Ядуурлыг Бууруулах Япон Сан · ХАБЭА Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй ХБИ Хөгжлийн бэрхшээлтэй

ЯдуурлыгБууруулахЯпонСан

Босоо, хөндлөн уялдаагхангасан

Ухаалаг,Дижитал

технологи

НогоонХөгжил

Хамтын үүрэг

хариуцлагаТэгш

хамруулсан

ТХҮБ- 2030-д

чиглэгдсэн

Тогтвортой бодлого,

удирдлага

огцц хй өи гжнү илХ

Хуудас | 1

БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН ДУНД ХУГАЦААНЫ ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ 2021-2030

БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН

ДУНД ХУГАЦААНЫ ХӨГЖЛИЙН

ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

2021-2030

Хуудас | 2


АХБ-ны Техникийн туслалцааны МОН 51103-001: Боловсролын салбарын Мастер төлөвлөгөө боловсруулахад дэмжлэг үзүүлэх төслийн хүрээнд энэхүү төлөвлөгөөг боловсруулав.

Хуудас | 3


Агуулга

Товчилсон үгийн тайлбар ................................................................................................... 6

Хураангуй ............................................................................................................................ 9

НЭГ. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН ДУНД ХУГАЦААНЫ ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨНД

БАРИМТЛАХ ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГО, ОЛОН УЛСЫН ХАНДЛАГА ................................. 12

1.1 Монгол улсын хөгжлийн үзэл баримтлал болон боловсролын бодлого 12

1.2 Боловсролын хөгжлийн дэлхий нийтийн чиг хандлага .................................. 13

1.3 Боловсролын салбарын Мастер төлөвлөгөө 2006-2015-ний хэрэгжилтийн үр

дүн .................................................................................................................................. 16

ХОЁР. БОЛОВСРОЛЫН 2021-2030 ОНЫ ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГЫГ ТОДОРХОЙЛОХ

ОРЧИН, ТӨЛӨВ ................................................................................................................. 20

2.1 Монгол улсын хүн ам зүй, нийгэм, эдийн засгийн нөхцөл байдал, 2030 он

хүртэлх төлөв............................................................................................................... 20

2.2 Боловсролын салбарын нөөц, чадавхи болон боломж .................................. 23

2.3 Боловсролын салбарт тулгамдаж буй асуудлууд ............................................ 32

ГУРАВ. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН 2021-2030 ОНД ХӨГЖҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ,

ЗОРИЛТУУД ...................................................................................................................... 54

3.1 БСДХХТ-ний зорилго ............................................................................................. 54

3.2 БСДХХТ-ний зарчим .............................................................................................. 54

3.3 БСДХХТ-ний үндсэн чиглэл ................................................................................. 54

3.4 БСДХХТ-ний хамрах хүрээ, хугацаа .................................................................... 55

3.5 БСДХХТ-ний зорилго, зорилтуудын хураангуй ................................................. 55

ДӨРӨВ. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН ЗОРИЛТ, СТРАТЕГИУД .................................... 60

4.1 Салбарын түвшинд ........................................................................................... 60

4.1.1 Дэд салбар дамнасан зорилт, стратегиуд ................................................. 60

4.1.2 Насан туршдаа суралцахуй ............................................................................... 64

4.2 Дэд салбарын түвшинд .................................................................................... 70

4.2.1 Сургуулийн өмнөх боловсрол ......................................................................... 70

4.2.2 Бага, дунд боловсрол ........................................................................................ 79

4.2.3 Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалт....................................... 86

4.2.4 Дээд боловсрол ............................................................................................. 96

ТАВ. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН 2021-2025 ДУНД ХУГАЦААНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ

ХЭРЭГЖИЛТИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ .................................................................................. 108

5.1 Дэд салбар дамнасан зорилтын дунд хугацааны хэрэгжилт, үр дүн .......... 108

5.2 Дэд салбарын зорилтын дунд хугацааны хэрэгжилт, үр дүн .................. 115

ЗУРГАА. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН 2021-2025 ОНД ХӨГЖҮҮЛЭХ ЗОРИЛТУУДЫГ

ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ДУНД ХУГАЦААНЫ ЗАРДЛЫН ХҮРЭЭ ............................................... 150

6.1 Өртгийн тооцоолол ............................................................................................. 150

6.2 Зардлын хүрээ ..................................................................................................... 151

Хуудас | 4


ХАВСРАЛТУУД ................................................................................................................ 156

Хавсралт 1. Боловсролын салбарын дунд хугацааны хөгжлийн төлөвлөгөө

2021-2030-ийн хөгжлийн бусад бодлоготой нийцтэй байдал .............................. 156

Хавсралт 2. Шаардлагатай санхүүжилт, түүний эх үүсвэрийн тооцоолол ....... 162

Хавсралт 3. Хэлэлцүүлгийн саналын багц товьёог .............................................. 165

Хавсралт 9. Боловсролын салбарын хөгжлийн мастер төлөвлөгөө

боловсруулах төслийн хүрээнд нэгдсэн болон хэсэгчилсэн хуралдаан,

хэлэлцүүлэгт оролцогчдын жагсаалт .................................................................... 180

ХҮСНЭГТҮҮД

2. 1 дүгээр хүснэгт. Сонгосон орнуудын хүн амын тоо, ҮНО, ДНБ, 2018 он, (Дэлхийн

банкны орлогын болон бүс нутгийн ангилалаар) ............................................................. 22

2. 2 дугаар хүснэгт. Монгол улсын ДНБ-ийн өсөлтийн төлөв байдал ............................. 23

2. 3 дугаар хүснэгт. Хувьсах зардлын бүрэлдэхүүн ......................................................... 24

2. 4 дүгээр хүснэгт. Хувьсах зардлын норматив, төг, 2018 он ........................................ 25

2. 5 дугаар хүснэгт. Боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтын хэмжээ сая төг,

БСШУС-ын сайдын төсвийн багцад хөрөнгө эзлэх хувь, 2015-2019 он .......................... 25

2. 6 дугаар хүснэгт. ЕБС-ийн барилга ашиглалтын коэффициент, өмчийн хэлбэр,

ангиллаар .......................................................................................................................... 26

2. 7 дугаар хүснэгт. Суралцагчийн тооны өсөлтийн таамаглал ...................................... 30

2. 8 дугаар хүснэгт. Хүн амын өсөлт, 2018 оныхтой харьцуулснаар .............................. 30

2. 9 дүгээр хүснэгт. ЕБС-ын шаардлагатай бага ангийн болон мэргэжлийн багш нарын

тоо ...................................................................................................................................... 31

2. 10 дугаар хүснэгт. Монгол Улсын цэцэрлэгүүдийг ECEMI аргачлалаар үнэлсэн

чанарын дэд хэмжүүрийн дундаж оноо (2015) ................................................................. 37

2. 11 дүгээр хүснэгт. Бага, дунд боловсролын элсэлтийн бохир ба цэвэр жин (2009-

2018) .................................................................................................................................. 46

2. 12 дугаар хүснэгт. ТМБС-ын байгууллага, мэргэшлийн түвшин ................................. 48

6. 1 дүгээр хүснэгт. СӨБ-ын салбарын өртгийн тооцоолол, сая төгрөг.........................150

6. 2 дугаар хүснэгт. ДНБ, улсын төсвийн ДНБ-д эзлэх хувь болон боловсролын

салбарын зардлын улсын төсөвт эзлэх хувийн таамаглал ........................................... 151

6. 3 дугаар хүснэгт. Боловсролын салбар, дэд салбаруудын төсвийн таамаглал, тэрбум

төгрөг ............................................................................................................................... 152

6. 4 дүгээр хүснэгт. СӨБ-ын салбарын урсгал ба хөрөнгийн зардал, тэрбум төгрөг ... 153

ЗУРАГ

Зураг 2. 1. 2030 он хүртэлх сургуулийн насны хүн амын өсөлтийн төлөв (ангиар,

мян.хүн).............................................................................................................................. 21

Зураг 2. 2 Монгол улсын хүн амын хотжилтын төлөв 2050 он хүртэл ............................ 22

Зураг 2. 3. Нэг хүнд ногдох ДНБ, сая төг, 2010-2018 он .................................................. 23

Зураг 2. 4. Боловсролын салбарын төсвийн зарлагын динамик, оны болон 2010 оны

зэрэгцүүлэх үнээр. Эх сурвалж: ҮСХ,СЯ .......................................................................... 24

Зураг 2. 5 Боловсролын салбарын төсвийн бүтэц ........................................................... 25

Хуудас | 5


Зураг 2. 6. Нэг хүнд ногдох боловсролын зардал, нэрлэсэн болон бодит үнээр, мян төг,

2008-2018 он. Эх сурвалж: БСШУСЯ. .............................................................................. 26

Зураг 2. 7. Хүүхдийн цэцэрлэгийн тоо .............................................................................. 28

Зураг 2. 8. Төрийн болон хувийн өмчийн сургуульд суралцагчдын тоо ......................... 29

Зураг 2. 9. 2025 он гэхэд ЕБС-д шаардлагатай багшийн тоо, хичээл бүрээр ................ 31

Зураг 2. 10. 2030 он гэхэд ЕБС-д шаардлагатай багшийн тоо, хичээл бүрээр .............. 32

Зураг 2. 11. Цэцэрлэгт ажиллаж багш, мэргэжилтнүүдийн ажлын байр (2018) ............. 38

Зураг 2. 12. 5 настай хүүхдийн СӨБ-д хамрагдалт .......................................................... 39

Зураг 2. 13. Цэцэрлэгт хамрагдсан хүүхдийн тоо ............................................................ 39

Зураг 2. 14. Ерөнхий боловсролын сургууль (байршил, ангиллаар) .............................. 42

Зураг 2. 15. ЕБС-ийн захирлын албан тушаалд шинээр томилогдсон байдал (2007-

2019) .................................................................................................................................. 42

Зураг 2. 16. Мэргэжлийн багшийн хомсдол 2006-2016 .................................................... 45

Зураг 2. 17. Бага боловсролын эрэлт, нийлүүлэлтийн хамаарал (2018/09 он) .............. 45

Зураг 2. 18. Сургуулиудын ээлжийн коэффициент ба тархалт (2018-2019) ................... 47

Зураг 6. 1. Боловсролын салбарын төсөв (тэрбум төгрөгөөр)........................................151

Зураг 6. 2. СӨБ-ын төсөв (тэрбум төгрөгөөр) ................................................................ 153

Хуудас | 6


Товчилсон үгийн тайлбар

ААН Аж, ахуйн нэгж

АББ Албан бус боловсрол

АББЗСҮТ Албан бус боловсрол, зайны сургалтын үндэсний төв

АМЗҮ Ажил мэргэжлийн зөвлөх үйлчилгээ

АО Ажил олгогч

АХБ Азийн Хөгжлийн Банк

БАЗТ Бүсийн арга зүйн төв

БДБ Бага, дунд боловсрол

БДНТ Боловсролын дэлхийн нийтийн түншлэл

БДШДТ Боловсролын дүн шинжилгээний дэлхийн тайлан

БМДИ Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институт

БМИҮЗ Боловсролын магадлан итгэмжлэх үндэсний зөвлөл

БНБС Багш нарыг бэлтгэх сургууль

БОУА Боловсролын олон улсын ангилал

БСГ Боловсрол, соёлын газар

БСУГ Боловсрол соёл, урлагын газар

БСШУСЯ Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын яам

БТББ Боловсролын талаар баримтлах бодлого

БУМС Боловсролын удирдлага мэдээллийн систем

БҮТ Боловсролын үнэлгээний төв

БХ Боловсролын хүрээлэн

БХАН Боловсролын хамтын ажиллагааны нийгэмлэг

БХИС Британы Хүүхдийг Ивээх Сан

ДБанк Дэлхийн Банк

ДБ Дээд боловсрол

ДБСБ Дээд боловсрол, сургалтын байгууллага

ДНБ Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн

ДБУМС Дээд боловсролын удирдлага мэдээллийн систем

ЕБС Ерөнхий боловсролын сургууль

ЕХ Европын Холбоо

ЗГ Засгийн газар

ИДС Их, дээд сургууль

ИДСК Их, дээд сургуулиудын консорциум

Хуудас | 7


МБ Мэргэжлийн боловсрол

МБС Мэргэжлийн боловсрол сургалт

МБСБ Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага

МБСБХЗГ Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах

газар

МБСҮЗ Мэргэжлийн боловсрол сургалтын үндэсний зөвлөл

МБСҮТ Мэргэжлийн боловсрол сургалтын үнэлгээний төв

МСҮТ Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төв

МУБИС Монгол улсын боловсролын их сургууль

МХЕГ Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газар

МХТ Мэдээлэл харилцааны технологи

ННОС Нийтийн нээлттэй онлайн сургалт

НТБ Насан туршийн боловсрол

НТБҮТ Насан туршийн боловсролын үндэсний төв

НТС Насан туршдаа суралцахуй

НҮБ Нэгдсэн үндэсний байгууллага

НҮБХАС НҮБ-ын Хүн амын сан

НҮБХХ НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр

НҮБХүС НҮБ-ын Хүүхдийн сан

НХБ Насанд хүрэгчдийн боловсрол

НХНҮО Нэг хүнд ноогдох үндэсний орлого

ОУБ Олон улсын байгууллага

ОУВС Олон улсын валютын сан

ОУХАН Олон улсын хамтын ажиллагааны нийгэмлэг

ӨНЭЗС Өрхийн Нийгэм, Эдийн засгийн судалгаа

ПТК Политехникийн коллеж

СБ Сургалтын байгууллага

СӨБ Сургуулийн өмнөх боловсрол

СӨББ Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллага

СЯ Сангийн яам

ТМБС Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалт

ТХБ Тогтвортой хөгжлийн боловсрол

ТХЗ Тогтвортой хөгжлийн зорилт

ТХҮБ Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал

ТХЭС Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа

Хуудас | 8


ТХХТ Төр, хувийн хэвшлийн түншлэл

УИХ Улсын их хурал

ҮАМАТ Үндэсний ажил мэргэжлийн ангилал ба тодорхойлолт

ҮАБЗ Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл

ҮМХ Үндэсний мэргэшлийн хүрээ

ҮСХ Үндэсний статистикийн хороо

ҮХГ Үндэсний хөгжлийн газар

ХАА Хөдөө, аж ахуй

ХАБЭА Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй

ХБИ Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн

ХЗЗ Хөдөлмөрийн зах зээл

ХММО Хүнд машин, механизмын оператор

ХНХСИ Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын судалгааны институт

ХНХЯ Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам

ХХҮЕГ Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний ерөнхий газар

ХХИ Хүний хөгжлийн индекс

ЧБ Чанарын баталгаажуулалт

ЧСС Чадамжинд суурилсан сургалт

ЭЗХАХБ Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага

ЭША Эрдэм шинжилгээний ажилтан

Хуудас | 9


Хураангуй

Монгол Улсын хөгжилтэй уялдан боловсролд бий болж буй шинэ нөхцөл байдал,

нийгмийн болон хувь хүний боловсролын хэрэгцээг хангахад ирэх 10 жилд ур чадвартай,

чадамжтай хүний нөөцийг бий болгох шаардлагатай боллоо. Дэлхий даяар шинэ аж

үйлдвэрийн хувьсгал өрнөж эдийн засгийн хөгжилд өөрчлөлт, хувьсал хийж байна.

Томоохон аж үйлдвэрүүдэд дэвшилд чиглэсэн шинэ технологиуд хурдацтай бий болж

энэ нь эргээд ажил, хөдөлмөр, мэргэжлийн төрлүүдэд мөн шинэ чиг хандлагыг хөгжүүлж

байна. Аж үйлдвэрийн шинэ хувьсгал нь ажил хөдөлмөр, боловсрол сургалтын арга,

хэлбэрийг шинэчилж эхэллээ. Гар аргаар хийгддэг ажлууд аажмаар үгүй болж, шинэ

ажил, мэргэжил хурдацтайгаар бий болж байна. Мэдээлэл, харилцааны технологи нь

эдгээр ажлуудын гол хөдөлгөгч хүч ба хувьсан өөрчлөгдөж буй бизнесийн орчинг

дэмжиж, хүн бүрт амьдрал орчны таатай нөхцлийг бүрдүүлж, хөгжүүлэхэд чиглэсэн улс

орны алсын хараа “Монгол Улсын одоо ба Ирээдүй”-н Монгол хүний капиталыг бий

болгох шаардлагатай боллоо.

2021-2030 онд хэрэгжүүлэх Боловсролын салбарын дунд хугацааны хөгжлийн

төлөвлөгөө нь Монгол улсад хүн амын хэрэгцээг хангахуйц нээлттэй, хүртээмжтэй, уян

хатан боловсролын үйлчилгээнд тулгуурлан, бие хүний төлөвшлөөс мэдлэгт суурилсан

нийгэм цогцлоон хөгжүүлэх зорилтын хэрэгжилтэд дэмжлэг үзүүлнэ. Ингэхдээ аж

үйлдвэрийн дөрөвдүгээр хувьсгалтай хөл нийлүүлж, юмсын интернэт1, их хэмжээний

өгөгдөл мэдээлэл, хиймэл оюун ухаан зэрэг шинэ технологиуд нь томоохон

үйлдвэрлэлийн салбаруудад бодитой нөлөө үзүүлж байгааг харгалзан мэдлэгт

суурилсан нийгмийг цогцлоох, дижитал технологийн эринд ажиллаж амьдрах,

тасралтгүй хөгжих чадамжтай, эрүүл иргэнийг цогцоор2 хөгжүүлэхийг зорино.

Төлөвлөгөөний тэргүүлэх зарчим нь Монгол улсын ТХҮБ 2030-ын боловсролын

хөгжлийн зорилтын хэрэгжилтэд дэмжлэг үзүүлэхэд орших юм.

Монгол улсын иргэн бүр эрэлтэд суурилсан, зардал хэмнэсэн, байгууллага ба хүний

нөөцийн чадавхийг тасралтгүй бэхжүүлсэн, мэдлэгт суурилсан нийгэмд ажиллаж,

амьдрах нөхцөлийг бодитойгоор бүрдүүлэх нь хөгжлийн зорилго юм. Боловсрол нь

уламжлалт болон ганцаарчилсан аргаар мөн, цахим орчноор дамжуулан хүн хэзээ ч,

хаана ч суралцах уян хатан боломжийг олгоно. Монгол иргэнийг ухаалаг, дижитал

технологийн ур чадвар, ногоон хөгжлийн хандлага, зан үйлтэй болгоход дэмжлэг үзүүлэх

сургалт, боловсролын орчинг бий болгох, суралцагчдад ногоон, ухаалаг, дижитал

технологийн чадвар, чадамж, хандлага, зан үйлийг төлөвшүүлэх нь иргэдэд дэлхийд

өрсөлдөх, хөл нийлүүлж ажиллах, амьдрах боломжийг олгоно. Нээлттэй боловсролоор

дамжуулан алслагдмал орон нутагт иргэд хөгжил боловсролоо ахиулах улмаар бүх

насны иргэд боловсролын хэрэгцээгээ уян хатан нөхцөлөөр дэмжих боломж бүрдэх юм.

Иргэний ямар чадварыг хэрхэн дэмжиж, хөгжүүлэх асуудалд Үндэсний мэргэшлийн

хүрээ удирдамж, чиглэл болох юм. Салбарын үндэсний болон орон нутгийн мэргэжлийн

байгууллагууд, тэдгээрийн чадавхи, хамтын оролцоо, хариуцлагыг бэхжүүлснээр

мэргэжил, сургалтын байгууллагуудын үүрэг хариуцлага тодорхой болох, үйл

ажиллагааны нэгдмэл байдал, уялдааг хангагдах ба бодлого, стратеги иргэдийн

хэрэгцээнд нийцсэн, хэрэгжилт оновчтой, үр дүнтэй байх боломжийг олгоно.

БСДХХТ нь Монгол хүний насан туршийн хөгжил, түүнийг дэмжих чанартай

боловсролын одоогийн тогтолцоог бэхжүүлэх, шинэ бүтэц, механизмыг бий болгох

1 Юмсын интернэт 2 Хүний цогц хөгжил

Хуудас | 10


чиглэлээр бодлогын 5 үндсэн чиглэлтэй бөгөөд иргэдийн чанартай боловсролоор

чанартай амьдралын үндсийг бэхжүүлэх бүх нийтийн тэгш, хүртээмжтэй боловсролын

хөгжлийн төлөвлөлтийг энэхүү барим бичигт тусгав.

Боловсролын салбарын дунд хугацааны хөгжлийн төлөвлөгөө 2021-2030 (БСДХХТ)-д

санал болгож буй насан туршдаа суралцахуй нь дараах чиглэлүүдийг нэгтгэсэн логик

уялдаа бүхий цогц хүрээг бүрдүүлсэн стратеги юм. Үүнд:

Бие хүний тасралтгүй, цогц хөгжил;

Мэдлэгт суурилсан нийгэм;

Хэрэгцээнд суурилсан, үр ашигтай санхүү, хөрөнгө оруулалт;

Нотолгоо, мэдээлэлд суурилсан төлөвлөлт;

Бүх нийтийн, нээлттэй, онлайн боловсрол, сургалт болон уян хатан суралцахуй;

Байгууллагын болон хүний нөөцийн чадавхийг тасралтгүй хөгжүүлэх;

Монгол хүний насан туршийн хөгжил;

Насан туршдаа суралцахуй нь энэхүү хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд туссан бүхий л

үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх “малгай” болж байна.

НЭГ.


ДУНД ХУГАЦААНЫ ХӨГЖЛИЙН

ТӨЛӨВЛӨГӨӨНД БАРИМТЛАХ

ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГО,

ОЛОН УЛСЫН ХАНДЛАГА

Хуудас | 12


НЭГ. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН ДУНД ХУГАЦААНЫ ХӨГЖЛИЙН

ТӨЛӨВЛӨГӨӨНД БАРИМТЛАХ ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГО, ОЛОН УЛСЫН

ХАНДЛАГА

1.1 Монгол улсын хөгжлийн үзэл баримтлал болон боловсролын бодлого Монгол улсын 2030 хүртэлх хөгжлийy үндсэн үзэл баримтлал нь ТХҮБ 2030 бөгөөд энэ

үзэл баримтлалд тусгасан хөгжлийн зооилтуудыг хэрэгжүүлэх, товлосон үр дүнд хүрэхэд

хамгийн чухал хүч нь боловсрол юм. Монгол Улсын ТХҮБ 2030-ын “Мэдлэгт суурилсан

нийгэм ба ур чадвар бүхий Монгол хүн” гэсэн зорилтын хүрээнд 2025 болон 2030 он

хүртэлх боловсролын хөгжлийн зорилтуудыг дэд салбар тус бүрээр тодорхойлсон

байдаг.

СӨБ-ын дэд салбарын хувьд хүүхэд бүрийг стандартын шаардлага хангасан сургуулийн

өмнөх боловсролын үйлчилгээнд хамруулж, хүүхдийн хөгжлийг дэмжих, монгол хэл,

сэтгэлгээний үндсийг эзэмшүүлэх зорилтыг дэвшүүлж, нэг багшид ноогдох хүүхдийн тоог

2025 онд 25, 2030 онд 20, СӨБ-ын үйлчилгээнд хамрагдалтыг 2025 онд 80 хувь, 2030

онд 90 хувьд хүргэх дэд зорилтуудыг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөжээ.

БДБ-д Монгол иргэнийг хөгжийн онцлогт тулгуурлан төлөвшүүлэх ерөнхий боловсролын

тогтолцоог олон улсын чиг хандлагатай уялдуулан хөгжүүлж, чадварыг баталгаажуулах

зорилтыг дэвшүүлсэн бөгөөд үүнийг хэрэгжүүлэх үүднээс 2021 онд Боловсролын олон

улсын чанарын үнэлгээ (PISA) -д хамрагдах, 2025 онд үнэлгээний эрэмбээ 5-аар

урагшлуулах, 2 ээлжээр хичээллэж байгаа сургуулийн тоог 2025 онд 30 хувь, 2030 онд

50 хувь бууруулах, 2030 онд бүх сургуулийг сургалтын лаборатори, тоног төхөөрөмжөөр

бүрэн хангах, анги дүүргэлтийг 2025 онд 25, 2030 онд 20-оос илүүгүй болгох дэд

зорилтуудыг дэвшүүлсэн байдаг.

Монгол улсын хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлүүдэд нийцүүлэн МБС-ын тогтолцоог

боловсронгуй болгож, төгсөгчдөд мэргэжлийн өндөр ур чадвар эзэмшүүлэх зорилтын

хүрээнд 2025 онд эрэлтэд нийцсэн тогтолцоог бүрдүүлэх, 2030 онд үндэсний ажиллах

хүчний хэрэгцээг мэргэжлийн өндөр ур чадвартай ажиллах хүчнээр бүрэн хангахаар

зорьсон байдаг.

Харин дээд боловсролын хувьд 2025 онд хөгжлийн тэргүүлэх чиглэлийн дагуу Сургалт-

судалгаа-үйлдвэрлэлийн түншлэлд түшиглэсэн, олон улсын стандартад нийцсэн дээд

боловсрол эзэмших шаталсан тогтолцоог бүрдүүлж, тэгш, хүртээмжтэй, чанартай

боловсролын үйлчилгээ үзүүлэх, шинжлэх ухаан, технологийн кластер, парк байгуулж,

үндэсний дөрвөөс доошгүй их сургууль Азийн шилдэг их сургуулийн эгнээнд орсон байх,

2030 онд олон улсын хөдөлмөрийн зах зээлд хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц мэдлэг, ур

чадвартай төгсөгчдийг бэлтгэн гаргадаг дээд боловсролын тогтолцоотой болсон

байхаар төлөвлөжээ.

