٠

٠

:»مقصود فراستخواه« بق و فعاليت علميبق و فعاليت علميبق و فعاليت علميبق و فعاليت علمي اي از سوااي از سوااي از سوااي از سوا خالصهخالصهخالصهخالصه

Ph.D: تحصیلی مدرک آخرین*

qqqq عالی ی آموزش ریزی توسعه برنامهدکترای تخصصی )شناسی دانشگاه شهید بهشتی بیتی و رواندانشکده علوم تراز (

:شغل ثابت*

qqqq گروه مطالعات تطبیقی و نوآوری« عضو هیأت علمی« )عالی ریزی آموزش مؤسسه پژوهش و برنامه (

:فعالیت آموزشی*

q در دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد ودکترا(تدریس در دانشگاه ( q 1384-85نیمسال دوم ( تا این تاریخ1363 از سال(

و راهنمایی و مشاوره به پایان نامه های تحصیالت تکمیلی

uuuu دانشگاههای محل تدریس: دانشگاههای تبریز، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه پیام نور تبریز - مرکز آموزش مدیریت دولتی و مرکز آموزش مدیریت صنعتی تبریز - ندانشگاه تهرا - دانشگاه الزهراء - دانشگاه عالمه طباطبایی - …… و - u موضوعات تدریس: ی علم و روشهای تحقیق فلسفه - ی آموزش و پرورش فلسفه - شناسی دین جامعه - تاریخ تفکرات اجتماعی - ریزی فرهنگی برنامه -

مطالعات فرهنگی -

١

…… و -

- :فعالیت پژوهشی*

آتب. ١ سرآغاز نواندیشی معاصر - دین، خرد، دانش - زبان قرآن - دین و جامعه - طنین هستی و تمنای وجود - )با دیگران(عالی عصر مجازی آموزش - ابعاد و لوازم فرهنگی صنعت دانش-

مقاالت. ٢ 1371زیست شناسی و آسیب شناسی دینی، کیان - 1372نقد و نظری در غربزدگی، ایران فردا - 1378تحلیلی بر انقالب اسالمی، دنیای سخن - 1371 - 72دو قرن چالش توسعه در ایران، اطالعات سیاسی اقتصادی، ش - 1380پرورش استدادهای درخشان، مجله تربیتی دانشگاه مشهد، - 17عالی ، ش ، فصلنامه آموزش21عالی در قرن آموزش - 1382 - 41ازادی علمی، مجلس و پژوهش، ش --3ش. عالی ریزی آموزش و برنامه لوازم ساختاری توسعه علمی کشور، فصلنامه پژوهش -

1381 ریــزی عــالی، فــصلنامه پــژوهش و برنامــه راهکارهــای افــزایش دسترســی بــه آمــوزش -

1381 - 3عالی ، ش آموزش 1383 - 9دانشگاه در موج سوم؛ یادگیری برای عبور از بحران، علم و آینده، ش -هـای علمـی، یش قطـب های علمی، مجموعه مقاالت هما فلسفه، الگوها و کارکرد قطب -

1383خرداد استقالل دانشگاهی و تحوالت مفهومی، مجموعه مقاالت همایش حقوق هیـأت علمـی، -

1383خرداد 1382 - 1عالی و بازار کار، پژوهش زنان، ش زنان، آموزش - 1383 - 4تاملی بر تقسیم بندی روشنفکری به دینی و سکوالر، ناقد، ش -

٢

٢

عرفت شناختی، مجموعه مقاالت کارگاههای آینده اندیشی، آینده اندیشی؛ مالحظاتی م - 1382دی

1383 - 23ی نو، ش الهیات قدسی و الهیات سکوالر، جامعه -ریــزی ، مؤســسه پــژوهش و برنامــه)چیــستی، چرایــی و کارکردهــا(دانــشگاه پژوهــی -

1382عالی، آموزشسه پـژوهش و عـالی، مؤسـ ای میـان شـش الگـوی دانـشگاهی و نظـام آمـوزش مقایسه -

1382عالی، ریزی آموزش برنامه 1382عالی، ریزی آموزش پژوهش علمی، نظریه، روش، مؤسسه پژوهش و برنامه -عـالی، ریزی آموزش توسعه کارکنان دانشگاهی و هیأت علمی، مؤسسه پژوهش و برنامه -

1383 مؤسـسه . توسعه اجتماعی اقتصادی، فرهنگی، ارتباطات و رابطهـاش بـا توسـعه علمـی -

1382عالی، ریزی آموزش پژوهش و برنامهدانـشگاه شـهید / عالی ریزی آموزش دانشگاه و گفتمان کیفیت، مؤسسه پژوهش و برنامه -

1381بهشتی ، ریـزی ها، مؤسـسه پـژوهش و برنامـه تغییرات ساختاری در جمعیت ایران، آثار و چالش -

1382عالی، آموزشعـالی، ریـزی آمـوزش سه پژوهش و برنامهعالی، مؤس ریزی آموزش آسیب شناسی برنامه -

1383 ریـزی ، مؤسـسه پـژوهش و برنامـه »سند ملـی نخبگـان «مفاهیم و رویکردهای نظری -

1383عالی، آموزش 51عـالی، سـنخ شناسـی تجـارب جهـانی، نشـست فرایند اطمینان از کیفیت آمـوزش -

1383رؤسای دانشگاهها و مراکز علمی و تحقیقاتی،

ارائه مقاله در مسينارها. ٣ دانشگاه تهران سمینار فرهنگ و توسعه - المللی سیدجمال سازمان فرهنگ و ارتباطات کنگره بین- دانشگاه تهران نار توسعه و امنیت سمی- ریزی همایش تدوین برنامه سوم سازمان مدیریت و برنامه- های الهیات دانشگاه تهران ریزی درسی رشته و بررسی برنامه سمینار نقد- شناسی دانشگاه تهران شناسی اصالحات از نظر جامعه آسیب- های علمی دانشگاه تهران همایش قطب-

٣

همایش حقوق هیأت علمی دانشگاه عالمه طباطبایی- ریزی ی آموزش و پرورش و مدیریت و برنامهوسعه عالم همایش آینده اندیشی - همایش سند ملی آموزش و پرورش وزارت آموزش وپرورش- همایش نقش آمـوزش عـالی در بهگـشت اجتمـاعی معاونـت پژوهـشی دانـشگاه آزاد -

