތ .ވ ދއތ އފލނކޔމއކ ރކޢނ ތދ سمع اهللا لمن حمده - 10

. އފލނ ހމ ކރނ އފލގތށވ

Page 113: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

112

އޢތދލށ ހނނއރ އތބހއޓނޖހ ގތމދ . އޢތދލށހރނ - 11ފއ ވދޅވފއވނ އތ އލވލޖމހރ ޢލމވރނ . ޢލމވރނ ވނ އޚތލފވފއވ

ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވނ އޢތދލށ ހނނއރ ހށނބނދގނ އދ. ބހއޓމށވޖމހރ ޢލމވރނ . އއވސ ކޅކށ ޞރޙ ދލލއ އއސފއއ ނވއވ. ހރމށވ

އދ .އސތދލލ ކރއވފއވނ އޢތދލގއ ސދވމށ އމރކރވފއވ ނއޞތކނނވرسول اهللا صلى އޢތދލގއ ހށނބނމށ ވދޅވ ޢލމވރނ އސތދލލ ކރއވފއވނ

ނމދގއ ކޅށ ހނނވ ހނދ ހށނބނނވކމށ ބއއ އޞޙބބކލނ اهللا عليه وسلم އދ ނމދގ . އއ ކޅށހރމކވފހ އޢތދލވސ . ރވކރއވފއވ ބސފޅތކނނވ

. ކނމ މޤމއގއވސ އތ ކނމވސ ތނއގއ ބއވމށ ވރދވގނ އއސފއވއވ. އ ބނމތ ބއވމވސޖދގ. ރކޢގއ ކކމތ ބއވމވ. ޤޔމގއ މމތގއ ބއވމވފހ އތ އއވސ ތނއގއ . ޙއޔތގއ ކކމތ ބއވމވދސޖދ ދމދގއއ އއތ

އހނކމނ އބކލނ ވދޅވނ އޢތދލގއ އތ އލވއލމށ . ނބއވ މޤމއނތވهللا މތ )1(ސނލއވ ވއލ ބނ ޙޖރއއރهللا އއވސ ދލލއ އއސފއ ނވމއކ މތ

ރވޔތނ ދލލކރނ އޢތދލގއ މމތގއ )2(ނލއވ ސހލ ބނ ސޢދގރއސ .އތބއވމށވ

ނމދގ ސނނތތކގ އގރވނ ނމބރގއ .އޢތދލގއ ޒކރކރނ - 12 . ޒކރތއ ބޔނވ ހނގއޖއވ

13 - رދއށ ދނޖހ ގތއ ސޖ .ށ ދއނކޔމއކ ސޖދއ اهللا أكب .ގއ އނނނޖހ ކއފއޔތ ބޔނވ ހނގއޖއވސޖދ

ނމދގ ސނނތތކގ ސދވނ ނމބރގއ . ގއ ޒކރކރނސޖދ - 14 . ވގއ ޤރއނ ކޔވމކ ޙރމކމކފހ ސޖދ. ވ ހނގއޖއވޒކރތއ ބޔނ15 - رކޔމއކ ސޖދއނ ތދވނ اهللا أكب. ދސޖދ ދމދ އނނނޖހ ކއފއޔތ ބޔނވ .ދސޖދ ދމދ އނނ - 16

.ހނގއޖއވނމދގ ސނނތތކގ ފނރވނ .ދސޖދ ދމދގއ ދޢކރނ - 17

.ވނމބރގއ ބޔނވ ހނގއޖއ

.رواه البخاري )2( .النسائي بإسناد صحيح رواه )1(

Page 114: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

113

19 - رގއވސ ދވނސޖދ .ކޔމއކ ދވނ ސޖދއށ ދއނ اهللا أكب .ގއވސ ކނތއކރ ގތށވއކރނ ހމ ފރތމ ސޖދކނތ

20 - رކޔމއކ ދވނ ސޖދއނ ތދވނ اهللا أكب. ވމގ ކރނ ކޑހނދކޅކ ގއބރ ދރމހއނމ ދވނ ރކޢތށ ތދ - 21

.އށނދ މޑކށލނތދވނޖހ ގތއ ކއފއޔތ ބޔނވ . ދވނރކޢތށ ތދވ ހށނބނނ - 22

.އރ ދއތ އފލކށ ނޖހނއވނދވނ ރކޢތށ ހށނބނ. ހނގއޖއވދވނ ރކޢތގއ .ގތށ ކނތއކރނ ފރތމ ރކޢތގއ ކނތއކރ - 23

އކމކ ސރތލފތޙގ ކރނ . ކނތއކރނ ހމ ފރތމ ރކޢތގއ ކނތއކރ ގތށވ .ކޔނ ހމއކނ ފރތމ ރކޢތގއވ أعوذ. ކޔނކމއނތވ أعوذ

އބހ ދވނރކޢތގ ދވނ ސޖދއނ .ނނފރތމ އއތޙއޔތށ އ - 24رތރޝށ އނމވފއއ އ. ކޔމއކ ތދވ ފރތމ އއތޙއޔތށ އނނނއވ اهللا أكب .

.ކއފއޔތ ބޔނވ ހނގއޖއވއހދ ނމދގ ފރޟތކގ އށވނ ނމބރގއ ތޝ .ތޝއހދ ކޔނ - 25

އއ ފހ ދރކޢތ ނމދއނމ ފރތމ އއތޙއޔތ . ބޔނވ ހނގއޖއވ .ތރޝށ އނސ ތވއރކށ އނސ މއސލއއނތވއފ. އއތޙއޔތވ

26- رއތ. ތނވނ ރކޢތށތދވ އތ އފލއ ހށނބނނ ކޔމއކ اهللا أكب . އފލނ ހމކރނވސ އތ އފލ ގތށވ

ތނވނ ރކޢތއ ހތރވނ .ބސމކޔއ ސރތލފތޙ ކޔވނ - 27އއ މނދރނމދގ ފހ . ރކޢތގ ޤޔމގއ ކޔވނ ހމއކނ ސރތލފތޙއވ

ރކޢތގއ ބއއފހރ ސރތލފތޙއށ ފހ މނދރ ނމދގ ފހދ. އވދރކޢތ ފޔވ . އހނ ސރތއ ކޔވއލނ މސތޙއބވގނވއވ

.ފރތމ ދރކޢތގއ ކނތއކރ ގތށ ކނތއކރނ - 2829 - رކޔމއކ ދވނ ސޖދއނ ތދވ ގއބރދރ މހއނމ اهللا أكب

.ތނރކޢތ ނމދއނމ ފހއއތޙއޔތށ އނނނއވ. ނދކޅކ އށނދ މޑކށލނކޑހހތރވނ ރކޢތށ ތދވ . ހތރވނ ރކޢތށ ތދވ ހށނބނނ - 30

.ހށނބނނ އރ އތ އފލކށ ނޖހނއވ

Page 115: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

114

. ރ ގތށ ކނތއކރނތނވނ ރކޢތގއ ކނތއކ - 31ތނވނ ރކޢތގ ކޔމއކ اهللا أكبرއބހ . ފހ އއތޙއޔތށ އނނ - 32

.ކއފއޔތ ބޔނވ ހނގއޖއވ. ދވނސޖދއނ ތދވ ތވއރކށ އނމވ .ތޝއހދކޔނ - 33ގ މއޗށ ى اهللا عليه وسلمرسول اهللا صلތޝއހދށ ފހ - 34ނމދގ ސނނތތކގ ނވރވނ ނމބރގއ ޞލވތ ބޔނވ . ޞލވތކޔވނ .ހނގއޖއވ

ނމދގ ސނނތތކގ ވހވނ ނމބރގއ .ޞލވތށފހ ދޢކރނ - 35 . ދޢތއ ބޔނވ ހނގއޖއވ

ވނ ނމބރގއ ސލމގ ނމދގ ފރޟތކގ ނވ. ސލމދނނ - 36 .ޒއ ސލމދނޖހ ގތ ބޔނވ ހނގއޖއވލފ

.ފހ ކރގތކށ މބޔނކރވނ ނމދކރ ގތގ ޚލޞއވ. ނމދގ ޙރކތތކގއ ފރހނނނ އނހނނ ހމހމއވ. ދނނއވ

.ސ ތފތއ ވރދވގނ އއސފއއ ނވއވއއވ

ސނނތ ނމދ

ނމދތކގ އތރށ ސނނތނމދތކއވސ ޟފހ އސލމދނގއ ފރއއ ފރޟނމދގ ރކނތކއ ސނނތތއ ފރހމނވމގ . ޝރޢކރއވފއވއވ

. ފބއދމށއ އޚރތގއ މހގ ދރޖތއ މތވރކރމށޓކއވސބބނ އނވ އނވނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތ

حاسب به الناس إن أول ما ي" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނموالة يالص ةاميالق، هكتالئمل لجو زا عنبقول ري، لمأع وهوا :وظران يف دبع الةيص ا أمهمأت

من يانظروا هل لعبد :شيئا قالوإن كان انتقص منها ،فإن كانت تامة كتبت له تامة ؟نقصها )1("ثم تؤخذ األعمال على ذلكم ،فريضته من تطوعه يأتموا لعبد :فإن كان له تطوع قال ؟تطوع

.وصححه األلباينرواه أمحد وأصحاب السنن )1(

Page 116: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

115

ސބބއލވ ޢމލކ ހހމކށވރނ ޤޔމތދވހ އނމފރތމ މސތކނގ " :މނއގ هللاތމނ. އކލނގ ދނވޑގނވޙލ މލއކތނނށ ވޙކރއވނއވ، هللاމތ. ނމދވ

ފހ . އނމދ ފރހމވގނވތ ނވތ އނވގނވތ ބއލވށވ ،އޅގ ނމދށއދ ނމދނ މނވރއ . ވފރހމވގނވނމ ނމދ ފރހމކމށ ލޔއވނއ

ގ އޅއށ ސނނތ ނމދއވތ هللاތމނ. އނވގނވނމ އކލނގ ވޙކރއވނއވ ،ގ އޅއށهللاތމނ. ވޙކރއވނއވهللا ފހ އނއށ ސނނތ ނމދއވނމ . ބއލވށވ

ދނ އހނހނ ޢމލތކގ . ދއވށވއނގ ފރޟ އނގ ސނނތނ ފރހމކށއބހ ފރޟރދ ސނނތ ރދއނ . (ސބވސ ކރއށދނ އގތގ މތނނވހ

.)"މގތށވ. އދ ފރޟ ޒކތ ޞދޤތނ ފބއދމވ. ފބއދމވކބއނ ރއސނލއވ ރބޢތ ބނ ކޢބ އލއސލމގهللا އދ މތ

އ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއހރނ ބއއ ރރ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވސދނމށއ އދވސ ފނ ވޟކރއވމށ ފނ ގނއއ އކލގ. އކ ހދކރމވ

ލގފނ އހރނނށ އކ. އކލގފނގ އހނހނ ބނނތއ ފއދއދނމށވފހ އހރނ . ތމނކލގފނގ ކބއނ ކމކށ އދށވ. ޙދޘފޅކރއވއވ

ފހ އކލގފނ . ސވރގގއ ކލގފނ އކވމށ އދމވ. ދނނވއފމވ. ހމ އއދމވ. މވވއފނތހއޔވ؟ އހރނ ދނނއނނ އދމއ . ޙދޘފޅކރއވއވ

ފހ ތބގ : "މނއ )1("على نفسك بكثرة السجود يفأعن". އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވގނ ސޖދކރމނ ) އބހ ތބގ ނފސ އޞލޙކރމގ މއޗށ(ނފސ ޚލފށ

."ށވތމނކލގފނށ ތބ އހވهللا މތ .ސނނތ ނމދ މސތޙއބވގނވނ ގގއކރމވ

ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ ،مسجده يفقضى أحدكم الصالة إذا" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

هالتص نيبا مصن هتيبل لعجاهللافإن ،فلي ل فاعل ججو زرا يعيخ هالتص نم هتيމނއ )2("ب :ތޔބއމހނކރ މހކ މސކތގއ ނމދ ފރހމކރ ހނދ އނގ ގއށ އނގ ނމދނ "

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والنسائي )1(

.رواه أمحد ومسلم )2(

Page 117: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

116

.) އބހ ނމދގ ރވތބ ސނނތ ގގއ ކރހށކމވ. (އޅހށކމވއއ ހއސ ."އނގ ގގއ ބރކތލއވއވهللا އހނހމކށވރނ އނ ގގއ ކރނމދނ މތ

. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތبيوتكم ياجعلوا ف". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވއވއކލގފނ ވދޅ

ބއމހނގ ތޔބއމހނގ ގތކށ ތޔ: "މނއ )1("من صالتكم وال تتخذوها قبورا ."ށބނތކކށ ނހދށވއދ ތޔބއމހނގ ގތއ ކ. އ އޅށވނމދތކނ ހއސއ

. ރއސނލއވ ޒއދ ބނ ޘބތގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ

"ء فرالة الميص أفض هتيبف هالتص نل مجدسة يى موبكتذا إال المފރޟނމދ : "މނއ )2("هފޔވއ މހ އނގ ގގއ ކރނމދ ތމނކލގފނގ މމސކތގއ އނ ކރނމދށވރ

."މތވގނވއވކޅށހރމށ . ފހ ސނނތ ނމދގއ ކޅށހރނ ވޖބއނނވ

އދ ރކޢތގ އއބއ . ވގނވމ އކވސ އށނދ އނދގނ ނމދކރނ ހއދއވކޅދނ. ކޅށ ހރގނ ފރހމކށ އނއބއ އށނދ އނދގނ ފރހމކރޔސ މއސލއއނތވ

ދޔޔސ އދ އށނދ އނދގނ ކޔވއ ރކޢށ ދނވމނ ތދވ ދނ ރކޢށފހ އށނދ އނދގނ ނމދކރއރ އނމރނގޅ ދފއ ވއކށގނ . މއސލއއ ނތވ

. އހރނ ޢއޝތގފނށ ދނނވއފމވ. ވދޅވއވ - رمحه اهللا - ޢލޤމ . އނމވދރކޢތގއ އކލގފނ ކރއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އށނދ އނނވއގނ

އކލގފނ ދރކޢތގއ ކޔވއ . "ކނތއކރއވނ ކހނކނހއޔވ؟ އކމނ ވދޅވއވދނ . ފހ ރކޢކރއވނ އދވޑއގނނވ ހނދ ތދވވޑއގނނވއވ. ވދޅވއވ

ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ هللا ދވސ މތއ )3(."ރކޢށ ވޑއގނނވއވرسول اهللا صلى اهللا ދމނމދގ އއވސ ރކޢތއގއ . "އކމނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

އށނދ އނނވއގނ ކޔވއ ވދޅވނކށ ތމނކމނ ދވހކވސ عليه وسلمފހ އޙލތގއ . އއ އކލގފނ މސކޅފޅވއޖއމށ ދނދނވ. ވމވދކވޑއނގނނ

.رواه اجلماعة إال ابن ماجه )1(

.اللفظ أليب داودوالبخاري وأبو داود والترمذي و رواه أمحد )2(

.رواه مسلم )3(

Page 118: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

117

ދނ ރކޢށ ވޑއގނނވނ ބކ . އކލގފނ އށނދ އނނވއގނ ކޔވއވދޅވއވރކޢށ ދނ. ސޅސ ނވތ ތރސ އޔތށ ވމނ ތދވވޑއގނ ކޔވއ ވދޅވއވ

)1(."ވޑއގނނވއވ

ސނނތ ނމދތއ ބހގނވ ބއތއ

މޠލޤ ސނނތކ އއވސ . އއ މޠލޤ ސނނތއ މޤއޔދ ސނނތވއސނނތތއ . އބހ ޢއމ ސނނތތކވ. ޤއދއ އކލވގނ ނވ ސނނތވ

ދ ރކޢތކރމށ ނޔތގނފނމ . ސނނތތއކރމހގ ނޔތގ މއޗށވބނވގނވނ އއމމ . އދ ހތރ ރކޢތކރމށ ނޔތގނފނމ ހތރ ރކޢތކރށވ. ދރކޢތކރށވ

ނ ސނނތ ނމދއ މހކ ރކޢތގ ޢދދ ނޔތނގ. "ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا - ނވވ އދ ދ ރކޢތނ . ފށއފނމ އއރކޢތނ ސލމދނނވސ އނއށ ހއދވގނވއވ

ނވތ ތނ ރކޢތނ ނވތ ސތކ ރކޢތނ ނވތ އއހސ ރކޢތނވސ ސލމދނނ އ ނނގ ސލމދނ ކމގއވޔސ އނގ އދ އނއށ ކރވނ ޢދދ. އނއށ ހއދއވފހ )2(."ގއ މގތށ ވދޅވފއވއވ "اإلمالء"އދ އމމ ޝފޢ . ނމދ ޞއޙއވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ - رمحه اهللا -އޙނފ ބނ ޤއސ ފހ . ވ އބ ޛއރ ވރށގނ ރކޢތތކއ ކރއވއފއވރއސނލއهللا އއދވހކ މތ

ކލގފނ ތޔ ސލމ ދއވ ހރޢދދކނކނ . ސލމ ދނމނ އޙނފ ދނނވއފއވނވތ އނހރޢދދކނކނ ކލގފނށ އނގވޑއގނނވ ހއޔވ؟ އބ ޛއރ

. ދނވޑގނނވއވهللا އހރނނށ ނނގނކމގއ ވޔސ ހމކށވރނ . ވދޅވއވފޅކރއވނކށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ އހރނގ ލބވތ އކވރޔ

އލނވސ . މހނ ވދޅވ އބ ޛއރ ކރތކރއވނ ފއޓވއވ. އހރނ އޑއހމވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ އހރނގ ލބވތ އކވރޔ . ވދޅވއވ

، بها درجة سجدة إال رفعه اهللا هللاما من عبد يسجد ". ފޅކރއވނކށ އހރނ އޑއހމވ

.رواه أمحد وأصحاب السنن )1(

.اموع )2(

Page 119: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

118

އށޓކއ އނމ ސޖދއއވސ، هللاއއވސ އޅކ : "މނއ )1("ئةوحط عنه بها خطيއނގ ދރޖއއ މތވރނކރއވ އދ އގ ސބބނ އނގ هللا އސޖދއގ ސބބނ

."ފފއއ ނފއސވ ގތކށ ނކރއވލވގނވ ދނފހ މޤއޔދ ސނނތކ އސނނތގއ ޤއދއ އކ

އއ ނމދގ ރވތބ ސނނތތކއ ޚއޞ ނނތކއ ދވފއވ . ސނނތވ .އނމ ފރތމ ރވތބ ސނނތތކގ ތފޞލ ބޔނކރމވ. ސނނތތކވ

ރވތބ ސނނތތކކ ފރޟނމދތކގ އސފސކށ : ރވތބ ސނނތތއ . ނވތ ދހރކޢތވ. ނވތ ބރރކޢތވ. އއ ސދރކޢތވ. ސނނތތކވ ކރވ

އއ ފތސނމދގ އހ ދރކޢތއ، މނދރނމދގ އހ :ސދރކޢތހތރރކޢތއ، ފހ ހތރރކޢތއ، މޣރބނމދގ ފހ ދރކޢތއ، ޢޝނމދގ ފހ

.ދރކޢތވއއ ފތސނމދގ އހ ދރކޢތއ، މނދރނމދގ އހ :ބރރކޢތ

ހތރރކޢތއ، ފހ ދރކޢތއ، މޣރބނމދގ ފހ ދރކޢތއ، ޢޝނމދގ ފހ .ދރކޢތވ

މދގ އހ އއ ފތސނމދގ އހ ދރކޢތއ، މނދރނ :ދހރކޢތދރކޢތއ، ފހ ދރކޢތއ، މޣރބނމދގ ފހ ދރކޢތއ، ޢޝނމދގ ފހ

ސނނތތކއ އހރހ. ދކ ބރރކޢތވފހ އނމ ރޖޙވގނވ ޢދ. ދރކޢތވ .ތރގއ މބޔނކރނއވ

ފތސނމދގ އހ ސނނތ

ފހ . ފތސނމދށ ބނގގވމނ ޤމތދނމ ދމދ ކރވ ދރކޢތވ އބހރވތބ ސނނތތކގ ތރއނ އނމ ! އދކއއތ. އއ ވރށ މތވގނވ ދރކޢތވ

މ އނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއދ އއ ސނނތތކގ ތރއނ . މތ ސނނތވދތރފޅތކގއވސ އކލގފނ އސނނތ . ސމލކނދއވ އއސނނތވ

.رواه أمحد والبيهقي )1(

Page 120: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

119

އކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ދނކރއވއވއއވސ يه وسلمرسول اهللا صلى اهللا علފތސނމދގ އހ ސނނތށ ވރ ބޑށ . "ވދޅވއވ

)1(."ސނނތ ނމދކށ ފރވތރވވޑއވގނނވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދވސ މތ

ركعتا " .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. އކމނ ވދޅވއވފތސނމދގ އހ ސނނތގ ދރކޢތ ދނޔއއ : "މނއ )2("فجر خير من الدنيا وما فيهاال

."ދނޔގއ ވހއ އއޗކށވރ ހޔކނ ބޑވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދވސ މތ

ފތސނމދގ އހ ސނނތގ ދރކޢތށ އކލގފނ . "އކމނ ވދޅވއވއވސވވޑއގނނވ ވރށވރ ބޑށ ހޔކނތއތކގ ތރއނ އހނ ހޔކމކށ

)3(."އކލގފނ އވސވވޑއގނނވނކށ ތމނކމނ ދކވޑއނގނނވމވހ ސނނތގ ފރތމ ރކޢތގއ ސރތލފތޙއށ ފހ ފހ ފތސނމދގ އ

[ # " !Z )ސރތ އދ ދވނ ރކޢތގއ ސރތލފތޙއށ ފހ )الكافرون

[ $ # " !Z )هللا މތ. ސރތ ކޔވނ މސތޙއބވގނވއވ )اإلخالصހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ

! " ] ފތސނމދގ އހ ސނނތގ ދރކޢތގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم #Z )الكافرون( ސރތއ [ $ # " !Z )ސރތ ކޔވއ )اإلخالص

)4(."ވދޅވއވ

3 4 5 ] މ ރކޢތގއ ސރތލފތޙއށ ފހ އދ ބއއފހރ ފރތ E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6

Q P O N M L K J I H G FZ )މއޔތ އދ )١٣٦: البقرة

: ; > = < ? @ A ] ދވނ ރކޢތގއ ސރތލފތޙއށ ފހ

.والبخاري ومسلم وأبو داود رواه أمحد )1(

.رواه أمحد ومسلم والترمذي والنسائي )2(

.رواه أمحد ومسلم )3(

.رواه مسلم وأبو داود والنسائي وابن ماجه )4(

Page 121: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

120

E D C B U T SR Q P O N M L K J I H G F Y X W VZ )މއޔތ ކޔވނ މސތޙއބވގނވއވ )٦٤: آل عمران .

އކލގފނ . ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތތގއ ބޤރ ޢފތސނމދގ އހ ސނނތގ ދރކ لمرسول اهللا صلى اهللا عليه وس. "ވދޅވއވ

= < ]މއޔތއ އލޢމރނ ސރތގ Z 3 4 5 6 7 8] ސރތގ B A @ ? Z 1(."މއޔތ ކޔވއ ވދޅވކމގއވއވ(

3 4 5 ] ފހ އދ ބއއފހރ ފރތމ ރކޢތގއ ސރތލފތޙއށ E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6

Q P O N M L K J I H G FZ )މއޔތ އދ )١٣٦: البقرة

¾ ¿ Æ Å Ä Ã Â Á À ] ދވނ ރކޢތގއ ސރތލފތޙއށ ފހ Ò Ñ Ð Ï Î Í Ì Ë Ê É ÈÇZ )٥٢: ل عمرانآ(

ބނ ޢއބސގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. މއޔތ ކޔވނ މސތޙއބވގނވއވފތސނމދގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

މއޔތ އދ ދވނ Z 7 38 4 5 6 ] އހ ސނނތގ ފރތމ ރކޢތގއ

މއޔތ ކޔވއ Ò Ñ Ð Ï ÎZ ]ރކޢތގއ )2(."ވދޅވކމގއވއވ

ފހ ގގއ ފތސނމދގ އހ ސނނތކރނމ ސނނތކށ އވދވގނ ވ ޢއޝތގފނގ ރއސނލއهللا މތ. ކނތ އރމއޗށ އށވލނ މސތޙއބވގނވއވ

ފތސނމދގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކމނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވކނތ އރކށފޅ މއޗށ ތކރއވ ހނދ އކލގފނއހ ސނނތގ ދރކޢ

)3(."އށވލއވއވ

.أمحد ومسلم رواه )1(

.رواه مسلم وأبو داود )2(

.رواه اجلماعة )3(

Page 122: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

121

ރގއ ފތސނމދށފހ އރއރމ ދމދ ނމދކރނ މނ ވގތތކގ ތފހ ފތސނމދގ އހ ސނނތ ފއތވއޖނމ ފތސނމދގ . އއނނ ވގތ ހމނއވ

ރއސނލއވ ޤއސ ބނ ޢމރގ هللا މތ. ފހނ އސނނތކރނ ހއދވގނވއވ. ކށވރނ އކލގފނ ފތސނމދށ ވޑއގތވހމ. "ކބއނ ރވވގނވއވ

މސތކނނގނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއކލގފނށ މސކތށ ވޑއގނނވނއރ . އދ ޤއސ އރ ފތސނމދގ އހ ސނނތއ ނކރއވއވ. ފތސނމދކރއވނއވ

ދނ . އ އކ ފތސނމދކރއވއފއވ ل اهللا صلى اهللا عليه وسلمرسوފހ ޤއސ އދ ފތސނމދގ އހ . ފތސނމދކށ އވދވވޑއގނ ޤއސ ތދވވޑއގނފއވ

އކލގފނގ ކއރނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ . ސނނތކރއވއފއވފހ ޤއސ " އއ ކނނމދއ ހއޔވ؟" .ފޅކރއވއވحديث ނނވމނ ވޑއގ

)1(."އކލގފނށ ޚބރދއވމނ އކލގފނ އއޗކ ވދޅއނވއވއދ ފތސނމދގ އހ ސނނތ ފއތވއޖނމ އރއރމށ ފހ ކރނ

ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ. ނގޅވމޑކރޔސ ހމ އނމރرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

: އމނ )2("هماالشمس فليصل الفجر حتى تطلع يركعت من لم يصل" .ފޅކރއވއވحديثއރއރމށ (ފތސނމދގ އހ ސނނތ އރއރއފމށ ދނދނ ނކށ ހރއޖމހ ފހ "

."އދރކޢތކރހށކމވ) ފހއދ އރއރ ފހނ ހލވމހ ފތސނމދކރމގ ކރނ ފތސނމދގ އހ

ރއސނލއވ ޢމރނ ބނ ޙޞއނގ هللا މތ. ސނނތކރނ މސތޙއބވގނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއފހރކ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

ދނ ހރހ. މޑކރއވއވ ދތރފޅއ ނނމވ ވޑއގނނވމނ ރގނޑ ތނއގއފހ . އދ ފތސނމދކށ އއވސ ބކލކށ ހފޅނލއވނވ. އފއވބކލނ ނދކރއވ

ދނ އރ ކޑކށ . އބކލނނށ ހފޅލއވނ އރގ ހނކނ އޙސސވވޑއގތމނނވ. އވއފއވމއޗށ އރއފމށ ދނދނ އބކލނ ތއބވތނ ނނ އހނތނކށ ދތރކރ

ފހ . މއއޛނށ ބނގދއވމށ އމރކރއވއފއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمދނ

.وصححه األلباينرواه أمحد وابن خزمية وابن حبان وأصحاب السنن إال النسائي )1(

.يف صحيح اجلامع وصححه األلباينرواه البيهقي )2(

Page 123: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

122

ދނ . ބނގދއވމނ ފތސނމދގ ކރނ ފތސނމދގ އހ ސނނތކރއވއފއވ )1(."ޤމތދއވއ ފތސނމދކރއވއފއވ

ދރނމދގ އހ ސނނތއ ފހ ސނނތމނ

މނދރނމދގ އސފސކށ އށރކޢތ ވކމށއ، ހރކޢތ ވކމށއ، .އގ ބޔނ ތރގއ އވނއވ. ހތރރކޢތ ވކމށ ވރދވގނ އއސފއވއވ

. ބގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ އއމ ޙބهللا މތ: އށރކޢތمن صلى أربعا قبل ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކމނ ވދޅވއވ

ޢތ މނދރނމދގ ކރނ ހތރރކ: "މނއ )2("لحمه على النار الظهر وأربعا بعدها حرم اهللاއނގ މސ ނރކއށ هللا މތ. އދ ފހނ ހތރރކޢތ ކށފމހ ދނނއވ

."ޙރމކރއވއފއވرسول اهللا صلى اهللا عليه . ވދޅވއވ - رمحه اهللا - ބނ ޝޤޤهللا ޢބދ :ހރކޢތ

. އކމނ ވދޅވއވ. ރމވގ ނމދފޅ ބހގތނ އހރނ ޢއޝތގފނ ސވލކوسلم އކލގފނ މނދރނމދގ ކރނ ހތރރކޢތ އދ ފހނ ދރކޢތކރއވ "

)3(."ކމގއވއވބނ ޢމރގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ :ހތރރކޢތ

ގ އރހނ هللا صلى اهللا عليه وسلم رسول ا. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވއއ މނދރނމދގ ކރނ ދރކޢތއ، ފހނ . ދހރކޢތއ އހރނ ދސކރމވ

ދރކޢތއ، މޣރބނމދގ ފހނ އކލގފނގ ގކޅގއ ކރއވ ދރކޢތއ، ކރއވ ދރކޢތއ، އދ ފތސނމދގ ކރނ ޢޝނމދގ ފހނ އކލގފނގ ގކޅގއ

)4(."ދރކޢތވ

.والبخاري ومسلم رواه أمحد )1(

.باينوصححه األلرواه أمحد وأصحاب السنن )2(

.رواه أمحد ومسلم وغري مها )3(

.رواه البخاري )4(

Page 124: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

123

ފހ މނދރނމދގ އހ ސނނތގ ހތރރކޢތކ ވރށމތވގނވ . ރއސނލއވ އބއއޔބލ އނޞރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ހތރރކޢތވ

ފހ . ލގފނ މނދރނމދގ ކރނ ހތރރކޢތކރއވ ކމގއވއވހމކށވރނ އކހމކށވރނ ކލގފނ ތޔ ސނނތގއ އބ . އކލގފނށ ދނނވނވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ . ފހ އކލގފނ ދނނވއވ. ދމހނނވމއވފހ . ދނ އހރނ އކލގފނ ސވލކރމވ. ނކރއވނކށ އހރނ ދކނމވއކ

. ހމކށވރނ އއ އޑގ ދރކޅތއ ހޅވ ވގތކވ. "އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވމނކލގފނ ފހ އދރކޅތކނ ތމނކލގފނގ ޞލޙޢމލއ އފއލވމށ ތ

)1(."ލބކރއވމވފހ . މނދރނމދގ އހސނނތއ ފހ ސނނތ ފއތވއޖމހ ދނނއވ

هللا މތ. އދސނނތ ޤޟކރއވކނ ސބތވގނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އކމނ ވދޅވއވ. ވއވރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނ

އށ މނދރނމދގ ކރނ ހތރރކޢތ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމކށވރނ "هللا އދ މތ )2(."ނކރއވއޖނމ މނދރނމދގ ފހނ ކރއވ ކމގއވއވ

އއދވހކ . އކމނ ވދޅވއވ. ވއވރއސނލއވ އއމ ސލމގ ކބއނ ރވވގނއހނދ އކލގފނގ އރހށ . މނދރނމދ ކރއވއފއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمދނ އމދތއ ބއސވމށޓކއ އކލގފނ . މދތކއ ގނވއޖއވ

ވޑއގނ ޢޞރނމދށ ބނގދއވއފމށ އއ މއއޛނ . އށނދވޑއގނފއވއދ އދވހކ . ދނ ޢޞރނމދކރއވއ ތމނކމނގ އރހށ ވޑއގނފއވ. ދނދނވ

އކލގފނގ އނބއނބކނބލނކރ ތމނކމނގ އރހގއ އކލގފނ ހދކރއވ ދނ ތމނކމނ . ގފނ ވރށލއލއކށ ދރކޢތކރއވއފއވދނ އކލ. ދވހވ

އދރކޢތކރއވމށ ! ގ ރސލއވهللاއއ ކނދރކޢތއތއވ؟ އ . ދނނވއފމވ !އދކއއތ. ނނކވ" .ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ ؟ ކލގފނށ އމރ އއތއވ

ފހ . އދރކޢތކ މނދރނމދގ ފހނ ތމނކލގފނ އބދވސ ކރއވ ދރކޢތވއއ މއއޛނ ވޑއގނ . އމދތއ ބއސވނ ތމނކލގފނ މޝޣލކރއވ

.رواه أمحد وسنده جيد )1(

.األلباينرواه الترمذي وحسنه )2(

Page 125: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

124

ވމށ ތމނކލގފނ ފހ އދރކޢތ ދކށލއ. ޢޞރނމދށ ބނގދއވއފމށ ދނދނވ )1(."ނރއސވއވ

މޣރބނމދގ ފހ ސނނތ

ފހ މދރކޢތ ގގއ ކރނ . އބހ މޣރބނމދށ ފހ ކރވ ދރކޢތވރއސނލއވ މޙމދ ބނ ލބދގ ކބއނ هللا މތ. މސތޙއބވގނވއވ

رسول اهللا ކ ބނ ޢބދލއޝހލމހނއއދވހ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވފހ . ދނ އބއމހނނގނ މޣރބނމދ ކރއވއވ. ގތށ ވޑއގތވصلى اهللا عليه وسلم

)2("كعتين فى بيوتكماركعوا هاتين الر". ފޅކރއވއވحديث ނމދނ ސލމދއވ ހނދ ތޔބއމހނ ތޔބއމހނގ ) އބހ މޣރބނމދގ ފހ ސނނތ(މދރކޢތ : "މނއ

."ގތކގއ ކރށވފހ މޣރބނމދގ ފހ ސނނތގ ފރތމ ރކޢތގއ ސރތލފތޙއށ

ސރތ އދ ދވނރކޢތގއ ސރތލފތޙއށ )الكافرون( Z! " # ] ފހ

هللا މތ. ސރތ ކޔވނ މސތޙއބވގނވއވ )اإلخالص( Z! " # $ ] ފހ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދ

ދރކޢތގއއ ފތސނމދގ އހ ސނނތގ މޣރބނމދގ ފހ ސނނތގ"رسول اهللا މދސރތ Z! " # $ ] އއ Z! " # ] ދރކޢތގއ

)3(."ކޔވއ ވދޅވނކށ އހރނނށ އޑއވނ ޢދދއވސ ނނގއވصلى اهللا عليه وسلم

.رواه البخاري ومسلم )1(

.رواه أمحد وأبو داود والترمذي والنسائي )2(

.األلباينرواه الترمذي وابن ماجه وحسنه )3(

Page 126: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

125

ޢޝނމދގ ފހ ސނނތ

ފހ މދރކޢތވސ ގގއ . ހ އޝނމދގ ފހނ ކރވ ދރކޢތވއބ

ބނ ޢމރގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. އދކރނ މސތޙއބވގނވއވގ އރހނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

އއ މނދރނމދގ ކރނ ދރކޢތއ، ފހނ . ކޢތއ އހރނ ދސކރމވދހރދރކޢތއ، މޣރބނމދގ ފހނ އކލގފނގ ގކޅގއ ކރއވ ދރކޢތއ،

ގ ކރނ ޢޝނމދގ ފހނ އކލގފނގ ގކޅގއ ކރއވ ދރކޢތއ، އދ ފތސނމދ )1(."ދރކޢތވ

ބޔނވ ދޔ ތނޢދދނ ކނމ . އބޔނވ ދޔއ ރވތބ ސނނތތކވ ފހތނޢދދވސ ވރދވގނ އއސފއ އވނ . ޢދދއ އޚތޔރކރޔސ މއސލއއ ނތވ

ތބ ސނނތތކގ ޢދދ ބރރކޢތ ބއއ ޢލމވރނ ރވ. ޞއޙ ބސފޅތކނނވރއސނލއވ އއމ ޙބބ ބނތ އބ ސފޔނގ هللا ފހ މތ. ކމށ ރޖޙކރއވފއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކމނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

،يوم وليلة يعشرة ركعة ف يمن صلى اثنت". ޑއއސވމވރއވނކށ ތމނކމނ އފޅކحديثބރރކޢތ ކށފމހ ) ރވތބގ(ރޔކ ދވލ : "މނއ )2("الجنة يله بهن بيت ف يبن

."އނއށޓކއ ސވރގގއ ގނޑވރއ ބނކރވނއވ. ދނނއވ

ސނނތކނ ގދވގނ ނވ ސނނތތއ

އދ . ފހ ބޔނވގނ އދޔއ ސނނތކނ ގދވގނވ ސނނތތކވއއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އބހ . ސނނތކނ ގދވގނނވ ސނނތތކއވސ ވއވ

ފއ ނވ ނތތއ ދއމގތއގއ ކރއވޙބބކލނ އސނއކލގފނގ އޞ

.رواه البخاري )1(

. لم والترمذي والنسائيرواه مس )2(

Page 127: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

126

އއ ޢޞރނމދގ ކރނ ހތރރކޢތއ ނވތ ދރކޢތއ، . ސނނތތކވމރކޢތ ތކކ . މޣރބނމދގ ކރނ ދރކޢތއ، ޢޝނމދގ ކރނ ދރކޢތވ

އބހ އނ ކރނ އދނމ . އވ ރކޢތތކކވނމދކރމހގ އޚތޔރށ ދކށލވފއރކޢތތކގ ތފޞލ ތރގއ . އދ ކރނ ނދނމ ނކރޔސ އނމރނގޅވ. ކރށވ

.މބޔނކރނއވهللا މތ: ތ ނވތ ދރކޢތޢޢޞރނމދގ ކރނ ހތރރކ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދ )1("امرءا صلى قبل العصر أربعا رحم اهللا" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

އދ !" ށއވރޙމތލއވهللا ޢޞރނމދގ ކރނ ހތރރކޢތ ކށފމހއށ : "މނއއކލގފނ . ބނ ޒބއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ

ةالص نم ما" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. ވދޅވއވفمروضالإ ة وبين يدهاي كرتاعއނމދއގ ކރނ ދރކޢތ ނވ އއވސ : "ނއމ )2("ن

."ނމދއ ނވއވފރޟބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ :މޣރބނމދގ ކރނ ދރކޢތ

رسول اهللا صلى اهللا ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. މޣއފލގ ކބއނ ރވވގނވއވصلوا قبل المغرب " :ثم قال" صلوا قبل المغرب ركعتين". ފޅކރއވއވوسلم حديث عليه

ތޔބއމހނ : "މނއ )3(.كراهية أن يتخذها الناس سنة "لمن شاء" :ثم قال عند الثالثة "ركعتينތޔބއމހނ ". ފޅކރއވއވحديث ދނވސ ." ނމދގ ކރނ ދރކޢތކރށވމޣރބ

. ފޅކރއވއވحديث ދނ ތނވނފހރ ." މޣރބނމދގ ކރނ ދރކޢތކރށވނތވ އއ މސތކނ އކނކރނ ސނނތކށ ހދއފ." އކނކރނ އދ މހކށވ"

.އކމށ ނރހވޑއގނނވބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ :ޢޝނމދގ ކރނ ދރކޢތ

رسول اهللا صلى اهللا ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. މޣއފލގ ކބއނ ރވވގނވއވ :الثالثة يثم قال ف "أذانين صالة بين كل ،ذانين صالةأ بين كل". ފޅކރއވއވعليه وسلم حديث

. ابن خزمية وصححه، وصححهرواه أمحد وأبو داود والترمذي وحسنه وابن حبان )1(

.وصححه األلباينرواه ابن حبان )2(

.والبخاري وأبو داود رواه أمحد )3(

Page 128: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

127

ކނމ ބނގއކއ . ކނމ ބނގއކއ ޤމތކ ދމދ ނމދއވއވ: "މނއ )1("لمن شاء"ކނކރނ އދ އ. "ފޅކރއވއވحديث ތނވނފހރ ." ޤމތކ ދމދ ނމދއވއވ

."މހކށވފރޟނމދނ ސލމދނމއކ ތދވ ހރތނގއ ސނނތކރނ . ދނނއވ

ފހ ފރޟނމދ ނމމއކ ވގތނ ސނނތކރނ . ފށނ މކރހވގނވއވނނ އހނތނކށ ބދލވ ނވތ ހރތނ. ބނނވއޖމހ އހނމހކ ވހކދއކއލށވ

. ރއސނލއވ މޢވޔތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތ. ދނ ސނނތކރށވވނ އގތށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހރމނނށ . "އކލގފނ ވދޅވއވ

ފމށ ދނދނ ނވތ މސކތނ ނކމއޖއމށ އބހ ވހކދއކއ. އމރކރއވފއވއދ )2(."އއ އއނމދ އނއނމދ ގޅދނތއވ. ދނދނ އހނނމދއ ނކރމށވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އޞޙބބކލއގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތޢޞރނމދނ ސލމދއވ ހނދ މހކ ތދވ اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسول އއފހރކ

ފހ . އށނނށވ. ފހ ޢމރގފނ އނއށ ދނނވއފއވ. ސނނތކރނ ފށއފއވތކގ ހމކށވރނ އހލކތބނ ހލކވމގ ސބބކށވ އބއމހނ އބއމހނގ ނމދ

. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ) އހނދ(ފހ . ދމދގއ ވކނކރމވ )3(."ޢމރ ކނތއއކރ ރނގޅށވ"

ވތރ

.ނވތ އނހރއވ. ގ ލފޒމނއކ އކކވ الوترށ ފހގއ އނހރކށ ކރވ ގ ޝރޢމނއކ ރގނޑ ޢޝނމދ الوترއދ . ސނނތނމދކވ

.رواه اجلماعة )1(

.رواه مسلم وأبو داود )2(

.رواه أمحد بسند صحيح )3(

Page 129: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

128

ފހ އނމދކރމށ . ވތރއކ ސނނތކނ ގދވގނވ ސނނތ ނމދކވފނގ ރއސނލއވ ޢލގهللا ހ މތފ. ބރއޅއވފއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

ތޔބއމހނގ ފރޟނމދ ފދއނ . ކލގފނ ވދޅވއވއ. ކބއނ ރވވގނވއވދނ . ވތރކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އކމކ . ވތރ ވޖބވގނ ނވއވ

آن أوتروا يا أهل القر" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ޢލގފނ ވދޅވއވތޔބއމހނ ! އ ޤރއނގ އހލވރނނވ: "މނއ )1("عز وجل وتر يحب الوتر فإن اهللا

އބހ އއކއވނތ . (އ ވތރއވهللاއހނހމކށވރނ މތ. ވތރކރށވ ."އވއވއކލނގ ވތރއށ ލބކރ.) ރސކލނގއވ

ވތރގވގތކ އޝނމދނ ފބއސރ ފޖރލއފމށ :ވތރގ ވގތއކލގފނ . ރއސނލއވ އބ ބޞރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތ. ދނދނވزادكم إن اهللا" .އވފޅކރއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. ވދޅވއވ

هللا ހމކށވރނ : "މނއ )2("فصلوها فيما بين صالة العشاء إلى صالة الفجر ،الوتر يوه صالةފހ ޢޝނމދ . އދ އއ ވތރއވ. ތޔބއމހނނށ ނމދއ އތރކށދއވއފއވ

."ދ ދމދގއ ތޔބއމހނ އނމދކރށވފތސނމވތރކރނ އނމ މސތޙއބވގނވ ވގތކ ރގނޑގ ފހބއގ . ދނނއވ

އކމކ އވގތ ހނލވދނކމށ ހވއޖމހއށ މސތޙއބވގނވނ ނދމގ . ވގތވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ކރނ ވތރކރމވمن " .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ

لهأو روتل فلير الليآخ نم قومأن ال ي افخ، آخ قومأن ي عطم نملواللي رآخ روتفلي هالة ،رفإن صރގނޑގ ފހބއގއ ތދނވވދނކމށ : "މނއ )3("وذلك أفضل ،آخر الليل مشهودة

އދ ރގނޑގ ފހބއގއ . ބރގނފމހ ފހ ރގނޑގ ފރތމ ބއގއ ވތރކރހށކމވ. ވވދނކމށ އއމދކރމހ ފހ ރގނޑގ ފހބއގއ ވތރކރހށކމވތދ

އދ . އހނހމކށވރނ ރގނޑގ ފހބއގއ ކރވ ނމދށ މލއކތނ ޙޟރވއވއދވސ .)" އބހ ރގނޑގ ފހބއގއ ވތރކރމވ. (އނމ މތވގނވނވސ އގތވ

.وصححه األلباينه أمحد وأصحاب السنن واحلاكم وصححه، روا )1(

.يف صحيح اجلامع وصححه األلباينرواه أمحد بإسناد صحيح )2(

.رواه أمحد ومسلم والترمذي وابن ماجه )3(

Page 130: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

129

رسول . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތކލގފނ ވތރކރއވނ . "ބކރގފނށ ވދޅވއވއބ اهللا صلى اهللا عليه وسلم

ދށ ފހ ރގނޑގ ފރތމ ޢޝނމ. އބބކރގފނ ދނނވއވ" ކނވގތކތއވ؟" ކލގފނ ވތރކރއވނ ކނވގތކތއވ؟. "ދނ ޢމރގފނށ ވދޅވއވ. ބއގއވ

އ " .ފޅކރއވއވحديثދނ . ރގނޑގ ފހބއގއވ. ޢމރގފނ ވދޅވއވއދ އ . ފނ އތބރގއ ހއޕވއފއވފހ ކލގ. ކލގފނ ދނނއވ! އބބކރވ )1(."ފހ ކލގފނ ޢޒމގއ ހއޕވއފއވ. ކލގފނ ދނނއވ! ޢމރވ

. ވދޅވއވ - رمحه اهللا - އމމ ތރމޛ :ވތރގ ރކޢތތކގ ޢދދޢތއ، ހތރކޢތއ، ފސރކޢތއ، ވތރގ ތރރކޢތއ، އގރރކޢތއ، ނވރކ"

." ގ ކބއނ ސބތވގނވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ތނރކޢތއ އދ އއރކޢތ ތރރކޢތނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ވދޅވއވ - رمحه اهللا -އދ އމމ އސޙޤ ވ މނއކ ވތރއ އކ އކލގފނ ރގނޑ ދމނމދގ ވތރކރއވއ ބނ

ފހ ވތރ . އބހ އނމދގ ތރއނ ވތރވ ވހކއވ. ތރރކޢތކރއވ ވހކއވ ."އވނ ދމނމދށ ނސބތވފއވ

ނވސ ފހ ދރކޢތނ ސލމދފއ އލނ އއރކޢތކށ ސލމދނއދ . އދ ތނރކޢތގއ އއއއތޙއޔތނ ސލމދނނވސ ޞއޙއވ. ޞއޙއވ

އއތޙއޔތގއ މޑނކށ ބރރކޢތކށފއ އއތޙއޔތކޔއ ސލމދފއ އލނ ތއކށފއ އނމ ފހ ރކޢ އދ ހރހ. ނވސ ޞއޙއވއއރކޢތކށފއ ސލމދނ

ރއސނލއވ هللا ފހ މތ. ރކޢތގއ އއތޙއޔތކޔއ ސލމދނނވސ ޞއޙއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކމނ ވދޅވއވ. އއމ ސލމގ ކބއނ ރވވގނވއވ

އދ އރކޢތތކގ މދގއ . އވ ކމގއވއވހތރކޢތނނއ ފސރކޢތނ ވތރކރهللا އދ މތ )2(."ސލމދއވމކނ އދ ވހކފޅދއކވމކނ ވތކއ ނކރއވއވ

رسول اهللا . "އކމނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވއގތރއނ ފސރކޢތނ . ދމނމދގއ ތރރކޢތކރއވ ކމގއވއވ صلى اهللا عليه وسلمއނމފހ ރކޢތގއ މނވ އއތޙއޔތށ އށނދ . ވތރކރއވއވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود واحلاكم وصححه على شرط مسلم )1(

.وصححه األلباينه بسند جيد رواه أمحد والنسائي وابن ماج )2(

Page 131: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

130

رسول اهللا . "ވދޅވއވ. އދވސ އކމނގ ކބއނ ރވވގނވއވ )1(."ވޑއނގނނވއވއށވނރކޢތގއ މނވ . ދމނމދގއ ނވރކޢތކރއވ ކމގއވއވ ى اهللا عليه وسلمصل

އށ ޒކރކރއވއ އކލނގއށ ޙމދކރއވއ އދ هللاފހ . އށނދވޑއނގނނވއވދނ . ގނނވއވއކލނގއށ ދޢކރއވއ ސލމނދއވއ އލނ ތދވވޑއ

ދނ ތމނކމނއށ . ނވވނރކޢތކރއވއ އއތޙއޔތށ އށނދވޑއގނނވއވދނ އށނދވޑއގނ އނނވއ . އވވޑއގނނވވރށ ސލމދއވއވ

އކލގފނ މސކޅފޅވ ފހ. ފހ އރނ އހމވ އގރރކޢތވ. ދރކޢތކރއވއވއދ ފހނކރއވ . ގއކޅށ ބރވވޑއގނނވ ހނދ ހތރކޢތނ ވތރކރއވއވ

އބހ . (ށވދރކޢތގއ ކނތއކރއވނ ހމ ކރނވސ ކނތއކރއވ ގތފހ . ނގ އހނ ރވޔތއގއ ވއވއދ އކމ.) ކރއވއވ އށނދއނނވއގނ

އކލގފނ މސކޅފޅވ ގއކޅށ ބރވވޑއގނނވ ހނދ ހތރކޢތނ . ހވނރކޢތގއއ ހތވނރކޢތގއ މނވ އށނދވޑއނގނނވއވ. ވތރކރއވއވ

އދ އކމނގ އހނ ރވޔތއގއ . މއނދއވއވއދ ހތވނރކޢތގއ މނވ ސލއނމފހ ރކޢތގއ މނވ . އކލގފނ ހތރކޢތކރއވއވ. ވއވ

ބސފޅތކކ ޞއޙ އދ ޞރޙގތގއ ހފހ މހރ )2(.އށނދވޑއނގނނވއވނމ ޙދޘއ ފޔވއ މބސފޅތކ ތޢރޟވ ނއޞއ އ. ސބތވގނވ ބސފޅތކކވ

ފހ އތޢރޟވ ޙދޘކވސ ޙޤޤތގއ އގ ފރހމ . ވރދވގނ އއސފއއ ނވއވހމއކނ . މނއށއ އގ އސލ ސބބށ ބލއފނމ ތޢރޟވ ޙދޘއނނވ

ބނ ޢމރގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ބރފށ މނއވ ތޢރޟވނ ޙދޘގرسول ރގނޑގ ނމދ ބހގތނ މހކ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

.އވފޅކރއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ފހ . އ ސވލކރއވاهللا صلى اهللا عليه وسلم "شى، فإذا خثنى مثنل مالة الليصلى يص ا قدم له روتة، تداحة وكعلى رص حبالص كمد3("أح(

ފހ ތޔބއމހނގ ތރއނ . ރގނޑގ ނމދވނ ދރކޢތނ ދރކޢތނނވ: "މނއއރނ އރކޢތ . ބރގނފނމ އއރކޢތކށލށވ މހކ ފޖރލއފނކމށ

މޙދޘފޅނ ދހވގތގއ ރގނޑ ." ކރނކށފއވ ރކޢތތއ ވތރއށ ހދއދނއވ

.رواه البخاري ومسلم )1(

.أخرجه اجلماعة )2(

. رواه اجلماعة )3(

Page 132: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

131

ފހ މބސފޅވދޅވ ފރތކ . ދރކޢތނ ކތނމ ބއވރ ރކޢތއވސ ކރވދނއވއކލގފނ . ސވދޔ ޢދދށ ވތރ ނވތ ދމނމދ ކރއވ ފރތވހމ އ

އހނކމނ އކލގފނގ . ރ އތރށ ކރއވކނ ސބތވކށ ނތވތރރކޢތށވ. ވއށ އނމ ތޤވވރފރތކ އކލގފނهللاފހ . އޢމލފޅނ މބސފޅ ޚއޞކރއވ

އހނކމނ އނމ އއލވގނވ . އދ އނމގނ ހޔޢމލކރއވ ފރތކވސ އކލގފނވއއރ ވހރކޢތކށފއ އނއ ހތރރ . ގތކ އކލގފނކރއވ ގތށ ކނތއކރމވ

ތކރއވކނ ދލލކރނ އނސނކށ އކލގފނ އނމ ގނއނ ތރރކޢ. ނދމއނނވއނމ هللا އދ މތ. އނމގނ ރކޢތކރމގއ ދމހރވނ ތރރކޢތކރމގއ ކމވ

.ލބވވޑގނނވ ޢމލކ އނސނ އޢމލއކރނ މތ ދމހނނނވ ޢމލކވލފތޙއށ ފހ ޤރއނގ ކނމ ވތރގއ ސރތ :ވތރގއ ކޔވނ

. ރއސނލއވ ޢލގފނ ވދޅވފއވއވهللا މތ. ސރތއ ކޔވޔސ މއސލއއ ނތވބނނ ) ޤރއނގ(ފހ ތބ . ޤރއނގއ ދކށލވފއވ އއވސ މނވރއ ނވއވ"

އކމކ .)" ނ ހސބއ ކޔވށވނވތރގއ ޤރއނނ ބއބހ . (ހސބކނ ވތރކރށވސރތ އދ ދވނ )األعلى( r q p oZ ] ތނރކޢތކރނމ ފރތމ ރކޢތގއ

! ] ސރތ އދ ތނވނ ރކޢތގއ )الكافرون( Z! " # ] ރކޢތގއ

$ # "Z )ނވތ ތނވނ . ޔވނ މސތޙއބވގނވއވސރތ ކ) اإلخالص

R Q P ] އއ، 4Z 5 6 7 ] އއ، Z! " # $ ] ރކޢތގއ

SZ ރއސނލއވ އބއޔ ބނ هللا މތ. މތނސރތ ކޔވނ މސތޙއބވގނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ނ ވދޅވއވއކލގފ. ކޢބގ ކބއނ ރވވގނވއވ

! " ] އދ ދވނ ރކޢތގއ r q p oZ ] ވތރގ ފރތމ ރކޢތގއ #Z އދ ތނވނ ރކޢތގއ[$#"!Z ކޔވއ

ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ هللا އދ މތ )1(."ވދޅވކމގއވއވވތރގ ފރތމ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކމނ ވދޅވއވ. ވވގނވއވރ

އދ Z! " # ] އދ ދވނ ރކޢތގއ r q p oZ ] ރކޢތގއ

.وصححه األلباينرواه أبو داود والترمذي والنسائي وابن ماجه واحلاكم )1(

Page 133: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

132

P ] އއ، 4Z 5 6 7 ] އއ، Z! " # $ ] ތނވނ ރކޢތގއ

S R QZ 1(."ވދޅވ ކމގއވއވކޔވއ( އދ ވތރގ ފހނ އކލގފނ އށނދވޑއގނ އނނވއ ކރއވ ދރކޢތގ ތރއނ ފރތމ ރކޢތގއ ޒލޒލސރތ އދ ދވނ ރކޢތގއ

އސނލއވ އބ ރهللا ފހ މތ. ކފރނސރތ ކޔވއވދޅވކމށ ސބތވގނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކލގފނ ވދޅވއވ. އމމގ ކބއނ ރވވގނވއވ

އދ . ވތރކރއވމށ ފހ އށނދއނނވއގނ ދރކޢތކރއވ ކމގއވއވ Z" # ! ] ސރތއ އދ )الزلزلة( 9Z : ;] ދރކޢތގއ

)2(."ސރތ ކޔވއ ވދޅވއވވތރގ ފހރކޢތގއ ރކޢގ ކރނ ނވތ ރކޢގ :ވތރގއ ޤނތކއނ

އދ އކނ ވކ ރމޟނމހގ ފހ ފނރއކށ . ފހނ ޤނތކއނ މސތޙއބވގނވއވ. ލއވ ޙސނގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނهللا މތ. ޚއޞވގނނވއވ

އހރނނށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއހރނ ވތރގއ ކޔމށ . އކލގފނ ވދޅވއވ ينلوتو، تيفعا نميف ينفعا، وتيده نميف ينداه مهللا"އއ . ކލމތކއ އނގނނއދއވއވ

فيمن تلويت ،رباوك لي فأ مايطعيت ،ونقي شق ما رضيإف، تنك قتضي الو قيضلى عيإ، كنال ه يلذ من الويت ،]الو يعز معا نديت[ ،باتكرت رناب ولعاتيއ ހއދވބޑކރއވ ": މނއ )3("ت

! ހދޔތދއކވ މސތކނގ ތރގއ މއޅއށވސ ހދޔތދއކވނދވهللا އބ! ރސކލކފރހމ ޞއޙތދއވ މސތކނގ ތރގއ މއޅއށވސ ފރހމ هللا އދ އބ

ވލވވޑގނނވ މސތކނގ ތރގއ އބޔކ ޙهللا އދ އބ! ޞއޙތދއވނދވދއވ ތކތގއ މއޅއށ هللا އދ އބ! މއޅއވސ ޙވލވވޑގނނވނދވ

! ނނމވ ކމއގ ނބއކމނ މއޅ ސލމތކށދއވނދވهللا އދ އބ! ބރކތލއވނދވގ ފއޞލއ ޚލފށ އއވސ ފރތކށ هللاއބއދ . ފއޞލކރއވމއވهللا ފހ އބ

މހކ ރޙމތތރވވޑގނފهللا ހމކށވރނ އބ. ފއޞލއއނކރވނއވ

.رواه أمحد والترمذي واحلاكم وصححه ووافقه الذهيب )1(

.وذكره األلباين يف صفة صالة النيب رواه أمحد وابن حبان بسند صحيح، )2(

وصححه . ރވކރއވފއވ ލފޒވބރކޓ ތރގއ އވނ ބއހޤ أهل السنن وأمحد والدارمي واحلاكم والبيهقي أخرجه )3( .األلباين

Page 134: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

133

].މހކ ޢއޒތތރނވހއޓވ ދޝމނވވޑގނފهللا އދ އބ[. ނކމތނވހއޓވ !"ވރކމއ އރހށކމއވގ މތهللاއބ! އޅމނގ ވރރސކލކ

ޖމހރ ޢލމވރނ ވދޅވ : ވތރގ ޤނތ މދ ދނނބކލނގ ރއޔއދ އމމ . ގތގއ މޅއހރ ވތރގއ ޤނތކޔނ މސތޙއބވގނވއވ

ވދޅވފއވނ - اهللا مرمحه - ޙސނލބޞރއއ، އމމ ޤތދއއ، އމމ މޢމރ رمحه -އދ އމމ މލކ . ނމހގ ފރތމ ފނރ ފޔވއ މޅއހރ ޤނތކޔމށވޟރމ

ވދޅވފއވނ އހރގ އހނހނ މއސރތއ ފޔވއ މޅރމޟނމހ -اهللاވދޅވފއވނ ހމއކނ -اهللا مارمحه - އދ އމމ ޒހރއއ އމމ ޝފޢ . ޤނތކޔމށވ

ވދޅވފއވނ -رمحه اهللا - ސ އދ އމމ ޠވ. ނތކޔމށވރމޟނމހގ ފހފނރގއ ޤ )1(.ވތރގއ ޤނތކޔމކ ބދޢއއކމށވ

އވ ރއސނލއވ ޙސނގފނގ ކބއނ ރވވގނهللا މތ. ދނނއވرمحه - އދ އމމ ތރމޛ . ޙދޘފޅ ވތރގއ ޤނތކޔމށ ޞއޙވ ޞރޙވގނވއވ

ވތރގ ޤނތ ބހގތނ ވރދވފއވ . "އޙދޘފޅ ރވކރއވ ވދޅވފއވއވ -اهللاހރގ ވކދވސވރއ އދ އޙދޘފޅގއ އ." އނމ ރވތ ޙދޘކ މޙދޘވ

އހނކމނ ރޖޙވގނވ ގތކ މޅއހރގއ ވތރގއ . ކނޑއޅއވފއއ ނތވ .ޤނތކޔނ މސތޙއބވގނވމވފހރކޢތގ ޤރއތށ ފހ ރކޢގ ކރނވސ :ޤނތގ މޙއލދ ހމއފދއނ ރކޢނ ތދވ ޤނތކއނވސ އ. ޤނތކއނ ހއދވގނވއވ

. އކމކ އހގއއ ފހގއ މޝހރވފއވނ ރކޢނތދވ ޤނތކއމވ. ހއދވގނވއވރކޢގ ކރނ ނވތ ފހނ ޤނތ ކޔމމދ . ވދޅވއވ - رمحه اهللا - ފހ ޙމއދ އހރމނ ރކޢގ . "ފހ އނސގފނ ވދޅވއވ. ހރނ ސވލކށފމވއނސގފނ އ

- رمحه اهللا -އދ މޙއމދ ބނ ނޞރ )2(."ކރނވސ އދ ފހނވސ ޤނތކޔމއވއނސގފނ . ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވކރއވފއވއވهللا މތއއ، އބބކރގފނއ، ޢމރގފނ މބބކލނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ޅވއވވދ

އދ ޢޘމނގފނގ ޚލފކމގއ އކލގފނ . ރކޢގ ފހނ ޤނތކއއވ ކމގއވއވ

.خمتصرا نيل األوطار )1(

.وصححه األلباينرواه ابن ماجه )2(

Page 135: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

134

ނށ ޖމޢތ އއ ގނމސތކނ. ރކޢގ ކރނ ޤނތކއއވނ ފއޓވއވ )1(."ލބމށޓކއވ

ދނ . ޅވއވމވރނ މސތޙއބކމށ ވދއދ ޤނތއ އތނގނ ގނޢލގނޢލމވރނ ވދޅވނ ނފރމނ . ޤނތކޔއ ނމގނ މނގއ އތފރމނ ދނނއވ

އނމ އއލވގނވނ . "ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا - އމމ ބއހޤ . އއލވގނވ ކމށވއއ ޤނތށ އތނގމއ މނގއ އތ . ސލފނ ޢމލކރގތށ ޢމލކރމވ

."ނފރމމވވތރކށ އވދވގނ އނނނވ ޒކރއ :ވތރކށ އވދވގނ ދޢކރނ

.ކޔށވ ތނފހރމފދއނ "سودقال كلمال نحابس". އބވގނވއވދޢކޔނ މސތޙއނސފތކކނ ހރހ" :މނއ. ކޔށވ އދ ތނވނފހރ އޑހރކށ ދމލއފއ

]حوالرو ةكئالمال بر[ !"ހސޠހރވނތއވ هللاޙޤޤ ރސކލ އބހ ހސދރވވޑގނވ )2(].އކލނގއ މލއކތނނއ ޖބރލގވރ ރސކލނގއވ[

ރއސނލއވ ޠލޤ هللا މތ .އއރ ދވތރކރނ ހއދވގނ ނވއވلم رسول اهللا صلى اهللا عليه وس. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢލގ ކބއނ ރވވގނވއވ

އއރގއ : "މނއ )3("ليلة يال وتران ف". ނކށ އހރނ އޑއހމވފޅކރއވ حديثބނ ޢމރގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ. ދވތރއއ ނވއވ

ى اهللا عليه وسلم رسول اهللا صل ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވތޔބއމހނ ރގނޑގ : "މނއ )4("اجعلوا آخر صالتكم بالليل وترا" .ފޅކރއވއވحديث

ދނފހ ރގނޑގ ފރތމ ބއގއ ." އނމފހ ނމދއ ކމގއ ވތރ ހދށވމ ހދނ ކހނއހއޔވ؟ ރގނޑގ އނމފހ ވތރކށފއ ނދމހ ދނވރ ހލވއޖނ

އދ . އނ އހރ ވތރކށގނނވ. ނމދކމގއ ވތރހދމށ އވނ އނގވއފއވދނ އނ ދމނމދނ މޙރމވނ ހއޔވ؟ . ދވތރ ކރވކށވސ ނތވއދ އނގ . އނއށ ނމދކރނ ހއދވގނވ ކމށވ ޖމހރޢލމވރނ ވދޅވފއވނ

.إسناده جيد: وقال العراقيذكره )1(

.وصححه األلباين النسائي والدارقطين رواه )2( .وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والنسائي والترمذي وحسنه )3(

.والبخاري ومسلم وأبو داود رواه أمحد )4(

Page 136: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

135

އދ އނ ފތސވނދނ ދރކޢތނ ދރކޢތނ . ކރނކށފއވ ވތރ ބޠލނވނކމށވމގތށ ވދޅވ އޞޙބބކލނގ ތރގއ އބބކރގފނއ، ޢއމރ . ކރމނ ދއމށވ

ޔސރއ، ރފޢ ބނ ޚދޖއ، ޢއދ ބނ ޢމރއ، އބހރއރއއ، ޢއޝތގފނ ބނ، އދ ތބޢއޔބކލނގ ތރގއ ސޢދ ބނ އލމސއޔބއ. ހމނވޑއގނނވއވ

މކޙލއ، ޢލޤމއއ، ޝޢބއއ، އބރހމ އއނޚޢއއ، ސޢދ ބނ ޖބއރއ،رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އބކލނގ ދލލކ . ޙސނލބޞރ ހމނވޑއގނނވއވ

އވދވވޑއގނ އށނދ އނނވއ ދރކޢތކރއވ ކމށ ޢއޝތގފނ ވތރކރއވފހ ރޖޙވގނވ ގތކވސ .) އޖއވއރވޔތ އސވ ހނގ. (ރވކރއވފއވ ރވޔތވ

.މއވބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވ ގތގއ އނ هللا އދ ޢލގފނއ ޢބދ

ބޠލކށލނ ގތކ . ކރނކށފއވ ވތރ ބޠލކށލނ އނއށ ހއދވގނ ވއވކރނކށފއވ ރކޢތތކގ ޢދދ ހރޢދދށ އރނ. އއރކޢތކށ ސލމދނއވ

ދނ އބކލނ ވދޅވނ އލނ އނ ދރކޢތނ ދރކޢތނ ކރމނގސ . ބދލވނއވމބކލނގ ދލލކ ރގނޑގ . ފހނ އއރކޢތކށ އއ ވތރކމގއ އނ ބލމށވ

. ކމގއ ވތރ ހދމށ އނގވފއވ ހދޘފޅވއނމ ފހނމދފތސވމގ ކރނ ވތރ ނކރވ ހރއޖމހއށ ވތރ :ވތރ ޤޟކރނ

އއ އނނނވ . ޤޟކރނ ޝރޢވގނވކމށ ޖމހރޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ދލލތކގ މއޗށ ބނކށވ

إذا " .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވروتفلي روتي لمو كمدأح حبތރނކށ ހރޙލ ތޔބއމހނކރ މހކ ވ: "މނއ )1("أص

ފހ އނ ) އބހ ވތރނކށ ހއޓއ ފތސވއޖނމ(ދނކށފނމ ނހ. ރއސނލއވ އބ ސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ." ވތރކރހށކމވ

من " .ފޅކރއވއވم حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسل ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވهإذا ذكر لهصفلي هسين أو رهوت نع امވތރނކށ ނދއޖމހ ނވތ ވތރކރނ : "މނއ )2("ن

."ހނދނނތއޖމހ ފހ އނ ހނދނވ ހނދ ވތރކރހށކމވ

.رواه البيهقي واحلاكم وصححه على شرط الشيخني ووافقه الذهيب )1(

.حه األلباينوصحرواه أبو داود )2(

Page 137: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

136

ފހ ޢލމވރނވނ އވގތމދ . ނއވދނ ވތރ ޤޟކރނ ވގތ ދނއމމ އބޙނފ ވދޅވފއވނ ނމދކރނ މނވގނވ ވގތތއ ނނ . އޚތލފވފއވ

އމމ ޝފޢ ވދޅވފއވނ ރގނޑއ . ކނމ ވގތއވސ މއސލއއނތ ކމގއވއދ އމމ މލކއ އމމ އޙމދ . ސ މއސލއއނތ ކމގއވދވލގ ކނމ ވގތއވ

އނމ ރނގޅގތ ކމށ . ވދޅވނ ފތސނމދގ ބނގއއ ޤމތ ދމދ ޤޟކރމށވ .އކށގނވނ މގތވ

ފރޟ ފސނމދގއ ޤނތކޔނ

ހނދ ނވތ ތދމޑކމއޖހ ހނދ ފރޟ މސލމނނށ މޞބތއޖހ ރއސނލއވ هللا ފހ މތ. ފސނމދގއ އޑހރކށ ޤނތކޔނ ޝރޢވގނވއވ

رسول اهللا صلى . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދވނދނ ފރޟ ފސނމދގއ ކނމ ނމދއގ ފހރކޢތގއ އއމސދވސ ،اهللا عليه وسلم

އއ ބނ ސލއމގ ޤބލ . އ ވދޅވ ޤބލތކކށ ބދދޢކރއވއވسمع اهللا لمن حمده ފނގ އދ އކލގ. އއ ރޢލއ، ޛކވނއ، ޢޞއޔކޔނ ޤބލތކށވ. ތކކށވ

- رمحه اهللا - ޢކރމ )1(."އމނ ވދޅވއވ) އޞޙބބކލނ(ފހތޕޅގއ ތއބވ ބކލނ ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا އދ މތ. ޤނތގ ފށމކ މއވ. ވދޅވއވ

ބޔކށ ބދދޢކރއވނ اهللا عليه وسلم رسول اهللا صلى . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވއދވޑއގނނވ ހނދ ނވތ ބޔކށޓކއ ހޔދޢކރއވނ އދވޑއގނނވ ހނދ

سمع اهللا لمن حمده، ربنا ولك ފހ ބއއފހރ އކލގފނ . ރކޢށފހ ޤނތ ވދޅވއވدمއ ވދޅވ، ދނ ވދޅވއވ الح ."يدلالو نب يدلج الوأن مام ،اللهشه نة بلمسو، نب اشيعو

يواجعلها سنني كسن ،اللهم اشدد وطأتك على مضر ،والمستضعفني من المؤمنني ،أبى ربيعةيفވލދ ބނ ވލދއ، ސލމތ ބނ ހޝމއ، ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ" )2("وس

މޝރކނގ (ޢއޔޝ ބނ އބ ރބޢއއ އދ މސލމނގ ތރއނ ބލކށ ނކމތމހނ

.وصححه األلباينرواه أبو داود )1(

. رواه اجلماعة إال الترمذي )2(

Page 138: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

137

މޟރ ޤބލގ ! ކއ ހއދވބޑކރއވ ރސކލ! ސލމތކށދއވނދވ) އތދށނއދ ޔސފގފނގ ޤއމގ މހނނށ ! ގ ހއޕވނ ވރގދކށދއވނދވهللاމއޗށ އބ

!"ޖހނފދ ތދމޑކމއ އބއމހނނށ ޖއސވނދވ

ފތސނމދގއ ޤނތކޔނ

ބޔނވ . ގނވ ކމއ ނނވހމއކނ ފތސނމދގއ ޤނތކޔމކ ޝރޢވދޔފދއނ މސލމނނށ މޞބތއޖހ ހނދ ފތސނމދގއއ އދ އހނނމދތކގއ

އބ މލކ . އދ ޖމހރޢލމވރނގ ރއޔކވސ މއވ. ޤނތކޔނ ސބތވގނވއވއހރނގ ބއޕއށ . އކލގފނ ވދޅވއވ. އވއލއޝޖޢގ ކބއނ ރވވގނވ

ފހތޕޅގއއ، އބބކރގފނއ، رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އހރނ ދނނވއފމވޢމރގފނއ، ޢޘމނގފނގ ފހތޕޅގއ އދ މރށގއ އބހ ކފގއ ޢލގފނގ

ފހ އބކލނ . އ ގތގނޑކށ ފސއހރވނދނ ބއޕ ނމދކރއވމއވފހތޕޅގ )1(."އއ ބދޢއކވ. ދރފޅއވ. "ޤނތކޔއވތއވ؟ ބއޕ ވދޅވއވ) ފތސނމދގއ(

رسول اهللا އދ . ވފހ ގނޢލމވރނގ ރއޔކ ފތސނމދގއ ޤނތ ޝރޢވގނނވމ "تيده نميف ينداه مهللا". ނމދތކގއ ކޔއވ ޤނތކ ޤނތ ނޒލއވصلى اهللا عليه وسلم

އނގނނއދއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم މ ޤނތކ ވތރގއ ކޔއވމށ ޙސނގފނށ . ބޔނވ ހނގއޖއވ ޤނތއކނ ޞރޙކށ

ފހ ޝފޢމޒހބގ ގނޢލމވރނ ދކވޑއގނނވ ގތގއ ފތސނމދގއ ޤނތކޔމކ . ގއ ވދޅވފއވއވ" އލމޖމޢ"އމމ ނވވ . ޤނތކޔމކ ސނނތކވ

ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ هللا މތމބކލނގ ދލލކ . އހރމނގ މޒހބވرسول اهللا صلى اهللا عليه ފތސނމދގއ . އކލގފނ ސވލކރވނވ. "ރވވގނވ ރވޔތވ

. ދނ ސވލކރވނވ. އއކވ. ޤނތ ވދޅވތއވ؟ އނސގފނ ވދޅވއވوسلم ފހ މރވޔތ )2(."ރކޢގ ފހނނވ. ފހނތއވ؟ ވދޅވއވރކޢގ ކރނ ނވތ

.رواه أمحد والترمذي وصححه والنسائي وابن ماجه وصححه األلباين )1(

.رواه أمحد والبخاري ومسلم وأبو داود والنسائي وابن ماجه )2(

Page 139: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

138

. އނމ ފރތމ އނސގފނ ސވލކރވނ ޤނތނޒލއ ބހގތނނވ. ދނނއވދނ ސވލކރވނ ޤނތ . ޤނތނޒލކޔއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އއކވއގތރއނ . އކލގފނ ފސނމދގއ ޤނތކޔއވއވ. ވތއވ؟ އއކވކޔއ