Иргэний болон насан туршийн боловсролын тогтолцоо нь нээлттэй, хүртээмжтэй,

чанартай байх зарчмын хүрээнд насан туршийн боловсролыг боловсронгуй болгох

зорилтыг хэрэгжүүлэхээр тусгасан байна.

БСДХХТ 2021-2030-ийн зорилт, стратеги нь дээрх дэд зорилтуудын хэрэгжилтэд

дэмжлэг үзүүлж 2025 болон 2030 онд товлосон үр дүнд хүрсэн байх нөхцлийг бүрдүүлэх

юм.

Хуудас | 13


Түүнчлэн 2014 онд батлагдсан Төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлого

(2014-2024)-д 2024 он хүртлэх боловсролын хөгжлийн бодлогыг тодорхойлжээ. Уг

бодлого ТХҮЗ 2030-ийн хэрэгжилтийг хангах зорилгоор боловсруулагдсан бөгөөд

боловсролын дэд салбаруудын 2024 он хүртэлх хөгжлийн зорилтуудыг дараах байдлаар

тодорхойлжээ. Юуны өмнө салбарын удирдлага, менежментэд оролцогч талуудын

хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх, санхүү, хөрөнгө оруулалтыг салбарын тогтсон

стандарттай нийцүүлж үр ашгийг нэмэгдүүлэх, төсвийн зарцуулалтын эрхийг орон нутагт

төвлөрүүлэх, санхүүжилтийн олон эх үүсвэрийг бий болгох, боловсролын түвшин бүрийн

агуулга, үр дүнг харилцан хүлээн зөвшөөрөх, жендэрийн тэгш байдлыг хангах, насан

туршийн боловсролын үйлчилгээг өргөжүүлэх, илүү уян хатан, олон төрөл, хэлбэртэй

болгох, хэрэгжилтэд талуудын оролцоо, түншлэлийг дэмжих, боловсролын

байгууллагын хараат бус, бие даасан байдал, академик эрх чөлөөг хангах, багшийн

мэргэжлийн хөгжлийг дэмжих, мэргэшсэн удирдах болон бусад ажилтныг хүний нөөцийн

төлөвлөлт, бодлоготой уялдуулан сургаж бэлтгэх, дадлагажуулах, тогтвор суурьшилтай

ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх, байгууллагын өөрийн үнэлгээг хөгжүүлэх бодлогыг

хэрэгжүүлэхээр заасан байдаг.

Дэд салбараар бүрээр авч үзвэл, СӨБ-д олон- хувилбартай үйлчилгээний хэлбэрийг

хэрэгжүүлж бүх хүүхдийг хамруулах, тэдний монгол хэлний чадварыг хөгжүүлэх,

стандартад нийцсэн цөм хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, үндсэн зардлыг төрөөс харин хоолны

зардлыг эцэг эх, асран хамгаалагчтай хуваалцах бодлогыг дэвшүүлж, зарим бодлогыг3

амжилттай хэрэгжүүлсэн байна. БДБ-ын хувьд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн

шатлал, бүтцийг баримтлах, уян хатан хөтөлбөрөөр суралцах, цөм хөтөлбөр

хэрэгжүүлэхтэй холбоотой бодлогуудыг тусгаж, хэрэгжүүлж байна. Дээд боловсрол

болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтад хөдөлмөрийн зах зээлийг баримжаалах,

судалгааг хөгжүүлэх, олон улсын нийтлэг жишгийг баримжаалан төрөл бүрийн хэв

шинжийг хөгжүүлэх, чанарын баталгаажилт, магадлан итгэмжлэлийн тогтолцоог

төгөлдөржүүлэх, олон улсын сургалтын хөтөлбөр, боловсролын зэргийг харилцан

хүлээн зөвшөөрөхийг дэмжин хэрэгжүүлж байна.

1.2 Боловсролын хөгжлийн дэлхий нийтийн чиг хандлага Боловсролын хөгжлийн талаарх дэлхий нийтийн чиг хандлагыг НҮБ-ын Боловсрол,

шинжлэх ухаан, соёлын байгууллага буюу ЮНЕСКО, Эдийн засгийн хамтын

ажиллагааны нийгэмлэгийн боловсролын талаар баримталж буй чиглэл,

санаачлагуудаар тодорхойллоо. ЮНЕСКО-ийн 2030 он хүртэл боловсролыг хөгжүүлэх

гол стратегийн нэг нь Инчеоны тунхаглал 2030 юм.

ЮНЕСКО-ийн Инчеоны тунхаглал 2030: Энэхүү тунхаглалд Насан туршдаа

суралцахуйн чанартай боломжуудыг бүх иргэдэд, бүх орчин нөхцөлд, боловсролын бүх

түвшинд бүрдүүлэхийг хөхиүлэн дэмжсэн байна. Үүнд чанарын баталгаажуулалтад

зохистой анхаарал хандуулах замаар техник, мэргэжлийн боловсрол, сургалт болон

дээд боловсрол ба судалгааны тэгш хүртээмж, чанарыг дээшлүүлэх асуудлыг тусгасан.

Суралцахуйн замналыг уян хатан болгож, албан бус боловсролоор эзэмшсэн мэдлэг,

чадвар, чадамжийг хүлээн зөвшөөрч, баталгаажуулан, гэрчилгээжүүлэх нь ач

холбогдолтой. Тус тунхаг бичигт чанартай боловсрол, суралцахуйн үр дүнг

сайжруулахыг онцлон тэмдэглэсэн ба ахиц дэвшлийг үнэлэхийн тулд орц нөөц, үйл явц,

үр дүнгийн үнэлгээ, холбогдох механизмуудыг бэхжүүлэх шаардлагатай талаар

онцолсон байдаг. Тунхаглалын хүрээнд багш, сурган хүмүүжүүлэгчдийг чадавхжуулах,

3 Цөм хөтөлбөр, орчны стандарт, олон хувилбарт СӨБ-ын үйлчилгээ гэх мэт

Хуудас | 14


сонгон шалгаруулах, сургалт, мэргэжлийн ур чадвар, сэдэлжүүлэх үйл явцыг зохистой

хөрөнгө нөөц, үр ашигтай, үр дүнтэй удирдлагатай системүүдийн хүрээнд бүрдүүлэхийг

зөвлөсөн байна. Сургуулийн өмнөх боловсролын хүрээнд сургуульд бэлтгэх 1 жилийн

үнэ төлбөргүй, чанартай үйлчилгээг заавал бүрдүүлэх талаар боловсролын бодлогод

тусгахын зэрэгцээ хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүд зэрэг эмзэг бүлгүүдэд түлхүү

анхаарахыг хөхиүлэн дэмжсэн байна.

Мөн ЮНЕСКО-гийн Насан туршийн боловсролын хүрээлэн4 “Насанд хүрэгчдийн

суралцахуй ба боловсролын дэлхийн тайлан”5 болон “Боловсролын дүн шинжилгээний

дэлхийн тайлан -2016”6 -д “насан туршдаа суралцахуй нь хувь хүн, иргэн, нийгэм

хийгээд ажил эрхлэлтийн хүрээнд мэдлэг, ур чадвар, чадамжаа дээшлүүлэх зорилгоор

амьдралынхаа туршид суралцах бүхий л үйл ажиллагааг багтаасан ойлголт юм”

хэмээн тодорхойлжээ7. Эхнийхэд нь “насан туршийн боловсрол”, “насан туршдаа

суралцахуй” гэсэн хоёр нэр томьёог хослуулан хэрэглэж байсан бол сүүлийнхэд нь

“насан туршдаа суралцахуй” гэсэн нэр томьёог түлхүү ашигласан байна. Учир нь

“суралцахуй” нь хувь хүн өөрөө боловсрол эзэмших, ямар арга хэлбэрээр суралцах

гэсэн хандлагын үүднээс ЮНЕСКО-гийн боловсролын бодлого, баримт бичгүүдэд “насан

туршдаа суралцахуй” гэх нэр томьёо хэрэглэж байна. ЮНЕСКО-гийн Насан туршийн

боловсролын хүрээлэн “насан туршдаа суралцахуйд чиглэсэн боловсролын тогтолцоо

(lifelong learning-oriented education systems)” гэсэн хандлагыг баримталж байна8.

Түүнчлэн боловсролын хөгжлийн алсын харааг тодорхойлох хандлагын нэг нь

ЮНЕСКО-ийн Ирээдүйн боловсрол санаачлага юм. ЮНЕСКО-гийн Боловсролын

ирээдүй санаачлага нь боловсролыг шинэ өнцгөөс харсан, ирээдүйн дүр төрхийг

тодорхойлох зорилготой. Энэхүү санаачлага нь хүн төрөлхтний нийтлэг оюун санааг

хөшүүрэгдэх үүднээс оршихуйн ба мэдэхүйн баялаг арга замуудыг эрчимжүүлнэ.

Залуучууд, сурган хүмүүжүүлэгчид, иргэний нийгэм, засгийн газрууд, бизнесүүд болон

бусад оролцогч талуудыг хамруулсан өргөн хүрээтэй, нээлттэй зөвлөлдөх үйл явцад

тулгуурлана. Уг ажлыг дэлхийн олон бүс нутгаас олон салбарын сэтгэлгээний

манлайлагчдаас бүрдсэн өндөр түвшний олон улсын комисс чиглүүлнэ. Дээрх комисс

нь 2021 оны 11-р сард боловсрол, суралцахуй нь ямар байх талаар ирээдүйд чиглэсэн

алсын харааг танилцуулах, бодлогын хөтөлбөр санал болгоход чиглэсэн тайланг хэвлэж

нийтэлнэ.

Боловсролын ирээдүйн энэ санаачлага нь мэдлэг, суралцахуй нь хүн төрөлхтөн ба эх

дэлхийн ирээдүйн дүр төрхийг хэрхэн тодорхойлох талаар даян дэлхийн мэтгэлцээнийг

идэвхжүүлнэ. Зохицохуйн төлөө суралцах үзэл баримтлал нь суралцахуйг тасралтгүй

үргэлжлэх насан туршийн үйл явц болохыг илтгэдэг боловсролын зарчим, сурган заах

аргачлалыг илэрхийлж буй. “Зохицохуй” (becoming) гэх нэр томъёо нь хөгжлийн

потенциалийг онцлон анхаарч, хуучинсаг үзлийг халж, шинэ зүйлсэд уян хатан нээлттэй

байх сэтгэлгээг хөхиүлэн дэмжих зорилготой. Хүний хүчин зүйлсээс үүдэн эх дэлхий

өөрчлөгдөж, улмаар нийгмийн суурь бүтэц, хүмүүсийн ухамсар болон онцлог хэв

шинжүүд эрс өөрчлөгдөх хандлагыг бид хүлээн зөвшөөрөхөөс аргагүйд хүрч байгаа тул,

хүн төрөлхтөн “бид ямар болохыг хүсч байгаа вэ?” гэсэн асуултад анхаарал хандуулах

шаардлага гарч байна. Хүн төрөлхтний оюун санаа болон нийгмийн суурь өөрчлөлтөд

4 UNESCO Institute for Lifelong Learning [UIL] 1950 онд ЮНЕСКО-ийн Боловсролын Хүрээлэн нэрээр байгуулагдсан, 2006 онд Насан туршийн боловсролын хүрээлэн болж өөрчлөгдсөн 5 GRALE-Global Report on Adult Learning and Education 6 Global Education Monitoring Report- GEM Report 7 ЮНЕСКО. (2016). Боловсролын дүн шинжилгээний дэлхийн тайлан 8 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Насан туршийн боловсролын шинжилгээний тайлан

Хуудас | 15


мэдлэг ба суралцахуй гол чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. “Зохицохуйн төлөө суралцах”

санаачлага нь биднийг одоогоор болж амжаагүй байгаа “бид” болохыг урин дуудаж

байна.

ЭЗХАХБ-ын Ирээдүйн боловсрол ба ур чадвар – 2030 нь орчин үед шинэ тутам хэдий

ч ирээдүйн боловсролын тогтолцоонд “хэвшиж тогтох” хандлагатай байгаа инновацлаг

хэв шинжүүдийг онцолсон байдаг. Сургуулиуд өөр өөрсдийнхөө хүрээнд үйл ажиллагаа

явуулдаг хаалттай нэгжүүд байхаа больж томоохон экосистемийн нэг хэсэг болж байна.

Сургуулиуд хамтран бүлэг нөхөрлөл, сүлжээ байгуулж, түншлэлийн зарчмаар

ажилладаг болсон ба зарим хэсэг нь өөр төрлийн, тухайлбал шинжлэх ухааны

байгууллага, театр, музей, их, дээд сургууль, нийгмийн үйлчилгээний байгууллага,

технологийн болон бизнесийн компанитай хамтран ажилладаг болж байна. Ингэснээр

багш, суралцагчдад хөдөлмөрийн болон боловсролын зах зээд шаардлагатай ур

чадвар, чадамжийн талаар ойлголттой болох боломж олгож байна. Эцэг эхчүүд, ажил

олгогчид, иргэд ба суралцагчид зэрэг боловсролын оролцогч тал бодлогын томоохон

шийдвэр гаргахад оролцдог, тухайн шийдвэрийн хэрэгжилтэд хамтын хариуцлага

хүлээдэг болсон байна. Хамтын хариуцлага гэдэг нь хүн бүр хамтарч ажиллах,

суралцагчдын боловсролын талаар хариуцлага хүлээх, мөн суралцагчид өөрсдийн

суралцахуйдаа хариуцлагатай байх тухай ойлголт юм. Сургуулийн үйл ажиллагааны үр

дүн, чанарыг үнэлэх аргачлал нь зөвхөн “үр дүн” бус мөн “үйл явц”-ыг чухалчлахаас

гадна, суралцагчдын гүйцэтгэл ба сурлагын амжилт, суралцахуйн ач холбогдлыг

чухалчлан авч үзэж буй хандлагыг тэмдэглэсээр байна. Суралцагчдын академик

гүйцэтгэлд бус тэдний өв тэгш хөгжил, төлөвшилд анхаарал хандуулах боллоо.

Хөтөлбөрийн бүтэц ба суралцахуйд чиглэсэн аргачлал нь шугаман бус ахиц дэвшилд

түлхүү анхаарах, суралцагч бүр өөрийн гэсэн суралцах арга барилтай, сургуульд элсэх

үед өмнөх мэдлэг, чадвар, хандлага нь харилцан адилгүй байдгийг хүлээн зөвшөөрдөг

болсон. Сургалтын хөтөлбөр, түүний хэрэгжилтийг авч үзэхдээ “хөтөлбөрийг шинэчлэх,

дахин боловсруулах” гэхээс илүүтэй “хөтөлбөрийг илүү үр дүнтэй хэрэгжүүлэх

менежмент”-д түлхүү анхаарч байгааг тусгажээ. ЭЗХАХБ-ын гишүүн улс орнууд

сургалтын хөтөлбөрийн өөрчлөлтийг хийхдээ өөрчлөлтийн менежментийн томоохон

системийн нэг бүрэлдэхүүн хэсэг болгон авч үзэх, хөтөлбөрийн өөрчлөлтийг заах арга

зүй ба үнэлгээ дүгнэлттэй уялдуулах, хөтөлбөрийн өөрчлөлтийг багш бэлтгэх боловсрол

ба мэргэжил дээшлүүлэх сургалттай уялдуулах, энд удирдах ажилтнуудыг хамруулах

хэрэгтэй гэдэгт бүрэн санал нэгдэж байна.

ТХҮЗ 2030-ийн БДБ-ын зорилтод олон улсын чанарын үнэлгээ (PISA) хамрагдах,

түвшин ахиулахтай холбогдуулан суралцагчдын эзэмших чадварыг энд зайлшгүй авч

үзэх шаардлагатай. Энэхүү үнэлгээ нь суралцагчдын бүтээлч, учир шалтгаант, асуудал

шийдвэрлэх сэтгэлгээг 5 айн хүрээнд үнэлэх юм9. 2021 оны PISA үнэлгээнд шинээр

бүтээлч сэтгэлгээний10 үнэлгээ орж байгаа бөгөөд энд суралцагчдын асуудал

шийдвэрлэх, асуудалд бүтээлчээр хандах, шийдлийн эрэл хайгуул хийх, үнэлгээ дүгнэлт

хийх чадваруудыг үнэлэхээр төлөвлөжээ. Математик айн үнэлгээ нь суралцагчдын

математикийн бичиг үсгийн чадвар, учир шалтгааныг эрэлхийлэх, асуудал шийдвэрлэх

чадварыг шинжлэх ухааны, ажил мэргэжлийн, нийгмийн болон хүний өдөр тутмын

амьдралд тулгардаг асуудлыг тусгасан даалгавруудыг гүйцэтгүүлэх замаар илрүүлэх

юм. Эдгээр чадварыг хөгжүүлэх үндэс нь аливаа асуудалд эрэл хайгуул хийх чадвар

байдаг.

9 OECD. (2021). PISA Assessment and Analytical Framework 10 Creative thinking

Хуудас | 16


Суралцагчид шинжлэх ухааны судалгааны зарчмуудыг ойлгож, хэрэгжүүлдэг “эрэл

хайгуулч суралцахуй” нь сэтгэлгээний болон асуудал шийдвэрлэх ур чадварыг гарамгай

эзэмших замаар хүний хөгжлийг цогцоор хангахад суурь ач холбогдолтой. Эрэл хайгуулч

ур чадвар нь сурагчдад ажиглах, асуулт бэлтгэх, дүн шинжилгээ хийх, дүгнэлт гаргах,

суралцахуйн талаар тунгаах, бусад нөхөдтэйгээ харилцаж сургахад чиглэдэг. “Зөөлөн

ур чадвар”-ыг хөгжүүлэхийн зэрэгцээ эрэл хайгуулд суурилсан суралцахуй нь сурагчдад

шинэ нөхцөл байдалд дасан зохицож, өөрийн болон гэр бүлийнхээ амьжиргааг

сайжруулахад бодитой хувь нэмэр оруулах боломж олгодог.

Уур амьсгалын өөрчлөлт, хотжилт, цоо шинэ технологиуд, байгаль орчны тогтвортой

байдал, тэгш оролцоо, жендэрийн тэгш байдал зэрэг орчин үеийн асуудлууд нь

боловсролын ирээдүйг тодорхойлоход нөлөөтэй бөгөөд Монгол улсын Тогтвортой

хөгжлийн үзэл баримтлалд эдгээр асуудлыг хүлээн зөвшөөрсөн тул, эдгээрт уялдуулж

Монгол улс боловсролын үйлчилгээг төлөвлөх хэрэгцээтэй болсон юм.

1.3 Боловсролын салбарын Мастер төлөвлөгөө 2006-2015-ний

хэрэгжилтийн үр дүн Боловсролын бодлогын залгамж холбоо, тогтвортой хөгжлийг хангах үүднээс дээр

дурьсан томоохон бодлого, чиг хандалгуудаас гадна БСМТ-нд зайлшгүй авч үзэх

шаардлагатай бичиг баримт нь 2006-2015 онд хэрэгжсэн БСМТ юм. Энэ төлөвлөгөөнд

боловсролын дэд салбар, албан бус боловсролыг 2006-2015 онд хөгжүүлэхтэй

холбоотой зорилтуудыг төлөвлөсөн байдаг бөгөөд 2018-2019 оны хичээлийн жилийн

боловсрллын салбарын гүйцэтгэлээс дүгнэхэд нийт дэвшүүлсэн зорилтын нэлээдгүйг

амжилттай хэрэгжүүлсэн бас зарим нь хараахан хэрэгжээгүй байна.

Боловсролын мастер төлөвлөгөө 2006-2015-д АББ ба насанд хүрэгчдийн боловсролын

асуудлыг бие даасан бүлэг болгон тулгамдсан асуудлыг тодорхойлж, хүртээмж, чанар,

менежментийн чиглэлээр дараах зорилтуудыг дэвшүүлжээ. Үүнд:

- Албан бус боловсролын үйлчилгээг хэрэглэгчдийн хэрэгцээнд нийцүүлэх;

- Албан бус боловсролын бүх түвшинд сургалтын орчин, чанарыг сайжруулж,

нөөцийн чадавхыг дээшлүүлэх;

- Албан бус,боловсролын салбарын бодлого, стратегийг боловсронгуй болгож,

мэдээлэл, санхүүжилтийн тогтолцоог бүрдүүлэх;

- Бичиг үсэгт тайлагдалтын түвшинг 2008 он гэхэд 97.7-99.0 хувьд хүргэх;

- ЕБС-иас завсардсан сурагчдын 40.0 хувьд албан бус боловсрол, дүйцсэн

хөтөлбөрийн сургалтаар боловсрол нөхөн олгох;

- Албан бус боловсрол, зайны сургалтын үндэсний төв, сум, дүүргийн албан бус

боловсролын төвийн санхүүжилтийг жил тутам 8.0 хувиар өсгөх;

- Багшийн мэргэжлийг дээшлүүлэх зардлыг мэргэжил дээшлүүлэх нэгдсэн зардалд

тусган, жил бүр санхүүжүүлэх;

- Мэдээлэл, хяналт-шинжилгээний үндэсний систем бий болсон байх;

2018-2019 оны хичээлийн жилийн байдлаар НТБ-ын үйлчилгээ үндсэн 6 чиглэлээс

хэтрээгүй, багш нарын мэргэжил дээшлүүлэх тогтолцоо бүрдээгүй, төвийн байргүй, бие

даасан санхүүжилтгүй, мэдээллийн сан бүрдээгүй11, хяналт, шинжилгээний системгүй

байгаа явдал нь албан бус боловсролтой холбоотой зарим зорилтууд төдийлөн сайн

хэрэгжээгүйг илтгэнэ.

11 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Насан туршийн боловсролын шинжилгээний тайлан

Хуудас | 17


СӨБ-ын уг төлөвлөгөөнд дэвшүүлсэн товлосон зорилтуудын 52 хувь нь бүрэн хэрэгжсэн,

36 хувь нь тоон зорилтдоо хүрч хэрэгжээгүй, 11 хувь нь хэсэгчлэн хэрэгжсэн гэсэн

үзүүлэлттэй байна12. Хэрэгжээгүй зорилтуудад СӨБ-ын хүртээмж, бүлэг дүүргэлт,

цэцэрлэгийг 100 хувь мэргэжлийн багшаар хангах, нийт багшийн 50 хувийг мэргэжил

дээшлүүлэх сургалтад хамруулахтай холбоотой зорилтууд төдийлөн сайн хэрэгжээгүй

байна.

Бага, дунд боловсролын хүртээмжтэй холбоотой нийт 18 товлосон зорилтын хэрэгжилт

бүрэн биелсэн 33.3 хувь, бүрэн биелээгүй 22.2 хувь, биелээгүй 33.3 хувь, чанартай

холбоотой нийт 18 товлосон зорилтын хэрэгжилт бүрэн биелсэн 38.9 хувь, бүрэн

биелээгүй 16.7 хувь, менежменттэй холбоотой нийт 2 товлосон зорилтын хэрэгжилт

бүрэн биелээгүй 50%, биелээгүй 50% байна. Тухайлбал боловсролын хүртээмж болон

менежменттэй холбоотой хараахан биелээгүй зорилтуудаас дурьдвал:

- ЕБС-иас завсардсан сурагчдын 40%-ийг албан бус боловсрол, дүйцсэн

хөтөлбөрийн сургалтаар боловсрол нөхөн олгох13

- ЕБС-ийн байршил, бүтэц, хэв шинжийг тогтоох стратегийн бодлого, төлөвлөлт

бий болгох

ТМБС-ыг 2006-2015 онд хөгжүүлэхтэй холбоотой дэвшүүлсэн зорилтуудаас дараах

зорилтууд хараахан биелээгүй байна. Үүнд:

- Мэргэжлийн сургалт, техникийн боловсролын менежментийг шинэчлэх;

- МСТБ-д хамрагдах нийт суралцагчдыг 56.1%-иар нэмэгдүүлэх;

- Мэргэжлийн сургалт, техникийн боловсролын гадаадын хөрөнгө оруулалтыг

нэмэгдүүлэх бодлого, эрх зүйн таатай орчинг бий болгосон байх;

- МСТБ-ын багш нарын 50.0-иас доошгүй хувийн мэргэжлийг дээшлүүлэх;

- Мэргэжлийн сургалт, техникийн боловсролын сургалтын чанарыг сайжруулах,

хөдөлмөрийн зах зээл дэх мэргэжилтэй ажиллах хүчний хэрэгцээг хангахуйц

нийлүүлэлтийг бий болгох;

- МСТБ-ын лаборотарийн тоног, төхөөрөмж, сургалтын хэрэглэгдэхүүний зардлыг

жил бүр 10.0 хувиар өсгөх;

- Мэргэжлийн сургалт, техникийн боловсролын эмзэг бүлгийн суралцагчдад сурах

бичиг, сургалтын гарын авлагыг номын сангаар дамжуулах үнэ төлбөргүйгээр

эзэмшүүлэх;

2006-2015 онд хэрэгжсэн Мастер төлөвлөгөөнд дээд боловсролын хамран сургалтын

талаар хэд хэдэн товлосон зорилтуудыг дэвшүүлсэн байдаг. Тухайлбал, инженер,

технологи, байгалийн шинжлэл, багш, хөдөө аж ахуйн мэргэжлийн чиглэлээр

суралцагчдын нийт суралцагчдад эзлэх хувийн жинг 29,1 хувиас 45,0 хувь болгож өсгөх,

бусад мэргэжлийн чиглэлээр суралцагчдын нийт суралцагчдад эзлэх хувийн жинг 38,9

хувиас 34,0 хувьд хүргэх. 2017-2018 оны хичээлийн жилийн ДБСБ-д суралцагчдын

мэргэжлийн чиглэлийн эзлэх хувиас үзэхэд инженерчлэл, үйлдвэрлэл, зохион

бүтээлтийн чиглэлээр суралцагчдын элсэх хувь 18,6 хувиас 14,5 хувь хүртэл, Хөдөө аж

ахуйн чиглэлээр суралцагчдын эзлэх хувь 2,9 хувиас 2,2 хувь хүртэл, Байгалийн

шинжлэлийн мэргэжлээр суралцагчдын эзлэх хувь 4.6 хувиас 2,7 хүртэл тус тус буурч,

харин мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн мэргэжлээр суралцагчдын эзлэх хувь

2,8 хувиас 3,2 хувь хүртэл, Багшийн мэргэжлийн чиглэлээр суралцагчдын эзлэх хувь

12 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 13 2015-2016 оны хичээлийн жилийн статистик мэдээгээр ЕБС-иас завсардсан сурагчдын 8.9%-ийг дүйцсэн хөтөлбөрийн болон орой, эчнээ сургалтаар боловсрол нөхөн олгосон байна.