اسالمی عالمـه همایش اخالق ومنش انسان دانشگاهی دانشکده علـوم اجنمـاعی دانـشگاه -

باییطباطدر (از توسعه علمی تـا توسـعه ملـی :دومین همایش انجمن صنفی اعضای هیات علمی -

)دانشگاه الزهرا )انجمن جامعه شناسی ایران(امکان یا امتناع : همایش علم جهانی و علم بومی- طرحهاي پژوهشي. ٤

q های تحقیقاتی مجری پروژه: 1377عالی، ریزی آموزش مؤسسه پژوهش و برنامه دانشگاه و جامعه - 1378عالی، ریزی آموزش بررسی نحوه شناسایی و پرورش مؤسسه پژوهش و برنامه-

استعدادهای درخشان 1379عالی، ریزی آموزش بررسی تحول دانشگاه در ایران مؤسسه پژوهش و برنامه- 1380ریزی، بر تقاضای اجتماعی سازمان مدیریت و برنامه تحول نهادها و تأثیر آن - سنجش اثربخشی آموزش ضمن خدمت مدیریت پژوهش و توسعه منابع انسانی، -

1380) مورد پتروشیمی( در صنعت ــهرداری، شهر یادگیرنده-پذیری علمی جامعه- ــری ش ــی هن ــازمان فرهنگ س

1381 1379گرایی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه جهانی شدن و مسأله بومی- 1383 ابعاد و لوازم فرهنگی صنعت دانش پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات،- وپژوهش مـدیریت و عالی آموزش تحلیل رویکردهای فرهنگی بعداز انقالب مؤسسه -

1382ریزی ، برنامهاسالمی ــوم، - ــالن وزارت عل ــاختار آ ـــراحي س ط

معاونت طرح و تـوسعه وزارت علوم، حتقيقات و فنــــــــــــــــــــــــــــــــاوري

١٣٨٤حتقيقات و فناوري، 1380ارت علوم، تحقیقات و فناوری، بررسی افزایش کمی و کیفی دسترسی وز-

عالی به آموزش

٤

٤

1382وزارت کشور و مرگز مشارکت زنان، ) بخش نظری( بررسی خشونت علیه زنان - 1380فرهنگی شورای عالی انقالب فرهنگی، عالی انقالب ارزیابی عملکرد شورای-

1384 وپرورش بررسی فرصتها وتهدید های آموزش وپرورش وزارت آموزش- 1386بررسی تاثیر ارزیابی بر برنامه ریزی در دانشگاهها - ......و qqqq های تحقیقاتی همکار علمی پروژه:

ریـزی ریزی مؤسسه پـژوهش و برنامـه عالی برنامه نقد و بررسی ساختار شورای -

عالی آموزش چالشهای سنت و تجدد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - جوانان، بحران هویت و دانشگاه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - استان وزارت کشور28بررسی گسترده خشونت خانگی در - از انقالب شورای عالی انقالب فرهنگیبررسی تطبیقی جریانهای فرهنگی بعد -

برنامه ریزی برای شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس -

....و -

: تخصصی-عضویت در انجمن های علمی

گروه علمی تخصصی جامعه شناسی علم و معرفت جامعه شناسی دین گروه علمی تخصصی

جمعیت توسعه علمی ایران یانجمن ایرانی اخالق در علوم ئ فناور

٥

فرهنگ دانشگاهی و زندگی دانشجویی در ایران با تأکید بر اخالق علمی

*ه مقصود فراستخوامتن تحریر یافته سخنرانی دکتر در انجمن اخالق در علوم وفناوری

عايل، عضو هيأت علمي مؤسسه پژوهش و دآرتاي ختصصي آموزش(* )عايل ريزي آموزش برنامه

مقدمه و بیان مسأله دانشجویی و نیز جمعیت تراکمی دانش آموختگان در ایران روند افزایشی قابل جمعیت

عالی کشور با های دانشگاهی و مراکز آموزش گونه که پردیس همان. دهد توجهی نشان میاین پدیده، حلقۀ مهمی از تحوالت . پراکندگی محسوسی در شهرها افزایش یافته است

های شود و شایسته است که در تحلیل ن تلقّی میساختاری در جامعۀ در حال گذار ایراسرزمینی و راهبردی و بررسی روند جاری تغییرات در ایران و مطالعه آینده آن مورد توجه

.قرار بگیرد میلیون بالغ 5/2، تعداد دانشجویان ایرانی در داخل کشور، به 1384 مطابق آمار سال

میلیون نفر خواهد شد 4قریب به ) امه چهارمپایان برن(شده است و تا یکی دو سال دیگر و با احتساب آمار تراکمی مجموع دانش آموختگان از ) 1385داوری و همکاران، (

رود حامالن کند که انتظار می گیری جمعیت چند میلیونی در جامعۀ ایران حکایت می شکل . فرهنگ دانشگاهی باشند

اجتماعی ایران، در سطحی کیفی و مؤثّر، هر دانشجو یا دانش آموخته در ریخت شناسی با چند نفر اعضای دیگر خانواده و چندین نفر دیگر از سایر نهادهای اجتماعی، تماس و

٦

٦

عالی در همان گونه که هر پردیس دانشگاهی و مرکز آموزش. تعامل تعیین کننده داردـوح شهری، کشور، با محیط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی پیرامون خود در سط

. آورد ای به وجود می رابطۀ تعیین کننده) المللی و تا حدودی بین(ای و ملّی استـانی، منطقهوجود یک پردیس هرچند کوچک دانشگاهی در یک شهر، الگوهای ارتباطی، بازار عرضه و

براساس آمار . دهد تقاضا و سایر فعل و انفعاالت اجتماعی را به شدت تحت تأثیر قرار می مورد بالغ شده 622عالی کشور به مجموع دانشگاهها، مؤسسات و مراکز آموزش1384ل سا

که بخش قابل توجهی از این تعداد به صورت دانشگاهها و ) 1385داوری و همکاران، . (استمؤسساتی است که هرکدام، به نوبۀ خود در برگیرنده چندین دانشکده، یا واحد فرعی و

در . اند تند و در مجموع در سرتاسر شهرهای کشور پراکنده شدهای هس های جداگانه پردیسکنیم که چگونه با ورود به هر شهر کوچکی، شاهد واحدی مشاهدات عادی نیز مالحظه می

.عالی دولتی و غیردولتی هستیم از دانشگاه آزاد اسالمی، پیام نور و سایر مؤسسات آموزش میلیون نفری دانشجو را در کشور، با یک 2-3توان هریک نفر از جمعیت بدین ترتیب می