. އދ އހނނނސ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ. ފތސނމދވސ ހމނއވއއމސދވސ ވނދނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ

ދނ އބކލނ ގނނވފއވ )1(."ދނ ޤނތކޔއވނ ދކށލއވއވ. ތކޔއވއވޤނ. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވ ރވޔތކވهللا ދލލކ ހމ މތ

ވޑއގނފމށ ދނޔ ދކރއވއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ފހ މރވޔތ ދނނއވ )2(."ދނދނ ފތސނމދގއ ޤނތކޔއވމގއ ދމހނނވއވ

ދނ އކލގފނ އވހރވވޑއގނފމށ . އނމ ފރތމ މރވޔތކ ޟޢފރވޔތކވފނގ ހތރޚލފއނ އކނ ނކރއވ ދނދނ ޤނތކޔއވ ކމގއވނމ އކލގ

ދކ އނމ ލބވވޑއގނނވ ބކލނނކ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ކއވހއޔވ؟ އދ އކލގފނގ ސނނތށ . އބކލނކނ އއވސ މސލމކށ އޅފއއ ނވނއވ

އދ ޚދ އނސގފނވސ . އބވ ބޔކވސ އބކލނނވއނމ ދހވތވވޑއގނ ތދނ އބކލނ ދލލގނނވފއވނ . ފތސނމދގއ ޤނތވދޅނވކނ ސބތވގނވއވ

ދލލކރނ އކލގފނ ޤނތކޔއވމގއ މލފޒ "قنتي نكا"އބހ . ލޣވގތނނވމޣރބނމދގއ އކލގފނ ޤނތވދޅވކމށ . ދނނއވ. ދމހނނވ ކމށވ

ދނ މޣރބނމދ ބހގތނ . ޒވމލފ "قنتي نكا"ވރދވގނވ ރވޔތގއވސ ވނ ވރދވގނވ ބނނ ކކތއވ؟ އދ ފސނމދގއ އކލގފނ ޤނތވދޅވކމށ

ދނ ފސނމދގއ ދއމގތއގއ . ޒވމލފ "قنتي نكا"ރވޔތގއވސ ވނ ޤނތނކޔނވ ކއވހއޔވ؟ އދ އސވދޔ ޙދޘ ޞއޙކމށ ޤބލކރކމގއ ވޔސ

މދޢވސ އދ "تيده نميف ينداه مهللا"އކލގފނ އވހރވވޑއގނފމށ ދނދނ ޢލމވރނ ވދޅވފއވނ ! އދކއއތ. ޤނތ ނޒލވސ ކޔއވކމކށ ދލލއނކރއވ

އށ هللاއއ ދޢކރއވމށއ . އކލގފނ އޢތދލ ދގކރއވކމށ ސބތވކމށވ

.رواه أمحد )1(

.ين والبيهقي واحلاكمرواه أمحد والبزار والدارقط )2(

Page 140: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

139

ފހ އކލގފނ އވހރވވޑއގނފމށ . މވސ ޤނތގ މނއކވ. ވސނކޔއވމށ .ދނދނ މގތށ ކނތއކރއވކމށ މނކށފނމ އއ ރނގޅމނއކވ

ފތސނމދގއ ޤނތކޔމހނ މހރ ކޔމނދ ދޢއކ އބހ . ދނދނނއވމދޢއކ އއގތކށވސ ފތސނމދގ ޤނތގއ އދ ވތރ "تيده نميف يندها مهللا"

ކޔއވކމށ ސބތވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފޔވއ އހނނމދއގ ޤނތގއވސ ދތކގއވސ އކލގފނ ފތސނމދގއވސ އދ އހނނމ! އދކއއތ. ދޢއއ ނނވ

އޤނތގ ބއއ ޢބރތ . ޤނތކޔއވ ދވސކޅ ކޔއވފއވ ޤނތކ ޤނތނޒލއވދނފހ މހރވސ މސލމނނށ މޞބތއޖހއޖނމ ޤނތނޒލ . ބޔނވ ހނގއޖއވ

ހރހ! އދކއއތ. ނމދގއ އކނޏއނނވވކ ފތސ. ކޔނ ޝރޢވގނވއވ .ނމދއގއވސ ކޔނ ޝރޢވގނވއވ

ތހއޖދނމދ

ފރޟ . ދމނމދކ ވރށމތވގނވ ނމދކވ. އބހ ދމނމދވ. ލޙނގ އދފޅކވއނމދކ ސލފއޞ. ފސނމދ ފޔވއ ދނވ އނމ މތނމދވ

ގ ސނނތގއ އނމދގ މތކމބހގތނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ކރތޤރއނއ

M ]. ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ވރށގނ ނއޞތއ ވރދވގނ އއސފއވއވ X W V U T S R Q P O NZ )އދ : "މނއ )٧٩: اإلسراء

އއ . ނގ ޒރއޔއނ ތހއޖދނމދ ކރއވށވގ ބއއގއ ކލގފނ އޤރއރގނޑނވތ ކލގފނގ ދރޖ މތވރ ކރއވމށ . (ކލގފނށވ އތރ ފރޟކވކލގފނ މޤމމޙމދށ ކލގފނގ ވރރސކލނގ .) ކލގފނށވ އތރ ނމދކވ

އކލނގ ރސލއށ ތހއޖދނމދ هللا މއޔތގއ މތ." ފނއވނ ކއރވގނވއވމސލމނނށ ސ އކލނގ އމރފޅ ހރހކރއވމށ އމރކރއވފއ ވނމވ

. ޢއމވގނވއވ

Page 141: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

140

ގ ރޙމތއ އކލނގ ސވރގ هللاހނނކ މތއދ ދމނމދށ ރއކތރވ މM L K ] . ވޙކރއވއވهللا މތ. ޙއޤވމހނކމގއ އކލނގ އނގވފއވއވ

O N! Z Y X W V UT S R Q! a ` _ ^ ] \! e d cZ )ނ ތޤވވރނ ވހށ ހމކށވރ: "މނއ ) ١٨ - ١٥: الذاريات

އބއމހނގ ވރރސކލނގ އބއމހނނށ ދއވ . ސވރގތކގއއ އރތކގއވ) ދނޔގއ ވ(ހމކށވރނ އބއމހނ ކރގއވ . ނޢމތތކގއ ހފޙލއވ

މދނ ނދބއއ ކމގއ އބއމހނ ރގނޑ . ގތގއވ) ހޔލފ މހނގ(އޙސނތރނގ އށ ދނނވ ބޔކ هللاއދ ރގނޑގ ފހ ވގތތކގއ ފފފއސވއދއވމށ . ވއވ

."ކމގއ އބއމހނވއވސނ ވޙކރއވ އދ އކލނގ ހޔލފ هللا އދ ދމނމދކރ މހނނށ މތ

° ] . އކލނގ ވޙކރއވއވ. ރގއ އއރނ ޝމލކރއވފއވއވޞލޙއޅނގ ތ ´ ³ ² ±Z )ރޙމނގ (އދ އއރނނކ : "މނއ ) ٦٤: الفرقان

އއރނގ ވރރސކލނގއށ ސޖދކރ ޙލ އދ ޤޔމކރ ޙލ ) ޞލޙ އޅނނކ ".ރގނޑ ހދކރމހނނވ

ގ އޔތތކށ އމނވބޔއ ކމގއ هللاއދ ދމނމދކރ މހނނކ މތW V U T S ] . އކލނގ ވޙކރއވފއވއވ. އކލނގވނ ހކދއވފއވ

a ` _ ^ ] \ [ Z Y Xb ! f e d n m l k j i h g! v u t s r q p x w

| { z yZ )ގ އޔތތކށ هللاހމކށވރނ ތމނ: "މނއ )١٧ – ١٥: السجدةއދ . އމނވބޔކ އއރނނށ އއޔތތއ ހނދނކށދވ ހނދ ސޖދއށދ މހނނވ

އދ . ޙކޔ މހނނވއއރނގ ވރރސކލނގއށ ޙމދކރމއކ އކލނގއށ ތސބއބހ ރ . (އއރނގ އރކށތއ ތނމތތކ ދރވއވ. އއރނނކ ބޑވ ބއއނނވ

،އއރނގ ވރރސކލނގއށ.) އޅކނކރމށ ނނޖއ އރމ ތނމތތއ ދކށލތވ. ދޢކރތވ ،ލނގ ރޙމތށ އއމދކރ ޙލއކލނގ ޢޛބށ ބރވތވ ޙލ އދ އކ

ފހ އއރނނށޓކއ . އއރނނށ ދއވ ތކތނ އއރނ ހދކރތވهللا އދ ތމނ

Page 142: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

141

އއ . ލލށ ފނކނދނވ ނޢމތތކއ ހމ އއވސ ނފސކށ ނނގނއވ ،ފރވފއވކށއޅނ ޢމލތކގ ) ދނޔގއ(އއރނ ) ނށ ލބގނވނއނޢމތތއ އއރނ(

."ޖޒއއގ ގތނނވގ ޙޟރތގއ هللاއދ ދމނމދކރ މހނނ ދމނމދނކރ މހނ

¸ º ¹ ] . އކލނގ ވޙކރއވއވ. ހމހމނވނކނ އކލނގވނ އނގވފއވ½ ¼ » Î ÍÌ Ë Ê É È Ç Æ Å Äà  Á À ¿ ¾Ñ Ð ÏZ )ގ ރޙމތށهللاއޚރތދވހށ ބރވތވ : "މނއ ) ٩: الزمر

އށ هللاއއމދކރ އދ ރގނޑގ ވގތތކގއ ސޖދކރ ޙލ އދ ޤޔމކރ ޙލ މހ ހމހމވނހއޔވ؟ ހމހލއވސ ސފއއނތ މއނ އ(ކޔމނތރކނ އދކރމހއ

) ޖހލނ(ނނގމހނ ) ޢލމވރނނ(އނގމހނނ . ކލގފނ ވދޅވށވ.) ނވނއވކރނ ހމކށވރނ ނސހތ ޙޞލ) .ނވނކނ ކށވރވ(އއވރވނހއޔވ؟

."ބއދވރނނވބޔނވގނ އދޔއ ދމނމދކރމގ މތކމ ބހގތނ ކރތޤރއނގއ ފހ

ދނ އކމބހގތނ ސނނތނ ސބތވ ބއއ . ވރދވގނ އއސފއވ ބއއ އޔތވ . ނއޞތއ ދނނއވ

. ނވއވބނ ސލމގ ކބއނ ރވވގهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތމސތކނ އކލގފނ ވޑއގނނވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمމދނއށ

ފހ އހރނނށ . އދ އހރނވސ އބއމހނގ ތރގއ ވމވ. ލއފއވވށ. ނށ އނގއޖއވއކލގފނގ މނފޅ ފނމއކ އއ ދގވރއއގ މނނނކނ އހރނيا أيها الناس أفشوا "ފހ އކލގފނގ ބސފޅނ އހރނ އނމފރތމ އހ ބސފޅކ

المالس، اموا الطعمأطعو، امحلوا األرصو، امني اسالنل ولوا بالليصالم ،وة بسنلوا الجخد1("ت( އދ ފޤރނނށއ މސކނނނށ . ސލމފތރއ ޢއމކރށވ! އ މސތކނނވ: "މނއ

ފއވ ޙލ ރގނޑ އދ މސތކނ ނދ. ޅވށވއދ ރޙމގ ގޅނ ގ. ކނދށވހނ ސވރގ އރނ ސލމތކމއކ ތޔބއމ.) ދމނމދކރށވ. (ނމދކރށވ ." ވނނނއވ

.وصححه األلباينرواه أمحد والترمذي واحلاكم وصححه على شرط الشيخني )1(

Page 143: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

142

. ރއސނލއވ އބ އމމތލބހލގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ ،عليكم بقيام الليل". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވقب نيحالالص أبد هفإنلكم، كمبة إلى ربقر وهو، ئاتيلسة لكفرمإلثم ،واة لهنمމނއ )1("و :

ފހ ހމކށވރނ އއ . ދމނމދކރނ ތޔބއމހނގ ނފސތކށ ލޒމކރށވ"އދ އއ ތޔބއމހނގ . ތޔބއމހނގ ކރގ ޞލޙނގ އދއވ) ދމނމދކރމކ(

އދ ފފއނ . ދ ކމކވއދ އއ ފފތއ ފހ. ވވރރސކލނގ ޙޟރތށ ކއތނވމކ ."މނކށދ ކމކވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތأفضل ". ފޅކރއވނކށ އހރނ އޑއހމވ اهللا عليه وسلم حديث رسول اهللا صلى. ވދޅވއވ

يالذ شهر رمضان شهر اهللا وأفضل الصيام بعد ،الصالة بعد المفروضة صالة فى جوف الليلمرحالم هونعدފހ އނމމތ ނމދކ ރގނޑގ ތރގއ ކރވ ފރޟނމދށ: "މނއ )2("ت

ގ هللاއދ ރމޟނމހ ރދއށފހ އނމމތ ރދއކ .) އބހ ދމނމދވ. (ނމދވ ."އއ ތޔބއމހނ ކޔއއޅ މޙއރމމހވ. މއސރގ ރދއވދއ އބހރއރގ ކބއނ އދބކލނނށ ރއސނލއވ އބސޢهللا މތ. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އދބކލނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ا كثري كتبا من الذاكرين اهللا ،من استيقظ من الليل وأيقظ امرأته فصليا ركعتين جميعا"اترالذاكއވއ ދނ ދމހނވސ ރގނޑ ހލއ އދ އނބމހ ހލ: "މނއ )3("وއށ ގނގނއނ ޒކރކރމހނގ ތރގއ ދމހނގ ނނ هللا. ތކށފނމ ދނނއވދރކޢ

ގއވ މސތކނގ އބހ އޙޒބސރތގ ފނސތރސވނ އޔތ. (ލޔވގނދނއވ .)އދމހނ ލއވނއވهللا ތރއނ މތ

ފހ :ގއ ހނނނޖހ އދބތއމނމދކރނ އދމހގ ކބދ .އދބތއ ހރނ އދވގނވއވ ވގއ އނނނމނމދކރނ އދމހގ ކބދ

هللا ފހ މތ .ނޔތގތނނދނ އށނނއރ ދމނމދށ ތދވމށ رسول اهللا . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބއދރދއގ ކބއނ ރވވގނވއވ

.وصححه األلباينرواه الترمذي وابن خزمية واحلاكم وصححه على شرط البخاري )1(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود )2(

.وصححه األلباينرواه أبو داود )3(

Page 144: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

143

،من الليل يأن يقوم يصل يأتى فراشه وهو ينو من". ފޅކރއވއވصلى اهللا عليه وسلم حديث يع هتلبفغحبى أصتح اهى ،نوا نم له بل ،كتجو زع هبر نم هليقة عدص هموكان نމނއ )1("و :

ރގނޑ ތދވ ދމނމދކރމށ ނޔތގނނ ޙލ ތނމތގއ އށވ، ފހ "އނ ނޔތގތ ކމއ . ދނނއވ ފތސވއޖއމށ ދނދނ ނހލވ ނދފއއވއޖމހ

ގ ޙޟރތނ އނއށވ هللاއދ އނގ ނދ ވނ މތ. އނއށޓކއ ލޔއވނއވ ."ޞދޤތކށވ

ދ ދތއނގޅމށފހ އޑ ދމނމދށ ހލވ ހނދ ލލނ ނދފލވއ އZ Y ] \ [ ^ _ ] . ކޔނ އށ ބލއ އނނނވ އޔތތއދމ

c b a `! m l k j i h g f e y x w v u t s r q p o n! � ~ } | {

§ ¦ ¥ ¤ £¢ ¡! ² ± ° ® ¬ « ª © ¿ ¾ ½ ¼ » º ¹ ¶ µ ´³! Ä Ã Â Á Å

Ï Î Í Ì ËÊ É È Ç Æ! ) ( ' & % $ # " !

; : 9 8 7 6 5 4 3 21 0 / .- , + *

K JI H G F E D C B A @ ? > = <

N M L! V U T S R Q P! ]\ [ Z Y X

_ ^! c b a o n m l k j i h g f e d

v u t s r qp! ¤ £ ¢ ¡ � ~ } | { z y x

¶ µ´ ³ ² ± ° ¯® ¬ « ª © § ¦ ¥

º ¹ ¸! Ä Ã Â Á À ¿ ¾ ½ ¼

ÅZ)2( )އ ބނ ހމކށވރނ އޑތކ": މނއ ) ٢٠٠ - ١٩٠: آل عمران

.وصححه األلباينبن ماجه رواه النسائي وا )1(

.والبخاري ومسلم وأبو داود رواه أمحد )2(

Page 145: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

144

އއރނނ. ތކއ ވއވހކހއދވމގއޔއ، އދ ރދވ ތފތވމގއ ބއދވރނނށ ހރ ހނދމކށ އދ هللا އށވތބގނ މތ ކޅށ ތބގނނއ އށނދ ތބގނނއ އރމއޗށ

އ އޅމނ .) އރނ ދނނވތވއ. (ނނވއޑތކއ ބނ ހއދވމމދ ފކރކރ މހ. ކތ ހއދވފއވނ ބޠލގތއގއއ ނނވމތ هللاއބ! އވ ރސކލކބޑކރހއދވއ ! ގ ޢޛބނ އޅމނ ދނނވނދވފހ ނރކއ. ހސޠހރވނތވ ވޑގނވއވ هللاއބ

ވއފ މހ ފހ ނރކއށ ވއދ هللاހމކށވރނ އބ! ލކބޑކރއވ ރސކއޅމނ ހއދވއދ އނޔވރނނށ މދދއ ދނ . އމހ ނކމތ ކރއވއފކނ ކށވރވ هللاއބ

ހމކށވރނ ! ބޑކރއވ ރސކލކއ އޅމނ ހއދވ. ނވއވ އއވސ ފރތއތޔބއމހނ، ތޔބއމހނގ ވރ ) ޔޢނ ރސލކ(ވ ބކލކ އމނވމށ ގވލއ

. ދނ އޅމނ އމނވމއވ. ރސކލނގއށ އމނވށ ގވލއވ އޑ އޅމނ އހމއވއޅމނނށ އޅމނގ ފފތއ ! އ އޅމނ ހއދވ ބޑކރއވ ރސކލކ

އދ އޅމނގ ކބއނ އޅމނގ ނބއ ކނތއތއ ! ނދވފއސވދއވއ އޅމނ ! ނވނދވއދ ހޔލފ މހނނ އކގއ އޅމނ މރގނ! ދރކށދއވނދވ

ގ ރސލނގ ދފޅ މތނ އޅމނނށ ވޢދކރއވ هللاއބ! ރއވ ރސކލކބޑކހއދވ! އދ ޤޔމތ ދވހގއ އޅމނ ނކމތ ނކރއވނދވ! އ އޅމނނށ ދއވނދވއއޗ

ދނ އއރނގ ވރ ރސކލނގ . ވޢދ ޚލފވވޑނގނނވމއވهللا އބހމކށވރނ ނ ފރހނއވޔސ ތޔބއމހނގ ތރއ. ދޢ އޖބކށދއވއވ) ނގއއރ(އއރނނށ

. ގއލނ ނކރއވނމވهللا އނހނއވޔސ ޢމލކރ މހއގ ޢމލ ހމކށވރނ ތމނފހ ހޖރކށ އދ ގދރނ . ވ ބޔކވބޔކ އނއބޔއގ ތރއނތޔބއމހނކރ އއވ މހނގ ހ އދ ހނގރމކށ ޝހދގ މގގއ އނދގތއ ޖهللاނރލވ އދ ތމނ

އދ އތނތނގ . ކރއވ ހށމވދރهللا ށވރނ ތމނނގ ކށފފތއ ހމކކބއނ އއރނ އއރهللا މކށވރނ ތމނދށނ ފނއރތއ ދމދމ އނނ ސވރގތކށ ހ

ކފރވ މސތކނ . ނވ ސވބއގ ގތނނވގ ޙޟރތهللا އއ . ވއދވހށމވ .ކރޔ ނދހށކމވ ރށރށގއ އގތ މގތށ އއޅ އޅނ ކލގފނ ހއލނތރ

ދނ އބއމހނގ ނމނވ ތނކ . ތ ކޑކޑ އފކޅކވއއ ވގ) އމހނ އއޅ އޅނ(ނގ ވރރސކލނގއށ އކމކ އބއމހ! އކމއވގ ހރ ނބއ ތނމތ. ނރކއވ

ތޤވވރވ މހނނށޓކއ އތނތނގ ދށނ ފނއރތއ ދމދމ އނނ ސވރގތއ

Page 146: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

145

ގ ޙޟރތނވ މހމނދރއއގ هللا އއ . ވއތނގއ އއރނ ދމތބނތ .ވއވއދ . ގ ޙޟރތގއވ ތކތ ހޔލފ މހނނށ މ ހޔވގނ ވއވهللا .ގތނނވ

އށއ، ތޔބއމހނނށ ބވއލއވނ هللا ހމކށވރނ އހލކތބނގ ތރއނ އށ هللا ،ޤރއނށއ، އދ އބއމހނނށ ބވއލއވނ ތއރތށއ، އނޖލށ

ގ އޔތތއ ކޑކޑ އގކށ هللا އބއމހނ . ވއވނވ ޙލ އމނވ މހނވގނކމތއބއމހނނކ އބއމހނނށޓކއ އބއމހނގ ވރރސކލނގ . ވއކއއ ނލއވ

ޑގނވ އ ޙސބ ބއލވމގއ އވސވވهللا ހމކށވރނ . ޙޟރތނ އޖރވ މހނނވއދ . މހނ ކތކރށވތޔބއ! އ އމނވއޖ މސތކނނވ. ރސކލނގއވ

ނނ ހނގރމއށ އދ ދޝމ. ރއރ ކތކރށވނނނ ކރމތލއ ހނގރމކދޝމއއ . އށ ތޤވވރވށވهللا އދ ތޔބއމހނ . އތވދނކމށ ތއޔރވށވ ."ތޔބއމހނނށ ކމޔބވތއވ

ދނ އއށފހ ކރ ރކޢތތއ .ކރކރ ދރކޢތނ ދމނމދ ފށނރއސނލއވ هللا މތ. އދ ދގކރވރކށ ސވބ އތރވނއވ. ބނނވރކށ ދގކރށވ

رسول اهللا صلى ހމކށވރނ. ގފނ ވދޅވއވއކލ .ބއނ ރވވގނވއވއބހރއރގ ކ )1("إذا قام أحدكم من الليل فليفتتح صالته بركعتين خفيفتين" .ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث

ވ ހނދ ފހ އނގ ނމދ ތދ) ދމނމދށ(ތޔބއމހނކރ މހކ ރގނޑ : "މނއ ."ލއލއ ދރކޢތނ ފށހށކމވ

ރއސނލއވ އބހރއރގ هللا މތ .ދމނމދށ އނބދރނ ހލއވނرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

وجهها يفإن أبت نضح ف ،رجال قام من الليل فصلى وأيقظ امرأته هللارحم ا". ފޅކރއވއވحديث )2("وجهه الماء يفإن أبى نضحت ف ،امرأة قامت من الليل فصلت وأيقظت زوجها رحم اهللا ،الماءއދ . އނ ރގނޑ ތދވ ދމނމދކރއވ! ރޙމތލއވށއވهللا ށ އމހކ: "މނއ

ފހ ހނލއފނމ އކނބލގ މނމއޗށ ފނ . އނގ އނބމހ ހލއވއވއކނބލގ ރގނޑ ތދވ ! އއނހނމހއށ ރޙމތލއވށއވهللا އދ . ވހރވއލއވ

ފހ ހނލއފނމ އނގ . އދ އކނބލގ ފރމހ ހލއވއވ. ކރއވދމނމދ

.رواه أمحد ومسلم )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والنسائي وابن ماجه )2(

Page 147: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

146

ރއސނލއވ ޢލގފނގ ކބއނ هللا އދ މތ." މނމއޗށ ފނ ވހރވއލއވގފނއ އކލ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއރއކ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ތޔ ދމފރކނބލނ ދމނމދ . "ފޅކރއވއވحديث ފޠމތގފނގ އރހށ ވޑއގނ އހރމނގ ފރނތއ ! ގ ރސލއވهللاއ . ޢލގފނ ދނނވއވ" ނކރއވނހއޔވ؟

ފހ . ބރއ ފނއވނއވއކލނގ އރދކރއވއފނމ އނ. ގ އތޕޅގއވهللاވނ + ] . އހރނ އހނބނ ހނދ އބހށ ނރއސވއ އކލގފނ ވދޅވމނ ވޑއގތވ

/ . - ,Z )އއޗކށވރ ބޑށ ޖދލކރ އދ ހރހ" ) ٥٤: الكهف )1(."ފރތއ ކމގއ އނސނވއވ

. އދ ނދފލނދނ މޑކށލމވ .ނމ ނމދ ދކށލނތއޔޖހނ ފށއފ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތ. ނވތ ނދއލމވ

ن إذا قام أحدكم م". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ ލގފނއކطجعضقول فليا ير مدي فلم انهسلى لآن عالقر مجعتل فاسތޔބއމހނކރ : "މނއ )2("اللي

މހކ ދމނމދށ ތދވ ހނދ ފހ އނގ ދމއޗށ ޤރއނ އޅ އނކޔ އއޗއ ."އނ އށނނހށކމވ) ދ ދކށލއނމ(އނއށ ނނގނ ފށއފނމ ފހ

އބހ .އނއށ ކޅދނވގނވ މނވރށ ރކޢތކރމއ ޤރއނކޔވނއއރ ތރރކޢތކށފއ ވވރބލ . އޢދދއގ މތ ދމހރވ ޢދދކށ ރކޢތކރމވ

هللا ފހ މތ. ނމދށ ނތދވ ނދގތކށ ނނވކމއގ ބޑކމނ އނއ ހތރރ ދމرسول اهللا صلى . އކމނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ال يمل اهللا يا أيها الناس خذوا من األعمال ما تطيقون، فإن". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث ! އ މސތކނނވ: "މނއ )3("ما دام وإن قل حتى تملوا، وإن أحب األعمال إلى اهللا

އހނހމކށވރނ ތޔބއމހނ . ތޔބއމހނނށ ކޅދނވގނވ މނވރކށ ޢމލކރށވއދ ހމކށވރނ . ފސޖހވޑނގނނވއވهللا ނ ސވބދއވމށ ފހވއޖއމށ ދނދ

. ދމހނނ ޢމލކވ) އމހއގ ކބއގއ(ގ ޙޟރތށ އނމ ލބވތކނބޑ ޢމލކ هللا

އނސނގ . "ނވއޔތގ މނކރއވފއވނ މފދއނ - رمحه اهللا - އމމ ސޔޠ . والبخاري ومسلم والنسائي رواه أمحد )1( ."ކބއގއވ އނމ އތރސފޔކ ޖދލކރމވ

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود وابن ماجه )2(

.والبخاري ومسلم وأبو داود والنسائي وابن ماجه رواه أمحد )3(

Page 148: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

147

ބނ ޢމރށ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ." ނމވސ މއވވކތނމ މދ އއ، ال تكن مثل فالن، كان يقوم الليل يا عبد اهللا". ފޅކރއވއވاهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث رسول

އނ . މވނ މހކ ފދއނ ނވށވ! އވهللا އ ޢބދ: "މނއ )1("فترك قيام الليل ."ދކށލއވ ދނ ދމނމދކރނ. ދމނމދކރއވ

ފހ ޢޝނމދނ ފބއސރ ފތސވއޖއމށ ދނދނ :ދމނމދގ ވގތލއ ދނތދވ ދމނމދކރނ ކނމވސ މނވރކށ ނދ އކމކ. އއ ދމނމދގ ވގތވ

هللا ފހ މތ. އދފޅވ ގرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހނ އއ . އއލވގނވއވرسول اهللا . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ރގނޑ ނމދކރއވނ ހނނވނކށ އހރމނ ދކނ ބނނވ ކނމ صلى اهللا عليه وسلم އދ އކލގފނ . ހނނވނކށ އހރމނ ދކމއވ ހނދއގއ އކލގފނ ނމދކރއވނ

ކލގފނ ނދކރއވފއ އނނވނކށ އހރމނ ދކނ ބނނވ ކނމ ހނދއގއ އއބހ އކލގފނ ރގނޑ )2(."ނވނކށ އހރމނ ދކމއވނދކރއވފއ އނ . އދ އތއފހރކ ތދވވޑއގނ ނމދކރއވއވ. ރއވއވއތއފހރކ ނދކ

ނޑ ތނބއކށފއ ފހ އއ ރގ :ދމނމދކރނ އނމމތ ވގތއކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ބއވފހ

ينزل ربنا تبارك وتعالى كل ليلة ". ފޅކރއވއވى اهللا عليه وسلم حديث رسول اهللا صل. ވދޅވއވ رل اآلخقى ثلث الليبي نيا حيناء الدمقولفإلى السون :يعدي نيم له جيبتألن ،فأسسي نيم هيطفأع،

فغتسي ننمير له رއހރމނގ ވރރސކލނގ ކނމރއކ ރގނޑގ ފހ : "މނއ )3("فأغفދނޔގ އޑށ ) އކލނގ ޒތފޅ އކށގނވ ގތއގއ(ތނބއކޅ އއބޔށވ ހނދ

އށ ދޢކރނ هللا މނތ. ދނ ވޙކރއވއވ. ފއބއވޑގނނވއވ) އނމ ތރ އޑށ(އށ އއޗކށ އދ ދނނވނ هللاތމނ. ކކހއޔވ؟ ފހ އނއށ އޖބކށދއވހށމވ

އށ ފފފއސވމށ އދ ދނނވނ هللاތމނ. ކކހއޔވ؟ އނއށ ދއވހށމވރއސނލއވ ޢމރ ބނ هللا ދ މތއ." ކކހއޔވ؟ އނއށ ފފފއސވއދއވހށމވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ޢބސގ ކބއނ ރވވގނވއވ

.والبخاري ومسلم والنسائي وابن ماجه رواه أمحد )1(

.والبخاري والنسائي رواه أمحد )2(

.رواه اجلماعة )3(

Page 149: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

148

جوف الليل يون الرب من العبد فأقرب ما يك". ފޅކރއވނކށ އހރނ އޑއހމވحديثއޅއ ،هللا: "މނއ )1("تلك الساعة فكن يف تكون ممن يذكر اهللان استطعت أن فإ ،اآلخر

އށ هللاފހ އވގތ . އނމ ކއތނވވޑގނނވ ވގތކ ރގނޑގ ފހބއގ ވގތވهللا އދ މތ." މ ފހ ވހށކމވޒކރކރމހނގ ތރއނ ވމށ ތބއށ ކޅދނވގނވނ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދصيام داود، كان يصوم يام إلى اهللاأحب الص". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

صالة داود، كان ينام نصف الليل ويقوم ثلثه وينام طر يوما، وأحب الصالة إلى اهللايوما ويفهسدދގފނގ ރދއވލބވތކނބޑ ރދއކ ދވ ގ ޙޟރތށ އނމهللا: "މނއ )2("س .

އބހ ދދވހނ . (އ އނއދވހ ފރއކޅއވ ކމގއވއވއކލގފނ އއދވހ ރދހއޕވލބވތކނބޑ ގ ޙޟރތށ އނމهللاއދ .) އއދވހ ރދއށހނނވ ކމގއވއވ

. އކލގފނ ރގނޑގ ދބއކޅ އއބއގއ ނދކރއވއވ. ދގފނގ ނމދވނމދކ ދވއދ ހބއކޅ .) ނމދކރއވއވ. (ދ ތނބއކޅ އއބއގއ ޤޔމކރއވއވއ

."އއބއގއ ނދކރއވއވޢގ ގ ރކޢތތކގ ޢދދގ މއޟވތރ :ދމނމދގ ރކޢތތކގ ޢދދ

ވތރގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمނ އހނހމކށވރ. ދށނ މވހކ ބޔނވ ހނގއޖއވއކލގފނ . އއރކޢތގ ކރނ ހރޢދދނ ކރއވ ރކޢތތކކ ހމ ދމނމދވ

އދ ޢލމވރނ ވދޅވ ގތގއ ޢޝނމދގފހނ . ތރރކޢތށވރ އތރއނކރއވއވ .މގއ ފދނއވކ ރނވސ ދމނމދރކޢތކވތރގ އއ

ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ هللا މތ :ދމނމދ ޤޟކރނއށ ޖހވޑއގނނވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކމނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ގ ސބބނ އކލގފނށ ދމނމދ ތކލފއގ ސބބނ ނވތ އނނ އފދކމއރއސނލއވ ޢމރގފނގ هللا އދ މތ )3(."ފއތވއޖނމ ދވލ ބރރކޢތކރއވއވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވء منه فقرأه فيما بين صالة الفجر وصالة يام عن حزبه أو عن شمن ن" .ފޅކރއވއވحديث

.وصححه األلباينرواه الترمذي والنسائي وابن خزمية والبيهقي واحلاكم )1(

.رواه اجلماعة إال الترمذي )2(

.رواه أمحد ومسلم والنسائي )3(

Page 150: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

149

އމހކ ރގނޑ އދކށ ކރމނދ ނމދ : "މނއ )1("الظهر كتب له كأنما قرأه من الليلފހ . ނނއވރ ފރހމނކށ ނދއޖމހ ދނކށ ނވތ އދކށ ކރމނދ މނވ

ދރނމދ ދމދ އނ އނމދކށފނމ ރގނޑ އނ އނމދ ކރފދއނ ފތސނމދ މނ ."އނއށޓކއ ލޔވގނދނއވ

)ތރވޙނމދ(ރމޟނމހގ ޤޔމ

. އ އނހނނނށ ސނނތވގނވ ނމދކވފހ ތރވޙނމދކ ފރހނނނށރމޟނމހގ ކނމރޔކ ޢޝނމދނ ފބއސރ ފތސވމ ދމދ ދރކޢތނ

ރއސނލއވ هللا މތ. އދ އއ ވރށމތ ނމދކވ. ދރކޢތނ އދކރވ ނމދކވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. އވއބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވ

: މނއ )2("من قام رمضان إميانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه". ފޅކރއވއވحديث އނގ . ވއމނވހރ ސވބށ އދ ޙލ ރމޟނމހ ޤޔމކށފމހ ދނނއ"

ޒކ ފޤހޢލމވރނގ މލފ" ތރވޙ"ފހ ." ދނއވއސވދޔހއ ކދފފއއ ފހވގނއޞޙބބކލނގ ޒމނގއ މނމދގ ނނތކކ ހމ . ތރގއ މޝހރވފއވ ނމކވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه . ނމހގ ޤޔމވއތރނމކ ހމއކނ ރމޟ. ދމނމދގ ނނތކވގ ޒމނގއ އދ އބބކރގފނގ ޒމނގއ ޢޝނމދގފހނ މސކތގއ وسلم

އޒމނގއ . އއއމމއގ ފހތނ އއޖމޢތއގ ސފއގއ މނމދ ކރވފއއ ނވއވފހ . ރއވފއވނ އކހރކށއ ގނ ޖމޢތތކއގއވއޞޙބބކލނ އނމދކ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއއ ޚދ . ޖމޢތގއ މނމދކރނ މސތޙއބވގނވއވރއސނލއވ ނޢމނ ބނ ބޝރގ ކބއނ هللا ފހ މތ. އނމދށ ޖމޢތ ހއދވތއވ

رسول اهللا صلى اهللا ރމޟނމހގ ތވސ ވލރ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ގނވއވރވވއދ . މކރމއވއ އކގއ އހރމނ ރގނޑގ ތނބއކޅ އއބޔ ހމއށ ޤޔ عليه وسلم

އދ . ޤޔމކރމއވވލރ ރގނޑގ ދބއކޅ އއބޔ ހމއށ އހރމނ ފނސވސ

.رواه اجلماعة إال البخاري )1(

.رواه اجلماعة )2(

Page 151: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

150

ފހ ތނރ )1(."ހތވސ ވލރ ފޖރލމގ ކރނ ހރނކވދނ ކމށ އހރމނ ބރގތވއދ ކނމ ރޔކ އކލގފނ . އކލގފނ ޖމޢތ ހއދވކނ އވނ ސބތވފއވ

އއ އއމތށ އނމދ . ޔނކރއވފއވޖމޢތ ނހއދވ ސބބ އކލގފނވނ ބވޙބވއލއވ ޒމނކމށ ވމއކ މސލމނ . ފރޟވދނތ އކމ ބރފޅނނވ

އދ އކލނގ . ފރޟކރއވނ އކށގނވއވهللا އޅކމކށ ދހވތވއޖނމ އކނ މތމ އއމތގ މސތކނ އނމދ ބރބރށ އދކރމނ އނމދ ފރޟކރއވއފނ

ކރގ އއމތތކށވސ އކނވނ . ނކޅދގނފނތވ އކމ އކލގފނ ބރފޅގތއވ .އގތށ ދމވފއވ

ول رسއދ ޖމޢތގއ މނމދކރނ މސތޙއބވގނވ ކމގ އނއދލލކ هللا ފހ މތ. އކމގ މއޗށ ވވޑއގނފއވ އޤރރފޅވ اهللا صلى اهللا عليه وسلم

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވއހނދ . ގތވމސކތށ ނކމވޑއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمރމޟނމހގ ރއއގއ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ . މސތކނ މސކތގ ކނއގއ ނމދކރނ ތއބވމބއމހނނކ . އކލގފނށ ދނނވނވ" މއ ކނބއއހއޔވ؟. "ފޅކރއވއވحديث

ނމދކރއވތނ އބއމހނނށ ފނމނ ޤރއނ ދސނނ ބޔކށވތ އބއޔ ބނ ކޢބ . ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ފހ . އކލގފނ އބއމހނ އޤތދވއވ

އދ އބއމހނ އކނތއކރގތ ކހއ . އބއމހނ ރނގޅށ ކނތއކށފއވ" )2(!"ހޔވގނވހއޔވ

ދނފހ ޢޝނމދގ ފހނ އއއމމއގ ފހތގއ އއޖމޢތއގއ އއ އކލގފނގ ޚލފކމގ . މސތކނ އނމދކރމށ ހމޖއސވ ޢމރގފނވ

ފނ ގއކލ. ޢބދއރޙމނ ބނ ޢބދލޤރގ ކބއނ ރވވގނވއވ. ދވސވރއވރމޟނމހގ ރތކނ ރއއގއ ޢމރގފނއކ އހރނ މސކތށ . ވދޅވއވ. ބއއމހނ އކހރކށވ. އރ މސތކނ ވކވކނ ނމދކރނ ތއބވ. ވދއޖއމވ

މބއމހނ . "ޅވއވފހ ޢމރގފނ ވދ. އދ ބއއމހނ ކދކދ ޖމޢތތކގއވދނ ." އއއމމއގ ފހތށ ޖމކރނ އއ އނމ ރނގޅގތ ކމގއ އހރނ ދކމވ

.األلباين وصححهرواه ابن أيب شيبة وأمحد والنسائي واحلاكم )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود والبيهقي )2(

Page 152: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

151

ފހ އބދއރޙމނ . އބއޔ ބނ ކޢބގ ފހތޕޅށ މސތކނ ޖމކރއވއފއވއރ . ފނ އކ މސކތށ ވދއޖއމވދނ އހނރޔކ އހރނ އކލގ. ވދޅވއވ

ފހ . ނމދކރށވ) އއޖމޢތއގއ(މސތކނ ތބ އބއމހނގ ޤރގ ފހތގއ އދ މޖމޢތގއ ބއވރނވ ! މއ ކހއ ރނގޅގތއހއޔވ. "ޢމރގފނ ވދޅވއވ

ނދފއތބމހނ މޖމއތގއ ނމދކރ ) ނމދކރމށޓކއރވޙރގނޑގ ފހބއގއ ތ( )1(."މހނނށވރ އދ މހޔވގނވއވ

. ފހ ރއޅކމގ ޙޤޤމރދކ ދގކށ ކޔވމވ :ތރވޙނމދގއ ކޔވނރއޅކނ هللا صلى اهللا عليه وسلم رسول ا. އހނކމނ ރއޅކމށ ޤރއނވސ ކޔއވ

ރއސނލއވ މޣރ ބނ ޝޢބގ هللا މތ. ކރއވއރ ދގކށ ކޔވއ ވދޅވއވއކލގފނގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

އކލގފނށ . ނ ދމނމދގއ ޤޔމކރއވއވފއނޕޅ ދޅވއޖއމށ ދނދهللا ކލގފނކ އސވދޔހއ ފފއކއ ފސވ ކރވނއތހއ ފފއއ . ދނނވނވ

ޝކރކރ ) އށهللا. "(ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ . ފއސވއދއވފއވ ބކލކވرسول اهللا صلى އދ ރމޟނމހގ ތނރ )2("؟ހއޔވލގފނ ނވނވކމގއ ތމނކއޅއ

ރއސނލއވ ނޢމނ ބނ ބޝރ ރވކރއވފއވ هللاޖމޢތހއދވކމށ މތاهللا عليه وسلم ޢޝނމދގ ފރތމ ރގއ . ރވޔތނ އކލގފނގ ކޔވއ ވދޅވނ އނދޒކރވނއވ

ދވނ ރގއ ރގނޑގ . ފހނ ފއޓވގތށ ރގނޑގ ތނބއކޅ އއބއ ވތވނދނވއދ . އދ ތނވނ ރގއ ފޖރލނ ކއރވނދނވ. ދބއކޅ އއބއ ވތވނދނވ

ގނ ކޔވނ ހއދވގނވކމށ ޤރއނ ހތދސނނމހއށ ތރވޙގއ ޤރއނ ބލއރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ هللا ފހ މތ. ވރށ ގނޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ

ވދޅވއގނ ކޔވވލއއކމނގ ޣލމއކމގއވ ޛކވނ ޤރއނ ބ. "ރވވގނވއވފހ ތރވޙގއ ޤރއނ )3(."އވއވއށ އމމކނކށދއކމނ) ތރވޙގއ(ޙލ

.ޚތމކރނ މސތޙއބވގނވ ކމށ ވރށގނ ޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ

.رواه البخاري وابن خزمية والبيهقي )1(

.رواه اجلماعة إال أبا داود )2(

.رواه البخاري تعليقا )3(

Page 153: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

152

ފހ އކޒމނގއ ތރވޙނމދގ :ތރވޙނމދގ ރކޢތތކގ ޢދދ. ތވސރކޢތވ. އބނ އސޙޤ ވދޅވފއވއވ. "އވއވރކޢތތކގ ޢދދ ތފތވފ

ދ ބނ އދ ދވ. އކވސރކޢތވ. އދ މޙއމދ ބނ ނޞރ ރވކރއވފއވއވއބނ ބނ ޢޘމނއ ޢމރ ބނ ޢބދލ ޢޒޒގ ޒމނގއ މސތކނ . ޤއސ ވދޅވއވ

އދ އމމ . އއ ވތރގ ތނރކޢތ އކގއވ. ގއ ތރސހރކޢތކށ އޅނވމދނއދ އރ މއކގއ . އހރމނ މދނގއ ކށއޅނ ތރސނވރކޢތވ. މލކ ވދޅވއވ

އދ . ލއއނނވއދ މމސއލއކ މދތ މސއ. މސތކނ ކށއޅނ ތވސރކޢތވ. ވތރއއކ ތރސނވރކޢތވ. ތރސއށރކޢތވ. ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ

އނމގނއނ ބނވފއވނ ވތރއއކ ސޅސއއރކޢތ . އމމ ތރމޛ ވދޅވއވ. ޤއލއ ޖމކރވނ އކށގނވއވ މހރހ. ޙޖރ ވދޅވއވ އދ ޙފޡ އބނ. ކމށވ

އބހ ޤރއތ ކރވގނވނމ ރކޢތ . އއ ތރވޙގ ޤރއތގ ނސބތނނވ )1(."އދ ޤރއތ ދގވގނވނމ ރކޢތ މދކރމވ. ގނކރމވ

ބނ މބރކއ، އމމ هللا އދ އމމ ސފޔނއޘއރއއ، އމމ ޢބދމބކލނގ ދލލތކކ މއކއއ . ޝފޢއއ މބބކލނ ވދޅވފއވނ ވހރކޢތކމށވ

ބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ. މދނގއ މސތކނ ޢމލކރމނއއ ގތވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمރމޟނމހގއ . "ވއވއކލގފނ ވދޅ. ޢއބސގ ރވޔތވ

މއ ޟޢފ ރވޔތއކމށ )2(."އދ ވތރކރއވއވ. ވހރކޢތކރއވ ކމގއވއވބނ ޢމރގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތއނއދލލކ . ޝއޚ އލބނ ވދޅވފއވއވ

ރގނޑގ ނމދ ބހގތނ މހކ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ވވގނވޙދޘވކބއނ ރرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ . އ ސވލކރއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

بح صلى ركعة واحدة، توتر أحدكم الص يصالة الليل مثنى مثنى، فإذا خش" .ފޅކރއވއވحديثފހ . ރގނޑގ ނމދވނ ދރކޢތނ ދރކޢތނނވ: "މނއ )3("له ما قد صلى

އރނ . ތޔބއމހނގ ތރއނ މހކ ފޖރލއފނކމށ ބރގނފނމ އއރކޢތކށލށވ ."އވ ރކޢތތއ ވތރއށ ހދއދނއވއރކޢތ ކރނކށފ

.خمتصرا نيل األوطار )1(

.رواه ابن أيب شيبة وقال األلباين ضعيف جدا )2(

. رواه اجلماعة )3(

Page 154: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

153

ފހ މބޔނކރވނ ތރވޙގ ރކޢތތކގ ޢދދމދ ޢލމވރނގ ދނ މމސއލގއ . ބސފޅތކއ އބކލނ ގނނވފއވ ބއއދލލތކވ

އނމރޖޙވގނވ ގތކ ފހ ކބއހއޔވ؟هللا މތ. ގތވ އނމދކރއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއ . އނތވޝއކ. އކމނ ވދޅވއވ. އޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޢ

ރމޟނމހގއވސ އދ އހނމހއގއވސ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ "ރއސނލއވ هللا އދ މތ )1(."ނޑގ ނމދ އގރރކޢތށވރ އތރއނކރއވއވރގ

رسول اهللا صلى ހމކށވރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވއބހ )2(."ރކރއވއވދނ ވތ. އބކލނނގނ އށރކޢތކރއވއވ اهللا عليه وسلم

ރއސނލއވ ޒއދ ބނ هللا އދ މތ. ފހ އއ އގރރކޢތވ. ވތރގ ތނރކޢތވرسول اهللا صلى اهللا މރ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ޚލދ އލޖހނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ފހ އކލގފނ ކރކރ . ބލހށމވ ނމދކރއވގތ އހރނعليه وسلم ދނ އލނވސ . ދނ ދގކށ ދރކޢތކރއވއފއވ. ދރކޢތކރއވއފއވދނ . އދ އދރކޢތ ކރނކރއވ ދރކޢތށވރ ކރވ. ދރކޢތކރއވއފއވ

. އދ އދރކޢތ ކރނކރއވ ދރކޢތށވރ ކރވ. އލނވސ ދރކޢތކރއވއފއވއދ އދރކޢތ ކރނކރއވ ދރކޢތށވރ . ދނ އލނވސ ދރކޢތކރއވއފއވ

އދ އދރކޢތ ކރނކރއވ . ދނ އލނވސ ދރކޢތކރއވއފއވ. ކރވއބހ )3(."ފހ އއ ތރރކޢތވ. ދނ ވތރކރއވއފއވ. ކރވ ދރކޢތށވރ

.ދމނމދގ ކރނ އކލގފނކރއވ ކރކރ ދރކޢތއކ ތރރކޢތވރމޟނމހގ ޤޔމ ނވތ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ އބޔނވ ދޔއ

رسول اهللا صلى اهللا عليه . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا -ޝއޚ އލބނ . އވ ގތވތރވޙނމދކރއގރރކޢތށވރ އތރކރއވފއނވނ ދލލކރނ އއށވރ އތރކރނ ހއދނނ وسلم ޞތކނ އކލގފނ ގ ޢމލފޅގ ޞއޙނއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ . ކމށވ

ރވތބ ސނނތތކއ، . އގރރކޢތށވރ އތރނކރއވކނ ސބތވއޖއވވކ ޢދދކށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އސތސޤނމދއ، ކތނމދފދ ނމދތކގއ

.ماعةرواه اجل )1(

.األلباينرواه الطرباين وابن خزمية وابن حبان يف صحيحيهما وحسنه )2(

.رواه مالك ومسلم وأبو داود )3(

Page 155: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

154

ގ އރހގއ އކލގފނ އނމދތކގއ އދ ޢލމވރނ. ރކޢތ ލޒމކރއވފއވއވ ،ވކޢދދކށ ރކޢތ ލޒމކރއވފއވކނ އއ އއށވރ އތރކރނ ހއދވގނނވ

رسول އނމދކވސ ވކޢދދކށ . ތރވޙނމދވސ ހމއފދއވ. ޤބލކރނވ ދލލކވއހނކމނ އނމދށވސ . ރކޢތ ލޒމކރއވފއވ ނމދކވه وسلم اهللا صلى اهللا علي

އދ ތރވޙނމދކ ނމދކރމހ ހތހރ ޢދދކށ . އތރކރނ ހއދއއނވނއވ! އއތއދ ކ. ރކޢތކރމށ މޠލޤ ސނނތނމދތކގ ތރއނ ހމނ ނމދއނނވ

އދ ޖމޢތގއ އދކރވމއކ އނމދކ ފރޟނމދ . އއ ގދވގނވ ސނނތކވ )1(."ވއތރ ނމދކވ

ރގނޑގ ނމދގއ ކޔވއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ދނނއވއހނނމވސ އނމ . ނވއވވދޅވވރށ އއވސ މހކށ ކޔވމށ ކޅދނވގނއއކށ އކލގފނގ އސނނތ ،ކޑމނނ އކލގފނ ރކޢތކރއވ ޢދދ އއގތކރނ

.ޚލފވމށވރ އއލކނ ބޑވ

ޟޙނމދ

ތކމ އނމދގ މ. ޟޙނމދކ ސނނތކނ ގދވގނވ ވރށމތ ނމދކވއގތރއނ އނނނވ . ބހގތނ ވރށގނ ނއޞތއ ވރދވގނއއސފއވއވ

. ނއޞތއ ހމނއވއކލގފނ . ރއސނލއވ އބޛއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

سالمى من يصبح على كل". ވފޅކރއވއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ ،وكل تكبرية صدقة ،وكل تهليلة صدقة ،وكل تحميدة صدقة ،فكل تسبيحة صدقة ،أحدكم صدقة

)2("زئ من ذلك ركعتان يركعهما من الضحىويج ،عن المنكر صدقة يهون ،وأمر بالمعروف صدقةތޔބއމހނކރ މހއގ ކނމ ހޅއގ މއޗށ ޞދޤތއކރނ ކނމދވހކ : "މނއ

އބހ ދވލކ ތނސތކފސދޅސ ޞދޤތކރނ ކނމމހއގ މއޗށ . (ވޖބވގނވއވ

.لأللباين" صالة التراويح" )1(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود )2(

Page 156: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

155

އދ ކނމ ތޙމދކ . ފހ ކނމ ތސބޙއކ ޞދޤތކވ.) ބވގނވއވވޖއދ . ޞދޤތކވ )1(އދ ކނމ ތކބރކ. ޞދޤތކވ އދ ކނމ ތހލލކ. ޞދޤތކވ

ކނމ ނހއކ އދ ނބއކނތކނކރވ . ހޔކނތކށ ކރވ ކނމ އމރކ ޞދޤތކވ ."ކމކނ ފއދއދއވޙނމދގ ދރކޢތ އހރހ އދ އނ ކރ ޟ. ޞދޤތކވ

. ރއސނލއވ ނޢއމ ބނ ހއމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ تعاىل اهللا. އވފޅކރއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ

: މނއ )2("يا ابن آدم ال تعجز عن أربع ركعات من أول النهار أكفك آخره". ވޙކރއވއވ. ދވލގ ކރކޅގއ ހތރ ރކޢތކރމނ ތބ ނކޅދގނނވށވ! އ އދމގ ދރޔއވ"

."ތބއށ ފދވޑގނނވނމވهللا ފހކޅގއ ތމނ އރނ ދވލގއކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ

އހރނނށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއހރނގ ލބވތ ރޙމތތރޔ . ވދޅވއވއއ ކނމމހކ ތނރދހފމށއ، ޟޙނމދގ . "އވއވތނކމކށ ވޞއޔތކރ

)3(."ދރކޢތކރމށއ އދ ނދމގ ކރނ ވތރކރމށވޟޙނމދގ ވގތކ އރ ބނތއކށ އރއސރ އރ :ޟޙނމދގ ވގތ

ނވ ވގތކ އރހދވ އރގ ހނކނ ފހ މސތޙއބވގ. މދޖހއޖއމށ ދނދނވ. ރއސނލއވ ޒއދ ބނ އރޤމގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ފޅވ ވގތވ

صالة األوابني حني ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވޅޖމލގ ފއ ) އބހ ޟޙނމދވނ(ތއބވމހނގ ނމދވނ : "މނއ )4("لترمض الفصا

.އބހ އރގ ހނކނ ފޅވ ހނދގއވ." އނދއލ ހނދގއވޟޙނމދގ ރކޢތތކގ މދމނ :ޟޙނމދގ ރކޢތތކގ ޢދދ

އދ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވ ގތގއ . ރކޢތވއދ ގނމނ ބރ. ދރކޢތވފހ ދރކޢތއ ހތރރކޢތ އސވދޔ ޙދޘފޅތކނ . ގނމނގއ ޙއދއނތވ

هللا މތ. އދ ހރކޢތވސ އކލގފނ ކރއވކމށ ސބތވގނވއވ. ސބތވއވ

اهللا ތކބރކ އދ .ކޔމވ ه إال اهللاالإلތހލލކ ދ އ .ކޔމވهللا الحمد ތޙމދކ އދ .ކޔމވ سبحان اهللاތސބޙއކ )1( رކޔމވأكب.

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي وابن حبان والطرباين يف الكبري والبيهقي )2(

.رواه البخاري ومسلم )3(

.رواه أمحد ومسلم )4(

Page 157: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

156

. ޅވއވއކލގފނ ވދ. ވގނވއވފނގ ކބއނ ރވރއސނލއވ އނސގ )1(."ޟޙނމދގއ ހރކޢތކރއވ ކމގއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ "އދ އކލގފނގ . ސބތވގނވއވ ވސކރއވކމށ ދ އކލގފނ އށރކޢތއރއސނލއވ هللا މތ. ލފޅނ އނމގނއނ ސބތވގނވ މނވރކ މއވޢމ

މއކ ފތޙވ ދވހ އހރނ . އކމނ ވދޅވއވ. އއމހނގ ކބއނ ރވވގނވއވއރ އކލގފނ ހނނވ . ގ އރހށ އއމވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

ދނ . އދ ފރދއކނ ނވއކރއވއގނ ފޠމތގފނ ހނނވއވ. ނއފޅފއލވށވނ. ކކތއވ؟ އހރނ ދނނވމވ. އހރނ ސލމގވއލމނ އކލގފނ ވދޅވއވ

އ ގއކޅށ އޅއވއގނ ދނ އކލގފނ އކމނ އވދވވޑއގނ ސލކޅ. އއމހނއވرسول اهللا صلى اهللا عليه ފހ ބރރކޢތ ކރމށ އނސގފނ )2(."އށރކޢތ ކރއވއފއވ

އދ ގނމނގއ އއވސ . ރވކރއވފއވ ބސފޅ ޟޢފވގނވއވ ކބއނ ގوسلمރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ هللا ނގ ދލލކ މތޙއދއ ނވކމށ ބނއވ ބކލ

ޟޙނމދގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކމނ ވދޅވއވ. ރވވގނވ ރވޔތވ )3(."އރދކރއވ މނވރކށ އތރކރއވއވهللا އދ . ހތރރކޢތކރއވ ކމގއވއވ

ބއއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ . މޝހރވފއވނ ދރކޢތވ ފހ . އޞޙބބކލނނށ ވޞއޔތކރއވފއވނވސ ދރކޢތކރއވމށވ

އސތޚރނމދ

ފހ މހކ . ގ ޙޟރތނ ހވށ އދމވهللاއސތޚރގ މނއކ ތކގ ތރއނ ކމއކރމށ ގސތކށ އދ އކމކ އއ އނއށ ފއދހރ ހއދކނތއ

ކމއކނ ނވތ ގއލނހރ ކމއކނ ނނގ އދމދގއ ޝއކ އފދއޖނމ މސލކށ ވޔފރއއ ފށނ އޅ ހނދ . އސތޚރކރނ މސތޙއބ ވގނވއވ

. يف صحيح اجلامع ححه األلباينوصرواه الترمذي يف الشمائل )1(

.رواه أمحد والبخاري ومسلم وأبو داود والنسائي وابن ماجه )2(

.رواه أمحد ومسلم )3(

Page 158: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

157

ކވނކރނ ގސތކރ ހނދ އނނނ އޅ ކއޖ އޚތޔރކރމށޓކއ . ޚރކރމވއސތފހ ކނޑއޅގނ ހޔކމއކނ އނގ ކނތއތކށ އސތޚރކރކށ . އސތޚރކރމވ

هللا އދ މތ. މވރކމސލކށ މއނބފއނނށ އޙސނތރވމށ އސތޚރ. ނޖހނއވމސލކށ ނމދކރމށ . ޖހނއވމއމރކރއވފއވ ކމއ ކރމށ އސތޚރކރކށ ނ

. އސތޚރކރމވދނފހ އސތޚރކރގތކ ކރނ ދނނވފދ ކމއ ކރމށ ގސތކރ

ފހ އދރކޢތ ނމދ ކރނ ހމ . ނމދއކރނއވ ހނދ ފރޟނމދ ފޔވއ ދރކޢތއދ ސރތލފތޙއށފހ އނ ބނނ ކނމ ސރތއ . އހނނމދތއވސ ކރގތށވ. ދނ ދރކޢތކށ އވދވގނ އނނނވ ދޢކރހށކމވ. ކޔވޔސ މއސލއއ ނތވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތއނ ހރހ ފދ ނނށ ޤރއނގ ސރތ އނގނނއދއވއހރމرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

ދއވ ނގނނއނ އއސތޚރކރ) އބހ ކރނދނނވފދ ކނތއތކގއ(ކމއގއ ތޔބއމހނކރ މހކ ކމއކރމށ . "އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވ. ކމގއވއވ

ދނ މފދއނ . ގސތކރ ހނދ ފރޟނމދ ފޔވއ ދރކޢތ ނމދއ ކރހށކމވ، ميظعال كلضف نم كلأسأو، كتردقب كردقتسأو، كملعب كريختسأ ينإ مهللا". ކޔހށކމވ

رما األهذ نأ ملعت تنك نإ مهللا، بويغال مالع تنأو، ملعأ الو، ملعتو، ردقأ الو ردقت كنإف ةبقعاو يشعامو ينيد يف يل ريخ.) ނވތ އކނ ހތށއރވށވ. ނނށވކރނއޅ ކމއގ ނނގ(ކރނއޅ ކމއގ ( رما األهذ نأ ملعت تنك نإو، هيف يل كربا مث يل هرسيو يل هرداقف يرمأ

ينع هفراصف يرمأ ةبقعاو يشعامو ينيد يف يل رش .)ނ ހތށއރވށވނވތ އކ. ނނގނނށވونفراصي عنه اقودر لال يخير حث نكا ثيأ مرنضب يއ ހއދވބޑކރއވ ": މނއ )1("ه

ގ ޙޟރތނ هللاގ ޢލމފޅގ ޒރއޔއނ އބهللاހމކށވރނ މއޅ، އބ! ރސކލކގ ޙޟރތނ هللاގ ކޅދނވނތކމގ ޒރއޔއނ އބهللاއދ އބ. ހޔކނތކށ އދމވ

ގ މތ ދރމވނތކމނ ދއވމށ هللاއދ އބ. ކޅދނކނ ދއވމށ އދދނނވމވއދ މއޅ . ކމކށ ކޅދނވނތއވ ހރހهللا މކށވރނ އބހ ހފ. އދދނނވމވ

. އދ މއޅ ނދނނމވ. ކމއ ދނވޑގނވމއވ ހރހهللا އދ އބ. ގނވމވނކޅދއ . އ ޣއބގއވ ހރހކމއ މޅށދނވޑގނވ ރސކލނގއވهللاއދ އބ

.رواه اجلماعة إال مسلما )1(

Page 159: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

158

މއޅގ ދނއ، މއޅގ ..... ހމކށވރނ މކމކ! އވ ރސކލކހއދވބޑކރهللا މއޅގ ކނތކގ ނތޖގގތނ މއޅއށ ހޔކމއކމގއ އބ، ދރއޅމއ

އދ އކނތއ ! ދނވޑގނވނނމ ފހ އކނތއ މއޅއށ މނވރކށދއވނދވއދ ! ދނ އކމގއ މއޅއށ ބރކތލއވނދވ! ފސހކށދއވނދވ މއޅއށ

މއޅގ ދނއ، މއޅގ ދރއޅމއ، މއޅގ ކނތކގ ..... ހމކށވރނ މކމކބއނ ދނވޑގނވނނމ ފހ މއޅގ ކهللا ނތޖގގތނ މއޅއށ ނބއކމއކމގއ އބ

އދ ހޔކނތއ ! އދ އކނތކނ މއޅ ދރކށދއވނދވ! އކނތއ ދރކށދއވނދވއދ އކމށ . އއ ކނމތނއގއ ވނމވސ މއވ! މއޅއށ މނވރކށދއވނދވ

!"މއޅ ރއސވނދވ. ވނއވމދތކނވސ މނމދ ޙޞލފހ ފރޟނމދ ފޔވއ ސނނތ ނ

މސލކށ ތޙއޔތލ މސޖދގ ދރކޢތއ، ޟޙނމދގ ދރކޢތއ، ވޟކށގނކރ އކމކ އނމ ރނގޅގތކ ނމދކރނ މނވގތތއ . ދރކޢތފދ ސނނތ ނމދތކވ

ގ ޙޟރތނ އސތޚރކށ هللاފހ . ކރމށ ދރކޢތކރމވނނ ވގތއގއ އސތޚރ .ޔ ނކމޔބވގނ ނދނއވއއރދކރއވهللا އދ ހޔލފމހނނ މޝވރކށ ކރކމއ

ތސބޙނމދ

ޙދޘއ ރދވގނއއސފއވ ހރހތސބޙނމދ ބހގތނ ވ. ދނނއވއހނނމވސ މނމދ މސތޙއބވގނވ ކމށ ބއއ ޢލމވރނ . ޟޢފވ

ތސބޙނމދ މސތޙއބވގނވ . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا -އމމ ނވވ . ވދޅވފއވއވއހނ . ވނއވޔޤނކމއކ އހނ ނބނ. ކމށ ބނވމމދ ފކރކށލނ ޖހއވ

އދ އނމދކ . ހމކށވރނ އނމދ ބހގތނ ވރދވގނ އއސފއވ ޙދޘ ޟޢފވއހނކމނ ޞއޙ ޙދޘއ ނތ އނމދ . އޞލނމދގ ނޒމ ބދލވފއވ ނމދކވ

އދ އމމ )1(."ސފއ ނމވމއވއދ ޞއޙ ޙދޘއ އއ. ނކރނ އދވގނވއވއނމދ ބހގތނ އއސފއވ ގނޙދޘތއ ޞއޙއއ . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - ތރމޛ

.اموع )1(

Page 160: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

159

ތސބޙނމދ ބހގތނ އއވސ ޙދޘއ ސބތވގނ . "އދ ޢޤއލ ވދޅވއވ." ނނވއއ އދވސ އނނ ޢލމވރނ - رمحه اهللا -ބނލޢރބ އދ އބބކރ . ނވއވ

ތސބޙނމދ ބހގތނ ޞއޙ ޙދޘއވސ އދ ޙސނ ޙދޘއވސ . "ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا -އދ ޝއޚލ އސލމ އބނތއމޔ )1(."ވރދވގނ އއސފއއ ނވއވ

އމމ އޙމދއ އދ މޝހރ ޞޙބނ ތސބޙނމދ މކރހކމށ . "އވއވވދޅވފބނ މބރކ ފޔވއ هللا އދ އނމދ މސތޙއބވގނވ ކމށ ޢބދ. ވދޅވފއވއވ

ކއ، އމމފހ އމމ އބޙނފއއ، އމމ މލ. އއވސ އމމކ ވދޅވފއއ ނވއވ )2(."ޝފޢ އއގތކށވސ އނމދ މސތޙއބކމއ ކމގއ ދކވޑއނގނނވއވ

ތސބޙނމދ . "ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا - އދ ޝއޚ އބނ ބޒ އއ މއޟޢ އދ އބނ ޖއޒވސ. ބހގތނ އއސފއވ ޙދޘކ މއޟޢ ހދޘކވ

)3(."ޙދޘއކމށ ވދޅވފއވއވމބބގއ އއސފއވ . "ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا -ފހ ޝއޚ އލބނ

ރވޔތއ ޖމކރމނ އނމދ ބހގތނ ވރދވގނ އއސފއވ ޙދޘ ހރހފހ ." ނ އއފހރ އނމދކށލމކ މއސލއއ ނތވއދ އމރ. ޙސނދރޖއށ ދއވ

.އޙދޘ ތރގއ މބޔނކރނއވ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ

وسلم رسول اهللا صلى اهللا عليهޢއބސ ބނ ޢބދލމއޠލބށ . އކލގފނ ވދޅވއވأفعل بك عشر أال ،أحبوك أال ،أمنحك أال ،أعطيك أال ،يا عباس يا عماه". ފޅކރއވއވحديثصغريه ،عمدهخطأه و ،قدميه وحديثه ،لك ذنبك أوله وآخره إذا أنت فعلت ذلك غفر اهللا ،خصالهكبريال ،وعو هرسهتال ،نيصخ رشع: لصاب أن تتة الكحفات ةكعي كل رأ فقرت اتكعر عبأر ي إله إال وال ،هللاوالحمد ،ن اهللاسبحا :فإذا فرغت من القراءة في أول ركعة وأنت قائم قلت .وسورة

ثم ترفع رأسك من الركوع ،ثم تركع فتقولها وأنت راكع عشرا ،خمس عشرة مرة ،أكبر واهللا ،اهللاثم ترفع رأسك من السجود فتقولها ،ت ساجد عشراثم تهوي ساجدا فتقولها وأن ،فتقولها عشرا

فذلك خمس وسبعون في كل .ثم ترفع رأسك فتقولها عشرا ،ثم تسجد فتقولها عشرا ،عشرا

.اموع )1(

.لشيخ اإلسالم ابن تيمية "الكربى الفتاوى" )2(

.ابن باز فتاوىجمموع )3(

Page 161: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

160

ةكعر، اتكعع ربي أرف كل ذلفعلإ .تة فافعرم موي كل يا فهليصأن ت تطعتل ،ن اسفعت فإن لمفإن لم تفعل ،فإن لم تفعل ففي كل سنة مرة ،فإن لم تفعل ففي كل شهر مرة ،ففي كل جمعة مرة

م ركمي عةففމތވގނވ ދހ ސފއއ ! އ ބޑބބފޅއވ! އ ޢއބހވ: "މނއ )1("رނވތ ދހ ކމއ ކލގފނށ ތމނކލގފނ ޙޞލކށދއވނހއޔވ؟ އއ އކމއ

އއ. ވކމކފއސވއދއވނهللا ކލގފނ ކރއވއފނމ ކލގފނގ ފފތއ އލށ ކރވ ފފއއ އސވ ކރވފއވ . އނމފރތމ ފފއއ އނމފހގ ފފއވ

. ކދ ފފއއ ބޑތ ފފއވ. އޅގނ ކރވނ ފފއއ ގސތގއ ކރފފއވ. ފފއވއއ ކލގފނ . ވމތވގނވ ދހ ކމކ. ސއރނ ކރ ފފއއ ފޅގއ ކރ ފފއވ

ކނމ ރކޢތއގއ ސރތލފތޙއއ ސރތއ ކޔވއ . ހތރރކޢތ ކރއވމވ ،سبحان اهللاފހ ފރތމ ރކޢތގއ ކޔވއވދޅވމށފހ ކޅށހނނވ ޙލ . ވދޅވށވ

دمالحوال ،هللاإال و اهللا ،اهللا إلهو رދނ ރކޢށ . މކލމތއ ފނރފހރ ވދޅވށވ أكبދނ . ފހ ރކޢގއ އނނވ ޙލ އކލމތއ ދހފހރ ވދޅވށވ. ވޑއގނނވށވ

ދނ . އކލމތއ ދހފހރ ވދޅވށވ) އޢތދލގއހނނވއ(ރކޢނ ތދވވޑއގނ އ އނނވ ޙލ އކލމތއ ދހފހރ ސޖދގފހ . ސޖދއށ ވޑއގނނވށވ

އކލމތއ ) ދސޖދ ދމދގއ އނނވއ(ދނ ސޖދއނ ތދވވޑއގނ . ވދޅވށވއ އނނވ ޙލ ޖދގސފހ . ދނ ދވނސޖދއށ ވޑއގނނވށވ. ދހފހރ ވދޅވށވ

ދނ ސޖދއނ ތދވވޑއގނ އކލމތއ ދހފހރ . އކލމތއ ދހފހރ ވދޅވށވހތރ ރކޢތގއމ އގތށ . ވޢތއގއ ހތދހފސފހރއރނވނ ކނމ ރކ. ވދޅވށވ

މނމދކރމށ ކލގފނށ ކޅދނވގނވނމ ކނމ ކނމ ދވހކ. ކނތއކރއވށވ. ފހ ކނމ ދވހކ ނކރއވއފނމ ހފތއކ އއފހރ ކރއވށވ. ދވހކ ކރއވށވ

ފހ މހކ . ފހ ހފތއކ އއފހރ ނކރއވއފނމ މހކ އއފހރ ކރއވށވފހ އހރކ އއފހރ . ރ ނކރއވއފނމ އހރކ އއފހރ ކރއވށވއއފހ

."ނކރއވއފނމ އމރނ އއފހރ ކރއވށވ

. وابن ماجه وابن خزمية والطرباين، وقال األلباين صحيح لغريه، وقال ابن اجلوزي وابن باز حديث موضوعرواه أبو داود )1(

Page 162: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

161

ޙޖތނމދ

މނމކ . ފހ މނމގއ އއވސ ނމދއ ވރދވގނ އއސފއއ ނވއވ

ވރދވގނ އއސފއވ ޙދޘފޅތކށ ބއލވއ އބކލނ ޢލމވރނ މމނގއ ގ ޙޟރތށ ކމކށ އދ هللاފހ މތ. ޙޖތގ މނއކ ބނމވ. ދއވފއވ ނމކވ

އގތނ . ދނނވމށޓކއ ކރވ ކނމ ދރކޢތކށ ޙޖތނމދ ކޔނއވއދ ތއބވމށޓކއ ކރވ ދރކޢތ ނމދކވސ . ސ ޙޖތނމދކވއސތޚރނމދކވ

. ޙޖތނމދކވ. ރއސނލއވ ޢޘމނ ބނ ޙނފގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

ހށ ގ އރرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއދވހކ ލފނމހކ . އކލގފނ ވދޅވއވއހރނނށ هللا އހރނގ ލލގ ފނނ ! ގ ރސލއވهللاއ . އއސ ދނނވއފއވ

ހމ . "ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ދއވމށ ދޢކށދއވށވއހރނގ ލލގ ފނނ ! ގ ރސލއވهللاއ . އނ ދނނވއވ )1("ދޢކށދއވނވތއވ؟

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ދއމގ ސބބނ އހރނނށ ވރށ އނދގވއވދނ ދރކޢތ ކށފއ . ގސ ވޟކރށވ. ފހ ދށވ. "ފޅކރއވއވحديث

يا ،ةمحالر يبن ملسو هيلع ى اهللالص دمحم ييبنب كيلإ هجوتأو كلأسي أنإ مهللا"." މދޢކރށވمحمي أنإ ،دتوجلإ هي ببى رنأ ك كيشف لي عن برصللا ،يهم شفعه في وشفنعي ف2("يسفي ن(

ގ ޙޟރތނ هللاހމކށވރނ މއޅ އބ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ: "މނއގ هللاރޙމތގ ނބއޔއއކ އބ ،مى اهللا عليه وسلد صلحممއދ މއޅގ ނބއޔ . އދމވ

ގފނއކ އހރނގ ހމކށވރނ އހރނ ކލ! އ މޙއމދވ. ޙޟރތށ ކރމތލމވއއ އހރނނށ އހރނގ ފނނ އކލނގ . ވރރސކލނގ ޙޟރތށ ކރމތލމވ

މއޅގ ޙއޤގއ އކލގފނގ ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ. ރއދކށދއވމށވ

.ސވރގ ދއވނތއވهللا މފދއނ އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވ ލފނމހ އކމށ ކތކށފނމ އނއށ )1(

صحيح على شرط والنسائي واللفظ له وابن ماجه وابن خزمية يف صحيحه واحلاكم وقال ،رواه الترمذي وقال حديث حسن صحيح غريب )2( .وصححه األلباين البخاري ومسلم

Page 163: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

162

ލ ނފސށ މއޅގ ޝފޢތވސ އދ މއޅގ އމއ! ޝފޢތ ޤބލކރއވނދވ !"ޤބލކރއވނދވ

ތއބނމދ

މއވސ . ފހ ކރނވސ ދނނވ ފދއނ ތއބނމދކވސ ޙޖތނމދކވ. ތއބއ ބހގތނ އއސފއވ ޙދޘފޅތކށ ބއލވއ ޢލމވރނ ދއވފއވ ނމކވ

މނމދ ނލއވސ . ތއބވމށޓކއ ޚއޞ ނމދއކރމކ ޝރޠއނނވ. އވދނނއހނހމކށވރނ އޅއށ . ފހ މނމދކ ތއބވމށ ޒރއޔއކވ. ތއބވވނއވ

ސކރނ ފފއއކރވ ހނދ ހޔކމކށ އވސވގނ ތއބގ ކރއށ ހޔކމއ އއދ އއ . ގ ޙޟރތށކރވ ހޔއއމދތކގ ތރއނނވهللاހމނގނވނ