Хуудас | 18


12,7 хувиас 14,8 хувь хүртэл тус тус өсжээ. Энэ статистикаас үзэхэд дээд боловсролын

хамран сургалтын талаарх товлосон зорилтууд хэрэгжээгүй байна. Тэргүүлэх чиглэл

буюу инженер технологи, байгалийн ухаан, хөдөө аж ахуйн чиглэлээр голчлон төрийн

өмчийн ДБСБ-ууд сургалт эрхэлж байгаагаас гадна хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ууд эдгээр

мэргэжлүүдээр бараг сургалт эрхлэхгүй байна. Эрүүл мэндийн чиглэлийн 15 хөтөлбөр

хэрэгжиж байгаагаас анагаах ухаан, эм зүй, уламжлалт анагаах ухаан, сувилахуй, нүүр

ам судлал гэсэн 5 хөтөлбөрөөр нийт суралцагчдын 91хувь нь суралцаж, харин сувилагч

болон туслах ажилтан дутагдалтай болжээ14. Түүнчлэн энэ төлөвлөгөөнд дээд

боловсролыг олон улсын жишигт хүргэх зорилтын хүрээнд чанарыг баталгаажуулах

тогтолцоо бүрдүүлж, чанарын соёл төлөвшүүлэх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхээр

тусгасан байдаг боловч эдгээр зорилт бүрэн хэрэгжээгүй юм15.

14 ЮНЕСКО, БХ. (2019). Боловсролын салбарын суурь мэдээллийн тайлан 15 ЮНЕСКО, БХ. (2019). Боловсролын салбарын суурь мэдээллийн тайлан

ХОЁР.

БОЛОВСРОЛЫН 2021-2030 ОНЫ

ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГЫГ ТОДОРХОЙЛОХ ОРЧИН, ТӨЛӨВ

Хуудас | 20


ХОЁР. БОЛОВСРОЛЫН 2021-2030 ОНЫ ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГЫГ

ТОДОРХОЙЛОХ ОРЧИН, ТӨЛӨВ

2.1 Монгол улсын хүн ам зүй, нийгэм, эдийн засгийн нөхцөл байдал, 2030

он хүртэлх төлөв

Хүн ам зүй

2018 оны байдлаар Монголын Улсын хүн амын тоо 3,238,479 хүрсэн бөгөөд өмнөх онтой

харьцуулахад нийт хүн ам 1.9 хувь буюу 61.6 мянгаар өссөн дүнтэй байна. Хүн амын

49.6 хувийг эрэгтэйчүүд, 50.4 хувийг эмэгтэйчүүд, 32.6 хувийг 15 хүртлэх насны

хүүхдүүд, 63.9 хувийг 15-64 насны хүн ам, 3.5 хувийг 65 ба, түүнээс дээш насны хүн ам

эзэлж байгаа ба нийт хүн амын 63.77 хувь нь 35 хүртэл насны залуучууд байна. 2018

оны байдлаар нийт хүн амын 3.3 хувь буюу 105730 иргэн хөгжлийн бэрхшээлтэй бөгөөд

тэдний 33.7 хувь нь Улаанбаатар, үлдсэн нь хөдөө орон нутагт амьдарч байна16. Хүн

амын төвлөрөл хотод өндөр, нийт хүн амын 53.4 хувь нь хот суурин газар, 46.6 хувь нь

хөдөө, орон нутагт амьдарч байна17. Хөдөө, орон нутагт нийт 1588.9 мянган хүн амьдарч

байгаагийн 483.0 мянга нь сумын төвд, 667.1 мянга нь алслагдмал нутгуудад амьдарч

байна18. Тодруулбал нийт сумдын 51.7 хувь нь харьцангуй жижиг буюу 3000 доош

хүнтэй, 30.1 хувь нь 3000-5000 хүнтэй, 8.5 хувь нь 5001-7000 хүнтэй бол 9.7 хувь нь

7001-ээс дээш тооны хүн амтай байна.

Дундаж наслалтын хувьд 1990 оноос хойш нялхсын болон хүүхдийн эсэн мэнд амьдрах

чадвар сайжирсны үр дүнд 60.3 байснаас 2018 онд 69.5 болж өссөн эерэг үзүүлэлттэй

байна. Дундаж наслалтын эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн хоорондох ялгаа жил ирэх тутам

нэмэгдэж, 9 жилийн зөрүүтэй болсон (эрэгтэйчүүдийн дундаж наслалт 66,

эмэгтэйчүүдийнх 75) нь дундаж наслалтын индексийн өсөлтийн хурдац бага байхад

нөлөөлж байна19.

2010 оны хүн амын тооллогын мэдээгээр арав, түүнээс дээш насны хүн амын

боловсролын түвшинг насны бүлгээр авч үзвэл 20-40 насныхан дотор бүрэн дунд

боловсролтой хүн амын эзлэх хувь өндөр боловч дээд боловсролтой хүн амын эзлэх

хувь 35 наснаас хойш буурсан байна. Хэрэв энэ төлөв хэвээр хадгалагдвал насанд

хүрэгчид, тэр тусмаа идэр насныхны боловсролын хэрэгцээ цаашид өсөх хандлагатай

болно20.

Хүн амын өсөлтийн хэтийн шинэчилсэн тооцооллоор21 2025 онд хүн ам 2018 онтой

харьцуулахад 13.1 хувиар нэмэгдэж 3,662,221 харин 2030 онд 18.01 хувиар өсөж

3,950,052 болох22 ба энэ өсөлт ялангуяа Улаанбаатар хотод илүү өндөр байх төлөвтэй

байна. Насны бүлгээр авч үзвэл 2030 онд 2-5 насны хүүхдийн өсөлт 2019 оныхоос 0.4

хувь, 6-14 насны хүүхдийн өсөлт 26 хувь, 15-17 насны хүүхдийн өсөлт 84.8 хувь, 18-22

16 ҮСХ-ын 1212.mn вэбсайт 17 ҮСХ-ын 1212.mn вэбсайт 18 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Насан туршийн боловсролын шинжилгээний тайлан 19 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Бага, дунд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 20 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Насан туршийн боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 21 ҮСХ-ын 1212.mn вэбсайт 22 Хүн амын насаар нь ангилсан өсөлтийн 2030 он хүртэлх таамаглалыг ҮСХ-ы 2018 он хүртэлх түүхэн өгөгдөл дээр тулгуурлан загварчилж, тооцоолж гаргасан.

Хуудас | 21


насны хүн амын өсөлт 2019 оноос 46.6 хувьтай өсөх төлөвтэй байна23. Гэхдээ 2030

оноос эхлэн энэ өсөлт, тухайлбал 5-14 насны хүн амын тоо буурах хандлагатай байна24.

Зураг 2. 1. 2030 он хүртэлх сургуулийн насны хүн амын өсөлтийн төлөв (ангиар, мян.хүн)

2018 оны байдлаар Монгол улсын хүний хөгжлийн индекс 0.740, боловсролын түвшний

индекс 0.721, дундаж наслалтын индекс 0.722, нэг хүнд ноогдох үндэсний нийт орлогын

индекс 0.727 байгаа нь хөгжлийн дээд түвшний ангилалд25 багтаж буйг илэрхийлнэ.

Харин жендерийн тэгш бус байдлын индекс 0.289 байгаа26 нь Монгол улсын эрэгтэй,

эмэгтэй хүмүүсийн нөхөн үржихүйн эрүүл мэнд, эрх мэдэл болон хөдөлмөрийн зах зээлд

оролцох оролцоонд тэгш бус байдал байсаар ажээ.

Нийгмийн нөхцөл байдал

ҮСХ-ын 2018 оны мэдээгээр ядуурлын хамралтын хүрээ 28.4 хувь ба үүнээс хотод 27.2,

хөдөөд 30.8 хувьтай байна. Ядуурлын гүнзгийрэл хот, хөдөөд ижилхэн 7.2 хувьтай

байна.

ҮСХ-ын 2019 оны 3 сарын байдлаар нийт хүн амын 35.7 хувь нь ажиллагчид ба ажиллах

хүчний оролцооны түвшин 60.1 хувь байна. Иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин 54.2

хувь, ажилгүйдлийн түвшин 9.9 хувьтай байна. Ерөнхийдөө ажиллах хүчний оролцооны

түвшин өмнөх оны мөн үеэс 0.6 пункт, хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин 1.3 пунктээр тус тус

өсөж, ажилгүйдлийн түвшин 1.2 пунктээр буурсан үзүүлэлттэй байна27. Нийт ажилгүй хүн

амын тоо 88,907 бөгөөд тэдгээрийн 62.1 хувь эрэгтэйчүүд, 37.9 хувь эмэгтэйчүүд эзлэж

байна28. Эдийн засгийн үйл ажиллагааны бүх салбарт ажиллагчдын дотор бүрэн дунд

боловсролтой хүн амын тоо өндөр (17.2 - 49.3 хувь), ялангуяа хөдөө аж ахуй, ойн аж

ахуйд ажиллагчдын дотор суурь /бүрэн бус дунд/ болон бага боловсролтой хүн ам 26.4-

33.4 хувь, боловсролгүй хүн ам 11.2 хувийг эзэлж байгаа нь нүүдлийн мал аж ахуй

23 БСШУСЯ-ны БУМС-ийн мэдээлэлийг ашиглан ЮНЕСКО-ийн EPSSim 2.9b-д тооцоолов. 24 ҮСХ-ын хүн амын хэтийн шинэчилсэн тооцоо, 1212.mn 25 UNDP. (2018). Human Development Indices and Indicators Report 26 ҮСХ-ын 1212.mn вэбсайт 27 ХХНСИ. (2018). Хөдөлмөрийн зах зээлийн барометрийн судалгаа 28 ҮСХ-ны 2019 оны статитсик мэдээллийн тайлан

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

ЕБС 1 анги 6

нас

ЕБС 2 анги 7

нас

ЕБС 3 анги 8

нас

ЕБС 4 анги 9

нас

ЕБС 5 анги

10 нас

ЕБС 6 анги

11 нас

ЕБС 7 анги

12 нас

ЕБС 8 анги

13 нас

ЕБС 9 анги

14 нас

ЕБС 10 анги

15 нас

ЕБС 11 анги

16 нас

ЕБС 12 анги

17 нас

2018 2025 2030

Хуудас | 22


эрхлэгчдийн дийлэнх нь мэргэжилгүй хүмүүс болохыг илэрхийлж байна29. ХНХСИ-ийн

2018 оны тайлангаас30 үзэхэд боловсрол, сургалтын байгууллагын төгсөгчийн31 70.2

хувь нь хөдөлмөр эрхэлж, 12.1 хувь нь ажилгүй, 17.7 эдийн засгийн идэвхгүй төлөвт

байгаагаас ДБСБ-ын төгсөгчдийн 75.2 хувь нь, МБСБ төгсөгчдийн 62.3 хувь нь тус тус

хөдөлмөр эрхэлж байна.

Сүүлийн жилүүдэд Монгол улсын хувьд хотжилт томоохон асуудал болж байна. 2.2

дугаар зурагт хүн амын

хотжилтын 2050 он хүртэлх

төлөвийг32 харуулсан байгаа

бөгөөд энэхүү диаграмаас

харахад 2030 он гэхэд нийт

хүн амын 78.61 хувь

төвлөсрсөн хот, суурин газар

амьдрах төлөвтэй байна.

Түүнчлэн 2049 он гэхэд хот

сууриан газрын хүн амын тоо

77.39 хувь болох ба энэ нь

эрүүл мэнд, боловсрол гэх

мэт нийгмийн үйлчилгээнд

маш их дарамт болох

төлөвтэй байна.

Хүн амын дунд зүрх судасны

тогтолцоот өвчин болон хавдар нас баралтын ихэнх шалтгааныг эзэлж байна33.

Эдийн засгийн нөхцөл байдал ба төлөв

Монгол улсын хувьд сүүлийн жилүүдэд нэг хүнд ногдох үндэсний орлого (НХНҮО) 3800

орчим доллар болж дунджаас дээгүүр орлоготой орнуудын тоонд багтсан байна.

Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ) оны үнээр 2018 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 32.2

их наяд төгрөг болж, өмнөх оноос 4.3 (15.3 хувь) их наяд төгрөгөөр өсчээ.

2. 1 дүгээр хүснэгт. Сонгосон орнуудын хүн амын тоо, ҮНО, ДНБ, 2018 он, (Дэлхийн банкны орлогын болон бүс нутгийн ангилалаар)

ХХИ

ХХИ эрэмбэ

Дундаж наслалт

/жил/

Сургуульд суралцах хугацаа

/жил/

Сургуульд суралцсан

жил

Нэг хүнд ногдох

ҮНО (2011 PPP$)

Монгол 0.741 92 69.5 15.5 10.1 10103

Киргизстан 0.672 122 71.1 13.4 10.9 3255

Туркменистан 0.706 108 68 10.8 9.8 15594

Зүүн Ази, Номхон далайн орнууд

0.733 74.7 13.3 7.9 13688

ХХИ өндөр түвшин 0.757 76 14.1 8.2 14999

Эх сурвалж: Дэлхийн банк, Дэлхийн хөгжлийн үзүүлэлтүүд 2018

29 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Насан туршийн боловсролын шинжилгээний тайлан 30 ХХНСИ. (2018). Төгсөгчийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа 31 2015-2016 оны хичээлийн жилд их, дээд болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагыг мэргэжлийн анхан шатны болон түүнээс дээш бакалаврын боловсрол эзэмшин, төгссөгчид 32 https://ourworldindata.org/urbanization 33 ҮСГ-ын 1212.mn

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050

Хотын Хөдөөгийн

Зураг 2. 2 Монгол улсын хүн амын хотжилтын төлөв 2050 он хүртэл

Хуудас | 23


Монгол улсыг хөгжлийн түвшин, хүн амын тоогоор ойролцоо орнуудтай харьцуулж

үзэхэд нийгмийн үндсэн үзүүлэлтүүд дундаж түвшинд байна.

Зураг 2. 3. Нэг хүнд ногдох ДНБ, сая төг, 2010-2018 он

Монгол улсын ДНБ-ний хэмжээ сүүлийн 10 жилд дараах байдлаар өссөн байгаа бөгөөд

энэ өсөлттэй холбоотойгоор оны үнээр тооцсон нэг хүнд ногдох ДНБ 2018 онд 9.9 сая

төгрөг (3740 орчим ам.доллар) болжээ. (Зураг 2.3.)

Олон улсын байгууллагуудын хийсэн таамаглалаар цаашдаа Монгол улсын ДНБ-ийн

өсөлтийг дунд хугацаанд 5 орчим хувь байх юм. Сангийн яам болон ОУВС-ийн

тооцоолсноор ДНБ-ийн өсөлт дараах төлөвтэй байхаар харагдаж байна34.

2. 2 дугаар хүснэгт. Монгол улсын ДНБ-ийн өсөлтийн төлөв байдал Гүйцэтгэл Урьдчилсан Төсөөлөл

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Нэрлэсэн ДНБ (тэрбум

төгрөг) 22,227 23,150 23,935 27,167 30,662 34,383 38,019

ДНБ-ний бодит өсөлт

(хувиар)

7,9 2,4 1,2 5,1 5,0 6,3 5,0

Уул уурхайн ДНБ-ний

бодит өсөлт

19,4 14,1 0,2 -6,9 0 8,2 9,9

Уул уурхайн бус ДНБ-

ний бодит өсөлт

5,0 -1,0 1,6 9,0 6,3 5,8 3,7

2.2 Боловсролын салбарын нөөц, чадавхи болон боломж

Санхүүжилт, хөрөнгө оруулалт

Монгол улсын хувьд ДНБ-д боловсролын салбарын төсвийн эзлэх хувь сүүлийн 10

жилийн дунджаар 4.3-6.5 хувьтай байгаа бөгөөд боловсролын салбарт зарцуулж буй

төсвийн зарцуулалтаараа Монгол улс дэлхийн улс орнуудын дундаж жишигт хүрсэн.

2010-2018 оны төсвийн зарлагыг тухайн оны болон 2010 оны зэрэгцүүлэх үнээр, улсын

төсвийн зарлагад эзлэх хувиар харахад боловсролын салбарын төсөв хэмжээний хувьд

оны үнээр өссөн дүнтэй байна35.

34 https://mof.gov.mn/article/entry/mongol-uls 35 АХБ, БСШУСЯ: Боловсролын санахүү, хөрөнгө оруулалтын шинжилгээ, 2019

3.54.7

5.86.5

7.4 7.6 7.78.8

9.9

3.5 4.1 4.5 4.9 5.2 5.2 5.1 5.3 5.3

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Нэг хүнд ногдох ДНБ оны үнээр, сая.төг

Нэг хүнд ногдох ДНБ 2010 оны зэрэгцүүлэх үнээр, сая.төг

https://mof.gov.mn/article/entry/mongol-uls

Хуудас | 24


Зураг 2. 4. Боловсролын салбарын төсвийн зарлагын динамик, оны болон 2010 оны зэрэгцүүлэх үнээр. Эх сурвалж: ҮСХ,СЯ

Боловсролын тухай хуулийн36 холбогдох заалтын дагуу төрийн болон төрийн бус өмчийн

сургалтын байгууллагыг тогтмол болон нормативт зардлаар санхүүжүүлж байна.

Засгийн газраас 2016 онд “хувьсах зардлын дундаж норматив, санхүүжүүлэх аргачлал

батлах тухай” 242 дугаар37 тогтоолыг батлан төрийн болон төрийн бус өмчийн хүүхдийн

цэцэрлэг, ЕБС, МСҮТ-ийн нормативт зардлыг олгож байна. Тухайн тогтоолоор нэг

сурагчид ногдох хувьсах зардлын дундаж нормативаар санхүүжих аргачлал, сургуулийн

өмнөх болон бага, дунд боловсрол эзэмшүүлэхэд нэг суралцагчид ногдох хувьсах

зардлын дундаж нормативыг тооцох бүрэлдэхүүн, төрийн бус өмчийн ерөнхий

боловсролын сургуулийн нэг суралцагчид ногдох хувьсах зардлын дундаж нормативын

хэмжээг тусад нь баталснаар онцлогтой болж хувьсах зардлын санхүүжилтийг улам

нарийвчлан хуваарилах боломжийг олгосноороо онцлогтой байна. Хувьсах зардлын

бүрэлдэхүүнд дараах эдийн засгийн ангилалд хамаарах зардал багтсан байна.

2. 3 дугаар хүснэгт. Хувьсах зардлын бүрэлдэхүүн № ҮЗҮҮЛЭЛТ

1 Багшийн албан тушаалын цалин болон нэмэгдэл цалин, хүүхдийн цэцэрлэг, дотуур байрны багш, ажилтны албан тушаалын цалин болон зарим нэмэгдэл /Зарим нэмэгдэл гэдэгт: цалин, хөдөө орон нутагт ажилласан, ур чадварын, анги кабинет болон заах аргын нэгдэл хариуцсан нэмэгдлийг ойлгоно/

2 Багшийн үндсэн болон нэмэгдэл цалинд ногдох ажил олгогчоос төлөх нийгмийн даатгалын шимтгэл

3 Бараа үйлчилгээний бусад хувьсах зардал

1. Хичээл, үйлдвэрлэлийн дадлага хийх

2. Бичиг хэрэг

3. Ном хэвлэл

4. Шуудан холбоо, интернетийн төлбөр

5. Дотоод албан томилолт

6. Бага үнэтэй түргэн элэгдэх, ахуйн эд зүйлс

7. Нормын хувцас, зөөлөн эдлэл

8. Эм, бэлдмэл

9. Хог хаягдал зайлуулах, хортон мэрэгчдийн устгал, ариутгал

10. Бусдаар гүйцэтгүүлсэн бусад нийтлэг ажил, үйлчилгээний төлбөр, хураамж

11. Бараа үйлчилгээний бусад зардал Эх сурвалж: БСШУСЯ

Боловсролын тухай хуулийн хүрээнд салбарын хэмжээнд норматив зардлаар

санхүүжүүлж байгаа бөгөөд 2019 оны төсвийн жилийн байдлаар дараах нормативт

36 Боловсролын тухай хуулийн 40, 41 дүгээр заалт 37 https://www.legalinfo.mn/law/details/11937?lawid=11937

16.9

13.614.9 15.2

16.714

12.8 13.415.3

0

5

10

15

20

0

500000

1000000

1500000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Боловсролын зардал, сая төг. оны үнээр

Боловсролын зардал, сая төг. 2010 оны зэрэгцүүлсэн үнээр

Улсын төсвийн нийт зардалд боловсролын зардын эзлэх хувь

Хуудас | 25


зардлыг баримтлан орон нутгийн байгууллагын хүүхдийн цэцэрлэг, ерөнхий

боловсролын сургуулийн хувьсах зардал болон бусад зардлыг санхүүжүүлж байна.

2. 4 дүгээр хүснэгт. Хувьсах зардлын норматив, төг, 2018 он Зардлын зүйл Цэцэрлэг ЕБС Шийдвэр

Хувьсах зардал/нэг хүүхдэд жилд дунджаар мян.төг/ Засгийн газрын 2016 оны 242 тоот тогтоол Сум, аймгийн төв 905.3 437.9

Нийслэл 807.8 374.0

Дотуур байр 387.5

Хоол /өдөрт/ 1.650 Засгийн газрын 2012 оны 106 тоот тогтоол Дотуур байрны хүүхдийн хоол /өдөрт/ 2.315

Үдийн цай /өдөрт/ 1-5 анги 0.600

Тусгай сургуулийн үдийн хоол /өдөрт/ 2.400 Засгийн газрын 2017 оны 162 тоот тогтоол

Эх сурвалж: БСШУСЯ

Дээрх Засгийн газрын тогтоол шийдвэр болон бусад холбогдох хууль эрх зүйн актуудыг

үндэслэн ЕБС-ийн урсгал зардлыг хуваарилж

байна.

2018 оны байдлаар боловсролын салбарын

төсвийн бүтцийг дэд салбараар авч үзвэл 23

хувийг СӨБ, 46 хувийг БДБ, 9 хувийг ДБ, 4 хувийг

ТМБС болон 18 хувийг боловсролын салбарын

удирдлагын зардал эзэлж байна38. ТМБС-ын

төсөв бага байгаагийн шалтгаан нь энэ салбарын

төсөв ХНХ-ын салбарын төсөвт багтдагаас

үүдэлтэй. Энэ 4 хувь нь голчлон МСҮТ-ийн

ерөнхий эрдмийн сургалттай холбоотой юм.

Сүүлийн 10 жилийн дунджаар боловсролын

салбарын төсвийн зардлын 85 орчим хувь нь урсгал зардал буюу өдөр тутмын

хэрэглээний зардлаа нөхөхөд зарцуулагдаж, 15 орчим хувь нь хөрөнгө оруулалт буюу

урт хугацааны санхүүжилтэд зарцуулагдаж байна. 2017-2018 оны хичээлийн жилийн

байдлаар боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтын гол бодлого нь сургуулийн өмнөх

боловсролын хамран сургалтыг нэмэгдүүлэх, ерөнхий боловсролын сургуулийн 3

ээлжийг 1-2 ээлжтэй болгоход чиглэж барилга, их засвар, тоног төхөөрөмжийн төсвийг

батлан хэрэгжүүлж байна39.

2. 5 дугаар хүснэгт. Боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтын хэмжээ сая төг, БСШУС-ын сайдын төсвийн багцад хөрөнгө эзлэх хувь, 2015-2019 он

Үзүүлэлт 2015 он 2016 он 2017 он 2018 он 2019 он

Нийт хөрөнгө оруулалт /зээл багтсан/ 127,905.5 179,305.9 178,475.0 371,082.7 616,453.7

Боловсролын хөрөнгө оруулалт 96,701.6 115,107.1 77,197.5 211,642.6 488,997.2

Эзлэх хувь 75.6% 64.2% 43.3% 57.0% 79.3%

Эх сурвалж БСШУСЯ

Салбарын хөрөнгө оруулалт 2019 онд 488.9 тэрбум төгрөгөөр батлагдаж 2015 онтой

харьцуулахад 5 дахин нэмэгдсэн байна. 2018 оны байдлаар 1000 хүнд ногдох

суралцагчийн тоо 32.4 бөгөөд нэг хүнд ноогдох боловсролын төсвийн зардал сүүлийн

10 жил өссөн дүнтэй байна40.