عالی را با یک ضریب اجتماعی، در ضریب جمعیتی و نیز تعداد چند صد پردیس آموزشای ساختاری و عامل نظر گرفت و آن را در مقیاس جمعیتی و اجتماعی، به صورت پدیده

به . یل قرار دادمؤثّر در تغییرات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران، مورد تحلبیان دیگر هم زندگی پردیس و هم زندگی دانشجویی و هم فرهنگ دانشگاهی، در حال حاضر از مفاهیم کلیدی برای توضیح تحوالت جامعۀ ایران و چالشهای جاری و آتیِ آن

از این گذشته، . این موضوع با توجه به جابجایی گروههای مرجع قابل بررسی است. هستندرود که به طور مستقیم و غیر یک دانشجو و سپس دانش آموخته انتظار میمعموًال از

های پیرامونی خود تأثیر بیشتری بگذارد و اساسًا با دانشگاهیان است که مستقیم در محیطنگاران، کارشناسان، مدیران و پردازان، روزنامه گروههای نخبه، عامالن اجتماعی، ایده

گیرد و تولید کنندگان معانی و روابط اجتماعی دان شکل میسیاستگذاران و فعاالن و منتق .آیند به صحنه می

برای جوامع در حال گذاری مانند ایران، یک نهاد مستقّر و جا » علم« به طور کلّی نهاد -افتاده با کارکردهای آرام و مورد اجماع نیست بلکه پیوند تنگاتنگی با چالشهای سنت

٧

و به شدت جزو عوامل و موضوعات مورد اختالف هست و در مرکز تجدد در این جامع دارد برای همین است که دانشگاه در قبل از انقالب، . های اجتماعی قرار دارد ها و تعارض معرکه

ترین گرانیگاههای تحوالت در ایران بود و پس از انقالب نیز از نخستین از محوریاش انقالب فرهنگی و شد که نمونههای فکری، فرهنگی و سیاسی های کشاکش معرکه

تعطیلی دانشگاهها بود و پس از آن مباحث مربوط به اسالمی شدن دانشگاه و بومی شدن - ترین اختالفهای جریانهای فکری شاید گزاف نباشد که بگوییم یکی از مهم. علم بود

ر بود سیاسی در مرکز قدرت و پیرامون آن، اختالف مربوط به مرجعیت علم در ادارۀ کشو .آورد که به انحای مختلف، پای دانشگاه و دانشگاهی و کاروبار علمی را به میان می

در این مقاله، موضوع صرفاً از منظر فرهنگی دانشگاهی و زندگی دانشجویی و با تأکید بر درونی شدن و نهادینه شدن علم و جایگاه دانشگاه . گیرد اخالق علمی، مورد بحث قرار می

شاخصی ) بویژه باتوجه به تحوالت عصر اطالعات و جامعه دانش(ستا برای جوامع در این رااما رویکرد به علم دانشگاه، یک موضوع ساده و . رود حساس و تعیین کننده به شمار می

ها و یک بحث بر سر علم و دانشگاه، در واقع بحث بر سر نوع خاصی از نگرش. خنثی نیستک سبک زندگی، الگوهای خاصی از حل مسأله، نوع متفاوتی های اجتماعی، ی سلسله ارزش

. از قضاوت کردن، تعامل با دیگران، ادارۀ زندگی اجتماعی، شیوه مدیریت و رهبری استزیرا علم و دانشگاه یک محصول ساده نیست که کار آن، با مبادله و انتقال، رفع و رجوع

بود و نبود علم یا دانشگاه یا اختالف . دبلکه علم و دانشگاه، فرهنگ خاص خود را دارن. بشودها و ای نیست و ریشه در نگاه به عالم و آرم دارد و بازتابی از نگرش بر سر آن ، امر ساده

. ارزشها و الگوهای متفاوتی است که اخالق و منش علمی، از جملۀ آن استها و تمان انتقال دانشگاه از خارج به داخل کشور در چند دهه پیش و ایجاد ساخ

ها و عالی از طریق افزایش پردیس های دانشگاهی در پی آن و رشد کمی آموزش برنامهمراکز و افزایش جمعیت دانشجویی، فرایندی گمراه کننده خواهد بود اگر از رهگذر آن؛ فرهنگ دانشگاهی در کشور نتواند توسعه پیدا بکند و نتواند در بستر خود زندگی

. ت ثمربخشی از جمله در زمینه اخالق علمی ارتقا بدهددانشجویی را به صور

٨

٨

پیشنیۀ و مفاهیم و نظریات. 1 فرهنگ دانشگاهی در برگیرندۀ معانی، ارزشهای مشترک و هنجارهایی است که از تاریخ

های زیستۀ دانشگاهی علم و دانشگاه و داستانهای اکتشافات و ارتباطات دانشمندان و تجربه و منشأ سبکی از زندگی، حس هویت و اخالق و منش و کنش انسان گیرد سرچشمه می روالها و قواعد و فرهنگ دانشگاهی در فضای معنایی و نمادین خود،. شود آکادمیک می

دهد که حتّی به صورتهای آیینی و الگوهای اجتماعی و تعاملی متمایزی را پرورش میاهی و آزادی علمی از جمله معانی و برای مثال استقالل دانشگ. شوند مراسمی ظاهر می

گـرایی و شـکاکیت و ارزشهای مشتـرک فـرهنگ دانـشگاهی است هـمان طور که عـامتفکر انتقــادی و اصـالـت و صـداقت کار عـلمی از قـواعـد هنـجاری آن مـحسوب

)2001بچرو تراولر،. (شود می نیست و عناصر فرا سازمانی و فرهنگ دانشگاه قابل تحویل به فرهنگ رسمی سازمانی

تر از مقیاس یک سازمان تر و بزرگ که اجتماعی غیر رسمی(را » اجتماع علمی«مشترک ای از قواعد اجتماع علمی، ضرورت شناسایی و نمونه. با خود دارد) خاص دانشگاهی است

رونی تأیید علمی مقاالت و ارزیابی بیرونی گروههای یک دانشگاه توسط همتایان علمی بی ) 1385فراستخواه و همکاران ، . (است

از طریق اجتماع 2ای نرم و نهفته هر سازمان دانشگاهی، برنامه1های آشکار در پشت برنامهعلمی در زندگی دانشگاهی، سریان دارد و هرچند به صورت خرده فرهنگها و خرده سبکها