. މސތޙއބވގނވ ކމކވ. ރއސނލއވ އބބކރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތޅކރއވނކށ އހރނ ފ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. އކލގފނ ވދޅވއވ

غفر إال ما من عبد يذنب ذنبا فيحسن الطهور ثم يقوم فيصلي ركعتين ثم يستغفر اهللا". އޑއހމވ= < ? @ F E D C B A ] :يةآلثم قرأ هذه ا "له اهللا

H G S R Q P O N M L K J I! V U d c b a` _ ^ ] \ [ Z Y X WZ)1( ) آل

އއވސ އޅކށ ފފއއކރވމނ ފހ ރނގޅށ ވޟކށ : "މނއ ) ١٣٦ - ١٣٥: عمرانهللا ދނނވއފނމ ގ ޙޟރތނ ފފފއސވމށއދهللاދނ ދރކޢތ ނމދއކށ ދނ . ދނ އކލގފނ މއޔތ ކޔވއ ވދޅވއވ." އނއށ ފފފއސވއދއވނއވ

އއރނނށ ނބއކމއކރވ ހނދ ނވތ އއރނގ ) ތޤވވރނނކ(އއރނނކ "އރނގ ފފތއ ހނދމކށ އهللا އމއލ ނފސތކށ އނޔވރވވ ހނދ

ފޔވއ ފފތއ ފއސވއދނ އހނފރތއ هللا އދ . ފއސވއދއވމށ އދމހނނވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي وابن ماجه )1(

Page 164: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

163

އދ އއރނނށ އނގ ޙލ އއރނނށ ކރވނ ފފއގ މތ އއރނ . ނވއވތނ ފފފއސވމއ އތނއގ އއރނނކ އއރނގ ވރރސކލނގ ޙޟރ. ދމނތބތވ

. އތނގއ އބއމހނ ދމތބނތވ. ދށނ އރތއ ދމގނވ ސވރގތއވ މހނނވ !" އދ ޢމލކރ މހނގ އޖރ ކހއ ރނގޅވގނވހއޔވ

ކތނމދ

ރހނނނށއ އނހނނނށ ފހ މއ ފ. އބހ އރކތއއ ހނދކތނމދވއކމމދ ޢލމވރނގ މދގއ އއވސ ޚލފއ . ސނނތކނ ގދވގނވ ނމދކވ

އދ . އދ މނމދކ ޖމޢތގއ އދކރވ ނމދކވ. އފދފއއ ނވއވއދ . އދކރނވސ ހއދވގނވއވ އކހރކށ. މސތޙއބވގނވ ގތކވސ އއއވޒގ ދމނއއ ޢލމވރނ މލފ "الصالة جامعة". މނމދށ އޑހރކށ ގވއލވނއވ

އބހ ނމދށ ." މއ މސތކނ ޖމކރނމދކވ"އއމނއކ . ކރއވފއވއވއބހ ." މއ ޖމޢތގއ އދކރވ ނމދކވ"އނއމނއކ .މސތކނ ޖމވހށކމވ

هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. އކހރކށ ނކށ ޖމޢތގއ ކރމށ ޙޟރވހށކމވ رسول اهللا صلى اهللا عليه . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

)1(."މފދއނ ގވއލވނވ "الصالة جامعة"ގ ޒމނގއ އރކތހފ ހނދ لم وس. އދ ޤރއނ ދގކށ ކޔވ ނމދކވ. ފހ މނމދކ ދރކޢތ ނމދކވ

ޢ ހމނ ކނމ ރކޢތއގއ ދރކޢ ނވތ ތނރކޢ ނވތ ހތރރކޢ ނވތ ފސރކއދ . ޖމހރޢލމވރނ ވދޅވފއވނ ކނމ ރކޢތއގއ ދރކޢކރމށވ. ނމދކވ

މކމބހގތނ ވރދވގނ އއސފއވ ބއއ . މޝހރވގނވ ގތކވސ އއއވ .ނއޞތއ ތރގއ މބޔނކރނއވ

އކމނ . އވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލهللا ފހ މތފހ . ގ ޙޔތޕޅގއ އއފހރކ އރކތހފއފއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވ

އ ވދޅވ اهللا أكبرއދ ހއޓވޑއގނ . އކލގފނ މސކތށ ވޑއގނފއވ

.والبخاري ومسلم رواه أمحد )1(

Page 165: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

164

ފހ . ދނ މސތކނ އކލގފނގ ފހތޕޅގއ ސފހދއފއވ. ނބނނވއފއވހށއ ވދޅވ ރކޢށ اهللا أكبرދނ . އކލގފނ ވރށދގކށ ޤރއނ ކޔވއ ވދޅވއޖއވ

އކމކ ޤޔމކރއވ ވރށވރ .އދ ވރށދގކށ ރކޢކރއވއފއވ. ވޑއގނފއވއ ވދޅވ ربنا ولك الحمد ،سمع اهللا لمن حمدهދނ ރކޢނ ތދވވޑއގނ . ކރކށވ

އކމކ ފރތމ ކޔވއ ވދޅވ . އލނވސ ވރށދގކށ ޤރއނ ކޔވއ ވދޅވއޖއވއ ވދޅވ ކރނ ރކޢކރއވ ވރށވރ ކރކށ اهللا أكبرދނ . ރކށވވރށވރ ކ

އ ربنا ولك الحمد ،سمع اهللا لمن حمدهދނ ރކޢނ ތދވވޑއގނ . ރކޢކރއވއފއވއވސ ހމއގތށ ދނ ދވނރކޢތގ. ވދޅވ ދނ ސޖދކރއވއފއވ

އބހ . (އއ ހތރރކޢއ ހތރސޖދ ފރހމކށފމށ ދނދނވ. ކނތއކރއވއފއވއދ އކލގފނ ނމދ ނނމވއ .) ދރކޢތގއ ހތރރކޢކރއވ ވހކއވދވވޑއގނ މސތކނނށ ޚޠބ ދނ ތ. ނކމވޑއގތމގ ކރނ ކތފލއފއވ

. ފޅކރއވއވحديث އ އކށގނވގތށ އކލނގއށ ސނވދޅވ هللاފހ . ދއވއފއވ"القمو سماهللاإن الش اتآي نم انتآي ر هاتيحال لو دأح تومل سفانخال ي، متأيوا فإذا رعا فافزوه

الةلصގ ނޝނތކގ ތރއނވ ދނޝނވهللا ހމކށވރނ އރއ ހނދކ: "މނއ )1("ل .. އދތ ކތއއނހފނއވ )2(މހކ މރވމގ ސބބނ ނވތ މހކ ދރހރމގ ސބބނ

." ފހ ނމދށ އވސވގނނހށކމވ ފހ ތޔބއމހނނށ ކތހފތނ ފނނ ހނދ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ . އރކތ ހފއފއވ. "އކލގފނ ވދޅވއވ

ގތގނޑކށ . ގކށ ޤޔމކރއވއފއވއދ ވރށދ. ނމދކރއވނ ފއޓވއފއވދނ ރކޢނ . ދނ ވރށދގކށ ރކޢކރއވއފއވ. ބޤރސރތގ މނވރށވ

ދނ . އކމކ ފރތމ ޤޔމށވރ ކރވ. ތދވވޑއގނ އލނވސ ޤޔމކރއވއފއވ. ދނ ސޖދކރއވއފއވ. އކމކ ފރތމ ރކޢށވރ ކރވ. އލނ ރކޢކރއވއފއވ

އކމކ ފރތމ . ދނ ދވނރކޢތށ ތދވވޑއގނ ވރށދގކށ ޤޔމކރއވއފއވދނ . އކމކ ފރތމ ރކޢށވރ ކރވ. ދނ ރކޢކރއވއފއވ. ޤޔމށވރ ކރވ

.هوالبخاري ومسلم وأبو داود والنسائي وابن ماج رواه أمحد )1(

އހނކމނ . އރކތހފ އކލގފނގ ދރކލނ އބރހމ ނޔވ ދވހއވ ޒމނގއގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم )2(އހނވ އފދއނ އކލގފނ ޙދޘފޅ ކރއވ . މސތކނ ހކރ ކތހފނ ގޅފއ އވނ މހކ މރވމއވ

.އމހނގ އވހމ ދރކރއވމށޓކއވއބ

Page 166: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

165

އކމކ ފރތމ ޤޔމށވރ . ރކޢނ ތދވވޑއގނ އލނވސ ޤޔމކރއވއފއވދނ . އކމކ ފރތމ ރކޢށވރ ކރވ. ދނ އލނ ރކޢކރއވއފއވ. ކރވ

ދނ .އރ ކތފލއފއވ. ދނ ނކމވޑއގތވ. ސޖދކރއވއފއވ، ال يخسفان لموت أحد وال لحياته، إن الشمس والقمر آيتان من آيات اهللا" .ފޅކރއވއވحديث

ގ ނޝނތކގ هللا ހމކށވރނ އރއ ހނދކ: "މނއ )1("اهللا فإذا رأيتم ذلك فاذكرواމހކ މރވމގ ސބބނ ނވތ މހކ ދރހރމގ ސބބނ އދތ . ނވތރއނވ ދނޝއށ هللاފހ ތޔބއމހނނށ ކތހފތނ ފނނ ހނދ ފހ . ކތއއނހފނއވ .)"ކތނމދކރށވ. (ޒކރކރހށކމވ

މދޙދޘކ މބބގއ ". ވދޅވއވ - رمحه اهللا - އބނ ޢބދލބއރ އބހ ކނމ ރކޢތއގއ ދރކޢކށ ." ބޔނވގނވ އނމ ޞއޙ ދޙދޘވ

. މނމދކވސ ހމ އހނނމދތއފދއނ އދކރވނމދކވ. ދނނއވ. މނމދކރމވއ ސނނތވގނވ ކނތއތއ ހމ އހނނމދތކށ ފރޟވގނވ ކނތއތކ

ހމއކނ ފރގކ ކނމރކޢތއގއ ރކޢ . މނމދށވސ ފރޟވ ސނނތވގނވއވ .ދނ މބޔނކރނ ދރކޢށވރ ގނރކޢ ބޔނވގނވ ނއޞތކވ. ތކރރވމވ

އކލގފނ . ބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކهللا މތފހ އކލގފނ . ގ ޒމނގއ އރކތހފއފއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވ

ހތރ ސޖދއގ މރދކ )2(."އވހތރސޖދއނ ހރކޢކރއވއ ނމދކރއވ . ކނމ ރކޢތއގއ ތނރކޢއވ. ގއ ހރކޢއވއބހ ދރކޢތ. ދރކޢތވ

. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތއ އށރކޢކރއވއ ސޖދގއރކތހފ ހނދ ހތރ. "އކލގފނ ވދޅވއވ

. ކނމ ރކޢތއގއ ހތރރކޢއވ. ގއ އށރކޢއވއބހ ދރކޢތ )3(."ވނމދކރއވއއކމކ ބއއ ޢލމވރނ މދޙދޘ . ފހ މދޙދޘ ޞއޙވގނވއވ

ފރތމ ޙދޘ - اهللا رمحه - އމމ ޝފޢ . ޞއޙކމށ އއބސވވޑއނގނނވއވ .ކމށވ ވދޅވފއވނ އއ ކށއ) ބހގތނބޔނވގނވ ޙދޘ ހރކޢ އބހ(ބހގތނ

.والبخاري ومسلم والنسائي رواه أمحد )1(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود )2(

.رواه أمحد ومسلم والنسائي )3(

Page 167: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

166

އދ ދވނ .އކމކ އޙދޘ ރވކރއވފއވނ އމމ މސލމ އކލގފނގ ޞޙޙގއވ. އވޞއޙވގނ ނވކމށ އބނ ޙއބނ އކލގފނގ ޞޙޙގއ ވދޅވފއވޙދޘ

. އކމކ އޙދޘކވސ އމމ މސލމ އކލގފނގ ޞޙޙގއ ރވކރއވފއވ ޙދޘކވ. ރއސނލއވ އބއޔ ބނ ކޢބގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

އދ . ހފއފއވގ ޒމނގއ އރކތرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވފހ ދގސރތއ . ހމކށވރނ އކލގފނ އބއމހނނގނ ކތނމދކރއވއފއވ

ދނ . އދ ދސޖދކރއވއވ. އދ ފސރކޢކރއވއވ. ކޔވއ ވދޅވއވއދ ފސ . ކޔވއ ވދޅވއވފހ ދގސރތއ . ދވނރކޢތށ ތދވވޑއގނފއވ

ދނ ޤބލއށ ކރމތލއވއގނ އނނވ . އދ ދސޖދކރއވއވ. ރކޢކރއވއވފހ ޝއޚ އލބނ )1(."ގތށ އށނދ އނނވއ ކތފލއފމށ ދނދނ ދޢކރއވއވ

. ވފއވއވމޙދޘ ޟޢފކރއ - رمحه اهللا - .ހނދކތނމދވސ ކރނ ހމ އރކތނމދކރ ގތށވ. ދނނއވ

އސވދޔ . ފހ ކތނމދގ ވގތކ ކތހފއސރ ކތފލއފމށ ދނދނވ .ޙދޘތކނ އކނ އވނ ބޔނވށވ

ތކބރކޔމއ، ޒކރކރމއ، ފހ ކތހފނ ފށހނދ ކތނމދށ ދމނهللا މތ. ޞދޤތކރމއ، އސތޣފރކރނ މސތޙއބވގނވއވ، ދޢކރމއ

ހމކށވރނ. އކމނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވوإنهما ال ،إن الشمس والقمر من آيات اهللا" .ކރއވއވފޅرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

هاتيحال لو دأح تومل سفانخنوا اهللا ،يعادوا ورا فكبموهمتأيقوا فإذا ردصتلوا وصމނއ )2("و :މހކ މރވމގ . ނތކގ ތރއނވ ދނޝނވގ ނޝهللا ހމކށވރނ އރއ ހނދކ"

ފހ . ސބބނ ނވތ މހކ ދރހރމގ ސބބނ އދތ ކތއއނހފނއވއދ . ތޔބއމހނނށ އދތ ކތހފތނ ފނނ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ ތކބރކޔށވ

."އދ ޞދޤތކރށވ. ކރށވއދ ނމދ. އށ ދޢކރށވهللاއކލގފނ . ރއސނލއވ އބމސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ

ال آليات التى يرسل اهللاهذه ا" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

.رواه أمحد وأبو داود )1(

.والبخاري ومسلم وأبو داود والنسائي رواه أمحد )2(

Page 168: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

167

ال لو دأح تومكون لاهللات فوخي نلكو ،هاتيوا إلى حعفافز كذل نئا ميش متأيفإذا ر ،هادبع بهفارهغتاسو هائعدو كرهފނއވ هللا ) އރކތއއ ހނދކތއކ(މއ : "މނއ )1("ذ

ކ ދރހރމގ ސބބނ ވކނތއތކއ މހކ މރވމގ ސބބނ އދ މހ. ނޝނތކކވފހ . އކލނގ އޅތކނ ބރވތކރއވނއވهللا އކމގ ޒރއޔއނ ! އދކއއތ. ނނވ

އއނ ކމއ ތޔބއމހނނށ ފނނ ހނދ އކލނގއށ ޒކރކރމށއ، އކލނގއށ ."އސތޣފރކރމށ އވސވގނނށވ ޙޟރތށ ދޢކރމށއ، އކލނގ

އސތސޤނމދ

މތނގއ . އސތސޤގ ލޣވ މނއކ ބއމށޓކއ ފނށ އދމވއސތސޤގ މނއކ ވރނވހތ ގނދވސވ އނސނނނށއ، ނޢމސފތކށއ،

ގ ޙޟރތނ ވރ هللاއސރކރ ހނދ ދރކޢތ ނމދއކށ ދނޑބނތކށ އކމގ .އދ މއ ގދވގނވ ސނނތކވ. ވއސމށ އދމވ

ފހ ޖމހރޢލމވރނ ވދޅވ ގތގއ އސތސޤނމދކ ޝރޢކރވގނވ އމމ . އބވގނވ ނމދކވއދ ބޔނވދޔ ޙލތގއ ކރނ މސތޙ. ނމދކވ

އސތސޤއކ ހމއކނ . އބޙނފ ވދޅވ ގތގއ އސތސޤއކށ ނމދއ ނވއވ .ވރފނށއދ ދޢކރމވއސތސޤއށ ދރކޢތ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ދނނއވ

އޙދޘފޅތކގއ އކލގފނ . ޙދޘކނ ސބތވއވނމދއކރއވކނ ޞއޙ އތއއގތރއނ ބއއ ޙދޘ ތރގއ . އނމދކރއވ ގތއ ދޢކރއވގތ ބޔނވގނވއވ

.ބޔނކރމވ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ

އށ هللاތވޟޢވރކމއކ، އދއގ ބ ހދނކޅއގއ، . "ވދޅވއވ އކލގފނرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ނކމތކނ ފޅކރއވޙލ އދ އކލނގއށ އދސދނނވޙލ

އދ .ފހ ޢދނމދ ކރއވގތށ ދރކޢތ ނމދއކރއވއވ. ނކމވޑއގތވ

.يرواه البخاري ومسلم والنسائ )1(

Page 169: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

168

ފހ މޙދޘނ ދލލކރ ގތގއ )1(."ތޔބއމހނ ތޔކޔގތށ ޚޠބއއ ނކޔއވއވއބހ ފރތމ ރކޢތގއ ހތތކބރ . އސތސޤނމދކރނ ހމ ޢދނމދކރ ގތށވބނ މސއޔބއ، ޢމރބނ ސޢދ. އދ ދވނރކޢތގއ ފސތކބރކޔއގނނވ

-اهللا مرمحه-ޢބދލޢޒޒއ، އމމ ޝފޢއއ، މޙއމދ ބނ ޖރރ އއޠބރ މނމދ ޢދނމދ ދމދ . އދ ރޖޙވގނވ ގތކވސ މއވ. ވދޅވފއވނ މގތށވ

ކތމއ މނމދގ ޚޠބއށ ފހ ރދ ހރފރޤކ އދއގ ބހދމކ މނމދށ ނފހ މޙދޘފޅގއ ޚޠބ ނފކށފއ އވނ މސތކނ ޚޠބ ކޔއއޅ . އނބރއލމވ

. ޚޠބދއވކނ ސބތވގނވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ މނމދގއ . ގތވނމދގ ކރނ ޚޠބދއވކނ ޞރޙ ނއޞނ . ނނވބއއފހރ ނމދގ ކރ

ފހ . އއ ޢދނމދ ފދއނނވ. އދ ބއއފހރ ނމދގ ފހނނވ. ސބތވގނވއވއޢލސރތއ . މނމދގއ ސރތލފތޙއށފހ ކނމ ސރތއ ކޔވޔސ ފދނއވ

ކޔވމށ އއސފއވ ޙދޘ ޟޢފވގނވކމށ ޝއޚ އލބނ ޣޝޔތސރތ رسول ބނ ޢއބސ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އކމކ އމމ ޙކމ މތ. ވދޅވފއވއވ

އދސރތ ކޔވއ ވދޅވކމށ ރވކރއވ ރވޔތ اهللا صلى اهللا عليه وسلم .ކމށ ވދޅވފއވއވޞއޙވގނވ

އކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތގ އރހގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ވރނވހތ ގނދވސވގނ މސތކނ . ވދޅވއވ

މނބރ ބހއޓމށ )2(މޞއލގއلم رسول اهللا صلى اهللا عليه وسފހ . ޝކވކށފއވދނ މސތކނނށ އތނށ ނކތމށ . ދނ މނބރ ބހއޓއޖއވ. އމރކރއވއފއވ

ފހ އރގ އލކނ އދރހނ ފޅވހނދ . ދވހކއ ވގތއ ކނޑއޅއވއފއވދނ މނބރ މތ އށނދވޑއގނ ތކބރ . ވޑއގނފއވއކލގފނ މޞއލއށ ނކމ

ހމކށވރނ ތޔބއމހނ . "އށ ޙމދކރއވމށ ފހގއ ޙދޘފޅކރއވއވهللاވދޅވ އދ . ވރނވހގނ ތޔބއމހނގ ގތކށ ޖހފއވ ތދމޑކމގ ޝކވކށފއވ

އދ . އށ ތޔބއމހނ ދޢކރމށ އކލނގ އމރކރއވފއވއވهللاކށވރނ ހމދނ ." އކލނގވނ ތޔބއމހނނށ އޖބކށދއވނ ކމށ ވޢދކރއވފއވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والنسائي والترمذي وصححه وابن ماجه وابن حبان )1(

. މޞއލއކ ޢދނމދއ، ކށނމދއ، އސތސޤނމދފދ ނމދތއ ކރމށޓކއ ތއޔރކރވފއ އނނ މއދނވ )2( .ކރމށވރ ރނގޅވސ އމއދނގއ ކރމވއދ މނމދތއ މސކތގއ

Page 170: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

169

يفعل ما ال إله إال اهللا ،يوم الدين ملك ،الرحمن الرحيم ،العالمني رب هللاالحمد ". ވދޅވއވريداهللا ،ي تأن من ال اللهالغ تإال أن إلهاء يالفقر نحنث ،ويا الغنليزل عة ،أنا قولن لتزا أنل معاجو

އކލނގއ . އށވهللاއ ލބވޑގނވނ ޢލމތކގ ވރ ޙމދ އނމހ" "وبالغا إلى حنيމޚލޤނގ މއޗށ ތނވސވގނވ އދ ރޙމތފޅ ދނޔގއ ހރހއކލނގ

އކލނގއ . ޤޔމތދވހ ހމއކނ މއމނނނށ ޚއޞވގނވ ރސކލނގއވމނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނ އއވސ އލހކ هللا . ވޤޔމތދވހގ ރސކލއ

އ . އކލނގ އދވޑގނނވ ގތކށ އކލނގ ކނތއކރއވއވ. ނވއވފޔވއ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނ هللا އ އބهللاއބ! ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ

. އ ފދވޑގނވ ރސކލނގއވهللا އބ. ކނވ ރސކލނގއވއއވސ އލހއދ އޅމނނށ ވއސވ ! އޅމނގ މއޗށ ވރވއސވނދވ. ފޤރނނކ އޅމނނވ

ދނ!" ވރ އޅމނނށ ބރއކމގއއ މއދތކށ ފރއފނވ އއޗއ ކމގއ ލއވނދވއދ . އވއދ ދޢފޅ ކރއވމނ ގނދވ. އކލގފނގ ދއތޕޅ އފއލވއވ

ދނ . ފތފޅގ ދނކނ ފނއޖއމށ ދނދނ އތޕޅ އފއލވއވއކލގފނގ ކހލއފއލވއގނ އދ އތޕޅ. މސތކނނ ދމއށ ބރކށފޅ އނބރއލއވއފއވ

އބހ ކނތ ކނޑފޅގއ އތފރތ ވތ . (ހނނވއ ރދކޅވސ އނބރއލއވއފއވ.) ކނޑފޅ މއޗށ އދ ވތ ކނޑފޅގއ އތފރތ ކނތ ކނޑފޅ މއޗށ ލއވއފއވ

އދ މނބރ މތނ ފއބއވޑއގނ . ފއވދނ މސތކނނ ދމއށ ކރމތފޅލއވއ. އޑމއޗށ ވލއއ ނނގވއފއވهللا ފހ މތ. ދރކޢތކރއވއފއވ) މސތކނނގނ(

ފހ . ގ އޒނފޅނ ވރވހނ ފށއފއވهللاދނ . ދނ ވދއފއ ގގރނފށއފއވކތ ހމއށ ވޑއނގނނވ އޅއވނކށ މގމތ ފނގނޑ ދމނ އކލގފނށ މސ

ފހ މސތކނ އވސއވހށ ގތކށ ވނނތނ އކލގފނށ ފނވޑއގތ . ފށއފއވދނ . ހނދ އކލގފނގ ކލދތޕޅ ފޅވއޖއމށ ދނދނ ހނވރނކރއވއވ

هللا ހމކށވރނ " "عبده ورسوله يوأن ،شىء قدير على كل أشهد أن اهللا". ޙދޘފޅކރއވއވކމއގ މއޗށ ކޅދނވނތވ ވޑގނވކމށއ ތމނކލގފނ އކލނގ ހރހ

)1(."އގނނވމވއޅކމށއ އކލނގ ރސލކމށ ހކވވޑ

.األلباينرواه أبو داود واحلاكم والبيهقي وحسنه )1(

Page 171: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

170

ފހ އސތސޤނމދގއ އމމމހ އޑހރކށ ކޔވމކ މސތޙއބވގނވ އކލގފނ . ބނ ޒއދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ކމކވ

ދކރއވނ ނކމވޑއގތ ދވހ އސތސޤނމرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވދމއށ ބރކށފޅ ފހ އކލގފނ މސތކނނ. އހރނ އކލގފނ ދކނމވ

ދނ އކލގފނގ . ލއވއ ޤބލއށ ކރމތލއވއގނ ހނނވއ ދޢކރއވއވއނބރއދ ދރކޢތގއ އޑހރކށ . ދރކޢތކރއވއވ ދނ. ރދކޅ އނބރއލއވއވ

)1(."ކޔވއ ވދޅވއވފހ އސތސޤނމދގއ ޚޠބގފހނ ދޢކށ ނމމށފހ އމމމހއއ

ޑ ރދނތނމ ބލގއ އނނ ފގ. މއމމނ ރދތއ އނބރއލނ މސތޙއބވގނވއވއއ ކނތފރތ ވތފރތށ އދ . ނވތ ރމ ނވތ ތކހ އނބރއލނވސ ފދނއވ

އބހ ވރ ނވހގނ . އދ އއ ރވތފލކވ. ވތފރތ ކނތފރތށ ބދލކށލމވދނފހ . ޝރތކވޖހފއވ ތދމޑކނ ފގތކމށ ބދލކށދއވމށ ކރވ އ

އނހނނވސ އކނބލނގ ޢއރ ގނވނއ ފޅވދނކމގ ބރ ނތނމ އކނ ކރނ . ރނގޅވ

އގތރއނ ބއއ . އސތސޤގ ތފތ ދޢތއ ވރދވގނ އއސފއވއވ. ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ ރއސނލއވهللا މތ. ދޢ މތނގއ ބޔނކރމވ

ވރ ނވހމގ ސބބނ އކމ ހތމކށ ރމނ އނހނނތއ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ދނ އކލގފނ މފދއނ ދޢކރއވއވ. ގ އރހށ އއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

އ ހއދވބޑކރއވ " "لآج ريغ الجعا، رضا ريغ عافنا، عايرم ئايرم ثايغم ثايغ ناقاس مهللا"އޅމނނށ އހވދ، އޅމނ އފކރވއ ހތހމޖއސވއދ، އޅމނގ ! ރސކލކ

ގއލމއނދ، ވހނ ލސނވ އޅމނނށ ފއދދ ،ދނޑބނތކށ އރކނ ގނސދ )2(!"އވހށވހ ވރއކނ އޅމނނށ ފނދއވނދވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތމހކ އއސ ހކރ ޚޠބދއވނ ހނނވނކށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ވދޅވއވ

. ހލކވއޖއވ) ދނޑތކއ ނޢމސފތއ(މދތއ ! ގ ރސލއވهللاއ . ދނނވއފއވ

.ورواه مسلم ومل يذكر اجلهر بالقراءة. رواه أمحد والبخاري وأبو داود والنسائي )1(

.وصححه األلباين أبو داود رواه )2(

Page 172: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

171

އހރމނނށ ވރ ވއސވއދއވއތ هللا . ވސލތއ ކނޑއޖއވ އދ ހރހ مهللا". އނ ދޢކރއވއވދނ އކލގފނ ދއތޕޅ އފއލވއ މފދ. ދޢކށދއވށވ

އޅމނނށ ވރ ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ" "ناثغأ مهللا ،ناثغأ مهللا، ناثغأއ ! އޅމނނށ ވރ ވއސވނދވ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ! ވއސވނދވ

. އނސގފނ ވދޅވއވ !"އޅމނނށ ވރ ވއސވނދވ! ރސކލކހއދވބޑކރއވ އދ . އރ އޑމތ ވލކޅއވސ އދ ފސކޅއވސ ފނނކށ ނތވ. ގނދ ބނމވهللا

ފހ ފރބދއ ދމއނ. އހރމނނ ފރބދއ ދމދ އއވސ ގއއވސ އރގއ ނތވފހ އޑގ މދށ އވލކޅ އރ ހނދ އވލކޅ . އއޑނއއ ވރގ ވލކޅއ ފޅވއޖއވ

އއހފތ ވނދނ އރ . ގނދ ބނމވهللا ފހ . ދނ ވރވހގނފއވ. ފތރގނފއވހކރ هللا صلى اهللا عليه وسلم رسول اދނ އނއ ހފތގ ހކރދވހ . އހރމނ ނދކމވ

މދތއ ! ގ ރސލއވهللاއ . ޚޠބދއވނ ހނނވނކށ މހކ އއސ ދނނވއފއވފހ ވރ . ވސލތއ ކނޑއޖއވ އދ ހރހ. ހލކވއޖއވ )ދނޑތކއ ނޢމސފތއ(

ދނ އކލގފނ ދއތޕޅ އފއލވއ މފދއނ . ވށވއށ ދޢކށދއهللاހއޓވއދއވމށ تبنامو، ةيدواأل نوطبو، ابرالظو امى اآلكلع مهللا. نايلع الو نايالوح مهللا". ދޢކރއވއވ

الشގ ވށއގނވ ތނތނށ ވއސވނދވއޅމނ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ" "رج !! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ! ނވއސވނދވ) މހރ(އދ އޅމނގ މއޗށ

ވދތކގ މދގއވ އޑގޑނ ތނތނށއ އދ ގސފޅ ، އސބނތކށއ، ފރބދތކށއހ އސތސޤއށ ނމދއނކށ ހކރ ޚޠބގއ ފ )1(!"ތނތނށ ވއސވނދވ

އދ ވރ ހއޓވނ ކޔދޢވސ . ދޢކރޔސ ފދގނވކނ މޙދޘނ ސބތވއވ .މޙދޘނ އނގއޖއވ

. ފޅގ ކބއނ ރވކރއވއވޝޢއބ އކލގފނގ ކފ އދ ޢމރ ބނގ هللاވރ ވއސވމށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ފޅ ވދޅވއވގ ކފފނއކލގ

، كدباع قاس مهللا". ޙޟރތނ އދވޑއގނނވ ހނދ މފދއނ ދޢކރއވ ކމގއވއވوهابئمك ،وانشر رحمتك ،أويح لبدال كيمގ هللاއބ! ހއދވ ބޑ ކރއވ ރސކލކއ " "ت

.رواه البخاري ومسلم والنسائي )1(

Page 173: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

172

! ފތރއލއވނދވ رمحةގ هللاއދ އބ! އޅތކނނށއ ހއވނނތކށ ފނ ދއވނދވ )1(!"ގ މރވފއވ ރށ ދރއވނދވهللاއދ އބ

ށފށ އޑ އސތސޤނމދގއ ޚޠބގ ފހނ ދޢކރއރ ދއތތލއގ ބރކދމއށ އބހ މއޗށ އދ ބނޑފށ ތރއށ ބހއޓނ އބހ ޢއމކށ ދޢކރއރ

هللا ފހ މތ. ދއތތލ ބހއޓގތ އދކޅށ ބހއޓނ މސތޙއބވގނވއވ. ވދޅވއވ އކލގފނ. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ފހ އކލގފނގ . އސތސޤއށ ދޢކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ "ފހ ބއއޢލމވރނ މޙދޘފޅ )2(."ދއތޕޅގ ބރކށފށނ އޑށ އޝރތކރއވއވ

މނއކ މބސފޅގ. "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - ييبالطއމމ . ތއވލކރއވފއވއވފތފޅގ ދނކނ ފނއޖއމށދނދނ އކލގފނ އތޕޅ އކލގފނގ ކހލ

އދ އފއލވ ވރނގސ އތޕޅގ ބރކށފށ މއޗށވ އދ ބނޑފށ . އފއލވއވ )3(."ތރއށވގތށވއވ

ތލވތގ ސޖދ

ފހ ތލވތގ ސޖދ ހމނ އޔތއ ކޔވއފމހ ނވތ އޑއހއފމހ رކޔ ސޖދއށ ދޔމއ اهللا أكبرކޔ ސޖދއނ ތދވނ މސތޙއބވގނވއވ اهللا أكب .

ރއސނލއވ هللا ފހ މތ. ކށ ނޖހނއވފހ އއތޙއޔތ ކޔކށ އދ ސލމދرسول اهللا صلى اهللا . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދ

ފހ ސޖދވޅކ . ދޅވއވއހރމނގ ގތގއ ޤރއނ ކޔވއ ވعليه وسلم

.األلبايناه مالك يف املوطإ وأبو داود وحسنه رو )1(

.رواه أمحد ومسلم والبيهقي )2(

.عون املعبود )3(

Page 174: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

173

އދ އހރމނވސ . އ ވދޅވ ސޖދކރއވއވ اهللا أكبر ވޑއގނނވ ހނދއރއހމވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވ - رمحه اهللا - އދ ޙސނލބޞރ )1(."ސޖދކރމއވ

ކޔ اهللا أكبرސޖދވޅއ ހމނ އޔތއ ތބ ކޔވއފނމ ފހ . "އކލގފނ ވދޅވއވ )2(."ކޔށވ اهللا أكبرއދ ތބ ސޖދއނ ތދވ ހނދ . ސޖދކރށވ

ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ :ތލވތގ ސޖދއގ މތކނ. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

،يا ويله أمر بالسجود فسجد فله الجنة :يقول ياعتزل الشيطان يبك إذا قرأ ابن آدم السجدة"فل تيصفع ودجبالس ترأموي ارއދމގ ދރޔ ސޖދއގ އޔތއ ކޔވ : "މނއ )3("الن

އނއށ ! ހރހލކއގ ބޑކމއވ. ރމނރމނ ދރށޖހލއފއ ބނއވ އޠނނދ ޝހއދ . ފހ އނއށ ސވރގ ލބނވ. ސޖދކރމށ އމރކރވމނ އނ ސޖދކރއވ

ނނށ ވނ ފހ އހރ. އހރނނށ ސޖދކރމށ އމރކރވމނ އހރނ އރދނމވ ." ނރކއވ

ފހ ޖމހރޢލމވރނ ދކވޑއގނނވ :ތލވތގ ސޖދއގ ޙކމ. ގތގއ ތލވތގ ސޖދކރމކ ކޔވމހއށވސ އދ އޑއހމހއށވސ ސނނތކވ

ހކރދވހކ އކލގފނ . "ރއސނލއވ ޢމރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތސޖދވޅ އރއ ހމވވޑއގނނވ ހނދ . މނބރ މތ ނޙލސރތ ކޔވއ ވދޅވއވ

އދ މސތކނވސ . މނބރ މތނ ފއބއވޑއގނނވ ސޖދކރއވއފއވއކލގފނ މނބރ މތ ހމ އސރތ ޖހގނ އއ ހކރގއވސ. ސޖދކށފއވ

އ . އދ ސޖދވޅ އރއ ހމވވޑއގނނވ ހނދ ވދޅވއވ. ކޔވއ ވދޅވއޖއވފހ ސޖދކށފމހ ރނގޅށ . އހރމނ ސޖދވޅތއ ފހނޅއދމއވ! މސތކނނވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود )1(

.رواه البيهقي )2(

.رواه أمحد ومسلم وابن ماجه )3(

Page 175: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

174

އދ އފހރ . ޖދނކރމހގ މއޗށ ފފއއވސ ނވއވއދ ސ. ކނތއކށފއވ )1(."ޢމރގފނވސ ސޖދއއ ނކރއވއވ

ފހ . ޤރއނގއ ފނރ ސޖދވޅ އއސފއވއވ: ސޖދވޅތއ .ސޖދވޅތއ ހމނ އޔތތއ ތރގއ މބޔނކރނއވ

1- [Ç Æ Å Ï Î Í Ì Ë Ê É ÈÐ Z ހމކށވރނ ކލގފނގ ވރރސކލނގ ޙޟރތގއ : "މނއ )٢٠٦: األعراف(

. އކލނގއށ އޅކނކރމށ ކބރވރވވޑއނގނނވތވ) މލއކތނ(ތއބވބކލނ ."އދ ހމއކނ އކލނގއށ ސޖދކރއވތވ. ތވއދ އކލނގއށ ތސބޙ ކޔއވ

2- [ I H G F E D C B A @ ?J Z އދ އޑތކއ ބމގއ ވހއ ބޔކ ރހމގއއ ނރހމގއ : "މނއ ) ١٥: الرعد(

ސ ހނދނއ ހވރ އދ އބއމހނގ ހޔނތއވ. އށ ސޖދކރތވهللاހމއކނ ."އކލނގއށ ސޖދކރތވ

3- [ ¡ � ~ } | { z y x w v u t

¢! ª © ¨ § ¦ ¥ ¤« Z )މނއ )٥٠ – ٤٩: النحل :

އދ މލއކތނވސ . އށ ސޖދކރތވهللاއޑތކއ ބމގއ ވހއ ދރއއޗއ ހމއކނ ". ނނވތވއދ އބކލނ ކބރވރވވޑއނގ. މއކނ އކލނގއށ ސޖދކރއވތވހ

. ތވއބކލނ ބރވތވވޑއގނނވ، އބކލނގ ވރރސކލނގއށ އބކލނގ މތގއވ، ."ތވއދ އބކލނނށ އމރކރއވ ކނތއ އބކލނ ކރއވ

.رواه البخاري )1(

Page 176: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

175

4- [ G F E D C B A @ ? > = <; : 9 8 7 6

H! Q P O N M L K J! V U T S

WXZ )ތޔބއމހނ . ކލގފނ ވދޅވށވ: "މނއ )١٠٩ – ١٠٧: اإلسراء

ކށވރނ އޤރއނ ބވއލއވމގ ހމ. ނވތ އމނނވށވ. އޤރއނށ އމނވށވށ ކޔވ ހނދ މނވތ ކރނ ޢލމ ދވނމހނ އއރނގ މއޗށ އޤރއނ

! އވއހރމނގ ވރރސކލނގ ހސޠހރވނތކމ. އދ ބނތވ. ތވވސޖދއށތރ އދ ރމނ. ވނކނ ކށވރވވޢދފޅ ފރހމ ގ ވރރސކލނގހމކށވރނ އހރމނ

އޤރއނ އއރނނށ މޑމޅކނ އދ . ތވމނވތށ އއރނ ސޖދއށތރވ ."ދއވއތރކށ

5- [ e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V

q p o n m l kj i h g f s rt Z )٥٨: مرمي(

. އބޔއގ މއޗށ ނޢމތލއވ ބކލނނވهللا ) ނބބކލނނކ(އބކލނނކ : "މނއهللا ތމނ) ނވގއ(އދ ނޙގފނއކ . އބކލނވނ އދމގފނގ ދރފސކޅނނވ

. ރހމގފނއ ޔޢޤބގފނގ ދރފސކޅނނވއދ އބ. އފއލވ މހނގ ނސލނނވއބކލނގ . އބޔކށ ހދޔތދއކވއ ހއވވ ބކލނގ ތރއނނވهللا އދ ތމނ

."މއޗށ ރޙމނގ އޔތތއ ކޔވ ހނދ ކރތކރއވ ޙލ ސޖދއށ ވޑއގނތވ

6- [ G F E D C Q P O N M L K J I H

c b a ` _ ^ ]\ [ Z Y XW V U T S R

h g f ed j ik Z )ކލގފނށ ފނވޑއ : "މނއ ) ١٨: احلج

ނގނނވހއޔވ؟ ހމކށވރނ އޑތކއ ބމގއ ވހއ ބޔކއ، އރއ، ހނދއ، ފރބދތކއ، ގސގހގއސއ، ޙއވނތކއ އދ މސތކނކރ ގނބޔކ ތރތކއ،

Page 177: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

176

هللا އދ . އދ ގނބއއގ މއޗށ ޢޛބ ޙއޤވގނވއވ. އށ ސޖދކރތވهللا. ފހ އނއށ ޢއޒތދނ ފރތއ ނވނއވ. ނކމތކރއވއފމހ ދނނއވ

."އދވޑގނނވ ގތށ ކނތއކރއވއވهللا ވރނ ހމކށ

7- [ m l k j i h g f e

o npZ )ތޔބއމހނ ! އ އމނވއޖ މސތކނނވ: "މނއ ) ٧٧: احلج

. ރށވއދ ތޔބއމހނގ ވރރސކލނގއށ އޅކނކ. އދ ސޖދކރށވ. ރކޢކރށވ ."އއ ތޔބއމހނނށ ކމޔބވތއވ. އދ ހޔކނތއކރށވ

8- [ d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y Xe Z ތޔބއމހނ ރޙމނށ ) މއކގ މޝރކނނށ(އބއމހނނށ : "މނއ ) ٦٠: الفرقان(

ރޙމނކ ކނއއޗއހއޔވ؟ ކލގފނ . މހނ ބނތވސޖދކރށ ބނވ ހނދ އބއހއޔވ؟ އދ އބއމހނނށ ޗކށ އހރމނ ސޖދކރނއހރމނނށ އމރކރ އއ ."ނފރތތރކނ އތރވއވ

9- [ K J I H G F E D C B A @ ?

L! Q P O N U T S RV Z )ހދހދ ކޔ : "(މނއ ) ٢٦ - ٢٥: النمل

އޑތކއ ބމގއ ފރވފއވ ތކތ ނރއވ އދ ތޔބއމހނ ވނހނކރ .) ދނ ބނޏވ) ނސބގ އހލވރ(ބއމހނ އށ އهللاތކއޗއ ފޅކރތކތ ދނވޑގނވ

"!ކއވހއޔވ ނކރނވސޖދ

10- [ _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S

a `b Z )ކނކށވރ އމނވ ގ އޔތތކށهللاމނތ: "މނއ ) ١٥: السجدة

އދ . އއޔތތއ އބއމހނނށ ހނދނކށދވ ހނދ ސޖދއށދ މހނނވ

Page 178: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

177

އދ އބއމހނ . ނގއށ ޙމދއކ ތސބޙކޔ މހނނވއބއމހނގ ވރރސކލ ."ބޑނވތވ

11- [ § ¦ ¥ ¤ £ ¢ ¡ � ~} | { z y x w

¶ µ ´ ³ ² ±° ¯ ® ¬ « ª © ¨ » º ¹ ¸¼Z ފށ އދގނ ބކރތކއގ މއސލގއ އނސދގފނގ އރހށ ދވ: "(މނއ ) ٢٤: ص(

ނގ ބކރތކ ތބގ ބކރ އއކށލއ ތބގ ބކރ އ. ދވދގފނ ވދޅވއވ) އއމހއށއދ . ނ އނޔވރވއޖކނ ކށވރވއނ އދނ އދމނ ތބއށ އއމއލކރމށ އއ . ވރވގނ މސއކތކރ ގނބޔކ އކކ އނކކށ އނޔވރވއވހމކށވރނ ބއ

ދގފނށ އދ ދވ. އމހނ ވރށމދވ އދ. އމނވ ޞލޙޢމލކރ މހނ ފޔވއވހ ފ. އކލގފނ އމތޙނކރއވކނ އނގވޑއގނފއވهللا ހމކށވރނ ތމނ

އދ ސޖދއށ ވޑއގނ . އކލގފނގ ވރރސކލނގއށ އސތޣފރކރއވއފއވ ."ތއބވ ވޑއގނފއވ

12- [ ³ ² ± ° ¯ ®¬ « ª © ¨ § ¼ » º ¹ ¶ µ ´!  Á À ¿ ¾

È Ç Æ Å Ä Ã ÉÊ Z )ރގނޑއ : " މނއ ) ٣٨ - ٣٧: فصلت

އރއ ހނދށ . ގ ނޝނތކގ ތރއނނވهللاދވލ އދ އރއ ހނދ ހމނގނވނ އތކތ ހއދވ ފރތށ ތޔބއމހނ ! އދކއއތ. ތޔބއމހނ ސޖދނކރހށކމވ

ފހ . ފރތށ ތޔބއމހނ އޅކނކރ ކމގއ ވނމއވއއ އ. ސޖދކރހށކމވފހ ކލގފނގ . ބޑވގނފނމ ދނނއވ) އކލނގއށ ސޖދކރމނ(އބއމހނ

ރޔއ ދވލ އކލނގއށ ) މލއކތނ(ވރރސކލނގ ޙޟރތގއ ތއބވ ބކލނ ."އބކލނ ފހވވޑއނގނނވތވ) އކނކރއވމގއ(އދ . ދޅވއވތސބޙ ވ

Page 179: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

178

13- [ y x wz Z )އށ ތޔބއމހނ هللا ފހ: "މނއ )٦٢: النجم

."އޅކނކރހށކމވ) އކލނގއށ(އދ . ސޖދކރހށކމވ

14- [ ¹ ¶ µ ´ ³º Z )އދ : "މނއ ) ٢١: شقاقاالن

މއޗށ ޤރއނ ކޔވ ހނދ އބއމހނ ) މއކގ މޝރކނގ(އބއމހނގ ."ސޖދއއނކރތވ

15- [ Ç Æ Å Ä ÃÈ Z )ހމހލ: "މނއ ) ١٩: العلق

އދ . ވޑއނގނނވށވކޔމނތރވ) އބޖހލށ(ކލގފނ އނއށ . އހނނވނއވކލގފނ ) އކލނގ ޙޟރތށ(އދ . ކލގފނ ސޖދކރއވށވ) އށهللا(

."ކއތނވވޑއގނނވށވ

. ފހ މބޔނކރވނ ސޖދވޅތކއ އއޔތތކގ މނއވ

ފހ :ތލވތގ ސޖދކރމށ ޝރޠވގނވ ކނތއތއޖމހރޢލމވރނ ނމދށ ކނޑއޅއވފއވ ޝރޠތއ ތލވތގ ސޖދއށވސ

އއ ވޟހރމއ، ޤބލއށ ކރމތލމއ، ޢއރނވއކރނފދ . ކނޑއޅއވފއވއވސޖދއ ބހގތނ ތލވތގ. "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - އމމ ޝއކނ . ކނތކވ

އއސފއވ ޙދޘތކގ ތރގއ ސޖދކރމހގ ކބއގއ ވޟހނނނޖހކމށ ދލލކރ ޤރއނرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . އއވސ ޙދޘއ އއސފއއ ނވއވ

ތއބވ ޞޙބނ އކލގފނ އކގއ ރވވޑއގނ ޟވދޅވ ތނށ ޙކޔވއދ އއނ ބކލކށ އކލގފނ ވޟކރއވމށ އމރކރއވކނ . ސޖދކރއވތވ

އދ . ބކލނ ވޟމތ ތއބވނ އއ ނދރކމކވ އދ އހރހ. ވގނނވއވސބތއބއމހނނކ ވޟ . ޝރކނ ސޖދކރއވ ކމގއވއވހމއފދއނ އކލގފނއކ މރއސނލއވ هللا ފހ ހމކށވރނ އމމ ބޚރ މތ. ޞއޙވގނނވ ނޖސބއކވ

. މރގކބއނ އކލގފނ ވޟނތ ސޖދކރއވކމށ ރވކރއވފއވއވޢބނ هللا ޢބދ

Page 180: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

179

ފހ . މ އބނ އބ ޝއބވސ އކލގފނގ ކބއނ އގތށ ރވކރއވފއވއވއދ އމއއވސ މހކ . "އމމ ބއހޤ އކލގފނގ ކބއނ ރވކރއވފއވ ބސފޅ ދނނއވ

ރ މބސފޅ ޙފޡ އބނ ޙޖ." ޠހރވ ހނނ ޙލ މނވ ސޖދނކރހށކމވނވތ . އޠހރތގ މރދކ ބޑޙދޘނ ޠހރވމވ. ޞއޙކރއވމށ ފހގއ ވދޅވއވއދ ފރނ ޠހރވމށ އދ ސޖދކރ ތނ . ވޟކރނ މސތޙއބވގނވމވ

ދނފހ ޢއރ . ވއވޠހރވމށ ދލލކރ އއވސ ޙދޘއވސ އއސފއއ ނފހ ބނވގތގއ މދކމށ ޢލމވރނ . ނވއކރމއ ޤބލއށ ކރމތލނ ދނނއވ

ވޟނތ ސޖދކރނ . ޙފޡ އބނ ޙޖރ ވދޅވއވ. އއތފޤވވޑއގނފއވއވ. ތފޤވފއވނ ހމއކނ އމމ ޝޢބއވބނ ޢމރ އއهللا ހއދވގނވ ކމށ ޢބދ

. ފހ އބނ އބ ޝއބ، އބ ޢބދއރޙމނ އއސލމގ ކބއނ ރވކރއވއވއކލގފނ ސޖދއގ އޔތ ކޔވއ ވދޅވ ވޟ ނތ އދ ޤބލއށވސ

ހނގއފއ ވޑއގނނވމނ އޝރތނ އދ. ކރމތނލއވއ ސޖދކރއވއވ )1(."ސޖދކރއވއވ

ތލވތގ ސޖދކރމށ ވޟހރމއ، ފރނ ޠހރވމއ، . ދނނއވކމކ މސތޙއބވގނވ ބލއށ ކރމތލމ މހރހ ސޖދކރތނ ޠހރވގނވމއ، ޤ

.ކނތއތކވ

ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ هللا މތ :އ ކޔދޢސޖދގލވތގ ތތލވތގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކމނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

، هتوقو هلوحب هرصبو هعمس قشو، هقلخ يذلل يهجو دجس". އ ވދޅވ ކމގއވއވސޖދގމއޅގ ފޅނކމއ، ބރވނތނއފރތއގ ކޅދ": މނއ )2("أحسن الخالقني فتبارك اهللا

ފހ . ވއމއޅގ މނސޖދކށފ ށކރއވ ފރތމއ ފނނ ހއވމ މނގމނހއދވ އ

.نيل األوطار )1(

.وصححه األلباينواحلاكم وصححه ووافقه الذهيب رواه أمحد وأبو داود والترمذي والنسائي )2(

Page 181: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

180

އދ މޒކރގ ".އއ އނމ ރވތކށ ހއދވ ޚލޤ ކރއވ ފރތވ !ގ މތވރކމއވهللاއ ކރ ސޖދގއދ ނމދގ . އތރނ ބނނ ދޢއއ ކރޔސ މއސލއއ ނތވ

.ޒކރކރޔސ މއސލއއ ނތވ

ވ ހނދ ސޖދއގ އޔތއ ކޔ :ނމދގއ ތލވތގ ސޖދކރނއއ އޑހރކށ . އމމމހއށއ އކހރކށ ނމދކރމހއށ ސޖދކރނ ހއދވގނވއވ

އދ މއމމނ އމމށ . ކޔވ ނމދއ ވޔސ އދ ސއރނ ކޔވ ނމދއވޔސ މއވހރކ އބހރއރގ ފހތޕޅގއ އއފ. ފހ އބރފޢ ވދޅވއވ. ތބވނޖހނއވ

ސރތ ކޔވއ ވދޅވ Z, - . ] ފހ އކލގފނ . އހރނ ޢޝނމދކރމވ

! އ އބހރއރއވ. އހރނ ދނނވއފމވ) ނމދ ނމމނ(ފހ . ސޖދކރއވއފއވ ގرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ބހރއރ ވދޅވއވއއ ކނސޖދއއހއޔވ؟ ފހ އ

ފހ އހރނ އސޖދ . ފހތޕޅގއ އހރނ އސރތގ ސޖދވޅށ ސޖދކރމވއހރނ މރވއޖއމށ އބހ (އކލގފނ ބއދލވއޖއމށ ދނދނ ) ތލވތގ ސޖދ(

)1(."ރހށމވކ) ދނދނ

. ތލވތގ ސޖދ ފއތވމނ އސޖދ ޤޟކރކށ ނޖހނއވ. ދނނއވއބހ . އދ ތލވތގ ސޖދ ހމނ އޔތއ ތކރރކށ ކޔވނމ އއސޖދއނ ފދނއވ

.އނމފހފހރ ކޔވ ހނދ ސޖދކރމވ

ޝކރގ ސޖދ

ޖމހރޢލމވރނގ އރހގއ އފކރނވ ނޢމތއ ޙޞލވ މހ ނވތ މކ ލއދ މހ ޝކރގ ސޖދކރއމހއގ ކބއނ މޞބތއ ނވތ ހތމއއ ފ

.رواه البخاري ومسلم )1(

Page 182: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

181

ރއސނލއވ އބ ބކރގ ކބއނ هللا ފހ މތ. މސތޙއބވގނވ ކމކވއށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ނވއވރވވގ

އށ هللاއފވރ ކމއ ޖހވޑއގނނ ހނދ ނވތ އފވރ ޚބރއ ލބވޑއގނނ ހނދ މ ބޚރ އދ އމ )1(."ޝކރ އދކރއވމގ ގތނ ސޖދއށ ވޑއގނނވއވ

ރއސނލއވ ކޢބ ބނ މލކ ތބކ ހނގރމއނ هللا މތ. "ރވކރއވއވއކލގފނށ މފކށދއވ އކލގފނށ ތއބ ލއވ ހނދ هللا ފސޖހވޑއގތނ

. އކލގފނ ސޖދކރއވއވ

ނތއތކމދ ޢލމވރނތލވތގ ސޖދކރމށ ޝރޠވގނވ ކފހ މސޖދކރމށޓކއ . ޖދއމދވސ ވވޑއގނފއވއވވވޑއގނފއވ ޚލފ މސ

އދ ފރމއ ސޖދކރތނ . ވޟކރމށ އއވސ ޙދޘއ އއސފއއނވއވއނމ ބޑ މނވރކށ . ފއއ ނވއވޠހރވނޖހކމށވސ އއވސ ޙދޘއ އއސ

ދނފހ ޝކރގ ސޖދއކވސ ތލވތގ . ބނވނ މސތޙއބވގނވ ކމށވއކމކ ޝކރގ ސޖދކރއރ އދ ސޖދއނ ތދވއރ . ސޖދފދއނ އއސޖދއވ

رފހ ކޔސ މއސލއއ ނތވ. އ އއސފއއ ނވއވކޔމށ އއވސ ދލލ اهللا أكب .އވސ އއތޙއޔތ ސޖދގއދ މ. އއ ބއއޢލމވރނ ކޔމށ ވދޅވފއ އބހއޓވ

. އދ ނމދގ ތރގއ މސޖދއއ ނޖހނއވ. ކޔކށ އދ ސލމދކށ ނމޖހނމއވ .ހމކށވރނ މސޖދއކ ނމދގޅނހރ ސޖދއއ ނނވއހނ

ކށސޖދ

ކށސޖދއކ ނމދގއ ހނދނނތގނކރވ ކށތކގ ސބބނ ފހ ނމދގއ . ސލމދނމގ ކރނ ނވތ ސލމދނމގ ފހނ ޖހނޖހ ދސޖދއވ

.األلباينرواه أبو داود والترمذي وحسنه وابن ماجه وحسنه )1(

Page 183: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

182

هللا މތ. ހނދމފޅ ނތވޑއގނނވކނ ސބތވގނވއވ عليه وسلم رسول اهللا صلى اهللا. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދ

فإذا نسيت ،ا تنسونأنسى كم إنما أنا بشر" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމތޔބއމހނ . ހމކށވރނ ތމނކލގފނކވސ އނސނކމވ: "މނއ )1("يفذكرون

ފހ ތމނކލގފނ . ހނދނނތ ފދއނ ތމނކލގފނވސ ހނދމފޅނތއވ ." ތމނކލގފނށ ހނދމކށދށވ ހނދމފޅނތ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ

އޙކމތކގ . ކށސޖދއށ ޝރޢގތނ ޙކމތކއ ކނޑއޅފއވއވ .ޚލޞ ތރގއ ބޔނކރމވ

އދސޖދކރނ ހމ . ފހ އއ ދސޖދއވ :ކށސޖދއގ ކއފއޔތސލމދނމގ ކރނ ދސޖދކރމއ ނވތ ސލމދނމގ . ނމދގއ ދސޖދކރ ގތށވ

ރއސނލއވ އބސޢދގ هللا މތ. ފހނ ދސޖދކރމ ދގތވސ ސބތވގނވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

فليطرح ،ثالثا أم أربعا ،إذا شك أحدكم فى صالته فلم يدر كم صلى" .ފޅކރއވއވحديث لسل أن ين قبيتدجس دجسي ثم قنيتا اسلى من عبليو كالشم، له نفعا شسملى خفإن كان ص

هالتا ،صامملى إتإن كان صوطانيلشا ليمغرا تتع كانبތޔބއމހނކރ މހކށ : "މނއ )2("ألرކރވނ ތނރކޢތކނ ނވތ ހތރރކޢތކނ ނނގއޖނމ ،އނގ ނމދގއ ޝއކވ

ދނ . އދ ޔޤނވ ޢދދއގ މއޗށ ބނކރހށކމވ. ފހ ޝއކ ފލވއލހށކމވފހ އނއށ ފސރކޢތކރވނ ކމގއވނމ . ސލމދނމގ ކރނ ދސޖދކރހށކމވ

އނގ އދސޖދ ރކޢތއފދއނވ އނއށ އތރށ އކރވނ ރކޢތއކ ދރކޢތ އދ އނ ހތރ ރކޢތ ފރހމއށ ކރކމގއވނމ . ހދއދނއވ ނމދކށ

މޙދޘނ ސލމދނމގ ކރނ ." އދސޖދވނ ޝއޠނ ނކމތކށލ އއޗކށވއދ ސލމދނމގ ފހނ ކށސޖދކރނ . ކށސޖދކރނ އވނ ސބތވށވ

.ވ ރވޔތ ފހނ އނނހއޓވސބތވގނ

.رواه اجلماعة إال الترمذي )1(

.رواه أمحد ومسلم )2(

Page 184: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

183

ފހ އނމ މޅއތރވގނވ ގތކ ސލމގ ކރނ ކށސޖދކރނ އދ ސލމގ ފހނ . ސބތވގނވ މޤމތކގއ ސލމގ ކރނ ސޖދކރމވ

އދ އނނ . ދކރމވކށސޖދކރނ ސބތވގނވ މޤމތކގއ ސލމގ ފހނ ސޖއބހ ސލމގ ކރނ ސޖދކރނ އދނމ ކރނ . މޤމތކގއ އޚތޔރ ލބގނވމވ

.ފހނ ކރނ އދނމ ފހނ ކރމވ. ކރމވފހ އނނނވ :ކށސޖދކރނ ޝރޢކރވގނވ ޙލތތއ

.ދކރނ ޝރޢކރވގނވއވޙލތތކގއ ކށސޖމސލކށ މނދރނމދގއ .ނމދ ފރހމވމގ ކރނ ސލމދވ ހނދ - 1

ރއސނލއވ هللا މތ. ހނދނނތގނ ދރކޢތ ނވތ ތނރކޢތކށފއ ސލމދވމވرسول اهللا صلى އއފހރކ . "ނ ވދޅވއވއކލގފ. އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ފހ . އހރމނނގނ މނދރނމދ ނވތ ޢޞރނމދކރއވއފއވاهللا عليه وسلم ދނ މސކތގ ތރގއ ހރހށ ބއވފއ އތ . ދރކޢތކރއވ ސލމދއވއފއވ

އޓވޑއގނ ރޅއސކރއވފއވ ފދއނ އލކޑގނޑގއ ލކޑގނޑއގ ކއރގއ ހ. އދ ދއތޕޅ ގޅވއލއވ ވތޕޅމތ ކތފތޕޅ އޅއވއފއވ. ލނގވޑއގނފއވ

ވ އނއކ ނމދ ކރ. ފހ މސކތނ އވހށ ނކނނމސތކނ ނކމ ކޔނ ފށއފއވއދބކލނ ތއބވ . ބއވ؟ އދ މސތކނގ ތރގއ އބބކރއ ޢމރވސ ތއބވއވ

އދ މސތކނގ ތރގއ ޛލޔދއނ ކޔ މހކ . އއޗކ ދނނވނ ކރވޑއނގނފއވނދމފޅނތވޑއގތތއވ؟ ކލގފނ ހ! ގ ރސލއވهللاއ . އނ ދނނވއފއވ. އނވ

ތމނކލގފނ . "ފޅކރއވއވحديث ނވތ ނމދ ކރވތއވ؟ ފހ އކލގފނ ދނ އކލގފނ ." އދ ނމދއ ނމކރވމއވ. ހނދމފޅ ނތވޑއއނގނއވ

ޛލޔދއނ އވދޅވ ގތށ . "ވއވފޅކރއحديث މސކތގއ ތއބވ ބކލނނށ ދނ އކލގފނ ކރއށ . އދހ. އބކލނ ދނނވއވ" ކނތއވއޖހއޔވ؟

އ اهللا أكبرދނ . ދނ ސލމދއވއފއވ. އސވވޑއގނ އނވ ދރކޢތކރއވއފއވ. ރއވ ފދއނ ނވތ އއށވރ ދގކށ ސޖދކރއވއފއވވދޅވ އކލގފނ ސޖދކ

އ ވދޅވ اهللا أكبرދނ . އ ވދޅވ ސޖދއނ ތދވވޑއގނފއވ اهللا أكبرދނ . ވއކލގފނ ސޖދކރއވ ފދއނ ނވތ އއށވރ ދގކށ ދވނސޖދކރއވއފއ

Page 185: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

184

ފހ މޙދޘނ ބޔނވގނވ )1(."އ ވދޅވ ސޖދއނ ތދވވޑއގނފއވ اهللا أكبرދނ ގތގއ ނމދނ ރކޢތއ ނވތ ދރކޢތ އނވމނ އލނނމދ ނކށ އނވބއ

. ދގއ ވގތ އހއދގނވނމއވފހ އއ އދމ. ފރހމކށ ކށސޖދކރމނ ފދނއވދނފހ ގއށގސ ކއބއ ހދމށފހ އކނ އނގއޖނމ ރނގޅގތކ އލނ

.ނމދކރމވމސލކށ މނދރނމދގއ ފސރކޢތ .ނމދށ އތރވ ހނދ - 2

. ސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވބނ މهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ކރވމވފހ . ފސރކޢތ ކރއވއފއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ

ނމދގ ރކޢތ އތރވތއވ؟ ފހ އކލގފނ . އކލގފނށ ދނނވއޖއވކލގފނ . ފހ އޞޙބބކލނ ދނނވއފއވ" ވ؟ކހނއވހއޔ. "ފޅކރއވއވحديث

އއ އކލގފނ . ދނ އކލގފނ ދސޖދކރއވއފއވ. ފސރކޢތ ކރއވއފމއވމޙދޘނ ބޔނވގނވ ގތގއ ހނދނނތގނ ރކޢތއ )2(."ސލމދއވމށ ފހގއވ

. ތރކރމކނ ނމދއ ބޠލއނވނއވނމދށ އފރތމ އއތޙއޔތށ އށނނނ ހނދނނތ ހނދ ނވތ ނމދގ - 3

ބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ .ސނނތތކގ ތރއނ ސނނތއ ހނދނނތ ހނދرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ނ ވދޅވއވއކލގފ. ބޙއނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

މނދރނމދގ ފރތމ ދރކޢތކރއވ ފރތމ އއތޙއޔތށ އށނދވޑއނގނ ފހ އކލގފނ ނމދނ އވދވވޑއގނ . އކލގފނށ ތދވވޑއގނވނވ

)3(."ށފހގއ ސލމދއވއވދނ އއ. ދސޖދކރއވއވފރތމ އއތޙއޔތށ މޑނކރވ ތދވވމނ ދނކށ ހނދނވ . ދނނއވ

އދ އވރށ . ހނދ ރކޢގ ޙލތށވރ ބޑށ ތދވވއޖނމ ނއށނދ ތދވހށކމވރއސނލއވ هللا ފހ މތ. ނނހށކމވނތދވވނސ ހނދނވއޖނމ ނތދވ އށرسول اهللا صلى اهللا . އކލގފނ ވދޅވއވ. މޣރތ ބނ ޝޢބގ ކބއނ ރވވގނވއވ

فإذا ،سإذا قام أحدكم من الركعتين فلم يستتم قائما فليجل". ފޅކރއވއވعليه وسلم حديث

.رواه البخاري ومسلم )1(

.رواه اجلماعة )2(

. رواه اجلماعة )3(

Page 186: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

185

ތޔބއމހނކރ މހކ ދރކޢތނ : "މނއ )1("السهو ييجلس ويسجد سجدت استتم قائما فالއދ ފރހމއށ . ތދވ ހނދ ފރހމއށ ނތދވވނމ ފހ އށނނހށކމވ

."އދ ކށސޖދކރހށކމވ. ވތދވވއޖނމ ފހ ނއށނނހށކމރއސނލއވ ޢބދއރޙމނ ބނ هللا ފހ މތ .ނމދގއ ޝއކވ ހނދ - 4

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ޢއފގ ކބއނ ރވވގނވއވصالته فلم يدر أواحدة صلى يذا شك أحدكم فإ". ފޅކރއވނކށ އހރނ އޑއހމވحديث

وإذا لم يدر أثالثا صلى ،وإذا لم يدر ثنتين صلى أم ثالثا فليجعلها ثنتين ،أم ثنتين فليجعلها واحدة: މނއ )2("ثم يسجد إذا فرغ من صالته وهو جالس قبل أن يسلم سجدتين ،ها ثالثاأم أربعا فليجعل

ތޔބއމހނކރ މހކށ އނގ ނމދގއ ޝއކވ ހނދ ފހ އނއށ ކރވނ "އދ . ހ އއރކޢތ ކމގއ ބލހށކމވއއރކޢތކނ ނވތ ދރކޢތކނ ނނގނމ ފ

އނއށ ކރވނ ދރކޢތކނ ނވތ ތނރކޢތކނ ނނގނމ ފހ ދރކޢތ ކމގއ އދ އނއށ ކރވނ ތނރކޢތކނ ނވތ ހތރރކޢތކނ ނނގނމ . ބލހށކމވ

މގ ކރނ މދނ އވދވ ހނދ ސލމދނދނ އނ ނ. ހށކމވތނރކޢތ ކމގއ ބލފހ މޙދޘނ ބޔނވ ." ދސޖދކރހށކމވ) ކށސޖދއގ ގތނ(އށނދއނނ ޙލ

ގތގއ ނމދކރމހ ރކޢތތކގ ޢދދގއ ޝއކވއޖނމ އނގ މއޗށ ވނ އނއށދނ ސލމދނމގ ކރނ . ޔޤނވ އނމ މދޢދދއގ މއޗށ އނގ ނމދ ބނކރމވ

.ކށސޖދކރމވފހ ސނނތ ނމދތކގއ އނއތރއ ވއޖނމ ކށސޖދކރނޖހމމދ

މވރނ ވދޅވނ ކށސޖދޖހނ ބއއ ޢލ. ޢލމވރނގ މދގއވނ ޚލފއފދފއވއހނހމކށވރނ ސނނތ ނމދކ އށނދއނދގނނއ ޤބލއށ . ނޖހނކމށވ

އދ ކތނމ ބއވރ ރކޢތއ ކރވދނ . ކރމތނލއ ކރނ ހއދވގނވ ނމދކވއދ ބއއ ޢލމވރނ . ތއވސ ކރވދނ ނމދކވއދ ކތނމ މދ ރކޢ. ނމދކވ

އދ . އހނހމކށވރނ އއވސ ނމދކވ. ވދޅވނ ކށސޖދކރނ ޖހނކމށވއއ . އނމދކ މޢނވގތނ ފރޟނމދ ކނމވސ މނވރއގ ބއވރވމއވ ނމދކވ

. ޙރމނ ނމދނ ބރކނތއތއ ޙރމވމއ ސލމނ އކނތއތއ ޙލލވމވތކބރ އ

.وصححه األلباينمحد وأبو داود وابن ماجه رواه أ )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد والترمذي وابن ماجه )2(

Page 187: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

186

އދ ޙފޡ އބނ ޙޖރ ފތޙލބރގއ . ފހ ރޖޙގތކ މއކމގއ ފނއވ .ބރވވޑއގނފއވނވސ މގތގ މއޗށވ

އކނ . ކޔނދނނއވ) އއތޙއޔތ(ދ ދނފހ ކށސޖދއށފހ ތޝއހތޝއހދކޔމށ ވރދވގނ އއސފއވ ރވޔތތއ . ޞއޙޙދޘކނ ސބތވގނނވއވ

އދ ޝއޛ ރވޔތ ހމނގނވނ . ޝއޚ އލބނ ވދޅވފއވނ ޝއޛ ކމށވފހ ސލމދނމށފހ ކށސޖދކރނމ ތޝއހދކޔމށ . ނނވޟޢފރވޔތތކގ ތރއ

.އހނނމވސ ރޖޙވގނވ ގތކ ނކއމވ. ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ

ޖމޢތގއ ނމދކރނ

ކރމކ ޖމހރޢލމވރނ ދކވޑއގނނވ ގތގއ ޖމޢތގއ ނމދއބކލނގ ދލލކ އނނނވ . އބހ ގދވގނވ ސނނތކވ. މއއކދ ސނނތކވ

. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ޙދޘފޅވ .ފޅކރއވއވم حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسل ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ

"الفذ الةص نل مأفض ةاعمالة الجة صجرد رينشعع وبޖމޢތގއ ކރނމދ : "މނއ )1("بسފހ މޙދޘފޅނ އކހރކށ ." އކހރކށ ކރނމދށވރ ހތވސދރޖ މތވގނވއވ

އހނކމނ އކހރކށ ނމދކރނ . ޠލވގނނވ ކމށ ދލލކރއވކރނމދ ބ . ހއދވގނވ ކމށ އބކލނ މޙދޘފޅނ އސތދލލ ކރއވތވ

އދ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވފއވނ ޖމޢތގއ ނމދކރނ ވޖބވގނވ ވސ - رمحه اهللا - އމމ ބޚރ . ރޖޙވގނވ ގތކމގއ ފނއވއދ މއ . ކމށވ

. އއ އކލގފނގ ޞޙޙގއ އކލގފނ ވދޅވފއވއވ. ދކވޑއގނފއވނ މގތށވ" ޔނވގނވ ބބޖމޢތގއ ނމދކރމކ ވޖބކމއކނ ބ" "وجوب صالة الجماعة ببا"

ޖމޢތގއ . "ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا - ފހ ޝއޚލ އސލމ އބނ ތއމޔ އދ ކފޔތގ . ފހ އއ ސނނތއ ކމށ ބނވފއވއވ. ނމދކރނ ދނނއވ

. ކމށވސ ބނވފއވއވ އދ ޢއނއޔ ފރޟއ. ފރޟއ ކމށވސ ބނވފއވއވ

.والبخاري ومسلم والترمذي والنسائي رواه أمحد )1(

Page 188: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

187

هللا ފހ ހމކށވރނ . އދ ޤރއނއ ސނނތ ދލލކރނ ޢއނއޔ ފރޟއ ކމށވޖމޢތގއ ނމދކރމށ ) އބހ ހނގރމއގ ވގތގއ(ތޢލ ޚއފގ ޙލތގއ

މގ ޙލތގއ ފރޟވނ އދ މއއލކނ އހނކމނ އމނކ. އމރކރއވފއވއވރކޢކރ މހނނ " )٤٣: البقرة( q p oZ ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ބޑވ

ފހ އކލނގ .)" އބހ ޖމޢތގއ ނމދކރށވ. (އކގއ ތޔބއމހނ ރކޢކރށވއދ ހމއފދއނ ޞޙޙ މސލމގއ . މށ އމރކރއވފއވއވނ ޖމޢތގއ ނމދކރ

އކލގފނ ގގއ )ލފނ ބކލއ( އބނ އއމ މކތމހމކށވރނ . ވވގނވއވރ. ގ ކބއނ އދވޑއގތވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ނމދކރއވމގ ހއދދއވމށ

އބނ އއމ " ބނގގ އޑ އއސވނތއވ؟. "ފޅކރއވއވحديث އހނދ އކލގފނ . އހނވއޔ އޖބދށވ. "ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ . އދހ. މކތމ ދނނވއވ

. ފޅކރއވއވحديث ގފނ އދ އހނރވޔތއގއ އކލ.)" އބހ ޖމޢތށ ޙޟރވށވ(." ގގއ ތބ ނމދކރއވމށ ހއދވގނވ ކމކށ ތމނކލގފނ ދކވޑއނގނނވމވ"

އކލގފނ ބހގތނ ޤރއނގ އޔތވސ . ފހ އބނ އއމ މކތމކ ޞލޙ ބކލކވއދ އކލގފނކ .) ޢބސސރތ ފށ އޔތތކވ އބހ. (ވނ ބވއލއވފއވ

އދ މހޖރނގ ތރއނ މނފޤކ ފޔވއ . މހޖރއޔ ބކލނގ ތރއނވ ބކލކވއހނކމނ އއވސ މއމނކށ ޖމޢތ . އކކވސ ޖމޢތނ ފހށޖހކމގއ ނވއވ

އދ ހމއފދއނ ޞޙޙލބޚރގއއ . އދވގނ ނވކނ އނގއޖއވދކށލނ ހرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ޞޙޙމސލމގއއ އދ ސނނތކގއ ރވވގނވއވ

ثم أنطلق ،بالناس يال فيصلثم آمر رج ،لقد هممت أن آمر بالصالة فتقام". ފޅކރއވއވحديثعالة يمون الصدهشم ال يطب إلى قوح نم مزح مهعال مار ،برجبالن مهوتيب همليع قرفأح" ގފނ ހމކށވރނ ނމދށ ޤމތދނމށ މހކށ އމރކރއވމށ ތމނކލ"

ދނ މސތކނނގނ އމމވ ނމދކރމށ . ދނ ނމދށ ޤމތދވއވ. ގސތކރއވމވދނ . ފހ އނ މސތކނނގނ ނމދކރއވ. މހކށ އމރކރއވމށ ގސތކރއވމވ

ތބމހނގ ގތށ ދއމށ ދރބނޑތކކއކ ބޔކ ގވއގނ ނމދށ ޙޟރނވ." އބއމހނގ ގތއ އލފނނ އނދއލއވމށވ އއ އބއމހނއކ. ވގސތކރއވމ

އނހނނނއ ޅދރނ އގތކގއ ނވނމ . "އދ އހނ ރވޔތއގއ ވއވނކރއވ ޖމޢތށ ޙޟރނވ މހނ ފހ އކލގފނ އބޔ." އނދއލއވމހވ