38 АХБ, БСШУСЯ: Боловсролын санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтын шинжилгээ, 2019 39 АХБ, БСШУСЯ: Боловсролын санахүү, хөрөнгө оруулалтын шинжилгээ, 2019 40 АХБ, БСШУСЯ: Боловсролын санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтын шинжилгээний тайлан, 2019

Зураг 2. 5 Боловсролын салбарын төсвийн бүтэц

Хуудас | 26


Зураг 2. 6. Нэг хүнд ногдох боловсролын зардал, нэрлэсэн болон бодит үнээр, мян

төг, 2008-2018 он. Эх сурвалж: БСШУСЯ. Улсын нэгдсэн төсвөөс 2008-2017 онуудад боловсролын салбарт 2586.0 тэрбум

төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийхээр төлөвлөж, бодит гүйцэтгэлээр 880 тэрбум төгрөгийн

хөрөнгө оруулалт хийсэн байна. Бодит гүйцэтгэл санхүүгийн жил бүрээр харилцан

адилгүй байгаа ч дунджаар 34 орчим хувьтай байна. Боловсролын салбарт 2010-2018

оны хугацаанд нийт олон улсын болон хандивлагч байгууллагаас санхүүжсэн 536 төсөл

арга хэмжээ хэрэгжиж дууссан ба барилга, байгууламжийн хүчин чадлыг 103453

суудлаар өсгөж нийт 657.5 тэрбум төгрөг зарцуулсан байна. Хэдийгээр хөрөнгө

оруулалтын ихэнх нь сургуулийн барилга, байгууламжийн хүчин чадлыг нэмэхэд

чиглэсэн байгаа нь сайн талтай ч хөрөнгө оруулалтын үр ашиг талаасаа эргэж харах

хэрэгцээ байна. Үүний тод жишээ нь ЕБС-ийн барилга ашиглалтын байдал юм41.

2. 6 дугаар хүснэгт. ЕБС-ийн барилга ашиглалтын коэффициент, өмчийн хэлбэр, ангиллаар

Ээлжийн коэффициент

Сургуулийн өмчийн хэлбэр

Нийт Бага Дунд Ахлах Цогцолбор

0-0.1 хүртэлх Төрийн өмчийн 24 3 5 15 1

Хувийн 11 3 - 8

0.1-0.5хүртэлх Төрийн өмчийн 59 18 23 18

Хувийн 53 11 - 40 2

0.5-1 хүртэлх Төрийн өмчийн 181 18 56 101 6

Хувийн 64 8 - 54 2

1-1.5 хүртэлх Төрийн өмчийн 187 8 23 144 12

Хувийн 15 2 - 13

Төрийн хувийн хамтарсан

1 1

1.5-2 хүртэлх Төрийн өмчийн 117 3 6 95 13

Хувийн 2 1 1

2 -с дээш Төрийн өмчийн 87 5 2 72 8

Хувийн 1 1

Бүгд 802 79 115 563 45

41 АХБ, БСШУСЯ: Боловсролын санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтын шинжилгээний тайлан, 2019

189.1

241.2

351.4 355.1397.7

327.3

391.8 378.9

436.9

189.1209.5

270.7 265.8 277.0

224.1262.4

229.4 245.3

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Нэг хүнд ногдох боловсролын зардал,нэрлэсэн үнээр, мян. төг.

Нэг хүнд ногдох боловсролын бодит зардал, мян. төг.

Хуудас | 27


Эх сурвалж: БУМС-ийн багийн EPSSim програм ашиглан хийсэн тооцоолол

2017-2018 оны хичээлийн жилийн статистик мэдээлэлд42 үндэслэн хийсэн тооцооллоор

ЕБС-ийн барилгын ээлж ашиглалтын коэффициент төрийн болон хувийн өмчийн

сургуулиудын барилга ашиглалтын байдал эрс ялгаатай байна. Ялангуяа, Улаанбаатар

хотод төрийн өмчийн сургуулиуд 3 ээлжээр хичээллэх, орон нутгийн сургуулиудад анги

дүүргэлт бүрдэхгүй байх, хувийн өмчийн ЕБС-ийн анги дүүргэлт төрийн өмчийн

сургуулиудтай харьцуулахад харьцангуй бага байна (2.6 дугаар хүснэгт).

Мэргэжлийн байгууллага, тэдгээрийн хүний нөөц

Монгол улсын боловсролын салбарын хууль, эрх зүй, бодлого БСШУСЯ-ны манлайлал

дор мэргэжлийн болон сургалтын байгууллагын хамтын ажиллагааны үр дүнд хэрэгждэг.

Боловсролын салбарын үндсэн байгууллага нь үндэсний түвшинд (i) БСШУСЯ, (ii)

Боловсролын хүрээлэн, (iii) Боловсролын зээлийн сан, (iv) БМИҮЗ, (v) БМДИ, (vi) НТБҮТ,

(vii) БҮТ, орон нутгийн түвшинд (viii) БСУГ болон НТБТ байдаг. Мөн ТМБС-ын салбар

2012 оноос хойш ХНХЯ-ны харьяалагдаж байгаа бөгөөд үндсэн байгууллага нь МБС-ын

Үндэсний зөвлөл, ХНХЯ-ны МБС-ын бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газар, Үнэлгээ,

мэдээлэл, арга зүйн төв43 юм.

Мэргэжлийн байгууллагуудын нөөц болон чадавхид хийсэн үнэлгээнээс харахад нийтлэг

дараах бэрхшээл, асуудлууд байсан44. Үүнд:

- Яамд хоорондын болон мэргэжлийн байгууллага хоорондын зохицуулалтын

механизм дутагдалтай;

- Мэргэжилтэн болон удирдлагууд ойр ойрхон өөрчлөгддөг, энэ нь бодлогын залгамж

хобоо, тогтвортой байдалд нөлөөлдөг;

- Мэдээлэлд суурилсан төлөвлөлт болон менежментийн тогтолцоо дутагдалтай;

- Мэргэжлийн байгууллагын улсын төсөв хязгаарлагдмал байгаагаас байгууллагын

бүтэц, зохион байгуулалт нь хууль эрхзүйн хүрээнд хүлээсэн ажил үүргээ бүрэн

хэрэгжүүлэх боломжгүй;

- Судалгааны материал, боловсролын судалгааны талаарх өндөр зэрэглэлийн

сэтгүүл, ном, лавлах материалаас судалгааны тайлан, дүгнэлт авах онлайн/офлайн

номын сангийн хүртээмж хангалтгүй;

- Мэргэжлийн байгууллагын хүний нөөцийн мэргэжлийн тасралтгүй хөгжлийг хангах

механизм байхгүй, тасралтгүй мэргэжлээ дээшлүүлэх боломж, нөхцөл бүрдээгүй;

- Хараат бус, бие даасан байдал сул байгаа нь санхүүжилт болон үйл ажиллагааны

төлөвлөлт, хэрэгжилтийн үр нөлөөнд сөрөг нөлөөтэй (БХ, БМИҮЗ, НТБҮТ);

- Мэргэжил арга зүй, судалгааны байгууллагын судлаач, арга зүйчид сургалтын

байгууллагад очиж, бодлого, хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд дэмжлэг үзүүлэх цаг хугацаа

хийгээд санхүүгийн боломжгүй байгаа нь бодлогын хэрэгжилт, чанарт сөргөөр

нөлөөлдөг.

Боловсролын тухай хуулиудад боловсролын бүх шатны удирдах ажилтны эрх үүргийг

захиргааны төвлөрсөн удирдлагын үүднээс томъёолсон нь сургууль, орон нутгийн

боловсролын үйлчилгээний удирдлагын төвлөрлийг сааруулахтай холбоотой заалтууд

хэрэгжих боломж нөхцөл хязгаарлагдмал байдалтай байгаа юм. Үүний зэрэгцээ

42 БСШУСЯ-ны БУМС-ийн мэдээлэл болон тооцоолол 43 Хуучин МБС-ын Үнэлгээ, мэдээллийн төв байсан бөгөөд 2019 онд БАЗТ-ийг нэгтгэж ТМБ-ын Үнэлгээ, мэдээлэл, арга

зүйн төв болсон. 44 Мэргэжлийн байгууллагын удирдах албан тушаалтантай 2019 оны 9 сард хийсэн ярилцлагын үр дүн

Хуудас | 28


боловсролын бүх шатны удирдах ажилтан, ялангуяа дунд түвшний мэргэжлийн албан

хаагч (БСШУСЯ-ны мэргэжилтэн, БСУГ-ын мэргэжилтэн, арга зүйчид, Боловсролын

хүрээлэнгийн ЭША-ууд, БМДИ, БҮТ-ийн мэргэжилтээн, Ерөнхий боловсролын

сургуулийн захирал, сургалтын менежерүүд)-ийг бэлтгэх, хүний нөөцийг тогтвортой

хадгалах, мэргэжил арга зүйн хувьд чадавхжуулах тогтолцоо бий болгох, мэргэжлийн

менежментийн үйлчилгээ үзүүлэх асуудал чухал юм. Боловсролын удирдлагын

тогтолцооны функционал үүрэг өнөөг хүртэл захиргааны шинжийг агуулсаар байгаа

бөгөөд энэ нь боловсролын үйлчилгээ хүртээмжтэй, чанартай, үр ашигтай байхад

сөргөөр нөлөөлөх гол хүчин зүйл болж байна45.

Сургалтын байгууллага, тэдгээрийн хүний нөөц

СӨБ-ын дэд салбарын хувьд 2018-2019 оны хичээлийн жилийн байдлаар төрийн

өмчийн 889, хувийн өмчийн 546 цэцэрлэг, нийтдээ 1,435 цэцэрлэг үйл ажиллагаа явуулж

байна. Нийт төрийн өмчийн цэцэрлэгүүдийн 27,1 хувь нийслэл Улаанбаатар хотод, 27,8

хувь аймгийн төвд, 40,4 хувь сумын төвд, 4,4

хувь багийн төвд тус тус байршиж байгаа бол

төрийн бус өмчийн цэцэрлэгийн 80 хувь

Улаанбаатар хотод байна. 2018-2019 оны

хичээлийн жилд 261,354 хүүхэд хамрагдаж

байгаагаас 239,764 буюу 91.7 хувь нь ердийн

цэцэрлэгт, 21,590 буюу 8.3 хувь нь хувилбарт

сургалтад хамрагдаж байна. 2018-2019 оны

хичээлийн жилд 7,903 бүлэг хичээллэж байгаа

ба төрийн өмчийн цэцэрлэгт үндсэн сургалтын

бүлэг дүүргэлт 36.9 байгаа бол хувийн

цэцэрлэгийн үндсэн сургалтын бүлэг дүүргэлт

22.6-тай байна. СӨБ-ын байгууллагад нийт 27172 хүн ажиллаж байгаа бөгөөд 5 хувь

цэцэрлэгийн эрхлэгч, 2 хувь арга зүйч, 28 хувь багш, 26 хувь туслах багш, 39 хувь бусад

ажилтнууд тус тус эзэлж байна. Нийт багш нарын 88 хувь нь бүлгийн багш, 9 хувь

хөгжмийн багш, 1 хувь хувилбарт сургалтын багш байна46. 2030 он хүртэлх СӨБ-ын

насны хүүхдийн тооны өсөлтийн таамаглалаас харахад 2024-2026 онуудад өсөлт 1-2

хувьтай бусад онуудад бага зэрэг бууралтай байх юм47.

БДБ-ын хувьд улсын хэмжээнд 2018-2019 оны хичээлийн жилд ерөнхий боловсролын

нийт 803, үүнээс төрийн өмчийн 656, хувийн өмчийн 147 сургууль сургалтын үйл

ажиллагаа явуулж байгаагаас хөдөө орон нутагт 558, нийслэлд 245 байна. Нийт 20574

бүлэгт 593150 суралцагч суралцаж байгаа ба нийт 49441 багш болон багш бус ажилтан

ажиллаж байгаас 30411 нь үндсэн багш байна48. Улсын хэмжээнд 3 ээлжтэй 28

сургуулийн 212 бүлэгт 8451 сурагч хичээллэж байгаагийн 25 сургууль, 188 бүлэг, 7743

сурагч хотод байгаа нь сургуулийн байршил, сурагчдын ачаалал хотод нягт, хөдөөд

сийрэг, харилцан адилгүй байна49. Бүлэг дүүргэлтийг боловсролын түвшингээр авч

үзвэл, улсын хэмжээнд дунджаар бага ангид 30.3, дунд ангид 26.9, ахлах ангид 30.3 тус

тус байна Бүлэг дүүргэлтийн улсын дундажийг сургуулийн байршлаар авч үзвэл, хотод

31.5, хөдөөд 26.1,байна. Тухайлбал, аймгийн төвийн сургуульд 30.7, сумын сургуульд

45 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Бага, дунд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 46 АХБ, БСШУСЯ: СӨБ-ын дэд салбарын шинжилгээний тайлан, 2019 47 БСШУСЯ-ны БУМС-ийн багийн хийсэн тооцоолол, 2019 48 БСШУСЯ-ны 2018-2019 оны хичээлийн жилийн статистик 49 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Бага, дунд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан

241 248360

40

441

8217 2

0

200

400

600

Нийслэлд аймгийн төвд

суманд багт

Хүүхдийн цэцэрлэгийн тоо /байршлаар/

төрийн өмчийн төрийн бус өмчийн

Зураг 2. 7. Хүүхдийн цэцэрлэгийн тоо

Хуудас | 29


24.5, баг, хороо, тосгоны сургуульд 18.2 тус тус байна. ЕБС-д 2017-2018 оны хичээлийн

жилийн байдлаар нийт суралцагчдын 6.1 хувь буюу 35012 суралцагч хувийн өмчийн

ерөнхий боловсролын сургуульд хамрагдаж байна. Сүүлийн 12 жилийн байдлаар хувийн

өмчийн сургуульд суралцагчдын хувь жилд дунджаар 1.1 пунктээр өссөн байна (зураг

2.1.9). 2006 онд хувийн өмчийн сургуульд суралцагчдын хувь 5.3, 2015 оны байдлаар 5.8

(бага боловсролд 5.6, дунд ангид 5.0, ахлах ангид 7.2) байгаа нь Монголын боловсролыг

2006-2015 он хүртэл хөгжүүлэх хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөний суралцагчдын 10.0

хүртэлх хувийг хувийн сургуульд хамруулна гэсэн зорилтод хүрээгүй.

Зураг 2. 8. Төрийн болон хувийн өмчийн сургуульд суралцагчдын тоо

Суралцагчийн тооны 2030 он хүртэлх өсөлтийн таамаглалаас50 2018-2019 оны

хичээлийн жилийн сургалтын төлөвлөгөөнд үндэслэн 2030 он хүртэл шинээр 30000

орчим багш шаардлагатай51 болох юм.

ТМБС-ын салбарын хувьд 2018-2019 оны хичээлийн жилд нийт 86 албан боловсролын

сургалтын байгууллага, 560 гаруй мэргэжлийн богино хугацааны сургалтын байгууллага

(албан бус)-аар мэргэжлийн боловсрол, ур чадвар олгож байна. Албан сургалтын

байгууллагууд нь нийт 38526 суралцагчидтай, 4624 ажиллагчид, 2469 үндсэн багш, 103

захирал болон дэд захирал, 80 сургалтын албаны дарга, 339 удирдах ажилтан, 1633

бусад ажилтантайгаар үйл ажиллагаа явуулж байна52. 2030 он хүртэл ТМБС-ын насны

хүн амын өсөлтийн төсөөллөөс харахад ТМБС-ын байгууллагад 2025 онд шинээр 1082,

2030 онд шинээр 2352 хүртэл тооны багш, ажилчид шаардлагатай байна53.

Дээд боловсролын дэд салбарт 2018-2019 хичээлийн жилийн байдлаар 94 их, дээд

сургууль, коллеж сургалтын үйл ажиллагаа явуулж байгаагаас төрийн өмчийн 18, төрийн

бус өмчийн 73, гадаадын их, дээд сургуулийн салбар сургууль 3 байна. Эдгээр

сургалтын байгууллагад нийтдээ 157625 суралцагч суралцагч байгаагийн 87992 нь

төрийн өмчийн, 69370 нь төрийн бус өмчийн, 263 нь гадаадын их, дээд сургуулийн

салбар сургуульд суралцаж байна. ДБ-ын сургалтын байгууллагад 12634 багш, ажилтан

ажиллаж байгаагаас 6669 нь үндсэн багш байна. Үндсэн багш нарын 62.7 хувь нь төрийн

өмчийн сургалтын байгууллагад багшилдаг. ДБ-ын сургалтын байгууллагад шинээр

элссэн оюутны 71.6 хувь нь ЕБС-ийн 12 дугаар анги төгсөгчид байна. Нийт суралцагчдын

27.5 хувь нь бизнес, удирдлага, эрх зүй, 14.8 хувь нь боловсрол, 14.5 хувь нь

50 Энэ бүлгийн хүн ам зүйн мэдээллийг үзнэ үү 51 Нэг хичээлийн жилд тэтгэвэрт гарах багшийн эрчийг 2-оор, мөн 2018-2019 оны сургалтын төлөвлөгөөнд үндэслэн тооцсон. 52 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарын шинжилгээний тайлан 53 БСШУСЯ-ны БУМС-ийн багийн 2019 оны 5 сард хийсэн тооцоолол

502240 494261 484878 477073 467918 468370 476676 504070 520201

537740 553562

29818 27805 27335 28336 28205 28652 2914030985 31752

3501239588

5.6

5.3 5.3

5.65.7

5.8 5.8 5.8 5.8

6.1

6…

5

5.5

6

6.5

7

20000

220000

420000

620000

2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19

Төрийн өмчийн сургууль Хувийн өмчийн сургууль Хувийн сургуулиудын эзлэх хувь

Хуудас | 30


инженерчлэл, зохион бүтээлт, үйлдвэрлэл, 14.2 хувь нь эрүүл мэнд, нийгмийн

хамгаалал чиглэлээр суралцаж байна54.

2030 он хүртэлх хүн амын өсөлтийн таамаглал дээр тулгуурлан 2018 оны бодит, 2019 -

2030 он хүртэлх хүн амын хүлээгдэж буй тоог сургуулийн түвшингээр дараах хүснэгтээр

харуулав55.

2. 7 дугаар хүснэгт. Суралцагчийн тооны өсөлтийн таамаглал Түв-шин

2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030

СӨБ 318422

312447

308213

312052

315128

322460

326240

324655

322659

319721

317055

314949

313729

ЕБС 662795

697205

734991

770085

805629

835460

865749

891865

910630

923468

939660

949353

954476

Дээд 190539

189219

185184

179695

174471

173074

176312

189079

208872

233129

250939

265730

277345

МБСТ 38526

38257

38497

39235

40382

41798

43352

45438

47113

48885

50829

49895

54527

Харин 2018 оны мэдээтэй харьцуулсан хүн амын өсөлтийн тоо, хувийг тоймлон

харууллаа.

2. 8 дугаар хүснэгт. Хүн амын өсөлт, 2018 оныхтой харьцуулснаар Сургалтын

түвшин 2018 2019 2020 2025 2030

1 СӨБ 318422 312447 308213 324655 313729

Өсөлтийн хувь -2 -3 2 -1

2 ЕБС бага 341257 358321 371142 389702 403922

Өсөлтийн хувь 5 9 14 18

дунд, ахлах

321538 338884 363849 502163 550554

Өсөлтийн хувь 5 13 56 71

3 Дээд 190539 189219 185184 189079 277345

Өсөлтийн хувь -1 -3 -1 46

МБСТ 38526 38257 38497 45438 54527

Өсөлтийн хувь -1 0 18 42

Дээрх таамаглалаас харвал 2025 он гэхэд дунд, ахлах сургуулийн насны сурагчдын тоо

өнөөгийн түвшнээс 56 хувь, 2030 он гэхэд 71 хувиар өсөх төлөвтэй харагдаж байна.

Цэцэрлэгийн насны хүүхдийн тоо харьцангуй тогтвортой байхаар байна. Харин дээд

боловсрол эзэмших буюу 18-22 насны залуусын тоо 2030 он гэхэд 46 хувиар өсөх

таамаглалтай байна байгаа бол МБСТ-д хамрагдах оюутны тоо 2030 он гэхэд мөн 42

хувиар өсөх төлөв харагдаж байна.

Хүн амын өсөлтийн динамиктай холбоотойгоор бид мөн боловсролын хүртээмжийн

тооцоог хийж гаргасан бөгөөд тухайлбал, ЕБС-ын шаардлагатай бага ангийн болон

мэргэжлийн багш нарын тоог дараах хүснэгтэнд орууллаа. Энэхүү тооцоог хийхдээ

боловсролын хүртээмжийн хэмжээ өнөө гийн түвшнээс буурахгүй буюу нэг багшид

ногдох хүүхдийн тоо өнөөгийн түвшинд байна гэж үзсэн болно.

54 БСШУСЯ-ны дээд боловсролын 2018-2019 оны хичээлийн жилийн статистик 55 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Боловсролын салбарын өгөгдөл мэдээллийн тайлан

Хуудас | 31


2. 9 дүгээр хүснэгт. ЕБС-ын шаардлагатай бага ангийн болон мэргэжлийн багш нарын тоо

№ Хичээл 2018 2020 2025 2030

Одоо Нийт Шинэ Нийт Шинэ Нийт Шинэ Нийт Шинэ

1 Бага анги 10397 10759 362 11727 1590 12265 3428 12696 5158

2 Монгол хэл, Уран зохиол, Үндэсний бичиг

2654 3370 716 3808 1220 5257 3001 5762 3838

3 Математик 2363 2425 62 2740 436 3783 1774 4147 2433

4 Мэдээллийн технологи 705 703 -2 795 107 1097 498 1203 691

5 Физик 998 1137 139 1285 312 1774 925 1944 1221

6 Биологи 844 1137 293 1285 462 1774 1056 1944 1332

7 Хими 739 1137 398 1285 564 1774 1145 1944 1408

8 Газарзүй 602 758 156 856 269 1182 671 1296 860

9 Түүх 634 954 320 1078 460 1488 949 1631 1171

10

Нийгэм судлал, Иргэний боловсрол

1106 1716 610 1939 861 2677 1737 2934 2133

11

Дүрслэх урлаг, Зураг зүй, Технологи

1943 2684 741 3033 1139 4187 2536 4590 3181

12

Дуу хөгжим 1080 1413 333 1597 544 2204 1286 2416 1633

13

Биеийн тамир 2042 2308 266 2608 617 3601 1865 3947 2467

14

Эрүүл мэнд 345 813 468 919 583 1269 976 1391 1141

15

Англи хэл 2766 2341 -425 2646 -51 3653 1301 4004 1998

16

Орос хэл 720 667 -53 754 52 1041 429 1141 619

Нийт 29940 34323 4383 38355 9163 49025 23576 53082 31284

Хүснэгтээс харвал 2025 он гэхэд 23576 багшийг шинээр бэлтгэн ЕБС-ууд руу нийлүүлэх

шаардлагатай байгаа бөгөөд хичээл нэг бүрээр шаардлагатай багшийн тоог дээрх

хүснэгт, болон 2.7 дугаар зурагаас харж болно56.

Зураг 2. 9. 2025 он гэхэд ЕБС-д шаардлагатай багшийн тоо, хичээл бүрээр

56 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Боловсролын салбарын өгөгдөл, мэдээллийн тайлан

Хуудас | 32


2030 он гэхэд манай ЕБС-ын шаардлагатай багш нарын тоо 53000 хүрэх төлөвтэй

байгаа бөгөөд эдний 31284-ыг нь шинээр ажилд авах шаардлагатай байна. Шинээр

ажилд авах багш нарын тоог мэргэжил нэг бүрээр нарийвчлан гаргаж дараах графикт

харууллаа.

Зураг 2. 10. 2030 он гэхэд ЕБС-д шаардлагатай багшийн тоо, хичээл бүрээр

2.3 Боловсролын салбарт тулгамдаж буй асуудлууд

2.3.1 Насан туршийн боловсрол

Засаглал, удирдлага, зохион байгуулалт: Монгол улсын хувьд насан туршийн

боловсрол, албан бус боловсролын үзэл санаа бүхий эрх зүйн орчин бүрдсэн байдаг.

2016 оны Боловсролын тухай хуульд Насан туршийн боловсролыг бүх насны иргэд

боловсролын албан болон албан бус хэлбэрээр ёс суртахуун, гоо зүй, иргэн, гэр бүл,

шинжлэх ухаан, амьдрах ухааны боловсролыг тасралтгүй эзэмших үйл ажиллагаа

хэмээн тодорхойлж, 17 дугаар зүйлдээ насан туршийн боловсролын байгууллагын эрх

зүйн зохицуулалтыг тусгасан байдаг. Хуулийн хэрэгжилтийг хангах үүднээс 2013 онд

БШУ-ны сайдын А/242 тоот тушаалаар НТБ-ын 5 чиглэл (гэр бүлийн, иргэний, ёс

суртахуун төлөвшлийн, амьдрах ухааны, гоо зүй мэдрэмжийн боловсрол)-ийг батлан

агуулгын хүрээг томьёолон баталгаажуулжээ. Одоогоор эдгээр чиглэлийн дагуу

сургалтын хөтөлбөр батлагдаагүй тул 2010 онд батлагдсан “Амьдрах ухааны сургалтын

хөтөлбөр”-ийг мөрдөж байна.

Боловсролын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1-т заасны дагуу үндэсний түвшинд

НТБ-ын бодлогыг хэрэгжүүлэх байгууллага нь БСШУЯ-ны харьяа НТБҮТ юм. БСШУ-ны

сайдын 2013 оны А/242 дугаар тушаалын нэгдүгээр хавсралтад тусгаснаар Монгол

улсад НТБ-ын тогтолцоо нь Боловсролын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв

байгууллагын дэргэд НТБ-ын үндэсний зөвлөл болон салбар дундын зөвлөл байх ёстой

боловч одоо хүртэл үйл ажиллагаа нь тодорхойгүй байна. Иймд үндэсний хэмжээнд үйл

ажиллагааны зохицуулалтыг НТБҮТ хийж байгаа боловч эрх зүйн хувьд шууд удирдах

боломжгүй байна. Ялангуяа аймаг, сумын түвшинд НТБ-ын салбар нэгжийн харъяалал

бүр тодорхойгүй байгаа нь санхүү хөрөнгө хуваарилалт олгогдохгүй байх үндсэн

шалтгаан болж байна. НТБ-ын салбарын санхүүжилт БСШУС-ын сайдын багцад

багтаагүй байгаагаас болоод аймаг, сумын засаг дарга нарт хөрөнгө хуваарилах эрх

Хуудас | 33


зүйн үндэс бүрдээгүй тул зөвхөн тухайн удирдлага ба хувь хүний үзэмжээс хамаарч

байна. НТБ-ын үйл ажиллагаанд орон нутгийн болон сургуулийн удирдлагын үүрэг,

хамтын оролцоо, хариуцлага хангалтгүй байна. Хэдийгээр сургуулийн гадна буй

хүүхдийг боловсролын үйлчилгээнд татан оролцуулах, талаар багийн засаг дарга болон

сум орон нутгийн удирдлагуудын хүлээх үүрэг хариуцлагын талаар Боловсролын хуульд

хэд хэдэн заалт орсон боловч түүнийг дээшлүүлэх хөшүүрэг үгүйлэгдэж байна57.