)2001بچرو تراولر،. (سازد و با تنوع پویاچی خود را آشکار می

علم، قابل تحویل به اطالعات، فرضیات، نظریات و روشهای مدون شده نیست بلکه شیوۀ در علم یک نوع عنصر شبیه . زیست و سبک زندگی و ساختار فرهنگی خاص خود را دارد

توان گفت اهالی علم، کم و بیش این احساس را هست و به عبارتی می» امر متعالی«به اهالی اجتماع علمی با هم رابطه صرفًا ذهنی . هستند1 و خواهان حقیقتدارند که گویا زائر

ندارند، بلکه نوعی رابطۀ نمادین، هنجاری، وجودی و ارتباطی میان ) و نیز رسمی(و فنی

1 -manifested plan and carriculum 2 -soft and hidden

٩

ها، سازد که همه مباحثات، شکاکیت های معناداری را مستقر می گیرد و سنت آنها شکل می. روند ها پیش می های پارادایمی به نوعی در متن آن سنتاکتشافها، نوآوریها و حتی انقالب

هاست که در بستر خود، حتی با صورتهای آیینی و شعائر خاصی نیز مانند همین سنتآورند که به وجود می... مراجعه به استاد راهنما، مراسم دفاعیه و داری، های کالس آیین

2001بچرو تراولر،. (تعاملی دارندهای مشترک و مشاع و الگوهای زیستۀ ریشه در حس( های تحصیلی، فکری، علمی، ورزشی، صنفی، سیاسی، زندگی دانشجویی، از تجربه

یابد و سپهری فرا درسی است که هرچند اقامتی نشأت می-اجتماعی، هنری و خوابگاهی ها و فوق شود ولی محدود به آن نیست و فعالیت شامل فعالیتهای رسمی تحصیلی هم می

ها و تعامالت دانشجویی معطوف به دورن یا ها و مباحثات و حلقه ها و کلوپها و تیم برنامهمقارن جنگ ویتنام (ابتدا در ایاالت متحده و60از دهۀ . گیرد بیرون دانشگاه را در بر می

زندگی دانشجویی بازتابی . معطوف شد 2، توجه جامعه شناسان به مردم نگاری پردیس....)و ها و خرده ها، همکنشی ها، کنجکاوی هویت، الگوهای متمایز رفتاری، آمارنخواهیاز حس

رسانند ای است که با ورود به دانشگاه به هم می در تجربۀ زیسته تازه فرهنگهای دانشجویان )1992؛ واتکینز، 1992تلین، (

ها و به اخالق علمی، ارزشهای شراکتی و تعهدات درونزای خاصی است که از طریق تجرتعامالت اجتماع علمی و الگوهای زیستۀ فرهنگ دانشگاهی و در پیوند با معانی، نمادها و

های علمی، اساسًا همان طور که اختیارات و مشروعیت. یابد ، اعتبار می»علم«هنجارهای برای مثال مرجعیت استاد . عنصر معرفت شناختی دارند، دارای عنصری اخالقی نیز هستند

شود همان طور که از نوعی حرمت نهادن به حجیت دانش و خبرگی مشروب میراهنما های مشترک دانشگاهی و مطالعۀ آثار علمی در اهالی علم، به حس پرکاری و انگیزۀ تجربه

مشارکت در اجتماع علمی، فضیلت داد و دهش علمی . زند جستجو و اکتشاف آنها دامن میروالها و قواعد علمی، اهالی علم را به صداقت علمی، . کند یها را تداعی م و انتشار یافته

آزادی علمی در رویۀ دیگر خود، مسؤولیت علمی را . خواند پرهیز از تقلب و سرقت فرا می

1 -truth 2 -campus ethnography

١٠

١٠

اشتراک گرایی . احترام به استاد ریشه در نوعی فروتنی در محضر دانایی دارد. متضمن استیهای جمعی و پرهیز از امساک و خشکدستی علمی، اهالی علم را به اخالقی بودن همکار

شک سازمان یافته در علم مستلزم گشودگی به غیر و انتقاد پذیری . کند علمی دعوت میعام . آید است همان طور که انصاف علمی به عنوان آن سوی دیگر نقد علمی به میان می

طرفی یا و بیسازد های جهانشمول را شایسته و بایسته می گرایی علمی، با خود، ارزشغرضی علمی به ناشایستگی تعصب و پیشداوری و فضیلت استقالل کار علمی از تعلّقات بی

)1383فراستخواه ،. (کند خاص مذهبی، سیاسی و اقتصادی داللت می

های مختلف مربوط به زندگی دانشجویی و نسبت آن با فرهنگ دانشگاهی، در نظریههای تاریخی دانشگاه، نخستین دانشگاههای غربی ر نظریهد. دانشگاه توضیح داده شده است

در آستانۀ رنسانس از ابتدا بر بستر چالشهای منزلتی و اجتماعی قشرهای متوسط شهری شدند و شکل گرفته است و دانشجویان با ورود به دانشگاه به نحوی دراین چالشها سهیم می

در ارتباط با استادان و هم در ارتباط دانشجویان هم. کردند هویتهای متمایزی را دنبال میهرچند در بخش . کردند ای از سلوک ذهنی و اجتماعی آغاز می های تازه با همدیگر، تجربه

مرکز ثقل این روابط، مجمع ...) انگلستان و (بیشتری از جوامع اروپایی دورۀ رنسانس های فرانسه و اسپانیا، اتحادیهبود اما در برخی از جوامع مزبور مانند ایتالیا، جنوب 1استادان

. تری در چالشهای منزلتی و اجتماعی دانشگاه داشتند نقش تعیین کننده2دانشجویی )1376لوگوف، (

عالی، فلسفۀ وجودی فرهنگ دانشگاهی از طریق آموزش های فلسفۀ در نظریه آن، طرفانۀ حقیقت، وفاداری به هایی مانند انضباط فکری، جستجوی بی دیسیپلین

. شود توضیح داده می... شهروندی مدرن، ارتباط خالّق با جامعه و پاسخگویی اجتماعی و

1 -collegeum 2 -student- universitat

١١

ها و انتظاراتی را، هم برای فعالیتها و ها، ارزش فرهنگ دانشگاهی بر مبنای این نظریه. آورد های تحصیلی و هم بـرای فعالیتهای فـوق بـرنامۀ دانشجویـی، بـه میان مـی برنامه

)1977اکر،بروب(های جامعه شناختی به فرایند اجتماعی شدن مجدد علمی دانشجویان از طریق نظریه