Page 189: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

188

ފހ . މނކރ އގތކގއ އނހނނނއ ޅދރނ ތބނ ކމވ އނދއލއވނ އކލގފނށޢޛބ ދނނ ހއދވގނ ) އނހނނނށއ ޅދރނނށ(ހމކށވރނ އބއމހނނށ

އދ ޝއޚ . ރނ އބއމހނނކ ޖމޢތ ވޖބނވ މހނނވއހނހމކށވ. ނވއވ )1(ޖމޢތގއ ނމދކރނ ވޖބކމށ ދލލކރނ ޢޛރއ ،ޤރއނއ ސނނތ. ވދޅވއވ

)2(."ފހ ޢޛރއވނމ ޖމޢތގއ ނމދކރނ މފވގނވއވ. ނވ ހނދގއވއޞޙބބކލނގ ޒމނގއ އބކލނ ޖމޢތށ ވރށބޑށ ފހ

ބނ މސޢދގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. އހއމއޔތކނ ދއވފއވއވހމކށވރނ ބއއމހނ ދމހނގ ކނޑދށގއ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

)3(."ދނ ސފގއ އމހނ ބތއބއވ. މސކތށ ގނވއވއނހނނ ޖމޢތށ ޙޟރވނ އދ އކނބލނ ގގއ ނމދކރނ

ފހ އނހނނނށ މސކތށ ޖމޢތގއ :އކނބލނނށ މތވ އއލވގނވނއކމކ ހވނދލމއނތ އދ އކނބލނގ . ގނވއވނމދކރމށޓކއ ދއނ ހއދވއދ އކނބލނނށ އނމ މތވ އއލވގނވނ . އއވސ ޒނތއ ފޅނވ ގތށވބނ ޢމރގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ފހ މތ. އކނބލނގ ގގއ ނމދކރމވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ: މނއ )4("وبيوتهن خير لهن ،ال تمنعوا النساء أن يخرجن إلى المساجد" .ފޅކރއވއވحديث

އދ އކނބލނގ ގތށ . ނކރހށކމވއނހނނ މސކތތކށ ދއނ ތޔބއމހނ މނ"ރއސނލއވ هللا އދ މތ." އކނބލނނށ މހޔވގނވއވ) އކނބލނ ނމދކރމށ(

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވގ هللا: "މނއ )5("وليخرجن تفالت ،مساجد اهللا ماء اهللاال تمنعوا إ". ވފޅކރއވއحديث

އދ އކނބލނ . އނހނ އޅތކނ މސކތތކށ ދއނ ތޔބއމހނ މނނކރހށކމވލއވ އބހރއރގ ރއސނهللا އދވސ މތ." ނކނނހށކމވ) ގއނ(ހވނދނލއ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

.އޢޛރތކގ ވހކ ފހނ އނނނއވ )1( . لشيخ اإلسالم ابن تيمية "جمموع الفتاوى" )2(

.رواه مسلم )3(

.وصححه األلباينواه أمحد وأبو داود ر )4(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود )5(

Page 190: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

189

: މނއ )1("أيما امرأة أصابت بخورا فال تشهد معنا العشاء اآلخرة". ފޅކރއވއވحديث." ނހނކ އހރމނނއކ ޢޝނމދށ ޙޟރނވހށކމވހވނދލއގނހރ އއވސ އ"

ފހ މޙދޘފޅގއ ޢޝނމދ އކލގފނ ޚއޞކރއވފއ އވނ އޒމނގއ ޢއމކށ އދ ދވލގއ . އނހނނ ޖމޢތށ ޙޟރވއޅނ ރގނޑގ ނމދތކށ ކމގއވތއވ

އއ ދވލ . ނބލނ ހވނދލއގނ މސކތށ ޙޟރވނ މބޑށ މނވގނވއވއކ .އކނބލނގ ސބބނ ފރހނނ ފތނވރވނ މބޑވނއވ

ތގއ ނމދކރނ ކގއދރ އދ ޖމޢތބޑ މސޟރވ އދ ގއދރ މސކތގއ ފހ ގނބޔކ ޖމޢތށ ޙ :މސތޙއބވގނވނ

ރއސނލއވ އބމސގ ކބއނ هللا މތ. ނމދކރނ މސތޙއބވގނވއވ. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

މސތކނގ ތރއނ : "މނއ )2("الة أبعدهم إليها ممشىالص يأعظم الناس أجرا ف إن"ނމދގއ އޖރގގތނ އނމ ބޑމހކ އބއމހނގ ތރއނ އނމދށ އނމދރނ

. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ." ހނގފއ އނނމހއވބނތއ ހސވމނ ވށއގނވ) މސޖދއނބވގ(މސކތގ . އކލގފނ ވދޅވއވ

رسول اهللا صلى ފހ އޚބރ . ބނސލމގ މސތކނ މސކތކއރއށ ބދލވނ އދފއވއމހނ މސކތކއރއށ ތޔބ. "ފޅކރއވއވحديث އށ ލބވޑއގނ وسلماهللا عليه

އބއމހނ ." ބދލވނ އދ ޚބރ ހމކށވރނ ތމނކލގފނށ ލބވޑއގނފއވފހ އކލގފނ . އހރމނ އގތށ އދމއވ! ގ ރސލއވهللاއ . އދހ. ދނނވއފއވ

ތޔބއމހނގ ގތކގއ ! މސތކނނވއ ބނސލމގ . "ފޅކރއވއވحديث އމހނގ ތޔބ. ޤރރވގނ ތބހށކމވ) އހނތނކށ ބދލނވ(ތޔބއމހނ

)3(.)"ފޅކރއވއވحديث މފދއނ އކލގފނ ދފހރ . (ފޔވޅތއ ލޔވހއޓވރކށ ޖމޢތގއ ނމދކރ މހނގ އޖރވސ ފހ ނމދގ ޖމޢތ ބޑވވ

. ރއސނލއވ އބއޔ ބނ ކޢބގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ބޑވގނވއވإن صالة الرجل ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والنسائي )1(

. رواه مسلم )2(

.رواه أمحد ومسلم )3(

Page 191: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

190

الر عمهدحو هالتص نكى مل أزل ،ججالر عم هالتص نكى من أزليجالر عم هالتصا كث ،ومو وفه رހމކށވރނ އކކއކ މހ ކރނމދ އނ އކހރކށ : "މނއ )1("تعالى أحب إلى اهللا

އދ ދމހނނއކ އނ ކރނމދ އކކއކ އނ . ހރވގނވއވކރނމދށވރ މތވ ޠهللا ގނވވރކށ ) މސތކނގ ޢދދ(އދ . ކރނމދށވރ މތވ ޠހރވގނވއވ

."ތޢލގ ޙޟރތށ ލބވތކނ ބޑވގނވއވފހ :މސތޙއބވގނވނމސކތށ ދއރ މޑމއތރކމއކ ދއނ

އހނހމކށވރނ އނ . މސކތށ ނމދށ ދއރ ދވފއ ދއމކ މކރހވގނވ ކމކވއދ . އވނ ނމދކރ މހއގ ޙކމގއވ އ ގއނ ނކތއސރ އނނމދށޓކ

هللا މތ. މކ މސތޙއބވގނވ ކމކވއޅކމގއ މޑމއތރކނ އޚތޔރކރرسول اهللا صلى . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

)2("سكينةبالصالة فأتوها وأنتم تمشون وعليكم ال يإذا نود". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث . ނމދށ ބނގދވ ހނދ ފހ އނމދށ ތޔބއމހނ ހނގއފއ އނނހށކމވ: "މނއ

هللا އދވސ މތ." އދ ތޔބއމހނގ ނފސތކށ މޑމއތރކނ ލޒމކރހށކމވرسول اهللا صلى . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

إذا أقيمت الصالة فال تأتوها تسعون، وأتوها تمشون عليكم ". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث ނމދށ ޤމތދވ ހނދ ފހ ": މނއ )3("السكينة، فما أدركتم فصلوا، وما فاتكم فأتمواފއ މޑމއތރކމއކ ހނގ! ތއދކއއ. ތޔބއމހނ އނމދށ ދވފއ ނނނހށކމވ

. ލބނ މނވރއ ކރހށކމވ) ނމދގ ޖމޢތނ(ފހ ތޔބއމހނނށ . އނނހށކމވ ."އ ފރހމކރހށކމވފއތވ ބ) ޖމޢތނ(އދ

ފހ ޖމޢތ :އމމމހ ނމދ ލއކރނ މސތޙއބވގނވނބޑވގނވ ހނދ އމމމހ މއމމނނގނ ނމދ ލއކރނ އބހ ކރކރނ

ނނއ، ޙޖތތރނ އއ މއމމނގ ތރގއ ބލމހނނއ، މސކޅ. މސތޙއބވގނވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ތބނކމށ ބލއފއވإذا صلى أحدكم ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ

.األلباينرواه أمحد وأبو داود والنسائي وحسنه )1(

.رواه أمحد ومسلم )2(

.رواه اجلماعة )3(

Page 192: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

191

فخاس فليلنلهنفإن م ،طوففلي فسهنل كمدلى أحإذا صو ،الكبريو يمقالسو يفعالض اءما ش1("ل م( ) ނމދ(ތޔބއމހނކރ މހކ މސތކނނގނ އމމވ ނމދކރ ހނދ ފހ : "މނއ

ރގއ ބލކށމހނނއ، ބލމހނނއ، އހނހމކށވރނ އބއމހނގ ތ. ލއކރހށކމވއދ ތޔބއމހނކރ މހކ އކހރކށ ނމދކރ ހނދ ފހ އނ . މސކޅނވއވ

ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ هللا އދ މތ." ބނނވރކށ ދގކރހށކމވ. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވއވއކލގފނ ވދޅ. ރވވގނވއވ

مما أعلم من يصالت ي، فأتجوز فيألدخل فى الصالة وأنا أريد إطالتها، فأسمع بكاء الصب يإن"أم دجو ةدشهكائب نم މދ ދގކރއވމށ އދވޑއގނ ތމނކލގފނ ނ": މނއ )2("ه

ދނ . ފހ ކޑކއޖކ ރއޑ ތމނކލގފނށ އވވޑއގނއވ. ނމދ ފއޓވމވއއ އކއޖ .) އބހ ކޔވނ ކރކށލއވމވ. (ތމނކލގފނ ނމދ ކރކށލއވމވ

އކއޖގ މނމގ ހތށ ކރނ އސރ ތމނކލގފނށ ރއޑއވމނ ."އނގވޑއގނނވތއވ

ނމދގ ! އދކއއތ. ފހ ނމދ ލއކރމކ ނމދނ އނކރމއ ނނވގއ އހނހމކށވރނ ނމދ. ޙރކތތއ ފރހމކރމއކ ނމދގ ކޔވނ ކރކރމވ

އދ އއ މނފޤނގ . ވނ މނކރއވފއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ނތތޅނ .ފޅކރއވފއވحديث ނމދކމގއ އކލގފނވނ

އމމށ ތބވނ ވޖބވގނވމއ ޙރކތތކގއ އމމށވރ އސވނ އދ އމމށވރ . ދގއ އމމށ ތބވމކ ވޖބވގނވ ކމކވފހ ނމ :ޙރމވގނވނ

ރއސނލއވ هللا މތ. ކރނ ނމދގ ޙރކތތއކރމކ ޙރމވގނވ ކމކވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

إنما جعل اإلمام ليؤتم به فال تختلفوا عليه، فإذا ركع فاركعوا، وإذا قال ". ފޅކރއވއވث حديلوا جلوسا وإذا سجد فاسجدوا، وإذا صلى جالسا فص ،ربنا لك الحمد :لمن حمده فقولوا سمع اهللاފހ . ވމށޓކއވވހމކށވރނ އމމ ބހއޓނ އނއށ އޤތދ: "މނއ )3("أجمعون

ފހ އނރކޢކރ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ . ތޔބއމހނ އނއ ޚލފނވހށކމވ

. اجلماعةرواه )1(

.والبخاري ومسلم وابن ماجه رواه أمحد )2(

.رواه أمحد والبخاري ومسلم )3(

Page 193: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

192

ربنا لك الحمدކޔ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ سمع اهللا لمن حمدهއދ އނ . ރކޢކރށވއދ އނ . އދ އނ ސޖދކރ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ ސޖދކރށވ. ކޔށވ

ވސ އށނދތބގނ އނމނ އށނދއނދގނ ނމދކރނމ ފހ ތޔބއމހނرسول . އކލގފނ ވދޅވއވ. އހނ ރވޔތއގއވއވ އދ އބހރއރގ." ނމދކރށވ

روا وال تكبروا فإذا كبر فكب ،إنما اإلمام ليؤتم به". ފޅކރއވއވاهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ربنا :لمن حمده فقولوا وإذا قال سمع اهللا ،حتى يركع وإذا ركع فاركعوا وال تركعوا ،رحتى يكب

دمالح لكو، دجسى يتوا حدجسال توا ودجفاس دجإذا سلوسا ،ولوا جسا فصاللى جإن صو اهللا أكبرފހ އނ . ވމށޓކއވވއޤތދ އނއށ ވކނ ކށވރއމމ: "މނއ )1("أجمعون

ކޔއފމށ ދނދނ اهللا أكبرއދ އނ . ކޔށވ اهللا أكبرކޔ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ އމހނ އދ އނ ރކޢކރ ހނދ ފހ ތޔބ. ނކޔހށކމވ اهللا أكبرތޔބއމހނ

. އދ އނ ރކޢށ ގސފމށ ދނދނ ތޔބއމހނ ރކޢށ ނދހށކމވ. ކރށވރކޢއދ އނ . ކޔށވربنا ولك الحمد ކޔ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ سمع اهللا لمن حمده އދ އނ

އދ އނ ސޖދއށ ގސފމށ . ސޖދކރ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ ސޖދކރށވއދ އނ އށނދއނދގނ ނމދކރނމ . ދނދނ ތޔބއމހނ ސޖދއށ ނދހށކމވ

ރއސނލއވ هللا އދ މތ." ވވސ އށނދ ތބގނ ނމދކރށއނމނ ފހ ތޔބއމހނرسول اهللا އހރމނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ގނވއވބރއ ބނ ޢޒބގ ކބއނ ރވވ

އ سمع اهللا لمن حمده ފހ އކލގފނ . ގ ފހތޕޅގއ ނމދކރމއވ صلى اهللا عليه وسلمށ ވދޅވ ދނ ސޖދއށ ވޑއގނ އކލގފނގ ނތކރފޅ ބނމތގއ ޖހއޖއމ

)2(."ލނބއނލއވ) ސޖދއށ ދއމށ(ބރކށ ވސދނދނ އހރމނކރ އކކގ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދވސ މތ

خشى أحدكم أما ي". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ: މނއ )3("صورته صورة حمار رأسه رأس حمار أو يجعل اهللا إذا رفع رأسه قبل اإلمام أن يجعل اهللا

އނގ ބ ޙމރއގ هللا ތޔބއމހނކރ މހކ އމމށވރ ކރނ އނގ ބ އފލމނ "

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود )1(

. رواه اجلماعة )2(

.رواه اجلماعة )3(

Page 194: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

193

ބދލކރއވއފނކމށ ނވތ އނގ ސރ ޙމރއގ ސރއށ ބދލކރއވއފނ ބލށ "ކމކށ ބރއނގނހއޔވ؟

ފހ އމމމހއ އކ :ނމ ޖމޢތކށވނހމވއޖއމމމހއއކ އކކ އނއ އކ ނމދކރ ކޑކއޖއ އދ . އނމ މހކ ނމދކރޔސ ޖމޢތކށ ވނއވބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ކމގއވޔސ އނހނއ ކމގއވޔސ މއވ

އހރނގ މއފށގ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވގ އނބކނބލނ މއމނގ އރހގއ އއރ م رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلފޅ އދ ބޑދއތ

ދމނމދ ކރއވމށޓކއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ . އހރނ ވމވ. ދނ އކލގފނއކ ނމދކރމށޓކއ އހރނވސ ތދވއޖއމވ. ތދވވޑއގނފއވ

ފހ އކލގފނ އހރނގ ބލގއ . ގ ވތފރތގއ ހއޓއޖއމވފހ އހރނ އކލގފނރއސނލއވ هللا އދ މތ )1(."ހއޕވއ އކލގފނގ ކނތފރތގއ އހރނ ބހއޓވއވ

هللا عليه وسلم رسول اهللا صلى ا. "އކލގފނ ވދޅވއވ. އބސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވއކލގފނގ އޞޙބނނގނ ނމދކށ އވދވވޑއގނނވތނ މސކތށ މހކ

އނއއކ ނމދކރމނ . "ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ފހ . ވދއޖއވތކނގ ތރއނ މހކ ތދވ އނއ ދނ މސ" އނއށ ޞދޤތކރނ ފހ ކކހއޔވ؟

ފހ މސކތގއ ޖމޢތނމމށފހ އނމދށ އނއޖމޢތ )2(."އކގއ ނމދކށފއވހދނ ހއދވގނވކމށ މޙދޘފޅނ އމމ އޙމދއ، އމމ އސޙޤއ، އމމ

. އދ ރޖޙވގނވ ގތކވސ އއއވ. ލލކރއވފއވއވތރމޛއއ މބބކލނ އސތދއދ ބއއ ބކލނ މސކތގއ ޖމޢތ ނމމށފހ އނމދށ ދވނޖމޢތއ ނހދނކމށ

. އބކލނ ވދޅވފއވނ ދނ ނމދކރނޖހނ ވކވކނ ކމށވ. ވދޅވފއވއވމފދއނ ވދޅވފއވނ އމމ ސފޔނއ، އމމ މލކއ، އމމ އބނ މބރކއ، އމމ

.ޝފޢއއ މބބކލނނވރސމ އމމގ :އމމމހ މއމމކށ ބދލވނ ހއދވގނވނ

އ ރސމ އމމ މސކތށ ބދލގއ އމމވ ނމދކރމހ އނ ނމދކރނ ހއޓރއސނލއވ هللا މތ. ޙޟރވއޖނމ އނއށ މއމމކށ ބދލވނ ހއދވގނވއވ

.رواه اجلماعة )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي )2(

Page 195: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

194

ބނ ޢމރ ބނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ސހލ ބނ ސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވرسول اهللا صلى اهللا އރމއ އޞލޙކރއވމށޓކއ ޢއފގ މސތކނގ މދގއ އފދނ އރ

ފހ . ފހ ނމދވގތ ޖހއޖއވ. އބއމހނގ ގތށ ވޑއގނފއވعليه وسلم ފހ އހރނ ނމދށ . އބބކރގފނގ އރހށ މއއޛނ އއސ ދނނވއފއވ

މސތކނނގނ ނމދކރއވނވނނތއވ؟ އބބކރ ޤމތދނމނ ކލގފނ. ފހ އބބކރ މސތކނނގނ ނމދކރއވނ ފއޓވއފއވ. އނއކވ. ދނނވއފއވ

އދ ސފގ . ވޑއގނފއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދނފހ މސތކނ ނމދށތއބއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އބބކރގފނށ (ފހ މސތކނ . ރއށ ވދވޑއގނފއވތ

އދ އބބކރކ ނމދގއ ފހތށ . އތޖހނފށއފއވ) ވޑއގނފކނ އނގމށޓކއހނ ގނކރ ހނދ އބބކރ ދނފހ މސތކނ އތޖ. އނބރވޑއގނނވ ބކލއނނވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ އކލގފނށ . ފހތށ އނބރވޑއގނފއވ

އޝރތފޅނ އބބކރށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ . ފނވޑއގނފއވއހނދ އބބކރ ދއތޕޅ އފއލވއ . ފހތށޖހވޑއނގތމށ އމރކރއވއފއވ

އށ هللاކރއވ ކނތކގ މއޗށ ރފނށ އމއކލގرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسول اهللا صلى އދ . ދނ އބބކރ ސފގ ތރއށ ވދވޑއގނފއވ. ޙމދކރއވއފއވ

ދނ މސތކނނ ދމއށ ކރމތލއވއ . ގނ ނމދކރއވއފއވއސވވޑއاهللا عليه وسلم ކލގފނށ އމމކމގއ ހނނވމށ ތމނކލގފނ ! އ އބބކރވ. "ފޅކރއވއވحديث

. ނނވއވފހ އބބކރ ދ" އމރކރއވ ހނދ އކމނ މނވވޑއގތ ކއވގނތއވ؟ގ ކރފޅމތގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم) އބހ އބބކރށ(އބ ޤޙފގ ދރއށ

) މސތކނނށ( رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمދނ . ނމދކރމށ އކށގނވސ ނވއވރތ ތމނކލގފނށ ފނވޑއގތ ތޔބއމހނ އތޖހނ ގނކ. "ފޅކރއވއވحديث

. ކޔހށކމވسبحان اهللا ކއވހއޔވ؟ އމމމހ ނމދގއ ކށއކށފކނ އނގއޖމހ ފހ . ކޔ ހނދ އމމމހ އނގ އތސބޙއށ އނބރލނއވسبحان اهللا ފހ ހމކށވރނ އނ

) ނމދގއ އމމށ ކށއކރވމނ(އދ ހމކށވރނ .) އޞލޙކރނއވއބހ ( )1(."އތޖހނވނ އނހނނނށވ

.وأبو داود والنسائيوالبخاري ومسلم رواه أمحد )1(

Page 196: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

195

ފހ ޖމހރޢލމވރނ :އމމއކ މއމމށ ރކޢތ ލބމނވރ. އރކޢތ ލބނކމށވ ވދޅވފއވނ އމމމހއއކ ރކޢތގ ރކޢ ލބއޖމހއށ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރ ރވކރއވ ޙދޘފޅވهللا އބކލނގ ދލލކ މތإذا جئتم إلى الصالة ونحن ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

وا ودجفاس ودجئاسيا شوهدعالة ،ال تالص كرأد ة فقدكعالر كرأد نمއހރމނ : "މނއ )1("وއވ ޙލ ތޔބއމހނ ނމދށ އނނ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ ސޖދގ

އދ ރކޢ . މވއދ އރކޢތ ރކޢތއގ ގތގއ ނހމނހށކ. ސޖދއށދހށކމވމޙދޘފޅނ ." ފހ އނއށ ރކޢތލބއޖކނ ކށވރވ. ލބއޖމހ ދނނއވ

އނގބޔނވގނވ ގތގއ މއމމމހ ސފށ ވނނއރ އމމމހ ރކޢގއވނމ އވނމ މއމމމހވސ ގސޖދއދ އމމމހ . މއމމމހވސ ދނޖހނ ރކޢށވ

އކމކ . އއ ހށނބނތކބރކޔއ ދއތ އފލއފއވ. ދނޖހނ ސޖދއށވއދ ހމއފދއނ މޙދޘފޅނ އނގގތގއ އމމމހ . ހށނބނނކށ ނޖހނއވ

.އޖމހއށ އރކޢތ ލބނއވރކޢނ ތދވމގ ކރނ ސފށވދ ރކޢށ ދވއދ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވފއވނ ސރތލފތޙ ނކޔއފމހއށ ރކޢތ

މބކލނގ . އމމ ބޚރވސ ބރވވޑއގނފއވނ މގތގ މއޗށވ. ނލބނކމށވއ ސރތލފތޙ ކޔވމގ މއޟޢގ ދށނ އސވ ދލލތއ ނމދގ ފރޟތކގ ތރގ

އދ އމމމހގ ފހތގއ މއމމނ ކޔވނ މމއޟޢގ ދށނވސ . ހނގއޖއވއ ޙދޘފޅތއ . މރއޔގ ދލލތއ ވރށވރގދއވ. ބއއވހކތއ އސވ ހނގއޖއވ

މދލލތއ ތބއށ ސބތވމށފހ . "ށފހ އމމ ޝއކނ ވދޅވއވބޔނކރއވމ. ރކޢތ ލބނ ބނވގނވނ ފރހމ ރކޢތ ލބމގ މއޗށކނ ތބއށ އނގނއވ

ކޔވނ އހނހމކށވރނ ނމދށ ކޅށހރނ ވޖބކރނވ ދލލތކއ ސރތލފތޙއދ . ވޖބކރނވ ދލލތކނ ބރއވނ ޙޞލކށދނ އއވސ ދލލއ ނވއވ

އވ ކޔނ ފތގއ އބހރއރގ ކބއނ "ممااإل فلخ ةاءرالق"އމމ ބޚރގ . ވދޅވއވމސތކނ ރކޢގއވ ޙލ . "ޅވއވއބހރއރ ވދ. އކލގފނ ރވކރއވފއވއވ

އދ ." ތބއށ މސތކނނ ބއވރވވއޖނމ އއ ރކޢތއކމގއ ނހމނށވޝފޢމޒހބގ ބޑތދނނބކލނގ ތރއނ އމމ ތޤއޔއދނ އއސބކ

.األلباينرواه أبو داود وابن خزمية واحلاكم وحسنه )1(

Page 197: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

196

ގއ އހރނ މމއސލ. ޅވއވމޤބލ ވދ އދ އމމ. ރޖޙކރއވފއވނވސ މގތވދލލއ ޖމކރމށފހގއ ނކތ ނތޖއކ އދ ފޤހގތނ ހރހ. މވވރށ ހދއބލ

ގއ ޙފޡ ޢރޤ އދ ތރމޛގ ޝރޙ. ކމވރކޢލބމކނ އދ ރކޢތނލބނޙސރތ ނލބއޖމހ އރކޢތ ރކޢތއގ ގތގއ ނހމނނ އއ ފތ. ވދޅވފއވއވ

)1(."އހރނ އޚތޔރކރ ގތވގނޢލމވރނ ރޖޙކރއވފއވނ ޖމހރޢލމވރނ . ދނނއވއބހ . ނ ގތވއކމކ ރއކތރކނ ބޑގތކ ފހނ މދނނވ. ވދޅވފއވ ގތވ

އއ ފތޙސރތ ކޔވނ ފރޟވގނވ ކމށ . އ ނލއ ރކޢތ ނހމނމވސރތލފތޙ .ވރދވގނ އއސފއވ ދލލތއ ޞއޙކނ ބޑވފއ ވރގދވގނ ވތއވ

ތށ ޙޟރނވނ ފހ ޖމޢ :ޢޛރތއ ތނ ފހށޖހނ ހއދކރޖމޢއޢޛރތއ ތރގއ . ހއދކރ ޢޛރތކއ ޝރޢތގއ ކނޑއޅއވފއވއވ

.ބޔނކރހށމވ .ދޝމނއގ ފރތނ ބރވރކމއ ޖހފއވނ ނވތ ބއޔއ ޖހފއވނ - 1

އކލގފނ . ނ ރވވގނވއވބނ ޢއބސގ ކބއهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތداء فلم يأته فال من سمع الن" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

ބނގގ އޑއވ ދނ ނމދށ ޙޟރނވއޖމހ : "މނއ )2("صالة له إال من عذرބނ هللا ދނ ޢބދ." ފހ ޢޛރއގ ސބބނ މނވ އނއކށ ނމދއ ނވއވ. ދނނއވ

އއ ބރއ . ޢޛރކ ކބއހއޔވ؟ އކލގފނ ދނނވއވ. ޢއބހ ސވލކރވނވ .ބއޔވ

ގ ބނ ޢމރهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ .ފނގދވމއ ވރވހނ -2،3އކލގފނގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

ތޔބއމހނ ( "صلوا في رحالكم"ދތރފޅގއ ފނގދވ ވރވހ ރރއށ މއއޛނމހއށ އދ )3(."މފދއނ ގވމށ އމރކރއވއވ.) ތޔބއމހނގ ގތކގއ ނމދކރހށކމވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

.خمتصرا" نيل األوطار" )1(

.وصححه األلباينرواه ابن ماجه والدارقطين وابن حبان واحلاكم )2(

.رواه البخاري ومسلم )3(

Page 198: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

197

ފހ . އއކ ދތރކ ނކމއޖއމއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއފހރކ އހރމނ . ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث އހނދ . ފއވވރވހނ ފށއ

)1(."ތޔބއމހނގ ތރއނ ގގއ ނމދކރމށ އދމހ ފހ ގގއ ނމދކރހށކމވ"ބނ ޢމރގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ .ނމދވގތ ކނ ޙޟރވނ - 4رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ވގނވއވކބއނ ރވ

حاجته منه، وإن أقيمت يإذا كان أحدكم على الطعام فال يعجل حتى يقض". ފޅކރއވއވحديثއގ މތގއ ވނމ ފހ އއނ އނގ ތޔބއމހނކރ މހކ ކއމ: "މނއ )2("الصالة

އދ ނމދށ ޤމތދވނ . ބނނ ފދއޖއމށ ދނދނ އނ އވސވނގނނހށކމވ ."ކމގއވޔސ މއވ

ރއސނލއވ هللا މތ .ދޙޖތނކރ ޙޖތކށ ދނޖހފއ ހރނ - 5رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކމނ ވދޅވއވ. ވގނވއވޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވ

ال صالة بحضرة الطعام وال وهو يدافعه ". ފޅކރއވނކށ ތމނކމނ އޑއއސވމވ حديثثانبއ ހނނ ވގތ ނމދއ ކނ ޙޟރވ ވގތގއއ ދޙޖތށ ދނވފ: "މނއ )3("األخ ."ނވއވ

رسول اهللا ފހ މބޔނކރވނ ނމދގ ޖމޢތނ ފހށޖހނ ހއދކރ އދ .ގ ސނނތނ ސބތ ޢޛރތކވصلى اهللا عليه وسلم

ފހ އމމކނކރނ އނމ :އމމކނކރނ އނމ ޙއޤވގނވމހފހ ޤރއނ . ގނވމހއކ މސތކނކރ ޤރއނ އނމ ބޑށ ހތދސމހއވޙއޤވ

. ހތދސކމގއ ހމހމވގނވނމ ކރތރސލގ ސނނތ އނމ ބޑށ ދނނމހއވއދ . އވއދ ސނނތ އނގމގއ ހމހމވގނވނމ ހޖރއގ ގތނ އނމ އސމހ

. އކމގއވސ ހމހމވގނވނމ އމރގ ގތނ އނމ ބޑމހއވއކލގފނ . ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

،يؤمهم أحدهمإذا كانوا ثالثة فل". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والترمذي )1(

.رواه البخاري )2(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود )3(

Page 199: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

198

مهؤأقر ةامباإلم مقهأحފހ އބއމހނނ ތނމހނ ކމގއ ވނމ: "މނއ )1("وއދ އމހނކރ އމމކނ އނމ ޙއޤވގނވ . މމކށ ވހށކމވއބއމހނކރ އކކ އ

."ނމ ހތދސމހއވމހކ އމހނކރ ޤރއނ އ. ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތيؤم القوم أقرؤهم ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ

،السنة سواء فأقدمهم هجرة يفإن كانوا ف ،راءة سواء فأعلمهم بالسنةالق يفإن كانوا ف ،لكتاب اهللاوا فا يفإن كانلمس مهماء فأقدوس ةرالهج، ال يول فجل الرجالر نميؤ لطانهس، ف دقعال ييو هتيب

ގ ފތ އނމ هللاބއއގ އމމކނ އމހނކރ : "މނއ )2("ى تكرمته إال بإذنهعلފހ އބއމހނ ޤރއނ ހތދސކމގއ ހމހމވގނވނމ ފހ . ހތދސމހ ކރހށކމވ

އދ ސނނތ. ރހށކމވއބއމހނކރ ސނނތ އނމ ބޑށދނނމހ އމމކނކއބއމހނ ހމހމވގނވނމ ހޖރކރމގ ގތނ އނމ އސމހ ދތމގއ

އދ ހޖރކރމގއ އނމނ ހމހމވގނވނމ އސލމވމގ . އމމކނކރހށކމވއނއމހގ ވރކމގއ އނގ ދ މހކއ. މކނކރހށކމވގތނ އނމ އސމހ އމ

އދ އނގ ގގއ އނގ ތނމތގއ އނގ ހއދއއކ މނވ )3(.އމމކށ ނވހށކމވ ."ނއށނނހށކމވ

ފހ ތނދރދނނ ކޑކއޖގ :ޞއޙވގނވ މހނ އބޔއގ އމމކނއދ . އދ ލފނމހގ އމމކނވސ ޞއޙވގނވއވ. ވގނވއވއމމކނ ޞއޙ

އށނދއނނމހ ކޅށހނނމހގ ފހތގއ ނމދކރމއ، ކޅށހނނމހ ނތ ނމދކރމހ ފރޟ އށނދއނނމހގ ފހތގއ ނމދކރމއ، އދ ސނ

ނމހގ ފހތގއ ނމދކރމއ، ފރޟ ނމދކރމހ ސނނތ ނމދއކރނ ހނނމދއކރނ ހނނމހގ ފހތގއ ނމދކރމއ، ތއޔއމމކށގނ ހނނމހ ވޟކށގނ ހނނމހގ ފހތގއ ނމދކރމއ، ވޟކށގނ ހނނމހ ތޔއމމކށގނ

ދތރވރޔ މޤމއގ ފހތގއ ނމދކރމއ، ، މހގ ފހތގއ ނމދކރމއހނނ

.رواه أمحد ومسلم والنسائي )1(

.رواه أمحد ومسلم والنسائي وابن ماجه )2(

އދ މސކތއގއ . އބހ ގއއގއ އގވރމހ ހއޓއ އނގ ހއދއއ ނތ އގމހނގ އމމކށ ނވހށކމވ )3(އއ ޤރއނ ކތނމ ބޑށ ހތދސ . އޓއ އނގ ހއދއއ ނތ އމމކށ ނވހށކމވއމސކތގ ރސމ އމމ ހ

.ކމގއވނމވސ މއވ

Page 200: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

199

ތގއ މޤމމހ ދތރވރޔއގ ފހތގއ ނމދކރމއ، މތމހ އނއށވރ ދށމހގ ފހ .ގތއ ޞއޙވގނވއވ ނމދކރމއ މހރހ

އވ ޢމރ ބނ ސލމ އކލގފނގ އވށގ ރއސނލهللا ފހ މތނ ހއހރ ނވތ ފޅއރ އކލގފނގ އމރ. މސތކނނގނ އމމވ ނމދކރއވއވ

ހނގރމއށ ވޑއގނނވ ދފހރއގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ . ހތއހރވނއށ މމވ ނމދކރއވމށޓކއ އބނ އއމ މކތމ މދމސތކނނގނ އ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ . އދ އކލގފނކ ލފނ ބކލކވ. ވރކރއވއވއވހރވވޑއގނނވ އލސކނފޅގއ އބބކރގފނގ ފހތޕޅގއ އށނދ

އށނދ އނނވއގނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ . ނ ނމދކރއވއވއނނވއގނމދކރއވ އރ އބބކރގފނ ކޅށހނނވއގނ އކލގފނގ ފހތޕޅގއ

ގ ފހތޕޅގއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ މޢޛގފނ . ނމދކރއވއވޢޝނމދކރއވއ އކލގފނގ އވށގ މސތކނގ ގތށ ވޑއގނ އބއމހނނށ

އދ )1(.އދ އއ މޢޛގފނށ ސނނތ ނމދކވ. އމމވ ޢޝނމދ ކށދއވއވދރޢގ ކބއނ ރއސނލއވ މޙޖނ ބނ އهللا މތ. އވށގ މހނނށ ޢޝނމދވ

ގ އރހށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވފހ . ފހ ނމދށ ޤމތދވއޖއވ. އރ އކލގފނ ހނނވ މސކތގއވ. އއމވ

ދނ އކލގފނ . ނމދނކށ ހރއޖއމވ އދ އހރނ. އކލގފނ ނމދކރއވއފއވއހރމނނއކ ނމދއ . "ނމދކށ އވދވވޑއގނ އހރނނށ ދނނވއފއވ

އހރނ ކލގފނގ ! ގ ރސލއވهللاއ . އހރނ ދނނވއފމވ" ނކރމހއޔވ؟އގތށ . "ފހ އކލގފނ އހރނނށ ދނނވއފއވ. ވއރހށ މއއ ނމދކށގނނ

އދ އއ ސނނތ . ތބ ހދޔސ މސކތށ އދވ ހނދ މސތކނނއކ ނމދކރށވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ މއކ ފތޙއގ ދވސތކގއ )2(."ނމދއ ކމގއ ބލށވ

ނމދނ ސލމދއވ (އދ . ނމދއ ދރކޢތނ ކރއވއވ ޣރބނމދ ފޔވއ ހރހމ

ގ ފހތޕޅގއ މޢޛގފނرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އހނހމކށވރނ އއނމދ ދވލކ ދފހރކ ނކރވނއވ )1(ދނ އކލގފނގ އވށގ މސތކނނގނ އމމވ ކރއވނމދ . ކރއވ ނމދކ އކލގފނށ ފރޟ ޢޝނމދވ

އކމނ . އދ އވށގ މހނނށވނ އބއމހނގ ފރޟ ޢޝނމދށވ. އކލގފނށ ވނ ސނނތ ނމދކށވ . ޗކ ސނނތނމދއ ކރނ ހނނމހގ ފހތގއ ފރޟ ނމދއކރމށ އޤތދވވދނކމވއނގނ އއ

. يف صحيح اجلامع وصححه األلباينرواه أمحد )2(

Page 201: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

200

ފހ . ތދވ ފހދރކޢތކރށވ! އ މއކގ އހލވރނނވ. "ފޅކރއވއވحديث ) ހނދ ."ހމކށވރނ އހރމނނ ދތރވރނނވ

ފހތގއ ދތރވރޔ ނމދކރނމ ކރނ ހތރރކޢތ ދނފހ މޤމއގއދ އމމމހއ އކ . އބހ އނއށ ނމދ ޤޞރއ ނކރވނއވ. ފރހމއށވ

هللا މތ. ދރކޢތ ލބނ ކމގއ ވޔސ ފހނ ތދވ ދރކޢތ ކރނޖހނއވދތރވރޔގ ޙލކ ފހ . "ނ ޢއބހ ސވލކރވނވބهللا ރއސނލއވ ޢބދ

އދ . ދރކޢތކރއވ) ޤޞރކށ(ކބއތއވ؟ އނ އކހރކށ ނމދކރ ހނދ ބނ ޢއބސ هللا ފހ ޢބދ. މޤމއގ ފހތގއ ކރ ހނދ ހތރރކޢތކރއވ

)1(."ކ އއއވސނނތ ގތ. ވދޅވއވފހ : ސލމދނމށފހ އމމމހ މއމމނނ ދމއށ އނބރލނ

. ސލމދނމށފހ އމމމހ މއމމނނ ދމއށ އނބރލމކ މސތޙއބވގނވ ކމކވއކލގފނ .ރއސނލއވ ސމރ ބނ ޖނދބގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

رسول : "މނއ )2("إذا صلى صالة أقبل علينا بوجهه ملسو هيلع ى اهللاصل يكان النب". ވދޅވއވ ދމއށ ހނދ އހރމނނ) އވދވވޑއގނނވ(ނމދއކރއވ اهللا صلى اهللا عليه وسلم

އދ އސވދ އކލގފނގ ބއޕފޅގ ކބއނ ." ކމގއވއވ ކރމތލއވގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހރނ . "އކލގފނގ ބއޕފޅ ވދޅވއވ. ރވކރއވއވ

ދމއށ ފހ އކލގފނ ސލމދއވ ހނދ އޞޙބބކލނނ. ފހތޕޅގއ ނމދކރމވ )3(."އނބރލއވއވ

ފހ މއމމނނ ދމއށ އނބރލއރ ކނތފރތނ އނބރލޔސ ނވތ ގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދގތވސ . ވތފރތނ އނބރލޔސ މއސލއއނތވ

ކލގފނގ ބއޕފޅގ ކބއނ ޤބއޞ ބނ ހލބ އ. އރހނ ސބތވގނވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނގ ބއޕފޅ ވދޅވއވ. ރވކރއވއވ

ދފރތޕޅނވސ ) ނމދ ނމ ހނދ(ފހ . އހރމނނގނ އމމވ ނމދކރއވއވ )4(."ލއވއވއކލގފނ އހރމނނ ދމއށ އނބރ

.رواه أمحد ومسلم )1(

.والبخاري رواه أمحد )2(

.وصححه األلباينرواه أبو داود )3(

.وصححه األلباينمذي وابن ماجه رواه أبو داود والتر )4(

Page 202: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

201

ފހ :އނހނ އނހނނގ ޖމޢތއގއ އމމވ ނމދކރނއދ އނހނ އމމކނ ކރއރ . އނހނނނށ އނހނގ އމމކނ ޞއޙވގނވއވ

هللا އމމ ބއހޤ ޞއޙ ސނދކއކ މތ. ހއޓހނނނ ފރތމ ސފގ މދގއވއދކނބލނނށ ރއސނލއވ ޢއޝތގފނއ އއމސލމގ ކބއނ

އދ . ފހ އދކނބލނ އނހނނނގނ އމމވ ނމދކރއވތވ. "ރވކރއވފއވއވއމމވ ފހ އކނބލނނށ އނހނނގ ޖމޢތގއ." ސފގ މދގއ ހއޓވޑއގނތވ

ނމދކރއރ އޑހރކށ ކޔވ ނމދތކގއ އޑހރކށ ކޔވނ ހއދވގނވ ކމށ އކމކ އކނބލނނށ އނމ ހޔވގނވނ ޖމޢތގއ . ޢލމވރނ ވދޅވއވ

ހނހމކށވރނ އ. ނމދކރނ އދނމ ފރހނނގ ޖމޢތގއ ނމދކރމވ .އކނބލނނށ ޖމޢތ ވޖބވގނނވއވ

. ފހ އނހނކށ ފރހނނގ އމމކށވ ނމދކރނ ހއދވގނ ނވއވرسول . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބބކރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

لن يفلح قوم ولوا أمرهم ". ފޅކރއވނކށ އހރނ އޑއހމވ ليه وسلم حديثاهللا صلى اهللا عބއއގ ކނތއތކގ ވރއކށ އނހނކ ހދއފ ބޔކ ދވހކވސ : "މނއ )1("امرأة

.ހމނއވ ވސކނއދ އކނތއތކގ ތރގއ އމމ." ކމޔބއނވނއވ

އމމކމބހ ތފތ ބއއ މސއލތއ

ފހ އއ :އމމމހ މއމމނނށވރ އސތނއގއ ހރ އމމކނކރނރއސނލއވ އބމސޢދ އލއނޞރގ ކބއނ هللا މތ. މކރހވގނވ ކމކވ

އމމމހ މއމމނނށވރ އސތނއގއ ހރނ . "ފނ ވދޅވއވއކލގ. ރވވގނވއވ )2(."މނކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

މސލކށ ބޔކށ . ފހ ބނމއޖހއޖ ހލތއގއ އގތ ހއދވގނވއވސނލއވ ސހލ ބނ ސޢދގ ކބއނ ރއهللا މތ. ނމދކރނ ދސކށދނމށޓކއވ

.والبخاري والترمذي والنسائي رواه أمحد )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود والدارقطين )2(

Page 203: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

202

ނބރމތ މފރތމ ބހއޓނ ދވހ މމނބރ އނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވދނ އގ މތގއ . އށނދވޑއގނނވނކށ އހރނ ދށމވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

ދނ ފހތށ . ދނ ރކޢކރއވއފއވ. އ ވދޅވ ހށނބނނވއފއވكبر اهللا أހނނވއ . ވޑއގނނވ އގ ކއރއށ ސޖދއށ ވޑއގނނވއވވފއ މނބރ މތނ ފއބހނގ

އވދވވޑއގނނވ ފހ ނމދކށ . ދނ އލނ މނބރ މއޗށ އރއވޑއގނނވއވހމކށވރނ ! އ މސތކނނވ. "ފޅކރއވއވحديث ހނދ މސތކނނ ކރމތލއވއ

ތމނކލގފނ މގތށ މކނތއކރއވ ތޔބއމހނ ތމނކލގފނ އޤތދވ އދ )1(."ހނ ދސކރމށޓކއވތމނކލގފނ ނމދކރއވގތ ތޔބއމ

هللا މތ. ދނފހ މއމމނ އމމށވރ މތގއ ތބނ ހއދވގނވއވހމކށވރނ އކލގފނ މސކތގ . "ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

)2(."ޤތދވ ނމދކރއވއވއމމ އ) ތރގއ ހނނވ(މތގއ ހނނވއގނ އމމމހއއ މއމމނނ ދމދ ހރހއވ ޙލ މއމމނ އމމމހއ

އއ . އމމމހގ ޙރކތތއ ދނގތނ އކށގނވނމ ހއދވގނވއވ :އޤތދވނމގއ . މމހ ވނމ އނގ އޑއވމވފރދއއ ނވތ ފރއފދ އއޗއގ ނވލގއ އމ

ފހ އމމ ބޚރ . ނވތ ކރއފދ އއޗއ ދމދގއ ހރސވފއވނމ އމމމހ ފނމވތބއ އމމ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ޙސނލބޞރގ ކބއނ ނޤލކރއވފއވއވ

އދ ." ނއ އޤތދވ ތބ ނމދކރމކނ އއވސ މއސލއއނތވދމދ ކރއވ ޙލ އނވތ ފރއވޔސ މއމމމހއ އމމމހއ ދމދ މގއ. "އބމޖލޒ ވދޅވއވ

)3(."ތކބރގ އޑ އވނމ އމމމހއ އޤތދވށވހށނބނ :ގއ މއމމނގ ތރއނ މހކ އމމކމށ އސކރނއމމމހ ނމދގ ތރ

ފހ ނމދގ ތރގއ އމމމހއށ ނމދ ދކށލނޖހފދ ޢޛރއ ދމވއޖނމ ދނ . މއމމނގ ތރއނ މހކ އސކށފއ އމމމހ ނމދ ދކށ އނބރދނއވ

މސލކށ . މހރ އމމކށ އއސކރވނ މހ ފރހމކރނއވ ނމދގ ބކއތބއއމމމހ މއމމނނގނ ނމދކރމނ ދނކށ ވޟނތކނ ހނދނވއޖނމ އގތށ

ހމއފދއނ އމމމހ ހނއނ ވޖބވފއ ވނކށ ހނއނގނ . ކނތއކރނއވ

.والبخاري ومسلم رواه أمحد )1(

.رواه البخاري تعليقا )2(

.رواه البخاري )3(

Page 204: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

203

ދނނތގނ ނމދކރނ ފށއ ނމދކރމނ ދނކށ ހނދނވއޖނމ އގތށ ހނ. އދ އގތށ ހދމކނ އއވސ މއމމއގ ނމދއ ބޠލއނވނއވ. ކނތއކރނއވ

ހ ޢމރގފނ ފ. އދ އމމފހތގއ ނމދނކރވނ މނވރވސ ބޠލނމވނމއވއއ . ޝހދވވޑއގނނވ ޙދޘގއ ޢމރގފނ އގތށ ކނތއކރއވއވ

އބލއލއ އލމޖސ އކލގފނގ ގއކޅށ ޚނޖރ ހރއލ ހނދ . "ފތސނމދއގއވނވތ ކއތ އހރނ . ލކށފއވކއތ އހރނ ޤތ"އ ވދޅވ اهللا أكبر އކލގފނ ދނ ޢބދއރޙމނ ބނ ޢއފ އމމކމށ . މފދއނ ވދޅވއވ." ކއލއފއވ

އދ ޢބދއރޙމނ ބނ ޢއފ ވރށ ލއލއކށ ނމދ . އސކރއވއވކރނ ނވތ ރކޢށ ދއމގ ކރނ އދ ނމދ ފށމގ )1(."ފރހމކރއވއފއވ

އމމމހއށ އފދ ޢޛރއ ދމވއޖނމ އދ މއމމނނށ އނދގނވނނމ އޝރތނ ނވތ ދލނ ތޔބއމހނ މޑކށލއގނ ތބށ ބނފއ ގސ ވޟކށގނ ނވތ

رسول اهللا ފހ އއދވހކ . "ށ ގނދއނ ހއދވގނވއވހނއގނގނ އއސ ނމދކރއވދޅވނ އޅއވނކށ ޖނބގ ޙލތގއ اهللا أكبرފތސނމދށ ފއޓވނ لم صلى اهللا عليه وس

ދޅވ އކލގފނ ހނނވކނ ހނދމފޅވވޑއގނ ތޔބއމހނ ތބގތށ ތބށ ވދނ ޠހރވވޑއގނ އކލގފނގ އސތށފޅނ ފނތކތޅ . ގކޅށ ވޑއގނނވއވ

)2(."ޙލ މސކތށ ވޑއގނ ނމދކރއވއވއބހ މއމމނގ ތރއނ މހކ އހނހނ :އމމމހގ ފހތނ ތބލޣކރނ

ފހ އމމމހގ އޑ މޅމސކތގ . މމމހގ ތކބރތއ ފރކށދނމވމއމމނނށ އرسول اهللا އއފހރކ . "ތރއށ ފރކމގއ ނވނމ އކނކރނ މސތޙއބވގނވއވ

މޑކމނ އށ އލސކނފޅއ ޖހވޑއގނ އކލގފނގ އޑފޅصلى اهللا عليه وسلم ދނފހ އމމމހގ އޑ ." އބބކރގފނ އކލގފނގ ފހތޕޅނ ތކބރ ކޔއވއވ

! އދ ކއއތ. މޅމސކތށ ފރނމ އކނކރނ މސތޙއބވގނ ނވއވ . މކރހވގނވއވ

.رواه البخاري )1(

.لنسائيوالبخاري ومسلم وأبو داود وا رواه أمحد )2(

Page 205: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

204

ޙއލނމދގއ އމމމހއއ މއމމނގ މ

އމމމހއއކ އނމމހކ ނމދކރނމ އމމމހއއ އނ ހނނނޖހ

ފހ އޙލތގއ މއމމމހ ހނނނ އމމމހގ ގއގއ ޖހގތށ އނގ :މޙއލކބއނ ރއސނލއވ ޖބރގފނގهللا މތ. އމމގ ފހތކނނވ. ކނތފރތގއވނމދކރއވމށޓކއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ފހ . ފހ އހރނ އއސ އކލގފނގ ވތފރތގއ ހއޓއޖއމވ. ތދވވޑއގނފއވކލގފނގ ކނތފރތށ އހރނ އކލގފނ އހރނގ އތގއ ހއޕވއ އ

އދ އކލގފނގ . ދނ ޖބރ ބނ ޞޚރ އތވއޖއވ. އނބރއލއވއފއވފހ އކލގފނ އހރމނ ދމހނގ އތގއ ހއޕވއ ފހތށ . ވތފރތގއ ހއޓއޖއވ

)1(."ހތޕޅގއ ސފހއދވއފއވފނވއލއވއ އކލގފނގ ފދނފހ އނހނކ އމމމހއ އޤތދވނމ އކނބލގ ހނނނޖހނ އމމގ

އދ ފރހނނ އމމގ ފހތގއ ތބނމ އކނބލގ ހނނނޖހނ . ފހތގއވهللا މތ. ސފށ އރއގނ ނވނއވ ފރހނނގ. ފރހނނގ ސފގ ފހތގއވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވގ ފހތޕޅގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހރމނގ ގގއ އހރނނއ ޔތމ ދމހނ "

)2(."ވ އހރމނގ ފހތގއވއއމސލއމ ހނނ ނމ،އދ އހރނގ މ. އވނމދކރމއމމމހއއކ ދމހނ ނވތ އއށވރ ގނމހނވނމ އމމމހއއ

. ފހ އޙލތގއ މއމމނ ތބނޖހނ އމމމހގ ފހތގއވ :މއމމނގ މޙއލ . އކނ ސބތވއޖއވ އސވދޔ ދޙދޘފޅނ

ދނފހ އމމމހއ ދމގއ އނއ އނމކއރގއ ތބނޖހނ ތނދރ . އއ އމމމހއށ ކށއކރވއޖނމ އނއށ ލއދވ ފނތގ މހނނވ. ދނނމހނނވ

އކލގފނ . ރވވގނވއވބނ މސޢދގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތمنكم أولو األحالم يليلن". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

.رواه مسلم وأبو داود )1(

.رواه البخاري ومسلم )2(

Page 206: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

205

: މނއ )1("شات األسواقوإياكم وهي ،ثم الذين يلونهم ،ثم الذين يلونهم ،ثم الذين يلونهم ،والنهىތޔބއމހނގ ތރއނ ތނދރދނނ ބއދވރނ ތމނކލގފނ ޖހގނ އނމ ގތށ "

ދނ އބއމހނނ ޖހގނވ . ދނ އބއމހނނ ޖހގނވ މހނނވ. ތބހށކމވއދ ބޒރތކގ އޑފށގނޑނ . މހނނވ ދނ އބއމހނނ ޖހގނވ. މހނނވ

އބހ މސކތގއ އރއރނވ އޑގދ . (ތޔބއމހނ ރއކތރވހށކމވ .)"ނކރހށކމވ

ފހ ކޑކދނ ތބނޖހނ ފރހނނގ :އނހނނނއ ކޑކދނގ މޙއލހ ޢމރގފނށ ކޑކއޖކ ކރސފނ ފނއޖނމ ސފނ ފ. ސފތކގ ފހތގއވ

އބހ . އދ އނހނނ ތބނޖހނ އކދނގ ފހތގއވ. ބއލއވ ކމގއ ރވވގނވއވނ އކލގފ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. އނމ ފހތގއވ

جال أولها خير صفوف الر". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވފރހނނގ ސފތކގ : "މނއ )2("ساء آخرها وشرها أولهاوخير صفوف الن ،وشرها آخرها

އދ އސފތކގ ތރއނ އނމ . ފކ އނމ ފރތމ ސފވތރއނ އނމ ހޔވގނވ ސއދ އނހނނގ ސފތކގ ތރއނ އނމ . ނބއވގނވ ސފކ އނމ ފހސފވއދ އސފތކގ ތރއނ އނމ ނބއވގނވ . ހޔވގނވ ސފކ އނމ ފހސފވ

އބހ ފރހނނގ އނމ ފހސފ އނމ ކއރވގނވނ ." ތމ ސފވސފކ އނމ ފރއހނކމނ ދބއމހނގ ހތތކށ ޝއޠނ . އނހނނގ އނމ ފރތމ ސފވ

އދ ނމދގއ ހނނނޖހ އބއމހނގ ޚޝޢތތރކނ . ވސވސލއދނނ ބޑވނއވ .ވނއވކޑ

ފހ ސފގއ ޖގއތ ޙލ ސފގ :ސފގފހތގއ އކހރކށ ނމދކރނޙމދއ، އމމ އއމމ . ފހތގއ އކހރކށ ނމދކށފމހގ ނމދ ބޠލވގނވއވ

ލޙއ، އމމ އބނ އސޙޤއ، އމމ ނޚޢއއ، އމމ ޙއމދއ، އމމ ޙސނ ބނ ޞއދ ރޖޙކމށ . މފދއނ ވދޅވފއވއވ -اهللا مرمحه -އބ ލއލއއ، އމމ ވކޢ

އކލގފނ . ރއސނލއވ ވބޞގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތ. ފނނނ މގތވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދކރނކށ ސފގ ފހތގއ މހކ ނމ. "ވދޅވއވ

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والترمذي والنسائي )1(

.رواه اجلماعة إال البخاري )2(

Page 207: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

206

އދ )1(."ފހ އނއށ ނމދ އލނ ކރމށ އކލގފނ އމރކރއވއވ. ދކވޑއގތވއކލގފނ . ރއސނލއވ ޢލ ބނ ޝއބނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

އށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ގއ ނމދކރނހއޓއ މހކ ސފގ ފހތ. ވދޅވއވދނ އނ ނމދ ނމނދނ އކލގފނ ހއޓވޑއގނ ހނނވއ އނއށ . ފނވޑއގތވ

ފހ ސފގ ފހތގއ އކހރކށ . ތބ އލނ ނމދކރށވ. "ފޅކރއވއވحديث )2(."މހއށ ނމދއ ނވއވ ނމދކރ

އދ އމމ ޙސނލބޞރއއ، އމމ އބޙނފއއ، އމމ އއޒޢއއ، އމމ . ވދޅވފއވނ އނގ ނމދ ބޠލނވނކމށވ -اهللا مرمحه -މލކއ، އމމ ޝފޢ

هللا މބކލނގ ދލލކ މތ. ދޅވފއވއވއކމކ މކރހވގނވ ކމށ އބކލނ ވرسول اهللا އކލގފނ މސކތށ ވދވޑއގނނވއރ . ރއސނލއވ އބބކރގ ވހކއވ

ދނ އކލގފނ ސފށ ވދވޑއގތމގ ކރނ . އނނވ ރކޢގއވصلى اهللا عليه وسلم ދނ ނމދ . އދ ރކޢގ ޙލތގއ އނނވއ ސފށ ވދވޑއގތވ. ވރކޢށ ވޑއގތ

ނމދގ މއޗށ . "(ފޅކރއވއވحديث އބބކރއށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ނމމނ އދ ދވނފހރށ އގތށ ! އތރކރއވށއވهللا ތބގ ދހވތކނ ) ހރސފނ ،ފހ އބކލނ ވދޅވފއވނ އބބކރ ނމދނ ބއއ )3(."ނތއނކރށވކ

رسول اهللا صلى އދ އކލގފނށ ) އބހ ރކޢކރއވނ(ބރގއ އކހރކށ އދކރއވނ ކރނ އފދ މހގ ނމދ ނމދ އލނ ކރއވމށ އމރނކރއވނ ދލލ اهللا عليه وسلم

.ބޠލނވނކމށވރކޢތ ގއލދނކމށ ބރނ . ފހ އގ ޖވބގއ މފދއނ ބނވދނއވ

އކމކ . ރކޢތގ މނވރއ ސފނ ބރގއ އދކރމކނ ނމދއ ބޠލއނވނއވއނ ސފނ ބރގއ އކހރކށ އދކށފނމ ނމދ ރކޢތއ ނވތ އއށވރ ގނ

.ފހ މއ ވރށގނ ޢލމވރނ ވދޅވފއވ ގތކވ. ބޠލވނއވދނފހ މހކ މސކތއ ވނނ ހނދ ސފފރފއވނމ އނ ހދނ

ވނ ފހތސފނ މހއގ ކނޑގއ ކހނއހއޔވ؟ ފހ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވފއއދ ފހތށ ދމއލވ މހ އކމށ އނކރ . މޑމޑނ ހފއ ފހތށ ދމއލމށވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي وابن ماجه )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد وابن ماجه والبيهقي )2(

.والبخاري وأبو داود والنسائي واه أمحدر )3(

Page 208: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

207

ދނ ސފނ ހސވ ތނކޅ ސފގއ ތބމހނ ކއރކއރއށ ޖހލއ . ނކރމށވކށލމކނ އބއމހނގ ނމދކށ އއވސ ފރޤއ އދ އގތށ ޙރކތ. ބއދއލނއވމވހކ . އއ އނސނއށ އޅ އނމ ހޔފޔވޅ ކމގއވއވ! އދ ކއއތ. ނނނނއވ

އދ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވފއވނ . ޖހގނ އނނ މއޟޢގއ ބޔނކރހށމވއދ އމމމހ ރކޢށ ދއމގ ކރނ . ކ އނނނދނ އނ މޑކށގނ ހރމށވއހނމހ

އދ އޙލތގއ އނގ . ވމހކ ނއސފނމ ސފގ ފހތގއ އކހރކށ ނމދކރމށފހ .އހނހމކށވރނ އއ މޖބރ ޙލތކވ. މދ ބޠލނވނކމށވނ

.ރޖޙވގނވކމށ ފނނނ ފރތމ ގތވ

ނމދށ ސފހދނ

އދ ދވނސފހދނ ފރތމސފ . ސފހދނ ފށނ އމމ ދމއނނވއދ ކނޑ ކނޑޖއސއ އދ ފޔ ފއޖއސއ ސފ މޅނ . ފރމނނވ

އދ ކތކމއ . އ އއވސ ހސތނއ ހރގނ ނވނއވއދ ސފގ. ސދކރނޖހނއވސފހދމ ބހގތނ ވރދވގނ އއސފއވ ބއއ ނއޞތއ . ހރގނނމވނމއވ

.ބޔނކރމވއކލގފނ . ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

ނނ މތކބރ ވދޅވމގ ކރނ އހރހށނބނرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم .ވދޅވއވތޔބއމހނ : "މނއ )1("أقيموا صفوفكم وتراصوا". ފޅކރއވއވحديث ކރމތލއވއ

." ހލށވއދ އކކއނކކ ގޅ ލމ. ތޔބއމހނގ ސފތއ ސދކރށވ. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދވސ މތ

سووا ". މފދއނ ސފށ ގވއލއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވفوفكمص، فة الصويسفإن ت الةام الصمت نތޔބއމހނ ތޔބއމހނގ : "މނއ )2("م

ފހ ހމކށވރނ ސފ އއވރކރނވނ ނމދ ފރހމވމގ . ސފތއ އއވރކރށވ

.والبخاري رواه أمحد )1(

.والبخاري ومسلم وأبو داود وابن ماجه رواه أمحد )2(

Page 209: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

208

فإن تسوية ". ޒވނ މފދއނނވޚރގއ މޙދޘފޅގ ފހލފއދ ޞޙޙލބ." ތރއނނވنم فوفالص الةالص ةފހ ހމކށވރނ ސފތއ އއވރކރނވނ ނމދ : "މނއ "إقام

."ޤއމކރމގ ތރއނނވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތأقيموا ". އނ ސފށ ގވއލއވއވމފދرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ

فوفب ،الصاكنالم نياذوا بحلل ،ووا الخدسو، دوا بأيينليو انكموإخ، اتجوا فرذرال توطانيلشރށވއދ ކނޑތއ އއވރކ. ތޔބއމހނ ސފތއ ސދކރށވ: "މނއ )1("ل .

އބހ . (އދ ތޔބއމހނގ އޚނގ އތތކށ މޑމޅވށވ. އދ ހސދތރތއ ބއދށވއދ ޝއޠނއށ .) ބޑތނ ހފއގނ ގދކނ ނދއކށވ. އކކއނކކށ ތނދ ހދށވ

."ހސތނތނ ދނކރށވ. ނ ބނ ބޝރގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ނޢމهللا މތ

ސފތކގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ތރތދކރވ ފދއނ . އކލގފނ ވދޅވއވއއ އކލގފނގ ކބއނ އކނ އހރމނ ދނގނފކނ . އހރމނ ސދކރއވއވދނ އއދވހކ އކލގފނ . ގނފމށ ދނދނވއކލގފނށ އނގވޑއ

ނމދކރއވމށޓކއ ވޑއގނނވ ހނދ އކލގފނށ ފނވޑއގތ މހއގ މމތ ތޔބއމހނ ސފތއ . "ފޅކރއވއވحديث އހނދ . ސފނ ކރއށ ނކމފއ ހއޓއވ

. ތޔބއމހނގ މނތކގ މދގއ ޚލފވނ ލއވއފނއވهللا ނނނމ . ވއއވރކރށނޢމނ ބނ ބޝރ .) އބހ ތޔބއމހނގ މދގއ ޢދވތތރކނ ލއވއފނއވ(

ކނޑ އހނ އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވމނ މސތކނ އކކ އނކކގ. ވދޅވއވއއވރކރތނ އހރނ ކނޑޖއސ ކކލ ކކޖއސ ތނބކއޓ ތނބކށޖއސ ސފ

)2(."މވދށއކލގފނ . ފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ އނސގهللا މތ އދ

ف أتموا الص" .ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. ވދޅވއވالذ ثم مقديالم يهلا ،يفمف كنقص فلين نر يكان مخؤالم فއނމފރތމ: "(މނއ )3("الص (

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود وابن حبان )2(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والنسائي )3(

Page 210: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

209

ފހ އނކމއ ވނމ. ދނ ޖހގނ އތ ސފވ. ތޔބއމހނ ކރސފ ފރހމކރށވ ."ވނޖހނ އނމ ފހސފގއވ

ފހ ސފއގއ ހރމހކ ޢޛރއ ދމވގނ ނމދ ދކށލއފއ ސފނ ނކމގނ ގސފނމ ޖހގނވ ސފނ އދމގއ ހރމހ ކރއށ ޖހލއ އހސވތނށ

ހމއގތށ އނ އސފށ އރމނ އނގ . އރއ ސފ ފރހމކރނ މސތޙއބވގނވއވއދ އނމ ފހސފ . ސފނ އނވތނ އސފ ޖހގނވ ސފނ މހކ ފރހމކރނއވ

ފހ އގތށ ހދމކނ އބއމހނގ ނމދކށ އއވސ . ޖހނދނ އގތށ ހދނއވއއ އބއމހނނށ އޅ އނމ ހޔފޔވޅ ! ދ ކއއތއ. އނކމއ ނނނނއވ

. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ކމގއވއވما من خطوة أعظم ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ

ا الراهشم ةطوخ نا مرأجفي الصف ةجي فرل فا جهدސފގއވ ހސދތރ : "މނއ )1("فسއދ ." ބއދއލމށޓކއ މހއޅ ފޔވޅށވރ ހޔވގނވ އއވސ ފޔވޅއ ނވއވ

އކލގފނ . ނ ރވވގނވއވބނ ޢމރގ ކބއهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތومن ،من وصل صفا وصله اهللا". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

އކލނގ هللا ސފއ ގޅވއ ފރހމކށފމހ : "މނއ )2("عز وجل قطع صفا قطعه اهللاއބހ ސފކނ ބއއ (އދ ސފއ ކނޑއލއފމހ . ނ އނ ގޅވއލއވނއވރޙމތ

."އކލނގ ރޙމތނ އނ މޙރމކރއވނއވهللا ) އނވމނ އތނ ފރހމނކށފމހ. ރއސނލއވ ޖބރ ބނ ސމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ

رسول اهللا ) އހރމނ ނމދށ ސފހދއގނ ތއބއ(އއދވހކ . ގފނ ވދޅވއވއކލ "أال تصفون كما تصف المالئكة عند ربها". ފޅކރއވއވحديث ވޑއގނ صلى اهللا عليه وسلم

" ތށ ތޔބއމހނ ސފއނހދނނހއޔވ؟ގ ޙޟރތގއ ސފހއދވ ގهللاމލއކތނ "ގ ޙޟރތގއ މލއކތނ هللا! ގ ރސލއވهللاއ . އހރމނ ދނނވއފމއވ

وف األول يتمون الصف". ފޅކރއވއވحديث ސފހއދވނ ކހނއތއވ؟ އކލގފނ ون فاصرتييو فއބހ ސފކ ޖހ ސފއ(އބކލނ ފރތމ ސފތއ " "الص (

.األلباينرواه الطرباين يف األوسط وحسنه )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والنسائي )2(

Page 211: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

210

އދ ސފގއ އއބކލކ އނއބކލއގ ގއކޅގއ ޖހވޑއގނ . ފރހމކރއވތވ )1(."ގޅލއވތވ

هللا މތ :ސފތކއގ ކނތފރތގ މތކނ މތކމއ ހރހފރތމ ސފގ ހމކށވރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވރއ

، ثم األول داء والصفالن يلو يعلم الناس ما ف". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثهمتسوا إال أن يجدي والممهتالس هليބނގއއ ފރތމ ސފގއ ހރ : "މނއ )2("وا ع

ސވބއ ދރމ މސތކނނށ އނގނމ ދނ އކނކރމށ ގރއތލނ ފޔވއ هللا އދ މތ." އބއމހނ ގރއތވސލހވ) އކނކރމށޓކއ(އތރގތއނތނމ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. އވ ބރއ ބނ ޢޒބގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލومالئكته يصلون على هللاإن ا". ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديثހމކށވރނ އދ . ރޙމތލއވއވهللا ށ މތހމކށވރނ ފރތމސފ: "މނއ )3("الصف المقدم

ރއސނލއވ އބސޢދގ هللا އދ މތ." މލއކތނ ރޙމތލއވމށ އދ ދޢކރއވތވބއއ އޞޙބބކލނ ކރސފނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

.ފޅކރއވއވحديثއށ ފނވޑއގނ صلى اهللا عليه وسلم رسول اهللاފހށޖހވޑއގނނވތނ : މނއ )4("ال يزال قوم يتأخرون حتى يؤخرهم اهللا ،وليأتم بكم من بعدكم يئتموا بتقدموا فا"އދ . ގފނ ތޔބއމހނ އޤތދވށވފހ ތމނކލ. ތޔބއމހނ ކރއށ އރށވ"

) ކރސފނ(ބޔކ . ތޔބއމހނގ ފހތގއ ތބމހނ ތޔބއމހނނ އޤތދވހށކމވ " .ފހށޖއސވއވ) އކލނގ ރޙމތނ(އބޔކ هللا ފހށޖހމގއ ދމތބކމގއވނމ

އކމނ . ލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނهللا އދ މތومالئكته يصلون على إن اهللا" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

فوفن الصاميهللا ރނނށ މތހމކށވރނ ސފތކގ ކނތފރތގ އހލވ: "މނއ )5("م ."އދ މލއކތނ ރޙމތލއވމށ އދ ދޢކރއވތވ. ރޙމތލއވއވ

.وابن ماجه رواه أمحد ومسلم وأبو داود والنسائي )1(

.والنسائي والبخاري ومسلم والترمذي رواه أمحد )2(

.وصححه األلباين رواه أمحد والنسائي )3(

.وابن ماجه ومسلم وأبو داود والنسائي رواه أمحد )4(

.ولكن قد أخذ به كثري من العلماء احملققني". ميامن"رواه أبو داود وابن ماجه وقال األلباين شاذ وقد صح احلديث بغري لفظ )5(

Page 212: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

211

ނމދކރއރ ކރމތގއ ސތރ ބހއޓނ

ސތރއކ މސތކނ ނމދކރނ ހނނމހގ ކރމތނ ހރސކރޔ

ފނނ އކދމދމއށ ދޔނދނމށޓކއ އނގ ނދނމށއ ނމދކރނ ހނނމހގއދ ބއއ ޢލމވރނ . ފހ އއ ގދވގނވ ސނނތކވ. ކރމތގއ ބހއޓ ހރހކވ

އކނ އނނނވ ޙދޘފޅތކނ ތބއށ . ވޖބއކމގއ ވދޅވފއވއވ . ބޔނވގނދހއޓވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ތމإلى إذا صلى أحدكم فليصل". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ

ކރ ހނދ ސތރއކ ދމއށ ތޔބއމހނކރ މހކ ނމދ: "މނއ )1("سترة وليدن منها ."އދ އއ ކއރވހށކމވ. ނމދކރހށކމވ

. ރއސނލއވ ސބރ ބނ މޢބދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތأحدكم إذا صلى ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ

ނދ ފހ އނގ ތޔބއމހނކރ މހކ ނމދކރ ހ: "މނއ )2("فليستتر لصالته ولو بسهم ."އއ ތރއނމވސ މއވ. ތރއއ ބހއޓހށކމވކރމތގއ ސ

. ވގނވއވބނ ޢމރގ ކބއނ ރވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތޢދނމދކރއވނ ) މޞއލއށ(رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ

ފޅމތގއ ލނސއއ ނކމވޑއގނނވ ހނދ އކލގފނގ ޚދމށ އކލގފނގ ކރދނ އކލގފނ އލނސއ . ރއވއވދނ ޚދމ އކނކ. ހމށ އމރކރއވއވކޅށޖ

އދ . އދ މސތކނ އކލގފނގ ފހތޕޅގއ ނމދކރތވ. ދމއށ ނމދކރއވއވ )3(."އކލގފނ ދތރފޅގއވސ އގތށ ކނތއކރއވއވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ބޔނވދޔ ޙދޘފޅތކގއ ސތރ ބހއޓމށ. އދ އކލގފނގ އމރކރއވނ ދލލކރނ ވޖބކމއކމށވ. އވނ އމރކރއވފއވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود وابن ماجه )1(

. يبرواه أمحد واحلاكم وصححه على شرط مسلم ووافقه الذه )2(

.رواه البخاري ومسلم وأبو داود )3(

Page 213: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

212

އއ އޙކމނ އހނޙކމކށ އބހ މސތޙއބކމއކމށ އނބރއލނ އހނ ދލލއ ބނ ޢއބސގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ހ މތފ. ނތއޖ ޙލތއގއވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވއދ އކލގފނގ ކރފޅމތގއ އއވސ އއޗއ . މއދނއގއ ނމދކރއވއވ

އދ އމމ ޝއކނ . ޝއޚ އލބނ މޙދޘ ޟޢފކރއވފއވއވ ފހ )1(."ނވއވއޞލޢލމގއ ސބތވގނވ . "މޙދޘށ އނސފކރއވމށ ފހ ވދޅވފއވއވ

ގތގއ އހރމނނށ ޚއޞވގނވ އކލގފނގ ބސފޅއ އކލގފނގ ޢމލފޅކފހ ސތރބހއޓމށ އވ އކލގފނގ އމރފޅތކކ އއމތށ . ތޢރޟއ ނވނއވ

އހނކމނ އކލގފނގ މޢމލފޅ އޙކމނ . ޚއޞވގނވ އމރފޅތކކވނ ޞއޙވގނ އނބރއލއފނވ ޤރނއކށވ) ސތރބހއޓނ ވޖބވގނވކމނ(

. ނވއވ. ފހ ފރއވޔސ ތނބއވޔސ ސތރއކށ ފދނއވ :ސތރގ މނވރ

އދ ތރއވޔސ ލނސއއވޔސ ފދގނވކނ އސވދޔ ޙދޘފޅތކނ އގމތގއ އދ އނމ ކޑމނވރ ޖމލގ މއޗށ ސވރވނ . ބޔނވގނވއވ

ޢލމވރނ ބޔނކރއވނ އއ . ބނދފއވ ގޑގ ލނގލނ އނނ ހސބގ މނވރވގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޠލޙ ބނ ޢބއދهللا މތ. މށއގ ތނބއކޅ ދބއ ކމށވ

ނމދކރއރ ޖނވރ އހރމނގ އހރމނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވއށ ދނނވމނ އކލގފނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އވހކ . ކރމތނ ގސއޅއވ

ނގލނ އނނބއގ މނވރގ އއޗއ ލޖމލމތ ބއނދ ގނޑގ " .ފޅކރއވއވحديث މތނ ހރސކރ އއޗއގ ކރމތގއ ބނދމނ އނގ ކރތޔބއމހނކރ މހއގ