Насан туршийн боловсролын дээрх байгууллагаас гадна БСШУ-ны сайдын 2013 оны

А/242 дугаар тушаалын нэгдүгээр хавсралтад тусгаснаар Монгол улсад НТБ-ын

тогтолцоо нь Боловсролын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны төв байгууллагын

дэргэд НТБ-ын үндэсний зөвлөл болон салбар дундын зөвлөл байх ёстой боловч одоо

хүртэл бүтэц бий болоогүй, үйл ажиллагаа нь тодорхойгүй байна.

НТБ-ын хүний нөөцтэй холбоотой тулгамдаж буй асуудал нь багш нарын тогтвор

суурьшил хангалтгүй байгаа явдал юм. Энэ нь ажиллах нөхцөл (орчин, материаллаг

бааз, гэрээр сургалт явуулахад ашиглах унаа г.м.), нийгмийн халамж, удирдлага, олон

нийтийн туслалцаа, дэмжлэг сул зэрэг олон хүчин зүйлээс шалтгаалж байна.

Чанар ба нийцэл58: НТБ-ын бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын дүйцсэн сургалтын

хүрээнд тухайн түвшний боловсролыг хөтөлбөрийн дагуу судалж, стандартын

шаардлага хангасан эсэхээр тухайн суралцагчийг үнэлж байна. Харин боловсролын

ерөнхий түвшнийг дээшлүүлэх чиглэлийн сургалтад хамрагдсан иргэдийн сурлагын

амжилтыг тухайн суралцагчийн амьдрал, хэрэглээнд гарсан өөрчлөлт, сэтгэл

ханамжийн түвшингээр үнэлдэг нь нэлээд хийсвэр байдаг боловч одоогоор үнэлгээний

тохиромжтой өөр хэлбэрийг сонгож чадаагүй байна. Нөгөө талаас богино хугацааны

сургалтыг урт хугацааны боловсролын тусгай стандарт хангах сургалттай адилтган

үнэлэх боломжгүй юм. НТБ-ын чанарт дүн шинжилгээ хийхэд онцлог нь: (а) сургалтад

хамрагдах нь зөвхөн гэрчилгээ авах зорилготой бус; (б) НТБ-ын зорилтот бүлэг нь

сургууль боловсролоос хөндийрөөд удсан хүмүүс байдаг; (в) сургалтын үргэлжлэх

хугацаа богино байдаг байнах. Цаашид НТБ-ын үйлчилгээний чанарыг сайжруулахын

тулд НТБ-ын бүх түвшинд сургалтын орчин, үйл ажиллагааны хүртээмж, боловсон

хүчний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх шаардлагатай байна.

НТБ-ын төвийн 1, 5, 10 дахь жилдээ ажиллаж буй багш тухайн мэргэжлийнхээ дагуу

мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад хамрагдаж байгааг үл тооцвол Монгол улсад НТБ-ын

багшийн мэргэжил дээшлүүлэх тусгайлсан тогтолцоо хараахан бүрдээгүй байна.

Хүртээмж ба хамран сургалт: НТБ-ын салбарын үйлчилгээний хүртээмжийг 1) Бичиг

үсгийн хөтөлбөр, 2) дүйцсэн хөтөлбөрийн сургалт, 3) амьдрах ухаан ба бусад чиглэл

(гэр бүлийн боловсролын, иргэний боловсролын, ёс суртахуун-төлөвшлийн

боловсролын, гоо зүй-мэдрэмжийн боловсрол) гэсэн төрлүүдээр авч үзнэ59.

НТБ-ын төвүүдэд зохион байгуулсан бичиг үсгийн сургалтад 2007-2018 онд нийт 78499

хүн хамрагдсан бөгөөд тэдний насны бүлэгт 2000-аад оны эхэн үетэй харьцуулбал

ихээхэн өөрчлөлт орсон байна. Тухайбал, бичиг үсгийн сургалтад хамрагдсан хүмүүсийн

дотор 15-аас дээш насныхан буюу насанд хүрэгчид голлож, 80.0-аас дээш хувийг эзэлж

байна. Нөгөө талаар 15-аас доош насныхан дотор хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд ихэнх

нь байгаагаас харахад албан боловсрол, сургуулийн хамран сургалт сайжирч, НТБ-ын

57 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Насан туршийн боловсролын шинжилгээний тайлан 58 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Насан туршийн боловсролын шинжилгээний тайлан 59 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Насан туршийн боловсролын шинжилгээний тайлан

Хуудас | 34


үйлчилгээнд насанд хүрэгчид илүү хамрагдах болсныг харуулж байна. Гэхдээ дүйцсэн

хөтөлбөрийн сургалт нь бага, дунд боловсролыг нөхөн эзэмшихийг хүссэн хэнд ч

нээлттэй боловч зөвхөн сургууль завсардсан, эсвэл хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд

зориулсан мэтээр үздэг явцуу ойлголт хэвээр байна.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй залуучуудын боловсрол эзэмших боломж хязгаарлагдмал

хэвээр, тухайлбал, ерөнхий боловсролын сургуулийн насны хөгжлийн бэрхшээлтэй

хүүхдүүдийн ердөө 66.2 хувь нь л сургуульд суралцаж байна. Төрөлхийн хөгжлийн

бэрхшээлтэй залуучуудын бараг тал хувь нь бичиг үсэг тайлагдаагүй эсвэл тодорхой

шатны боловсролын үйлчилгээнд хамрагдаагүй байна (НҮБХХ, 2016).

НТБ-ын суралцагчид, үйлчилгээ хүртэх бүлэг нь сургууль завсардсан болон сургуулиас

гадна буй хүүхэд, залуус, насанд хүрэгчид, гэрийн ажилтай эмэгтэйчүүд, ажилгүйчүүд,

шилжин суурьшигчид, цэцэрлэгийн өмнөх насныхан, тэдний эцэг эх, эмзэг бүлгийнхэн,

хөгжлийн бэрхшээлтэй сурах боломжоор хомс иргэд байх ёстой байдаг боловч бодит

байдал дээр бичиг үсэг үл мэдэгчид болон сургууль завсардагчид, түүн дотроо насанд

хүрэгчдээс илүү 15-аас доош насны хүүхдүүд суралцагчдын ихэнх хувийг эзэлж байна.

Энэ нь нэг талаас НТБ-ын үйлчилгээ нь гол төлөв хот суурин газрын оршин суугчдад

чиглэж, алслагдсан газар амьдардаг хөдөөгийн хүн амд хүрч чадахгүй байгаатай

холбоотой.

Харин дүйцсэн хөтөлбөрийн сургалтад 1997-2018 онд нийт 193,589 хүн хамрагдсанаас

65.1 хувь (126,105) нь 2007-2018 онд ногдож байгаа бөгөөд 2017 оны байдлаар манай

улс нийт 3 119 935 хүн амтай байгаагийн 0.29хувь нь дүйцсэн хөтөлбөрийн сургалтад

хамрагдаж байдаг. Дүйцсэн хөтөлбөрт хамрагдагсад насны хувьд янз бүр боловч ихэнх

нь 18-аас дээш настай хүмүүс эзэлж байна. Тухайлбал 2014-2015 оны хичээлийн жилд

суралцсан 10156 хүнээс 66 хувь нь 18-аас дээш настай байсан бол 2017-2018 оны

хичээлийн жилд хамрагдсан 8609 хүнээс 67 хувь нь энэ насныхан байна.

Мөн 2017 оны УИХ-ын 46 дугаар тогтоолын 4 дэх хэсэгт “Хэвтрийн болон хүнд хэлбэрийн

хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд бичиг үсгийн, бага, суурь боловсрол олгох үйл

ажиллагааг Насан туршийн боловсролын үндэсний төвөөр дамжуулан зохион

байгуулна” хэмээн заасан.

Дээр дурдсан хоёр төрлөөс гадна НТБ-ын төвд тогтвортой хөгжил, байгаль орчин,

орлого нэмэгдүүлэх, эрүүл мэндийн, санхүүгийн зэрэг олон төрлийн сургалт явагддаг ба

хугацаа болон хамрагдаж буй хүний хувьд харилцан адилгүй, үр ашгийг тооцох

боломжгүй юм. Зарим нь цаг хүрэхгүй хугацаа зарцуулдаг бол зарим нь 1, 2 өдөр түүнээс

дээш байх нь бий. Тухайлбал 2018 онд НТБ-ын төвүүдэд бичиг үсэг болон дүйцсэн

хөтөлбөрийн сургалтаас бусад чиглэлээр 11942 сургалт зохион байгуулагдсан бөгөөд

энэ сургалтад 311589 хүн хамрагдсан байна.

НТБ-ын үйлчилгээг хамрагдсан иргэдийн байдлыг авч үзэхэд үйлчилгээнд

хамрагдагсдын дотор хөгжлийн бэрхшээлтэй сургуулийн насны хүүхэд зонхилох хувийг

эзэлж байна. 2018-2019 оны хичээлийн жилд улсын хэмжээнд нийт 7296 хүн НТБ-ын

дүйцсэн сургалтад хамрагдаж байгаагийн 12,8 хувь буюу 933 нь хөгжлийн бэрхшээлтэй

иргэд байна. Хөгжлийн бэрхшээлтэй нийт суралцагчдын 42,1 хувь буюу 393 нь бага

боловсрол, 47,2 хувь буюу 440 нь суурь боловсрол, 10,7 хувь буюу 100 нь бүрэн дунд

боловсролын түвшинд суралцаж байна. Хэвтрийн болон хүнд хэлбэрийн хөгжлийн

бэрхшээлтэй хүүхдийг гэрээр сургах үйл ажиллагааг үндэсний хэмжээнд 8 аймаг, 2

Хуудас | 35


дүүргийн НТБ-ын төвүүдэд зохион байгуулж байна. Уг сургалтад нийт 131 хүүхэд

хамрагдаж байгаагийн 55 хувь буюу 72 нь эрэгтэй, 45 хувь буюу 59 нь эмэгтэй байна.

НТБ-ын төвүүд Боловсрол соёлын газар, сумын Засаг даргын тамгын газар, ерөнхий

боловсролын сургууль зэрэг олон газар байрладаг. 2018 оны байдлаар аймгийн төв ба

Улаанбаатар хотын дүүргүүдэд ажиллаж буй НТБ-ын 29 төвөөс өөрийн гэсэн байртай

төв 4 (3 нь Улаанбаатарт, 1 нь хөдөө орон нутагт), түрээсийн байранд 6, ЕБС-д

байрладаг 11, БСУГ-т байрладаг 4 төв байгаа ба үлдсэн 4 нь бусад газар байрлаж

байгаа. Орон нутгийн НТБ-ын төвүүдийн 4 нь өөрийн байртай, бусад нь түрээсийн болон

ЕБС, БСУГ-ын байранд үйл ажиллагаа явуулж байна (НТБҮТ, 2018). НТБ-ын төвүүд нь

олон төрлийн сургалтыг зэрэг явуулах боломжгүйн дээр тэдгээрийн 60 гаруй хувь нь

эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй, ширээ сандал нь хүрэлцээгүй, стандартын бус,

суралцагчийн бие, насанд тохироогүй байна. Сургалтын танхимын багтаамжийн хувьд

дунджаар 20 хүний хүчин чадалтай байгаа нь сумдад буй төвийн хувьд боломжийн гэж

болох ч хүн ам ихтэй суурин газарт анги танхимын хүрэлцээг нэмэгдүүлэх шаардлага

зайлшгүй тулгарч байгааг харуулж байна.

2018 оны байдлаар 354 төвд зөөврийн компьютер 208, суурин компьютер 239, өнгөт

принтер 63, хар принтер 102, Зурагт 32, камер 80, видео тоглуулагч 3, проектор 3,

оёдлын машин 25 тус тус ашиглаж байгаа бөгөөд нэг төвд ногдох тооны хувьд харилцан

адилгүй байгаа нь орон нутгийн удирдлагын дэмжлэг ба ойлголт болон тогтвор

сууршилтаас шалтгаалж байна

Улсын хэмжээнд байгаа НТБ-ын 354 төвд 2019 оны байдлаар 373 төрлийн 90,414 ширхэг

сургалтын материал ашиглаж байна. Эдгээрээс зонхилох хэсгийг дүйцсэн хөтөлбөрийн

сургалтын модуль (42хувь), бичиг үсгийн анхан ба дунд, дараах шатны сургалтын

материал (38хувь) эзэлж байгаа ба видео, СD, DVD 5 хувийг эзэлж байна.

2.3.2 Сургуулийн өмнөх боловсрол

Засаглал, менежмент, зохион байгуулалт: Монгол улсын Боловсролын тухай хууль

болон сургуулийн өмнөх боловсролын тухай хууль СӨБ-ийн хүүхдийн хөгжид,

боловсролын харилцааг зохицуулж байдаг. Сургуулийн өмнөх боловсролын хуульд

зааснаар энэ боловсрол нь бага насны хүүхдийг өөрийн онцлог, чадвар, бүтээлч

үйлээрээ хөгжин, насан туршийн боловсролын суурь чадварыг эзэмшихэд дэмжин

асрах, хамгаалах, хөгжүүлэх, сургалт, үйл ажиллагаагаар сургуулийн өмнөх боловсрол

эзэмшүүлэх зорилготой60 юм. 2014-2024 онд Төрөөс боловсролын талаар баримтлах

бодлогын 3.2-т “Сургуулийн өмнөх боловсролыг “хүүхдийг сургах, сургуульд бэлтгэх”

гэсэн зорилгоос илүүтэйгээр хүний хөгжлийн үндэс, өөрийн онцлог, чадвар, бүтээлч

үйлээрээ хөгжих, насан туршийн боловсролын суурь үе хэмээн хөгжүүлнэ” гэж тухайн

насны хүүхдийн онцлогт тулгуурлан хөгжүүлэх үйл ажиллагаанд суурилсан чанартай

боловсрол эзэмшүүлэхэд чиглэсэн байна.

Бага насны хүүхэд хамгааллын чиглэлээр 2015 онд батлагдсан Хүүхэд харах

үйлчилгээний тухай хууль61, Хүүхдийн хөгжил хамгааллын үндэсний хөтөлбөр 2017-

202162 хүчинтэй хэрэгжиж байгаа юм. Мөн “Бага насны хүүхдийн хөгжлийг дэмжих цогц

бодлого” (2005)-ыг Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам, Эрүүл мэндийн яам болон

Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн яам хамтран баталсан байна. Тус бодлого нь эх

60 Сургуулийн өмнөх боловсролын тухай хууль, 2008 61 УИХ, 2015 62 ХНХЯ, 2017

Хуудас | 36


хүүхдийн эрүүл мэнд, хоол тэжээл, нийгмийн халамж ба хамгаалал, боловсролын

асуудлыг хариуцаж байгаа төрийн захиргааны бүхий л шатны байгууллагууд болон

түншлэгчдийн үйл ажиллагааг зохицуулж байгаа юм63.

СӨБ-ын байгууллагын орчин, үйлчилгээнд тавигдах шаардлага, түүнийг хэмжих

үндэсний стандартын баримт бичгүүдэд салбарын хууль тогтоомж, стандарт, норм,

журам, дүрмийг багтаахаас гадна хүүхдийн аюулгүй байдал, эрүүл мэнд, хоол тэжээл,

эрүүл ахуйн талаарх салбар дамнасан норм стандартууд байдаг. Тухайлбал 2015 онд

батлагдсан “Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын сургалтын орчин. Ерөнхий

шаардлага” MNS 6558: 2015 стандарт, СӨББ-ын орчны нөхцөл: гадна орчин, барилга,

байгууламж, бүлгийн өрөө, ариун цэврийн өрөө, угаагуур, суултуурт тавих шаардлага,

хөгжим, биеийн тамирын танхим, гал тогоонд тавих шаардлага, 2015 онд батлагдсан

цэцэрлэг, ЕБС, дотуур байрны ус ариун цэвэр, эрүүл ахуйн норм, шаардлага, 2008 оны

Хүүхдийн цэцэрлэгийн аюулгүй байдлын дүрэм гэх зэргийг дурьдаж болно.

Боловсролын тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1-т СӨБ-ын сургалтын байгууллага нь

цэцэрлэг байна гэж заасан байдаг. СӨБ-ыг үндсэн болон хувилбарт сургалтаар олгох64

ба цэцэрлэг нь ердийн, тусгай, сувиллын, асрамжийн, халамжийн гэсэн хэв шинжтэй65

байдаг. СӨБ-ын хувилбарт сургалт гэж үндсэн сургалтад хамрагдаж чадахгүй байгаа

хүүхдэд сургуулийн өмнөх боловсрол эзэмшүүлэх “ээлжийн бүлгийн”, “явуулын

багшийн”, “нүүдлийн бүлгийн” сургалтын үйл ажиллагааг хэлнэ. 2018-2019 оны

хичээлийн жилд өмчийн хэлбэрийн хувьд төрийн болон хувийн нийт 1,435 хүүхдийн

цэцэрлэг үйл ажиллагаа явуулж байна. Үүнээс төрийн өмчийн 889 цэцэрлэг, хувийн

өмчийн 546 цэцэрлэг байна. Төрийн өмчийн цэцэрлэгүүдийн 27.1 хувь нийслэлд, 27,8

хувь аймгийн төвд, 40.4 хувь сумын төвд, 4.4 хувь багт байршиж байна. Төрийн бус

өмчийн цэцэрлэгийн 81.6 хувь нийслэлд, 15.1 хувь аймгийн төвд байрлаж байна.

Цэцэрлэгийн өөрийн удирдлага нь цэцэрлэгийн зөвлөл юм. Цэцэрлэгийн мэргэжил, арга

зүйн удирдлагыг заах аргын нэгдэл хэрэгжүүлэх бөгөөд заах аргын нэгдлийн ажиллах

журмыг багш нарын зөвлөлийн саналыг үндэслэн цэцэрлэгийн эрхлэгч баталдаг66.

СӨБ-ын салбарт хийж буй хөрөнгө оруулалт нэгэнтээ сургалтын орчинг сайжруулж

сургалтын хэрэглэгдэхүүн, тоглоомыг нэмэгдүүлэхэд төдийлөн чиглэж чадахгүй байна.

Төрийн өмчийн ихэнх цэцэрлэгүүд хөгжүүлэх үйл ажиллагааг дэмжих сургалтын

хэрэглэгдэхүүн болон тоглоомын үндсэн багцаар хангагдсан боловч материалын төрөл

цөөн, чанар хангалтгүй байна67.

Чанар ба нийцэл: СӨБ-ийн хүүхдийн хөгжилтэй холбоотой “Бага насны хүүхдийн

хөгжлийн стандарт”-ыг 2011 онд баталсан байдаг. СӨБ-ийн агуулгыг тодорхойлсон

сургалтын цөм хөтөлбөрийг 2014 онд батлан хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд энэ хөтөлбөрийн

үзэл санаа нь хууль, бодлогын зорилго, агуулгатай уялдаж хүүхэд бүрийн хувийн

онцлогт тулгуурлан чанартай боловсрол эзэмшүүлэх, үнэлэх, хянах дотоод механизмыг

иж бүрнээр агуулсан байна. Бага насны хүүхдүүдийн чадварын ялгаа ихээхэн зөрүүтэй

байгаа ба хөдөө, орон нутгийн эсвэл амьжиргааны түвшин багатай өрх, үндэсний

цөөнхийн хүүхдүүд танин мэдэхүй, хэл яриа, нийгэм сэтгэл зүйн чадвараар хоцрогдож

63 ЮНЕСКО, 2008 64 Сургуулийн өмнөх боловсролын тухай хууль, 7 дугаар зүйл 65 Сургуулийн өмнөх боловсролын тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.1 заалт 66 Сургуулийн өмнөх боловсролын тухай хуулийн 10 дугаар зүйл 67 Дэлхийн банк. (2015). Монгол улсын сургуулийн өмнөх боловсрол

Хуудас | 37


байна68. 2016 онд Дэлхийн банкнаас СӨБ-ын үйлчилгээний чанарт олон улсын

аргачлалаар хийсэн судалгаагаар гарсан дүнг 2.10 дугаар хүснэгтэд үзүүлэв.

Төрийн өмчийн цэцэрлэгүүд чанарын индексийн хувьд нэлээд сайн ( 4.1) гүйцэтгэлтэй

гарсан бол харилцааны дэд хэмжүүрээр хамгийн өндөр (4.5) оноо, орон зай ба

тавилга/тоноглол (4.3), сургалтын зохион байгуулалтаар (4.2) оноо тус тус авсан байна.

Сургалтын үйл ажиллагаагаар 4.17 оноо авсан нь хэл яриа, бичиг үсгийн орчны 4.16

оноотой дөхүү байна. Харин математикийн орчны хэмжигдэхүүн дээр хамгийн бага оноо

авчээ (3.63). Эндээс үзвэл хөдөө орон нутгийн цэцэрлэгүүд чанарын бүх үзүүлэлтээр

хоцорч байна. Нөгөө талаар сургуулийн өмнөх насны хүүхдийн хөгжлийн ялгаа хот,

хөдөөгөөр ялгаатай, хүүхдийн математикийн мэдлэг, чадварын түвшин хамгийн доогуур

үзүүлэлттэй байна. Үндсэндээ цэцэрлэгийн шинж чанарууд дотроос бага насны

хүүхдийн хөгжлийн бүх 5 айд эерэгээр нөлөөлж байсан цорын ганц зүйл бол чанар

байна69.

2. 10 дугаар хүснэгт. Монгол Улсын цэцэрлэгүүдийг ECEMI аргачлалаар үнэлсэн чанарын дэд хэмжүүрийн дундаж оноо (2015)

Гэр Улсын ердийн Хувийн

Дундаж СХ Дундаж СХ Дундаж СХ

Бүтцийн чанар

Орон зай ба тавилга 3.75 1.199 4.259 0.871 4.127 0.938

Явцын чанар

Харилцаа 4.74 0.63 4.548 0.778 4.642 0.669

Сургалтын зохион байгуулалт

3.71 1.201 4.201 0.959 4.188 0.931

Бүтэц ба явцын чанар

Үйл ажиллагаа 2.798 0.988 4.171 0.871 3.918 0.929

Бичиг үсэг 3.815 1.057 4.164 0.755 4.052 0.823

Математик 3.118 1.126 3.633 0.99 3.506 1.008

Түүнчлэн 2010 онд Боловсролын хүрээлэнгээс хийсэн 5 настай хүүхдийн сургуульд

бэлтгэгдсэн үнэлгээгээр алслагдсан нутгийн буюу малчин өрхийн хүүхдийн үр дүн

хамгийн бага байсан байна70.

Ер нь сургуулийн өмнөх боловсролын үйлчилгээний чанар, үр дүнг хүүхдийн хөгжил,

сургуульд бэлтгэгдсэн байдлын талаарх мэдээлэлд суурилан бодлого төлөвлөх,

хэрэгжүүлэх, үнэлэх зарчимд шилжих шаардлагатай. Иймд энэ талын мэдээлэл

цуглуулах дотоодын болон хөндлөнгийн үнэлгээ хийх үндэсний чадавхийг сайжруулах

шаардлагатай.

СӨБ-ын байгууллагуудад 2018 оны байдлаар нийт 27,214 багш, ажилтан ажиллаж

байгаагийн 14,550 нь багш, 10,674 буюу 40 хувь нь бусад ажилтнууд байв. Нийт багш

нарын 88 хувь нь бүлгийн багш, 9хувь хөгжмийн багш, 1хувь хувилбарт сургалтын багш

байна (Зураг 21). нийт багшийн 66хувь хувь нь залуу буюу анхны болон эхний 5 жилдээ

ажиллаж буй багш нар дийлэнх хувийг эзэлж байна.

Сүүлийн жилүүдэд хот суурин газрын хүн ам, түүний дотор сургуулийн өмнөх насны

хүүхдийн тоо нэмэгдсэн, цэцэрлэгийн хүчин чадал, хамран сургалт өссөнөөр

цэцэрлэгийн багшийн ажлын байрны хэрэгцээг ихэсгэж байна. Хот, аймгийн төвийн

цэцэрлэгийн багш нар өдөрт 10-12 цаг буюу 7 хоногт 50 гаруй цаг ажиллаж байна.

Хүүхдийн өдрийн унтлагын 2 цагт сургалт хөгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөлт,

хөтөлбөр боловсруулах, хүүхдийн хөгжлийг үнэлэх тэмдэглэл хөтлөх, баримтжуулах,

68 Дэлхийн банк. (2018). Монгол улсын цогц дүн шинжилгээ 69 Дэлхийн банк. (2015). Монгол улсын сургуулийн өмнөх боловсрол 70 Дэлхийн банк. (2015). Монгол улсын сургуулийн өмнөх боловсрол

Хуудас | 38


сургалтын хэрэглэгдэхүүн болон дараагийн хичээлийн бэлтгэл хийдэг ч эдгээрийг

хангалттай амжуулж чадахгүй, ажил тарсны дараа илүү цагаар ажиллаж байна71.