در یک گروه بزرگ از نظریات که نمایندۀ . شوند فرهنگ و زندگی دانشگاهی متمرکز می، 1گرایی برجستۀ آن مرتون است، محور این فرایند، درونی شدن هنجارهایی مانند عام

آنها تدریجًا این . در دانشجویان است4 و شک سازمان یافته3طرفی بی ،2گرایی اشتراکاالذهانی در سطح معرفت علمی؛ معرفتی عام و بین. 1پذیرند که فرهنگ دانشگاهی را می

های جغرافیایی جهانی است و آن را باید بر حسب محتوا سنجید و نه بر حسب موقعیتدستاورد مشترک معرفت علمی،. 2) اییگر عام. ( خاصی که صاحبان آن معرفت دارند

انسانی و محصول همکاریهای جمعی بشری است و نوعی مالکیت مشاع در آن وجود دارد و کار علمی، . 3) گرایی اشتراک. (هرگونه امساک و پنهان داری در آن، یک ضد هنجار است

ادی و برکنار از االصول، باید به صورت مستقّل از اعتقاد دینی، روابط سیاسی و اقتص علیمعرفت علمی، قرین شک و انتقاد مداوم . 4) طرفی بی(جانبداری و سوگیری پیش برود

)1376موکلی، ( )شک سازمان یافته(است ، 6، بوردیوو5 در گروه دیگری، از نظریات جامعه شناختی که کسانی مانند هگستروم

اجتماع «تر ق ارتباطات و تعامالت وسیع، در آن قرار دارند، فرهنگ دانشگاهی از طری7کالینزاجتماع علمی؛ هنجارها، قواعد، روالها و روشهای خود را به . شود توضیح داده می» علمی

کند و اختیارات و سلسله مراتبی را خاصی را ایجاد می8آورد و اخالقیات و منش وجود میبرای مثال . داردای بخشد که مضامین معرفت شناختی، اخالقی و حرفه مشروعیت می

1 -universalism 2 -communalism 3 -disisiterestedness 4 -organized skpticism 5- Hagstrom 6- Bourdieu 7 - Collims 8 -campus ethnography

١٢

١٢

پذیرند، خود را ملزم به ارجاع دادن به منابع دانشجویان، مرجعیت استادان راهنما را میگذارند و از طریق روابط علمی، به لحاظ عاطفی به رأی داوران علمی احترام می. دانند می

شناسایی و تأیید اجتماع علمی را، شرط ) 1383شارع پور و فاضلی، (شوند سرشار میو با مد نظر ) 1383قانعی راد، (های علمی تلقّی کنند عتبری برای مشروعیت نوشتهم

داراست، تحصیالت دانشگاهی را بستری برای » 1انسان آکادمیک«قراردادن تمایزهایی که )1999بوردیو، . (دانند های نمادین می کسب سرمایه

ی، انگیزشی، رفتاری و ، به بررسی تحوالت شناخت2 نظریات رشد و بالندگی دانشجوبرای مثال دانشجویان بدین . اند ارتباطی دانشجویان در اثنای زندگی دانشجویی پرداخته

تری به الگوهای توسعه یافته) سیاه و سفید، همه یا هیچ(طریق از الگوی شناخت دوانگارانه یان از دانشجو. کنند که بر مبنای آن یک سؤال معموًال پاسخهای متنوعی دارد عبور می

ای طریق اقامت در دانشگاه وخوابگاههای دانشجویی، به تولید روابط اجتماعی تازه. کنند در گروههای قومی، ورزشی، هنری، علمی، اجتماعی و سیاسی شرکت می. پردازند می

) 1993چیکرینگ و ریسر،(کنند های متمایزی را تجربه می هویت) ب1383فراستخواه ، (ایونس و دیگران، (گیرد ای که دارند، شکل می تعامالت تازهشخصیت آنها در بحبوحۀ

و ) 1991پاسکارال و ترنزینی، (یابد مهارتها و سبک زندگی آنها تحول می) 1998 تفکّر انتقادی، همچون آمادگی سازگاری فعال با تغییرات محیط، 3های کانونی شایستگی

اجتماعی و تعهد و اخالق های حل مسأله، کار گروهی، فهم فرهنگی، شناخت زمینه )1380شارع پور و همکاران، . (کند ای در آنها ارتقا پیدا می حرفه

و ابتدا در ایاالت متحده به میان آمده است و در 60 نظریات فرهنگ دانشجویی در دهۀ آنها زندگی دانشجویی و مردم نگاری آن در پردیس و خرده فرهنگها و گروه بندیهای آن

از دیگر محققان هستند که 2 و باندورا1ها ، جانسون4التباج. ار گرفته استمورد بحث قر در این مباحث، تأثیر زندگی و تعامالت دانشجویی بر تصور. اند بعدها به این موضوع پرداخته

1-homo academicus 2 -student development 3 -core competencies 4 -Altbach

١٣

های آنان، کم و دانشجویان از خود و از محیط و الگوهای رفتار و شخصیت آنها، جنبش. 1383قانعی راد،.(ثربخشی آنها مورد بررسی واقع شده استکیف یادگیری و احساس خود ا

)1380قاضی طباطبایی و مرجائی، های نظری برای توضیح زندگی دانشجویی است که ، از دیگر حیطه3 جهان- نظریه زیست

های آشکار و رسمی، مورد براساس آن تمایز این زندگی از سیستم رسمِیِ آموزشی و برنامهها و باز تولید معانی در آن فراتر از حیات دانشجویی و فرایند کنش. یردگ تأکید قرار می

های رسمی دانشگاهی تعریف شده رود که معموًال در سازمان رسمی و یا برنامه سطح می جهان، عالوه بر عالئق شناختی از نوع فنی، عالئق - این زیستدانشجویان در. است

) 2003هابرماس، . (دارند شناختی دیگری از نوع ارتباطی و رها سازی، از خود ابزار می نیز، ورود به دانشگاه و طی مدارج 4 در نظریات تعارض و رقابت بر سر پایگاه اجتماعی

مربوط به جابجایی قشربندیهای اجتماعی و رقابت های ای از تعارض تحصیالت عالیه، حلقهدانشگاه سهم مؤثّری در باز تولید روابط اجتماعی و . گروهها برسر پایگاه اجتماعی است

یکی . هاست بنابراین فرهنگ دانشگاهی بازتابی از این تعارض. نهادهای منزلت و قدرت دارددهد و این همه در حیات ان می نش1های این تعارضات، خود را در عنصر جنسیت از نمونه