އބހ އނގ ނމދކށ އރނ އއވސ އނކމއ . (ގއލމއ އނއކށ ނވނއވ )2(.)"ނނނނއވ

މބބގއ ފރތމ :ހނނނޖހ ދރމނ ދމދ ނމދކރމހއ ސތރއއބހ ސޖދޖހ . ނގއވވނ ޙދޘފޅނ ސތރއ ކއރވނޖހކނ އބޔނކރ

އކލގފނ . ރއސނލއވ ބލލގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. ވރވމނ

.رواه أمحد وأبو داود وضعفه األلباين )1(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والترمذي وابن ماجه )2(

Page 214: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

213

ގފނ އދ އކލ. ފރކ ދމއށ ނމދކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވރއސނލއވ ސހލ ބނ هللا އދ މތ )1(."އފރ ދމދ ހނނނ ގތގނޑކށ ތނމށވ

އ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވޢލމވރނ )2(."ކމގއވއވއކލގފނގ ސތރއ ދމދ ބކށޓކށ ދވ މނވރވ . ވދޅވ ގތގއ ސތރއ އނމ ކއރވވނ މނވރކ މއވ

ފހ :އމމމހއށވ ސތރއކ މއމމނނށވސވ ސތރއވއބހ . ޖމޢތގއ ނމދކރ ހނދ އމމމހގ ސތރ މއމމނނށވސ ފދނއވ

އދ ނމދކރމހގ . ސފގ ދމދނ މހކ ދޔޔސ އއ އއވސ މއސލއއނނވދފހ ސތރ ޝރޢކރވގނވނ އމމމހއށއ އކހރކށ . ކރކނޑކމކށ ނމވނމއވ

އނ ބނ ޢއބސގ ކބهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ނމދކރ މހއށވއހރނ ޙމރއގ މއޗށ ސވރވގނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

އދ އއރގއ އހރނވނ . މނއށ އއމވ) އއޔމއތޝރޤގ ދވސތކނ ދވހއގއ(ނނވ މސތކނނގނ ހ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއދ . ބލޣވނ ކއރވފއވ

ދނ . ފހ އހރނ ޙމރގ މތގއ ސފތކގ މދނ ހރސކރމވ. ނމދކރއވށވއދ އކކވސ އހރނ އކރކމކށ . ޙމރގ މތނ ފއބއ ސފށ ވނމވ

)3(."އނކރއނކރއވސތރއ ދމދނ ހރސކރމކ ނމދކރނހނނ މހއ އނގ

ފހ އކމ ބހގތނ އއސފއވ ޙދޘފޅތކނ ދހވ ގތގއ :ޙރމވގނވ ކމކވރއސނލއވ އބޖހއމގ ކބއނ هللا މތ. އއ ބޑތފފތކގ ތރއނ ހމނ ކމކވ

. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ޅވއވއކލގފނ ވދ. ރވވގނވއވ"دي نيب ارالم لمعي يلو لصيالم هيدي نيب رمأن ي نم ا لهريخ نيعبأر فقلكان أن ي هلياذا ع4("م(

އނގ ) އކމގ ސބބނ(ނ ހރސކރމހއށ ނމދކރނހނނ މހގ ކރމތ: "މނއމއޗށ ހރ ފފ އނގނމ ސޅސ ވނދނ ހއޓހރނ އމހގ ކރމތނ

ފހ މއ ނމދކރނހނނ މހގ ކރމތގއ ." ހރސކރމށވރ އނއށ ހޔވގނވހވ

.وصححه األلباينرواه أمحد والنسائي )1(

.رواه البخاري ومسلم )2(

. رواه اجلماعة )3(

. رواه اجلماعة )4(

Page 215: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

214

. ކރމތގއ ސތރއއ ނވނމ އއ އނގ ފރވކޑކމވ ފހ އނގ. ސތރއއވނމއވ .އދ އޙލތގއ އނގ ކރކނޑނ ޙރމވގނނވއވ

ފހ :ނމދކރނހނނ މހގ ކރމތނ ހރސކރމހ މތކރނހ މތކށ ދފޢކރމކ ނމދކރނ ހނނމހއ އނގ ސތރއ ދމދނ ހރސކރމ

އދ އވރނވސ އނ ހރސކރނ . ނމދކރނ ހނނމހއށ ޝރޢކރވގނވ ކމކވއދ އކނކރމކނ . މސއކތކށފނމ ކރއށވރ ހރކށކށ މތކރނ ހއދވގނވއވ

ރއސނލއވ އބސޢދގ هللا މތ. ނނނނއވ އނގ ނމދކށ އއވސ އނކމއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

ن يديه ء يستره من الناس، فأراد أحد أن يجتاز بييإذا صلى أحدكم إلى ش. ފޅކރއވއވحديثތޔބއމހނކރ މހކ، މސތކނ : "މނއ )1("فليدفعه، فإن أبى فليقاتله، فإنما هو شيطان

އނގ ކރކނޑޔ ނދނމށޓކއ ސތރއއ ބހއޓއގނ އދމއށ ނމދކރނ ހއޓއ ދނ މހކ ހރސކރނ އޅފނމ ފހ އނ އމހކ އނއ އނގ ސތރއ ދމ

އބހ އވރނވސ އނ ހރސކރނ (ފހ އނ އކމށ އނކރކށފނމ . މތކރހށކމވއބހ ހރކށކމއކ އނ . (އނއ ހނގރމކރހށކމވ) މސއކތކށފނމ ."ފހ ހމކށވރނ އއ ޝއޠނކވ) .މތކރހށކމވ

ނމދކރނ ހނނމހއ އނގ ސތރއ ދމދނ އނހނކ ނވތ هللا ފހ މތ :ޙމރއ ނވތ ކޅކއތއއ ހރސކށފނމ އނގ ނމދ ބޠލވނ

رسول اهللا صلى . ގފނ ވދޅވއވއކލ. ރއސނލއވ އބޛއރގ ކބއނ ރވވގނވއވإذا لم يكن بين يديه كآخرة الرحل يقطع صالة الرجل". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث

دواألس الكلبو ارمالحأة ورމތ މހގ ކރމތގއ ސވރ) ނމދކރ: "(މނއ )2("المކރމތނ އނހނއއ، ) އނގ(ބއނދ ގނޑގ ފހތބޔ އއވރ އއޗއ ނތނމ

ދނ އބޛއރ ." ޙމރއ، ކއތ ހރސކރމނ އނގ ނމދ ބޠލވނއވހރނ އ. ކޅކއތ ޚއޞވ ކއވހއޔވ؟ އބޛއރ ވދޅވއވ. ސވލކރވނވ

. ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ . އ ކރމވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ސވލ ޔތއހނ . ފހ މމސއލގއ ރޖޙވގނވ ގތކ މއވ." ކޅކއތއކ ޝއޠނކވ"

. رواه البخاري ومسلم )1(

.رواه اجلماعة إال البخاري )2(

Page 216: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

215

ދ އޞޙބބކލނނއ، އ. މޙދޘފޅ ތޢރޟވ އއވސ ޞއޙޙދޘއ ފނފއއ ނވއވ .ތބޢއޔބކލނނއ، އމމނގ ތރއނ އތއ ބކލކ މގތށ ވދޅވފއވއވ

ޖމހރޢލމވރނ ވދޅވފއވނ އނހނއއ ޙމރ ހރސކރމކނ ނމދ ރ އޅކނ ކރނ اهللا عليه وسلم رسول اهللا صلىއބކލނގ ދލލކ . ބޠލނވނ ކމށވ

. ހނނވ އރ ޢއޝތގފނ އކލގފނގ ކރފޅމތގއ ނދކރއވފއ އނނވމވއދ އމމ . އއ އކލގފނގ ކރފޅމތނ އކމނ ހރސކރއވމއ ނނވ. ދނނއވ

. ތގފނގ ކބއނ އސވދޔ ޙދޘފޅ ސބތވގނވއވޚދ ޢއޝ. ޝއކނ ވދޅވއވބނ ޢއބސ ޙމރގ މތގއ ސފތކގ މދނ ހރސ هللا ދނ އބކލނގ ދލލކ ޢބދ

ކރނވސ ދނނވނފދއނ . ދނނއވ. އޙދޘފޅ ބޔނވ ހނގއޖއވ. ކރއވމވ .ހގ ސތރއކ މއމމނގވސ ސތރއވއމމމ

ނމދކރނ މނވގނވ ތނތނ މއއމތށ ޚއޞކރއވފއވ ކނތއތކގ ތރގއ މޅބނ هللا މތ

އހނނމވސ . ފހ މއ ޢއމވގނވ ޙކމކވ. ނމދކރމށ ޙލލކރއވނ ހމނއވ. ގއ ސބބތކކހރ ނމދކރނވނ ޝރޢގއ މނކރވފއވކމގ ބއއ މޙއލތއބ

.އމޙއލތއ ތރގއ ބޔނވފއ އވނއވކށނމދ ފޔވއ އހނ އއވސ ފހ ޤބރސތނގއ :ޤބރސތނ

ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ هللا މތ .ކރމކ ނހކރވގނވ ކމކވނމދއلعن ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކމނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

هللا ނނށ ޞރއޔހދނނއ ނ: "މނއ )1("اليهود والنصارى، اتخذوا قبور أنبيائهم مساجد اهللاއބއމހނ އބއމހނގ ނބނގ މހނފޅތއ ނމދކރ ތނތނށ ! ލޢނތލއވށއވ

."ހދއވ) މސކތތކކށ(ރއސނލއވ އބމރޘދ އލޣނވއޔގ ކބއނ هللا އދ މތ

ފޅކރއވނކށ اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث رسول . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

.والبخاري ومسلم رواه أمحد )1(

Page 217: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

216

މހނތކ ދމއށ : "މނއ )1("ال تصلوا إلى القبور وال تجلسوا عليها". އހރނ އޑއހމވ ." އދ މހނތކގ މތގއ ނމ އށނނށވ. ތޔބއމހނ ނމދނކރށވ

އލބޖލގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޖނދބ ބނ ޢބދ هللاއދ މތއވހރވވޑއގތމގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

إن من كان". ރއވނކށ އހރނ އޑއހމވފޅކحديث ފސދވސ ކރނ އކލގފނ اجدسم يهمحالصو همائبيأن ورذون قبختوا يكان لكمقب، اجدسم ورذوا القبختيإن ،أال فال ت اكمهأن

كذل نހމކށވރނ ތޔބއމހނގ ކރގ މސތކނ އބއމހނގ ނބނނއ : "މނއ )2("عތޔބއމހނ . ދނނށވ. ގ މހނފޅތއ މސކތތކކށ ހދކމގއ ވއވޞލޙނ

ހމކށވރނ ތޔބއމހނނށ ތމނކލގފނ އކނ . މހނތއ މސކތތކކށ ނހދށވ ."މނކރއވމވ

. ރވވގނވއވ ބނ ޢމރގ ކބއނهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތبيوتكم ياجعلوا ف". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ

ބއމހނގ ތޔބއމހނގ ގތކށ ތޔ: "މނއ )3("من صالتكم، وال تتخذوها قبورا ."އދ ތޔބއމހނގ ގތއ ޤބރސތނތކކށ ނހދށވ. ޅށވއއ އނމދތކނ ހއސ

. ފހ މބބގއ މނނސ އތއ ޙދޘއ ވރދވގނ އއސފއވއވމޙދޘފޅތއ ދލލކރނ މސކތގ ދށގއ ގބރ ވނމ އމސކތގއ . ދނނއވ

އދ އއވސ ހރހއ ނތ މހނއކ ދމއށ . ގނ ނވކމށވދވއނމދކރނ ހފހ ބއއ ޢލމވރނ މކރހކމށ . ނމދކރނވސ ހއދވގނ ނވކމށވ

މކރހކމށ . އދ ބއއ ޢލމވރނ ހއދކމށވސ ވދޅވފއވއވ. ވދޅވފއވއވ. ބކލނ އހނ ވދޅވފއވނ މބބގއ އއސފއވ ޙދޘފޅތއ ޖމކރއވފއވ ވދޅވ

ވނ هللا މޅބނ ނމދކރވ ތނއ ކމގއ "އއ ކރނވސ ދނނވނ ފދއނ އވފއވނ މބސފޅގ ސބބނ އސވދޔ ޙދޘފޅތއ އބކލނ މނކރ." ލއވފއވ

އދ ހއދކމށ ބނއވ ބކލނ ހމއކނ ހއޕވފއވނ . މކރހކމއ ކމށވ. އދ އހނހނ ޙދޘފޅތއ މނސޚވގނވ ކމށ ވދޅވފއވއވ. މބސފޅގއވ

.رواه أمحد ومسلم والنسائي )1(

.رواه مسلم )2(

.رواه اجلماعة إال ابن ماجه )3(

Page 218: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

217

ޒ ދލލކރނ ބމގ މލފ" މޅބނ"ކށ ބނކށ އސވދޔ ޙދޘފޅތ. ދނނއވޢރބބހގއ އއޗއގ ބޑބޔށ މޅއތގ . އދ ބމގ ހރހ ތނކށ ނނވ. ބޑބޔކށވ

މޅ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ޢއޝތގފނ ވދޅވފއވއވ. ޙކމކރމކ ޢއމކމކވބނމހކ ރދއއ އހނނމވސ އކލގފނ މޅ ޝޢ. އވޝޢބނމހ ރދހއޕވ

އދ އހނ . އމހގ ބޑބއއގއ އކލގފނ ރދހއޕވއވ! އދކއއތ. ނހއޕވއވރމޟނމސ ފޔވއ އއވސ މހއގއ އކލގފނ . ރވޔތއގއ އއސފއވއވ

އދ އޞލޢލމގއވ ގތގއ ޢއމޙކމކ ޚއޞޙކމއ . ރދނހއޕވއވ އއކށފހ މޅބނ ނމދކރމށ ޙލލވގނވނ އއ . ޖމވއޖނމ ހފނޖހނ ޚއޞޙކމގއވ

.ޙކމކވއދ އބމނ ބއއ ތނތނ މނވގނވނ އއ ޚއޞ. ޢއމޙކމކވއފދ ތނތނގއ . އބހ ފޚނފދ ތނތނވ :ޤޟޙޖތކރވ ތނތނ

ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ هللا ފހ މތ. ނމދކރނ ހއދވގނ ނވއވ. ޅކރއވއވފرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

"اممالحة ورقبإال الم جدسا مكله ضގބރސތނއ ފޚނ ފޔވއ މޅބމކ : "މނއ )1("األر ." މސކތކވ

هللا މތ. ފހ ޖމލކށގއ ނމދކރނ ހއދވގނނވއވ :ޖމލކށމހކ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޖބރ ބނ ސމރއހރނ ބކރކށގއ ނމދކރޔސ . އ ސވލކރއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

. ދނ އނ ސވލކރއވ." އނއކވ. "ފޅކރއވއވحديث ހޔހއޔވ؟ އކލގފނ . ފޅކރއވއވحديث ލކށގއ ނމދކރޔސ ހޔހއޔވ؟ އކލގފނ އހރނ ޖމ

އކލގފނ . ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ )2(."ނނކވ"ابض الغنم وال مر يصلوا ف". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث .ވދޅވއވ

لوا فصن اإلبل يتاطعއދ . ބކރކށތކގއ ތޔބއމހނ ނމދކރށވ: "މނއ )3("مރއސނލއވ ބރއ ބނ هللا އދ މތ." ޖމލކށތކގއ ތޔބއމހނ ނމދނކރށވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ގފނ ވދޅވއވއކލ. ޢޒބގ ކބއނ ރވވގނވއވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي وابن ماجه )1(

.رواه أمحد ومسلم )2(

.أللباينوصححه ارواه أمحد والترمذي )3(

Page 219: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

218

: މނއ )1("فإنها من الشياطني ،مبارك اإلبل يال تصلوا ف. ފޅކރއވއވحديثފހ ހމކށވރނ ޖމލ ހމނގނވނ . ޖމލކށތކގއ ތޔބއމހނ ނމދނކރށވ"

." ނނގ ތރއނނވޝއޠ. ރ ހނނ ޖނވރކވޖމލކ ޝއޠނ އސ. އވއވޢލމވރނ ވދޅވފ

ފހ ޖމލކށގއ މހކ ނމދކރނ ފށއފނމ . ބއއފހރ މހނނށވސ ގއލނދއވއހނކމނ އނގ ހތށ . ވއވއއނ ޖމލއ އނއށ ގއލމއ ދނނވސ އކށގނ

އކމގ ބރވރކމއ ތފތ ޚޔލތއ ވރވ ނމދގ ޚޝޢތތރކނ އނގ ހތނ .ޖމލބހގތނ ތފތވހކތއ ޢލމވރނ ދއކވފއވއވ އދ މނނސ. ގއލގނދއވ

ތނތނއ، މހނ ހނގބނގއޅ ގނޑއ، ޖނވރ ޛބޙކރވކނބނ ޢމރގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ :ކއ، ގފޅގ ފރޅކޅމތމގތ

رسول اهللا صلى اهللا عليه ހތތނއގއ ނމދކރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ يوف ،الحمام يوف ،وقارعة الطريق ،رةوالمقب ،والمجزرة ،مزبلةال"އއ . މނކރއވއވوسلم

ގނޑއ، ޖނވރ ޛބޙކރވ ތނއ، މސތކނ ކނ" "وفوق ظهر بيت اهللا ،معاطن اإلبلފހ މއ )2(."ޅގ ފރޅކޅ މއޗވހނގބނގއޅ މގއ، ފޚނއއ، ޖމލކށތކއ، ގފ

ފޚނއއ، ޖމލކށގއ ނމދކރނ މނވގނވކނ ،ގބރސތނއ. ޟޢފ ޙދޘކވދނ މޙދޘގއ ބކއވ . އސވދޔ ޞއޙ ޙދޘފޅތކނ ބޔނވގނ ހނގއޖއވ

ޙކމގއ ނވނމވސ ވރށގނ ޢލމވރނ ޙދޘ ޞއ. ހތރތނ ދނނއވއއ ބއއ ޞއޙ . އތނތނގއ ނމދކރނ މކރހވގނވ ކމށ ވދޅވފއވއވ

. ރނ މނވގނވއވފހ ނޖސތނތނގއ ނމދކ. ނއޞތކނ އސތދލލކރއވފއވދނ މސތކނ . ޛބޙކރވ ތނތނ ނޖހނ ސލމތވގނ ނވއވގނޑއ ޖނވރ ކނ

އތނގއ މހކ ނމދކރނ ފށއފނމ މސތކނ . ހނގބނގއޅ މގ ދނނއވއދ ނމދކރމހ މސތކނ އނގ ކރމތނ . ހނގމށ އނދގވނކނ ކށވރވ

هللا މތ. ދނ ގފޅގ ފރޅކޅމތ ދނނއވ. ނ އމނވގނ ނވނއވހރސކރމފހ ފރޅކޅމތގއ ގފޅ . އމރކރއވފއވނ ނމދގއ ގފޅ ދމއށ ކރމތލމށވ

.ދމއކށ ކރމއޗއނލވނއވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود )1(

.رواه الترمذي وابن ماجه وضعفه األلباين )2(

Page 220: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

219

ކޢބގ ތރގއ ނމދކރނ

އއ ފރޟ ނމދއ ކމގއ . ރގއ ނމދކރނ ޞއޙވގނވއވކޢބގ ތ

ބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ވޔސ ނވތ ސނނތ ނމދއ ކމގއ ވޔސމއވرسول ) މއކ ފތޙއގ ދވހ. "(އކލގފނ ވދޅވއވ. ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

އދ އކލގފނ އކގއ އސމތ ބނ . ގފޅށ ވދވޑއގތވاهللا صلى اهللا عليه وسلم ދނ ގފޅގ ދރކޅ . ޒއދއ، ބލލ ބނ އބރބޙއ، ޢޘމނ ބނ ޠލޙ ވދވޑއގތވ

މހކ ނދ އނމފރތމ ވނއވ ހދނ އބކލނ ދރކޅ ހޅވއލ. ބނދކރވއޖއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ކށފއ އހރނ ސވލކރމވބލލ ބއދލދނ . އހރނނވ

ޔމނ ދމއށ ހރ ދތނބ . އނއކވ. ނމދކރއވހއޔވ؟ ބލލ ދނނވއވ )1(."ދމދގއވ

ޞޙޙ . ރނގ މދގއވނ ޚލފ އފދފއވމމސއލގއ ޢލމވرسول اهللا صلى اهللا عليه އސމތ ބނ ޒއދގ ކބއނ ،ބނ ޢއބސهللا މސލމގއ ޢބދ

ފހ ރޖޙވގނވނ އކލގފނ ކޢބގއ . ނމދނކރއވ ކމށ ރވކރއވފއވއވوسلم އއ އކލގފނ ނމދކރއވކނ ސބތކރއވމގއ އއވސ . ކމވނމދކރއވ

އއ އސމތގ ކބއނ ހމ . އކމކ ނފކރއވމގއ އޚތލފވއވ. އޚތލފއނވއވ . ޞޙޙ މސލމގއ އކލގފނ ނމދކރއވކމށ ރވވގނވއވ

. ޢލމވރނ ވދޅވފއވނ ސނނތ ނމދކރނ ހއދކމށވ ދނ ބއއއމރކރއވފއވނ هللا އހނހމކށވރނ . އދ ފރޟ ނމދކރނ ހއދނނ ކމށވކޢބގ ތރގއ ކޢބއ ދމއށ ކރމތ . ނމދގއ ކޢބއ ދމއށ ކރމތލމށވ

ސނނތ ނމދ ހއދވގނވނ އނމދގއ ޤބލއށ ކރމތލނ . ލވނއވނ. ކޢބގ ފރޅކޅ ކޢބގ އތރއ ތފތވގނވއވ. ދނނއވ. ޝރޠވގނ ނވތއވ

.އގނނވރވނ ޤބލއށ ކރމތލކ ދމއށ ކރމތލޔސ އހކޢބގ ކނމ ފރ

.والبخاري ومسلم رواه أمحد )1(

Page 221: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

220

ކނތއތއބއއ ނމދގއ ކރނ ހއދވގނވ

އދ އކނތއތއ . ނމދގއ ކރނ ހއދވގނވ ކނތއތކއވއވ

ފހ . މކރހއއ ނމވނމއވ! އދކއއތ. ކރމކނ ނމދއ ބޠލއނވނއވ .ބޔނވގނ އވނއވއކނތއތއ ތރގއ

އކމގ މއޗށ ! އދކއއތ. ނމދގއ ރއނ ހއދވގނވއވ .ރއނ - 1q p o n m l ] . އކލނގ ވޙކރއވއވ. ސނ ވޙކރއވފއވއވهللا މތ

t s rZ )ށ ރޙމނގ އޔތތއ ކޔވ ހނދ އބކލނގ މއޗ: "މނއ ) ٥٨: مرميބނ ޝއޚރގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ." ކރތކރއވ ޙލ ސޖދކރއވތވ

ކރތކރއވމގ ސބބނ ތލގއ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވގ މފޅނ ގސލއވނކށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ނ ފނކކ ހނދ ނކނނ އޑ ފދއ

. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ )1(."އހރނދކނމވއވހރވވޑއގނނވ އލސކނފޅގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކމނ ވދޅވއވ

ދނ ." މސތކނނގނ ނމދކރއވމށ އބބކރށ އމރކރށވ. "ފޅކރއވއވحديث ހމކށވރނ އބބކރކ ވރށ ހތމޑ ! ގ ރސލއވهللاއ . އކމނ ވދޅވއވ

އނ ކޔވއ ވދޅވ އކލގފނ ޤރ. ލފޅނ ކރނއހނ ނހފހއޓ ބކލކވ. ބކލކވ. ބނ ޝއދދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ ޢބދ )2(."ހނދ ކރތކރއވއވއއފހރކ ޢމރގފނ މސތކނނގނ ފތސނމދ . "އކލގފނ ވދޅވއވ

Ë Ê ] . ވ ޔސފސރތވއދ ނމދގއ އކލގފނ ކޔވއ ވދޅ. ކރއވއފއވÐ Ï Î Í ÌZ )އކލގފނ ކޔވއ ވދޅވ މއޔތ ހމއށ ) ٨٦: يوسف

)3(."ހނދ އކލގފނ ކރތކރއވ އޑ އވއޖއވ

. رواه أمحد وأبو داود والترمذي والنسائي وصححه األلباين )1(

.رواه أمحد وأبو داود والترمذي وابن حبان وصححه األلباين )2(

.رجه البخاري مقطوعا ووصله سعيد بن منصور، وأخرجه ابن املنذرأخ )3(

Page 222: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

221

هللا ފހ މތ. ބލނ ގއ ކނތފރތށއ ވތފރތށއބނމއ ޖހއޖ ޙލތ - 2. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ނލއވ ޢބދރއސ

ނމދކރއވ އރ އކލގފނގ ކނތފރތށއ ވތފރތށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم "ރވޑއގނ އދ އކލގފނ ފރގހށ އނބ. އކލގފނ ބއލވ ކމގއވއވ

)1(."ނބއލވއވهللا މތ. ފހ ބނމއނތ ޙލ ދފރތށ ބލމކ މކރހވގނވ ކމކވ

ނމދގއ . އކމނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ. އ ތމނކމނ ސވލކރއވމވعليه وسلم رسول اهللا صلى اهللا ފރތފރތށ ބލމބހގތނ

އއ " )2("هو اختالس يختلسه الشيطان من صالة العبد". ފޅކރއވއވحديث ފހ އކލގފނ ބނމއޖހއޖ . ދނނއވ." އޅގ ނމދނ ޝއޠނ ދމއގނނ ދމއގތމކވ

ދނފހ މޅހށގނޑ ޤބލއނ . އގއ ހއދވގނވނ ހމއކނ މނ އނބރމވޙލތ .އނބރލއފނމ ނމދ ބޠލވނކމށ ޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ

އއ ކތނމ .ހރފއއ ނގލނދށފދ ގއލނދ ތކތ މރއލނ - 3هللا މތ. އދ އޙރކތކނ ނމދއ ބޠލއނވނއވ. ވޔސ މއވޙރކތއކށގނ

رسول اهللا صلى . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ: މނއ )3("ة والعقربالحي :الصالة ياقتلوا األسودين ف". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث

."އބހ ހރފއއ ނގލނދއޓވ. ނމދގއ ތޔބއމހނ ދއސވދ ޤތލކރހށކމވ" .ގއލނނލތގއ ކރއށއ، ފހތށއ، ދފރތށ ހބނމއޖހއޖ ޙ - 4

ނ އތނ ފރހމކރމށޓކއ ކރއށ މސލކށ ކރއށ ހރ ސފނ ޖގއއ ހސވމހނގއލމއ، އމމއ ދމއށވ ފރތނ ސފނ އނވއޖނމ އތނ ފރހމކރމށޓކއ އނގ ކނތފރތށ ނވތ ވތފރތށ ހނގއލމއ، ސފފރފއ ހރމގ ސބބނ

ހ އޝރތކށލމނ އނއއކ ދމހނ ހމކރމށޓކއ ފހތށ ފހތގއ އކހރކށހނނމފހ މއ ނމދގއ ހއދވގނވ ހނގނތކއކނ . ހނގއލނ ފދ ހނގއލނތކވ

އދ ގގއ ނވތ ކޓރގއ ނމދކރނ ހނނއރ މހކ ދރގއ . ބޔނވ ހނގއޖއވ. ހލއފނމ ޤބލއނ އނބރނލއ ހނގލފއ ގސ ދރހޅވނވސ ހއދވގނވއވޖ

.وابن حبان وصححه األلباين رواه أمحد )1(

.والبخاري وأبو داود والنسائي رواه أمحد )2(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأصحاب السنن )3(

Page 223: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

222

ފހ މދރގއވނމ ފރޟނމދއގއ ދގ ހނގމއ . ނމއވއއ ދރ ކއރގއ ވނ ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއهللا މތ. ހނގނ ހއދވގނނވއވ

رسول اهللا ދރކޅ ބނދކރއވއގނ ކޓރކޅގއ . "އކމނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވދނ ތމނކމނ ދރކޅގއ ޖއސވމނ . ނމދށ ހނނވއވصلى اهللا عليه وسلم

ކމނއށ ދރކޅ ހނގވފއ ވޑއގނ ތމނ) ނމދށ ހނނވ ޙލ(އކލގފނ އދ ޤބލއވ . އދ ނމދކރނ ހނނވ ތނށ އލނ ވޑއގނނވއވ. ވއވއހޅއވއދ

)1(."ފރތށ ދރކޅ ހނނ ކމގއ އކމނ ސފކރއވފއވއވއވ ރއސނލهللا ފހ މތ .ހރ ނމދކރނކޑދރފޅ އރއގނ - 5

ޒއނބގ ދރކނބލނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. އބޤތދގ ކބއނ ރވވގނވއވފހ އކލގފނ ރކޢށ . ނމދކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އރއވއގނ )2(އމމ

ވޑއގނނވމނ އލނ ނނގވއ އދ ސޖދއނ ތދވ. ވޑއގނނވމނ ބއވވއވ .ފހ އނމދކ ފތސނމދކމގއ ބނވއވ )3(."އރއލއވއވ .ނމދކރނ ހއޓއ މހކ ސލމގވމނ އޝރތނ ސލމގ ޖވބދނނ - 6

. ފނ ވދޅވއވއކލގ. ރއސނލއވ ޞހއބގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތނމދކރއވނ ހނނވނކށ އކލގފނގ އރހނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއފހރކ "

ފހ އޝރތނ އކލގފނ . އހރނ ދމނ އކލގފނށ އހރނ ސލމގވއލމވބނ ޢމރގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ދ މތއ )4(."އހރނނށ ސލމގ ޖވބދއވއވ

رسول . "އހރނ ބލލށ ދނނވއފމވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވކނ އކލގފނށ ސލމކރމނ ނމދށ ހނނވ އރ މސތاهللا صلى اهللا عليه وسلم . ނށ ސލމގ ޖވބދއވނ ކހނއހއޔވ؟ ބލލ ދނނވއވއކލގފނ އބއމހނ )5(."އތޕޅގ އޝރތނނވ

.األلباينوالنسائي وحسنه رواه أمحد وأبو داود والترمذي )1(

އދ އމމއކ އބލޢސ ބނ ރބޢއ އކމނ . ގ އނމ ދށ ދރކނބލނނވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ޒއނބކ )2( . ކއވނ ބއލވއގނ އކމނއށ ލބވޑއގތ ދރކނބލކވ

.وصححه األلباينرواه أمحد والنسائي وغري مها )3(

.وصححه األلباينرواه أمحد والترمذي )4(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأصحاب السنن )5(

Page 224: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

223

ދގއ އމމމހއށ ކށއކރވ ހނދ ފހ ނމ .ތސބޙ ކޔމއ އތޖހނ - 7. އވسبحان اهللا ޔނ މއމމނގ ތރއނ ފރހނނނށ އކނ އނގއޖނމ އބއމހނ ކ

އދ އނހނނނށ އކނ އނގއޖނމ އކނބލނ ކނތ ބނޑފށނ ވތގ ރއސނލއވ ސހލ ބނ ސޢދގ ކބއނ هللا މތ. ބރކށފށގއ ޖހނއވ

. ފޅކރއވއވوسلم حديث رسول اهللا صلى اهللا عليه. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ"ش هابن نيمان اهللا يء فحبقل سفلي هالتلن ،صل يحفصا التملرإنل سبيحالتاء والسމނއ )1("ج : އބހ އމމމހއށ ކށއކރވއޖކނ އނގއޖމހ(ނމދގއ ކމއ ދމވއޖ މހ "

ހމކށވރނ . ކޔހށކމވ سبحان اهللاފހ ) ނވތ އނނވސ ކމއ ދމވއޖމހ ."އދ ތސބޙކޔނވނ ފރހނނނށވ. އތޖހނވނ އނހނނނށވ

ފހ އމމމހ ޤރއނ ކޔވމނދނކށ އޔތއ .އމމމހއށ ލއދނނ - 8ދނނތއޖނމ ނވތ ނބއކށ ކޔވއފނމ މއމމނ އމމމހއށ ލއދނ ހނ

. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ޖހނއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއފހރކ ނމދގއ . އކލގފނ ވދޅވއވ

ދނ ނމދ ނމމނ އޞޙބބކލނނ . ވދޅވނކށ އކލގފނށ އޅވޑއގތވކޔވއއހރމނނ އކ . ދމއށ ކރމތފޅލއވ އބއޔ ބނ ކޢބށ ވދޅވއވ

ދނ . ވއވއކލގފނ ޙދޘފޅކރއ! އދހ. ނމދކރއވނތއވ؟ އބއޔ ވދޅވއވ )2("ލއނދއވ ކއވގނތއވ؟

ރއސނލއވ ރފޢތ ބނ هللا މތ .ކޔނهللا الحمد ކނބހއޅމނ - 9رسول اهللا صلى اهللا عليه އއފހރކ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރފޢގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ފހ . ރނ ނމދކރނ ހއޓއ އހރނނށ ކނބއސއއޅއޖއވގ ފހތޕޅގއ އހوسلم با مباركا فيه مباركا عليه كما يحب ربنا ـحمدا كثريا طي هللاالحمد ". އހރނ ކޔއފމވ

އދ ރހވޑގނނވ ފދއނ އހރމނގ ވރރސކލނގ ލބވވޑގނނވ" "ويرضى" .ވއވލބވޑގނ ޙމދ އށهللا ކނވގނވ، ބރކތލއވގނވ ޙމދވތރ، ވގނވގނ

" ނމދގއ ވހކދއކ ކކހއޔވ؟. "ފޅކރއވއވحديث ފހ ނމދނ އވދވވޑއގނ ދނ ދވނފހރށ އކލގފނ އހނ . ދޅއނވއވފހ އއބކލކވސ އއޗކ ވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والنسائي )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود وابن حبان والطرباين )2(

Page 225: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

224

ދނ ތނވނފހރށ . ފހ އއބކލކވސ އއޗކ ވދޅއނވއވ. ފޅކރއވއވحديثއއ ! ގ ރސލއވهللاއ . ފޅކރއވމނ އހރނ ދނނވއފމވحديث އކލގފނ މޙއމދގފނގ ފރނފޅ . "ފޅކރއވއވحديث ކލގފނ ފހ އ. އހރނނވ

ތރސއތއ މލއކތނ އކލމ . އފރތއގ އތޕޅގއވ ފރތ ގނދއވއ ވދޅވމވހއޕވއގނ މއޗށ އރއވނ ބކލކމދ ވދވރވ އޅއވނކށ ތމނކލގފނ

)1(."ކވޑއގނނވމވދނތނމދތކގއ ޚއޞކށ ނފހ ސ .މޞޙފ ބލއގނ ކޔވނ - 10

ދގކށ ކޔވނ ސނނތވގނވ ނމދތކގއ އބހ ތހއޖދ ނމދފދ ނމދތކގއ ނ މނވރއ ނނގ މހއށ އދ ޤރއނ. މޞޙފ ބލއގނ ކޔވނ ހއދވގނވއވ

هللا ފހ މތ. ފރޟނމދގއވސ މޞޙފބލއގނ ކޔވނ ހއދވގނވއވއކމނގ ޣލމއކމގއވ . "ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

އކމނއށ ) ވޙގއތރ(ޙލ ވއގނ ކޔވވދޅވލއޛކވނ ޤރއނ ބބއއފހރ މޞޙފގ . "އދ އމމ ނވވ ވދޅވއވ )2(."ވވއއމމކނކށދއ

)3(."ގނޑއކޔސ ނމދ ބޠލއނވނއވފހ ނމދގއ ނމދނ ބރ .ނމދގއ ތފތ ޚޔލތއ ހތށ ވރވނ - 11އދ . ރތނވ ކމކވގ ފއޞކށ ދނޔވ ޚޔލތއކރމކ ޝއޠނޚޔލތއ އދ ޚ

އދ ނމދގ ސވބ އނކށދ . ނމދގއ މހގ ޚޝޢތތރކނ ގއލގނދ ކމކވރއސނލއވ އބހރއރގ هللا މތ. އހނނމވސ ނމދ ބޠލއނވނއވ. ކމކވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. އނ ރވވގނވއވކބ

بالصالة أدبر الشيطان وله ضراط حتى ال يسمع األذان، فإذا يإذا نود" .ފޅކރއވއވحديث قضل، فإذ يا ثواألذان أقبفإذا قض ربا أدبه بقول يي فسهنء ورالم نيب رطخى يتل حأقب ثويبالت:

كم صلى، فإذا لم يدر أحدكم كم ياذكر كذا وكذا ما لم يكن يذكر حتى يظل الرجل إن يدرނމދށ ބނގދވ ހނދ : "މނއ )4("و جالسثالثا أو أربعا فليسجد سجدتين وهصلى

އއ ބނގގ . ފރގސފރތނ ވއބރކރމނ ޝއޠނ ފރގސދ ފލއވ

.وصححه األلباينوالنسائي رواه أمحد وأبو داود والترمذي )1(

.رواه مالك والبخاري تعليقا )2(

. اموع )3(

.والبخاري ومسلم وأبو داود والنسائي رواه أمحد )4(

Page 226: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

225

ފހ ޤމތދނ . ދނފހ ބނގ ނމ ހނދ އލނ އދއވ. މށ ދނދނވއޖއއޑނއވއއ . ދނ ޤމތ ނމ ހނދ އލނވސ އދއވ. ފށ ހނދ އލނ ފރގސދ ފލއވ

މވނ އވނކމއ . އނ ބނއވ. އނސނގ ހތށ ވސވސ ދފމށ ދނދނވއގތށ ޝއޠނ . (ތކވއއ އގ ކރނ އނގ ހތށ ނވސއރ ކނތއ. ހނދނކރށވ

އއ މހއށ އނއށ ކރވނ ކތއ ރކޢތކނ ނނގއޖއމށ .) ވސވސ ދއވފހ ތޔބއމހނކރ މހކށ އނއށ ކރވނ ތނރކޢތކނ ނވތ ހތރ . ދނދނވ

އށނދ އނދގނ ދސޖދ ) ހނދ ނމދ ނމ(ރކޢތކނ ނނގ ޝއކވއޖނމ ރއސނލއވ ޢމރގފނގ ކބއނ هللا އދ އމމ ބޚރ މތ." ކރށވ) ކށސޖދ(

ތމނކލގފނ ހނގރމއގ ލޝކރ . "ޢމރގފނ ވދޅވއވ. ރވކރއވފއވއވރއސނލއވ ޢއމރ ބނ ޔސރގ ކބއނ هللا އދ މތ." ރއވވނ ނމދގ ތރގއވ

ފޅކރއވނކށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ ،سبعها ،ثمنها ،تسعها ،إن الرجل لينصرف وما كتب له إال عشر صالته". އހރނ އޑއހމވ

ހމކށވރނ މހ ނމދކށ އވދވގނ : "މނއ )1("نصفها ،ثلثها ،ربعها ،خمسها ،سدسهاއދ އނއށޓކއ އނގ ނމދގ ދހބއކޅ އއބއ، ނވބއކޅ އއބއ، . އނބރދއވ

ތބއކޅ އއބއ، ހބއކޅ އއބއ، ފސބއކޅ އއބއ، އށބއކޅ އއބއ، ހ." ހތރބއކޅ އއބއ، ތނބއކޅ އއބއ، ދބއކޅ އއބއ މނވ ލޔވގނނވއވ

އބހ މހއށ އނގ ނމދގ ސވބލބނ ނމދގއ އނ ޚޝޢތތރވ މނވރއގ ރއސނލއވ ޒއދ ބނ ޚލދ އލޖހނގ ކބއނ هللا އދ މތ. ތނނވނސބ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވيسهو فيهما غفر له ما تقدم ثم صلى ركعتين ال ،من توضأ فأحسن وضوءه" .ފޅކރއވއވحديث

بهذن نރވތކށ ފރހމއށ ވޟކށ ދނ ދރކޢތކށ އދރކޢތގއ ނމދ : "މނއ )2("مއބހ ނމދނ ބރ އއވސ ޚޔލއ ހތށ ނގނސ (މތނ ހނދނ ނއތއނލއފމހ

އދ ." ފފއއ ފހވގނދނއވ) ކދ(އނގ އސވދޔހއ . ދނނއވ) މހދރކޢތކށފއކލގފނ . ލޢޞގ ކބއނ ރވވގނވއވސނލއވ ޢޘމނ ބނ އބރއهللا މތ

ދ އދ އހރނނ އހރނގ ނމ! ގ ރސލއވهللاއ . އހރނ ދނނވއފމވ. ވދޅވއވ

.األلباينرواه أمحد وأبو داود وابن حبان وحسنه )1(

.األلباينرواه أبو داود وحسنه )2(

Page 227: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

226

އބ ) ބއއފހރ(އހރނގ ކޔވމ ދމދށ ޝއޠނ ހރސއޅ އހރނނށ ذاك شيطان يقال له ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ފހ . އޅވއލއވ

زنخذ باهللا ،بوعفت هتسسفإذا أح و هنفمثالثاات اركسلى يއނގ . އއ ޝއޠނކވ" )1("ل عأعوذ باهللا من الشيطان الرجيم ފހ ތބއށ އނގ އޙސސވ ހނދ . ނމކ ޚނޒބވ

."އދ ތނފހރ ވތފރތށ ދލގ ކޅނ ކޑ ކޅކޅއޖހށވ. ކޔށވނ އނސނގ ކބއނ އދވގނވނ އނ ނމދކރ އރ ފރހމއށ އހނކމ

އދ ޤރއނގ . އށ ކރމތކރމވهللاއދ އނގ ހތއ މޅހށގނޑ . އޚލޞތރވމވ އދ ނމދގ ޙރކތތކގ ޙކމތތކ. އޔތތކގ މނއށ ވސނއ ތދއބރކރމވ

.ނމދގ ފރހމ ސވބ ލބނކނ ކށވރ އރނނވ. ދތރ ފކރކރމވ

ނމދ މކރހވ ކނތއތއ

ފހ އސވ ބޔނވދޔ ނމދގ ސނނތތކގ ތރއނ ސނނތއ ނނނވ ކނތއތކގ އދ ނމދގއ އ. ގސތގއ ދކށލއފނމ ނމދ މކރހވނއވ

. ތރއނ ކމއ ކރނވސ މކރހވގނވއވ .އއ، ހދމއ އފދ ތކއޗ ކޅހދނނމދގއ ހނނ އރ ތނބޅ - 1

. އކލގފނ ވދޅވއވ. އޤބގ ކބއނ ރވވގނވއވޢރއސނލއވ މهللا މތرسول اهللا صلى اهللا ރ އރ ހލކޅތއ އއފރތކރމ ބހގތނ އހރނ ނމދގއ ސޖދކ

ތބ ނމދކރނ . "ފޅކރއވއވحديث ފހ އކލގފނ . އ ސވލކރމވ عليه وسلمއޖނމ ފހ އކނކރނ ތބއށ ކނމހނ ޖހ. ހނނ ހނދ ހލކޅތއ ކހއ ނހދށވ

)2(."އއ ސޖދކރތނ އއވރކށލމށވ. އއފހރ އކނކރށވ

.رواه أمحد ومسلم )1(

.رواه اجلماعة )2(

Page 228: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

227

ރއސނލއވ އބހރއރގ هللا މތ .ނމދގއ އކޅށ އތލއގނ ހރނ - 2 ހރނނމދގއ އކޅށ އތލއގނ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

)1(."ނހކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ .މއޗށ ބލނ - 3الصالة يبصارهم إلى السماء فلينتهين أقوام يرفعون أ". އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ބޔކމހނ އބއމހނގ ބލނތއ އޑ ދމއށ އފލމނ : "މނއ )2("تخطفن أبصارهمأو ل. އހނނނ އބއމހނގ ފނނ އތލވދނއވ. އއކބވހށކމވ) އބހ މއޗށ ބލމނ(ގނވ ގތގއ ނމދގއ މއޗށ ބލމކ ފހ މޙދޘފޅނ ބޔނވ.)" އބހ ކނވދނއވ(

އދ އފދ އނޒރއ . އހނ އކމގ ޢޤބތކށ އވނ ކނވމގ އނޒރވ. ޙރމކމކވއދ އމމ ޝފޢ . ފހ ރޖޙވގނވ ގތކ މއވ. ޙރމކމކމދ މނވ ނނނނއވ

އދ އމމ އބނ ޙޒމ ވދޅވފއވނ އކމނ . މކރހކމއ ކމށވ ވދޅވފއވނ އއ .ނމދ ބޠލވނ ކމށވ

ރއސނލއވ هللا މތ .ނމދނ ޣފލކރވފދ އއޗކށ ބލނ - 4އފއވ ސލއގ ކރހނ އޅ. އކމނ ވދޅވއވ. ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

) ނމދނ އވދވވޑއގނ(ފހ . ނމދކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم މތގއ . މގއ މވ ކރހނތއ ތމނކލގފނ ނމދނ ޣފލކރވއފއވ. "ފޅކރއވއވحديث

ބދލގއ ކރހނ ނޅ ބސލއ ހފއގނ އދ. ގތށ ދށވ )3(މހފއގނ އބޖހމގ. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ )4(."އނނށވ

ޢއޝތގފނގ ކޓރކޅ ވކކރއވމށޓކއ އކމނ ފރދއއ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއވއވފޅކحديث އކމނއށ ول اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسފހ . މވފއވއވނދހމކށވރނ ތމނކލގފނ އހނ. ގފނގ ކބއނ އފރދ ދރކރށވތމނކލ"

)5(."ނމދށ ހނނވއރ އގއވ މނޒރތއ ތމނކލގފނގ ހތޕޅށ އރއރ ހއޓވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود )1(

.رواه أمحد ومسلم والنسائي )2(

.އށ ސލކޅ ހދޔކރއވ މކލގފނވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އބޖހމކ ޢމރ ބނ ޙޛއފއވ )3( . رواه البخاري ومسلم )4(

.والبخاري رواه أمحد )5(

Page 229: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

228

ފހ ނމދނ ސލމދ .ނމދނ ސލމދ ހނދ އތނ އޝރތކރނ - 5ސލމދ . މނކރއވފއވ ކމކވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހނދ އތނ އޝރތކރމކ

ރގއ މވހކ ނމދގ ފރޟތކގ ނވވނ ނމބ. އރ ހމއކނ އނބރނޖހނ ބލވރއސނލއވ ޖބރ ބނ ސމރގ ކބއނ هللا މތ. އއފހރ ބޔނވ ހނގއޖއވ

ފހތޕޅގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއހރމނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވފހ . އހރމނ ސލމދމއވފހ އހރމނގ އތތކނ އޝރތކށ . ނމދކރމއވ

. ފޅކރއވއވحديث ) އނގވޑއގނއށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއކނ (މބއމހނގ ޙލކ ފހ ކބއހއޔވ؟ އބއމހނ ސލމ އދނ އބއމހނގ "

އމހނގ އތތކށ ހވނ ނކޔމނތރ އރ އބއގތށ އބއމހނ ސލމދ .އތތކނނވއބއމހނކރ މހކށ އނގ ދއތ ދފއގ . އސތކއގ ނގތކއ ހނނވމފދއނ ސލމދނމނ عليكم السالم عليكم السالمފލމސގނޑމތ ބއވއ ދނ

)1("ނފދނހއޔވ؟ރއސނލއވ هللا މތ .ފދއއޗކނ އނގމތ ފރވމއ ސދލކރނރމ - 6

ނމދގއ ސދލކރމއ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ )2(."ނހކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އނގމތ އއޗކނ ނވއކރނ

ސދލކރމކ ބނމތގއ ޖހވރށ ހދނ . އމމ ޚއޠބ ވދޅވއވރމކ ހދމގ ދފރތނ ސދލކ. އދ އމމ އބޢބއދ ވދޅވއވ. ދކށލމވ

ޘރ އދ އމމ އބނ އ. ގނޑށ ބރކށނލއ ތނބކށނ ތރއށ ހދނ ދކށލމވއނއދ . ސދލކރމކ އތއކ ގޔށ ބރކށ ފތގނޑއ ގޔށ އޅއލމވ. ވދޅވއވ

ސދލގއ މހރހ . ފހ ޢޡމއބދ ވދޅވއވ. އޙލތގއ ރކޢށއ ސޖދއށ ދއމވ .މނއއ އކލވގނވއވ

ގފނގ އނސރއސނލއވ هللا މތ .މދކރނކނ ތއޔރވފއވނކށ ނ - 7رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ވދޅވއވ އކލގފނ. ވވގނވއވކބއނ ރ

: މނއ )3("إذا وضع العشاء وأقيمت الصالة فابدءوا بالعشاء". ފޅކރއވއވحديثނމދށ ޤމތދފނމ ފހ ތޔބއމހނ ) ޢޝ(ތއޔރވފއ ވނކށ ރގނޑގ ކނ"

.رواه أمحد والنسائي )1(

.وصححه األلباينوابن ماجه واحلاكم والنسائي مذيرواه أمحد وأبو داود والتر )2(

.رواه أمحد ومسلم والترمذي وابن ماجه )3(

Page 230: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

229

އހނ ކނ ތއޔރވފއވނކށ .)" އބހ އނމފރތމ ކށވ. (ރގނޑގ ކއމނ ފށށވކނ ނކއ ބނޑހއހނކމއކ ނމދ ފށއފނމ ނމދގއ ކއމގ ޚޔލ އނނނ

އދ އވހށ . އދ އކމގ ސބބނ ނމދގއ ޚޝޢތތރކނ ގއލގނދނއވ. ކށވރވކނ ދއމށޓކއ އވސކރމގ ސބބނ ނމދގ ބއއ ޙރކތތއ ފރހމ

ބނ ޢމރގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ ނފޢ މތ. ނކރވނވސ އކށގނވއވ. އކލގފނށ ކނ ތއޔރކރވފއވނކށ ނމދށ ޤމތދވއވ. "ކބއނ ރވކރއވއވ

. ފހ ކއމނ އވދވވޑއގނފމށ ދނދނ އކލގފނ ނމދކށ ވޑއއނގނނވއވ )1(."ނށ އމމމހ ކޔވއޑ އވވޑއގނއވއދ ކނބއލވނ އނނވ އރ އކލގފ

ރއސނލއވ هللا މތ .ދޙޖތނކރ ޙޖތކށ ދނވހރ ނމދކރނ - 8رسول اهللا صلى ހމކށވރނ. އކމނ ވދޅވއވ. ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

وال وهو يدافعه ،ين أحدكم بحضرة الطعامال يصل" .ވއވފޅކރއاهللا عليه وسلم حديث ثانبވގތގއއ ދޙޖތށދނވފއ ހނނ ވގތ ކނ ހޟރވފއހނނ: "މނއ )2("األخ

." ތޔބއމހނކރ އކކވސ ނމދނކރހށކމވ

ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ هللا މތ .ލ ނމދކރނތއޔޖހ ޙ - 9 رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. އކމނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

فإن أحدكم إذا ،عنه النومالصالة فليرقد حتى يذهب يإذا نعس أحدكم ف" .ފޅކރއވއވحديث هفسن بسفي رفغتسي بذهي لهلع ساعن وهلى وނމދގއ ތޔބއމހނކރ : "މނއ )3("ص

ފހ . މހކ ތއޔޖހނ ފށއފނމ ފހ ނދފލއފމށ ދނދނ އނ ނދހށކމވވރނ ތޔބއމހނކރ މހކ ތއޔޖހ ޙލ ނމދކރ ހނދ އނ ފފފއސވމށ ހމކށ

هللا އދ މތ." އދ ދޢކރމ ހތ އނގ އމއލނފސށ އނ ބދދޢކރނ އކށގނވއވرسول اهللا صلى . ދޅވއވއކލގފނ ވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

إذا قام أحدكم من الليل فاستعجم القرآن على لسانه فلم ". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث طجعضقول فليا ير مدތޔބއމހނކރ މހކ ދމނމދކރމށ ތދވ ހނދ: "މނއ )4("ي

.رواه البخاري )1(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود )2(

. رواه اجلماعة )3(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود وابن ماجه )4(

Page 231: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

230

ފހ އނގ ދމއޗށ ޤރއނ ބރވ އނއށ ކޔއއޗއ ނނގނފށއފނމ ފހ އނ ."އށވ ނދހށކމވއބހ ނމދގ ކރނ ތނއ .ނމދކރމށ މސކތނ ތނއ ޚއޞކރނ - 10

އތނކ އނއށ ޚއޞވގނވ އދ. ހފއ އތނގއ އހނމހކ ނމދކރޔނދނމވއހނ އމމމހއށ . ފހ އމމމހ މކމނ އސތސނވގނވއވ. ތނއކމގއ ދކމވ

ރއސނލއވ ޢބދއރޙމނ ބނ هللا މތ. ވކތނއ ޚއޞވގނވނ ޝރޢގތނނވނމދގއ ނތތޅމއ، . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ޝބލގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ސޖދގއ ދއތދނޑ ބނމތގއ ޖއސއ ފތރއލމއ، ޖމލ ބނޑޖހމށޓކއ ތނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ޚއޞކރނ ޚއޞކރފދއނ މސކތނ ނމދކރމށ ތނ

)1(."ނހކރއވއވ

ނމދ ބޠލވ ކނތއތއ

ނމދކރމހ ނމދގ ތރގއ އނނނވ ކނތއތކގ ތރއނ ކމއކށފނމ . އނގ ނމދ ބޠލވނއވ

. އމމ އބނލމނޛރ ވދޅވއވ .ގސތގއ ކއބއހދނ - 1އބއހދއފމހ ހމކށވރނ އނ ނމދ އލނ ފރޟނމދއގއ ގސތގއ ކ"

އދ ޖމހރޢލމވރނގ )2(."ކރނޖހނކމށ ޢލމވރނ އޖމޢވވޑއގނފއވއވއހނ ފރޟ ނމދ ބޠލކރނވ ކމއ . އރހގއ ސނނތ ނމދވސ ހމއފދއވ

.ސ ބޠލކރނއވސނނތ ނމދވރއސނލއވ ޒއދ ބނ އރޤމގ هللا މތ .ގސތގއ ވހކދއކނ - 2

އހރމނ ނމދގއ ވހކ ދއކއ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވއއ . ޔއ ވހކދއކއވނމދގއ މހ އނގ ކއރގއ ހނނ އނގ އކވރ. އޅނމއވ

: މނއ )٢٣٨: البقرة( Z& ' )] . މއޔތ ބވއލއވއފމށ ދނދނވهللا މތ

.صححه األلباينووابن ماجه وابن خزمية رواه أمحد وأبو داود والنسائي )1(

.اإلمجاع البن املنذر )2(

Page 232: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

231

ފހ ނމދގއ ." ނމދށ ތދވށވ )1(އށޓކއ ހނލއތބ ޙލهللاއދ ތޔބއމހނ "އދ ވހކދއކނ އހރމނނށ . ހނލއ ތބމށ އހރމނނށ އމރކރވއޖއވ

)2(."މނކރވއޖއވފހ ވހކދއކނ ނހކރވގނވކނ ނނގ ޙލ ނވތ ހނދނނތގނ ވހކ

ރއސނލއވ މޢވޔތ ބނ ޙކމ هللا މތ. ދއކއޖނމ އނގ ނމދ ބޠލއނވނއވގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ނ ރވވގނވއވއއސލމގ ކބއ

ހއޓއ މސތކނގތރއނ މހކ ކނބއސއ ޕޅގއ އހރނ ނމދކރނފހތނ ހމއހނ ބނމއކ މސތކ. އ ބނފމވ يرحمك اهللاފހ އހރނ . އޅއފއވ

. ފހ އހރނ ބނފމވ. އބއމހނގ ލތކނ އހރނނށ އޝރތކރނ ފށއފއވ) އހރނ އހނބނމނ(ތޔބއމހނ އހރނނށ ތޔބލނ ކއވހއޔވ؟ ފހ ! އސތއވ

ދނ . ނ ޖހނ ފށއފއވއބއމހނ އބއމހނގ މއކޅވ މސތކގ މތގއ އތ. ގމނ އހރނ ހނހރއޖއމވނއހރނނށ އބއމހނ އހރނ ހމނކރނ އޅކނ އ

ފހ . ނމދކށ އވދވވޑއގނނވ ހނދ ދނނއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދނފހ އކލގފނށވރ ހޔ މޢއލމކ . ލގފނށޓކއ ޤރބނވއހރނގ ބއޕއއ މނމ އކ

ގނދ هللا ފހ . އކލގފނގ ކރނވސ އދ އކލގފނގ ފހނވސ އހރނ ނދކމވއދ އހރނގ . ގފނ އހރނނށ ހރކށ ބސފޅއ ވދޅއނވއވއކލ. ބނމވ. އދ އހރނނ ދމއށ ހތރ ބހއވސ ވދޅއ ނވއވ. ނމޖއސވއމއވ ގއގއ

ހމކށވރނ މނމދގއ މސތކނގ . "ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ އހރނނށ ބޙކއމއ، މނމދކ ތސ! އދކއއތ. ވހކއނ އއވސ މނވރއ އކށގނނވއވ

)3(."ތކބރކއމއ، ޤރއނކޔވމގ މއޗށ ބނވގނވ އޅކމކވފހ މޢވޔތ ބނ ޙކމ ނމދގއ ވހކދއކވ އރ އކލގފނށ އކމގ

މދ އލނކރކށ އކލގފނށ ނرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހނކމނ . ޙކމ ނނގތއވ .އމރއނކރއވއވ

)1( [ (Z ދވނ މނއކ " ޤޔމ ދގކރ ޙލ"ފރތމ މނއކ . ގ ތނމނއއ މފއސރނ ކރއވފއވއވ . މއވ" ހނލއ ތބ ޙލ"އދ ތނވނ މނއކ " ކޔމނތރވ ޙލ" .رواه اجلماعة )2(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والنسائي )3(

Page 233: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

232

. ވދޅވއވ - رمحه اهللا -އމމ ނވވ .ގސތގއ ގނޙރކތތކއކރނ - 3ނމދގ ތރއނ ނވ ޢމލއ ގނއނ ކށފނމ ނވތ ނމދގ ތރއނ ނވ "

އދ މކމމދ ޢލމވރނގ މދގއ . ވގނޢމލތކއ ކށފނމ ނމދ ބޠލވނއއދ އފދ ޢމލއ މދނކށފނމ ނވތ އފދ މދ ޢމލތކއ . އއވސ ޚލފއ ނވއވ

އދ މކމމދވސ ޢލމވރނގ މދގއ އއވސ . ކށފނމ ނމދ ބޠލއނވނއވފހ ޢމލގ މދމނ ގނމނ ކނޑއޅއވމގއ ޢލމވރނ ދނ. ޚލފއ ނވއވ

އދ ރޖޙވގނވނ ހތރވނ . ހތރބސފޅއގ މއޗށ ވނ ޚލފވވޑއގނފއވއއ އކމގއ މސތކނގ . ރވފއވނވސ އބސފޅވހއދ ޞއޙވ މޝ. ބސފޅވފހ މސތކނ މދކމގއ ހމނއފ ޢމލކނ ނމދ . ރޖޢވމވ އދއށ

) ނމދގތރގއ(މސލކށ އޝރތނ ސލމގ ޖވބދނމއ، . ބޠލއނވނއވފއވނބލމއ، ފގޑވއޓމނ ނގއ އޅއލމއ، ގޔށ ސލފދ އއޗއ އޅއލމއ،

އކއޖ ބއވމއ، ) ސޖދއށދވގތ(ތ ގއނ ބލމއ، ކޑކއޖކ އރއގނ ހރމއ، އ. ކރކނޑމހ މތކރމއ، ރމލކނ ނފތފޅއލމއ، އއށ ކޅޖހމ މފދކނކމވ

އފދ އމލނ ނމދ ފހ . ދނ މސތކނ ގނކމގއ ހމނއފ ޢމލ ދނނއވމސލކށ ދގ ހނގމއ ހނގމއ އދ ޢމލތކއ ޖހޖހގނ ކރނފދ . ބޠލވނއވ )1(."ޢމލތކވ

ނމދގ ރކނއ ނވތ ޝރޠއ އއވސ ޢޛރކ ނލއ ގސތގއ - 4 ހމނކށ ނމދކރ އޢރބނގ މހއށ ފހ ނމދގ ބއއރކނތއ ފރ .ދކށލނ

ފހ . އނބރގސ އލނ ނމދކރށވ. "ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث މގތށ ތނފހރ އނއށ އކލގފނ ." ހމކށވރނ ތބ އދ ނމދއނކރމއވ

އނ ނމދ ރނގޅށ ކރނގތ ދސކށދއވމށ އދމނ ދނ. ފޅކރއވއވحديث -އދ އބނ ރޝދ )2(.އކލގފނ އނއށ ނމދ ރނގޅށ ކރނގތ ދސކށދއވއވ

ވޟނތ ނމދކށފމހ އލނ ނމދކރނ ޖހނ ކމށ ޢލމވރނ . "ވދޅވއވ- رمحه اهللاއއ ގސތގއ އކނކރކމގއވޔސ ނވތ ހނދނނތގނ . އއތފޤވވޑއގނފއވއވ

އދ ޤބލނނ ފރތކށ ކރމތލއގނ ނމދކރޔސ . އކނކރކމގއވޔސ މއވ

.اموع )1(

.رواه اجلماعة إال ابن ماجه )2(

Page 234: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

233

ނދނނތގނ އއ ގސތގއ އކނކރކމގއވޔސ ނވތ ހ. ހމއފދއވއދ އޖމލކށ ދނނވނ ނމ ނމދ ޞއޙވމގ . އކނކރކމގއވޔސ މއވ

ޝރޠތކގތރއނ ޝރޠއ އޅއފ ކނމމހކށ ނމދ އލނ ކރނ )1(."ވޖބވގނވއވކބއނ ރއސނލއވ ޖބރގފނގهللا މތ .ބރށ ހގތނ - 5އކމކ . ބރށ ހގތމނ ނމދ ބޠލވއވ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ބރށ ހގތމނ . "އދ އމމ އބނލމނޛރ ވދޅވއވ )2(."ވޟއއ ނގއލނއވދނފހ ނމދގއ )3(."ފއވނމދ ބޠލވނކމށ ޢލމވރނވނ އޖމޢވވޑއގނ

. އކމކނ ނމދ ބޠލއނވނއވ. ހނތނވލނ ދނނއވ

ނމދ ޤޟކރނ

. ފހ މއ ޢލމވރނގ ބޙޘ ވރށ ދގލއ ގސފއވ މސއލއކވދކށލވއޖނމ ހލވމއކ ނދމގ ސބބނ ނވތ ހނދނނތގނ ނމދއ . ދނނއވ

. ނވތ ހނދނވމ އކ އނމދ ކރނޖހނކމށ ޢލމވރނ އޖމޢވވޑއގނފއވއވފހ ޢލމވރނގ އޞޠލޙގއ މކމށ ޤޟކރމ ކޔނ ކމގއ ވޔސ ޙޤޤތގއ އއ

އދ . ރނ ނދފއވމހއކ އޙލތގއ މކއލފއނނވއހނ ހމކށވ. އދކރމވރއސނލއވ هللا މތ. ހނދނނތފއވ މހއކވސ އޙލތގއ މކއލފއނނވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ގފނ ވދޅވއވއކލ. ބއނ ރވވގނވއވޢލގފނގ ކ ،حتى يحتلم يوعن الصب ،عن النائم حتى يستيقظ :رفع القلم عن ثالثة. ރއވއވފޅކحديث

އއ . ތނމހއގ ކބއނ ގލނވނ އފލފއވ: "މނއ )4("وعن المجنون حتى يعقلއދ . އދ ކޑކއޖ ބލޣވއޖއމށ ދނދނވ. ވނދފއވމހ ހލއފމށ ދނދނ

ރއސނލއވ އބޤތދގ هللا އދ މތ." ދއއސފމށ ދނދނވއފލފއވމހ ބދބއ

.بداية اتهد البن رشد )1(

.رواه الدارقطين )2(

.اإلمجاع البن املنذر )3(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي )4(

Page 235: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

234

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވأحدكم صالة يفإذا نس ،اليقظة يريط إنما التفريط فالنوم تف يإنه ليس ف". ފޅކރއވއވحديث

لصا فليهنع امن اأوها إذا ذكرހމކށވރނ ނދމކ އއވސ ފރވކޑކމއ : "މނއ )1("هފހ ތޔބއމހނކރ މހކ . ޑކނވނ ހލއހރމގއވފރވކ! އދކއއތ. ނވއވ

ނމދކރނ ހނދނނތއޖނމ ނވތ ނމދނކށ ނދއޖނމ ފހ ހނދނވ ހނދ ." އނމދކރހށކމވ

ފހ އނގ . ޢޛރކ ނލއ ނމދ ގސތގއ އޅމހ ދނނއވ ދނ ޝރޢރޖޙވގނވގތގއ އނއކ . ކމމދ ޢލމވރނގ މދގއވނ ޚލފއފދފއވޙ

ފހ މވހކ . އދ އކމށ ދލލކރ ނއޞތއ ޞރޙވފއ ޞއޙވގނވއވ. ކފރކވޢޛރކ ޝރޢ ފހ. މމއޟޢގ ދށނ ބޔނވ ހނގއޖއވ" ނމދއޅމގ ޙކމ"

އނގ މއޗށވނ . ނލއ ނމދ ގސތގއ އޅމހ ނމދ ޤޟކރކށ ނޖހނއވ. ވދޅވއވ - رمحه اهللا - ޝއޚލއސލމ އބނތއމޔ . ތދވރ ތއބއކނ ތއބވމވ

އށ މދ ޤޟކރނ އނފހ އނ. ނމދ ގސތގއ އޅއފމހ ދނނއވ". އދ އނގ ކބއނ ޤޟކރނ ޞއޙވގނ ނމވމއވ. ޝރޢކރވގނ ނވއވ

އދ މކމ ޚލފ އއވސ . އނގ މއޗށވނ ސނނތނމދ ގނކރމވ! އދކއއތއދ އމމ އބނ )2(."ވފޤވގނވއވދލލތއ މކމ މ! އދ ކއއތ. ދލލއ ނވއވ

ނމދގ ވގތދނދނ ގސތގއ ނމދނކށ ހރފމހ . "ވދޅވއވ- رمحه اهللا -ޙޒމ ފހ އނ . ފހ އނމދ ޤޟކރމގ ޙއޤ އނއށ ލބގނނވކނ ކށވރވ. ދނނއވ

އއ ޤޔމތދވހގއ އނގ . ނތ ނމދކރނ ގނކރހށކމވހޔކނތއކރމއ ސނ )3(."ގ ޙޟރތށ އސތޣފރކރހށކމވهللاއދ އނ ތއބވ . މޒނ ބރކރމށވ

.وصححه األلباينرواه أصحاب السنن )1(

.لشيخ اإلسالم ابن تيمية" لفتاوى الكربىا" )2(

.البن حزم" احمللى" )3(

Page 236: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

235

ބލމހގ ނމދ

ގނ ފހ ބއޔއގ ސބބނ ކޅށ ހރމށ ޢޛރވރވއޖމހ އށނދއނދ

އދ އށނދއނދގނ ނމދކރނ ކޅދނވގނނވނމ އއއރމއޗށ . ނމދކރށވފހ . އދ އޙލތގއ ރކޢއ ސޖދކރނ އޝރތނނވ. އށވއވގނ ނމދކރށވ

h g ] . އވވޙކރއވފއވهللا މތ. ރކޢށވރ ބޑށ ސޖދއށ ލނބލށވl k j i Z )ފހ ތޔބއމހނ ކޅށ ތބގނނއ، : "މނއ )١٠٣: النساء

هللا މތ." އށ ޒކރކރށވهللاއށނދ ތބގނނއ، އރމއޗށ އށވތބގނ ތބގނ އބހ ކޅށ. "ބނ މސޢދ މއޔތބހގތނ ވދޅވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދ

އދ . އގތށ ކޅދނވގނނވނމ އށނދ ތބގނ ނމދކރށވ. ނމދކރށވهللا އދ މތ." އގތށވސ ކޅދނވގނނވނމ އރމއޗށ އށވ ތބގނ ނމދކރށވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޢމރނ ބނ ޙޞއނގ ކބއނ ރވވގނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه އހރނގ ފރގސފރތ ދޅވގނ އހރނ ނމދކރނ ގތމދ

ކޅށހރގނ " .ފޅކރއވއވحديث ފހ އކލގފނ . އ އހރނ ސވލކށފމވ وسلمއދ އގތށވސ . ނނވނމ އށނދ އނދގނނވއދ އގތށ ކޅދނވގ. ނމދކރށވ

ރއސނލއވ هللا އދ މތ )1(."ކޅދނވގނނވނމ އރމއޗށ އށވ އވގނނވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ފހ އނ ބލހއގ މތ ނމދކރނކށ އކލގފނށ . ރތކރއވއވބލމހކށ ޒޔތބއށ " .ފޅކރއވއވحديث ދނ އކލގފނ ބލސ އއލއލއވ . ފނވޑއގތވ

އދ . ވއހނނނނމ އޝރތނ ނމދކރށ. ކޅދނވގނވނމ ބނމތގއ ނމދކރށވ. ވޙކރއވފއވއވهللا އދ މތ )2(."ރކޢށވރ ބޑށ ސޖދއށ ލނބލށވ

[ ®¬ « ª © §Z )އއވސ ނފސކށ هللا : "މނއ ) ٢٨٦: البقرةދނފހ ." އނފސކށ ކޅދނވގނވ ވރށ މނވ ތކލފއ ނޖއސވއވ

.رواه اجلماعة إال مسلما )1(

.أبو حامت وقفه وصححرواه البيهقي )2(

Page 237: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

236

މ ބލ ނވތ ކޅށ ހރއޖނ. ނވގނނވމގ މރދކ ކޅށހރމށ އނދގވމވކޅދބލމހއށ . ދނ ނމދކރމށ އށނދ އނނނގތ ދނނއވ. ވދނކމށ ބރގތމވބޑ

މ އގތށ އނނ ދފއ ވށކށގނ އނދވނ. ފސހގތކށ އނނ ހއދވގނވއވއކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތ. ރނގޅވއކލގފނގ ދފއނޕޅ ވށކރއވއގނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވ

އފތރޝށ )1(."އގނނވމވނމދކރއވނ އނނވނކށ ތމނކމނ ދކވޑ . ރކށ އނނގތށ އނނވސ ހއދވގނވއވއއނނގތށ އނމއ ތވ

ޚއފނމދ

ފހ . ޚއފގ ނމދކ ހނގރމއގ ވގތގއ އދކރވ ފރޟ ފސނމދވ. މގ ވގތތކގއ އދކރ ގތ ތފތ ގތކށވއވގތގއ އނމދތއ އދކރވނ އމނކ

. އދ އގތށ ފރޟނމދތއ އދކރނ މޝހރވފއވނ ހނގރމއގ ވގތގއވއހނއކމކ ބރވރކނ ފތރގނވ ކނމ ވގތއގއ އގތށ ނމދކރނ ހއދވގނވ

މސލކށ އލފނގ ހދސއއގއ އނދއގނ . ނ ވދޅވފއވއވކމށ ޢލމވރއއ . ފހ ޚއފނމދ ކރނ ޤޞރކށވ. ހނގއދނކމގ ބރށ އގތށ ނމދކރމވ

އބހ މޣރބ ނމދ ފޔވއ ކނމ ނމދއގއ ކރނ . މޣރބ ނމދ ފޔވއވފހ ޚއފނމދ . އއ ރށނ ބރނވކމގއވޔސ މއވ. ރކޢތވދ

އއ އނނނވ އޔތށ . ޝރޢކރވގނވކމށ ޢލމވރނ އއތފޤވވޑއގނފއވއވ! " # $ % & ' ) ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ބނކށވ

. - , + * ) 5 4 3 2 1 0 / C B A @ ? > = <; : 9 8 7 6

T S R Q P O N M L K J IH G F E D

.وصححه األلباينالنسائي وابن خزمية وابن حبان والبيهقي واحلاكم وصححه على شرط الشيخني رواه )1(

Page 238: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

237

b a ` _ ^ ] \[ Z YX W V UZ )١٠٢: النساء( ނވއފނމ ކލގފނ އބއމހނގ ތރގއ ހނ) ހނގރމއގ ވގތ: "(މނއ

ދނފހ އބއމހނގ ތރއނ އއޖމޢތގ . އބއމހނނގނ ނމދ ޤއމކރއވށވހތޔރ ) ނމދގއވސ(އދ އބއމހނ . މހނ ކލގފނ އކ ނމދށ ތދވށވ

އބހ ފރތމ ރކޢތ (ހ ފހ އބއމހނ ސޖދކރމށފ. އޅއގނ ތބހށކމވދނ ނމދނކށ . މސތކނގ ފހތށ ފރމރމށޓކއ ދހށކމވ) ފރހމކރމށފހ

) ދވނރކޢތގއ ބއވރވ(ތބ އނއޖމޢތގ މހނ އއސ ކލގފނ އކ ޔރއޅއ ރއކތރކމގއ ހފއގނ އދ އބއމހނވސ ހތ. ނމދކރހށކމވ

ގ ތކތނ ޣފލވނ ނމއ ހތއ، ތޔބއމހނ ހތޔރއ ހނގރމއ. ހށކމވތބއރނ އއފހރ ތޔބއމހނގ މއޗށ ލނބގތމކނ .ކފރވމހނ އދނވ) އކމށ(

އދ ވރވހމގ ސބބނ .) އބހ ޙމލދވނއވ. (ނއވއބއމހނނށ ލނބގނވއނދގ ވއޖނމ ނވތ ތޔބއމހނ ބލވއޅ ) ހތޔރ އފލމށ(ތޔބއމހނނށ

އދ . ބޔކ ކމގއވނމ ހތޔރ ބހއޓމކނ ތޔބއމހނނށ އއވސ ކށއނވއވހމކށވރނ ކފރނނށ . ތޔބއމހނ ރއކތރކމގއ ހފށވ) ނމވސއހނ(