Зураг 2. 11. Цэцэрлэгт ажиллаж багш, мэргэжилтнүүдийн ажлын байр (2018)

2018-2019 оны хичээлийн жилийн байдлаар төрийн өмчийн 5, төрийн бус өмчийн 19 их,

дээд сургуулиуд СӨБ-ын багш бэлтгэж байгаа бөгөөд тэдгээрийн сургалтын багц цаг

болон хичээлүүдэд зөрүү их байгаагаас төгсөөд гарч байгаа багш нар эзэмшсэн мэдлэг,

чадварын хувьд ихээхэн ялгаатай байна. Багш бэлтгэж буй сургуулиудын сургуулийн

өмнөх боловсролын багш мэргэжлээр элсэгчдийн чанар хангалтгүй, багш болон

төгсөгчдийн чадвар харилцан адилгүй байна. Багш бэлтгэх их, дээд сургуулиудын

харилцан адилгүй хөтөлбөр, сургалтын чанар арга зүйн улмаас төгсөгчдийн мэдлэг,

чадварын ялгаа их, эчнээ сургалтын хугацаа богино, чанар муу, дадлагын чанар

харилцан адилгүй, ихэнх төгсөгчдийн баримт бичиг боловсруулах чадвар сул байна72.

Цэцэрлэгийн багшийн мэргэжил дээшлүүлэх үндсэн болон захиалгат сургалтуудыг

БМДИ, МУБИС-ийн СӨБ-ын сургууль, төрөлжсөн сургалтуудыг төрийн бус байгууллага,

олон улсын байгууллага, аймаг, нийслэлийн Боловсрол,соёлын газар, зарим

боловсролын судалгаа арга зүйн байгууллагууд, мэргэшсэн хувь хүн зэрэг олон

байгууллага зохион байгуулж байна. 2018 онд 835 багш улс, бүс, орон нутгийн

сургалтуудад мэргэжлээ дээшлүүлснээс үзэхэд нийт багш нарын 10хувь хувь нь жил бүр

сургалтын аль нэг хэлбэрт хамрагддаг бөгөөд энэ хувийг мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтыг уян хатан болгох, ажлын байрандаа хөгжих боломжоор хангах, нээлттэй,

цахим, зайны боловсрол, сургалтын нөөцийг ашиглах замаар нэмэгдүүлэх

шаардлагатайг илэрхийлж байна73.

Цэцэрлэгт хүүхдийн тоо ихэссэнээс туслах багш нар хүүхдэд асран хамгаалах

үйлчилгээ үзүүлэхээс гадна хүүхдийг хөгжүүлэх үйл ажиллагаанд багшийн ажилд

идэвхтэй туслах оролцох болж байна. Цэцэрлэгийн туслах багшийн үүрэг хариуцлага,

үйл ажиллагаа ийнхүү нэмэгдэж байгаатай холбогдон тэднээс хүүхэдтэй ажиллах

мэдлэг, ур чадварыг зохих хэмжээгээр шаардах болж байна. Иймд цаашид туслах багш

нарыг бага насны хүүхдийн хөгжлийн мэргэжилтний “нөөц”-д тооцон тогтмол

сургалтуудад хамруулах, мэргэжил шатлан эзэмших бололцоогоор хангах хэрэгтэй

71 БТДНС, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын тайлан 72 БТДНС, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын тайлан 73 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан

1307, 5% 606, 2%

7745, 28%

6970, 26%

10545, 39%

СӨБ-ын салбарт ажиллагсад /ажлын байр/

эрхлэгч арга зүйчбагш туслах багш

Хуудас | 39


байна74. Гэтэл туслах багшийг бэлтгэх тогтолцоо өнөөгийн багш бэлтгэх тогтолцоотой

уялдаагүй, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын хүрээнд зохион байгуулагддаг тул ХНХЯ-

ны харьяалалтай, боловсролын байгууллагын оролцоо багатай байна. Энэ нь туслах

багшийн чанарт сөргөөр нөлөөлж байна.

2018-2019 оны хичээлийн жилд 7,903 бүлэг хичээллэж байгаагаас төрийн өмчийн

цэцэрлэгт үндсэн сургалтын бүлэг дүүргэлт 36.9 байгаа бол хувийн цэцэрлэгийн үндсэн

сургалтын бүлэг дүүргэлт 22.6-тай байна. Хамгийн олон хүүхэдтэй бүлэг аймгийн төв,

нийслэл хотод 60 хүрэх ч нөхцөл байна.

Нөгөө талаас цэцэрлэгт хүүхдийн тоо ихэссэнээс туслах багш нар хүүхдэд асран

хамгаалах үйлчилгээ үзүүлэхээс гадна хүүхдийг хөгжүүлэх үйл ажиллагаанд багшийн

ажилд идэвхтэй туслах оролцдог болж байна. Цэцэрлэгийн туслах багшийн үүрэг

хариуцлага, үйл ажиллагаа ийнхүү нэмэгдэж байгаатай холбогдон тэднээс хүүхэдтэй

ажиллах мэдлэг, ур чадварыг зохих хэмжээгээр шаардах болж байна. Иймд цаашид

туслах багш нарыг бага насны хүүхдийн хөгжлийн мэргэжилтний “нөөц”-д тооцон

тогтмол сургалтуудад хамруулах, мэргэжил шатлан эзэмших бололцоогоор хангах

хэрэгтэй байна. Гэтэл туслах багшийг бэлтгэх тогтолцоо өнөөгийн багш бэлтгэх

тогтолцоотой уялдаагүй, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын хүрээнд зохион

байгуулагддаг тул ХНХЯ-ны харьяалалтай, боловсролын байгууллагын оролцоо

багатай байна. Энэ нь туслах багшийн чанарт сөргөөр нөлөөлж байна.

Хүртээмж ба хамран сургалт: Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарт 2018-2019

оны хичээлийн жилд 261,354 хүүхэд хамрагдаж байгаагаас 239,764 буюу 91.7 хувь нь

ердийн цэцэрлэгт, 21,590 буюу 8.3 хувь нь хувилбарт сургалтад хамрагдаж байна. Энэ

нь сургуулийн өмнөх боловсролын хамрагдалт 82,8 хувь юм75. Нийт сургуулийн өмнөх

боловсролд хамрагдаж буй хүүхдийн 3.0 хувь нь 2 хүртэлх насны, 19.2 хувь нь 2 нас, .

Цэцэрлэгт хамрагдсан хүүхдийн тоо 77.6 хувь нь 3-5, 0.2 хувийг 6 настай хүүхэд бүрдүүлж

байна. Цэцэрлэгт хамрагдсан хүүхдийн 5 нас буюу бэлтгэл бүлгийн хүүхэд 29 хувь,

ахлах бүлэг 4 настай хүүхэд 26 хувь, дунд бүлэг буюу 3 настай хүүхэд 25 хувь, 2 настай

хүүхэд буюу бага бүлэг 18 хувь, холимог бүлэгт 2.1 хувь тус тус эзэлж (Зураг 2.13.) байна.

Сургуульд орохын өмнөх насны /5 нас/ хүүхдийн СӨБ-д хамран сургалтын хувь 92.1

байгааг дээрх графикаас (Зураг 2.12.) харж болно.

74 Дээрх шинжилгээ 75 СӨБ-ын дэд салбарын судалгаа, ББНС, БХАН, 2019

Бага, 44397,

18%

Дунд, 59512,

25%Ахлах, 61810,

26%

Бэлтгэл, 69063,

29%

Холимог, 4982, 2%

Бага Дунд Ахлах Бэлтгэл Холимог

69.775.6

90.698.1

89.495.9 99.7

93.0 91.4 92.1

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

200620072008200920102011201220132014201520162017

5 настай хүүхдийн СӨБ-д хамрагдсан байдал/Сургуульд элсэхээс 1 жилийн өмнө/

Зураг 2. 12. Цэцэрлэгт хамрагдсан хүүхдийн тоо

Зураг 2. 13. 5 настай хүүхдийн СӨБ-д хамрагдалт

Хуудас | 40


Суурьшлын бүсээр нь авч үзвэл хот суурин газарт 3-5 насны хүүхдүүдийн цэцэрлэгт

хамрагдалт 81.4хувь байсан бол хөдөө орон нутагт 58.2хувь нь цэцэрлэгт явж

сургуулийн өмнөх боловсрол эзэмшиж байна. Сүүлийн жилүүдэд цэцэрлэгт хамрагдсан

хүүхдийн тоо тогтмол өсөж байгаатай холбогдуулан сургуулийн өмнөх боловсролын

хамран сургалтад хувилбарт сургалтын хамрагдсан хүүхдийн эзлэх хувь буурч 9,2хувь

байна. 2018 оны байдлаар 23705 хүүхэд хувилбарт сургалтын үйлчилгээнд хамрагдаж

байгаа ба эдгээр хүүхдүүдийн 69 хувь нь нүүдлийн гэр цэцэрлэгт, 19 хувь ээлжийн

бүлэгт, 12 хувь нь явуулын багшийн сургалтад тус тус хамрагдаж байна. 2018 оны

байдлаар хувийн өмчийн цэцэрлэгт хамрагдаж байгаа хүүхдүүд СӨБ-ын хамран

сургалтын 17.6 хувь эзэлж байна76.

Улсын хэмжээнд цэцэрлэгийн үйлчилгээнд хамрагддаг улсын дундаж үзүүлэлттэй

харьцуулахад хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хамрагдалт 21.4 пунктээр доогуур

байна. Хүүхдийн цэцэрлэгийн удирдлага, багш нар ачаалал их, мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтад хамрагдаагүй, орчин бүрдээгүй зэрэг шалтгаанаар хөгжлийн бэрхшээлтэй

хүүхдийг элсүүлэхээс цааргалсан байдалтай байна. Түүнчлэн хөгжлийн бэрхшээлтэй

хүүхдийг цэцэрлэг рүү зөөх тээврийн асуудал хүнд байгаа, ялангуяа өвлийн цагт цаг

агаарын хүнд нөхцөлд, зузаан хувцастай хүүхдээ зөөж хүргэж чадахгүйн улмаас

цэцэрлэгээс хүүхдээ гаргадаг байдал түгээмэл байна. Нийслэлийн хэмжээнд төрийн

өмчийн 3 тусгай цэцэрлэг, аймгийн төв дээр хүнд хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдэд

зориулсан хувийн хэвшлийн цэцэрлэгүүд, мөн төрийн өмчийн ердийн цэцэрлэг дээр

тусгай бүлгүүд ажиллах, хүүхэд асрах үйлчилгээнд хамруулах зэргээр хөгжлийн

бэрхшээлтэй хүүхдийн СӨБ-ын хэрэгцээг хангахаар оролдож байна77.

Монгол улсад 2017 оны байдлаар нийгмийн халамжийн дэмжлэг, туслалцаа зайлшгүй

шаардлагатай78 189,617 өрхөд амьдарч байгаа хүүхэд 399,902 байна. Өрхийн

амьжиргааны индексээр хүүхдүүдийг 5 бүлэгт хуваан авч үзэхэд чинээлэг амьдралтай

айлын хүүхдийн 90 орчим хувь нь цэцэрлэгт явдаг гэж хариулсан бол энэ тоо буурсаар

(4-р бүлэг - 86.5 хувь, 2-р бүлэг – 79.9 хувь, 3-р бүлэг – 77.2 хувь) хамгийн орлого багатай

өрхийн хувьд 3 дахин бага буюу 34 хувь нь л СӨБ эзэмшиж байгаа79 нь зүй ёсоор

анхаарал татсан асуудал юм. Хамгийн ядуу хүн амын бүлгийн сургуульд элсэхээс өмнө

нэг жилийн зохион байгуулалттай сургалтад хамрагдалт хамгийн чинээлэг хэсгийнхнээс

даруй 34 пунктээр доогуур байна. Дээрх бүлгийн хүүхдүүдийн хөгжлийг дэмжихийн тулд

гэр бүлд нь эцэг эх байх ур чадварын чиглэлээр дэмжлэг шаардлагатай гэдгийг

судалгаагаар хариулсан байдаг80. Ер нь эцэг эхчүүдийн дунд СӨБ-ын ач холбогдол,

сургуульд бэлтгэгдэх байдал, бага насны хүүхдийн хөгжлийн талаарх ойлголт дулимаг

байна81.

2018-2019 оны хичээлийн жилд СӨБ-д хамрагдсан нийт хүүхдийн 11.5 хувийг малчдын

хүүхэд эзэлж байна. Аймгийн төвийн хүүхдүүдийн дийлэнх нь буюу 90.2 хувь нь

цэцэрлэгт хамрагдаж байхад багийн төвд хөдөөний болон малчин өрхийн хүүхдүүдийн

цэцэрлэгт хамрагдалт үүнээс 2 дахин бага буюу дөнгөж 45.2 хувь байгаа нь анхаарал

татаж байна82. Малчдын хүүхдийн хамрагдалтыг оноор авч үзвэл 2006-2015 он хүртэлх

хугацаанд 44 хувиар өссөн бол 2018 он хүртэлх хугацаанд 9 орчим хувиар буурчээ.

76 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 77 БТДНС, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын тайлан 78 Өрхийн амьжиргааны түвшингээ “орлогыг орлуулан тооцох аргачлалын” дагуу үнэлүүлж, өрхийн мэдээллийн санд орсон амьжиргааны түвшин нь тухайн үеийн ядуурлын шугамнаас доогуур өрхөөр сонгогдсон өрхийн хүүхэд 79 ҮСХ, НҮБХАС, НҮБ Хүүхдийн сан. (2018). Монгол улсын нийгмийн үзүүлэлтийн түүвэр судалгаа 80 БТДНС, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын тайлан 81 БТДНС, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын тайлан 82 ҮСХ, НҮБХАС, НҮБХС. (2018). Монгол улсын нийгмийн үзүүлэлтийн түүвэр судалгаа

Хуудас | 41


Сургуульд элсэхийн өмнөх насны хүүхдийн СӨБ-ын ба бусад зохион байгуулалттай

сургалтад хамрагдсан хувь 84.3 хувь байгаа ба үүнээс 61.2 хувь СӨБ-д хамрагдаж

байна. Охид хөвгүүдийн хооронд маш бага ялгаа байна83.

Цэцэрлэгт хамрагдаагүй хүүхдийн судалгааг орон нутгуудад харилцан адилгүй байна.

Цөөн орон нутагт Багийн засаг дарга, цэцэрлэгийн эрхлэгч нар хамран сургах тойргийн

цэцэрлэгт хамрагдаагүй хүүхдийг нас насаар, гэрийн хаягаар, регистрийн дугаараар

нарийвчилсан судалгаа гаргаж хамтран ажилладаг. Зарим цэцэрлэгүүд эмчилгээтэй,

сумын төвөөс хол, хөдөө байгаа, гэртээ харах хүнтэй, элсэлтийн талаарх мэдээлэл

хүрээгүй, тавиул хүүхэд, эцэг эхийн ажлын онцлог, нярай дүүтэй ээж нь гэртээ байгаа,

тусгай хэрэгцээтэй хүүхэд гэх мэт хамрагдаагүй шалтгааныг тодорхойлсон байна84.

2.3.3 Бага, дунд боловсрол

Засаглал, менежмент ба зохион байгуулалт: Өмнөх Хөгжлийн ерөнхий

төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн хугацаанд бага, дунд боловсролын бүтцэд 2 удаа

өөрчлөлт орж, сургуульд элсэх насыг 6 болгосон85. Үнэндээ сургуулийн бүтцийг

тогтооход харгалзах үндэслэлүүдийн нэг нь сургуулийн байршил, хэмжээ юм.

Сургуулийн байршил нь хүн ам сийрэг, цөөн байдаг хөдөө орон нутгийн хувьд онцгойлон

авч үзвэл зохих “сургуулийн насны хүүхэд боловсролын үйлчилгээ хүртэх эсэх тухай

асуудал нь зөвхөн биеэр сургуульд хамрагдах боломжоос гадна эдийн засаг, нийгэм-

соёлын бусад хүчин зүйлтэй холбоотой концепц” болохыг анхаарч үзэх шаардлагатай.

Үүнд, сургууль ба гэр хүртэлх зай, зарцуулагдах хугацаа, тээврийн хэрэгсэл, тухайн орон

нутгийн байгаль, газар зүйн онцлог (уул, даваа, ус гол гэх мэт бартаа саад)-ийг тооцсон

хамран сургах тойргийг тогтоох, нөгөөтэйгүүр сургуулийн хүчин чадлын стандарт ба

хамгийн их, хамгийн бага хэмжээг тооцох нь бага, дунд боловсролын системийн дотоод

үр ашгийг оновчлох асуудалтай холбоотой. Тухайлбал, 2009 ба 2018 оноор ерөнхий

боловсролын сургуулийн байршлыг баг, сум, аймгаар харьцуулан авч үзвэл:

Багт бага, дунд, ахлах сургууль нэмэгдсэн,

Суманд ахлах сургууль нэмэгдсэн, харин дунд ба бага сургууль буурсан,

Аймагт ахлах, бага сургуулийн тоо нэмэгдсэн, дунд сургуулийн тоо буурсан (Зураг

2.14.) байна.

Тиймээс ЕБС-ийн бүтэц, байршил, хэв шинжийг шинжлэх ухааны үндэслэл, судалгаа,

нотолгоонд тулгуурлан, улс орны онцлог, сургуулийн насны хүүхдийн нас, бие, сэтгэхүйн

онцлогт тохируулан тогтоох асуудал дутагдаж байна86.

83 БТДНС, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын тайлан 84 БТДНС, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын тайлан 85 2006 онд 6+3+3, 2012 онд 5+4+3 86 “ЕБС-ийн бүтэц, байршил, хэв шинж” төслийн судалгааны тайлан,

Хуудас | 42


Зураг 2. 14. Ерөнхий боловсролын сургууль (байршил, ангиллаар)

ЕБС-ийн удирдлагын сонгон шалгаруулалт, томилгоотой холбоотой асуудал хамгийн их

анхаарал татаж байна87. 2007-2019 оны хооронд хамгийн багадаа 2012-2013 оны

хичээлийн жилд 77 захирал ЕБС-д шинээр томилогдож байсан бол 2013-2014 оны

хичээлийн жилд 209 захирал шинээр томилогдож байжээ. 2012 оноос хойш сүүлийн 7

жилд нийт 783 захирал шинээр томилогдсон бөгөөд жилд дундажаар 112 захирал

шинээр томилогдсон байна. 2012-2016 онд нийт 507, 2016-2019 онд нийт 276 захирал

шинээр томилогдсон байна.

Зураг 2. 15. ЕБС-ийн захирлын албан тушаалд шинээр томилогдсон байдал (2007-

2019)

ЕБС-ийн захирлын албан тушаалд шинээр томилогдсон багш нарын 50 хувь -75 хувь нь

тухайн сургууль дотроо эсвэл тухайн аймаг, хотынхоо ЕБС-аас шилжиж очсон байна.

Захирлын албан тушаалд сургууль төгссөн шинэ багш томилогдсон тохиолдолууд 2015

87 ЮНИСЕФ, Хэрэглэгчийн түүвэр судалгааны тайлан, 2019

1 322

194

142

19

334

122812 10

31

252

103

9

328

429

12 8

33

226

104

6

366

3

4013

8

33

225

104

5

370

3

42

0

50

100

150

200

250

300

350

400

ахлах дунд бага ахлах дунд бага ахлах дунд бага

баг сум аймаг

2009

2016

2017

2018

55

44

38

23

91

54

33

28

58

24

53

53

44

32

27

51

38

15

25

28

19

20

11

9

6

20

17

1

7

9

7

36

21

13

12

8

33

20

14

18

9

18

13

14

9

10

8

8

8

10

2

4

4

1

2

1

3

4

4

0

5

1

3

2

0

0

1

1

2

2

4

3

3

6

0% 20% 40% 60% 80% 100%

2007/08

2009/10

2010/11

2011/12

2012/13

2013/14

2014/15

2015/16

2016/17

2017/18

2018/19

Сургууль дотроо албан тушаал өөрчлөгдсөн

Тухайн аймаг, хотынхоо ЕБС-аас шилжиж ирсэн

Боловсролын бус байгууллагаас шилжиж ирсэн

Бусад

Өөр аймаг, хотоос шилжиж ирсэн

Гэрээгээр

Сургууль төгссөн

Хуудас | 43


оноос хойш сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэх хандлагатай болсон байна. ЕБС-ийн захирлын

албан тушаалаас чөлөөлөгдсөн багш нарын 25-с доош хувь нь л тэтгэвэрт гарсан байдаг

бол 75-аас дээш хувь нь сургууль дотроо албан тушаал өөрчлөгдөх, өөр ЕБС-д шилжих,

бусад байгууллагаруу шилжих гэх мэт тайлбартай байна. Захирлуудын 32 хувийг эзэлж

багш бус88 мэргэжилтэй хүн боловсролын сургалтын байгууллагын удирдах албан

тушаалд ажиллаж байгаа ба 5 хүрэхгүй ажлын туршлагатай захирал 17 хувийг эзэлж

байна. Гэтэл ЕБС-ийн удирдах ажилтныг мэрэгшшлдэг тогтолцоо байхгүй, алдаг оног

сургалтад хамрагдаж байна. Эндээс харахад ЕБС-ийн удирдах ажилтны мэргэшсэн

байдал, тогтвор суурьшилтай ажиллах байдал алдагдсан, мэргэшүүлэх шаардлага

байна. Сургалтын менежерүүд ч мөн ийм нөхцөл байдалтай байна89.

Чанар ба нийц: 2012-2018 онд сургалтын цөм хөтөлбөрийг боловсруулж, үе шаттайгаар

үндэсний түвшинд бүх нийтээрээ мөрдөн хэрэгжүүлж байна. Бага, суурь боловсролын

сургалтын цөм хөтөлбөрт шинжлэх ухааны мэдлэг, чадвараас гадна өөрийн хүч нөөцийг

мэдрэх, бусадтай хамтрах, мэдлэгийг эрж хайх олж судлах арга барилтай болох, байнга

тасралтгүй хөгжих, хүрээлэн буй орчныг зөв ухаарч тэнд өөрийгөө зөв авч явах, зорилго

чиглэлтэй амьдарч хөдөлмөрлөх зэрэг хувь хүний хөгжилд хандсан ТХБ-ын үзэл санаа,

агуулгыг тодорхой тусгасан байна. Бүрэн дунд боловсролын цөм хөтөлбөрийг

хэрэгжүүлэхэд ахлах сургуульд нэмэлт үйл ажиллагаанууд хэрэгжиж, тэдгээрт

харгалзах шинэ менежмент шаардагдаж, сургуулийн захирал, сургалтын менежер,

ангийн болон хичээл заадаг багш нар, нийгмийн ажилтан, сурагчид, эцэг эхчүүд шинэ

үүрэг хариуцлага хүлээхээр төлөвлөсөн байжээ. Гэвч ЕБС-ийн бүтэц, байршил, хэмжээ,

хэв шинжийн онцлогийг гүйцэд тооцоогүй, зохих бэлтгэлийг бүрэн хангаагүйн улмаас

хөдөөгийн цөөн сурагчидтай сургуульд сонгон суралцах боломжууд хязгаарлагдаж, тус

бодлогын хэрэгжилтэд бэрхшээлүүд гарч, батлагдсан сургалтын төлөвлөгөөнүүд

өөрчлөгдөхөд хүргэсэн байна. Улмаар дараагийн шатны сургуульд үргэлжлүүлэн

суралцах залгамж холбоог хангах, бүрэн дунд боловсролын агуулгыг кредитийн

тогтолцоонд шилжүүлэх, суралцагчдад сонгох боломжийг өргөжүүлэх, ахлах сургуулийг

хөгжүүлэх бодлого бүрэн утгаараа хэрэгжиж чадахгүй байна. Ерөнхийдөө цөм

хөтөлбөрийн хэрэгжилт сул, жигд бус байгаа нь илэрсэн90.

Хөтөлбөрийн хэрэгжилт, түүний үр дүнд нөлөөлж буй хүчин зүйлүүдийн нэг нь ойр

ойрхон хөтөлбөр өөрчлөгддөг байдал. 2019 оны байдлаар 2008-2018 оны хооронд

үндэсний түвшний нийт 252 сургалтын хөтөлбөр боловсруулж мөрдсөн боловч сүүлийн

жилүүдэд боловсрогдсон нийт хөтөлбөрийн 70 гаруй хувь нь хүчингүй болсон байна.

Иймээс цаашид сургалтын хөтөлбөр, төлөвлөгөөг сайжруулах үйлийг төлөвлөлт,

туршилт, хэрэгжилт, үнэлгээг оновчтой, үр өгөөжтэйгөөр тасралтгүй үргэлжлэх нөхцлийг

хангах үүднээс “Сургалтын хөтөлбөрийн менежментийн цикл”-ийг нарийвчлан

боловсруулж мөрдөж эхлээд байгаа бөгөөд хөтөлбөрийн тогтвортой хэрэгжилтийг

хангах үүднээс дараагийн жилүүдэд хэрэгжүүлж, энэ менежментийн тохирцыг

тодорхойлох зайлшгүй шаардлагатай байна.