) ب1383فراستخواه، . (شود دانشجویی منعکس می

دانشجو . شود بستری برای دورنی شدن اخالق علمی در دانشجویان می. زندگی دانشگاهی مانند دود چراغ (ای کند و الگوهای آموخته به تدریج در تجربه استادانش شرکت می

های دیگران و اع به منابع پیشین و استناد به یافتهجویی حقیقت، ارج خوردن، شجاعت پی. کند را به تعهدات درونی بدل می) محو نکردن ردپاهای اکتشافات آنها برای آیندگان

یابند که علم، امری فراتر از مبتدیان علم با سهیم شدن در تعامالت اجتماع علمی، در میتر از قواعد متعارف و بیش وسیعزندگی معیشتی است و مبادالت آن، از ارزشهایی کم

گیری آموزش دیگران یا تولید و انتشار مقاله در یک مجلّه، برعهده. کند بازاری پیروی می

s“Johnson” 1 - 2 -Bandura

)Lebenswelt : 3)آملاين -Life- world 4 -status competition

١٤

١٤

چیزی بیش از رفتار بازاری برای حداکثر سازی سود به مفهوم اقتصادی کلمه است، بلکه ود را به دانشجو مثل استادی که دانش خ( در آن است و اهدا کننده 2گوهری از هدیه کردن

طالب ) کند دهد یا محققی که حاصل پژوهش خود را در یک مقاله ارائه می انتقال میهایی که مضمونی کم مطلوبیت. هایی برتر از سود معمول و متعارف اقتصادی است مطلوبیت

)1383قانعی راد، . (و بیش اخالقی نیز در آنها وجود دارد مبتدیان را قادر های آیینی در شعائر اجتماع علمی، دهد که مشارکت کالینز توضیح می

سبک سخنرانی و . سازد می5و نیروهای اخالقی4 از انرژی عاطفی3به سرشار شدِن مکرّر) مانند طرز نگاه به دانشجو و تبسم و رفتارهای ارتباطی صمیمانه(آموزش استادان

نوع روابط استادان با ) 1383د، قانعی را(دهد های علمی را به دانشجویان انتقال می ارزشهم و با دانشجو و تعهدات هنجاری زیسته شده در دانشگاه و اجتماع علمی، به رشد عاطفی

کند که از جمله ابعاد آن، بعد و رفتاری و شخصیتی و اجتماعی دانشجویان کمک میده اخالقی است که هرچند جزو اخالق به مفهوم عام آن هم باشد، با اخالق علمی تنی

7، و توسعه تصویر ذ هی از خویش6شود مانند آزاد منشی، خویش حرمت دارِی اجتماعی میکه دانشجویان از رهگذر زندگی دانشجویی و در فضای فرهنگ دانشگاهی و اخالق و منشِ

)1383قانعی راد، . (توانند مشق بکنند علمی، میات آمد، فرهنگ دانشگاهی؛ بدین ترتیب براساس آنچه در پیشینۀ تحقیقات و نظری

شود و در ویژگیهای خاص خود را دارد که زندگی دانشجویی، از آن مشروب و سرشار مییابند و سازند، هویتهای ممتایزی می منش و اخالق علمی را درونی می این راستا دانشجویان،

هایی یندیسیپل. گیرند ای از سلوک ذهنی، منزلتی و اجتماعی در پیش می های تازه تجربهطرفانۀ حقیقت، وفاداری به آن، شهروندی مدرن، ارتباط مانند انضباط فکری، جستجوی بی

1 -gender 2 -gift giving 3 -recharge 4 -emotional energy 5 -moral forces 6 -social self steem 7 -self- imaage (self- coneept)

١٥

کنند، از طریق هنجارهای علمی مانند خالّق با جامعه و پاسخگویی اجتماعی را مشق میطرفی و شک سازمان یافته، فرایند مجددی از اجتماعی شدن گرایی، بی گرایی، اشتراک عام

و ... ) مانند شناسایی و تأیید و مبادله و (ها و قواعد اجتماع علمی با روال. نندک را طی میری و ارتباطی رفتا، تغییراتی شناختی، انگیزشی، گیرند های انسانی آکادمیک خو می ویژگی

آید، تصورشان از خود و از محیط، و الگوهای ارزیابی و قضاوت آنها متحول در آنها پدید میشوند، ایجاد گروهها و شرکت در آنها را یاد ای می به تولید روابط اجتماعی تازهشود، قادر مییابد و توانایی سازگاری فعال با تغییرات ا و سبک زندگی آنها توسعه میهگیرند، مهارت می

خود اثربخشی، حل مسأله، کارگروهی، فهم فرهنگی، شناخت . محیط، تفکّر انتقادیای در آنها ارتقا ارتباطی و رهاسازی خود و تعهد و اخالق حرفه عالئق های اجتماعی، زمینه

. کند پیدا می دانشجویان با شرکت در زندگی و فرهنگ دانشگاهی و تعامالت اجتماع علمی، ارزشهای جهانشمول اخالق علمی مانند محو نکردن رد پای اکتشافات دیگران، پرکاری علمی،

گشودگی به غیر و پرهیز از می، داد و دهش علمی،همکاری جمعی، صداقت و انصاف عل .آید بر این اساس، الگوی فراتحلیل در این مطالعه فراهم می. کنند داوری را تجربه می پیش

١٦

١٦

الگوی تحلیلی مطالعۀ حاضر» 1«نمودار

فرهنگ دانشگاهی

زندگی دانشجویی

اخالق علمی

١٧

روش بررسی. 2بدین صورت که ابتدا تحقیقات . استفاده شده است1در مطالعۀ حاضر از روش فرا تحلیل

مربوط به فرهنگ دانشگاهی و زندگی دانشجویی در سطح جهانی و به لحاظ نظری توصیف گیریها و سپس با مراجعه به اندازه. شده است تا چارچوب مرجعی برای بحث فراهم بیاید

و فرا تحلیل آنها، ) اساس تحقیقات صورت گرفته در کشوربر(ها در محیط ملّی یافتهدانشجویی ایران با تأکید بر اخالق علمی، مورد بررسی وضعیت فرهنگ دانشگاهی و زندگی،

. قرار گرفته است ها یافته. 3

ها و تعارضهای هنجاری در میان به بررسی علل و عوامل مؤثّر بر ضعف) 1383(گیویان قاضی طباطبایی و . ه علوم اجتماعی دانشگاه تهران پرداخته استدانشجویان دانشکد