." ތއޔރކރއވއވهللا ނކމތކރނވ ޢޛބ މތޞއޙ ޙދޘނ ސބތވ . ދނފހ ޚއފނމދކރގތގ ވހކ ދނނއވ

.ކށ ކރޔސ ފދނއވއއނ ކނމގތ. ފސގތއ ބޔނކރމވފހ އމމމހއ އކ "ދޝމނނ ޤބލފރތ ނނފރތއގއ ވނމ، - 1

ދނ އމމމހ ދވނ . މސލމނގ ލޝކރނ އއޖމޢތގ މހނ އއރކޢތކރނއވނ އނއރކޢތ އމއލއށ ދނ އބއމހ. ރކޢތށ ތދވ މޑކށގނ ހނނނއވދނ ދވނޖމޢތގ މހނ އއސ އމމމހއ . ކށފއ ދޝމނނނ ކރމތލމށ ދނއވ

ދނ އމމމހ އރކޢތކށފއ އއތޙއޔތގއ . އކ ދވނރކޢތގއ ބއވރވނއވ. ބއމހނ ދވނ ރކޢތ އމއލއށ ކށފމށ ދނދނވއއ އ. މޑކށގނ އނނނއވ

." ދނ އބއމހނ އއތޙއޔތށ އށނމނ އމމމހ ސލމދނ އބއމހނނ އކއވރއސނލއވ ސހލ ބނ އބ هللا ކބއނ މތގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ މގތ

)1(.މ ރވކރއވފއވއވޚއޘ

.ماجهرواه اجلماعة إال ابن )1(

Page 239: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

238

ފހ ފރތމ ޖމޢތގނ . އމމމހ ކނމ ޖމޢތކގނ ދރކޢތކރމވ" - 2އދ އއ އމމމހގ ފރޟ ނމދގ . އމމމހ ދރކޢތކށފއ ސލމދނއވ

މށޓކއ ދއމނ އނއޖމޢތގދނ އބއމހނ ދޝމނނނ ކރމތލ. ދރކޢތވފހ . ދނ އބމހނނގނ އމމމހ އލނ ދރކޢތކށ ސލމދނއވ. މހނ އނނނއވ

. އދ އބއމހނނށ ފރޟ ދރކޢތވ. އދރކޢތކ އމމމހއށ ސނނތ ދރކޢތވފހ ." ވސ އމމމހއ އކ ދރކޢތ ފރހމއށ އދކރވނއވއރނ ކނމ ޖމޢތކށ

ކރނވސ ބޔނވދޔ ފދއނ ސނނތ ނމދ ކރމހގ ފހތގއ ފރޟ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ މގތ . ނމދކރމހއށ އޤތދވނ ހއދވގނވއވ

)1(.ރއސނލއވ އބބކރ ރވކރއވފއވއވهللا ކބއނ މތ. އމމމހ ދޖމޢތގނ ނމދކރނއވ"ދޝމނނ ޤބލފރތގއވނމ، - 3

ފހ ދޖމޢތގ މހނ އމމމހގ ފހތގއ ސފހދއ އމމމހއ އޤތދވ ފހ އމމމހ ސޖދއށ . ސޖދއށގސފމށ ދނދނވ އއ އމމމހ. ނމދކރނއވ

އއ . (ދއމނ ފހތގއވ ޖމޢތގ މހނ ސޖދއށ ނގސ މޑކށގނ ތބނއވދނ އމމމހއއ ކރގއވ ޖމޢތގ މހނ ސޖދ .) ދޝމނނނށ ފރލއގނނވ

ދނ ދވނ ރކޢތށ އމމމހ . ދނ މބއމހނ ސޖދ ފރހމކރނއވ ފރހމކރމނއދ ފހތގއވ ޖމޢތގމހނ . ތދވމނ ކރގއވ ޖމޢތގމހނ ފހތށ އނނނއވ

އނ ދނ ފރތމ ރކޢތކރ ފދ. އނނނއވ) އމމމހއ ކއރއށ(ކރއށ ފހ އމމމހ . އއ އމމމހ ސޖދއށގސފމށ ދނދނވ. ދވނރކޢތވސ ކރނއވ

އބހ ފރތމ ރކޢތގއ ކރގއ (ސޖދއށ ދއމނ މހރ ފހތގއވ ޖމޢތގ މހނ އއ ދޝމނނނށ . (ސޖދއށ ނގސ މޑކށގނ ތބނއވ) ތބ މހނ

ދނ އމމމހއއ މހރ އމމމހއ ކއރއށ ތބމހނ ސޖދ .) ފރލއގނނވދނ އނމނ އއކށ . ފރހމކރމނ ދނ ފހތގއ ތބމހނ ސޖދ ފރހމކރނއވ

ރއސނލއވ هللا ކބއނ މތوسلم رسول اهللا صلى اهللا عليه ފހ މގތ ." ސލމދނއވ )2(.ޖބރގފނ ރވކރއވފއވއވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والنسائي )1(

.وابن ماجه والبيهقي رواه أمحد ومسلم والنسائي )2(

Page 240: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

239

އދ . އމމމހއއކ އއޖމޢތގ މހނ އއރކޢތކރނއވ" - 4ދނ އމމމހއ އކ . އނއޖމޢތގ މހނ ތބނ ދޝމނނނ ކރމތލއގނނވ

ދނ . ރ ޖމޢތގ މހނ ދޝމނނނ ކރމތލމށޓކއ ދނއވފރތމ ރކޢތކފހ އބއމހނ ފރތމ . އނއޖމޢތގ މހނއއސ އމއލއށ އއރކޢތކރނއވ

ހނ ދނ އބއމ. ރކޢތކރނދނ އމމމހ ހނނނ ދވނރކޢތށ ތދވގތށ ކޅށވދނ . ދވނރކޢތށ ތދވމނ އމމމހ އބއމހނނގނ ދވނރކޢތކރނއވ

އއ އމމމހއ އކ . އމމމހއ އކ މބއމހނ އއތޙއޔތށ އށނދ ތބނއވއއސ އބއމހނގ ދނ އބއމހނ . ފރތމ ރކޢތކރމހނ އއސފމށ ދނދނވ

ދނ އއތޙއޔތށ އށނމނ އމމމހ . ދވނ ރކޢތ އމއލއށ ފރހމކރނއވކބއނ ގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ މގތ ." ދޖމޢތ މހނނގނ ސލމދނއވ

)1(.ފއވއވރއސނލއވ އބހރއރ ރވކރއވهللا މތ. ދޖމޢތނކރ ކނމ ޖމޢތއގ މހނ އމމމހއއކ އއރކޢތކރނ - 5

އބހ . އދ ދޖމޢތގ މހނނށ ވނ އއރކޢތވ. އރނ އމމމހއށ ވނ ދރކޢތވއދ އނއ ޖމޢތގ މހނނގނ . އއޖމޢތގ މހނދނ ދޝމނނނ ކރމތލމށވ

އދ އމމމހ ތދވނ . ދނ މބއމހނ ސލމދނއވ. އމމމހ އއރކޢތކރނއވދނ އނއޖމޢތގ މހނ އއސ އމމމހއ އކ އމމމހގ . ދވނރކޢތށވ

رسول اهللا ފހ މގތ . ދ އމމމހއއކ ސލމދނއވއ. ދވނރކޢތގއ އޤތދވނއވބނ ޢއބސ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ކބއނ މތصلى اهللا عليه وسلم

ތޔބއމހނގ ނބއޔގ މއޗށ . "އދ އކލގފނ ވދޅވއވ )2(.ރވކރއވފއވއވއދ . އއ ރށގއ ޤއމވ ހނނވ އރ ހތރރކޢތވ. ވނމދ ފރޟކރއވއهللا މތ

އދ ހނގރމއއގއ އޅއވނމ . ދތރފޅއގ މތގއ ހނނވ އރ ދރކޢތވ )3(."އއރކޢތވ

ފހ ބޔނވ އދޔއ :ހނގރމއގ ވގތގއ މޣރބ ނމދކރނގތ. މއގ ވގތގއ މޣރބނމދ ފޔވއ އހނ ނމދތއ ކރނގތވހނގރ

ފހ ޚއފނމދ . އހނހމކށވރނ މޣރބ ނމދކ ޤޞރކރވ ނމދއ ނނވ

.رواه أمحد وأبو داود والنسائي وصححه األلباين )1(

.وصححه األلباينالنسائي وابن حبان رواه )2(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والنسائي )3(

Page 241: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

240

ބހގތނ އއސފއވ ރވޔތތކގ ތރގއ މޣރބ ނމދކރނގތ ބހގތނ އއވސ އހނކމނ ޢލމވރނގ މދގއވނ . ދޘއ ވރދވގނ އއސފއއ ނވއވޙ

އމމ އބޙނފއއ އމމމލކގ އރހގއ . އނމދކރނ ގތމދ ޚލފ އފދފއވމޢތގ އދ ދވނޖ. އމމމހ ފރތމ ޖމޢތގ މހނނގނ ކރނ ދރކޢތވ

އދ އމމ ޝފޢއއ އމމ އޙމދގ އރހގއ . މހނނގނ ކރނ އއރކޢތވއމމމހ ފރތމ ޖމޢތގ މހނނގނ އއރކއތކރމއ ދވނޖމޢތގ މހނނގނ

.ދރކޢތކރނ ހއދވގނވއވފހ ހނގރމ ގދވގނދ :ތ ނމދކރނގތހނގރމ ގދވގނދ ވގ

* ]. ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ވގތ އމހކށ ކޅދނވ ގތކށ ނމދކރނއވ /. - , +Z )ފހ ތޔބއމހނ ބރގނފނމ : "މނއ )٢٣٩: البقرة

ރއސނލއވ هللا އދ މތ." ވގނވ ޙލއވނވތ ސވރ. ހނގމނނވ) ނމދކރނ(رسول اهللا صلى اهللا . އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދ

ފހ ބރވރކނ ގދވ ހނދ " .ފޅކރއވއވحديث ޚއފނމދ ސފކރއވމނ عليه وسلم އޓތބގނނއ، ސވރވގނނއ، ޤބލއށ ކރމތލއގނނއ، ޤބލއށ ހނގމނނއ، ހ

)1(.)"އބހ އމހކށ ކޅދނވ ގތކށ ނމދކރށވ. (ކރމތނލއ ނމދކރށވނމދކ ހނގރމފދ ނރއކތރ ވގތތކގއވސ މފވގނނވ :فائدة

ދނފހ އމނކމގ ވގތގއ ނމދ އޅއފމހގ . އކނ ތބއށ ބޔނވއޖއވއޅކމ ޙލކ ފހ ކބއހއޔވ؟

ދތރވރޔގ ނމދ

ފހ . ނމދކރނ ގތވއބހ ދތރވރޔ އނގ ދތރގއ ފރޟ ފސއހނކމނ އސލމދނ . ކވގތއ އކލވގނވ ކމއނދގއ ނހނ ގނ އކ ދތރކރމ

.ه البخاريروا )1(

Page 242: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

241

ފހ ދތރވރޔގ ނމދށ . ވނ ދތރވރޔއށ ވރށގނ އޅކނތކގއ ރޢޔތކށފއވ .އޙކމތއ ތރގއ ބޔނކރމވ. އސލމދނގއ ވނ ޙކމތކއ ކނޑއޅއވފއވ

އބހ މނދރނމދއ، .ތރރކޢތ ނމދ ޤޞރކރނހ -1

Ï ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ޢޞރނމދއ، ޢޝނމދ ދރކޢތށ ކރކށލމވß Þ Ý Ü Û Ú Ù Ø × Ö Õ Ô Ó Ò Ñ Ð Z )١٠١: النساء (

ތގއ ދތރފތރކރ ހނދ ކފރނ ތޔބއމހނނށ އދ ތޔބއމހނ ބނމ: "މނއގއލމއ ދފނކމށ ތޔބއމހނ ބރގނފނމ ތޔބއމހނ ނމދ ޤޞރކރމކނ

ފހ މއޔތގއ ނމދ ޤޞރކރމށ ." ތޔބއމހނގ މއޗށ އއވސ ކށއނތވގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އނ ބރގތނ ޤއދކރއވފއ ވނމވސ ކފރނގ ކބ

އބހ އއވސ ފރތއގ ބރ ނތސ ދތރގއ . ނ އޙކމވނ އފއލވފއވފޅحديث އޔގ ރއސނލއވ ޔޢލ ބނ އމهللا ފހ މތ. ނމދ ޤޞރކރނ ހއދވގނވއވ

. އހރނ ޢމރގފނށ ދނނވއފމވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ . ނމދ ޤޞރކށއޅ ސބބ އހރނނށ ބނދއވބއލވށވ) މހރ(މސތކނ

ކފރނ ތޔބއމހނނށ ( Þ Ý Ü Û Úß Z ]. ވޙކރއވފއވނ މފދއނނވފހ ހމކށވރނ އދވސ ) ގއލމއ ދފނކމށ ތޔބއމހނ ބރގނފނމ

.) އބހ މހރ ދތރފތރގއ ކފރނގ ފރތނ އއވސ ބރއނވއވ. (ހނގއޖއވ. ބވމވކނތކމދ އހރނވސ އޖއ ބވއތބ ތޔ އޖ. ނ ދނނވއވފހ ޢމރގފ

އށ އވހކ ދނނވމނ އކލގފނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދނ އހރނ އއ ތޔބއމހނގ " "بها عليكم فاقبلوا صدقته صدقة تصدق اهللا" .ފޅކރއވއވحديث

ފހ އއލހގ ޞދޤތ ތޔބއމހނ . ކރއވފއވ ޞދޤތކވ هللاމއޗށ رسول اهللا ހތރރކޢތ ނމދތއ . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - عالمة ابن القيم )1(."ޤބލކރށވ

ފހ އކލގފނ ދތރފޅށ. ޤޞރކރއވ ކމގއވއވصلى اهللا عليه وسلم ނކމވޑއގތއސރ މދނއށ އނބރ ވޑއގނފމށ ދނދނ އނމދތއ އކލގފނ

އބހ (އދ އކލގފނ ދތރފޅއގއ އނމދތއ ފރހމއށ . ދރކޢތނ ކރއވއވއމމކ އކމ އދ އއވސ. ކރއވކނ ސބތވގނ ނވއވ) ހތރރކޢތ

.رواه اجلماعة إال البخاري )1(

Page 243: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

242

އބކލނ ޚލފވވޑއގނފއވނ ! އދކއއތ. ޚލފވވޑއގނފއއ ނވއވއބކލނނށ ރއސނލއވ ޢމރ ބނ ޢޞއ، هللا ފހ މތ. ޤޞރކރމގ ޙކމމދއވ

ބނ هللا ނ ޢއބހއ، ޢބދބهللا ބނ މސޢދއ، ޢބދهللا ޢލ ބނ އބ ޠލބއ، ޢބދއ މބބކލނ ދތރގއ ނމދ ޤޞރކރނ ވޖބވގނވ هللا ޢމރއ، ޖބރ ބނ ޢބދ

އފދއނ - رمحه اهللا -އދ އމމނގ ތރއނ އބ ޙނފ . ކމށ ވދޅވފއވއވވދޅވފއވނ ދތރގއ ނމދ - اهللارمحه -އދ އމމ މލކ . ވދޅވފއވއވ

އދ ދތރވރޔ ޤއމވހނނމހއ . ޤޞރކރމކ ގދވގނވ ސނނތއ ކމށވކމށއ ދތރވރނގ ޖމޢތއ ނލބއޖނމ އނ ނމދކރނ މކރހވގނވ އޤތދވ

ގ - رمحه اهللا - އދ އމމ އޙމދ . ކލގފނ ވދޅވފއވއވއކހރކށ ނމދކރމށ އއދ ފރހމކށ ކރމށވރ އގތ . އރހގއ ޤޞރކރނ ހއދވގނވއވ

. ގ އރހގއވސ ހމއފދއވ - رمحه اهللا - އދ އމމ ޝފޢ . މޅއތރވގނވއވއބހ ޤޞރކރނ ހއދވގނވ . (ޠކ ޤޞރގ މސފތށ އނ ފރމވއކމކ ޝރ

ޤޞރކރވނ ހމއކނ . ދނނއވ )1(.)"ހސބށ އނއށ ދތރކރވފއވމވ. އބހ މނދރ ނމދއ، ޢޞރ ނމދއ، ޢޝ ނމދވ. ހތރރކޢތ ނމދވ

އދ އއވސ ފރޟނމދއ ހނގރމއގ . އ މނމދތކގއ ކރނ ދރކޢތވދތރމތގއދ މޣރބ ނމދއ ޤޞރއ . ވގތގއ މނވ ދރކއތށވރ ކރއނކރވނއވ

ރކޢތ ފތސ ނމދކ އނމދގ ޒތގއ ދ. ދނ ފތސނމދ ދނނއވ. ނކރވނއވ . ނމދކވ

. އބހ ޤޞރކރނ ހއދކރ ދރމނވ .ޤޞރކރމގ މސފތ -2ބޔނވދޔ އޔތނ ދލލކރގތގއ ދތރކ ކޔ ކނމ ދތރއގއ ނމދ ޤޞރކރނ

ދތރއ ކމގއވޔސ އއ ކރ ދތރއ ކމގއވޔސ ނވތ ދގ . ހއދވގނވއވ. އދ މސފތ ކނޑއޅއފއވ އއވސ ދލލއ ވރދވގނ އއސފއއނވއވ. މއވ

އހރނ ނމދ ޤޞރކރމގ ދރމނ ބހގތނ . ފހ ޔޙޔ ބނ ޔޒދ ވދޅވއވތނމލގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އވއކލގފނ ވދޅވ. އނސގފނ ސވލކރމވ

ފހ )2(."ދގ ދތރފޅއގއ ނކމވޑއގނނވ ހނދ ނމދ ޤޞރކރއވ ކމގއވއވ

.البن القيم" زاد املعاد يف هدي خري العباد" )1(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والبيهقي )2(

Page 244: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

243

މބބގއ ވރދވގނ . "ފތޙލބރގއ ވދޅވފއވއވ - رمحه اهللا -ޙފޡ އބނ ޙޖރ ރއސނލއވ هللا އދ މތ. އނމ ޞއޙ އދ އނމ ޞރޙ ޙދޘކ މއވއއސފއވ

ބނ ޢމރގ ކބއނ އމމ އބނ އބ ޝއބ ޞއޙ ސނދކއކ هللا ޢބދޤޞރކރމގ އނމ ކރ މސފތކށ ވރދވގނ އއސފއވނ . "ރވކރއވފއވއވ

." އއމލވއދ . މބބގއ އޞޙބބކލނގ ބސފޅތއ ތފތވގނވއވ. ދނނއވ

އދ . އއބކލއގ ބސފޅ އނއބކލއގ ބސފޅގ މއޗށ ޙއޖތއ ކމގއ ނވއވޔމށޓކއ ކ ކޅފއ ނވމއކ ދތރކށ ދތރޤރއނ ސނނތނ މސފތ ކނޑއ

އބހ މސތކނ ދތރއގ ގތގއ ހމނއފ . ރޖޢވނ ޖހނ މސތކނގ އދކދއށވ .ފހ އދތރގއ ނމދ ޤޞރކރނ ހއދވނއވ. ކނމ ދތރކ ދތރކވ

ހނ ނމދ ޤޞރކރނ ފށނޖ .ނމދ ޤޞރކރނ ފށ ހސބ -3رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އމމ އބނލމނޛރ ވދޅވއވ. ރށނ ބރވމށ ފހގއވ

އއވސ ދތރފޅއގއ މދނއނ ނކމވޑއގތމށ ފހގއ މނވ ނމދ ޤޞކރއވކނ . ލއވ އނސގފނ ވދޅވއވރއސނهللا އދ މތ." އހރނނށ އނގފއއނވއވ

އ އކ މނދރ ނމދގއ ހތރރކޢތ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހރނ މދނގއ" )2(."މނދރނމދގއ ދރކޢތ ކރމވ )1(އދ ޛލޙލއފގއ. ކރމވ

ފހ ދތރވރޔ ވގތކ؟ދތރވރޔ ނމދ ފރހމއށ ކރނ ކނ -4ރށއގއ މޑކށގނ ހރމށ ވކމއދތއ ކނޑނޅއ އނގ ބނނ ފދހއ އވހކށ އނބރދއމށ ޤސތކރނމ އނގ ދތރނމނދނ އނއށ ނމދ ޤޞރކރނ

ދނފހ ރށއގއ . އގނފއވއވހއދވގނވ ކމށ ޢލމވރނ އއތފޤވވޑމޑކށގނ ހރމށ މއދތއ ކނޑއޅއފނމ އނ ނމދ ޤޞރކރނތ ނވތ ނނތ

އދ އމއދތގ ޢދދ . މކމ މދ ޢލމވރނގ މދގއވނ ޚލފ އފދފއވޤރއނ ސނނތނ މކނ ބޔނކރނ . ނނއވދ. މދގއވސވނ ޚލފ އފދފއވ

ގ ޢމލފޅތއ މކމގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އއވސ ދލލއ އއސފއއ ނވއވ عالمة ابن القيم. އދ އޞޙބބކލނގ ޢމލފޅތއވސ ތފތވގނވއވ. ތފތވގނވއވ

.އދ އއ މދނ މހނގ މޤތވ. ޛލޙލއފއކ މދނގ ދކނނ މދނއ ގތގނޑކށ ހމލ ދރގއވ ވދއކވ )1( .رواه اجلماعة )2(

Page 245: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

244

އދ . ވހދވހ ހނނވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ތބކގއ . "ޅވއވވދއދ އއށވރ ގނވއޖއޔ ނމދ . އވހދވހގއ އކލގފނ ނމދ ޤޞރކރއވއވ

ކލގފނ އތނގއ އ! އދކއއތ. ފރހމކށ ކރކށ އކލގފނ އއމތކށ ނނގވއވއދ ދތރގ ޙލތގއ މގތށ . މޑކށގނ ހނނވނ އމއދތ އއތފޤވއވ

އއ ދތރ ކތނމ ދގވނމވސ ނވތ . ޤއމވހރނ ދތރގ ޙކމކނ ނނރއވގއ އދ އތނ. ހއ ހނދކއވއއ އތނގއ އނ ވޒނވރ ނވ. ކރވނމވސ މއވ

އދ މމއސލގއ ކރގ ދނނބކލނނއ . ޤއމވމށ އނ ޢޒމނކރހއ ހނދކއވهللا ފހ ޞޙޙލބޚރގއ މތ. ފހގ ދނނބކލނވނ ވރށބޑށ އޚތލފވވޑއގނފއވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. އބސގ ކބއނ ރވވގނވއވބނ ޢهللا ރއސނލއވ ޢބދތބކ ހނގރމއގ ދތރފޅ ނވތ (ބއއ ދތރފޅތކގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދވސތކގއ އކލގފނ . ނވރދވހ މޑކރއވއވ) މއކ ފތޙއގ ދތރފޅގއ

ފހ އގފހގއ އހރމނވސ ނވރދވހ . ނމދކރއވ ޤޞރކރއވއގނނވއދ އއށވރ ގނދވސވއޖނމ ނމދ ފރހމކށ . މޑކރނމ ޤޞރކރމއވ

ކ ސޢދ ބނ ޢބ ވއޤޞއ. އދ މސވރ ބނ މޚރމ ވދޅވއވ. ކރމއވސޢދ . ޝމކރއގ ބއއ ރށރށގއ ސޅސދވސ ވނދނ އހރމނ ޤއމވ ތބމއވ

އދ . އދ އހރމނ ނމދކރނ ފރހމކށވ. ނމދކރއވނ ޤޞރކރއވއގނނވ. ވހ ޤއމވހނނވއވބނ ޢމރ ހމސދهللا ރބއޖނގއ ޢބދޒއ. ނފޢވދޅވއވ

هللا އދ ޙފޞ ބނ ޢބދ. އދ އދވސތކގއ އކލގފނ ނމދ ޤޞރކރއވއވއދވސތކގއ . ޝމކރއގއ އނސ ބނ މލކ ދއހރ ޤއމވހނނވއވ. ވދޅވއވ

ޢބދއރޙމނ ބނ . ޙސނލބޞރ ވދޅވއވއދ . އކލގފނ ނމދ ޤޞރކރއވއވފހ އކލގފނ ނމދ . ސމރއ އކ ކބލގއ ދއހރ އހރނ ޤއމވހރމވ

އ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمފހ މއ . އކމކ ނމދ ޖމޢނކރއވއވ. ޤޞރކރއވއވއބހ ނމދ ޤޞރކރމށ . (ޙބބކލނ ދއކވފއވ ގތވއކލގފނގ އޞ

އދ އނމ ހޔވގނވ ގތކ .) ވކމއދތއ އބކލނ މޤއރރކރއވފއއ ނވއވ )1(."މއވ

. البن القيم" زاد املعاد يف هدي خري العباد" )1(

Page 246: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

245

. އމމ އބޙނފ ވދޅވއވ. ދނ އމމނގ ބސފޅތއ ދނނއވ އދ އއށވރ . ވހ ޤއމވހރމށ ނޔތގނފނމ ނމދ ފރހމކށ ކރށވފނރދ"

. ވދޅވއވ ޢއދ އމމ މލކއ އމމ ޝފ." މދނ ނޔތ ގނފނމ ޤޞރކރށވ. ކށ ކރށވހތރދވހށވރ ގނދވހ ޤއމވހރމށ ނޔތގނފނމ ނމދ ފރހމ"

. އދ އމމ އޙމދ ވދޅވއވ." އދ އއށވރ މދނ ނޔތ ގނފނމ ޤޞރކރށވއދ އއށވރ . ހތރދވހ ޤއމވހރމށ ނޔތގނފނމ ނމދ ފރހމކށ ކރށވ"

."މދނ ނޔތ ގނފނމ ޤޞރކރށވފހ ޖމހރޢލމވރނ .ތގއ ސނނތ ނމދކރނދތރމ -5

ދކވޑއގނނވ ގތގއ ނމދ ޤޞރކރމހއށ އބހ ދތރވރޔއށ ސނނތ އއ ރވތބ ސނނތތއ ކމގއވޔސ އދ އނނ . ނމދކރނ މކރހވގނނވއވ

ފހ ޞޙޙލބޚރގއއ ޞޙޙ މސލމގއ ވރދވގނ . ޔސ މއވސނނތތއ ކމގއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم މއކ ފތޙވ ދވހ އއމ ހނގ ގކޅނ . "އއސފއވއވ

رسول ". އދ އމމ ޙޞނލބޞރ ވދޅވއވ." ނނއފޅފއލވ އށރކޢތކރއވއވގ އޞޙބބކލނ ދތރފޅގއ ފރޟނމދގ ކރނނއ ފހނ اهللا صلى اهللا عليه وسلم

. ބނ ޢމރ ވދޅވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ." ސނނތ ނމދކރއވތވނ ސނނތ ނމދކރނ ދތރމތގއ ދމނމދ ފޔވއ ފރޟނމދގ ކރނނއ ފހ"

އދ އކލގފނށ ބޔކމހނ ފރޟ ނމދގ ފހނ ސނތ . ޝރޢކރވގނ ނވއވއހރނ ސނނތ ނމދ ކރނޏ ފރޟ ނމދ . ނމދކރނކށ ފނވޑއގނ ވދޅވއވ

އ އކ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ރނ އހ! އ އޚގ ދރޔއވ. ޤޞރއނކރނމވއބހ ފރޟ . (ދރކޢތށވރ އތރއ ނކރއވއވ) ދތރފޅގއ(އކލގފނ . އޅނމވ

އދ އބބކރއ، .) ނމދ ޤޞރކށ ކރއވމގ އތރށ ސނނތ ނމދއ ނކރއވއވއބކލނވސ ދރކޢތށވރ އތރއ . އކވސ އޅއވމވ ޢމރއ، އޘމނ

Æ Å Ä Ã Â Á ] . ދނ އކލގފނ މއޔތ ކޔވއ ވދޅވއވ. ނކރއވއވ È ÇZ )ގ ރސލގ ކބއގއ هللاހމކށވރނ ތޔބއމހނނށޓކއ " )٢١: األحزاب

)1(."ރވތ ނމނވއވ

.رواه البخاري )1(

Page 247: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

246

ބނ ޢމރގ هللا އމމ އބނ ޤދމ ޙސނލބޞރގ ބސފޅއ އބދޙސނލބޞރގ ބސފޅ ދލލކރނ . ވދޅވއވ. ބސފޅ ޖމޢކރއވފއވއވ

ގ ބނ ޢމރهللا އދ ޢބދ. ދތރމތގއ ސނނތ ނމދކރމކ މއސލއއ ނތކމށވ. ބސފޅ ދލލކރނ ދތރ މތގއ ސނނތ ނމދ ނކރމކ މއސލއއ ނތކމށވ

ދމނމދއ، ވތރއއ، ފތސނމދގ އހސނނތ . ދނނއވ .ދތރމތގއވސ ކރނ މސތޙއބވގނވއވ

ހކރދވހ ދތރކރމކ ހމ ހއދވގނވ .ރނހކރދވހ ދތރކ -6އމރގފނ މހކ ބނނކށ . އކމކ އއ ހކރނމދ ވގތ ޙޟރނވނމއވ. ކމކވ

އހނދ . މއދކމ ހކރދވސ ކމގއ ނވނމ އހރނ ދތރށ ނކތމހވ. އއސވއވފހ ހމކށވރނ ހކރދވސ މހކ . ތބ ދތރށ ނކނނށވ. "ނ ވދޅވއވޢމރގފ

ރއސނލއވ އބޢބއދ ހކރދވހ هللا އދ މތ )1(."ދތރކރމކނ މނއއ ނކރއވމމ ޒހރ އދ އ. އދ ހކރނމދށ އނތޒރއ ނކރއވއވ. ދތރކރއވއވ

ހކރދވހގ ހނދނ ދތރކރއވނ އދވޑއގނނވ ހނދ މހކ އކލގފނށ އވހކ ."ހކރދވހ ދތރކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ދނނވމނ ވދޅވއވ

ދނމދ ޖމޢކރނ

އއ . މގތނ ޖމޢކރވނ ހތރ ނމދވ. ވއބހ ދނމދ އއކށ ކރމމނދރނމދއކ . އދ މޣރބނމދއ ޢޝނމދވ. މނދރނމދއ ޢޞރނމދވ

އދ ޢޞރނމދއކ މނދރނމދ . ޢޞރނމދ ފޔވއ އހނނމދއ ޖމޢނކރވނއވހމއފދއނ މޣރބނމދއކ ޢޝނމދ . އ ޖމޢނކރވނއވފޔވއ އހނނމދ

އދ ޢޝނމދއކ މޣރބނމދ ފޔވއ . ފޔވއ އހނނމދއ ޖމޢނކރވނއވއދ ފތސނމދއކ އއވސ ނމދއ . އހނނމދއ ޖމޢނކރވނއވ

އއ އސކށ. ދނފހ ޖމޢކރނ ދބޔކށ ބހގނވއވ. ޖމޢނކރވނއވ . ކރމވޖމޢކރމއ ފސކށ ޖމޢ

.رواه الشافعي والبيهقي )1(

Page 248: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

247

އބހ މނދރނމދގ ވގތގއ މނދރނމދ ކރމއކ .އސކށ ޖމޢކރނދރނމދގ ވގތގއ އބހ މނ. ޢޞރނމދށ ޤމތދފއ ޢޞރނމދވސ ކރމވ

އދ މޣރބނމދގ ވގތގއ މޣރބނމދ . މނދރނމދއކ ޢޞރނމދ ޖމޢކރމވއބހ މޣރބނމދގ ވގތގއ . ކރމއކ ޢޝނމދށ ޤމތދފއ ޢޝނމދވސ ކރމވ

ފހ ދތރއގ މތގއވނމ މދނމދ ކރނ . ރމވމޣރބނމދއކ ޢޝނމދ ޖމޢކ .ޤޞރކށ އދ ޖމޢކށވ

އބހ ޢޞރނމދގ ވގތގއ ފރތމ މނދރނމދ .ފސކށ ޖމޢކރނގއ އދ ޢޝނމދގ ވގތ. ކށފއ ދނ ޢޞރނމދށ ޤމތދފއ ޢޞރނމދ ކރމވ

. ދނނއވ. ފރތމ މޣރބނމދކށފއ ދނ ޢޝނމދށ ޤމތދފއ ޢޝނމދކރމވއސކށ ޖމޢކރޔސ އދ ފސކށ ޖމޢކރޔސ ނމދތކގ ތރތބނ ނމދތއކރނ

އބހ މނދރނމދ . ފހރއވދނފހ ބނގދނ ކނމ ޖމޢކށ އއ. ވޖބވގނވއވޢޞރނމދށވނ ހމއކނ . ޢޞރނމދ ޖމޢކށ ކރއރ ބނގދނ މނދރނމދށވ

.އދ މޣރބނމދއ ޢޝނމދވސ ހމއފދއވ. ޤމތދނމވވ ޙލތތކގ އނނނ. ދނފހ ނމދ ޖމޢކރވ ޙލތތއ ދނނއވ

ތރއނ ޙލތއ ކރމތވއޖމހއށ ބޔނވދޔފދއނ މނދރނމދއ ޢޞރނމދ ނވތ .މޣރބނމދއ ޢޝނމދ ޖމޢކރނ ހއދވގނވއވ

އބހ ޙއޖގ އޅކމގއ .ޢރފތގއއ މޒދލފގއ ޖމޢކރނ - 1ޖމހގ ނވވނދވހ ޢރފތގއ މނދރނމދއ ޢޞރނމދ އސކށ ޖމޢކރމއ ޙއ

. ޙއޖމހގ ދހވނ ވލރ މޒދލފގއ މޣރބނމދއ ޢޝނމދ ފސކށ ޖމޢކރމވގ ސނނތއކމށ يه وسلم رسول اهللا صلى اهللا علއދ މދ މޤމގއ މގތށ ނމދކރމކ ޢރފތގއއ މޒދލފގއ . އދ ދނނއވ. ޢލމވރނ އއތފޤވވޑއގނފއވއވ .ނމދކރނ ޤޞރކށ އދ ޖމޢކށވ

ފހ ދތރމތގއ އސކށއ ފސކށ ނމދ .ދތރމތގއ ޖމޢކރނ - 2އއ ދތރކރމނ ދޔކމގއ ވޔސ ނވތ ތނކށ . ހއދވގނވއވ ޖމޢކރނ

هللا މތ. ފހ މއ ޖމހރޢލމވރނގ ރއޔވ. ފއބއހރ ކމގއ ވޔސމއވބކ ތ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ މޢޛ ބނ ޖބލގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ދތރފޅ ފއޓވމގ ކރނ އރ މދނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހނގރމއގ ދވހ

Page 249: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

248

އދ އރ . ފލއފނމ މނދރނމދއ ޢޞރނމދ އސކށ ޖމޢކރއވ ކމގއވއވދއ ޢޞރނމދ ފސކށ މދނ ފލމގ ކރނ ދތރފޅ ފއޓވއފނމ މނދރނމ

އދ މޣރބނމދ ވގތގއވސ ކނތއ ކރއވ ކމގއވ ހމ . ޖމޢކރއވ ކމގއވއވއބހ ދތރފޅ ފއޓވމގ ކރނ އރއއސއޖނމ މޣރބނމދ ޢޝނމދ . (އގތށވ

އރއއސމގ ކރނ ދތރފޅ ފއޓވއފނމ އދނމދ އދ. އސކށ ޖމޢކރއވއވ )1(.)"ފސކށ ޖމޢކރއވއވ

ދތރވރޔ ތނކށ ފއބއ . ފހ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ. ށވއކމކ ޖމޢނކރ. މޑކށގނ ހނނކމގއ ވނމ އނ ނމދ ޤޞރކރށވ

. ކރއވ ނމދފޅނނވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم މބކލނ ދލލ ނނގވފއވނ މނގއ މނގއ އކލގފނ ހނނވ ތނދވހ ނވތ ހތރދވހ އކލގފނ ނމދ

ކގއ މޑކރއވއގނ އކލގފނ ބއއ ދތރފޅތ. ދނނއވ. ޖމޢނކރއވއވރއސނލއވ މޢޛގފނގ هللا މތ. ހނނވއ ނމދ ޖމޢކރވކނ ސބތވގނވއވ

رسول ތބކ ހނގރމއގއ އއދވހކ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވނކމވޑއގނ ) ފލގއނ(ދނ . ފއވފސކރއވއ ދނމ) މނދރ(اهللا صلى اهللا عليه وسلم

) ފލގއށ(ދނ . ފއވޖމޢކރއވއމނދރނމދއ ޢޞރނމދ ފސކށ މދއ ނކމވޑއގނ މޣރބނ) މޣރބ ނމދވގތ ވމނ(ދނ . ވދވޑއގނފއވ

ދނ . ދނ ވދވޑއގތވ(. "އމމ ޝފޢ ވދޅވއވ )2(."ފއވއޢޝނމދ ޖމޢކރއވތބކގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم މޢޛގ ފނގ މބސފޅ .) ނކމވޑއގތވ

އދ މޣނގއ. މޑކރއވއގނ ހނނވކނ ނނ ދވނ އހނކމކށ ދލލއނކރއވއބނ ޢބދލބއރ . "އމމ އބނ ޤދމ މޙދޘފޅ ބޔނކރއވމށފހ ވދޅވފއވއވ

ތބކ . އދ ސރތގ ޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ. މއ ޞއޙ ޙދޘފޅކވ. ވދޅވއވމނ ދތރ ކރމނ ދވގތ މނވ އހނކ. ހނގރމ ހނގ ހޖރއނ ނވވނ އހރގއވ

ދތރވރޔއށ ނމދ ޖމޢނކރވނކމށ ބނއވ ބކލނނ ޚލފށ މޙދޘފޅވނ އހނހމކށވރނ އކލގފނ . ފޅކނބޑ އދ ޙއޖތގ ގތނ ވރގދ ދލލއކމގއވ

.وصححه األلباينوالترمذي رواه أبو داود )1(

.وصححه األلباينرواه مالك يف املوطإ وأبو داود )2(

Page 250: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

249

ފހ . ފލގ ތރގއ ޤރރވވޑއގނނވ. އވއގނނވތބކގއ ހނނވ މޑކރ ."ދނ އލނ ފލގއށ ވދވޑއގތވ. ނކމވޑއގނ ދނމދ ޖމޢކރއވއވ

ނމދ ޤޞރކރމއ ޖމޢކރމގއ ނޔތގތނ . ދނނއވއދ މއ . ނ ތއމޔ ވދޅވއވޝއޚލއސލމ އބ. ޝރޠވގނނވއވ

އޞހބބކލނނގނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ . "ޖމހރޢލމވރނގވސ ރއޔވޖމޢކށ އދ ޤޞރކށ ނމދކރއވއރ އބކލނނށ ޖމޢކށ އދ ޤޞރކށ

އކލގފނ ! އދކއއތ. މރއނކރއވއވނމދކރމށ ނޔތގނނކށ އއދ ނމދ . ޙއޖދތރފޅގއ މއކއށ ވޑއގތމށ މދނއނ ނކމވޑއގނނވއވ

ދނ ޢރފތގއ އބކލނނގނ މނދރނމދ . ޖމޢނކރއވ ހމއކނ ޤޞރކރއވއވއދ މނދރނމދށފހ ޢޞރނމދ އކލގފނ ކރއވނ . ރއވއވޤޞރކށ ކ

ދނ އބކލނނގނ . އދވޑއގނނވކނ އކލގފނ އބކލނނށ ނމ އނގވމއވ އދ އބކލނ އދނމދ ޖމޢކރމކށ. ފއވކލގފނ ޢޞރނމދ ކރއވއއ

ހމއފދއނ އކލގފނ މދނއނ . އދ މއ އސކށ ޖމޢކރމވ. ނޔތނގނނވތވއދ . ނކމވޑއގނ ޛލޙލއފގއ އބކލނނގނ ޢޞރނމދގއ ދރކޢތ ކރއވއވ

ދނ . ފނ އމރއ ނކރއވއވއބކލނނށ ނމދ ޤޞރކރމށ ނޔތގތމކށ އކލގފހ ޞއޙވގނވ ގތގއ . ދނމދ ޖމޢކރއރ ދނމދ މދކނޑއނލނ ދނނއވ

. އސކށ ޖމޢކރނމވސ އދ ފސކށ ޖމޢކރނމވސ މއވ. އއ ޝރޠއނނވ. އ ވކވގތއ ޝރޢތގއ ކނޑއޅއވފއއ ނވއވފހ ޖމޢކރއރ ދނމދގ ދމދގ

މޤޞދ )1(އހނހމކށވރނ އކމށ ރޢޔތކރމނ ދތރށ ލބފއވ ރޚޞތގޖމޢކރމގ ގސތގއ ގގއ . އދ އމމ ޝފޢ ވދޅވއވ. ގއލގނދއވ

އދ އމމ . މސކތށ އއސ ޢޝނމދ ކރނ ހއދއވ މޣރބނމދކށފއ )2(."އޙމދވސ މފދއނ ވދޅވފއވއވ

އބސލމ ބނ ޢބދއރޙމނގ ކބއނ .ވރވހ ހނދ ޖމޢކރނ - 3އވނމ މޣރބނމދ ވރވހ ދވހއ ކމގ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ )3(."ޢޝނމދ ޖމޢކރމކ ސނނތކވ

.ވރޚޞތގ މނއކ ލއ ނވތ ހއދއ )1(

.جمموع الفتاوى لشيخ اإلسالم ابن تيمية )2(

.رواه األثرم يف سننه )3(

Page 251: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

250

رسول اهللا صلى اهللا މދނގއ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. އއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވއބހ (އދ އށރކޢތ ) ނމދ ޖމޢކށއބހ މޣރބނމދއ ޢޝ(ހތރކޢތ عليه وسلم

އކލގފނ . އއޔބ ވދޅވއވ. ކރއވއވ) މނދރނމދއ ޢޞރނމދ ޖމޢކށ )1(."އގތށ ކނތއކރއވ ވރވހތ ކމގއ ވދނއވ

އރ މދނމއނ އރގއއއރހގއ ފރތމ ނމދފށ އމމ ޝފޢގއއ މނދރނމދއ . ވރވހކމގއ ވނމ ހމއކނ އސކށ ޖމޢކރނ ހއދވގނވއވ

.ޢޞރނމދކމގއ ވޔސ އދ މޣރބނމދއ ޢޝނމދކމގއ ވޔސމއވނ އޅކނ ޔޤނވނމ އމމ މލކގ އރހގއ ވރވހނމ ނވތ ވރވހ

އދ އއ . މސކތގއ މޣރބނމދއ ޢޝނމދ އސކށ ޖމޢކރނ ހއދވގނވއވއދ . އނދރ ރއއ ކމގއވފއ މގމތގއ ގނއނ ކސޑ އފދފއ ވނމއވ

ޖމޢކރނ އކލގފނގ އރހގއ ވރވހމގ ސބބނ މނދރނމދއ އޞރނމދ .މކރހވގނވއވ

އމމ އޙމދގ އރހގއ ސނފއބ ފނގދ އދ ވރވހ ރއއނމ . ހމއކނ މޣރބނމދ ޢޝނމދ އސކށ ނވތ ފސކށ ޖމޢކރނ ހއދވގނވއވ

ވނ މސކތއގއ ބރބރށ ޖމޢތގއ ނމދކރ އދ އމސކތ އދ މހއދ ޚއޞވގނދރގއވ ގއއގއ އޅ އދ މސކތށ އއމގ މގމތގއ ވރގ ސބބނ އނދގލއ

ހ ދނ މސކތގއ ހރމހ ނވތ ގގއ ޖމޢތގއ ނމދކރމ. ތކލފޖހ މހއށވނވތ އއޗއގ ނވލގއ މސކތށ އދވމހ ނވތ މސކތ ކއރގއ އމހއގ ގވތ

.ފހ މއނ އއވސ މހކށ ޖމޢކރނ ހއދވގނ ނވއވ. ހނނމހ ދނނއވއ، ޤޟ އމމ އޙމދ .ބއޔއ ނވތ ޢޛރއގ ސބބނ ޖމޢކރނ - 4

ޙސއނއ، އމމ ޚއޠބއއ، އދ ޝފޢނގ ތރއނ އމމ މތވއލއ މބބކލނގ އހނހމކށވރނ ވރގ ސބބނ . އރހގއ ބލގ ސބބނ ޖމޢކރނ ހއދވގނވއވ

އމމ ނވވ . ގނވއވޖހ އނދގލށވރ ބލގ ސބބނ ޖހ އނދގ މބޑވއދ އމމ އބނ ޤދމ ." ދލލގ ގތނ މއ ވރށ ވރގދ ރއޔކވ. "ވދޅވއވޖމޢކރނ ހއދކރ ބއޔކ ކނމ ނމދއ އގ ވގތގއ އދކށފނމ . "ވދޅވއވ

".ބލގ ތކލފ އތރވ ކނމ ބއޔކވ

.رواه البخاري )1(

Page 252: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

251

ލފއބ އނހނނނށއ، ކރމއނނށއ، ކޑގފލނހފ . ދނނއވމހނނށއ، ޠހރވމށ ނކޅދ މހނނށއ އދ މނނވސ މފދ ޢޛރވރނނށ ނމދ

.ޖމޢކރނ ހއދވގނވއވއމމނގ އތއ . "ޅވއވއމމ ނވވ ވދ .ބނމއޖހގނ ޖމޢކރނ - 5

ޖމޢކރނ ) ބނމއޖހއޖ ޙލތއގއ(ބކލއގ އރހގއ ރށގއ ޤއމވހނނމހއށ އދ މއ އމމ . އކމކ އއ އކނކރނ އދއކށ ނހދ މހއށވ. ހއދވގނވއވއމމ ޚއޠބއއ، އމމ ޤއފލއ، އމމ ޝޝއއ، ، އމމ އޝހބއ، އބނ ސރނއ

އދ އމމ އބނލމނޛރ އޚތޔރކރއވފއވނވސ . އމމ މރވޒގ ރއޔވބނ ޢއބސގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ފހ އމމ މސލމ މތ. މރއޔވ

رسول اهللا . "އކލގފނ ވދޅވއވ. މރއޔގ މއޗށ ދލލކރއވ ރވކރއވ ބސފޅމނދރ ނމދއ ޢޞރ ނމދ އދ މޣރބ ނމދއ ޢޝ ނމދ صلى اهللا عليه وسلم

)1(."އއވސ ބރވރކމއ ނވ ޙލ އދ ވރވހމކ ނލއ ޖމޢކރއވއވދނމދ އސކށ . ގއ އމމ އބނ ޤދމ ވދޅވފއވއވ" ملغينا" :فائدة

ޖމޢކރމށފހ އނއނމދ ވގތ ނޖހނސ ޢޛރ ފލއ ގސފނމ އނމދ އލނ މސލކށ ޢޛރއގ ސބބނ މނދރނމދއ ޢޞރނމދ އސކށ . (ކރކށ ނޖހނއވ

ޖމޢކށގނ ހއޓއ ޢޞރނމދ ވގތ ޖހމގ ކރނ ޢޛރ ފލއ ގސފނމ އހނހމކށވރނ އނ އދނމދކރ ޢޛރގ .) ޢޞރނމދ އލނ ކރކށ ނޖހނއވ

އގ މސލކ . އދ ޢޛރ ފލއދއމކނ ދވނ ނމދ ބޠލއނވނއވ. ޙލތގއވފހ އނއށވސ . ތޔއމމކށގނ ނމދކރމށފހ ނމދ ވގތ ނދނސ ފނލބމވ

.އލނ ވޟކށގނ ނމދކރކށ ނޖހނއވ

.شرح النووي على مسلم )1(

Page 253: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

252

އއގމގ އޅނދތކއ، ޖއވގ އޅނދތކގއ ، ކނޑގ އޅނދތކއ ނމދކރނ

. އ، ރލއ، މތނދބޓފދ އޅނދތކގއ ކރނމދ ޞއޙވގނވއވނވއދ އފދ އޅނދތކގއ ނމދކރމހއށ ކޅދނވގނވ ގތކށ ނމދކރނ

ބނ ޢމރގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ އބދهللا ފހ މތ. ހއދވގނވއވرسول اهللا صلى اهللا ނވގއ ނމދކރމ ބހގތނ . އކލގފނ ވދޅވއވ .ރވވގނވއވ

فخات نأ الإ مائقا هايف لص" .ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ . އ ސވލކރވނވعليه وسلم ."ށހރގނ ނމދކރށވޣރޤވމގ ބރ ތބއށ ނވނމ ނވގއ ކޅ" )1("قرغال

ދތރގ ދޢތއ

އދ ދޢ އޖބކރވނ . ދތރކރ ވގތކ ދޢކރނ އދވގނވ ވގތކވފހ ދތރވރޔ އނގ ދތރގ ވގތތކނ ފއދ . އކށގނވ ވގތކވ

ކޔމށ ތފތ ދޢތއ ވރދވގނ ދތރވރޔ ދތރގއ . ލބގނނހށކމވ .އގތރއނ ބއއ ދޢ މތނގއ ބޔނކރމވ. އއސފއވއވ

. ދތރވރޔ ގއނ ނކނނމނ އނނނވ ދޢ ކޔނ މސތޙއބވގނވއވ، لضأ وأ، لضأ نأ كب ذوعأ ينإ مهللا" )2("اهللاب الإ ةوق الو لوح الو، ى اهللالع تلكوت، اهللا مسب"ގ އސމފޅގ ބރކތނ هللا " )3("يلع لهجي وأ، لهجأ وأ، ملظأ وأ، ملظأ وأ، لزأ وأ، لزأ وأ

އދ އއވސ ހޔކމއ . އ ޙވލކށފމވهللا އހރނގ އނމހ ކނތއތއ. ނކނނމވގ ޙޟރތނ މނވ هللاކރމގ ބރއވސ އދ ނބއކމކނ ސލމތވމގ ބރއވސ

މހކ މގފރއދމއ މއޅ ،މއޅ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ" ."ނވއވ

. يف صحيح اجلامع وصححه األلباينرواه الدارقطين والبيهقي واحلاكم وصححه على شرط مسلم )1(

.وصححه األلباين. أبو داود و الترمذي رواه )2(

.وصححه األلباين. واه أهل السننر )3(

Page 254: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

253

އޅ، މހކ ޙއޤމގނ ކއސވއލމއ މއޅ ޙއޤމގނ މގފރދގނ ދޔމނ ނވތ މކއސލއގނ ދޔމނ ނވތ މއޅ މހއގ މއޗށ އނޔވރވމއ މއޅގ މއޗށ އހނމހކ އނޔވރވމނ ނވތ މއޅ މހކ ދތރ ބއދބވރގތކށ

މއޅއ ދތރ އހނމހކ ބއދބވރގތކށ މޢމލތކރމނ މޢމލތކރމނނއ ."ރއކއތރކށދއވމށ މއޅ އބރސކލނގ ޙޟރތނ އދމވ

. އދ ސވރއށ ސވރވމނ އނނނވ ދޢ ކޔނ މސތޙއބ ވގނވއވ

F N M L K J I H G ! S R Q PZ ] هللا الحمد اهللا بسم"دمالح هللا، دمالح هللا، دمالح اهللا ،هللا ،راهللا أكب ،راهللا أكب ،رأكب كحانبس مإني الله تظلم فسين رفاغف ،يل هال فإن رفغي بوإال الذن تގ އސމފޅގ ބރކތނ ސވރވމވهللاމތ" )1("أن .މސވރ ކޔމނތރކރވ ބޔއކމގއ އޅމނ ނވޙލ [. އށ ޙމދހއޓވهللاމތ

އދ އޅމނ ! މސވރ އޅމނނށ ކޔމނތރކށދއވ ފރތގ ހސޠހރވނތކމއވ. އށ ޙމދހއޓވهللاމތ ].މނގ ވރރސކލނގ ޙޟރތށވއނބރދއނވނ އޅ

. އވهللاއނމ ބޑ . އވهللاއނމ ބޑ . އށ ޙމދހއޓވهللاމތ. އށ ޙމދހއޓވهللاމތ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ! ގ ހސޠހރވނތކމއވهللاއބ. އވهللاއނމ ބޑ ފހ މއޅއށ . މއޅ، މއޅގ އމއލ ނފސށ އނޔވރވމވ ހމކށވރނ

މނވ ފފފއސވދވނ އހނ ފރތއ هللا އހނ ހމކށވރނ އބ! ފފފއސވނދވ ."ނވއވ

،أكبر اهللا". އދ ދތރ ފށމނ އނނނވ ދޢ ކޔނ މސތޙއބވގނވއވ N M L K J I H G F ! S R Q PZ] أكبر اهللا أكبر، اهللا

مإنا الله ألكسن يفرنا فهذا س ى، البرقوالتو نمل ومى، ما العضرت مون اللهنا هلينا عفرهذا، س وعثاء من بك أعوذ إني اللهم األهل، في والخليفة السفر، في الصاحب أنت اللهم ،بعده عنا واطو

އނމ ބޑ . އވهللاއނމ ބޑ " )2("واألهل المال في المنقلب وسوء المنظر، وكآبة السفر،މސވރ ކޔމނތރކރވ ބޔއކމގއ އޅމނ ނވޙލ [. އވهللاޑ އނމ ބ. އވهللا

އދ އޅމނ ! މސވރ އޅމނނށ ކޔމނތރކށދއވ ފރތގ ހސޠހރވނތކމއވ

.رواه أبو داود والترمذي وصححه األلباين )1( .مسلمأمحد ورواه )2(

Page 255: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

254

އ ހއދވބޑކރއވ ].އނބރދއނވނ އޅމނގ ވރރސކލނގ ޙޟރތށވهللا ގ ޙޟރތނ ހވށއ ތޤވވރކމށ އދ އބهللاމދތރގއ އޅމނ އބ! ލކރސކ

މދތރ އޅމނނށ ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ. ރއސވ ޢމލށ އދމއވއދ ދތރގ ދގކނ ކރކމގއ އޅމނނށ ! ފސހކށދއވނދވ

ދތރގއ އޅމނގ އކވރއކ ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ! ދއވނދވއޙސސކށއބއމހނގ ކނތއތއ (އހލވރނގ ޚލފއކ ) ގގ(އދ މއޅގ . އވهللاއބ

ދތރގ ! ކއ ހއދވބޑކރއވ ރސކލ. އވهللاވސ ހމ އބ) ބލހއޓވއދއވ ފރތކއނދގކމއ، ހތމކރވނވ މނޒރނ އދ މދލއ އހލވރނގ ތރއށ އނނ ނބއ

."ގ ޙޟރތނ އދދނނވމވهللاބދލކނ ރއކތރކށދއވމށ އބއދ ރށކށ ނވތ ސހރކށ ވނނމނ އނނނވ ދޢ ކޔނ

وما السبع األرضين ورب وما أظللن، السبع السموات رب اللهم". އބވގނވއވމސތޙ،أقللن برو نيياطما الشو ،للنأض برما الرياح وو ،نيذر ألكأس ريخ هذه ،ةيالقر ريخه ولا،أه ريخها، ما ويذ فوأعو بك نرها، مر ششها، ولر أهشها ما ويއ ހއދވބޑކރއވ " )1("ف

އދ ! ހތއޑއ އއޑތއ ހޔވހކނދނ ހރހއއޗއގ ވރރސކލކ !ރސކލކއދ ޝއޠނނނއ އޝއޠނނ ! ގ ވރރސކލކހތބމއ އބނތއ އފލ ހރހއއޗއއދ ވޔއ އވއ ވއސވއލ ހރހއއޗއގ ! މގފރއދ ހރހބއއގ ވރރސކލކ

ގ ޙޟރތނ، މރށއ، މރށގ އހލވރނނއ، މރށގއ هللاމއޅ އބ! ވރރސކލކގ ޙޟރތނ، މރށއ، މރށގ هللاއދ މއޅ އބ. ވށ އދމވވހއ އއޗއގ ހ

."އހލވރނނއ، މރށގއ ވހއ އއޗއގ ނބއކމނ ރއކތރކމށ އދމވއދ ދތރ ނނމފއ ރށށ އނބރ އނނމނ އސވދޔ ދޢތކގ އތރށ

)2("حامدون لربنا عابدون، تائبون، آيبون،". ނ މސތޙއބވގނވއވއނނނވ ޒކރކރހމއކނ . އޅކނކރމހނނވ. ތއބވމހނނވ. އޅމނނ އނބރދމހނނވ"

."އޅމނގ ވރއލހށ ޙމދކރމހނނވ

.رواه احلاكم وصححه ووافقه الذهيب )1(

.ومسلم وأبو داود والترمذي والبخاري رواه أمحد )2(

Page 256: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

255

ހކރނމދ

ހކރދވހގ މތކމ ބހގތނ ވރށގނ ރވޔތތއ .ހގ މތކނހކރދވ

ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا ފހ މތ. ވރދވގނ އއސފއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

وفيه أدخل ،فيه خلق آدم ،خير يوم طلعت عليه الشمس يوم الجمعة" .ރއވއވފޅކحديثއރ އދވހއގ : "މނއ )1("يوم الجمعة ي تقوم الساعة إال فوال ،وفيه أخرج منها ،الجنة

އދ . އދމގފނ ހއދވނ އދވހގއވ. ހޔދވހކ ހކރދވހވ މއޗށ އރ އނމއދ އކލގފނ ސވރގއނ . އކލގފނ ސވރގއށ ވއދވނ އދވހގއވ

."އދ އދވހގއ މނވ ޤޔމތ ޤއމއނވނއވ. ނރއވނވސ އދވހގއވއބހ އދވހގ ހވރގ (ހކރދވހގ ފހކޅގއ .ދޢކރނ ހކރދވހ

އހނހމކށވރނ އވގތކ ދޢ . ދޢކރމކ އދވގނވ ކމކވ) ވގތގއބނ ސލމގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ފހ މތ. އޖބކރއވނ އކށގނވ ވގތކވ

އޅ . ހކރދވހގއ ވގތއވއވ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ވވގނވއވކބއނ ރއނގ ބނނ هللا އށ ދޢކރނ އވގތ ދމވއޖނމ هللاނމދގއވ ޙލ އނ

. ވނކށ އހރމނ ދކމއވ) ތއރތގއ(ގ ފތގއ هللاމފދއނ ." ވނއވއފއދވއދއހރނނށ އޝރތނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ބނ ސލމ ވދޅވއވهللا ޢބދކލގފނ . އހރނ ދނނވއފމވ." ނވތ ބއއ ވގތވ. "ފޅކރއވއވحديث

އއ . ދނ އހރނ ދނނވއފމވ. ނވތ ބއއ ވގތވ. ތޔވދޅވ ތދކވއއ އދވހގ ވގތތކގ ތރއނ . "ފޅކރއވއވحديث ކނވގތއތއވ؟ އކލގފނ

. އކމކ އއ ނމދގ ވގތއ ނނވ. އހރނ ދނނވއފމވ." އނމ ފހވގތވމދކށގނ ނމދށޓކއ މއމނ އޅ ނ! އދކއއތ. "ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ

هللا އދ މތ )2(."މސކތގއ އނ އށނދ އނހއ ހނދކ އނ ވނ ނމދގއވ. އދބކލނނށ ރއސނލއވ އބސޢދއ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والترمذي والنسائي )1(

.وصححه األلباينرواه ابن ماجه )2(

Page 257: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

256

الجمعة يإن ف". ފޅކރއވއވديث رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ح. އދބކލނ ވދޅވއވ: މނއ )1("بعد العصر يوه ،عز وجل فيها إال أعطاه إياه ساعة ال يوافقها عبد مسلم يسأل اهللا

އށ އއޗކށ هللاޅކ މތއވގތގއ މސލމއ. ހމކށވރނ ހކރދވހގއ ވގތއވއވ". އދ ދނނވ ޙލ އވގތ އނއ ދމވއޖނމ އއއޗއ އކލނގ އނއށ ދއވނއވ

ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ هللا އދ މތ." އދ އވގތވނ ޢޞރގ ފހނނވ. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

فالتمسوها ،شيئا إال آتاه إياه ال يوجد عبد مسلم يسأل اهللاساعة يوم الجمعة اثنتا عشرة ساعة فيها ". އގތރގއ ވގތއވއވ. ދވހގއ ބރވގތވއވހކރ: "މނއ )2("آخر ساعة بعد العصر

އށ އއޗކށ އދ ދނނވއފނމ އކލނގ އނއށ هللاއވގތގއ މސލމއޅކ ."ފހ ޢޞރފހނ އނމ ފހ ގޑގއ އވގތ ހދށވ. އއއޗއ ދއވނއވ

ގ މއޗށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހކރވލރއއ ހކރދވހފހ ހކރވލރއއ ހކރދވހ އކލގފނގ މއޗށ .ޞލވތކޔވނ ގނކރނ

އއ އއތޙއޔތގއ ކޔ އބރހމ . ޞލވތކޔވމކ މސތޙއބވގނވ ކމކވ. އއސ ބނ އއސގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ هللا މތ. ޞލވތވ

إن من أفضل ". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވةعمالج موي كمامأي، المالس هليع مآد قلخ يهف، قبض يهفو، فخالن يهفقةوعالص يهفل ،ة ووا عرفأكثي

:قال متوكيف تعرض صالتنا عليك وقد أر يا رسول اهللا :قالوا "يمن الصالة فإن صالتكم معروضة عل: މނއ )3("ل أجساد األنبياء عليهم السالمعز وجل قد حرم على األرض أن تأك إن اهللا" آدم عليه السالم. ތޔބއމހނގ އނމ މތދވސތކގ ތރގއ ހކރދވސ ހމނއވ"

ޅފލ އދ ތ. އދ އކލގފނ އވހރވވޑއގތވސ އދވހގއވ. ހއދވނ އދވހގއވފހ . އދ މސތކނ ހނތނވސ އދވހގއވ. ފމލއވނވސ އދވހގއވ

ފހ . ތޔބއމހނ ތމނކލގފނގ މއޗށ ޞލވތކޔވނ ގނކރށވ) އދވހގއ(." އޅނއވހމކށވރނ ތޔބއމހނ ކޔވ ޞލވތތއ ތމނކލގފނށ ހށ

އހރމނ ކޔވ ޞލވތތއ ކލގފނށ ހށއޅނ . އޞޙބބކލނ ދނނވއފއވ

.رواه أمحد وصححه العراقي )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود والنسائي واحلاكم وصححه على شرط مسلم )2(

.وصححه األلباينوابن ماجه رواه أمحد وأبو داود والنسائي )3(

Page 258: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

257

. ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ . ކހނކނހއޔވ؟ އރ ކލގފނ ވނ ފނވފއވ ."މށ ޙރމކރއވފއވވނ ނބބކލނގ ޖސމފޅތއ ކއނ ބهللاހމކށވރނ "

ފހ ހކރދވހ .ހކރދވހއ ހކރދވހގ ރ ކހފސރތ ކޔވނهللا މތ. ނވތ ހކރދވހގ ރ ކހފސރތ ކޔވމކ މސތޙއބވގނވ ކމކވ

رسول اهللا صلى . ވދޅވއވއކލގފނ . ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވيوم الجمعة أضاء له من النور ما ين قرأ سورة الكهف فم". ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث

ދހކރގ . ހކރދވހ ކހފސރތ ކޔވއފމހ ދނނއވ: "މނއ )1("بين الجمعتين ."އވ ދވސތކގއ އނއށ ނރއ އލކށދނއވ) އހކރނ އނއހކރށ(ދގއ ދމ

ފހ ހކރށ ދއމށޓކއ .ހކރށ ދއމށޓކއ ފނވރއ ރތވނރކ އހނހމކށވރނ ހކ. ދތއނގޅ ޠހރވ ހވނދލމކ މސތޙއބވގނވ ކމކވ

އދ މސތކނގ ތރގއ ސފޠހރކނ މތ ހރމކ . ގނ މސތކނ ޖމވ ނމދކވއނހނނނށވސ އކނބލނ ހކރށ ދނ އދނމ . އސލމދނ ބރއޅފއވ ކމކވ

އކނބލނ ގއނ އކމކ . ފނވރއ ސފޠހރވމކ މސތޙއބވގނވ ކމކވރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ هللا މތ. ނކނނއރ ހވނދނލހށކމވ

. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ: މނއ )2("، وأن يستن وأن يمس طيبا إن وجدالغسل يوم الجمعة واجب على كل محتلم"ހކރދވހ ފނވރމއ، ދތއނގޅމއ، ހވނދ ލބގނވނމ ހވނދލނ ބލޣވފއވ "

މޙދޘފޅގއ ވޖބގ މރދކ ސނނތކނ ." ކނމ މހއގ މއޗށ ވޖބވގނވއވރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ هللا އކނ ބޔނކށދނ މތ. ދވގނވމވގ

. އރ މސތކނނކ މއސކތތރނނވ. "އކމނ ވދޅވއވ. ރވވގނވ ބސފޅވއބއމހނނށ ފހ. އދ އބއމހނ ހކރވގތ ވމނ ހކރށދނ މސއކތ ހދމގއވ

އދ )3("ތޔބއމހނ ފނވރއގނ ހކރށ އނނނމ ކހއ ރނގޅހއޔވ؟. ބނވނވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ރއސނލއވ އބނ ސލމގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

على أحدكم إن ما ". އކލގފނ އއސވއވ މނބރ މތ ހނނވއ ޙދޘފޅކރއވނކށ

.يف صحيح اجلامع وصححه األلباينرواه البيهقي )1(

.ي ومسلم وأبو داود والنسائيوالبخار رواه أمحد )2(

.رواه البخاري وأبو داود والنسائي )3(

Page 259: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

258

دجو ين ليبذ ثوختأن يبى ثووس ةعمم الجيو مهتنތޔބއމހނކރ މހއގ މއޗށ " )1("هހދމއ އނއށ ކޅދނކނ ލބގނވނމ އނގ މސއކތ ހދނ ފޔވއ ހކރށ

ރއސނލއވ ސލމނލފރސގ هللا އދ މތ." ހދމކނ އއވސ މއސލއއނތވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

ر ما استطاع من طهر، ويدهن من دهنه، ال يغتسل رجل يوم الجمعة، ويتطه". ފޅކރއވއވحديثما كتب له، ثم ينصت إذا تكلم يأو يمس من طيب بيته ثم يخرج، فال يفرق بين اثنين، ثم يصل

نيبو هنيا بم له رإال غف ،امى اإلمراألخ ةعمހކރދވހ އއވސ މހކ : "މނއ )2("الجފނވރއ، އނއށ ކޅދނވ މނވރކށ ޠހރވ، އނގ އތގއވ ތލނ ތޔލއ ނވތ

ދމހނގ ) މސކތށގސ(އނގ ގގއ ހރ ހވނދނ ހވނދލއ، ދނ ގއނ ނކމ ނމދކށ، ދނ ) ސނނތ(ވކނކށ، ދނ އނއށ މނވރކރވގނވ ވރށ ދމދ

އމމމހ ޚޠބދއރ ހނލއ އނދ ޚޠބ އޑއހއފނމ އހކރނ އނއހކރ ހމއށ ."އނގ ފފފހވގނދނއވ

ޠބމހ ފޔވއ އހނމހނ ފހ ޚ .ވހއވސ ކރއކނ ހކރށދއނރއސނލއވ هللا މތ. ވހއވސ ކރއކނ އވހށ ހކރށ ދއނ މސތޙއބވގނވއވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވرب بدنة، ومن راح تسل يوم الجمعة غسل الجنابة ثم راح فكأنما قمن اغ". ފޅކރއވއވحديث

ا ق يفمفكأن ةالثاني ةاعالسف احر نمة، وقرب بك ير با قرمفكأن ثةالثال ةاعالس احر نمن، وا أقرشبيف ا قرمفكأن ةابعالر ةاعالسف احر نمة، واججد ة، فإذا يبضيب با قرمفكأن ةسامالخ ةاعالس

ون الذكرعمتسكة يالئالم ترضح اماإلم جرހކރދވހ ޖނބގ ހނއނ : "މނއ )3("خޖމލއ ޤރބނކރ ) ގ މގގއهللا(ނނ ފދއނ ހނއގނ ދނ ހކރށ ގސފމހ ހނއގއދ . އދ ދވނ ވގތގއ ހކރށ ގސފމހ ގރއއ ޤރބނކރ ފދއވ. ފދއވ

އދ . ފދއވތނވނ ވގތގއ ހކރށ ގސފމހ ދޅފޅފއވ ބކރއއ ޤރބނކރ އދ ފސވނ ވގތ . ހތރވނ ވގތގއ ހކރށ ގސފމހ ކކޅއ ޤރބނކރ ފދއވ

ފހ އމމ ޝފޢއއ އދވސ ." ހކރށ ގސފމހ ބހއ ޤރބނކރ ފދއވ

. ورواه ابن ماجه وابن خزمية عن عائشة .وصححه األلباينرواه أبو داود )1(

.والبخاري رواه أمحد )2(

.رواه اجلماعة إال ابن ماجه )3(

Page 260: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

259

އބހ . ވގތތކވ ޢލމވރނގ ޖމޢތއގ އރހގއ އވގތތކކ ހނދނގއހނކމނ ހނދނއސރ ފށގނ ހކރށ . ފޖރލއސރ އރމދޖހމ ހމއށވ

އދ އމމ މލކގ . ދނފށނ މސތޙއބވގނވ ކމގއ އބކލނ ވދޅވފއވއވއއ އރމދނފލމގ ކރނނއ .އރހގއ އވގތތކކ އއވގތއގ ބއތކކވ

. އވގތތކކ އއވގތއގ ބއތކކވ. އދ ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ. ފހނނވރޖޙވގނވ ގތކ . އބނ ރޝދ ވދޅވއވ. އދ އއ އރމދނ ފލމގ ކރނނވ

.އރމދނފލ ހނދ ހކރށ ދއނ އހސބނ ވޖބވއވ އހނހމކށވރނ. މއވހކރދވހ . "އމމ ތރމޛ ވދޅވއވ .މސތކނގ ކނޑތއ ގރކރނ

ހކރށ ގސ މސތކނގ ކނޑތއ ގރކރނ ޢލމވރނގ އރހގއ ބނ ބސރގ ކބއނ هللا ނލއވ ޢބދރއސهللا ފހ މތ." މކރހވގނވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه ހކރދވހ ހކރނމދގއ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

. ޚޠބ ދއވނ ހނނވނކށ މހކ މސތކނގ ކނޑތއ ގރކރމނ އތވއޖއވوسلم )1("اجلس فقد آذيت وآنيت". ފޅކރއވއވحديث އނއށ عليه وسلم رسول اهللا صلى اهللا

އދ ހކރށ އއނ . ފހ ހމކށވރނ މސތކނނށ ތބ ތކލފދފއވ. އށނނށވ" ."ލސކށފމއވ

ހސތނއ އދ ކރގއ. ފހ ޚޠބމހ މކމނ އސތސނވގނވއވއވފއ މސތކނގ ކނޑތއ ގރނކށ އތނށ ދވނ ނތނމ އކނ ކރމކނވސ

އދ އށނދ އނދފއ ބނމއޖހގނ ބރށ ގސފމހ އނ އނތނށ . މއސލއއނތވއކމކ މސތކނނށ . ވއލނ އއމށޓކއ އކނކރމކނވސ މއސލއއނތ

ރއސނލއވ ޢޤބ ބނ ޙރޘގ ކބއނ هللا ފހ މތ. އނދގނވ ގތށވرسول اهللا صلى اهللا އއފހރކ މދނގއ އހރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވދނ އކލގފނ އވސއވހށ . ގ ފހތޕޅގއ ޢޞރނމދ ކރމވعليه وسلم

. އދ މސތކނގ ކނޑތއ ގރކރއވ ކޓރކޅށ ވޑއގނފއވ. ތދވވޑއގނފއވއރކޅކނ . ފހ އކލގފނ އވސކރއވފއ ހރވރނ މސތކނ ސހނވއޖއވ

އދ އކލގފނ އގތށ . ކމވޑއގނފއވއކލގފނ މސތކނގ ތރއށ ނ. ފޅކރއވއވحديث ވޑއގނނވމނ މސތކނ ޖހލނވފއ ތބކނ އނގވޑއގތމނ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والنسائي وابن خزمية )1(

Page 261: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

260

ތމނކލގފނގ އރހށ ގނވފއހރ ރނތކއ ކއލއކށ ތމނކލގފނ "ތކތ ތމނކލގފނ ޣފލކރމށ ތމނކލގފނ ރހވޑއނގނ ފހ އ. ހނދމފޅވއވ

ނށ އމރކރއވނވގނ ނއތކތ އވހށ ބއސވއލއވމށ ތމނކލގފނގ އހލވރ )1(."ތމނކލގފނ ކޓރކޅށ ވޑއގނނވއވ

ފހ .ނމދކރނ ޝރޢކރވގނވނހކރނމދގ ކރނ ސނނތދނފހ ޚޠބމހ . ޚޠބމހ މނބރށ އރނދނ ސނނތނމދކރނ ސނނތވގނވއވ

ފޔވއ އހނ ސނނތއ ) މސޖދ ސނނތ(ލމސޖދ މނބރށ އރމށފހ ތޙއޔތއއ އދރކޢތ . ދރކޢތ ޚޠބ ދވ ވގތގއވސ ކރވނއވފހ އ. ކށގނ ނވނއވ

އބހ ޚޠބ ނމނ ހނދކޅކށ . ކރމށ ވގތ ނތނވސވއޖއމށ ދނދނވهللا ފހ ނފޢ މތ. އރނ އދރކޢތވސ ކރނކމއނތވ. ވއޖއމށ ދނދނވ

އކލގފނ ހކރގ ކރނ . "ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވކރއވއވهللا ވ ޢބދރއސނލއއދ ހކރނމދގ ފހނ ގގއ ދރކޢތ . ސނނތ ނމދކރއވނ ގނކރއވއވ

ކރއވ ވސ މގތށ ކނތއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އދ ވދޅވއވ. ކރއވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ )2(."ކމގއވއވ

من " .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވا قدلى مة فصعمى الجأت ل ثمساغت رله، هتطبخ نغ مفرى يتح تصأن ثم، لصي ا يثمم له رغف هعم

ހކރދވހ ފނވރއ ދނ ހކރށ : "މނއ )3("بينه وبين الجمعة األخرى وفضل ثالثة أيامސނނތނމދކށ، ދނ ޚތބމހ ހޠބކޔއ އއސ އނއށ މނވރ ކރވފއވ ވރށ