Цөм хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн судалгаа суралцагчийн суралцахуйн зорилтын хүрээнд

эзэмших мэдлэг, чадвар сул байгааг илрүүлсэн. Энэ нь бага, дунд боловсролын чанар

муу байгааг илтгэнэ. Энэ үр дүн Үндэсний чанарын үнэлгээ болон Дэлхийн банкны “Бага

боловсролын чанарын шинэчлэл” төслөөс зохион байгуулсан 1, 2 дугаар ангийн

88 Удирдах болон нийгмийн ажилтны мэргэжилийг багш бус гэж тооцов 89 АХБ, БСШУСЯ, БДБ-ын дэд салбарын шинжилгээ, 2019 90 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Бага, дунд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан

Хуудас | 44


хүүхдийн бичиг үсэг, тоо тооллын үнэлгээгээр91 ч мөн баталгаажсан байдаг. Тухайбал

Дэлхийн банкны төслийн үнэлгээгээр 1, 2 дугаар ангийн сурагчид уншиж суралцах суурь

чадварыг эзэмших шатандаа явж байгаа ба үнэлгээнд оролцогчдын 59 хувь нь үсэг

таних, 28 хувь нь үгийн эхний авиаг зөв дуудах, 26 хувь нь үсгийн авиаг дуудах

даалгаврыг гүйцэтгэжээ. Танил үгийн гуравны хоёрыг нь зөв дуудаж, утгагүй үгийн тал

хувийг нь олж тогтоож чадаж байна. Унших даалгаврын биелэлт 50 хувьтай, ойлгож

унших түвшин 27 хувь байна. Тодорхой хугацаатай өгсөн даалгаврын биелэлт нь

минутанд дунджаар 59 үсэг таньж, 28 үгийн эхний авиаг дуудаж байна. Математикийн

хувьд сурагчид сургалтын хөтөлбөр дэх чадварыг эзэмшиж хараахан чадаагүй байна.

Тоо таних даалгавар дээр 85 хувийн гүйцэтгэлтэй, нэмэх үйлдлийн гүйцэтгэл 50 хувьтай

байна. Ухагдахууны ойлголтыг шалгах даалгавар дээр 68 хувийн гүйцэтгэлтэй, II

түвшний нэмэх хасах үйлдэл ба тоонуудын хувьд 50 хувийн гүйцэтгэлтэй байлаа.

Өгүүлбэртэй бодлогын гүйцэтгэл мөн 50 хувьтай байна. Боловсролын үнэлгээний төвөөс

хийсэн чанарын судалгаагаар92 суурь болон бүрэн дунд боловсролын түвшний

суралцагчид танин мэдэхүйн энгийн түвшний даалгаврыг гүйцэтгэж дадсан боловч дээд

түвшний буюу шаардлагатай мэдээлэл олж авах, боловсруулах, үр дүнг өөрийн хэрэгцээ

шаардлагад нийцүүлэн хэрэглэх, өгсөн загвар ашиглан зохиомжлол бичих зэрэг чадвар

сул, хэл зүйн дүрэм, үгийн сангийн мэдлэг, эхийн бүтцийг тодорхойлох чадвар сул үр

дүнтэй байсан. Казах, тува зэрэг үндэсний цөөнхийн хүүхдэд хос хэлний боловсрол

олгох бодлого баримталж буй ч хэл, соёлын ялгаатай байдлаас үүдэн дараагийн шатны

сургуульд элсэн орох шалгалтын үр дүн хангалтгүй, мөн хилийн чанадад амьдарч буй

монгол хүүхдийн эх хэлний асуудал зэрэг бэрхшээл байсаар байна93.

Дээрх үнэлгээний үр дүнд нөлөөлөх хүчин зүйлийн шинжилгээгээр, цэцэрлэгт

хамрагдсан байдал, сургуулийн орчны хүүхдэд ээлтэй байдал, сурах бичгийн хангамж,

сургуулийн байршил94, багшийн мэргэжлийн чадамж зэрэг нь эерэг хамааралтай

байлаа. Багшийн мэргэжлийн бэлтгэл, мэргэжил дээшлүүлэх сургалт засгийн газрын

дэмжлэгтэй системтэй зохион байгуулагдаж байгаа хэдий ч үр дүн, чанар сул байна95.

Багш бэлтгэх их дээд сургуулиудын хөтөлбөр харилцан адилгүй, мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтын агуулгатай уялдаа муу, багш өөрийн мэргэжлийн түвшнээ баримжаалах

стандарт байхгүй, аль ч сургалтын агуулга тэдний хэрэгцээнд нийцэж чадаагүй байгаа

зэрэг бэрхшээлүүдийг дэд салбарын шинжилгээний тайланд илрүүлсэн байна.

Нөгөө талаас мэргэжлийн багшийн хангамж сайн байгаа хэдий ч багш нар өөрийн ажлын

байрны дагуу заах хичээлээс гадна нормт цагаа гүйцээх, эсвэл тухайн сургуульд

мэргэжлийн багш дутагдалтайгаас шалтгаалан өөр хичээл заах тохиолдолд нэлээдгүй

гарч байна. Ялангуяа энэ үзэгдэл хөдөө орон нутагт буюу сумын сургуульд ихэвчлэн

тохиолддог байна. Багш нарыг заадаг хичээлээр нь бүлэглэж бага дунд боловсролын

сургалтын төлөвлөгөөнд тусгагдсан хичээлүүдийг зааж буй нийт багш нарыг

мэргэжлийн, мэргэжлийн бусаар ангилж үзэхэд дараах дүр зураг ажиглагдаж байна.

Хэдийгээр өөр мэргэжлийн багшийн зааж буй цагийн хэмжээ бага байж болох ч тодорхой

хэмжээгээр мэргэжлийн бус багш өөр хичээлийг заах тохиолдол гарч байгааг харуулж

байна. Өөрөөр хэлбэл хөдөө орон нутаг, сумын сургуульд багшийн далд дутагдал бий

болж байна. Түүнчлэн 2014-2056 оны хичээлийн жилээс багш хомдох хандлагатай

91 World Bank. (2017). Eearly grade reading and mathematics ability assessment report 92 Цөм хөтөлбөр дэх суралцахуйн зорилтын мэдлэг, чадварыг үнэлдэг. 93 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Бага, дунд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 94 Статистикийн хувьд ач холбогдолтой эерэг хамаарлууд 95 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Бага, дунд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан

Хуудас | 45


байна. 2014-2015 оны хичээлийн жилд хойш багшийн хомсдол 1 хувь байсан ч түүнээс

хойш нэмэгдсээр 2016-2017 онд 4.1 хувь-д хүрснийг дараах Зурагт харууллаа96.

Зураг 2. 16. Мэргэжлийн багшийн хомсдол 2006-2016

2018-2019 оны хичээлийн жилд бага, дунд боловсролын эрэлт, нийлүүлэлтийн

шинжилгээг бага боловсролын түвшнээр жишээ болгон сургуулийн байршил,

хамрагдалт, багшийн хангамжаас хамааруулан авч үзэхэд бага боловсролын түвшинд

нэг багшид ногдох сурагч дунджаар 30 байгаа бөгөөд түүнээс дээш үзүүлэлттэй,

ачаалал ихтэй Улаанбаатар хот, Өмнөговь, Дорноговь зэрэг аймагт багшийн

нийлүүлэлттэй холбоотой асуудлууд тулгарч байна. Харин Баян-Өлгий, Говь-Алтай,

Увс, Хэнтий, Баянхонгор, Ховд, Завхан, Хөвсгөл аймгуудад хамрагдалтын бохир жин нь

дунджаас дээгүүр, сурагч багшийн харьцаа дунджаас доогуур (буюу багшлах нөөц

хүрэлцээтэй) байгаа тул боловсролын эрэлттэй байна97.

Зураг 2. 17. Бага боловсролын эрэлт, нийлүүлэлтийн хамаарал (2018/09 он)

ЕБС-ийн багшийн ажлын ачааллын судалгаа (С.Ичинхорлоо, 2019)-аар 2 багш тутмын 1

нь 300-аас дээш тооны сурагчтай ажиллаж, дунд ангийн 3 багш тутмын 1 нь 2-4 төрлийн

хичээл зааж байгаа нь зөвхөн хичээлтэй холбогдох буюу албан ёсны ажлын цагийн

ачаалалыг илэрхийлж байна. Эндээс 2030 он хүртэлх суурь болон бүрэн дунд

96 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Бага, дунд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 97 АХБ, БСШУСЯ, БДБ-ын дэд салбарын шинжилгээ, 2019

2.0

1.0 1.0

0.4 0.4 0.4 0.3 0.2

1.9

2.6

4.1

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

2006-20072007-20082008-20092009-20102010-20112011-20122012-20132013-20142014-20152015-20162016-2017

Хуудас | 46


боловсролд суралцагчдын тооны огцом өсөлтийн төсөөлөлд98 үндэслэн багшийн

нийлүүлэлт, ажлын ачаалллыг сургуулийн бүтэц, байршлыг оновчтой зохион байгуулах

замаар шийдэх хэрэгтэй байна.

Хүртээмж ба хамран сургалт99: Сүүлийн 10 жилийн элсэлтийн цэвэр болон бохир

жингийн үр дүнгээс харахад ЕБС-ийн 11-12 жилийн шилжилттэй холбоотой огцом өсөл,

бууралт хэд хэд ажиглагдаж байна. 2009/10 оны хичээлийн жилээс 2015/16 оны

хичээлийн жил хүртэл бага боловсролын элсэлтийн бохир жин 100-аас дээш хувьтай

байсан нь бага боловсролд эрт, эсвэл хожуу элсэгч тухайн жилүүдэд их байсныг илтгэнэ.

Тэгвэл тухайн түвшний элсэлтийн цэвэр жинг авч үзэхэд бага боловсролд хамрагдвал

зохих албан ёсны насаараа элсэгчдийн эзлэх жин 2010/11 оны хичээлийн жилд хамгийн

өндөр 95.5 хувь байхад элсэлтийн бохир жин буурсан байгаа нь юм. Элсэлтийн бохир

ба цэвэр жингийн зөрөө багасах нь эрт ба хожуу элсэлт буурах сайн талтай. Суурь

боловсролын хувьд элсэлтийн бохир жингийн динамикийг авч үзвэл (хүснэгт 2.1.1)

2013/14 оны хичээлийн жил нь энэ үзүүлэлтээр хамгийн доод утгатай (81 хувь), харин

өмнөх жил буюу 2012/13 оны хичээлийн жил хамгийн дээд утгатай (119.8 хувь) байгааг

харж болно. 2013/14 оны бохир жингийн бууралтыг дараах 2 шалтгаанаар тайлбарлана.

① Тухайн жил нь 12 жилийн шилжилт дууссан жил байсан тул Y ангиас YII ангид үсрэлт

болоогүй, харин YI анги (энэ нь 12 жилийн анхны 6 настай элсэгчид байсан) элсэлттэй

болсон. YI ангийн эдгээр суралцагч нь 2008/09 оны 1-р ангийн (72-83 сартай буюу 2008

оны 9-р сарын 1-ний байдлаар 5 нас 6 сартайгаас 6 нас 5 сартай хүүхдүүд) шинэ

элсэгчид гэгдэх боловч хүн ам зүйн наслалтаар 6-аас гадна 5 настны бүлгийг хамарна.

② 2013/14 оны хичээлийн жилд эдгээр хүүхдүүд YI ангид элсэн орсноор бохир жинг

тооцоход хэрэглэдэг албан ёсны насанд харгалзах бүлгийн тоо нэмэгдэж уг үзүүлэлтийг

буурахад нөлөөлсөн байж болзошгүй юм.

2. 11 дүгээр хүснэгт. Бага, дунд боловсролын элсэлтийн бохир ба цэвэр жин100 (2009-2018)

2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18 2018/19

Бохир

жин

Бага 109.6 108.7 104.7 106.3 104.5 97.1 97.7 97.9 98.0*

Суурь 106.1 110.0 119.8 81.0 108.5 100.9 99.8 98.0 97.9*

Бүрэн

дунд

78.7 81.9 44.0 82.5 84.8 88.2 38.3 68.5 86.1*

Цэвэр

жин

Бага 95.5 90.2 89.2 93.2 93.5 88.5 89.1 91.0 93.4*

Суурь* 97.9 m** 98.2 64.5 79.4 80.9 82.3 82.7 96.4*

Бүрэн

дунд

m** 31.0 26.1 52.5 52.7 48.3 29.9 55.4 81.2*

Зөрөө Бага 14.1 18.5 15.5 13.1 11 8.6 8.6 6.9 4.6

Суурь 8.2 9.3 21.6 16,5 29.1 20.0 17.5 15.3 1.5

Бүрэн

дунд

m** 50.9 17.9 30.0 32.1 39.9 8.4 13.1 4.9

Бүрэн дунд боловсролын элсэлтийн бохир жин 2012/13, 2016/17 оны хичээлийн

жилүүдэд огцом буурсан, уналтын үеүд болж байна. 2012/13 оны хичээлийн жилийн

элсэлтийн бохир жингийн бууралт нь зураг 3-т үзүүлсэн 6-18 насны хүн амын бага, дунд

боловсролын хамрагдалтын бохир жингийн огцом уналтын үетэй тохирч байна. Эндээс

98 Эхний бүлгийн хүн ам зүйн мэдээлэлд байгаа төсөөллийг үзнэ үү 99 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Бага, дунд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 100 Тайлбар: *- Боловсролын суурь мэдээллийн тайлан (2019) ба Боловсролын бодлого төлөвлөлт, өгөгдөл мэдээллийн

дүн шинжилгээний экспертийн боловсруулсан өгөгдлүүдийг харьцуулан авч ашиглав. **-Зарим өгөгдөл абсолют хазайлт

(савлагаа) ихтэй тул “т-missing” гэж авав.

Хуудас | 47


дүгнэж үзвэл, 2012/13 оны сургуулийн насны хүн амын сургуульд хамрагдалтын бохир

жингийн бууралтын гол шалтгаан нь бүрэн дунд боловсролын хамран сургалттай

холбоотой бөгөөд энэхүү бууралт нь 11 жилийн тогтолцооны анхны элсэлт бага байсныг

илтгэж байна. Харин 2016/17 оны хичээлийн жилийн бүрэн дунд боловсролын элсэлтийн

бохир жингийн бууралт нь тухайн жилийн сургуулийн насны хүн амын огцом бууралт тэр

дундаа бүрэн дунд боловсролын X ангид элсэх элсэгчдийн тооны огцом бууралт

нөлөөлсөн. Ийнхүү системийн доторх шилжилт (үсрэлт)-ээс үүсэх өөрчлөлт, хүн ам зүйн

динамикийн өөрчлөлт, суурь боловсролоос бүрэн дунд боловсролын түвшинд

элсэгчдийн тооны цөөрөлт зэрэг олон хүчин зүйлээс шалтгаалж бохир ба цэвэр жингийн

зөрөө маш их байсан боловч сүүлийн 3 жилд энэхүү зөрөө багассан байна.

2018-2019 оны хичээлийн жилийн байдлаа, бага боловсролын хамран сургалт 90.44,

суурь боловсролын хамран сургалт 91.58 харин бүрэн дунд боловсролын хамран

сургалт 79.58 байна.

Хүртээмж, хамран сургалтад нөлөөлөх гол хүчин зүйлийн нэг нь сургуулийн тоо, тухайн

сургууль дахь суудлын тоо бөгөөд Улаанбаатар хотын хувьд нэлээд ачаалалтай байна.

Гэтэл хөдөө орон нутаг, тэр дундаа сумдад сургуулийн хүчин чадлаас доогуур

ашиглалттай байгаа явдал нь ачаалал ихтэй өөрөөр хэлбэл 2-оос дээш ээлжтэй

сургуульд оновчтой хөрөнгө оруулалт хийхэд саад болж байна. Тухайлбал, сургуулийн

барилга ашиглалтыг ээлжийн коэффициентээр тооцоолоход энэ коэффициент 0-1

завсарт байгаа сургуулиуд нь сум, багийн болон хувийн хэвшлийн сургуулиуд байгаа

бол 2.5-аас дээш хэсэг дэх 38 сургууль бүгд төрийн өмчийнх ба 65.8 хувь нь Улаанбаатар

хотынх, 34.2 хувь нь Архангай, Говьсүмбэр, Дархан-Уул, Завхан, Өвөрхангай, Өмнөговь,

Сүхбаатар, Төв, Ховд, Хөвсгөл, Хэнтий аймагт 1-2 сургууль байна101.

Зураг 2. 18. Сургуулиудын ээлжийн коэффициент ба тархалт (2018-2019)

Энэ нь нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн төлөвлөлтөд суурилсан сургуулийн байршил,

бүтэц, хэв шинжийн зураглалыг шинэчлэн хийх шаардлагатайг харуулж байна.

2.3.5 Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалт

Засаглал, менежмент ба зохион байгуулалт: МБС-ын салбар нь 2012 оноос үйл

ажиллагааны чиглэлийн хүрээнд Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамны эрхлэх үйл

ажиллагааны хүрээнд багтсан байдаг. Салбарын дээд удирдлага нь МБС-ын үндэсний

зөвлөл (МБСҮЗ) байх бөгөөд энэхүү зөвлөл нь салбар дундын зохицуулалтыг үйл

ажиллагаандаа шингээж, эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэл бүрээр бусад яамдууд,

хувийн хэвшил, тэднийг төлөөлөхүйц байгууллагуудтай хамтын ажиллагаатай байх

тухай хууль болон бусад эрх зүйн баримтуудад тусгасан байдаг. ТМБС-ын салбарын

101 АХБ, БСШУСЯ, БДБ-ын дэд салбарын шинжилгээ, 2019

149

247

203

116

5025

7 3 2 10

50

100

150

200

250

300

0-0.5 0.5-1 1-1.5 1.5-2 2-2.5 2.5-3 3-3.5 3.5-4 4-4.5 4.5-5

Хуудас | 48


төрийн захиргааны төв байгууллагаар Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын бодлогын

хэрэгжилтийг зохицуулах (МБСБХЗГ) газар ажиллах бөгөөд салбарын үйл ажиллагааг

бодлого, эрх зүй, хэрэгжилтийн хувьд төв удирдлагар хангах чиг үүрэгтэй байдаг. Гэхдээ

ЮНЕСКО-ийн Боловсролын суурь мэдээллийн тайланд дурьдаснаар102 МБС-ын

удирдлагын тогтолцоо оновчгүй, салбар дундын зохицуулалтыг хэрэгжүүлэх боломж

хязгаарлагдмал байна.

2016 онд МБС-ын Үнэлгээ мэдээллийн төв байгуулагдсан бөгөөд тус байгууллага нь

үндсэн зорилго чиг үүргийнхээ хүрээнд ЧСС-ын үнэлгээ, түүгээр дамжуулан сургалтын

байгууллагуудын чанарын баталгаажилтыг хангах чиглэлээр үйл ажиллагааг эрхэлж

байна. БАЗТ-үүдийн хувьд ТМБС-ын салбарыг бүсчлэн хөгжүүлэх бодлогын хүрээнд

2012 онд байгуулагдсан бөгөөд үндсэн үүрэг зорилго нь багшийг хөгжүүлэх, ЧСС-ын

тогтолцоог хэрэгжүүлэх чиглэлээр үйл ажиллагааг эрхэлж байна. Энэ 2 байгууллага

2019 оны 12 сард удирдлага, зохион байгуулалтын нэг бүтцэд орсон. ЮНЕСКО-ийн 2019

онд хийсэн Бодлогын тойм шинжилгээнд дурьдаснаар103 МБСҮТ-ийн хөтөлбөрийн

чанарын хяналтын тогтолцоо, мэргэжлийн болон академийн хөтөлбөр,

гэрчилгээжүүлэлтийн тогтолцоог сайжруулах, чадамжийн хүрээг салбар дамнасан,

интеграцчилсан хандлагаар боловсруулах хэрэгтэй юм.

Монгол улсын МБС-ын тухай хуулиар ТМБС-ын байгууллага нь чиг үүргээсээ хамааран

техникийн боловсролын, мэргэжлийн боловсролын болон мэргэжлийн сургалтын гэсэн

ангилалтай ба сургалтын үйл ажиллагааг политехник коллеж, мэргэжлийн сургалт

үйлдвэрлэлийн төв, мэргэжлийн сургалтын байгууллагууд хэрэгжүүлдэг.

2. 12 дугаар хүснэгт. ТМБС-ын байгууллага, мэргэшлийн түвшин104 Ангилал Мэргэшлийн

түвшин

Сургалтын байгууллага

Техникийн боловсрол V-VI Политехник коллеж

Мэргэжлийн боловсрол III-IV Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төв

Мэргэжлийн сургалт I-II МБС-ын байгууллага, сургалтын төв

ПК, МСҮТ болон МСБ-ын үйл ажиллагаа, агуулга шаталсан бус, давхардал ихтэй байна.

Энэ нь ПТК-ууд зөвхөн техникийн боловсрол олгох бус мэргэжлийн боловсрол,

мэргэжлийн сургалтаар бэлтгэж байгаа нь тухайн бүс нутагт мэргэжлийн давхардал

болон мэргэжлийн боловсрол олгож буй сургалтын байгууллагуудын үйл ажиллагааны

тогтвортой байдалд нөлөөлж байна105.

Мэргэжлийн сургалтын байгууллагын тоо нь хөдөө орон нутагт маш хангалтгүй байна.

Хөдөө орон нутгийн иргэдийг тасралтгүй хөгжүүлэх, сургах, тэдэнд боловсрол болон

мэргэжлийн ур чадвар, чадамж эзэмшүүлэхэд чиглэсэн бодлогын зохицуулалт хийх,

хөдөө орон нутгийн иргэдийг дэмжих зорилгоор төрийн өмчийн МСҮТ, мэргэжлийн

сургалтын байгууллагыг олноор байгуулах, насанд хүрэгчдийн тасралтгүй сурч

боловсрох боломжийг бүүрдүүлэх чиглэлээр бодлого, үйл ажиллагаа дутмаг байна106.

Чанар ба нийц: МБС-ын чанарыг тодорхойлох үндсэн үзүүлэлт төгсөгчийн хөдөлмөр

эрхлэлт болон ажлын байранд шаардагдах ур чадварын эзэмшилт юм. ТМБС-ын

102 Хуудас 18 103 Хуудас 128 104 АБХБ, БСШУСЯ, ТМБС-ын салбарын шинжилгээ, 2019 105 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарын шинжилгээний тайлан 106 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарын шинжилгээний тайлан

Хуудас | 49


салбарын шинжилгээгээр107 МБСБ-ууд нь ХЗЗ-ийн эрэлт, шаардлагад нийцүүлж сургалт

зохион байгуулдаггүй, тэр дундаа хүлээн зөвшөөрсөн ажил мэргэжлийн лавлахыг

сургалтын орчин бүрдүүлэх, чадамжийн нэгжээ тодорхойлох, материал түүхий эдээ

сонгох, суралцагчийн эзэмшсэн чадамжийг үнэлэхдээ эх сурвалж болгон ашигладаггүй

байдал нийтлэг байна. Түүнчлэн суралцагчдад техникийн ур чадвараас илүү хандлага,

төлөвшил, асуудал шийдвэрлэх, багаар ажиллах, харилцах, бие даан бизнес эрхлэх гэх

мэт мэргэжилтэй ажилтан зайлшгүй эзэмшсэн байх ур чадвар, хандлагад ач холбогдол

өгдөггүй байдал нийтлэг байгааг илрүүлсэн байна. Хөдөлмөрийн зах зээл дэх тухайн

мэргэжлийн ажлын байранд тавигдах мэргэжлийн ур чадвараас гадна хувь хүнд

тавигдах ерөнхий ур чадварууд МБСБ-ийн төгсөгчдөд хангалттай бус байна108.

Тухайбал, ХНХСИ-ийн 2018 онд хийсэн судалгаагаар109 ажил олгогчдын 16 хувь нь

төгсөгчдийн онолын мэдлэг хангалттай гэж үзсэн бол 58 хувь нь дунд зэрэг, 26 хувь нь

хангалтгүй гэж үзсэн. Төгсөгчдийн практик ур чадвар ажлын шаардлагад нийцдэг

эсэхийг тодруулах үнэлгээнд ажил олгогчдын 6 хувь нь нийцдэг, 44 хувь нь дунд зэрэг,

51 хувь нь нийцдэггүй гэсэн байна. Өөрөөр хэлбэл төгсөгчдийн практик ур чадвар ажил

олгогчдын шаардлагад нийцэхгүй байна.

Сургалтын чанарт шууд нөлөө үзүүлдэг нэг субьект нь багш юм. ТМБС-ын салбарт багш,

хүний нөөцийг тасралтгүй хөгжүүлэх тогтолцоо бий болгох хэрэгцээтэй байна. МБСын

багшийг тасралтгүй сургаж чадваржуулах, мэргэшүүлэх, давтан бэлтгэх тогтолцоо буй

болгох, “Багшийн хөгжлийн төв” ажиллуулах шаардлагатай байна. Багш нарыг өндөр

хөгжилтэй орны адил төстэй аж ахуйн нэгж, сургалтын байгууллагуудад явуулж сургах,

дадлагажуулах ажлыг өргөжүүлэх хэрэгтэй байна110. Тухайлбал, ХНХСИ-ийн 2018 онд

хийсэн судалгаагаар111 МБСБ-ын багшлах боловсон хүчний ур чадвар, тоног төхөөрөмж,

дадлагын орчин, суралцагчдын идэвх, хандлага зэрэг нь төгсөгчийн ур чадварт сөргөөр

нөлөөлдөг байх талтайг ажил олгогч нар мөн онцлон хэлсэн байдаг.