طی پژوهشی دربارۀ خود اثربخشی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری ) 1380(مرجائی مهندسی، علوم انسانی، علوم پایه، -دانشگاه تهران در چهار گروه عمدۀ تحصیلی شامل فنی

اند که به این نتیجه رسیده) 77-78صیلیدر سال تح( تهران هنر و معماری در دانشگاه استاد، نظارت - علمی، بویژه روابط بین استادان، تعامل دانشجو-وضعیت ساختار اجتماعی

ای استادان و نهایتًا اثر بخشی دانشگاهی از دیدگاه دانشجویان در سطحی پایین و به حرفه علمی و -ختار اجتماعیاند که سا محققان پیشنهاد کرده. صورت منفی ارزیابی شده است

.تری به وجود بیاید سازی بشود و فضای تحصیلی صمیمانه جو گروههای آموزشی بهینه طی پژوهشی دیگر که دربارۀ دانشجویان دانشگاههای دولتی در شهر تهران در سال

براساس نمونۀ دانشجویان مشغول به تحصیل در سه دانشگاه تهران، 82-83تحصیلیعالی در توسعۀ سرمایه و دانشگاه الزهرا با تمرکز بر نقش آموزش) تکنیک لیپ ( امیرکبیر

های آنان اجتماعی انجام گرفته است وضعیت زندگی دانشجویی دانشجویان ایرانی و نگرشپاسخگویان، سرمایۀ فرهنگی خود را در حد پایین و بسیار % 8/43. نماید انگیز می بحث

های تشکیل دهندۀ این مفهوم در این ری مفهومی گویهگی اند جهت پایین ارزیابی کردهتحقیق، بسیاری از ساعات زندگی دانشجویی مانند مطالعات و مهارتهای ادبی و هنری،

1 -meta-analysis

١٨

١٨

های خارج از درس و تبادالت علمی و هنری را در فعالیتهای ورزشی، موسیقی، برنامه و اقتصادی خود را در پاسخگویان مشارکت سیاسی، اجتماعی% 7/80همچنین . گیرد برمی

پاسخگویان یا عضو هیچ نهاد یا گروهی % 8/96. اند حد پایین و بسیار پایین ارزیابی کرده )1383مرجائی ، . (نیستند یا در حد پایین و بسیار پایین هستند

نکتۀ بسیار مهمی که در . ها حکایت از مشکالت زندگی دانشجویی در ایران دارد این دادههای فنی و خورد آن است که دانشجویان رشته تحقیق یاد شده به چشم میهای یافته

مهندسی دانشجویان زن و دانشجویان بیکار دارای کمترین میزان عضویت در نهادها و داری کمتر از تر از آن اینکه، دانشجویان ترمهای باالتر به صورت معنی گروهها هستند و مهم

های اجتماعی و سرمایۀ ی از زندگی را مثالً در زمینههای مثبت تر، تجربه ترمهای پاییناند برای مثال فرهنگی و مشارکت در نهادها و تعامل باهم و با استادان ابراز داشته

دانشجویان ترم نهم کمتر از دانشجویان ترم هفتم در نهادها و گروهها عضویت داشتند اند و تعامل با گی برخوردار دانسته خود را از سرمایۀ فرهن3 کمتر از ترم 6دانشجویان ترم

و ) 1383مرجائی، .... ( بوده و 5 کمتر از ترم 10استادان و دانشجویان از دانشجویان ترم توان از آن نتیجه گرفت دانشگاههای کشور تحت تأثیر عواملی، در توسعۀ زندگی احتماًال می

. های کارکردی هستند فضعدانشجویی، دارای های ها و گرایش دار چندانی میان نگرش طی تحقیقی، تفاوتهای معنی) 1380(زاده رجب

دانشجویان سال اول و چهارم مشاهده نکرده است و براساس تحقیق او، دانشگاه در مقایسه مثل تغییرات اجتماعی، آموزش ما قبل دانشگاهی، خانواده، (با عوامل فرا دانشگاهی

عامل چندان تعیین کننده و پیش بینی کننده در ...)تحصیالت والدین و طبقه اجتماعی و . های دانشجویان نبوده است و حداکثر نقش آن، تقویت کنندگی بوده است نگرش

هرچه سابقۀ تحصیلی دانشجویان ایرانی مورد ) 1383قانعی راد، ( براساس تحقیق دیگر، های فوق فعالیت.شود شود از انگیزش و انرژی عاطفی آنها کاسته می مطالعه بیشتر می

فعالیتهای . بینی بکند تواند پیشرفت تحصیلی دانشجویان را پیش برنامه دانشگاهی نمیهیأت علمی در دانشگاههای ایران به طرز قابل توجهی فردی است و همکاریهای موجود نیز

یادگیری دانشجویان نیز بیشتر به صورت فرایندی . پذیرد عمدتًا در قالب رسمی صورت میآید که کارکردهای فرهنگ دانشگاهی و از این تحقیق هم بر می. و کمتر تعاملی استفردی

١٩

هایی است و نقش ها و نیز تعامالت اجتماعی علمی در ایران دارای ضعف ساختار فوق برنامه .مورد انتظاری در توسعه و ارتقای زندگی دانشجویی ندارد

نظریه برخاسته (ر مبنای نظریۀ مبنایی در پژوهشی با روش کیفی و ب) 1386( فراستخواه مانند انصاف، پرهیز از (به این نتیجه رسیده است که اخالق علمی در ایران ) 1ها از داده

وضعیت ...) صداقت، هنجارگرایی علمی، انتقادپذیری و پاسخگویی و داری، جانبداری، امانت موجود فرهنگی دانشگاهی های بحث انگیری دارد که خود ناشی از مسأله آمیز بودن زمینه

گرایی و مغایرت با گرایی، نخبه مانند جرگه(و فرهنگ اجتماع علمی در کشور است ای، محیطی، ، هرچند بر مبنای این تحقیق، متغیرهای زمینه) دانشگاهی-هنجارهای علمی

ت بیرون از اجتماع علمی، عامل این ضعفها بوده اس ساختاری و تاریخی بیرون از دانشگاه وکه از جمله آنها بزرگی دولت و سایۀ آن بر دانشگاه، قیمومت گرایی، مزد بگیری دولتی، و سیطرۀ سیاست و ایدئولوژی بر علم است، ولی در نهایت به نارسایی فرهنگ دانشگاهی و