ފހ އހކރއ . ނމނދނ ހނލއ އނދ ދނ ޖމޢތގއ ހކރކށފމހ ދނނއވ." އނއހކރ ދމދގއވ އނގ ފފތކއ އދ އތރ ތނދވހގ ފފ އނއށ ފހވނއވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. އވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލهللا އދ މތފހ . ޚޠބ ވދޅވނ ހނނވނކށ މހކ މސކތށ ވދއޖއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

އނ " ؟މސކތ ސނނތ ކށފނހއޔވ. "ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ އނއށ އދވސ )4(."ދރކޢތކރށވ. "ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ . ނކރމވ. ދނނވއވ

.رواه البخاري والنسائي )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود )2(

.رواه مسلم )3(

. رواه اجلماعة )4(

Page 262: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

261

رسول . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތاء أحدكم يوم الجمعة واإلمام يخطب فليركع إذا ج". ފޅކރއވއވاهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

އމމމހ ޚޠބކޔނ ހއޓއ ތޔބއމހނކރ މހކ : "މނއ )1("ركعتين وليتجوز فيهما ."ރކރހށކމވއދ އދރކޢތ ކ. ހކރށ އއސފނމ ފހ އނ ދރކޢތކރހށކމވ

ފހ .މސކތގއ އނދ ތއޔޖހނ ފށއފނމ ތނބދލކށލނހކރދވހ ހކރގއ ނވތ އނނވސ ނމދއގ އނތޒރގއ މސކތގއ އނދއ

. ބވގނވއވތއޔޖހނ ފށއފނމ އނތނ ނނ އހނތނކށ ބދލވނ މސތޙއهللا މތ. އހނ އކނކރމނ ހށގނޑށ ހވގކނ އއސ ނދފލއގނ ދނއވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދالمسجد فليتحول يحدكم وهو فأ إذا نعس". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

رهإلى غي كذل سهلجم نތޔބއމހނކރ މހކ މސކތގއ އނދއ : "މނއ )2("م ."ތއޔޖހނ ފށއފނމ ފހ އނ އނތނ ނނ އހނތނކށ އނ ބދލވހށކމވ

މދގއ ޚތބ އޑއހމކ ހކރގ މޤޞދތކގ ތރއނ އނމ ހކރނ :فائدة. އހނ އއ ހފތއކ އއފހރ އވގނދ ނސހތތކކވ. މހއމ އއމޤޞދވ

މސކތގ ދރތކގ ކއރގއ ތއބވ މލއކތބކލނ ޚޠބމހ މނބރށ އރ ހނދ އހނކމނ . ބ އޑއއސވނ އށނދވޑއގތނ އކމގ މހއމކމށ ދލލކރއވޚޠ

. ޚޠބ ދވ ވގތ ނދމކ ހކރގ ސވބނ މހ މޙރމވގނދފދ ކމކވ

ހކރނމދ ވޖބވގނވނ

ކމށ އއމތގ ޢލމވރނ ހކރނމދކ ފރހނނނށ ޢއނއޔ ފރޟއ! ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. އދ އއ ދރކޢތވ. އއތފޤވވޑއގނފއވއވ

4 3 2 1 0/ . - , + * ) ( ' & % $ # "

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي والبيهقي )2(

Page 263: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

262

5 6Z )ހ ހކރނމދށ ހކރދވ! އ އމނވއޖ މސތކނނވ: "މނއ )٩: اجلمعة. އވސވގނނށވ) ހކރނމދށ(ގ ޒކރށ هللاބނގދވއޖ ހނދ ފހ ތޔބއމހނ

އއ ތޔބއމހނނށ . އގތ ތޔބއމހނނށ ހޔވގނވއވ. އދ ގނވއކނ ދކށލށވ ."އކނ އނގނމއވ

. ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދ ރއސނލއވهللا އދ މތرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހކރނމދށ ފހށޖހނ ބޔކށ . އކލގފނ ވދޅވއވ

يتخلفون عن ق على رجالبالناس ثم أحر يلقد هممت أن آمر رجال يصل". ފޅކރއވއވحديثمهوتيب ةعمނގނ ހކރކރމށ މހކށ އމރކރއވ ދނ ހކރށ މސތކނ: "މނއ )1("الج

އބއމހނގ ޑއގނ އބއމހނނއކނގސ ފހށޖހ މހނގ ގތށ ތމނކލގފނ ވ ."ކލގފނ ގސތކރއވމވގތއ އނދއލއވމށ ތމނ

ބނ هللا އދބކލނނށ ރއސނލއވ އބހރއރއއ ޢބދهللا އދ މތرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم މނބރގ ހރފތތކގ މތ . ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

عات أو لينتهين أقوام عن ودعهم الجم". ފޅކރއވނކށ އދބކލނ އޑއއސވއވحديث ބޔކމހނ ހކރ އޅމނ : "މނއ )2("على قلوبهم ثم ليكونن من الغافلني ليختمن اهللا

. އސވއފނއވއބއމހނގ ހތތކގއ ސއކޖهللا އހނނނނމ . އއކބވހށކމވރއސނލއވ އބލޖޢދ هللا އދ މތ." އރނ އބއމހނވނ ޣފލވމހނގ ތރއނނވ

رسول اهللا صلى ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. އއޟމރގ ކބއނ ރވވގނވއވ: މނއ )3("على قلبه رك ثالث جمع تهاونا بها طبع اهللامن ت" .ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث

އނގ ހތގއ هللا . ފރވކޑކމނ ތނހކރ ދކށލއފމހ ދނނއވ" ."ސއކޖއސވނއވ

. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ. ރއވނކށ އކލގފނ އޑއއސވއވފޅކرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ނހމކށވރ

فرض ي، ثم هذا يومهم الذنحن اآلخرون السابقون يوم القيامة، بيد أنهم أوتوا الكتاب من قبلنا"

.رواه أمحد ومسلم )1(

.ابن عمر وابن عباس رواه مسلم ورواه أمحد والنسائي من حديث )2(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والنسائي )3(

Page 264: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

263

: މނއ )1("، فالناس لنا فيه تبع، اليهود غدا والنصارى بعد غدوا فيه، فهدانا اهللاعليهم فاختلفއކމކ ޤޔމތދވހގއ . މހނނވ) އއމތގ(އނމފހގ ) ދނޔގއ(އހރމނނ "

އހރމނގ ކރނ ) އހލކތބނނށ(ނށ އއ އބއމހނ. އނމކރގއ ވނ މހނނވއބއމހނގމއޗށ ) ހކރދވހކ(ދނ މއދކ . ފތދވނ ކމގއވނމވސ މއވ

. ފހ އބއމހނ އދވހ މދ އޚތލފވއވ. ފރޟކރވނ ދވހވ) އދވސ މތކރނ(ފހ މސތކނ ވނ . އދވސ މތކރމގ ހދޔތ ދއކވއވ އހރމނނށهللا ދނ

އދ ނޞރއނ . ޔހދނ މތކރނ ހނހރދވހވ. އދވހގއ އހރމނގ ފހތގއވ ."މތކރނ އދއތދވހވ

އބޔއގ މއޗށ ހކރނމދ ވޖބވގނވ މހނނއ ވޖބވގނނވ މހނ

ފހ މސލމ، މނވނ، ބއދ ސލމތނހރ، ބލޣ، ރށގއ ޤއމވހރ، މސކތށ ދއމށ ކޅދނވގނވ، ހކރނ ފހށޖހނ ހއދކރ ޝރޢ އއވސ ޢޛރއ

ދނ އބޔއގ މއޗށ . ނވއވނތ ކނމ ފރހނއގ މއޗށ ހކރނމދ ވޖބވގ . ހކރނމދ ވޖބވގނނވ މހނ ދނނއވ

މބއމހނށ ހކރނމދ ވޖބވގނނވ ކމށ .އނހނނނއ ކޑކދނ -1،2ނމ އކމކ އނހނނ ހކރނމދ ކށފ. ޢލމވރނ އއތފޤވވޑއގނފއވއވ

.އކނބލނ މނދރނމދ ކރކށ ނޖހނއވރއސނލއވ ޠރޤ ބނ هللا މތ .މސކތށ ދއމށ ނކޅދފއވ ބލމހ - 3

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ޝހބގ ކބއނ ރވވގނވއވعبد مملوك أو :جماعة إال أربعة يمسلم ف جمعة حق واجب على كلال". ފޅކރއވއވحديث

ހތރމހކ ފޔވއ ކނމ މސލމއގ މއޗށ : "މނއ )2("أو مريض يامرأة أو صب

.والبخاري ومسلم والنسائي رواه أمحد )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود )2(

Page 265: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

264

އޅމހއއ، : ތރ މހނނކއހ. ހކރނމދ ޖމޢތގއ ކރނ ވޖބވގނވއވ ."އނހނއއ، ކޑކއޖއއ، ބލމހއވ

ފހ ދތރވރޔ ރށއގއ މޑކށގނ ހރކމގއވޔސ .ދތރވރޔ - 4. އނގ މއޗށ ހކރނމދ ވޖބވގނ ނވކމށ ޖމހރޢލމވރނ ވދޅވފއވއވ

އކލގފނގ ދތރފޅތކގއ ހކރނމދ ކރއވފއއ سول اهللا صلى اهللا عليه وسلم رއހނ އކލގފނ ކރއވފއވނ މނދރނމދއ ޢޞރނމދ ޤޞރކށ ! އދކއއތ. ނވއވ

ތއކރއވފއވނ އދ އކލގފނށ ފހ ހތރޚލފއނވސ ކނ. އދ ޖމޢކށވ .އގތށވ

هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ .މސކތށ ދއމށ ޢޛރވރވފއވ މހ - 5رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ބނގގ : "މނއ )1("فلم يأته فال صالة له إال من عذر داءسمع الن من". ފޅކރއވއވحديث ފހ ޢޛރއގ ސބބނ މނވ އނއކށ ނމދއ . އޑއވ ނމދށ ނއސފމހ ދނނއވ

ތނ އނ ފހ އތމތދތ ދރނވރޔ އނ ގއނނކމއޖނމ ދރނ ދނ ފރ." ނވއވބނދކށފނ ކމގ ބރވނމ އނއށ ހކރވޖބވގނ ނވކމށ ޢލމވރނ

ފހ . އދ ވރވހމއ ފނގދވމކވސ ޢޛރއކމށ ވދޅވފއވއވ. ވދޅވފއވއވޙދއބއޔގ . "ފޅ ވދޅވއވބއޕ. އބމލޙ އނގ ބއޕފޅގ ކބއނ ރވކރއވއވ

. ގ އރހށ ޙޟރވމވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދވސވރ ހކރދވހއގއ އހރނ ނށ މސތކނرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ދނ . އދ އދވހގއ ވރވހގނފއވފހ މބޔނކރވނ މހނނށ )2(."މށ އމރކރއވއވއބއމހނގ ގތކގއ ނމދކރއބއމހނގ މއޗށ ވޖބވގނވނ ! އދކއއތ. ހކރނމދ ވޖބވގނ ނވއވ

ދނފހ އބއމހނވސ ހކރކށފނމ އބއމހނ . އދވހގ މނދރނމދވގ ޒމނގއ އނހނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ . ރކށ ނޖހނއވމނދރނމދ ކ

އވކމގއ ބކނބލނ މސކތށ ޙޟރވ އކލގފނގ ފހތޕޅގއ ހކރނމދ ކރ .ވއވ

.وصححه األلباينرواه ابن ماجه واحلاكم وصححه على شرط الشيخني ووافقه الذهيب )1(

.وصححه األلباينه رواه أبو داود وابن ماج )2(

Page 266: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

265

ހކރނމދގ ވގތ

ވރބކލނގ ތރއނ އޞޙބބކލނނއ، ތބޢއޔބކލނނއ، އމމ

هللا މތ. ގނބކލނގ އރހގއ ހކރނމދގ ވގތކ މނދރނމދގ ވގތވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ނދ ހކރކރއވ އރ މދނފލ ހرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހމކށވރނ ". ރއސނލއވ ސލމ ބނ އކވޢގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ )1(."ކމގއވއވ

އ އކ އރ މދނފލ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކލގފނ ވދޅވއވއރ މދނފލ ހނދ ހނނ ހޔނޏށ ދނ. އހރމނ ހކރނމދ ކރކމގއ ވމއވ

. ވދޅވއވ - رمحه اهللا -އދ އމމ ބޚރ )2(."ބލމނ އހރމނ އނބރ ދމއވއބކލނނށ ރއސނލއވ ޢމރ هللا އދ މތ." ހކރވގތކ އރ މދނފލ ވގތވ"

ލބއ، ނޢމނ ބނ ބޝރއ، ޢމރ ބނ ޙރއޘގ ބނލޚއޠބއ، ޢލ ބނ އބޠرسول . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - އދ އމމ ޝފޢ . ކބއނވސ އފދއނ ރވވގނވއވ

އއ، އބބކރއ، ޢމރއ، ޢޘމނއ އދ އބކލނގ ފހނ اهللا صلى اهللا عليه وسلم )3(."ހކރއ ކރއވފއވނ އރމދނ ފލމށ ފހގއވ ކލނވސ ހރހއމމވރ ބ

ފހ އމމ އޙމދއ އމމ އސޙޤގ އރހގއ ހކރނމދ ވގތކ އބކލނގ . ޢދނމދގ ވގތނ ފށގނ މނދރނމދގ އނމފހ ވގތ ހމއށވ

ރއސނލއވ އނސގފނގ هللا މތ. ތރގއ އނނވ ބސފޅތއ ހމނއވ ދލލތކގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހރމނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

އދ )5(."ބރ ދމއވއނ )4(ދނ އހރމނ ޤއލލކރމށޓކއ. އކ ހކރނމދ ކރމއވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތއހރމނ ) ހކރކށގނ(ދނ . ހކރކރއވ ކމގއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم "

. والبخاري وأبو داود والترمذي والبيهقي رواه أمحد )1(

.رواه مسلم )2(

. اموع )3(

. ޤއލލކރމކ މނދރވމގ ވގތކޅއ ކރނ ނދއލމވ )4( .والبخاري رواه أمحد )5(

Page 267: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

266

)1(."މދނފލ ހނދ ޖމލތއ ހއހއޕމއވ އހރމނގ ޖމލތއ ކއރއށ އއސ އރއއ، هللاބނ މސޢދއ، ޖބރ ބނ ޢބދهللا އބކލނނށ ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ

ސޢދއ، މޢވޔގ ކބއނ އބކލނ އރމދނ ފލމގ ކރނ ހކރކރއވކމށ . ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ތއދ މ. ރވވގނވއވ

ފނގދވ ހނދ ހކރނމދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ )2(."އދ ހނގދވ ހނދ ހކރނމދ ފސކރއވއވ. އވސކރއވއވ

އހނކމނ . އވޘފޅތކއ ޞއޙވގނވފހ ބޔނވދޔ ހރހ ޙދ. އޙދޘފޅތއ ޖމކށ ނތޖއއ ނރމށ ވރށގނ ޢލމވރނ މސއކތކރއވފއވއވ

އރ މދނފލމގ ކރނ ހކރކރމގ މރދކ އބކލނ ހކރ . "އމމ ނވވ ވދޅވއވ." ޙޤޤތގއ އރ މދނފލމގ ކރނ ހކރކރމއނނވ. ގއ މބލޣކރމވއވސކރމ

ޙދޘތއ ތޢރޟވކމށ ދޢވކރމށވރ ޙދޘތއ . "އދ ޙފޡ އބނ ޙޖރ ވދޅވއވކމށ އވސވ އކމގ ފހ ކމއކރމށޓކއ އ. ޖމކށ ނތޖ ނރނ މއއލކނ ބޑވ

ހމ މބދއނ ހކރށ ކރނދއމށ . މއޗށ އސވމށ ބއއފހރ އކނކރމ ބނވއވއހނކމނ މނއކ އބކލނ ޤއލލކރމގ ކރނ ހކރނމދ . ހކރކރމ ބނވދނއވ

ފހ . ބކލނ އދކށ މނދރނމދ ކރއވ ގތ ޚލފށވއއ ހނގދއރ އ. ފއޓވތވއދ އއ . ދނ މނދރނމދ ކރއވތވ. އބކލނ ހނގދއރ ފރތމ ޤއލލކރއވތވ

އމމ ފހ." ހނގދ އރ މނދރނމދ ފނވގތގއ ކރނ ޝރޢކރވގނވތއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއރ މދނ ފލމގ ކރނ . "ކނ ވދޅވއވއޝ

ހކރކރއވކނ ޞރޙ ނއޞތކނ ސބތވގނވ އރ އނއޞތއ ތއވލކރމކށ اهللا عليه وسلم رسول اهللا صلىއހނހމކށވރނ އރ މދނފލމށފހ . އއވސ މގއނވއވ

)3(."ހކރކރއވނ އގ ކރނ ހކރކރނ ހއދވގނވނ ނފއއނކރއވ

.رواه أمحد ومسلم والنسائي )1(

.رواه البخاري )2(

.وطارنيل األ )3(

Page 268: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

267

ހމވ ޢދދ ނމދގ ޖމޢތހކރ

ޖމޢތކ ހކރނމދ ޞއޙވމގ ޝރޠތކގ ތރއނ ޝރޠއކމށ

. އއ އނނނވ ޙދޘފޅގ މއޗށ ބނކށވ. ވއވޢލމވރނ އއތފޤވވޑއގނފއއކލގފނ . ރއސނލއވ ޠރޤ ބނ ޝހބގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

الجمعة حق واجب على كل". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވކނމ މސލމއގ މއޗށ ހކރނމދ ޖމޢތގއ ކރނ : "މނއ )1("جماعة يف مسلم

ދނފހ ހކރނމދގ ޖމޢތ ހމވ ޢދދ ބހގތނ ޢލމވރނގ ." ވޖބވގނވއވނރމޒހބ ފތޙލބރގއ ޙފޡ އބނ ޙޖރ ފ. މދގއވނ ޚލފއފދފއވ

އދ އގތރއނ އނމ މޝހރވގނވ މޒހބކ . މކމބހގތނ ބޔނކރއވފއވއވދލލކ ކޢބ ބނ މލކގ . މއ އމމ ޝފޢގ ރއޔވ. ސޅސމހނ ހމވމވ

މނނގނ ހކރކރއވ އސޢދ އނމފރތމ އހރ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ބސފޅވދނ ކޢބގ ދރކލނ . އއ ނޤޢލޚޟމތވ ކޔނ ތނގއވ. ބނ ޒރރއވ

އދވހގއ އބކލނގ ޢދދ ކހވރއހއޔވ؟ ކޢބ . ޢބދއރޙމނ ސވލކރއވއވހކރނމދގ ޖމޢތށ . "ޝއކނ ވދޅވއވ ފހ އމމ )2(."ސޅހވ. ވދޅވއވ

ސބބކ އއ . ސޅސމހނ ހމވނ އއ ޝރޠއކމށ މބސފޅ ދލލއނކރއވގ މއޗށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އހނހމކށވރނ . ހނގފއވ ޚއޞކމކވއދ ކފރނގ ސބބނ . ނ ހޖރއގ ކރނ މއކގއވހކރނމދ ފރޟކރއވ

ދނފހ . އތނގއ އކލގފނށ މސތކނނގނ ހކރކރއވމކށ ކޅދނވވޑއނގތވބއއ އޞޙބބކލނ މދނއށ ހޖރކރއވމނ އކލގފނ އބކލނނށ ހކރކރމށ

ހ ތގއ އބކލނގ ޢދދ ސޅއދ އވގ. ދނ އބކލނ ހކރކރއވއވ. ލޔއވއވހށވރ މދވމނ ހކރނކރވނކމކށ މބސފޅކނ އއގތކށވސ ސޅ. ޤވއވއއތފ

ހނގފއވ ޚއޞކމކނ . އދ ހމކށވރނ އޞލޢލމގއވއވ. ދލލއނކރއވސޅހށވރ . އދ ވދޅވއވ. ޢއމޙކމކ ޚލފށ ޙއޖތއ ޙޞލއނކރވނއވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود )1(

.األلباينرواه أبو داود وحسنه )2(

Page 269: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

268

ރއސނލއވ هللا މދޢދދކނ ހކރއނކރވނކމށ ބނއވ ބކލނގ އބސފޅ މތހކރނމދގއ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. އވޖބރގފނގ އނނނވ ބސފޅނ ރއދވ

އހނދ ޝމކރއނ ވޔފރ . ޚޠބދއވނ ކޅށ ހނނވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އގފލ ހމއއމއކ ބރމހނ ފޔވއ މސކތގއ ތބ ހރހ . ގފލއއ އތވއޖއވ

މއޔތ هللا މދ މތއދ އބއމހނނ. ގފލއ ދމއށ ނކމގނ ހނގއޖއވއނމނ އY X W V U T S R QP O N M L K J I H ] . ފއވބވލއވއ

^ ] \ [ZZ )އއރނނށ ވޔފރއއ ނވތ ކޅވރއ : "މނއ )١١: اجلمعة. އދ ކލގފނ ކޅށ ހނނވމށ ދކށލތވ. ނ ހނދ އއ ދމއށ ދވފއ ދތވފނ

ގ ޙޟރތގއވ ސވބއ ދރމ ކޅވރއ ވޔފރއށވރ هللا. ކލގފނ ވދޅވށވޝއކނ ދނ އމމ )1(."އ ރޒޤދއވ އނމހޔ ފރތވهللاއދ . މހޔވގނވއވ

މއނ އއވސ ޢދދއ ޝރޠކރމކށ އއވސ ޞރޙ . ދނނށވ. ވދޅވއވދނ ދމހނ ހމވއޖނމ ހކރ ޞއޙވނކމށ ބނއވ ބކލނ . ދލލއނތވއދ . ޢދދނނވފހ އބކލނ އއސތދލލކރއވ ނމދގ ޖމޢތ ހމވ. ދނނއވ

އބހ ދމހނގ ކބއނ ނމދގ . (އޢދދގ މއޗށ ޢލމވރނ ވފއވ އޖމޢނނވއދ ޚއޞ ޢދދއ .) ޖމޢތ ޞއޙވނކމށ ޢލމވރނވނ އޖމޢވވޑއގނފއވ

ފހ ހރހ . އބކލނ ވދޅވފއވއވ ޝރޠކރނ އއވސ ދލލކނ ސބތނވކމށއދ އނމދތކ ހކރ ދމދ . ނމދއގއ ދމހނގ ކބއނ ޖމޢތ ޞއޙވގނވއވ

އދ މވނ ޢދދކނ މނވ ހކރނމދގ ޖމޢތ . ޖމޢތގއ އއވސ ފރގއ ނވއވގ ކބއނ އއވސ ބސފޅއ އއސފއއ ول اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسޞއޙ ނވނކމށ

އމމ ޝއކނ ".ފހ މމސއލގއ ރޖޙވގނވ ބސފޅކ މއވ. ނވއވ )2(.ވދޅވއވ

.والبخاري رواه أمحد )1(

.نيل األوطار )2(

Page 270: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

269

ހކރކރވ ތނ

އ އދ މސކތގއ ސހރގއއ، ކދރށރށގއއ، މއދނގއއ، ސހރގއ

އދ ހމއފދއނ ރށގ އއތނކށވރ . ހކރނމދ އދކރނ ޞއޙވގނވއވރއސނލއވ هللا ފހ މތ. ގނތނތނގއ ހކރނމދ އދކރނވސ ޞއޙވގނވއވ

އކލގފނ ބޙރއނށ ފތކޅއ ހމކށވރނ. ޢމރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވތޔބއމހނވ ކނމތނއގއ ތޔބއމހނ . "އފތކޅގއ ވއވ. ފނއވއވ

ބނ ޢއބސގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ )1(."ހކރކރހށކމވމސޖދއނބވގއ ކރވނ ހކރށފހ ދނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

އސލމދނގއ ކރވނ އނމފރތމ ހކރކރވނ ބޙރއނގ ރށއކމގއވ ޖވޘއ . އދ ލއޘ ބނ ސޢދ ވދޅވއވ )2(."ކޔނ ރށގއހރ މސޖދ ޢބދލޤއސ ގއވ

މނގފނގ ޒމނގއ އދބކލނގ އމރފޅށ ސހރގ ޢމރގފނއ ޢޘ". އހލވރނނއ، ސހރގ އއސރތކގއ ދރއޅމހނ އތނތނގއ ހކރކށ އޅނވ

)3(."އދ އބއމހނގ ތރގއ ބއއ އޞޙބބކލނވސ ވއވ

ހކރ ޚޠބ

އބކލނ . ވރނގ އރހގއ ހކރ ޚޠބ ވޖބވގނވއވޖމހރޢލމرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ . އސތދލލކރއވފއވނ އނނނވ ދލލތކނނވދ އ. މއ އކލގފނގ ޢމލފޅވ. އކލގފނ ކރއވ ކނމ ހކރއގއ ޚޠބދއވއވ

އކލގފނ . ރއސނލއވ މލކ ބނ ޙވއރޘގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

.إسناده جيد: رواه ابن أيب شيبة، وقال أمحد )1(

.رواه البخاري وأبو داود )2(

.رواه البيهقي )3(

Page 271: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

270

)1("يلصي أنومتيأر ماا كولص". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވއބކލނގ ." ތ ދށގތށ ނމދކރށވތޔބއމހނ ތމނކލގފނ ނމދކރއވ: "މނއ

! " ] . އކލނގ ވޙކރއވއވ. ގ އނނނވ ވޙބސފޅވهللاތނވނ ދލލކ މތ - , + * ) ( ' & % $ #Z )އ : "މނއ )٩: اجلمعة

هللا ދވއޖ ހނދ ފހ ހކރދވހ ހކރށ ބނގ! އމނވއޖ މސތކނނވ." ތޔބއމހނ ހނގއގނނށވ) ޚޠބ އޑއހމށއ ހކރނމދކރމށ(ހނދމކރމށ

ފހ މބޔނކރވނ ޖމހރޢލމވރނ ހކރ ޚޠބ ވޖބވގނވކމށ ގނނވފއވ .ދލލތކވ

ފރތމ ދލލ . "އމމ ޝއކނ ވދޅވއވ މދލލތކށ ޖވބދއވމނގ ޢމލފޅ ކމއ ވޖބވމގ ފއދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمހމއކނ . ދނނއވ

އބސފޅގއ އވނ ނމދ އކލގފނ . ދނ ދވނ ދލލ ދނނއވ. ޙޞލއނކށދއވއދ ތނވނ ދލލ . އދ ޚޠބއކ ނމދއ ނނވ. ރމގ އމރފޅވކރއވ ގތށ ކ

އމރކރއވފއ އވނ އކލނގ ހނދމކރމށ هللا އއޔތގއ މތ. ދނނއވހނދމކރނ هللا އނމބޑ ވރކށ ބނވނ . އދ އއ ހކރނމދވ )2(.ހނގއގތމށވ

އދ ހމކށވރނ ހކރނމދ . ރ ޚޠބއ ހކރނމދ ދމދ ޝމލވގނވކމށވހކއދ ހކރ ޚޠބ . ވރނވނ އއތފޤވވޑއގނފއވމވޖބވގނވކމށ ޢލ

މދލލ ހކރ އހނކމނ. ވޖބވގނވމމދ އބކލނގ މދގއ ވނ ޚލފ އފދފއވފހ ރޖޙވގނވ ގތކ އމމ . ދނ ވދޅވއވ. ޚޠބ ވޖބކރމކށ ނފދއވ

އބހ ހކރ ޚތބ . ޙސނލބޞރއއ، އމމ ދވދއ، އމމ ޖވއނ ވދޅވފއވ ގތވ )3(."މސތޙއބވގނވމވ

އރ ހނދ ސލމގވމއ، އނ މނބރމތ އށނމނ ޚޠބމހ މނބރށރއސނލއވ هللا ފހ މތ .ބނގދނމއ، މއމމނ އނއ ދމއށ ކރމތލނ

رسول اهللا صلى ހމކށވރނ. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

. رواه البخاري ومسلم )1(

)١٤: طه( Z/ 0 1 ] . މގ މރދކ ނމދކރނކމށ އކލނގ މވޙބސފޅ ދލލކރއވހނދމކރهللا )2( ."ހނދމކރމށ ނމދ ޤއމކރހށކމވهللا އދ ތމނ: "މނއ

.نيل األوطار )3(

Page 272: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

271

السالم އބހ )1(."މނބރށ އރއވޑއގނނވ ހނދ ސލމގވއލއވއވاهللا عليه وسلم މފދއނ السالم عليكم ورحمة اهللا وبركاتهނވތ السالم عليكم ورحمة اهللاނވތ عليكم

. ނ ޔޒދގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ސއބ ބهللا އދ މތ. ވދޅވއވއއ، އބބކރއ، ޢމރގ ޒމނގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ

ދނ ޢޘމނގ . ހކރނމދގ ފރތމ ބނގދވނ އމމމހ މނބރށ އރ ހނދގއވއދ . އތރކރއވއވ )2(ނވގނދޔ ހނދ އކލގފނ ބނގއއޒމނގއ މސލމނ ގ

އދ އކނތއ އދވހއސރ ފށގނ . އބނގ ދވނ ޒއރއ ކޔނ ތނގއވރއސނލއވ ސއބ ބނ ޔޒދގ ކބއނ هللا އދވސ މތ )3(."ސބތވއޖއވމނބރމތ އށނނވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ކލގފނ ވދޅވއވއ. ރވވގނވއވ

އދ އކލގފނ މނބރނ ފއބއވޑއގނނވ ހނދ . ހނދ ބލލ ބނގދއވއވ. ކރއވއވއދ ޢދއޔ ބނ ޘބތ އކލގފނގ ކފފޅގ ކބއނ ރވ )4(."ޤމތދއވއވ

މނބރށ އރއވޑއގނނވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ކފފޅ ވދޅވއވ )5(."އކލގފނގ އޞޙބބކލނ އކލގފނ ދމއށ ކރމތލއވއވ

މއޗށ އށ ޙމދކރމއ، ދނ އތރރސލގهللاޚޠބގއ އނމފރތމ މތފހ .ޞލވތ ކޔވމއ، މސތކނނށ ނސހތދނމއ، ޤރއނގ އޔތތއ ޝމލކރނ

رسول. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ )6("ليس فيها شهادة كاليد الجذماء يطبة التالخ" .ފޅކރއވއވاهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

ނވ ޚޠބ ) ه إال اهللا وأشهد أن محمدا رسول اهللاأشهد أن ال إل(އޚޠބއއގއ ޝހދތ : "މނއ

.وصححه األلباينرواه أبو داود وابن ماجه )1(

އދ އބބކރގފނއ ޢމރގފނގ . ހކރނމދށ ގވނ އއބނގއވ ގޒމނގއوسلم رسول اهللا صلى اهللا عليه )2(ދނ ޢޘމނގފނގ ޒމނގއ މސލމނ ގނވ މދނގ . ޒމނގއވސ ހކރނމދށ ގވނ އއބނގއވ

އއ ކރއސރ މސތކނ ހކރށ . ގފނ ބނގއއ އތރކރއވއވއކހސބތކށ އބއމހނ ފތރމނ އކލއދ އއ ބއއމހނ ހކރފދއނ . އދ އއވސ އޞޙބބކލކ އކމށ އނކރއވސ ނކރއވއވ. ތއޔރވމށވ

މނދރނމދ ވގތވމގ ކރނ މސތކނނށ ހކރވގތވނ އއ! އދ ކއއތ. މނދރނމދގ ބނގއއ ނނވ . އޅކނ އނގމށޓކއ ގވ ބނގއކވ

.رواه البخاري وأبو داود والنسائي )3(

.وصححه األلباينرواه أمحد والنسائي )4(

.وصححه األلباينرواه ابن ماجه )5(

.وصححه األلباينلترمذي رواه أمحد وأبو داود وا )6(

Page 273: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

272

ފށނ )1(ތނޚޠބތލޙޖއދ ޚޠބ ފށއރ ." ޖޒމބލ ޖހފއވ އތއފދއވ ،ونستغفره ،ونستعينه ،نحمده ،هللاإن الحمد ". އއ މފދއނ ކޔމވ. މސތޙއބވގނވއވ

يومن يضلل فال هاد ،ضل لهفال م من يهده اهللا ،ومن سيئات أعمالنا ،من شرور أنفسنا ونعوذ باهللاإال اهللا ،له أن ال إله دهأشو له ريكال ش هدحو، ولهسرو هدبا عدمحأن م دهأش2("و( " ريفإن خ

وكل ،األمور محدثاتها وشر ،)ملسو هيلع ى اهللالص( محمد يده يداله وخير ،الحديث كتاب اهللا4 5 6 7 8 9 : ] )3("وكل ضاللة فى النار، بدعة ضاللة وكل ،محدثة بدعة

? > = < ;Z )١٠٢: آل عمران( [ ) ( ' & % $ # " !/ . - , + * > = < ; : 98 7 6 5 4 3 21 0Z

~ � ¡ ¢ £ !z y x w v u } | ] )١: النساء( ® ¬ « ª © ¨ § ¦ ¥¤Z )ޚޠބގ މނއ ) ٧١ - ٧٠: األحزاب :

ގއށ އޅމނ އކލނ. އށވهللاހމކށވރނ ހރހ ޙމދއ ލބވޑގނވނ "އދ އކލނގ ޙޟރތނ . އދ އކލނގ ޙޟރތނ މދދށ އދމއވ. ޙމދކރމއވ

އދ އޅމނގ ނފސތކގއވ ނބއ ކނތއތކނނއ . ފފފއސވމށ އދމއވއމހކށ هللا . އދމއވ ގ ޙޟރތނ ރއކތރކމށهللاއޅމނގ ނބއ ޢމލތކނ

އދ އކލނގ އމހކ . ހދޔތ ދއކވއފމހ މގފރއދނ އހނފރތއ ނވއވهللا އދ . މގފރދމގ ތރއށ ދކށލއފމހއށ ހދޔތދއކނ އހނފރތއ ނމވމއވ

ނ އއވސ އލހކނވކމށއ، އކލނގ މނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހއދ . އއކއވނތކމށއ، އކލނގއށ އއވސ ޝރކކ ނވކމށ އޅހކވމވފހ ." "މޙއމދގފނ އކލނގ އޅކމށއ އކލނގ ރސލކމށވސ އޅހކވމވ

ހދޔތކ އދ އނމހޔ . ކލނގ ބސފޅވގ ފތގއވ އهللاއނމހޔ ބހކ އދ ދނގއ ކރވ އނމނބއ ކނތއތކކ . ސދއވ ހދޔތވމޙއމދގފނ ގނ

މސލކށ ދބއމހނގ މދގއ . ތކ މހއމ ބޑކމއފށއރ ކޔނ މސތޙއބވގނވ ޚޠބއކވޚޠބތލޙޖ )1(ރގއއ، އސތސޤ އއ ނނމ އރގއއ، ކއވނކރ އރފޔވދގއ ބޑ އމހނގ މމޢހދއއކރ އރގއއ، ދބ

.އދވސ މނނ މފދކނތއތކގއވ. ނމދގއއ، ޢދނމދގއއ، ހކރނމދގއވ .وابن ماجه رواه أمحد ومسلم وأبو داود والترمذي والنسائي )2(

.رواه أمحد ومسلم والنسائي وغريهم )3(

Page 274: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

273

އދ ކނމ . އދ އފދ ކނމ އކމކ ބދޢއކވ. އދނގއ އލށކރވ ކނތއތކވއ އމނވއޖ (." އދ ކނމ މގފރދމއވނ ނރކއގއވ. ކވބދޢއކ މގފރދމ

. ތޤވވރވނ ޙއޤވގނވ ގތގއ ތޤވވރވށވ ،އށهللاތޔބއމހނ ! މސތކނނވ! އ މސތކނނވ( ).އދ މސލމނ ކމގއވ ޙލ މނވ ތޔބއމހނ މރނވށވ

އކލނގއ އނމ . ޔބއމހނ ތޔބއމހނގ ވރރސކލނގއށ ތޤވވރވށވތއދ . ތޔބއމހނ ހއދވ ރސކލނގއވ) އދމގފނގ ޒރއޔއނ(ނފސކނ

ނ ގނ ހއދވ އދކނބލނގ ކބއ) ޙއވގފނ(އނފސނ އނފސގ އނއޖނސ އށ هللاއދ ތޔބއމހނ . ފރހނނތކކ ގނ އނހނނތކއ ފތރއވ ރސކލނގއވ

އކލނގއ އކލނގ މދވރކށ ތޔބއމހނ އކކ އނކކ ސވލކށ . ތޤވވރވށވކނޑމނ ތޔބއމހނ ގޅނތއ ގމކއދ ތމގ. ކނކމށ އދއޅ ރސކލނގއވ

هللا ހމކށވރނ ތޔބއމހނގ މއޗށ ފރވރވވޑގނވ ފރތއކމގއ . ރއކތރވށވއދ . އށ ތޤވވރވށވهللاތޔބއމހނ ! އ އމނވއޖ މސތކނނވ( ).ވޑގނވއވ

. ނގ ތޔބއމހނގ ޢމލތއ އޞލޙކށދއވނއވއރނ އކލ. ތދބހނ ބސބނށވއށއ އކލނގ ރސލއށ هللاއދ . އދ ތޔބއމހނގ ފފތއ ފއސވއދއވނއވ

ފހ ހމކށވރނ ބޑވގނވ ކމޔބކނ އނ . ކޔމނތރވއޖމހ ދނނއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ދ މތއ ).ކމޔބވއޖއވ

ކޅށ ހނނވއގނ ޚޠބދއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ އދ ޚޠބގއ ޤރއނގ. އދ ދޚޠބގ ދމދގއ އށނދވޑއގނނވއވ. ކމގއވއވ

هللا އދވސ މތ )1(."އދ މސތކނނށ ނސހތދއވއވ. އޔތތއ ކޔވއވދޅވއވرسول اهللا . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

މދކލމކޅއ ! އދކއއތ. ވހކރދވހ ހކރ ޚޠބ މދގއނކރއވއ صلى اهللا عليه وسلمރއސނލއވ އއމ ހޝމ هللا އދ މތ )2(."ކމގއ މނވ އކލގފނގ ޚޠބ ނވއވ

Z!" # $ ] . "އކމނ ވދޅވއވ. ބނތ ޙރޘގ ކބއނ ރވވގނވއވމނބރމތ ކނމ ހކރކ عليه وسلم رسول اهللا صلى اهللاމސރތ އހރނ ދސކރ

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والنسائي )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود )2(

Page 275: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

274

هللا އދ މތ )1(."ޚޠބދއވމނ ކޔވއވދޅވނކށ އހރނ އޑއހއގނނވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޔޢލ ބނ އމއޔގ ކބއނ ރވވގނވއވ

މއޔތ ކޔވއ ވދޅވނކށ 6Z 7 ] މތ މނބރرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم " )2(."އހރނ އޑއހމވ

ކޅށހރގނ ދޚޠބދނމއ ދޚޠބގ ދމދ ހނދކޅކށ އށނދލނ . ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ .ޝރޢކރވގނވނ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ހކރދވހ ހކރނމދގއ . "ވދޅވއވ އކލގފނދވނ (ދނ . ދނ އށނދވޑއގނނވއވ. ކޅށހނނވއގނ ޚޠބދއވއވ

)3(."އއ މސތކނ މއދ ކނތއކރމނދ ގތށވ. ތދވވޑއގނނވއވ) ޚޠބދއވމށއކލގފނ . ރއސނލއވ ޖބރ ބނ ސމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތދނ . ކޅށހނނވއގނ ޚޠބދއވ ކމގއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވ

ފހ . ޚޠބދއވއވ ދނ އލނ ތދވވޑއގނ ދވނ. އށނދވޑއގނނވއވ. އކލގފނ އށނދ އނނވއގނ ޚޠބދއވކމށ ބނފމހ ހމކށވރނ ދގހދއފއވ

އކލގފނއކ ދހހށވރ ގނ ނމދ އހރނ . ގނދ ބނމވهللا ފހ ހމކށވރނ . އމމ ޠވސގ ކބއނ ރވކރއވއވ، އދ އމމ އބނ އބ ޝއބ )4(."ކރމވ

ނއ މއއ، އބބކރއ، ޢމރއ، ޢޘ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ޠވސ ވދޅވއވއދ އނމފރތމ މނބރމތ އށނދ . މއނމ ބކލނ ކޅށތއބވއގނ ޚޠބދއވއވ

އދވސ އމމ އބނ އބ ޝއބ، އމމ ޝޢބގ ." ދއވ މޢވޔތވއނނވއގނ ޚޠބމޢވޔތގފނ އށނދ އނނވއގނ . "ޝޢބ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވކރއވއވ

."ޚޠބދއވ އކލގފނގ ބނޑފޅގ ސރބ ގނވ ހނދގއވއޗށ ބނކށ ބއއޢލމވރނ ވދޅވފއވނ ފހ މރވޔތތކގ މ

އހނނމވސ . ޚޠބދއރ ކޅށހރމއ ދޚޠބގ ދމދގއ އށނނ ވޖބވގނވ ކމށވގ ހމއކނ ޢމލފޅކނ ވޖބވމގ ފއދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم

. ޙޞލއނކށދނއވ

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود والنسائي )1(

. رواه البخاري ومسلم )2(

. رواه اجلماعة )3(

.رواه أمحد ومسلم وأبو داود )4(

Page 276: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

275

ރއސނލއވ ޢއމރ هللا މތ .އޑހރކށ ޚޠބދނމއ ޚޠބ ދގނކރނرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޔސރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

وقصر خطبته مئنة من إن طول صالة الرجل ". އހރނ އޑއހމވފޅކރއވނކށ حديثقههة ،فطبوا الخرأقصالة ويلوا الصرا ،فأطحس انيالب نހމކށވރނ މހ : "މނއ )1("فإن م

ދގކރމއ އނގ ޚޠބކރކރމކ އނގ ފޤހޢލމވރކމގ) ހކރނމދ(އނގ ނމދ ފހ . އދ ޚޠބ ކރކރށވ. ފހ ތޔބއމހނ ހކރނމދ ދގކރށވ. ޢލމތކވ

އބހ މސތކނގ ހތތއ ." ހމކށވރނ ބއއ ބޔނކރނތކގއ ޖދއއވއވނ ފހ ހކރ ދގކރމ ޚޠބ ކރކރ. ދމއގނނފދ އސރއ ހރއވ

ފހ . ތކށވނ ޖމޢކލމތއ އނއށ އނގމގ ސބބނނވފޤހޢލމވރކމގ ޢލމރއސނލއވ هللا އދ މތ. ފޤހޢލމވރޔ ދގމނއއ ކރކރ ޢބރތކނ ބޔނކރއވ

رسول اهللا صلى اهللا . "ދޅވއވއކލގފނ ވ. ޖބރ ބނ ސމރގ ކބއނ ރވވގނވއވގފނގ ޚޠބވސ އދ އކލ. ދއ ކމގއވއވގ ހކރނމދ މދމނގ ނމ عليه وسلم

ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ هللا އދ މތ )2(."މދމނގ ޚޠބއއ ކމގއވއވޚޠބދއވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ވއވއކލގފނ ވދޅ. ރވވގނވއވ

އދ ކފ . އދ އޑފޅ އފލގނދއވ. އކލގފނގ ދލފޅ ރތވގނދއވއޅކމމދ އ ހވރ ދޝމނނ ހމލދނއއ ލޝކރކށ ހނދނ. ގދވގނދއވ

رسول اهللا صلى اهللا . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - عالمة ابن القيم )3(."ނނވއނޒރކރ މހއފދއއށއ، هللاއއ . ގ ޚޠބތއ އކލވގނވނ އމނކމގ އޞލތކގ މއޗށވ عليه وسلم

އކލނގ މލއކތނނށއ، އކލނގ ފތތކށއ، އކލނގ ރސލނނށއ، އދ . އދ ސވރގއއ ނރކއގ ވހކތކގ މއޗށވ. ޚރތދވހށ އމނވމވއ

އކލނގ ޞލޙ އޅތކނނށ އކލނގ ތއޔރކރއވފއވ ނޢމތތކއ އކލނގއށ ބތގ ވހކތކގ ނކޔމނތރވ މހނނށ އކލނގ ތއޔރކރއވފއވ ޢޛބއ ޢޤ

ގ މޢރފއނ هللاއކލގފނގ އޚޠބތކގ ސބބނ އމނކމއ، ތއޙދއ، . މއޗށވ )4(."އއ މއދގ ޚޠބނދ ޚޠބތކ މޅނޚލފށވ. ހތތއ ފރގނދޔއވ

.رواه أمحد ومسلم )1(

.رواه اجلماعة إال البخاري )2(

. رواه مسلم وابن ماجه )3(

. البن القيم" العبادزاد املعاد يف هدي خري" )4(

Page 277: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

276

ރއސނލއވ هللا ހ މތފ .ޚޠބމހއށ ކމއދމވގނ ޚޠބ މދކޑއލނرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. އބ ބރއދގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ތއޕޅ (ޙސނއ ޙސއނ ) އކލގފނގ ކފދދރކލނ(ޚޠބދއވނ ހނނވނކށ ގނ ތއބވޙލ ވއޓވޑއގނނވމނ ހނގވފއ ރތ ހދނކޅއ ތރކރއވއ) އރ

މނބރމތނ ފއބއވޑއނނވ ދދރކލނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ . ވޑއގތވދނ . އދ އކލގފނގ ކރފޅމތގއ ދދރކލނ ބނދވއވ. އރއލއވއވ

ހމކށވރނ . އއ އކލނގ ރސލ ތދވދޅވއޖއވهللا" .އވއވފޅކރحديثމދކދނ ވއޓމނ އނނތނ . ތޔބއމހނގ މދލއ ދރނނކ އމތޙނކވ

ތމނކލގފނށ ފނވޑއގތމނ ތމނކލގފނށ ކތތރވވޑއނގނ ޚޠބ ރއސނލއވ އބ ރފޢތ هللا އދ މތ )1(."އވ އދކދނ އރއލއވއވމދކނޑއލ

رسول اهللا صلى اهللا عليه އހރނ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. އލޢދވގ ކބއނ ރވވގނވއވފހ އހރނ . ވއރ އކލގފނ ހނނވ ޚޠބދއވށ. ގ އރހށ ހނގއޖއމވوسلم

ދނ ނދނނ . އހރނނ ބރއޓއސކމވ! ގ ރސލއވهللاއ . ދނނވއފމވފހ އކލގފނ ޚޠބ . ހގތނ ސވލކރނ އއމހކމވބދނ . މހކމވ

ޑނ ހދފއވ ލކޑ އދ ފއތއ ދނގ. މދކނޑއލއވ އހރނގ ގތށ ވޑއގނފއވهللا އދ އކލގފނށ މތ. ގނޑއއ ގނނވ ގނޑގއ އށނދވޑއގނފއވ

ދނ . އނގނނވއދއވ ޢލމކނ އހރނނށ އނގނނއދއވނ ފއޓވއފއވނނމއތބއ ޚޠބގ ) މނބރ މއޗށ އލނ އރއވޑއގނ(އކލގފނ

)2(."ފރހމކރއވއވއށ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - عالمة ابن القيم

އކލގފނގ އޞޙބބކލނގ . ބނމއ ޖހވޑއގނނވ ހނދ ޚޠބ މދކނޑއލއވއވއދ އނނ . ޅމނ ޖވބދއވމށ ޚޠބ މދކޑއލއވއވތރއނ ބކލކ ސވލއ ހށއ

މސލކށ ޙސނއ ޙސއނ . ބއއ ބނނފޅތކށޓކއ ޚޠބ މދކޑއލއވއވދނ އކލގފނ . ލއވމވފނވޑއގތމނ އދބފޅނ ނނގވމށޓކއ ޚޠބ މދކނޑއ

އދ އކލގފނ . ޚޠބ ފރހމކރއވއވ ނބރ މއޗށ އރއވޑއގނމ

.وابن ماجه والنسائي والترمذي رواه أمحد وأبو داود )1(

.رواه مسلم والنسائي )2(

Page 278: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

277

! މސލކށ އ މވނމހއވ. ޚޠބދއވނހނނވ މސތކނނށ ބސވދޅވ ހއދވއވކރ އދ މނނސ ޙލތ ނޔ. މސޖދ ސނނތކރށވ! އ މވނމހއވ. އށނނށވ

ފހ މސތކނގ . ގތގ މތނ ޚޠބގ ތރގއ މސތކނނށ އމރކށ ހއދވއވތރއނ ފޤރކ ފނވޑއގނނވ ހނދ ޚޠބގ ތރގއ އނއށ ޞދޤތކރމށ

ޚޠބގ ތރގއ ވރނވހގނ މހކ ޝކވކށފނމ . މސތކނނށ އމރކރއވއވ )1(."އސތސޤގ ދޢކރއވއވ

.ޚޠބކޔމނދ ހނދ މއމމނ އކކއނކކ ވހކދއކނ ޙރމވގނވނ. ފހ ޖމހރޢލމވރނގ އރހގއ ޚޠބދވމނދ ހނދ ހނލއ ތބނ ވޖބވގނވއވ

އއ ހޔކމކށ އމރކރނ ކމގއވޔސ އދ . ރމވގނވއވއދ ވހކދއކނ ޙރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا މތ. ނބއކމކނ މނކރނ ކމގއވޔސމއވ

.ވފޅކރއވއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ"تولغ فقد طبخي اماإلمو تصأن ةعمالج موي بكاحصل ހކރދވހ : "މނއ )2("إذا قلت

އމމމހ ޚޠބދ ޙލ ތބގ އކވރޔ ގތގއ ހނލއ އނނށ ތބ ބނފނމ ބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ." ހމކށވރނ ތބ ބކރ ޢމލއކށފއވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވورجل ،ارجل حضرها يلغو وهو حظه منه :يحضر الجمعة ثالثة نفر". ފޅކރއވއވوسلم حديث

ورجل حضرها بإنصات ،عز وجل إن شاء أعطاه وإن شاء منعه فهو رجل دعا اهللا ،حضرها يدعو ،تليها وزيادة ثالثة أيام يكفارة إلى الجمعة الت يوسكوت ولم يتخط رقبة مسلم ولم يؤذ أحدا فه

dc b a ` _ ^Z ] :عز وجل يقول وذلك بأن اهللا: މނއ )١٦٠: األنعام( )3(

ބކރ އމހނގ ތރއނ އކކ ހކރށ ޙޟރވ. އވތނމހކ ހކރށ ޙޟރވ"ށ ޙޟރވ ހކރއދ އނކކ . ކރނ އނއށވ ހއސއވއދ އއ ހ. އވރޢމލކފނމ އނއށ އވއކލނގ އރދކރއ. އށ ދޢކރމހކވهللاފހ އނއކ . އވދޢކރ

އދ އނކކ . އދ އކލނގ އރދކރއވއފނމ އނއކށ ނދއވނއވ. ދއވނއވއދ މހއގ ކނޑމތނ އނ . އތރކމއކ ހކރށ ޙޟރވ ހނލއ އނދއޖއވމޑމ

. البن القيم" زاد املعاد يف هدي خري العباد" )1(

.رواه اجلماعة إال بن ماجه )2(

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود )3(

Page 279: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

278

ފހ އގތށ އނ . އދ އއވސ މހކށ އނދގލއ ނމކރމއވ. ގރއއނކރއވއދ އތރ .ކނތއކރނ ވނ އނއހކރ ހމއށ އނގ ފފތކށ ކއފރއކށވ

. ވޙކރއވފއވއވهللا އހނ ހމކށވރނ މތ. ތނދވހގ ފފތކށވސ ކއފރއކށވ ."ފހ އނއށ އކމގ ދހހޔކމގ ސވބ ހއޓވ. ހޔކމއކށފމހ ދނނއވ"

ލއ އނނ ފހ އމމ ޝފޢއއ އމމ އޙމދގ އރހގއ ހނއދ އޑނވ . ވޖބވގނވނ އދ ވހކދއކނ ޙރމވގނވނ ޚޠބ އޑއވ މހނނށވ

އބއމހނނށ ! އދކއއތ. ހސބގއ ތބމހނނށ ހނލއ ތބނ ވޖބވގނނވއވސލމގ . މމ އސޙޤ ވދޅވއވއދ އމމ އޙމދއ އ. މސތޙއބވގނވއވ

އދ އމމ ޝފޢ . ކޔނ ހއދވގނވއވ يرحمك اهللاޖވބދނމއ ކނބހއޅއފމހއށ އކމކ އނ . ސލމގވމހއށ ސލމގވނ މކރހވގނވއވ. ވދޅވއވ

.ނއށ ސލމގ ޖވބދނނ ހއދވގނވއވސލމގވއފނމ އހނމހނ އފހ ހކރނމދގއ ސރތލފތޙއށފހ ޤރއނގ .ހކރނމދގއ ކޔވނ! " # $ % ] އކމކ ފރތމ ރކޢތގއ . ކނމ ސރތއ ކޔވޔސ ފދނއވ

, + * ) ( ' &Z ޖމޢތސރތ އދ ދވނރކޢތގއ އބހ [ ` b aZ މނފޤނސރތ ނވތ ފރތމ ރކޢތގއ އބހ [ r q p oZ

އބހ ޣޝޔތސރތ 4Z 5 6 7 ] އބހ އޢލސރތ އދ ދވނރކޢތގއ ގ ކބއނ سول اهللا صلى اهللا عليه وسلم رއއ އކނ . ކޔވނ މސތޙއބވގނވއވ

. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ފހ މތ. ސބތވތއވހކރނމދގ ފރތމ ރކޢތގއ ޖމޢތސރތ އދ . "އކލގފނ ވދޅވއވ

ކޔވއ ވދޅވނކށ އހރނ صلى اهللا عليه وسلم رسول اهللاދވނރކޢތގއ މނފޤނސރތ . ރއސނލއވ ނޢމނ ބނ ބޝރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ )1(."އޑއހމވ

ޢދނމދގއއ ހކރނމދގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކލގފނ ވދޅވއވ )2(."ޣޝޔތސރތ ވދޅވކމގއވއވ އޢލސރތއ

. الترمذي وابن ماجهرواه أمحد ومسلم وأبو داود و )1(

.رواه اجلماعة إال البخاري )2(

Page 280: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

279

! " # $ %] ދނފހ ޖމޢތސރތގ ފހބއ އބހ &Z އނ ފށގނ ސރތގ ނޔލށ އދ މނފޤނސރތގ ފހބއ އބހ [ m

r q p o nZ رسول اهللا صلى اهللا އނ ފށގނ ސރތގ ނޔލށ ކޔވއގނސނނތށ ! އދކއއތ. ގ ސނނތށ ޢމލކރ ކމކށ ނވނއވعليه وسلم

.ޢމލކރކމށވނ ދސރތ ފރހމއށ ކޔވއގނނވހކރނމދގ ފހރކޢތށ ނވތ ފހރކޢތނ ބޔކށ ލއވއލމހ

ފހ ޖމހރޢލމވރނގ އރހގއ ހކރނމދގ ފހރކޢތ .ހގތކނތއކރނޖއދ އނގ މއޗށވނ އމމމހ ސލމދނމނ . ލބއޖމހއށ ހކރނމދ ލބއޖއވ

ބނ ޢމރގ ކބއނهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ތދވ ފއތވ ރކޢތކރމވ. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ހކރނމދނ : "މނއ )1("من أدرك ركعة من الجمعة فقد أدركها وليضف إليها أخرى"ފހ އނއށ ހކރނމދ ލބއޖކނ . ދނނއވ ލބއޖމހ) ފހރކޢތ(އއރކޢތ

." އނ އތރކރހށކމވ) ފއތވ ރކޢތ(އދ އރކޢތށ އހނ ރކޢތއ . ކށވރވޖމހރޢލމވރނގ އރހގއ . ދނފހ ރކޢތކށވރ މދނ ލބއޖމހ ދނނއވ

هللا މތ. ދނ އނ ކރނޖހނ މނދރނމދވ. ނމދ ފއތވއޖއވއނއށ ހކރ) ފހރކޢތ(ހކރނމދނ އއރކޢތ . "ބނ މސޢދ ވދޅވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދ

ތ އދ ދރކޢތ ފއތވއޖމހ ހތރރކޢ. ލބއޖމހއށ ހކރނމދ ލބއޖއވ )2(."ކރހށކމވ) މނދރނމދ(

ފހ ހކރނމދގ ފހނ .ހކރނމދގ ކރނނއ ފހނ ސނނތކރނރއސނލއވ هللا މތ. ހތރރކޢތ ނވތ ދރކޢތކރނ މސތޙއބވގނވއވ

رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ވދޅވއވ އކލގފނ. އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ: މނއ )3("أربعا يا بعد الجمعة فليصلمن كان منكم مصل". ފޅކރއވއވحديث

ނތކރނ ބނނވމހ ފހ އނ ހތރރކޢތ ނޔބއމހނގ ތރއނ ހކރގ ފހނ ސތ". ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ." ކމވކރހށ

.وصححه األلباينوابن ماجه والدارقطين رواه النسائي )1(

.يف متام املنة وصححه األلباينرواه الطرباين )2(

.رواه مسلم وأبو داود والترمذي )3(

Page 281: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

280

ހކރނމދށފހ އކލގފނގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ )1(."ކޓރކޅގއ ދރކޢތކރއވ ކމގއވއވ

شيخ اإلسالم ابن تيمية . މވރނ ޖމކރއވފއވއވފހ މދޙދޘފޅ ޢލހކރނމދށފހ މސކތގއ ސނނތކރނމ ހތރރކޢތ . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا -

)2(."އދ ގގއ ކރނމ ދރކޢތކރށވ. ކރށވشيخ اإلسالم ابن . މމދ ދނނއވދނފހ ހކރނމދގ ކރނ ސނނތކރ

ފހ އކލގފނ . ދނނއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - تيميةއދ . ހކރނމދ ބނގއށފހ ހކރނމދގ ކރނ ސނނތއ ކރއވފއއ ނވއވ

ފހ . ކބއނ އކނ ރވކރއވފއއ ނމވމއވ އއވސ ބކލކ އކލގފނގއދ . އކލގފނ މނބރމތ އށނދވޑއގތމށފހ މނވ ބލލގފނ ބނގނދއވއވ

. ދނ ބލލގފނ ޤމތދއވއވ. ބލލގފނ ބނގދއވމނ އކލގފނ ދޚޠބދއވއވފހ ބނގއށފހ ސނނތއ . އކލގފނ މސތކނނގނ ހކރނމދކރއވއވދނ

ކރނ ފރޞތއ ޚދ އކލގފނގ އމއލ ނފސފޅށވސ އދ އއވސ އދ އކލގފނ ޚޠބދއވނ . އޞޙބބކލކށވސ އކލގފނ ނދއވއވ

ނނވމގ ކރނ ކޓރކޅގއވސ ސނނތއކރއވކނ އއވސ ބކލކ ވޑއގއދ އކލގފނގ އއވސ ބސފޅކނ ހކރނމދގ ކރނ . ރވކރއވފއއ ނވއވ

.ސނނތކރނ ވގތއ އދ ސނނތކރނ މނވރއ ބޔނކރއވފއއ ނވއވއކލގފނގ ބސފޅވނ ވގތއ މނވރ ކނޑއޅއވމކ ނލއ ހކރދވހ ! އދކއއތ

އއ އކލގފނ . ހކރށ އނނމހއށ ސނނތކރމށ ތރޙބދއވފއވކރނމދށ ކރނ ހނގފއ ހ ސވރއކށ ސވރނވ. "ޙދޘފޅކރއވފއވ ފދއނނވ

އދ އޞޙބބކލނގ ....." އއސ އނއށ މނވރކރވފއވ ވރށ ސނނތކށފމހއބކލނ ހކރދވހ މސކތށ ވޑއގނނވ . ކބއނވސ ސބތވގނވނ މގތށވ

ވވޑއގތ މނވރކށ ހނދ ވދވޑއގނނވއސރ އބކލނނށ ފސހއދ ބއއ ބކލނ . ފހ ބއއ ބކލނ ދހރކޢތކރއވތވ. ސނނތކރއވތވ

އދ ބއއ ބކލނ . އދ ބއއ ބކލނ އށރކޢތކރއވތވ. ބރރކޢތކރއވތވ

. رواه اجلماعة )1(

.قاسم ابن: مجع.املستدرك على فتاوى ابن تيمية )2(

Page 282: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

281

ނ ހކރނމދގ ކރނ ސނނތއ ކރމށ އހނކމ. އއށވރ މދނވސ ކރއވތވވޤތއ ކނޑއޅފއނވ ކމށއ ސނނތކރމށ ވކޢދދއ ކނޑއޅފއނވ ކމށ

އހނ ހމކށވރނ އފދކމއ ސބތވނ . ޖމހރޢލމވރނ އއތފޤވވޑއގނފއވއވއދ އކމބހގތނ . ގ ބސފޅކނ ނވތ ޢމލފޅކނނވ عليه وسلم رسول اهللا صلى اهللا

އއވސ އއޗއ އކލގފނގ ބސފޅކނވސ އދ ޢމލފޅކނވސ ސބތވގނ )1(."ނވއވ

ހކރދވހއ ޢދދވހ އއދވހއގއ ޖމވނ

ދވސ ދމވއޖނމ ޢދނމދކރމހނގ ކބއނ ފހ ހކރދވހ ޢދރއސނލއވ ޒއދ ބނ އރޤމގ ކބއނ هللا މތ. ހކރނމދގ ވޖބކނ ކނޑނއވ

) ހކރދވހއގއ(رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ .ފޅކރއވއވحديث ފހ . ދނ ހކރނމދ މފކރއވއވ. ކރއވއވޢދނމދ

ރއސނލއވ هللا އދ މތ )2(."ހކރނމދކރނ އދމހކ ހކރނމދކރހށކމވ"عليه وسلم رسول اهللا صلى اهللا . އކލގފނ ވދޅވއވ. އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

فمن شاء أجزأه من الجمعة وإنا ،يومكم هذا عيدان يقد اجتمع ف" .ފޅކރއވއވحديث مجونمފހ ހކރކރނ . ހމކށވރނ މއދ ދޢދ ޖމވއޖއވ: "މނއ )3("ع

އކމކ . އނއށ ފދގނވއވ) އނ ޢދނމދކރނ(ބނނނވމހ އނހކރނކރޔސ ."އހރމނ ހކރކރނމއވ

. ފހ ރށގއ ހނނ ވރޔއށ ހކރނމދ ޤއމކރނ މސތޙއބވގނވއވހނ އދ ޢދނމދ ނކރމ. އއ ހކރށ ޙޟރވނ އދމހކ ޙޟރވމށޓކއވ

." އހރމނ ހކރކރނމއވ"رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އއ . ހކރކރމށޓކއވފހ އމމ އޙމދގ އރހގއ ޢދނމދށ . މފދއނ ޙދޘފޅކރއވފއވތއވ

.جمموع الفتاوى لشيخ اإلسالم ابن تيمية )1(

.صحيح بشواهده األلباينوابن ماجه وقال والنسائي أمحد وأبو داود رواه )2(

.وصححه األلباينرواه أبو داود )3(

Page 283: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

282

އކމކ . ޖބވގނވއވޙޟރވމގ ސބބނ ހކރނމދނކރ މހނނށ މނދރނމދ ވއދރޖޙވގނވ ގތކވސ . ބޔނވދޔ ޙދޘފޅތއ ދލލކރނ ވޖބވގނނވކމށވ

. ބނ ޒބއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ފހ މތ. މއވހއގއ މއ އއދވ. "ކލގފނ ވދޅވއވފޠރޢދދވހއ ހކރދވހކ ދމވމނ އ

އދ . ދރކޢތކރއވއވ) ޢދނމދގ(ފހ ހނދނ އކލގފނ . ޖމވ ދޢދވ )1(."ޢޞރނމދކށފމށ ދނދނ އކލގފނ އތރނމދއ ނކރއވއވ

ޢދނމދ

ފހ ޢދނމދ ޝރޢކރއވނ . ފޠރޢދނމދވއބހ އޟޙޢދނމދއ رسول . އދ އނމދކ ސނނތކނ ގދވގނވ ނމދކވ. ހޖރއނ ފރތމ އހރގއވ

ފހ އނމދށ . އނމދއ ކރއވނމތ ދމހނނވ ނމދކވاهللا صلى اهللا عليه وسلم .އޙކމތއ ތރގއ ބޔނކރމވ. ޙކމތކއވއވ

هللا މތ .ޢދނމދށ ފނވރމއ، ހވނދލމއ، އތގއވ އނމރތ ހދނލނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދ

އދ )2(."ހ ރތކލއގ ރދއއ ތރކރއވ ކމގއވއވޢދދވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ". އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޙސނގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތދޢދގއ އހރމނނށ ލބނ އނމރތ ހދމއލމށއ، އހރމނނށ ލބނ އނމމޅ "

رسول اهللا صلى އލމށއ، އދ އހރމނނށ ލބނ އނމއގބޑ އޟޙޔ ކތލމށ ނދހވ. ވދޅވއވ - رمحه اهللا - عالمة ابن القيمއދ )3(."އހރމނނށ އމރކރއވއވاهللا عليه وسلم

ތޕޅގއވ އނމރތ ހދނކޅ ދޢދގއ އކލގފނގ އرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم "އދ ޢދނމދށއ ހކރނމދށ އކލގފނ ރދކޅއ . ތރކރއވއވ

."ޚއޞކރއވފއވއވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود )1(

.يف السلسلة الصحيحة وصححه األلباينرواه الطرباين يف األوسط )2(

.ضعفه األزدي ووثقه ابن حبان، رواه احلاكم وفيه إسحاق بن بزرج )3(

Page 284: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

283

ފޠރޢދދވހ ޢދނމދށ .ފޠރޢދދވހ ޢދނމދށ ނކތމގ ކރނ ކއނއދ . ދނ ކދރކޅއ ކއލނ މސތޙއބވގނވއވނކތމގ ކރނ އނހރ ޢދ

އޟޙޢދދވހ ޢދނމދގ ފހށ އޟޙޔއއވނމ އއނ ކއމށޓކއ ކއނ ލސކރނ . ރއސނލއވ އނސގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. މސތޙއބވގނވއވ

އވމށ ދނދނ ކދރކޅއ ފރއކޅرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "ވދޅވއވ އކލގފނއދ އނހރކށ އކލގފނ . ނކމ ވޑއނގނނވއވ) ޢދނމދށ(ފޠރޢދދވހ

އނ ރއސނލއވ ބރއދގ ކބهللا އދ މތ )1(."ކދރކޅ ފރއކޅއވއވފޠރޢދދވހ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

އދ އޟޙޢދދވހ . ނކމ ވޑއނގނނވއވ) ޢދނމދށ(އވމށ ދނދނ ފރއކޅދނ އކލގފނގ . ވއވއނބރ ވޑއގނފމށ ދނދނ ފރއނކޅއ) ޢދނމދނ(

)2(."އޟޙޔއނ ފރއކޅއވއވއބހ ޢދނމދ ކރމށ ތއޔރކރވފއވ މއދނށ .މޞއލއށ ނކތނ

މޅނވސ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއނމފހރކ މނވ . ނކތމވފހ ވރވހނ ދވހއގއ އކލގފނ ޢދނމދ . ލގއވފއވނ މޞއޢދނމދކރއވ

. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. މސކތގއ ކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه އހނކމނ . ޢދދވހއގއ ވރވހއޖއވ. "އކލގފނ ވދޅވއވ

. ފހ މއ ޟޢފ ޙދޘކވ )3(."އބކލނނގނ މސކތގއ ޢދނމދކރއވއވ سلمو .އހނނމވސ ގނޢލމވރނ ވދޅވފއވނ މބޔނކރވނ ގތށވ

ފހ އނހނނނއ ކޑކދނ .އނހނނނއ ކޑކދނ މޞއލއށ ނކތނއދ ޙއޟވރ އނހނނވސ . ހ މޞއލއށ ނކތމކ ޝރޢކރވގނވ ކމކވޢދދވ

ރއސނލއވ އއމ ޢޠއޔގ ކބއނ هللا މތ. މނކތމގއ ޝމލވގނވއވޟވރ ދޢދގއ ބކރވރ އނހނކދނނއ ޙއ. "އކމނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

އއ ހޔކނތއތކއ . އނހނނ މޞއލއށ ނރމށ އހރމނނށ އމރކރވނވއދ ޙއޟވރ އނހނނ . މސލމނގ ދޢގއ އކނބލނ ޝމލވމށޓކއވ

އބހ ޚޠބ . (ވޢދނމދކރ ތނނ ދރވ ނމދނ އއކބވ ތބމށވސ އމރކރވނ

.والبخاري رواه أمحد )1(

.وصححه األلباينرواه أمحد والترمذي وابن ماجه )2(

.األلباينرواه أبو داود وابن ماجه واحلاكم وضعفه )3(

Page 285: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

284

ހމއކނ އކނބލނނށ މނވގނވނ . އޑއހމއ ދޢގއ އކނބލނ ޝމލވށވބނ ޢއބސގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ )1(.)"ނމދކރމވއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم) އހރނ ކޑއރ. "(އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

ފހ އކލގފނ ނމދކރއވ . އކގއ ފޠރޢދނމދށ ނވތ އޟޙޢދނމދށ ނކތމވދނ އކލގފނ . ދނ އނހނބކނބލނ ނކމވޑއގނފއވ. ޚޠބދއވއފއވ

)2(."ފއވއޤތކރއވމށ އމރކރއވއކނބލނނށ ނސހތދއވ ޞދފހ ޖމހރ .ޢދނމދށދ މގއ ނމދނ އނބރއނނ މގ ތފތކރނ

ޢލމވރނގ އރހގއ ޢދނމދށދ މގނނ އހނމގކނ އނބރއއނ . ފނގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ ޖބރގهللا މތ. މސތޙއބވގނވއވ. މގ ތފތކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمޢދދވހއނމ . "އކލގފނ ވދޅވއވ

އދ )3(.)"އބހ ޢދނމދށ ވޑއގނނވ މގނނ އހނމގކނ އނބރ ވޑއގނނވއވ(. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ އهللا މތޢދނމދށ ނކމވޑއގނނވ ހނދ ނކމވޑއގނނވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم"

)4(."މގނނ އހނ މގކނ އނބރ ވޑއގނނވއވއބހ އރ . ތކ ޟޙނމދގ ވގތވޢދނމދގ ވގ .ޢދނމދގ ވގތ

ބނ ބސރގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا ފހ މތ. ބނތއއގ މނވރށ އރ ވގތވފހ . މވޑއގތވކސތކނނއކ ޢދނމދށ ނއކލގފނ މ. "ކބއނ ރވވގނވއވ

رسول اهللا . އދ ވދޅވއވ. އކމށ އނކރކރއވއވ އމމމހ ލސވމނ އކލގފނއދ އއ . ގ ޒމނގއ މވގތ އހރމނ ތބނ ނމދނ އވދވގނނވ صلى اهللا عليه وسلم )5(."ޟޙނމދ ވގތވ

ސކށލނ އޟޙޢދނމދ އ. "ވދޅވއވ - رمحه اهللا - އމމ އބނ ޤދމ އދ . އއ އޟޙޔކތލމށ އނނވގތ ތނވސކރމށވ. މސތޙއބވގނވއވ

އއ ފޠރޒކތ ނރމށ . ފޠރޢދނމދ ލސކށލނވސ މސތޙއބވގނވއވ

. رواه البخاري ومسلم )1(

.رواه البخاري )2(

. ريرواه البخا )3(

.رواه أمحد ومسلم والترمذي )4(

. رواه أبو داود وابن ماجه واحلاكم وصححه على شرط البخاري ووافقه الذهيب )5(

Page 286: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

285

ކ ޚލފވވޑއގނފއވ އދ މކމމދ އއވސ ޢލމވރއ. އނނވގތ ތނވސކރމށވ )1(."ކމށ އހރނނށ އނގފއއ ނވއވ

. ވދޅވއވ - رمحه اهللا - عالمة ابن القيم .ޢދނމދށ ބނގގވމއ ޤމތދނމމދމޞއލއށ ވޑއގނނވ ހނދ ބނގއކއ ޤމތކ ނލއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم"

އދ ސނނތވގނވ ގތކވސ . އ ވދޅވމއނތ ނމދ ފއޓވއވ الصالة جامعةއދ هللا އދބކލނނށ ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ )2(."އއނ އއވސކމއ ނކރމވ

. އދބކލނ ވދޅވއވ. ގ ކބއނ ރވވގނވއވهللاބނ ޢއބހއ ޖބރ ބނ ޢބދ )3(."ފޠރޢދނމދކށވސ އދ އޟޙޢދނމދކށވސ ބނގދވ ކމގއ ނވއވ"

. ފހ ޢދނމދގއވނ ދރކޢތވ .ޢދނމދގ ދރކޢތގއ ތކބރކޔނއ ތދވމނ ފރތމ ރކޢތގއ ހށނބނތކބރށފހ ހތތކބރކޔމއ ދވނރކޢތގ

هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. ކޔ ތކބރނލއ ފސތކބރކޔނ މސތޙއބވގނވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

والقراءة بعدهما ،اآلخرة ياألولى وخمس ف ير سبع فالفط يالتكبري ف" .ފޅކރއވއވحديث އދ . ފޠރޢދނމދގ ފރތމ ރކޢތގއވނ ހތތކބރކޔމވ: "މނއ )4("كلتيهما

ތކބރތކށ އދ ކޔވނފށނ ދރކޢތގއވސ. ދވނރކޢތގއވނ ފސތކބރކޔމވއކމނ . ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ." ފހގއވرسول اهللا صلى اهللا عليه ނމދއ އޟޙޢދނމދގ ފރތމ ރކޢތގއ ދޢފޠރ. "ވދޅވއވ

)5(."ގއ ފސތކބރ ވދޅވއވއދ ދވނރކޢތ. ހތތކބރ ވދޅވއވوسلم رسول اهللا صلى اهللا عليه އކނ . ދނ ކނމތކބރކށ ދއތއފލނ ދނނއވ

އކމކ ޢމރގފނއ އކލގފނގ ދރކލނ . ގ ކބއނ ސބތވގނނވއވ وسلمދނ . ނކރއވ ކމށ ސބތވގނވއވބނ ޢމރގ ކބއނ އދބކލނ އކهللا ޢބދ

ގ ކބއނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. ދތކބރގ ދމދގއ އއޗއކޔނ ދނނއވهللا އކމކ މތ. އތނގއ ކޔމށ ޚއޞޒކރއ ވރދވގނ އއސފއއ ނވއވ

.بن قدامةالاملغين )1(

. البن القيم" زاد املعاد يف هدي خري العباد" )2(

. رواه البخاري ومسلم )3(

.األلباينرواه أبو داود وحسنه )4(

.وصححه األلباينداود رواه أبو )5(

Page 287: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

286

އށ ޙމދކރއވ، هللاދ ދތކބރގ ދމދގއ ބނ މސޢهللا ރއސނލއވ ޢބދވތ ކއއވ ގ މއޗށ ޞލ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمއކލނގއށ ސނވދޅވ އދ

ފހ . ރނއއ އމމ ބއހޤ ޞއޙ ސނދކނ ރވކރއވފއވއވކމށ އމމ ޠބއމމ . އދ ނކއނސ ނމދއ ބޠލއނވނއވ. ސނނތކވ މތކބރތއ ކއމކހނދނނތގނ ތކބރތއ ނކއނނމ ކށސޖދކރކށ . ޝއކނ ވދޅވއވ

. ނޖހނއވޢދނމދގ ކރނވސ އދ .ޢދނމދގ ކރނނއ ފހނ ސނނތކރމމދ

هللا މތ. ސނނތއ ކރއވކނ ސބތވގނ ނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހނވސ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދ

ދނ . ވނކމވޑއގނފއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم) ޢދނމދށ(ޢދދވހ "އދ އދރކއތގ ކރނވސ އދ ފހނވސ . ފއވއދރކޢތކރއވ) ޢދނމދގ(

)1(."އކލގފނ އއވސ ސނނތއނކރއވއވފރހނނނއ، .ޢދނމދ އބއއގ ކބއނ ޞއޙވގނވމހނ

ވރނނއ، ރށގއ ޤއމވ ތބމހނނގ ކބއނ އނހނނނއ، ކޑކދނނއ، ދތރއއ އނމދ މޞއލގއ ކރކމގއވޔސ މސކތގއ . ޢދނމދ ޞއޙވގނވއވ

ކރކމގއވޔސ ގގއ ކރކމގއވޔސ ޖމޢތގއ ކރކމގއވޔސ އކހރކށ އމމ ބޚރ . ފހ ޢދނމދ ފއތވއޖމހ ދރކޢތކރށވ. އވކރކމގއވޔސ މ

އދ އނހނނނށ ." ޢދނމދ ފއތވއޖމހ ދރކޢތ ކރށވ. "ވދޅވފއވއވ . ޢދނމދށ ޖމޢތށ ޙޟރނވވއޖނމ ގގއ ޢދނމދކރނ ހއދވގނވއވ

އދ ޚޠބ . ޢދނމދށފހގއ ޚޠބދނމކ ސނނތކވ .ދނމދގ ޚޠބޢ. ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ. އޑއހމކވސ ސނނތކވ

لى اهللا عليه وسلم رسول اهللا صފޠރޢދދވހގއއ އޟޙޢދދވހގއ . "އކލގފނ ވދޅވއވ. އދ އކލގފނ އނމފރތމ ފއޓވނ ނމދނނވ. ނކމވޑއގނނވއވ މޞއލއށ

އދ މސތކނ . ދނ މސތކނނ ދމއށ އނބރލއވ ތދވވޑއގނނވއވނނށ ނސހތދއވ ފހ އކލގފނ މސތކ. ސފތކގއ އށނދތބއވ

އދ ހނގރމއކށ ލޝކރއ . ވޞއޔތކރއވ އމރކރއވ ހއދވއވ

. رواه اجلماعة )1(

Page 288: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

287

ތއޔރކރއވނ އދވޑއގނނވނމ ނވތ ކމކށ އމރކރއވނ އދވޑއގނނވނމ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ )1(."އކނތއތއވސ ކރއވއވ) ޚޠބގ ތރގއ(

رسول اهللا صلى اهللا އހރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ސއބގ ކބއނ ރވވގނވއވފހ އކލގފނ ނމދކށ އވދވވޑއގނނވ . އ އކ ޢދނމދށ ޙޟރވމވعليه وسلم ފހ ޚޠބ އޑއހނ . ތމނކލގފނ ޚޠބދއވނމވ" .ފޅކރއވއވحديث ހނދ

)2(."އދ ދނ އދމހކ ދހށކމވ. އދމހކ އށނދއނނހށކމވފހ ޢދނމދގއ ދޚޠބކޔމއ އދ ދޚޠބގ ދމދގއ އށނމބހގތނ

ޢދނމދގއ . އމމ ނވވ ވދޅވއވ. ވޔތއ ޟޢފވވރދވގނ އއސފއވ ހރހ ރ . ދޚޠބކޔނ ސބތވގނނވއވ

ހކރޚޠބފދއނ ޢދނމދގ ޚޠބވސ ޙމދތޢރފނ ފށނ ނ ގ އރހرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ އނނގތކށ . މސތޙއބވގނވއވހރހ ޚޠބއއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "ވދޅވއވ عالمة ابن القيم. ސބތވގނނވއވއދ ޢދނމދގ ޚޠބ ތކބރނ ފއޓވކނ . އށ ޙމދކރމނނވهللاފއޓވފއވނ

)3(."އކލގފނގ ކބއނ ސބތވގނނވއވ

!" # ] ފހ ޢދނމދގ ފރތމ ރކޢތގއ .މދގއ ކޔވނޢދނ $Z އބހ ޤފސރތ އދ ދވނރކޢތގއ [ � ~ } |Z އބހ

r q p oZ ] އދ ފރތމ ރކޢތގއ . ޤމރސރތ ކޔވނ ސބތވގނވއވއބހ ޣޝޔތސރތ 4Z 5 6 7 ] ރކޢތގއ އބހ އޢލސރތ އދ ދވނރއސނލއވ هللا ރއސނލއވ ޢމރގފނ މތهللا މތ. ކޔވނވސ ސބތވގނވއވ

رسول اهللا صلى ފޠރޢދނމދއ އޟޙޢދނމދގއ . އބވޤދ އއލއޘއ ސވލކރއވއވއދނމދގއ . "ކޔވއ ވދޅވނ ކނސރތއހއޔވ؟ އބވޤދ ވދޅވއވ اهللا عليه وسلم

| { ~ ] އބހ ޤފސރތއ Z!" # $ ] އކލގފނ ވދޅވނ

. رواه البخاري ومسلم )1(

.وصححه األلباينرواه أبو داود والنسائي وابن ماجه )2(

. البن القيم" زاد املعاد يف هدي خري العباد" )3(

Page 289: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

288

�Z ރއސނލއވ ނޢމނ ބނ ބޝރގ هللا އދ މތ )1(."ޤމރސރތވ އބހ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. "އކލގފނ ވދޅވއވ. އވކބއނ ރވވގނވ

4 5 ] އބހ އޢލސރތއ r q p oZ ] ޢދނމދގއއ ހކރނމދގއ

7 6Z 2(."އބހ ޣޝޔތސރތ ވދޅވކމގއވއވ( . ވދޅވއވއބ ޢމއރ ބނ އނސ . ޢދނމދ ޤޟކރނ

އނޞރއޔބކލނގ ތރއނ އހރނގ ބފއފށގ ބޑބބއނ އހރނނށ އހނވ އނއދވހ . ޝއވލމހގ ހނދ އހރމނނކށ ނފނނވ. "ބޔނކށދއވއވ

އދ އގ . އތވއޖއވ ދނފހ އދވހގ ހވރ ގފލއއ. އހރމނ ތބ ރދއށވގ އރހގއ އބއމހނ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمކރދވހ އބއމހނ ހނދ ދށކމށ

ފހ އކލގފނ މސތކނނށ ރދވއލމށއ އނއދވހ ޢދނމދށ . ހކދފއވ )3(."ނކތމށ އމރކރއވއފއވ

ހ މޙދޘފޅނ ދލލކރގތގއ ޢޛރއގ ސބބނ ޢދނމދގ ޖމޢތ ފ .ފއތވއޖނމ އނއދވހ ޢދނމދކރނ ޞއޙވގނވއވ

ފހ ޢދދވހ ހއދވގނވ ކޅވރތއ .ޢދދވހ ކއނބއމއ އފފޅކރނމދޙކޔމއ، ހއދވގނވ ތފތ ޙރކތތކނ މނފހފލވނ ކޅމއ، ތރޖހއގނ

رسول اهللا صلى اهللا عليه . ރއސނލއވ އނސގފނ ވދޅވއވهللا މތ. ހއދވގނވއވ. ރތވމދނއށ ވޑއގނނވ އރ މދނގ އހލވރނ ކޅވރކޅ ދދވހއ ފހގކ وسلم

هللا އދދވހގ ބދލގއ މހޔ ދދވސ މތ. "ފހ އކލގފނ ޙދޘފޅކރއވއވهللا އދ މތ )4(."އއ ފޠރޢދދވހއ އޟޙޢދދވހވ. ތޔބއމހނނށ ދއވއފއވ

ޢދދވހ . "ނ ވދޅވއވއކމ. ރއސނލއވ ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވދނ . ގ އރހގއ ކޅވރކޅ އޅނވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمޙބޝކރއގ މހނ

ތމނކމނ އކލގފނގ ކނޑފޅމތނ އތނ ބއލވނ ފށމނ އކލގފނ އކލގފނގ ތމނކމނ އކލގފނގ ކނޑފޅމތނ އބއމހނނށ ދނ. ކނޑފޅ ތރކށލއވއވ

.رواه مسلم وأبو داود )1(

.رواه اجلماعة إال البخاري )2(

.وصححه األلباينوابن ماجه نسائيرواه أمحد وأبو داود وال )3(

.وصححه األلباينالنسائي وابن حبان رواه )4(

Page 290: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

289

)1(."ދނ ތމނކމނ ފހވމނ އނބރ ކޓރކޅށ ވޑއގނފމވ. ބއލވނ ހނނވމވ رسول اهللا صلى اهللا عليهޢދދވހ . ވދޅވއވ. އދވސ އކމނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

އރ ތމނކމނގ އރހގއ . ތމނކމނގ އރހށ ވދވޑއގތވ وسلمދނ . ހނދނކށދ ލވއކނ ލވކޔނ ތއބވ )2(ކޑދއނހނކދނ ބޢޘގ ދވސ. ވފޅ އނބރއލއވއއދ މނ. ށވވޑއގނފއވތނމތކޅގއ އކލގފނ އ

ފހ އކލގފނ އހރނނށ ހރކށކމއކ އކނ . އރކޅކނ އބބކރ ވދވޑއގނފއވގ އރހގއ ޝއޠނގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އދ ވދޅވއވ. މނކރއވއފއވ

. އކލގފނ ކރމތލއވ ވދޅވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمދނމރހއޔވ؟ ފހ ދނ އކލގފނ އކނމތނ ." އޅއނލއވ އދކދނ ދކށލއވށވ"

ދނ . ހނދނނތވޑއގނނވ ހނދ ތމނކމނ އދކދނގ ގއގއ ކއޓވއލއވއފމވرسول . ދ ޢދދވހ ސދނމހނ ތރޖހއ އޅނވއ. އދކދނ ނކމގނ ހނގއޖއވ

ބލނ ބނނހއޔވ؟ ތމނކމނ . ތމނކމނއށ ވދޅވއވ اهللا صلى اهللا عليه وسلمއދ . ދނ އކލގފނގ ފހތޕޅގއ ތމނކމނ ބހއޓވއފއވ. އނއކވ. ދނނވމވގ ކނޑފޅމތނ އކލގފނގ ކފޅގއ ތމނކމނގ ކފޅ ޖހގތށ އކލގފނ

ކރއށ . އދ އކލގފނ އބއމހނނށ ވދޅވއވ. ތމނކމނ ބއލވނ ހނނވމވފދނ . ވއވދނ ތމނކމނ ފހވވޑއގނނވ ހނދ ވދޅ. އ ބނއރފދވ. ގނދށވ

އހނވއޔ . އކލގފނ ވދޅވއވ. އނއކވ. ހއޔވ؟ ތމނކމނ ދނނވމވއކލގފނ . ރއސނލއވ ނބއޝގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ )3(."ދށވ

أيام التشريق أيام أكل وشرب " .ވފޅކރއވއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވ) ޙއޖމހގ އގރ، ބރ، ތރއކ(އއޔމއތޝރޤކ : "މނއ )4("عز وجل وذكر اهللا

."މތނ ހނދމކރމގ ދވސތކކވهللا ކއމއ، ބއމއ، މތهللا މތ .ވ ހޔޢމލތކގ މތކނޙއޖމހގ ފރތމ ދހދވހ ކރ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދ

.والبخاري ومسلم رواه أمحد )1(

އދ އދވހގއ . ބޢޘގ ދވހކ އއސވނހއއ ޚޒރޖވނހއއ ދމދގއ އނމވރގދއށ ހނގރމ ހނގދވހވ )2( .ވރށގނ ބޑތނ ޤތލވއވދވނހއގ

. رواه البخاري ومسلم وابن ماجه )3(

.رواه أمحد ومسلم )4(

Page 291: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

290

ما من أيام العمل الصالح فيها أحب إلى اهللا" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ه نامماألي هر "ذشالع امنى أيعول اهللا :قالوا. يسا ري ف ادال الجهبيل اهللا يوقال ؟س: "ف ادال الجهبيل يوس

އބހ (ގއ މދވސތކ: "މނއ )1("ءيإال رجل خرج بنفسه وماله فلم يرجع من ذلك بش اهللاކރވ ހޔޢމލ އހނދވސތކގއ ކރވ ހޔޢމލށވރ ) ޙއޖމހގ ފރތމ ދހދވހގއ

ގ هللاއ . އޞޙބބކލނ ދނނވއފއވ." ގ ޙޟރތގއ ލބވތކނ ބޑވهللاގ هللا. "ފނ ޙދޘފޅކރއވއވގމގގއ ޖހދކރމށވރވސތއވ؟ އކލގهللا! ރސލއވ

އކމކ ޖނއ މލނ ޖހދކށ އއވސ . މގގއ ޖހދކރމށވރވސ ހޔކނ ބޑވގ މގގއ هللاއބހ ފރނއއ ސވރ . (އއޗކގނ އނބރނނނމހ ފޔވއވ

.)"ޤރބނކރމހގ އޢމލ ފޔވއވ. ޖބއރ ބނ ނފއރ ވދޅވއވ .ވހ އކކ އނކކށ ތހނޔކޔނޢދދ

ގ އޞޙބބކލނ އއބކލކ އނއބކލކ ބއދލވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ""قتاهللا لب منا ومكنހޔޢމލތއ( އހރމނނއ ތޔބއމހނގ ކބއނهللا މތ" "م (

)2(."މފދއނ ވދޅވ ކމގއވއވ!" ޤބލކރއވށއވފހ ޢދގ ).ބޑތކބރކޔނ(ދޢދގ ދވސތކގއ ތކބރކޔނ

هللا މތ. ފޠރޢދ ދނނއވ. ދވސތކގއ ތކބރކޔމކ ސނނތކވ° ± µ ´ ³ ² ¶ ¸ ] . ވޙކރއވފއވއވ

¹Z )ޢދދ ) ރމޟނމހގ ދވސތކގ(އއ ތޔބއމހނ : "މނއ )١٨٥: البقرةއށ هللاއދ ތޔބއމހނނށ ތދމގދއކވކމގ މއޗށ . ފރހމކރމށޓކއވދނ އޟޙޢދ ." މށޓކއވއދ ތޔބއމހނ ޝކރވރވ. ތކބރކޔމށޓކއވ

Z" # $ % &' ] . ވޙކރއވފއވއވهللا މތ. ދނނއވއއޔމއތޝރޤގ (ޢދދކރވގނވ ދވސތކއގއ : "މނއ )٢٠٣: البقرة(

.)"އބހ ތކބރކޔށވ. (އށ ޒކރކރށވهللاތޔބއމހނ ) ދވސތކގއފޠރޢދދވހ ތކބރކޔނ ނމދށ ގއނ ނކތއސރ ޢދނމދ

އދ އޟޙޢދގ ތކބރކޔނ ޙއޖދވހގ ފތސނމދނ . ފށއޖއމށ ދނދނވ

. والبخاري وأبو داود والترمذي وابن ماجه رواه أمحد )1(

.وصححه األلباينذكره احلافظ يف الفتح واملنذري يف الترغيب والترهيب )2(

Page 292: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

291

މދ ޢޞރނ) ޙއޖމހގ ތރވނދވހގ(ފބއސރ އއޔމއތޝރޤގ އނމފހ ދވހގ ގ އރހނ އއވސ ބސފޅއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހ މކމބހގތނ . ހމއށވ

. އކމކ ބއއ އޞޙބބކލނގ ކބއނ ސބތވގނވއވ. ސބތވގނނވއވއކނ ނމދށ ފހ ތކބރކޔނ ހމ. ތކބރކޔނޖހ މޙއލތއ ދނނއވ

އޞޙބބކލނ ގގއއ، މގމތގއއ، ބޒރގއ ! އދކއއތ. ފހގއއނނވއދ އމމމހ ތކބރ ކއމނ މއމމނ ތކބރކޔކށ . ތކބރވދޅވކމގއވއވ

.އއވސ ދލލއ އއސފއއނވއވބނ މސޢދގ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا މތ. އ ދނނއވތކބރގ ކލމތ

އއޔމއތޝރޤގ ދވސތކގއ އކލގފނ މފދއނ ވދޅވ . ކބއނ ރވވގނވއވއނމބޑ " )1("دمحال هللاو ربكأ اهللا ،ربكأ اهللاو ،اهللا الإ لهإ ال ،ربكأ اهللا ،ربكأ اهللا". ކމގއވއވ

މނވ އޅކނވވނ ޙއޤވގނވ އހނ އއވސ އލހކ هللا. އވهللاއނމބޑ . އވهللاއދ ހރހ ޙމދއ ލބވޑގނވނ . އވهللاއނމބޑ . އވهللاއދ އނމބޑ . ނވއވ

"دمحال هللاو ربكأ اهللا ،ربكأ اهللاو ،اهللا الإ لهإ ال ،ربكأ اهللا ،ربكأ اهللا ،ربكأ اهللا"އދ ." އށވهللاރއސނލއވ هللا އދ މތ )2(.ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މގތށވސ ޢބދ

ނ މފދއނ ތކބރ ވދޅވ އކލގފ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދ )3("دمحال هللاو ربكأ اهللا ،لجأو ربكأ اهللا ،اريبك ربكأ اهللا ،اريبك ربكأ اهللا". ކމގއވއވ

.އވهللاބޑވގނވ ބޑވމކނ އނމބޑ. އވهللاބޑވގނވ ބޑވމކނ އނމބޑ"އދ ހރހ ޙމދއ . އވهللاއނމބޑ . އވهللاއދ އނމ އރހށ . އވهللاމބޑ އނ

. ރއސނލއވ ސލމނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ." އށވهللاލބވޑގނވނ )4("اريبك ربكأ اهللا ،ربكأ اهللا ،ربكأ اهللا". ތޔބއމހނ ތކބރކޔށވ. އކލގފނ ވދޅވއވ

މއދ މސތކނ . ފތޙލބރގއ ޙފޡ އބނ ޙޖރ ވދޅވފއވއވ .އއވސ އޞލއ ނތ ތކބރށ ތފތކލމތއ އތރކށފއވއވ

.إرواء الغليليف وصححه األلباين أخرجه ابن أيب شيبة )1(

. إرواء الغليلوالبيهقي وصححه األلباين يف رواه ابن أيب شيبة )2(

. إرواء الغليلوصححه األلباين يف رواه ابن أيب شيبة )3(

.أخرجه عبد الرزاق بسند صحيحقال الشوكاين )4(

Page 293: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

292

މސކތތކބހ ޙކމތއ

،ވ ކނތއތކގ ތރގއ މޅބނމތށ ޚއޞކރއވފއނމއهللا މތ

ފހ . ޠހރކށދ އއޗއ ކމގއ ލއވމއ ނމދކރވ ތނއގ ގތގއ ލއވނ ހމނއވ )1(.ނމދވގތޖހ ހނދ މސލމކށ ހރވއޖ ކނމ ތނއ އއ އނއށ މސކތކވ

އހރނ . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ އބޛއهللا މތބނމތ އނމފރތމ ބނކރވނ ! ގ ރސލއވهللاއ . ދނނވއފމވ

އހރނ ." މސޖދލޙރމވ" .ފޅކރއވއވحديث ކނމސކތއހއޔވ؟ އކލގފނ . ފޅކރއވއވحديث ކނމސކތއތއވ؟ އކލގފނ ދނ . ދނނވއފމވ

ދމސކތ ބނކރމގ ދމދގއ ކހއ . އހރނ ދނނވއފމވ." މސޖދލއޤޞއވ"ދނ ." ސޅސއހރވ. "ފޅކރއވއވحديث އކލގފނ ވގތއގ ދރމނވތއވ؟

ތބ ވކނމތނއގއ ތބގ މއޗށ ނމދވގތ ޙޟރވއޖނމ . "ވފޅކރއވއحديث )2(."ފހ އއ މސކތކވ. ތބ ނމދކރހށކމވ

ރއސނލއވ ޢޘމނގފނގ ކބއނ هللا މތ .މސކތ ބނކރމގ މތކނފޅކރއވނކށ سول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث ر. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

)3("الجنة يله مثله ف ، بنى اهللابه وجه اهللا ييبتغ من بنى مسجدا". ތމނކލގފނ އޑއއސވމވސކތއ ބނކށފމހ މ) އބހ އޚލޞތރވގނވ ޙލ(ފޅށ އދގނ ގ ވޖހهللا: "މނއ

هللا އދ މތ." ސވރގގއ އނއށޓކއ އފދތނއ ބނކށދއވނއވهللا . ދނނއވ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދ

مسجدا ولو كمفحص قطاة هللامن بنى " .ވފޅކރއވއرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث އށޓކއ މސކތއ ބނކށފމހ އދ هللا: "މނއ )4("الجنة يله بيتا ف لبيضها بنى اهللا

هللا . ކތރއ ބސއޅވރގ ތނކޅއނމވސ ބނކށފމހ ދނނއވ) މސކތކނ(

.ވ ހނގއޖއވއބބ ބޔނ. އއ ނމދކރނ ނހކރވގނވ ތނތނ ފޔވއވ )1( . رواه اجلماعة )2(

. والبخاري ومسلم والترمذي وابن ماجه رواه أمحد )3(

.وصححه األلباينرواه أمحد والبزار )4(

Page 294: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

293

ބނކރމގ ފހ މދޙދޘފޅނ މސކތ" .ނއށ ސވރގގއ ގއއ ބނކށދއވނއވއ .އކމކ ސމލކނދނޖހނ އޚލޞތރވމށވ. މތކނ ބޔނކށދއވ

ފހ މސކތށ ދއމށޓކއ .މސކތ ދމއށ ކރމތލ ހނދ ދޢކރނނކނނ ހނދ އކމށޓކއ ސނނތނ ސބތވގނވ ދޢކޔނ ގއނ

. މސތޙއބވގނވއވއކމނ . ރއސނލއވ އއމސލމގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

ގއނ ނކމވޑއގނނވ ހނދ މފދއނرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ވދޅވއވ، لزأ وأ، لزأ وأ، لضأ وأ، لضأ نأ كب ذوعأ ينإ مهالل، ى اهللالع تلكوت، اهللا مسب". ވދޅވއވ

ގ އސމފޅގ ބރކތނ هللا ": މނއ )1("يلع لهجي وأ، لهجأ وأ، ملظأ وأ، ملظأ وأއ ހއދވބޑކރއވ . އ ޙވލކށފމވهللاއހރނގ އނމހ ކނތއތއ . ނނމވނކ

ރއދއލވމނ ނވތ މއޅ ޙއޤމގނ ދމއ މއޅ މގފމގފރ މއޅ! ރސކލކމއޗށ ނވތ މއޅ މހއގމއޅ ޙއޤމގނ ކއސވއލވމނ ލމއ ކއސއ

އނޔވރވމއ މއޅގ މއޗށ އހނމހކ އނޔވރވމނ ނވތ މއޅ މހކ ދތރ ބއދބވރގތކށ މޢމލތކރމނނއ މއޅއ ދތރ އހނމހކ ބއދބވރގތކށ

."ސކލނގ ޙޟރތނ އދމވމޢމލތކރމނ ރއކއތރކށދއވމށ މއޅ އބރ. އބސގ ކބއނ ރވވގނވއވޢބނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތނމދށ ނކމވޑއގނނވ ހނދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم. އކލގފނ ވދޅވއވ يرصب يفو، ارون يعمس يفو، ارون ينسال يفا ورون يبلق يف لعاج مهللا". މފދއނ ވދޅވއވ

نوار ،ومف نوقي نوار ،ومن تحتي نوار ،وعن يمنيي نوار ،وعن ماشلي نوار ،ومماأ نمي نوار ،ومن لخفي نوار ،واجلع في سفني نوار ،أوعظم لي نوار ،وعظم لي نوار ،واجلع لي نوار ،واجنلعي نوللا، ارهأ معنطي نوار ،واجلع في عبصي نوار ،وفل يحمي نوار ،وفي دمي نوار ،وفي شرعي نوار ،وفي برشي نوމއޅގ ހތގއ ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ": ނއމ )2("ار

އދ މއޅގ އހމގއ ! އދ މއޅގ ދލގއ ނރއލއވނދވ! ނރއލއވނދވއދ ! ނރއލއވނދވ) ލލގއ(އދ މއޅގ ފނމގއ ! ނރއލއވނދވ) ކނފތގއ(

އދ މއޅގ ! އދ މއޅގ ތރނ ނރއލއވނދވ! ނރއލއވނދވ މއޅގ މތނ

.وصححه األلباين رواه أهل السنن )1( .رواه البخاري ومسلم )2(

Page 295: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

294

އދ މއޅގ ! އދ މއޅގ ވތފރތނ ނރއލއވނދވ! ކނތފރތނ ނރއލއވނދވއދ މއޅގ ! އދ މއޅގ ފހތނ ނރއލއވނދވ! ކރމތނ ނރއލއވނދވ

އދ މއޅއށ ! އދ މއޅއށ ނރއ އތރކށދއވނދވ! ފސގއ ނރއލއވނދވނއދ މއޅ ނރއކމގއ ! އދ މއޅއށ ނރއލއވނދވ! ނރއ ބޑކށދއވނދވ

އދ މއޅގ ! ވމއޅއށ ނރއ ދއވނދ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ! ލއވނދވއދ މއޅގ ލގއ ! އދ މއޅގ މހގއ ނރއލއވނދވ! ގހރގއ ނރއލއވނދވ

އދ މއޅގ ހމގއ ! އދ މއޅގ އސތށގއ ނރއލއވނދވ! ނރއލއވނދވ "!ނރއލއވނދވ

ރއސނލއވ هللا މތ .ދޢކރނ މސކތށ ވނނމނނއ ނކނނމނرسول اهللا صلى اهللا . އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދ

أعوذ باهللا". މސކތށ ވދވޑއގނނވމނ މފދއނ ވދޅވ ކމގއވއވعليه وسلم މތވރ މތ ،މއޅ": މނއ )1("من الشيطان الرجيم ،وسلطانه القدمي ،كرميوبوجهه ال ،العظيمފޅއ، އކލނގ އސވވޑގނވ ބރ އދ އކލނގ މތ ވޖހ ގ ޙޟރތނهللا

."ށދއވމށ އދމވމދވރކށ ރޙމތނ ދރކރވފއވ ޝއޠނގ ކބއނ ރއކއތރކ. އކމނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ފޠމތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ

.މސކތށ ވދވޑއގނނވމނ މފދއނ ވދޅވ ކމގއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم : މނއ )2("أبواب رحمتك يوافتح ل يذنوب ياللهم اغفر ل ،ول اهللاوالسالم على رس بسم اهللا"އ . ގ ރސލގ މއޗށ ސލމ ހއޓވهللا އދ . ގ އސމފޅގ ބރކތނ ވނނމވهللا"

އދ! ނދވމއޅގ ފފތއ މއޅއށ ފއސވއދއވ !ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ !"ގ ރޙމތގ ދރކޅތއ މއޅއށޓކއ ހޅއވއދއވނދވهللاއބ

އދބކލނނށ ރއސނލއވ އބޙމއދއ އބއސއދ هللا އދ މތرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . ދބކލނ ވދޅވއވ. ދބކލނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

ތޔބއމހނކރ މހކ މސކތނ ނކނނ ހނދ މފދއނ . "ފޅކރއވއވثحدي! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ: "މނއ )3("أسألك من فضلك ياللهم إن". ކޔހށކމވ

.وصححه األلباينرواه أبو داود )1(

.لباينوصححه األرواه ابن ماجه )2(

.وابن ماجه رواه أمحد ومسلم وأبو داود والنسائي )3(

Page 296: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

295

."އވމށ އދ ދނނވމވހމކށވރނ މއޅ އބރސކލނގ ފޟލވނތވރކމނ ދ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا އދ މތ

ތޔބއމހނކރ މހކ މސކތނ ނކނނ .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث مهللا". ދނ މފދއނ ކޔށވ. މށ އދ ދޢކރށވގ ރސލއށ ސލމލއވهللاއރ

اعصنمي من الشطاين جالرރޙމތނ ! އ ހއދވބޑކރއވ ރސކލކ": މނއ )1("مي !"ދރކރވފއވ ޝއޠނގ ކބއނ މއޅ ސލމތކށ ދއވނދވ

ނނއރ ވތފއ ކނތފއ އސކރމށއ ނކ މސކތށ ވނނއރމކމބހ ގތނ އއވސ ދލލއ ފނފއއ . ލމވރނ ވދޅވފއވއވޢއސކރމށ

.ނވއވهللا މތ .މސކތ ދމއށ ހނގމއ މސކތގއ އނމގ މތކނ

ހމކށވރނ. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނله نزله من غدا إلى المسجد وراح أعد اهللا". ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

احر ا أوا غدكلم ةنالج نސވރގގއ هللا އނނމހއށ މސކތށ ގސފއ: "މނއ )2("مއދވސ ." އއ ގސފއ އނނ ކނމފހރކއވ. މހމނދރއއ ތއޔރކށދއވނއވ

رسول . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ بيته ثم مشى إلى بيت من بيوت اهللا يمن تطهر ف". ރއވއވފޅކاهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

قضيلض اهللا يائفر نة مفريض خ تةكانجرد فعرى تراألخيئة وطط خحا تماهدإح اهتމނއ )3("طو :ރޟއ އދކރމށޓކއ ގއނ ޠހރވގނ މސކތކ ފރޟކރއވ ކނތއތކނ ފهللا "

) އނއށ(އނ އޅ ކނމ ދފޔވޅކނ އއފޔވޅ . ދމއށ ހނގއފމހ ދނނއވ ."ދރޖއއ މތވރކށދއވ) އނއށ(އދ އނއފޔވޅ . ފފއއ ފހދއވ

ރއސނލއވ އބޤތދގ هللا މތ ).ތނނސ ތކސމ(ތޙއޔތލމސޖދ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . އކލގފނ ވދޅވއވ. ކބއނ ރވވގނވއވ

: މނއ )4("ركعتين يإذا دخل أحدكم المسجد فال يجلس حتى يصل". ފޅކރއވއވحديث

.وصححه األلباينرواه ابن ماجه )1(

.والبخاري ومسلم رواه أمحد )2(

. رواه مسلم )3(

. رواه اجلماعة )4(

Page 297: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

296

ތޔބއމހނކރ މހކ މސކތށ ވނނ ހނދ ދރކޢތ ކށފމށ ދނދނ " ."ނއށނނހށކމވ

ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ هللا މތ .ތއއނމމތ މސކތ .ފޅކރއވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

"الة فيص جدسيم امرالح جدسإال الم اهوا سيمف الةص ألف نل مذا أفضه، الة فصيو جدسالماهوا سيمف الةص ألف ائةم نل مام أفضرއ ތމނކލގފނގ މމސކތގ: "މނއ )1("الح

ކރ އނމނމދއ އހނމސކތތކގއ ކރ އއހސނމދށވރ ) މސޖދއނބވގއ(އދ މސޖދލޙރމގއ ކރ އނމނމދއ . އއ މސޖދލޙރމ ފޔވއވ. މތވގނވއވ

هللا އދ މތ." އވނމދށވރ މތވގނވ އހނމސކތތކގއ ކރ އއލއކرسول اهللا صلى . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

،هذا يمسجد :ال تشد الرحال إال إلى ثالثة مساجد" .ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث ސވބ އތރކރމގ (ތނމސކތކށ މނވ : "މނއ )2("مسجد األقصىو ،ومسجد الحرام

ހބއ( އއ ތމނކލގފނގ މމސކތއ. ތޔބއމހނ ދތރކށފއ ނދށވ) ނޔތގއ ."މސޖދލޙރމއ، މސޖދލއޤޞއވ، )އއވބނއދޖސމ

ވ އނސގފނގ ކބއނ ރއސނލއهللا މތ .މސކތ ޒނތތރކރނ .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

"ف اسى الناهبتى يتة حاعالس قوميال ت اجدسމސކތތކމދ މސތކނ އކކ : "މނއ )3("المهللا އދ މތ." ޤޔމތއ ޤއމއނވނއވ ޚރވރވ އޅފމށ ދނދނއނކކށ ފ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢއބސގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ރއސނލއވ ޢބދމސކތތއ ރނ އސކރމކށ . "ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث

ޔހދނނއ . "ބނ ޢއބސ ވދޅވއވهللا ޢބދ." މނކލގފނށ އމރކރވގނނވއވތތޔބއމހނ މސކތތއ ޒނތތރކރ ފދއނ) އބއމހނގ ފއޅތއ(ނޞރއނ

)4(."ޒނތތރކރނތވ

. يف صحيح اجلامع وصححه األلباينرواه أمحد وابن ماجه )1(

.ن أيب سعيد اخلدريرواه اجلماعة إال أن الترمذي رواه ع )2(

.وصححه األلباينوابن ماجه رواه أمحد والنسائي )3(

.وصححه األلباينرواه أبو داود )4(

Page 298: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

297

ގ ޒކރނ އތނތނ هللاމދއ ފހ މސކތތއ ބނކރމގ މޤޞދކ ނބޔނވދޔ . މސތކނ ބލ ހތހމޖއސމށ ޒނތތރކރމއނނވ. އބދކރމވ

އގމނއކ . ބސފޅތކނ މސކތތއ ޒނތތރކރނ މކރހވގނވކނ އނގއވމސކތ ސފޠހރކށ ބލހއޓމކ . ވމސކތތއ ސފޠހރނކށ ދކށލމއނނ

މކރހވގނވނ ތފތކލތކއ އގބޑތ ހލތކނ . ކނމހނވސ ކރނޖހނ ކމކވއކމގ ސބބނ ނމދކރމހނގ ޚޝޢތތރކނ ގއލ . އތނ ޒނތތރކރމވ

ރއސނލއވ ޢމރގފނގ ކބއނهللا މތ. ވއވއބއމހނ ނމދނ ޣފލއދ . ތއ ބނކރމށ އކލގފނ އމރކރއވއވހ މސކތފ. ރވވގނވއވ

އދ ރތކލއއ ރނދކލއނ . މސތކނގ މއޗށ ވރނވހގތ ހދށވ. ވދޅވއވ) ނމދނ(އހނ އކނ މސތކނ . ނ ރއކތރވށވއތނ ޒނތތރކރމ

)1(."ޣފލކރއވރއސނލއވ هللا މތ .ޠހރކރމއ މސކތގއ މރވސދއވނ މސކތ

މހނދރއޅ އވށތކގއ . "އކމނ ވދޅވއވ. ޢއޝތގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވތތއ ބނކރމށއ، އމސކތތއ ސފޠހރކރމށއ، އމސކތތކގއ މސކ

)2(."އމރކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم މރވސދއވމށ . ފހ މސކތކ އޅކމގ ގވއޗވ .ހޑތކތނ މސކތ ރއކތރކރނ

رسول اهللا صلى اهللا عليه . ނއ ނބއވހނ އތނ ރއކތރކރނޖހއވއހނކމނ ހޑތކތނތކކ އއވސ ބވތއގ ހމކށވރނ މމސކތ" .ފޅކރއވފއވއވ وسلم حديث

އށ هللاމތނތނވނ ! އދކއއތ. ނޖސއއޗކށ އކށގނވ ތނތނއނނވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދވސ )3(."ރމށއ ޤރއނކޔވމށވޒކރކތޔބއމހނކރ މހކ އރދފސ ފޅލއފނމ ) މސކތގއ. "(ފޅކރއވފއވއވحديث

ހއގ އއ މ )4(.)އބހ އގމއޗށ ފސއޅށވ. (ފނނގތ ހދށވއރދފސކޅ ނ

. وصححهرواه البخاري تعليقا وابن خزمية )1(

.وصححه األلباينوابن ماجه وابن حبان رواه أمحد وأبو داود والترمذي )2(

. رواه مسلم )3(

އހނކމނ މސތކނގ ތރއނ މހކ ނމދކރނ ހއޓއ . އ މސތކނ ނމދކރނ ބނމތގއވއޒމނގ )4(މޒމނގއ މސކތތކގއ ވނ ދލއއ ތރފލ . ކޅޖހނޖހއޖނމ އނގ ވތފރތށ ކޅޖހ ފސއޅއލއވ

އދ މހރ ނމދގއ އރދފސ ފޅނޖހއޖނމ ނވތ . މހރ އފދކމއކރމކ ހޑކމކވ އހނކމނ. އޅއފއވ . ކޅޖހނ ޖހއޖނމ ޖބގއވ ރމލގ ތރއށ އކނކރށވ

Page 299: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

298

هللا އދ މތ )1(."ގއގއ ނވތ އނގ ހދމގއ އނގޅ އނއށ ތކލފކށ ވދނތއވرسول اهللا صلى . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޖބރގފނގ ކބއނ ރވވގނވއވ

صل والثوم والكراث فال يقربن مسجدنا فإن من أكل الب" .ފޅކރއވއވاهللا عليه وسلم حديث مو آدنب هنأذى متا يمأذى متكة تالئލނމދ ( )3(ފޔއއ، ލނމދއ، ކއރޘ: "މނއ )2("الم

ށވރނ އދމގ ފހ ހމކ. ކއފމހ އހރމނގ މސކތ ކއރނވހށކމވ) ގހގ ބޑ ."ގ އޙސސކރ ކނތއތކނ މލއކތނވސ އނދގ އޙސސކރއވތވދރނ އނދ

ޢލނކރމއ މސކތގއ ގނވއކނ އގއލފއވ ތކތ ހދމށ މސކތގއ އކލގފނ. ރގ ކބއނ ރވވގނވއވރއސނލއވ އބހރއهللا މތ .މކރހވގނވނ

يع رجال ينشد ضالة فمن سم" .ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . ވދޅވއވމސކތގއ މހކ : "ނއމ )4("عليك فإن المساجد لم تبن لهذا ال ردها اهللا :المسجد فليقل

هللا . އނ ގއލގނއޅ އއޗއ ހދމށ ޢޢލނކރ އޑއވއޖމހ އނއށ ބނހށކމވފހ ހމކށވރނ މސކތތއ ބނކރވފއވނ އފދ . ތބއށ އތ ރއދނކރއވށއވ

ރއސނލއވ އބހރއރގ ކބއނ هللا ސ މތއދވ." ކނތއތކށޓކއއ ނނވ. ފޅކރއވއވرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ

"ف اعتبي أو بيعي نم متأيفقولوا يإذا ر جدساهللا :الم حبال أر كتارجމސކތގއ : "މނއ )5("ت) އނއށ(ވއކ ނވތ ގނއޅ މހކ ތޔބއމހނނށ ފނއޖނމ ފހ ތޔބއމހނ

."ފއދ ނލއވށއވهللا ތބގ ވޔފރގއ . ބނހށކމވމސކތގއ ނމދކރނ ތބމހނނށ .މސކތގއ އޑގދނކރނ

އއ ބރށ ޤރއނކޔވ . ވގތށ މސކތގއ އޑގދކރމކ މނވގނވ ކމކވއނދގ. ފހ ދނ އދ ޢލމ ދރސތއދނނ މކމނ އސތސނވގނވއވ. ކމގއވޔސމއވ

. ވދޅވއވ އކލގފނ. ރއސނލއވ އބސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا މތ

.يف متام املنة وصححه األلباينرواه أمحد )1(

.وابن ماجه والنسائي والبخاري ومسلم والترمذي رواه أمحد )2(

. ފހ ކއކއގނ ނވތ ރފލވއގނ ކއނ މކރހވގނނވއވ. މތކތ ކއނ މކރހވގނވނ ރލ ހއޓއވ )3(ޙކމގ ފހ ސނގރޓ ބއނވސ މ. އދ ރލ ހއޓއ ކއފނމ އނގއނ ވސނފލވ މސކތށ ނރހށކމވ

.އހނ އގ ވހކވސ އތށބޔކށ ތކލފދ އއޗކވ. ތރއށ ވނނނއވ . رواه مسلم وأبو داود وابن ماجه )4(

.وصححه األلباين رواه الترمذي والدارمي )5(

Page 300: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

299

ފހ މސތކނ އޑހރކށ . އޢތކފށ އނނވއވ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلمމސކތގއ ޤރއނކޔވއޑ އކލގފނށ އވވޑއގނ ފލގގ ފރދ ކޝފކރއވ

فال يؤذين بعضكم بعضا وال يرفع بعضكم على أال إن كلكم مناج ربه " .ފޅކރއވއވحديثض فعيب اءةرއނގ ) ނމދގއ(ތޔބއމހނކރ ކނމމހކ . ދނނއވ: "މނއ )1("الق

ފހ ތޔބއމހނ އކކ އނކކށ . ވރރސކލނގއ ސއރވހކދއކ މހކވއދ އކކ އނކކގ މއޗށ ޤރއނ ކޔވމގއ އޑ . ނދގނކރހށކމވއ

."ނއފލހށކމވ. ވދޅވއވ - رمحه اهللا -އމމ ނވވ .މސކތގއ ވހކދއކނ

ވ ވހކތކއ އއ ދނޔ. ހއދވގނވ ވހކތއ މސކތގއ ދއކނ ހއދވގނވއވ"هللا މތ." އދ އވހކތކގ ސބބނ ހވނ ކމގއވޔސމއވ. ކމގއ ވޔސމއވ

. އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ޖބރ ބނ ސމރގ ކބއނ ރވވގނވއވރއރއފމށ ދނދނ މސއލކޅ ފތސނމދކރއވމށފހ އرسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم "

އދ . ފހ އރ އރމނ ތދވވޑއގނނވއވ. މތނ ތދވވޑއނގނނވއވއދ ދއކވ ވހކތކގ ތރގއ ޖހލއޔ . އޞޙބބކލނ ވހކދއކވ ހއދވތވ

ވސ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އދ . ހހއދވތވ އދ. ޒމނގ ވހކތއވސ ހމނއވ )2(."ހނވރނކރއވއވ

ރއސނލއވ هللا މތ .މސކތގއ ކއނބއމއ ނދނ ހއދވގނވނرسول اهللا صلى . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ މސޢދގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދ

އދ . ގ ޒމނގއ މސކތގއ އހރމނ ނދއހދމއވهللا عليه وسلم اބނ ޙރޘގ ކބއނ هللا ރއސނލއވ ޢބދهللا އދ މތ )3(."ޤއލލވސކރމއވ

ގ ޒމނގއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ރވވގނވއވ )4(."ކތގއ އހރމނ ރށޓއ އއގމމސ ކއހދމއވމސ

މސކތށ ނމދށ ދއރގއއ .މސކތގއ ދއތ މހއލއގނ އނނމސކތގއ ނމދގ އނތޒރގއ އނނ ހނދ އއއތގ އނގލތއ އނއއތގ

.وصححه األلباينرواه أبو داود والنسائي والبيهقي واحلاكم وصححه على شرط الشيخني )1(

.رواه أمحد ومسلم )2(

.ޤއލލކރމކ މނދރވމގ ވގތކޅއ ކރނ ނދއލމވ .وصححه األلباينرواه أمحد وابن ماجه )3( .وصححه األلباينرواه ابن ماجه )4(

Page 301: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

300

هللا މތ. މހއލއގނ އނނ މކރހވގނވއވއނގލތކގ ތރއށ ލއވއ رسول . އކލގފނ ވދޅވއވ. ރއސނލއވ ކޢބ ބނ ޢޖރގ ކބއނ ރވވގނވއވ

عامدا إذا توضأ أحدكم فأحسن وضوءه ثم خرج " .ފޅކރއވއވاهللا صلى اهللا عليه وسلم حديث جدسإلى الم، ف هفإن هابعأص نيب كنبشيفال ي الةތޔބއމހނކރ މހކ : "މނއ )1("ص

ރނގޅށ ވޟކށ ދނ ނމދކރމގ ގސތގއ މސކތށ ދއމށ ނކނނ ހނދ ފހ އނގލތކގ ތރއށ މހއލއގނ އނ އއއތގ އނގލތއ އނއއތގ

."އހނ ހމކށވރނ އނ އހރ ނމދގއވ. ނހނނހށކމވފހ އމމމހއށއ އކހރކށ .މސކތގ ދތނބގ ދމދގއ ނމދކރނ

ރއސނލއވ هللا މތ. އވނމދކރމހއށ ދތނބގ ދމދގއ ނމދކރނ ހއދވގނވرسول اهللا صلى اهللا . "އކލގފނ ވދޅވއވ. ބނ ޢމރގ ކބއނ ރވވގނވއވهللا ޢބދ

)2(."ގފޅގ ތރއށ ވދވޑއގނނވ ހނދ ދތނބގ ދމދގއ ނމދކރއވއވعليه وسلم އރ މސކތގއ ޖގ އނނ ޙލ މއމމނ ދތނބގ ދނފހ ޖމޢތގއ ނމދކރ

އކމކ މސކތގއ އތނ ފޔވއ ޖގއއ . ދމދގއ ސފހދމކ މކރހވގނވ ކމކވމޢވޔތ ބނ ޤއރ އނގ ބއޕފޅގ ކބއނ . ނތނމ މއސލއއނތވ

ގ ޒމނގއ ތނބތކގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم . "އޕފޅ ވދޅވއވބ. ރވކރއވއވ )3(."މދގއ ސފހދނ އހރމނނށ މނކރވގނވއވ

هللا احلمد و. ހސބނ މފތގއ ލޔމށ ގސތކރ ހސބށ ލޔ ނމނއވމހ. ކރމވހރހނމދއ މފތގއ ޝމލމދތކއ ސނނތނ ސބތވ ފހ ފރޟނ .واملنة

އދ . އދ ޤރއނއ ސނނތގ އލގއ ހރހނމދއގ ތފޞލ ބޔނކރމވޢލމވރނގ މދގއ އޚތލފ އފދފއވ މއސލއއވނމ އގ ރޖޙގތ އބހ އނމ

އރދކރއވއޔ هللا އދ މފތ ވދޅވ ކނމބފޅކށވސ މތ. ގޅގތ ބޔނކރމވރނފހ ދނގ މއސލތއ އގ ދލލއކ . ނމދތކގ ތފޞލ ރނގޅށ އޅނފލނއވލކރމގ ޢޒމ އދ ޔޤނކމއކ ޢމ. އނގމނ ކނމބފޅކވސ ހތހމޖހނއވ

ފހ މއދ މސތކނ ދނ ދރށގސފއވ އއސބބކ . ހތގއ އފދނއވ

.وصححه األلباينرواه أمحد وأبو داود والترمذي )1(

. رواه البخاري ومسلم )2(

.وصححه األلباينبن ماجه رواه ا )3(

Page 302: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

301

އގސބބނ ހވނފސ . އބއމހނކރ ދނޢމލތކގއ ދލލއ ބޞރތ ނތމވނގ ޢމލތއކށ ބސތއ އދ ހތހރހ ގތކށ ދ. އބއމހނގ މއޗށ ވރކނކރއވ

ކރއވގތ ހދއ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އނމދ . ނމދކ ދނގ އސސވ. ބނހދތވފހ އޅގނޑ . މސލމއގ މއޗށ ވޖބވގނވ ކމކވ އޅނފލވމކ ކނމ

އއ އކލގފނގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم އޅނ ތޔލބވތ އޚނނއ އޚތނނށ މހށފހ އކލގފނއ އކލގފނގ . ކލނ ނމދތއކރއވ ގތގ ނމނއކވއޞޙބބ

އޅގނޑށ . އޞޙބބކލނނކ ހރހކމއގއ މސލމނނށވ ރވތނމނއކވދއވކމށޓކއ އކލނގއށ ޙމދއ هللا އދ ލޔ ނނމމގ ތއފޤ މތމފތލޔނ ފށ

އދ ލބވތ އޚނނއ އޚތނގ ކބއނ އއރނކރ ހޔދޢތކގއ . ޝކރކރމވށ އޅމނ އނމނނށ ސނނތ އއގތهللا މތ. ނކމތ އޅ ޝމލކށދއވނ އދމވ

އދ ޚއޞކށ ނމދ ސނނތ އއގތށ ! ހރހ ޢމލއކރމގ ހޔތއފޤ ދއވށއވوصلى اهللا وسلم وبارك على عبده ورسوله نبينا . إنه سميع مجيب! ކރމގ ހޔތއފޤދއވށއވ

هلى آلعو دمحمنيعمأج حابهأصو . دمالح انا أنوعد رآخونيب العالمهللا ر.

++++++++

Page 303: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

302

ފހރސތ

E .....................................................................................................................2E "الة9 ........................................................................................................ނމދ "الص

E 9 .................................................................................އސލމދނގއ ނމދގ މޤމ

E 12 ..................................................................................................ނމދއޅމގ ޙކމ

E 16 ........................................ނމދ އޅމގ ޙކމބހގތނ މޒހބތކގ އމމނގ ރއޔ

E 17 ........................................................ވޖބވގނވމހނއބޔއގ މއޗށ ނމދކރނ

E 18 ....................................................................................................ކޑކއޖގ ނމދ

E 18 ...........................................................................................ފރޟނމދތކގ ޢދދ

E 19 ....................................................................................................ނމދގ ވގތތއ 22 ................................................................................................މނދރނމދ ވގތ • 23 .................................................................................................ޢޞރނމދ ވގތ •

24 .................................................................................................މޣރބނމދ ވގތ • 24 ....................................................................................................ޢޝނމދ ވގތ •

26 ..................................................................................................ފތސނމދ ވގތ •

E 27 .............ނމދގ ވގތފއތވނދނ އނމދ ނކށހރވމށ ޢޛރކށ ބލވ ކނތއތއ

E 28 .........................................................................ނމދކރނ ނހކރވގނވ ވގތތއ

E "30 .........................................................................................................ބނގ "األذان

E 31 .......................................................................................................ބނގގ މތކނ E 33 ..............................................................ބނގ ޝރޢކރއވނ ސބބއ ޝރޢވގތ

E 35 ..................................................................................................ބނގގ ކއފއޔތ E 36 ...................................................................................................ޤމތގ ކއފއޔތ

Page 304: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

303

E 37 ..................................................................ބނގގ އޑއވމހނ ކނތއކރނޖހގތ E 39 .................................................................................ބނގއއ ޤމތދމދ ދޢކރނ E 41 .............................................................ބނގއއ ޤމތބހ އތރ ބއއ މސއލތއ E 42 ....................................................ބނގގވމހގ ކބއގއ ހނނނޖހ ބއއއދބތއ E 44 ...................................................................................ނމދ ޞއޙވމގ ޝރޠތއ

E 49 ..........................................................................ނމދގ ފރޟތއ ނވތ ރކނތއ 50 ...........................................................................................................ނޔތގތނ •

51 ..............................................................................................ހށނބނތކބރކޔނ •

51 ............................................................ކޅށހރނ) ފރޟނމދގއ(ކޅދނވގނވނމ •

52 .....................................................................ސރތ ކޔވނކނމ ރކޢތއގއ ފތޙ •

53 ....................................................................................ބސމއމދ ތޙޤޤ ނޒރއ §

55 ..................................ނމހ ކނތއކރނޖހ ގތޤރއނގ އނމ ސރތއވސ ހތދސނ §

55 ............................................................................................................ރކޢކރނ •

56 ...................................................................................ޢނ ތދވ އޢތދލށހރނރކ •

57 ...........................................................................................................ސޖދކރނ •

57 .........................................................................ކޔނ تشهدފހއއތޙއޔތށ އނމއ •

58 ...........................................................................................................ސލމދނނ •

E 60 .................................................................................................ނމދގ ސނނތތއ

60 .........................................................................................................ދއތ އފލނ •

62 .....................................................................................އތނގނޖހ ގތއ މނވރ §

63 ................................................................................................އތނގނޖހ ވގތ §

63 ............................................................................................................ހށނބނނ •

64 .............................................................................................ހށނބނނނޖހ ތނ §

65 ..................................................................................................ކޔނدعاء االستفتاح •

69 ...........................................................................................................ކޔނ...أعوذ •

70 ...........................................................................................................ބސމކޔނ •

70 ............................................................................................................އމނކޔނ •

Page 305: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

304

71 ............................................................ކޔވނސރތލފތޙއށފހ ޤރއނނ މނވރއ •

77 ...............................................................................ގއ ޤރއނކޔވނ ޖހގތނމދ §

78 ..............................................ސތޙއބވގނވ ކނތއތއޤރއނ އޑއވމނދ ހނދ މ §

78 ............................................................................................އމމމހއށ ލއދނނ §

79 .......................................................................ފހތގއ މއމމނ ކޔވނ އމމމހގ §

80 ................................ކޔނނމދގ އއޙރކތނ އނއޙރކތށ ބދލވ ހނދކޔ ތކބރތއ •

81 ..................................................................................................ރކޢގ ހއއތތއ •

81 .......................................................................................ރކޢގއ ޒކރއ ދޢކރނ •

83 ...............................................................އ އޢތދލގއ ޒކރކރނރކޢނ ތދވމނނ •

ޢތށ ތދވމގ ވނރކޢތށ ނވތ ހތރވނރކސޖދއށދއމގ ކއފއޔތއ ސޖދއނ ދ • 85 .............................................................................................................ކއފއޔތ

88 ...................................................................................................ސޖދއގ ހއއތ •

90 .............................................އ ސޖދގއ ކރނޖހ ޒކރސޖދގއ އނނނޖހ މނވރ •

93 ......................................އދ އމޤމގއ ދޢކރނ ތދސޖދ ދމދ އނމއ އނނނޖހގ •

94 .................................................................................................ޖލސތލއސތރޙ •

95 .......................................................................................ތޝއހދށ އނނނޖހގތ •

96 ..................................................................................................އފތރޝށއނނ §

97 ....................................................................................................ތވއރކށއނނ §

97 .....................................................................................އނނފރތމ އއތޙއޔތށ •

98 ..............................މއޗށ ޞލވތކޔވނގ رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم ފހއއތޙއޔތގއ •

100 ..........................................................ލމދނމގ ކރނ ދޢކރނފހއއތޙއޔތގއ ސ •

105 .....................................................................................ސލމދނމށފހ ޒކރކރނ •

E 110 ....ނމދގ ފރޟތކއ ސނނތތކއކ ނމދގ ޙރކތތކގ ތރތބނ ނމދކރނގތ

E 114 .......................................................................................................ސނނތ ނމދ

E 115 .....................................................ޙއބވގނވނ ގގއކރމވސނނތ ނމދ މސތ

E 117 ........................................................................ބއތއސނނތ ނމދތއ ބހގނވ

E 118 ................................................................................................ރވތބ ސނނތތއ

Page 306: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

305

118 .....................................................................................ފތސނމދގ އހ ސނނތ • 122 ...............................................................މނދރނމދގ އހ ސނނތއ ފހ ސނނތ •

124 ....................................................................................މޣރބނމދގ ފހ ސނނތ •

125 .......................................................................................ޢޝނމދގ ފހ ސނނތ •

E 125 ..................................................................ސނނތކނ ގދވގނ ނވ ސނނތތއ

E 127 .....................................................................................................................ވތރ

128 ........................................................................................................ވތރގ ވގތ • 129 .......................................................................................ވތރގ ރކޢތތކގ ޢދދ •

131 ...................................................................................................ވތރގއ ކޔވނ •

132 ..............................................................................................ވތރގއ ޤނތކއނ •

133 ....................................................................ލނގ ރއޔތ މދ ދނނބކވތރގ ޤނ •

133 .....................................................................................................ޤނތގ މޙއލ •

134 .................................................................................ރކށ އވދވގނ ދޢކރނވތ •

134 ......................................................................ރކރނ ހއދވގނ ނވއވއއރ ދވތ •

135 ...................................................................................................ވތރ ޤޟކރނ •

E 136 ............................................................................ފރޟ ފސނމދގއ ޤނތކޔނ E 137 .....................................................................................ފތސނމދގއ ޤނތކޔނ

E 139 ........................................................................................................ތހއޖދނމދ

142 ...................................................ނނޖހ އދބތއބގއ ހނދމނމދކރނ އދމހގ ކ •

147 ..................................................................................................ދމނމދގ ވގތ •

147 .................................................................................ނމދކރނ އނމމތ ވގތދމ •

148 ..................................................................................ނމދގ ރކޢތތކގ ޢދދދމ •

148 ...............................................................................................ދމނމދ ޤޟކރނ •

E 149 .........................................................................)ތރވޙނމދ(ރމޟނމހގ ޤޔމ

151 ..........................................................................................ތރވޙނމދގއ ކޔވނ •

152 ..............................................................................ނމދގ ރކޢތތކގ ޢދދތރވޙ •

E 154 ..............................................................................................................ޟޙނމދ

Page 307: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

306

155 ..................................................................................................ޟޙނމދގ ވގތ •

155 .................................................................................ނމދގ ރކޢތތކގ ޢދދޟޙ •

E 156 .......................................................................................................އސތޚރނމދ

E 158 ..........................................................................................................ތސބޙނމދ

E 161 ..............................................................................................................ޙޖތނމދ E 162 ..............................................................................................................ތއބނމދ

E 163 ................................................................................................................ކތނމދ

E 167 .......................................................................................................ދއސތސޤނމ E 172 .......................................................................................................ތގ ސޖދތލވ

173 .......................................................................................މތކނ ތލވތގ ސޖދއގ •

173 .........................................................................................ތލވތގ ސޖދއގ ޙކމ •

174 .........................................................................................................ސޖދވޅތއ •

178 ...........................................................ޝރޠވގނވ ކނތއތއތލވތގ ސޖދކރމށ •

179 .......................................................................................ތލވތގ ސޖދގއ ކޔދޢ •

180 ..................................................................................ދގއ ތލވތގ ސޖދކރނނމ •

E 180 .......................................................................................................ޝކރގ ސޖދ

E 181 ................................................................................................................ކށސޖދ

182 ...........................................................................................އޔތކށސޖދއގ ކއފ •

183 ...................................................................ޝރޢކރވގނވ ޙލތތއ ކށސޖދކރނ •

E 186 .............................................................................................ޖމޢތގއ ނމދކރނ

ނނށ މތވ އނހނނ ޖމޢތށ ޙޟރވނ އދ އކނބލނ ގގއ ނމދކރނ އކނބލ • 188 ........................................................................................................އއލވގނވނ

189 ..................................ދކރނ މސތޙއބވގނވނގއދރ އދ ޖމޢތބޑ މސކތގއ ނމ •

190 ..........................................ދއނ މސތޙއބވގނވނ އކމސކތށ ދއރ މޑމއތރކމ •

190 ..............................................................އކރނ މސތޙއބވގނވނއމމމހ ނމދ ލ •

191 ................ނވނއމމށވރ އސވނ ޙރމވގއމމށ ތބވނ ވޖބވގނވމއ ޙރކތތކގއ •

Page 308: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

307

193 ............................................................ހމވއޖނމ ޖމޢތކށވނއމމމހއއކ އކކ •

193 ................................................................ށ ބދލވނ ހއދވގނވނއމމމހ މއމމކ •

195 .........................................................................އމމށ ރކޢތ ލބމނވރއމމއކ މ •

196 ......................................................................ށޖހނ ހއދކރ ޢޛރތއޖމޢތނ ފހ •

197 ..........................................................................ރނ އނމ ޙއޤވގނވމހއމމކނކ •

198 .......................................................................މމކނ ޞއޙވގނވ މހނއބޔއގ އ •

E 200 ........................................ސލމދނމށފހ އމމމހ މއމމނނ ދމއށ އނބރލނ

E 201 ................................................ތއގއ އމމވ ނމދކރނއނހނ އނހނނގ ޖމޢ

E 201 .......................................................................އމމކމބހ ތފތ ބއއ މސއލތއ

201 ............................................ނއގއ ހރ އމމކނކރނއމމމހ މއމމނނށވރ އސތ •

202 .....................މނ އމމމހއ އޤތދވނމއމމނނ ދމދ ހރހއވ ޙލ މއމއމމމހއއ •

202 ..........................މހކ އމމކމށ އސކރނ އމމމހ ނމދގ ތރގއ މއމމނގ ތރއނ •

203 ................................................................................މހގ ފހތނ ތބލޣކރނއމމ •

E 204 ................................................................ނމދގއ އމމމހއއ މއމމނގ މޙއލ 204 ......................ހނނނޖހ މޙއލ އއ އނއމމމހއއކ އނމމހކ ނމދކރނމ އމމމހ •

204 ..........މހއއ މއމމނގ މޙއލއމމމހއއކ ދމހނ ނވތ އއށވރ ގނމހނވނމ އމމ •

205 ...............................................................................ނނނއ ކޑކދނގ މޙއލއނހ •

205 ........................................................................ސފގފހތގއ އކހރކށ ނމދކރނ •E 207 ..................................................................................................ނމދށ ސފހދނ

210 ......................................ކއގ ކނތފރތގ މތކނފރތމ ސފގ މތކމއ ހރހ ސފތ •

E 211 ................................................................ނމދކރއރ ކރމތގއ ސތރ ބހއޓނ

212 ...................................................................................................ސތރގ މނވރ •

212 ........................................................ހނނނޖހ ދރމނ ދމދ ނމދކރމހއ ސތރއ •

213 ..................................................މއމމނނށވސވ ސތރއވއމމމހއށވ ސތރއކ •

213 ..............ރމކ ޙރމވގނވ ކމކވނމދކރނހނނ މހއ އނގ ސތރއ ދމދނ ހރސކ •

214 ...............................................ތނ ހރސކރމހ މތކރނނމދކރނހނނ މހގ ކރމ •

Page 309: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

308

ނމދކރނ ހނނމހއ އނގ ސތރއ ދމދނ އނހނކ ނވތ ޙމރއ ނވތ ކޅކއތއއ • 214 .......................................................................ފނމ އނގ ނމދ ބޠލވނހރސކށ

E 215 ...............................................................................ނމދކރނ މނވގނވ ތނތނ 215 ..........................................................................................................ޤބރސތނ •

217 ...........................................................................................ޤޟޙޖތކރވ ތނތނ •

217 ..............................................................................................................ޖމލކށ •

މގތކއ، ގފޅގ ކނގނޑއ، ޖނވރ ޛބޙކރވ ތނތނއ، މހނ ހނގބނގއޅ • 218 ..........................................................................................................ފރޅކޅމތ

E 219 ......................................................................................ކޢބގ ތރގއ ނމދކރނ E 220 .........................................................ނމދގއ ކރނ ހއދވގނވ ބއއ ކނތއތއ

220 ..................................................................................................................ރއނ •

221 .............................................ބލނ ބނމއ ޖހއޖ ޙލތއގއ ކނތފރތށއ ވތފރތށ •

221 .........................................................ދ ގއލނދ ތކތ މރއލނހރފއއ ނގލނދށފ •

221 ....................................ބނމއޖހއޖ ޙލތގއ ކރއށއ، ފހތށއ، ދފރތށ ހނގއލނ •

222 ...........................................................................ހރ ނމދކރނކޑދރފޅ އރއގނ •

222 .............................ޝރތނ ސލމގ ޖވބދނނނމދކރނ ހއޓއ މހކ ސލމގވމނ އ •

223 ........................................................................................ތސބޙ ކޔމއ އތޖހނ •

223 ............................................................................................އމމމހއށ ލއދނނ •

223 .................................................................................ކޔނهللا الحمد ކނބހއޅމނ •

224 .......................................................................................މޞޙފ ބލއގނ ކޔވނ •

224 ......................................................................ފތ ޚޔލތއ ހތށ ވރވނނމދގއ ތ •

E 226 .....................................................................................ނމދ މކރހވ ކނތއތއ

226 ....................................ކޅހދނމއ އފދ ތކއޗ ނމދގއ ހނނ އރ ތނބޅއއ، ހދ •

227 ...........................................................................ނމދގއ އކޅށ އތލއގނ ހރނ •

227 .......................................................................................................މއޗށ ބލނ •

227 .......................................................................ލކރވފދ އއޗކށ ބލނނމދނ ޣފ •

228 ...............................................................ދ ހނދ އތނ އޝރތކރނނމދނ ސލމ •

Page 310: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

309

228 ..........................................................ނގމތ ފރވމއ ސދލކރނރމފދއއޗކނ އ •

228 ..........................................................................ޔރވފއވނކށ ނމދކރނކނ ތއ •

229 ................................................................ތކށ ދނވހރ ނމދކރނދޙޖތނކރ ޙޖ •

229 ........................................................................................ތއޔޖހ ޙލ ނމދކރނ •

230 ..................................................................މސކތނ ތނއ ޚއޞކރނ ނމދކރމށ •

E 230 ........................................................................................ނމދ ބޠލވ ކނތއތއ

230 ............................................................................................ގސތގއ ކއބއހދނ •

230 ............................................................................................ގސތގއ ވހކދއކނ •

232 .................................................................................ކއކރނގސތގއ ގނޙރކތތ •

232 .......................ކ ނލއ ގސތގއ ދކށލނނމދގ ރކނއ ނވތ ޝރޠއ އއވސ ޢޛރ •

233 ........................................................................................................ބރށ ހގތނ •

E 233 .....................................................................................................ނމދ ޤޟކރނ E 235 .......................................................................................................ބލމހގ ނމދ E 236 ..............................................................................................................ޚއފނމދ

239 ...............................................................ގއ މޣރބ ނމދކރނގތހނގރމއގ ވގތ •

240 ...................................................................ތ ނމދކރނގތހނގރމ ގދވގނދ ވގ •

E 240 ..................................................................................................ދތރވރޔގ ނމދ

241 .................................................................................ރރކޢތ ނމދ ޤޞރކރނހތ •

242 .............................................................................................ޤޞރކރމގ މސފތ •

243 ..................................................................................ނމދ ޤޞރކރނ ފށ ހސބ •

243 ............................................................ކނވގތކ؟ދތރވރޔ ނމދ ފރހމއށ ކރނ •

245 ...............................................................................ތގއ ސނނތ ނމދކރނދތރމ •

246 ..............................................................................................ކރނހކރދވހ ދތރ •

E 246 ..................................................................................................ދނމދ ޖމޢކރނ

246 .................................................................................................އސކށ ޖމޢކރނ •

247 .................................................................................................ފސކށ ޖމޢކރނ •

247 ...........................................................................އ މޒދލފގއ ޖމޢކރނޢރފތގއ •

Page 311: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

310

247 ............................................................................................ދތރމތގއ ޖމޢކރނ •

249 ..........................................................................................ވރވހ ހނދ ޖމޢކރނ •

250 .................................................................ޛރއގ ސބބނ ޖމޢކރނބއޔއ ނވތ ޢ •

251 .........................................................................................ބނމއޖހގނ ޖމޢކރނ •

E ،252 ........އއގމގ އޅނދތކއ، ޖއވގ އޅނދތކގއ ނމދކރނ ކނޑގ އޅނދތކއ

E 252 ........................................................................................................ދތރގ ދޢތއ

E 255 ..............................................................................................................ހކރނމދ

255 ................................................................................................މތކނހކރދވހގ •

255 ...............................................................................................ޢކރނހކރދވހ ދ •

256 ...ށ ޞލވތކޔވނ ގނކރނގ މއޗول اهللا صلى اهللا عليه وسلم رسހކރވލރއއ ހކރދވހ •

257 ...........................................................ވހގ ރ ކހފސރތ ކޔވނހކރދވހއ ހކރދ •

257 ........................................................................މށޓކއ ފނވރއ ރތވނހކރށ ދއ •

258 ...............................................................................ވސ ކރއކނ ހކރށދއނވހއ •

259 .................................................................................ސތކނގ ކނޑތއ ގރކރނމ •

260 .............................................ކރނ ޝރޢކރވގނވނހކރނމދގ ކރނ ސނނތނމދ •

261 ...............................................ފށއފނމ ތނބދލކށލނމސކތގއ އނދ ތއޔޖހނ •

E 261 ........................................................................................ހކރނމދ ވޖބވގނވނ E 263 ..................ވޖބވގނނވ މހނމދ ވޖބވގނވ މހނނއ އބޔއގ މއޗށ ހކރނ

E 265 ..................................................................................................ހކރނމދގ ވގތ

E 267 .............................................................................ހކރނމދގ ޖމޢތ ހމވ ޢދދ

E 269 .......................................................................................................ވ ތނހކރކރ

E 269 .............................................................................................................ހކރ ޚޠބ

ނބރށ އރ ހނދ ސލމގވމއ، އނ މނބރމތ އށނމނ ބނގދނމއ، ޚޠބމހ މ • 270 ............................................................................ނ އނއ ދމއށ ކރމތލނމއމމ

މއޗށ ޞލވތ ކޔވމއ، އށ ޙމދކރމއ، ދނ އތރރސލގهللاޚޠބގއ އނމފރތމ މތ • 271 ........................................އނގ އޔތތއ ޝމލކރނމސތކނނށ ނސހތދނމއ، ޤރ

Page 312: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

311

274 ........ށނދލނ ޝރޢކރވގނވނކޅށހރގނ ދޚޠބދނމއ ދޚޠބގ ދމދ ހނދކޅކށ އ •

275 ....................................................................ބދނމއ ޚޠބ ދގނކރނއޑހރކށ ޚޠ •

276 ..............................................................ނ ޚޠބ މދކޑއލނމވގޚޠބމހއށ ކމއދ •

277 .............................ވހކދއކނ ޙރމވގނވނޚޠބކޔމނދ ހނދ މއމމނ އކކއނކކ •

278 .............................................................................................ހކރނމދގއ ކޔވނ •

279 ...........ހގތހކރނމދގ ފހރކޢތށ ނވތ ފހރކޢތނ ބޔކށ ލއވއލމހ ކނތއކރނޖ •

279 .................................................................ރނނއ ފހނ ސނނތކރނހކރނމދގ ކ •

E 281 ............................................................ހކރދވހއ ޢދދވހ އއދވހއގއ ޖމވނ

E 282 ................................................................................................................ޢދނމދ

282 ..................................ތގއވ އނމރތ ހދނލނޢދނމދށ ފނވރމއ، ހވނދލމއ، އ •

283 ...........................................................މދށ ނކތމގ ކރނ ކއނފޠރޢދދވހ ޢދނ •

283 ................................................................................................މޞއލއށ ނކތނ •

283 .................................................................ޑކދނ މޞއލއށ ނކތނއނހނނނއ ކ •

284 ...............................................އނބރއނނ މގ ތފތކރނޢދނމދށދ މގއ ނމދނ •

284 ...................................................................................................ޢދނމދގ ވގތ •

285 .......................................................................ބނގގވމއ ޤމތދނމމދޢދނމދށ •

285 ..........................................................................ދރކޢތގއ ތކބރކޔނ ޢދނމދގ •

286 ...............................................................މދނއ ފހނ ސނނތކރމޢދނމދގ ކރނ •

286 ..............................................................ކބއނ ޞއޙވގނވމހނ ޢދނމދ އބއއގ •

286 ....................................................................................................ދނމދގ ޚޠބޢ •

287 ...............................................................................................މދގއ ކޔވނޢދނ •

288 ................................................................................................ޢދނމދ ޤޟކރނ •

288 .............................................................................ހ ކއނބއމއ އފފޅކރނޢދދވ •

289 ................................................ވ ހޔޢމލތކގ މތކނޙއޖމހގ ފރތމ ދހދވހ ކރ •

290 .........................................................................ކކ އނކކށ ތހނޔކޔނވހ އޢދދ •

290 ......................................................)ޑތކބރކޔނބ(ބރކޔނ ދޢދގ ދވސތކގއ ތކ •

E 292 ...........................................................................................މސކތތކބހ ޙކމތއ

Page 313: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

312

292 ......................................................................................މސކތ ބނކރމގ މތކނ •

293 ...................................................................ށ ކރމތލ ހނދ ދޢކރނމސކތ ދމއ •

294 ..............................................................ދޢކރނ މސކތށ ވނނމނނއ ނކނނމނ •

295 ...................................................މސކތގއ އނމގ މތކނ މސކތ ދމއށ ހނގމއ •

295 ........................................................................)ތނނސ ތކސމ(ތޙއޔތލމސޖދ •

296 ..............................................................................................ތއއނމމތ މސކތ •

296 ...........................................................................................މސކތ ޒނތތރކރނ •

297 ..........................................................މސކތގއ މރވސދއވނ ޠހރކރމއ މސކތ •

297 .............................................................................ތނ މސކތ ރއކތރކރނހޑތކ •

298 ..ގނވއކނ މކރހވގނވނޢލނކރމއ މސކތގއ އގއލފއވ ތކތ ހދމށ މސކތގއ •

298 .......................................................................................މސކތގއ އޑގދނކރނ •

299 ..........................................................................................ވހކދއކނ މސކތގއ •

299 ..............................................................އމއ ނދނ ހއދވގނވނމސކތގއ ކއނބ •

299 .........................................................................އ ދއތ މހއލއގނ އނނމސކތގ •

300 ....................................................................ތނބގ ދމދގއ ނމދކރނމސކތގ ދ •

E 302 ...............................................................................................................ފހރސތ

Page 314: كتاب التحقيق الصلاة...X W V U T [. ވ އ ވ އ ފ ވ އ ރ ސކ ޙވ ވ ދ އ". ވ ނ ނ ހ މ ވ ރ ތ ތ ޢ ޝ ޚ: އ ނ މ (١١ – ٩ :ﻥﻮﻨﻣﺆﳌﺍ)

އނމދގ ޙކމތ

313