. انجامد آمیز شدن اخالق علمی در این جامعه می زندگی دانشجویی در ایران، و مسأله تحقیقات یادشده در زمینۀ فرهنگ دانشگاهی و زندگی دانشجویی را با های وقتی یافته

کنیم، های تحقیقات دیگر مربوط به تحصیلکردگان دانشگاهی در ایران مقایسه می یافتهبرای مثال براساس یک پیمایش ملّی . شویم باردیگر با وضعیت تأمل برانگیزی مواجه می

دانند ان خود را به میزان زیادی راستگو میفراوانی کسانی که هموطن) 1375محسنی، (% 10و در میان تحصیلکردگان % 32در میان عامۀ مردم ) شاخصی از اعتماد اجتماعی(

همچنین بر مبنای تحقیقی دیگر، رضایت تحصیلکردگان از محیط اجتماعی به میزان . استدر یک بررسی ) 1378عبدی و گودرزی، (بوده است % 49، کمتر از عامه مردم یعنی % 35

تجربی درباره خانوارهای استان مازندران، با افزایش سطح تحصیالت، میزان اعتماد به شود همان طور که تعداد اعتماد به نهادهای همچون جامعه به صورت معنی داری کمتر می

در تحقیقی ) 1383شارع پور، (یابد به طرز معنی داری کاهش می... آموزش و پرورش و های غیر ر شهر تهران انجام گرفته است با افزایش تحصیالت، میزان مشارکتدیگر که د

) 1384ناطق پور و فیروز آبادی، (یابد ای کاهش می رسمی خیریه

1 - grownded theory

٢٠

٢٠

:منابع

مؤسسه پژوهش و : عالی، تهران گزارش ملی آموزش) 1385(داوری، احمد و همکاران

.عالی ریزی آموزش برنامهریزی فرهنگی و دفتر مطالعات و برنامه. دانشگاه، دین و سیاست) 1379(زاده، احمد رجب

.تحقیقات و فناوری اجتماعی وزارت علوم، های توانمندیها و شایستگی) 1380(شارع پور، محمود و صادق صالحی و محمد فاضلی

.عالی ریزی آموزش موسسه پژوهش و برنامه. عالی کانونی دانش آموختگان آموزشهای علمی بررسی ساختار و کارکرد انجمن) 1383(د و محمد فاضلی شارع پور، محمو

تخصصی -شناسی ایران، گروه علمی گزارش اول، ارائه شده در انجمن جامعه. دانشجویی .دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران. شناسی علم جامعهان بررسی تجربی سرمایۀ اجتماعی در است«طرح پژوهشی ) 1383(پور، محمود شارع

.دانشگاه مازندران» مازندران، تحوالت فرهنگی در ایران، تهران، انتشارات )1378(عبدی، عباس و گودرزی، محسن

روشپژوهشگاه فرهنگ، هنر . ابعاد و لوازم فرهنگی صنعت دانش) الف1383(فراستخواه، مقصود

) گروه صنعت و فرهنگ. (و ارتباطاتگریِ علمی در گاه و سازوکارهای اخالقیات حرفهبررسی جای) 1386(فراستخواه، مقصود

.1ش. فصلنامه اخالق در علم و فناوری. عالی نظام تضمین کیفیت آموزشبررسی عوامل مؤثّر برخود اثربخشی ) 1380(قاضی طباطبایی و سید هادی مرجائی

فصلنامه پژوهش و . دانشگاهی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه تهرانریزی مؤسسه پژوهش و برنامه: تهران. 57-31 صص1 ش7سال . عالی ریزی آموزش هبرنام

.عالی آموزش

٢١

بررسی موردی در ی علمی، تعامالت و ارتباطات در جامعه) 1383(قانعی راد، محمدامین .ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی ی علوم اجتماعی، دفتر برنامه رشته

می و علل و عوامل مؤثر بر آن در میان دانشجویان بررسی آنو) 1373(گیویان، عبداهللا دانشکده علوم : پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران. دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

.اجتماعی دانشگاه تهران نشر مرکز. حسن افشار. روشنفکران در قرون وسطا) 1376(لوگوف، ژاک

ی اجتماعی و فرهنگی در ایران، تهران، بررسی آگاهیها، رفتارها) 1375(محسنی، منوچهر .وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی

، در مجموعه عالی کانون توسعۀ سرمایۀ اجتماعی آموزش) 1383(مرجائی، سید هادی مؤسسه : ، تهران472-441، صص1383عالی و توسعۀ پایدار، بهمن مقاالت همایش آموزش

عالی ایران زشعالی و ا نجمن آمو ریزی آموزش پژوهش و برنامه نشر نی: شناسی معرفت، ترجمه حسین کچویان، تهران علم و جامعه) 1376(موکلی، مایکل

، سرمایۀ اجتماعی و عوامل مؤثر )1384(سید احمد ناطق پور، محمد جواد و فیروز آبادی، 4 مجلۀ جامعه شناسی ایران، دورۀ ششم، شمارۀ گیری آن در شهر تهران، بر شکل

Office of Science and Technology Policy (2000) Federal Policy on

Research Misconduct. Federal Register, 65 FR 235. December 6,

Washington,D.C.

Becher,T. and P.R. Trowler (2001) Academic Tribes and

Rerritiries. Bachingham: Open University.

Brubacher John S. (1977) On The Philosophy of Higher Fducation.

Jossey- Bass Publishers. San Francisco.

Bourdieu, Peirre (1999) The Specificity Of the Scientific Field and

The Social Conditions Of The Progress Of Reason. In Mario

Biagioli (ed) The Science Studies Reader. Routledge.

٢٢

٢٢

Chickering A.W. and L.Reisser (1993) Education and Idendity .

(Secondery education). San Francisco: Jossey-Bass.

Evans, N.J. et al (1998) Student Development in College. Theory,

Research and practice. San Francico Jossey Bass.

Habermas, J. (2002) Three Domains of Copnitive Interests.

www.habermasonline.com.

Thelin, J.K. (1999) “Student Cultures” in ‘Clark, B.R. and G.R.

Neare (eds), The Encyclopedia of Higher Education, Vol 3, 1709-

1719, Oxford: Press’.

Pascarella E.T. and P.T. Terenzini (1991) How College Affects

student. San Francisco, Jossey Bass.

Watkins, D (1992) “Faculty and Student Interaction” “Student

Cultures” in ‘Clark, B.R. and G.R. Neare (eds), The Encyclopedia

of Higher Education, Vol 3, 1605-1614, Oxford: Press’.