Хүртээмж ба хамран сургалт: 2018-2019 оны хичээлийн жилд нийт 38526 суралцагч

байгаагаас эмэгтэй 15097 байна. Нийт суралцагчийг байршлаар нь авч үзвэл хотод

19085, хөдөөд 17954 суралцагч суралцаж байна. ТМБС-ын элсэлтийн тоо ерөнхийдөө

хэлбэлзэлтэй байдаг бөгөөд энэ нь засгийн газраас олгож буй тэтгэлэг, хөдөлмөрийн

зах зээл дэх ажлын байрны эрэлтээс ихээхэн шалтгаалдаг. Мэргэжлийн боловсрол,

сургалтанд нийт суралцагчдийн 74хувь, техникийн боловсролд 18хувь, мэргэжлийн

сургалтанд 8хувь нь суралцаж байна. Мэргэжлийн сургалт буюу богино хугацаанд ур

чадвар эзэмшүүлэх сургалтад нийт суралцагчдын 4.5хувь суралцаж, цагдаа батлан

хамгаалахын салбар, болон аж үйлдвэр, барилгын салбарын суралцагчид бусад

салбараас илүү байгаагаас харахад насанд хүрэгчдийн дунд мэргэжлийн сургалын

байгууллагад, богино хугацаанд суралцах сонирхол их байна. Иргэд богино хугацаанд

сураад хөдөлмөр эрхлэх хэрэгцээ байгаа учир мэргэжлийн сургалтыг ЧСС-ын

тогтолцоонд бүрэн шилжүүлэх, мэргэшлийн түвшинг тодорхой болгох шаардлага

харагдаж байна112. Одоогийн байдлаар МБ-ын албан сургалтын элсэлтийн нөөц

бололцоог бүрэн утгаар нь ашиглаж чадахгүй байна113. Санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх

замаар элсэгчийн татах бодлогыг бус, харин иргэдийн насан туршдаа суралцах, шинэ

107 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарын шинжилгээний тайлан 108 ХНХСИ. (2018). Төгсөгчийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа 109 ХНХСИ. (2018). Ажил олгочийн сэтгэл ханамжийн судалгаа 110 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ 111 ХНХСИ. (2018). Ажил олгочийн сэтгэл ханамжийн судалгаа 112 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарын шинжилгээний тайлан 113 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ

Хуудас | 50


ур чадвар эзэмших, өмнөх ур чадвараа ахиулах хэрэгцээнд үндэслэсэн элсэлтийн

бодлогыг хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн асуудал дээр сайжруулах зүйлс олон байгаа ба хувь

хүний хэрэгцээнд суурилсан, тохируулсан хөтөлбөр дутмаг, хүртээмжтэй орчин

бүрэлдээгүй байна114. МБСБ-д хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг элсүүлэх, сургах,

хөгжүүлэх нэгдсэн бодлого дутагдалтай байна. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг аймаг,

нийслэл, сум дүүргийн бүх түвшинд МБС-д хамруулж, ажил, хөдөлмөр эрхлэх бодит

боломж, нөхцөлөөр хангах эдийн засаг, хамтын ажиллагааны тодорхой мехнизмууд

бүхий тусгайлсан бодлого, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх шаардлагатай. Тухайлбал,

хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг сургах сургалтын байгууллагуудад зохих дэд бүтэц бий

болгох, холбогдох тоног төхөөрөмж нийлүүлэх, сургалтын хэрэглэгдэхүүнээр хангах,

багш бэлтгэх зэрэг цогц арга хэмжээ авах нь зүйтэй юм115.

Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарт олон жил ашиглаж буй тоног төхөөрөмж,

барилга байгууламж, тавилга, эд хогшил нь хуучирч элэгдэн орчин үеийн хэрэгцээ

шаардлагыг хангаж чадахгүй байна. Салбарт хэрэгжсэн томоохон төслийн нэг болох

Монголын Мянганы Сорилтын Сангийн “Мэргэжлийн боловсрол, сургалт” төслийн

хүрээнд сургалтын орчныг сайжруулахад 30 гаруй сая ам.доллар зарцуулагдсан ба нийт

төрийн өмчийн 49 МБСБ-ын зөвхөн 28 нь төсөлд хамрагдан тодорхой хэмжээгээр тоног

төхөөрөмжөөр хангагдсан байна. Үүнийг мэргэжлээр нь авч үзвэл нийт МБС-ын салбарт

бэлтгэгддэг 193 мэргэжлийн 10 хүрэхгүй хувийг эзэлж байна116. Түүнчлэн МСҮТ,

политехник коллежийн хувьд Аж үйлдвэрийн IV хувьсгалд шаардагдах ур чадвар,

чадамжийг хөгжүүлэхэд чиглэсэн дижитал технологи бүхий сургалтын орчин,

лабораторийн шинэчлэл, робот гэх мэт дэвшилтэт технологи, тоног төхөөрөмжүүд

шаардлагатай.

2.3.6 Дээд боловсрол

Засаглал, менежмент ба зохион байгуулалт: Боловсролын тухай хуулийн 27 дугаар

зүйлийн 27.1-д “Боловсролын удирдлага нь боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн

захиргааны төв болон орон нутгийн байгууллага, засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн

нэгжийн удирдлага, боловсролын байгууллагын болон түүний өөрийн удирдлагаас

бүрдэнэ” гэж заасны дагуу дээд боловсролын салбар нь түүний удирдлагыг

хэрэгжүүлэгч төрийн захиргааны төв байгууллага болон ДБСБ-ууд, мөн салбарт үйл

ажиллагаа явуулж буй хуулиар хүлээсэн чиг үүргийг хэрэгжүүлэгч эрх бүхий

байгууллагуудаас бүрддэг. Гэвч бүс нутгийн болон орон нутгийн түвшинд үйл ажиллагаа

явуулдаг захиргааны болон олон нийтийн байгууллага байхгүй учраас хөдөө орон

нутгийн ДБСБ-ууд нь шууд БСШУСЯ-ны удирдлага дор харьяалагддаг117. Их сургуулийн

үйл ажиллагааны орчинд эрх зүйн дүн шинжилгээ хийсэн судлаачид их сургуулийн

засаглал, удирдлага, төрийн өмчийн болон хувийн өмчийн их сургуулиудын статус,

өмчлөл, санхүүжилтийн харилцааны хүрээнд асуудлууд оршсоор байгааг тэмдэглэж

байна118. Түүнчлэн их сургуулийн суурь болон хэрэглээний судалгааны санхүүжилтийн

олон талт эх үүсвэрийг бий болгох, олон улсын нийтлэг жишиг, туршлагын дагуу

судалгааны ажил, судлаач профессорт санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх “endowment” буюу

“хишигтний хандив”-ийн санхүүжилтийн механизм бий болгоход дэмжлэг үзүүлэх,

114 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ 115 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын суурь мэдээллийн тайлан 116 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын суурь мэдээллийн тайлан 117 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Дээд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 118 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Дээд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан

Хуудас | 51


өрсөлдөөнд суурилсан, шударга, хөндлөнгийн хяналт бүхий судалгааны грант

шалгаруулах бодлогыг хэрэгжүүлэх, судалгааны тэтгэлгийн оновчтой механизмыг олон

улсын нийтлэг жишгийн дагуу бий болгох; шинжлэх ухааны олон салбарын

мэргэжилтнүүдийн хамтын ажиллагаа ба оролцоотой (cluster groups) судалгааны баг

хамтлагуудын судалгааг төрөөс санхүүжүүлж, дэмжлэг үзүүлэх зэрэг “Судалгаанд

суурилсан их сургуулийн үндэсний хөтөлбөр”-ийн хэрэгжүүлэх нь тулгамдаж байна119.

Дээд боловсрол эзэмшүүлэх арга хэлбэр улам өргөжиж буй үед сайн чанартай, уян

хатан байлгахад чиглүүлэх үүднээс мэргэшлийн хүрээг хэрэгжүүлэх шаардлагатай

байна. Үүнд насан туршийн болон тасралтгүй суралцахуйн чухал хэлбэр болох цахим,

нээлттэй боловсролоор эзэмшүүлэх хувилбарт, нэмэлт хөтөлбөрүүд, мөн танхимын

сургалтаар үргэлжлүүлэн олгогдсоор байх мэргэшсэн нарийн хөтөлбөрүүд аль аль нь

орно120.

Чанар ба нийц: ДБСБ-ууд хэт олон мэргэжлээр сургалт эрхлэх болсон нь сургалтын

чанарт сөргөөр нөлөөлж байна. Сургалтын хөтөлбөрийн нэр, индекс нь Монгол Улсын

хөдөлмөрийн зах зээлийн бүтэц, бэлчээрийн мал ахуй зэрэг үндэсний онцлогт тохирсон

эсэхэд үнэлгээ хийж, шинэчлэх шаардлагатай байгааг ДБСБ-ууд санал болгож байгааг

анхаарч үзэх шаардлагатай. Санхүүгийн хомсдолоос үүдэлтэйгээр суралцагчийн тоог

нэмэгдүүлэх, элсэгчийн татах зорилгоор олон хөтөлбөрөөр цөөн суралцагч элсүүлэх

зэрэг нь сургалтын чанарт сөргөөр нөлөөлөхөөр барахгүй тухайн ДБСБ-ын тогтвортой

үйл ажиллагаанд эрсдэл учруулах байдал байгаа нь суралцагч цөөнтэй, хувийн олон

сургуулийн жишээгээр харагдаж байна. Монгол Улсын дээд боловсролын салбарын

статистик үзүүлэлтүүдээс харахад дээд боловсролд хамрагдалт сайн байгаа боловч зах

зээлийн эрэлтээс давсан нийлүүлэлт хийснээр төгсөгчдийн ажил эрхлэлт муу байна. Улс

орны болон орон нутгийн онцлог, хөдөлмөрийн зах зээлийн бүтэц, эрэлтэд нийцсэн

хөтөлбөрөөр сургалт эрхлэх, мэргэжлийн чиглэл, индексийг шинэчлэх шаардлагатай121.

Дээд боловсролын чанарыг хангах чухал хэрэгсэл болох хөтөлбөрийн шинэчлэлийн явц,

үр дүнд гүн гүнзгий судалгаа хийж, судалгаанд тулгуурлан ололт амжилтыг

баталгаажуулах, алдаа дутагдлыг засах замаар шинэчлэлийг эрчимжүүлэх асуудал

тулгамдаж байна. ДБСБ-н судалгаа болон хөгжүүлэлт (Research & Development/ R&D),

эсхүл судалгаанд суурилсан сургалтын уламжлал байхгүй бөгөөд ИДС-д багшлах, зааж

сургах чиг үүрэг нь хадгалагдаж, шинжлэх ухааны зэрэг олгох хөтөлбөрүүд нь орчин

үетэйгээ нийцэхгүй болж байна122.

Дээд боловсролын чанарын нэг чухал хүчин зүйлс нь хүний нөөц, тэр дундаа чадварлаг

багш, оюутны төвлөрөл юм. Дээд боловсролын салбарын багшлах боловсон хүчний

хөгжлийг төрөөс зохицуулах, хэрэгжүүлэх механизм өнөө хир төлөвшөөгүй, ДБСБ-ууд

өөрсдөө хариуцдаг боловч энэ чиг үүргийг системтэй хэрэгжүүлэх тогтолцоо, бүтэц, нэгж

байдаггүй учраас ажлын дадлага туршлагатай багш нарын нөөц нь сургуулийн хөгжлийн

гол хүчин зүйл болж байна. ИДС-иуд зохих мэдлэг, багшлахуйн заах аргад суралцаж

илүү үр өгөөжтэй багшлахуй болон суралцахуйд шилжиж, судалгаанд суурилсан

багшлахуйг хөхиүлэн дэмжих, андрогоги, конструктив хандлагаас гейтерлоги

(heutagogical), коннективист (connectivist) хандлага руу шилжихийг дэмжих хэрэгтэй

байна123.

119 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Дээд боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 120 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ 121 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын суурь мэдээллийн тайлан 122 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын суурь мэдээллийн тайлан 123 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын суурь мэдээллийн тайлан

Хуудас | 52


Хүртээмж ба хамран сургалт: ДБСБ-д шинээр элсэгчдэд тухайн жилд ЕБС-ийн XII

дугаар ангийг төгсөж, бүрэн дунд боловсрол эзэмшигчид 2006-2009 онд 74хувь, 2010-

2013 онд 70хувь орчим байсан бол 2014-2018 онд дунджаар 81хувь-тай (75,6-90,3

хэлбэлзэлтэй) байна. Энэ хугацаанд нийт элсэгчдийн 3-4 хувь нь бусад хэлбэрийн

сургуулиас, 15-20 хувь нь ажиллагчдаас, 2-3 хувь нь ажил эрхлээгүй хүмүүсээс элссэн

байна. Элсэгчдийн чанарыг дээшлүүлэх, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт, шаардлагад

нийцсэн боловсон хүчин бэлтгэхэд чухал ач холбогдолтой гэж үзээд БСШУС-ын Сайдын

2018 оны А/195 тоот тушаалаар ДБСБ-д элсэн суралцах босго оноог өмчийн хэлбэр

харгалзахгүйгээр 480 болгосон ба хөдөө орон нутгийн сургуульд хамрагдалтыг өсгөх

үүднээс 420 оноотой элсэгчийг элсүүлэн сургах болжээ. Ингэснээр хөдөө орон нутгийн

элсэлт нийт дүнгээр сайжирсан боловч, суралцаж буй мэргэжлийн чиглэлүүдийг тухайн

орон нутгийн хөдөлмөрийн зах зээлтэй уялдуулах, мөн оюутны сурлагын амжилт,

чанарыг хотын сургуулиудтай ижил түвшинд хүргэж, төгсөөд ажил хөдөлмөр эрхлэх

чадвараараа бусад төгсөгчидтэй өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх нь хөдөө орон нутгийн

ДБСБ-уудын тулгамдсан асуудал болов. Дээд боловсролын хамран сургалт нь

хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ, үндэсний хөгжлийн бодлого, тэргүүлэх

чиглэлтэй уялдахгүй байна124.

2017-2018 оны хичээлийн жилд нийт төгсөгчдийн 40.6 хувийг эрэгтэйчүүд, 59.4 хувийг

эмэгтэйчүүд бүрдүүлж, хүйсийн ялгааны индекс 1.46 байна. Өөрөөр хэлбэл, 100 эрэгтэй

төгсөгчид 146 эмэгтэй төгсөгч ногдож байна.

ДБСБ-ын байршлын ялгаанаас үл хамааран хөдөө орон нутагт чанартай боловсрол

эзэмших тэгш хүртээмжийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн цогц бодлого боловсруулж, үүний

зэрэгцээ бүс нутаг, орон нутгийн нийгэм эдийн засгийн байдлыг сайжруулах, хот

хөдөөгийн ялгааг багасгах асуудал тулгарч байна. Дээд боловсрол эзэмших сургалтын

уян хатан байдлыг дэмжин, сургалтын нээлттэй эх үүсвэр, онлайн сургалтын хүрээг

өргөтгөн суралцагч, төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэхэд шаардагдах ур чадвар, хөрвөх

чадвар, түүнчлэн насан туршдаа суралцах боломжийг нэмэгдүүлэх зэргээр дээд

боловсролын хүртээмж, чанар, үр ашгийг нэмэгдүүлэх хэрэгцээ байна125.

124 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын суурь мэдээллийн тайлан 125 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын суурь мэдээллийн тайлан

ГУРАВ.


2021-2030 ОНД ХӨГЖҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ, ЗОРИЛТУУД

Хуудас | 54


ГУРАВ. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН 2021-2030 ОНД ХӨГЖҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ,

ЗОРИЛТУУД

3.1 БСДХХТ-ний зорилго 2021-2030 онд хэрэгжүүлэх Боловсролын салбарын дунд хугацааны хөгжлийн

төлөвлөгөө нь Монгол улсад хүн амын хэрэгцээг хангахуйц нээлттэй, хүртээмжтэй, уян

хатан боловсролын үйлчилгээнд тулгуурлан, бие хүний төлөвшлөөс мэдлэгт суурилсан

нийгэм цогцлоон хөгжүүлэх зорилтын хэрэгжилтэд дэмжлэг үзүүлнэ. Ингэхдээ аж

үйлдвэрийн дөрөвдүгээр хувьсгалтай хөл нийлүүлж, юмсын интернэт126, их хэмжээний

өгөгдөл мэдээлэл, хиймэл оюун ухаан зэрэг шинэ технологиуд нь томоохон

үйлдвэрлэлийн салбаруудад бодитой нөлөө үзүүлж байгааг харгалзан мэдлэгт

суурилсан нийгмийг цогцлоох, дижитал технологийн эринд ажиллаж амьдрах,

тасралтгүй хөгжих чадамжтай, эрүүл иргэний цогцоор127 хөгжүүлэхийг зорих юм.

3.2 БСДХХТ-ний зарчим Иймээс хүний цогц хөгжлийг хангах энэхүү төлөвлөгөө нь дараах зарчмуудыг баримтлан

боловсруулагдсан. Үүнд:

- Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030-ийн хэрэгжилтэд дэмжлэг үзүүлэх;

- Бүх насны иргэнийг боловсролын үйлчилгээнд тэгш хамруулах боломжийг олгох;

- Оролцогч талуудын хамтын оролцоо, үүрэг, хариуцлагыг бэхжүүлэх, дэмжих;

- Боловсролын салбарын тогтвортой бодлого, удирдлагыг бэхжүүлэх;

- Боловсролын бодлогын босоо болон хэвтээ тэнхлэгийн харилцан уялдааг хангах;

- Ухаалаг, дижитал технологийг боловсрол, сургалтад ашиглах;

- Сургалтын орчин, хэрэглэгдэхүүн болон үйл ажиллагааны ногоон хөгжлийг дэмжих.

3.3 БСДХХТ-ний үндсэн чиглэл Дээрх зарчмыг баримталсан БСДХХТ нь Монгол хүний насан туршийн хөгжил, түүнийг

дэмжих чанартай боловсролын одоогийн тогтолцоог бэхжүүлэх, шинэ бүтэц,

механизмыг бий болгох чиглэлээр бодлогын 5 үндсэн чиглэлтэй болно. Үүнд:

1. Бүх насны иргэдийн сургуулийн өмнөх боловсролоос эхлээд дээд боловсролын

үйлчилгээнд тэгш хамрагдах, чадамжийн тасралтгүй хөгжлийг хангах, амьдралынхаа

аль ч үед шинэ ур чадвар эзэмших уян хатан боломжийг ухаалаг технологийн

сүүлийн үеийн олотуудыг ашиглан олгоно. Иргэдийн насан туршдаа суралцахуйд

ҮМХ чиглүүлэгч байж энэ нь тэдэнд мэдлэг, ур чадвар, чадамжаа албан, албан бус

болон амьдралын орчны суралцахуйгаар үе шаттай, тасралтгүй хөгжүүлэх, үр дүнг

албан ёсоор хүлээн зөвшөөрүүлэх боломжийг олгоно.

2. Хоёр дахь чиглэл нь Монгол иргэнийг ухаалаг, дижитал технологийн ур чадвар,

ногоон хөгжлийн хандлага, зан үйлтэй болгоход дэмжлэг үзүүлэх сургалт,

боловсролын орчинг бий болгох явдал юм. Боловсрол, сургалтын орчин,

хэрэглэгдэхүүн, суралцагчдад ногоон, ухаалаг, дижитал технологийн чадвар,

чадамж, хандлага, зан үйлийг төлөвшүүлэх нь иргэдэд дэлхийд өрсөлдөх, хөл

нийлүүлж ажиллах, амьдрах боломжийг олгоно.

3. Гурав дахь нь бүх түвшний суралцагчид аливаа асуудлын шийдлийг эрэлхийлэх

чадвар, судалгааны чадамж нь СӨБ-оос дээд боловсролын хөтөлбөр, үнэлгээнд

хэвтээ, босоо тэнхлэгээр уялдаатай хөгжүүлэх чиглэл юм.

126 Internet of Things 127 Holistic human development

Хуудас | 55


4. Дөрөв дэх чиглэл нь хүний хөгжлийг хангах боловсролын үйлчилгээг хүргэхэд

салбарын үндэсний болон орон нутгийн мэргэжлийн байгууллагууд, тэдгээрийн

чадавхи, хамтын ажиллагаа, уялдааг хангах нь чухал юм. Байгууллагуудын бүтэц,

чиглэлийг тодорхой болгож, үйл ажиллагааны нэгдмэл байдал, уялдааг хангах нь

бодлого, стртеги хэрэгцээнд нийцсэн, хэрэгжилт оновчтой, үр дүнтэй байх

боломжийг олгоно.

5. Тав дахь чиглэл нь насан туршдаа суралцахуйн тулгуур болох нээлттэй боловсрол

юм. Технологийн “урлаг”-ийг өөрийн болгож эзэмших нь Монгол хүн бүр дэлхийн

түвшинд өрсөлдөх, ахиж дэвшихэд хамгийн чухал юм. Нээлттэй боловсрол, сургалт

нь иргэдийг боловсролын үйлчилгээнд тэгш хамрагдах, сургалтын нээлттэй эх

сурвалж, нөөцийг ашиглан иргэдэд өөрийн гэсэн зорилгодоо хүрэх боломжуудыг

нэмэгдүүлнэ. Сургалтын олон янзын хэлбэр бүр өөр өөрийн гэсэн үнэт зүйлтэй

байдаг. Эдгээрийг онлайн болон холимог хэлбэртэй хослуулан зохион байгуулах нь

иргэдэд хэрэгтэй үедээ, боломжтой цагаараа технологийн дэвшлийг ашиглан

боловсролын үйлчилгээнд хамрагдах боломжийг нэмэгдүүлнэ.

3.4 БСДХХТ-ний хамрах хүрээ, хугацаа Боловсролын салбарын дунд хугацааны хөгжлийн төлөвлөгөө нь асан туршдаа

суралцахуй, СӨБ, БДБ, ТМБС, дээд боловсролыг 2021-2030 онд хөгжүүлэх төлөвлөгөө

юм.

3.5 БСДХХТ-ний зорилго, зорилтуудын хураангуй Монгол улсын боловсролын хөгжлийн урт болон дунд хугацааны зорилтуудын

хэрэгжилтийг хангах, дэлхийн нийтийн чиг хандлагад нийцүүлэн боловсролын салбарын

2021-2030 онд хөгжүүлэхдээ боловсролын чанарыг тэргүүлэх чиглэлээр тодорхойлж,

дараах зорилтуудыг дэвшүүллээ. Үүнд:

1. Боловсролын чанар ба нийц

Зорилго 1.1 Хөтөлбөрийн чанар, нийцийг сайжруулах

Зорилго 1.2 Багшийн чадавхийг сайжруулах

Зорилго 1.3 Суралцагчийн үнэлгээг сайжруулах

Зорилго 1.4 МХТ-ийн хэрэглээг сайжруулах

Зорилго 1.5 Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлттэй нийцүүлэх

2. Боловсролын тэгш хүртээмж ба инклусив

Зорилго 2.1 Сургалтын байгууллагын дэд бүтцийг сайжруулах

Зорилго 2.2 Тэгш хүртээмж, хамран сургалтын нэмэгдүүлэх

Зорилго 2.3 Суралцахуйн уян хатан хэлбэрийг бэхжүүлэх

3. Оновчтой засаглал, менежмент ба удирдлага

Зорилго 3.1 Хамтын хариуцлагыг бэхжүүлэх

Зорилго 3.2 БУМС-ийг боловсронгуй болгох, ашиглалтыг сайжруулах

Зорилго 3.3 Багшийн болон бусад хүний нөөцийн менежментийг сайжруулах

Зорилго 3.4 Оновчтой төлөвлөлт, менежмент, зохицуулалтыг бэхжүүлэх

Зорилго 3.5 Хяналт үнэлгээ, чанарын баталгаажуулалтыг бэхжүүлэх

Зорилтуудын хураангуй

0. САЛБАРЫН ТҮВШИНД

Хуудас | 56


Код128 Зорилт

0.1.1.1 Боловсролын бодлогыг шинэчлэх

0.1.4.1 Нээлттэй боловсрол, зайны сургалтын агуулга, нөөц материал боловсруулах хүний

нөөцийг бэлтгэх, чадавхжуулах

0.1.4.2 СӨБ болон БДБ-ын МХТ-ний орчинг сайжруулах

0.3.1.1 СӨБ, БДБ-ын сургалтын хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмжийг орон нутагт үйлдвэрлэх

0.3.1.2 Мэргэжлийн байгууллагын чадавхийг бэхжүүлэх

0.3.3.1 Хүний нөөцийн бодлого хэрэгжүүлэх

0.3.3.2 Орон нутгийн БСУГ-ын чадавхийг бэхжүүлэх

1. НАСАН ТУРШДАА СУРАЛЦАХУЙН БОДЛОГЫГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ

Код Зорилт

1.1.1.1 Насан туршдаа суралцахуйн үндэсний хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

1.1.2.1 НТС-н багш, ажилтны чадавхийг бэхжүүлэх, сургалтад хамруулах

1.2.1.1 Насан туршийн боловсролын төвийг иргэдийн насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг

үзүүлэх, зохион байгуулах чиглэлээр дэд бүтцийг сайжруулах

1.2.3.1 Насан туршдаа суралцахуйн хэлбэр, төрлийг боловсролын түвшин бүрт тодорхойлох,

ҮМХ-тэй нийцүүлэх

1.3.1.1 НТС-н бодлогыг хэрэгжүүлэх салбар дундын механизмыг тодорхой болгох

1.3.2.1 НТС-н мэдээллийн бааз бий болгож, мөшгих системтэй болох

1.3.4.1 НТБ-ын одоогийн төвийг шинэчлэн зохион байгуулах

1.3.5.1 НТС-н чанарын үнэлгээг сайжруулах

2. СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ БОЛОВСРОЛ

Код Зорилт

2.1.1.1 СӨБ-ын хөтөлбөр, үнэлгээний стандарт боловсруулж хэрэгжүүлэх

2.1.1.2 0-5 насны хүүхдийн эцэг эхийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

2.1.1.3 Хүүхдийн цогц хөгжлийн судалгааг тотмолжуулах

2.1.2.1 СӨБ-ын багшийн стандартыг боловсруулж хэрэгжүүлэх

2.1.2.2 СӨБ-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх уян хатан сургалтыг хөгжүүлэх

2.1.2.3 СӨБ-ын багш бэлтгэх хөтөлбөр, арга зүйг шинэчлэн сайжруулах

2.1.2.4 СӨБ-ын туслах багшийг бэлтгэх, хөгжүүлэх

2.1.3.1 5 настай хүүхдүүдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлын үнэлгээний журам

боловсруулж, хэрэгжүүлэх

2.1.4.1 СӨБ-д нээлтэй болон зайны сургалтын санаачлагуудыг дэмжих

2.2.1.1 СӨБ-ын орчинг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй байхаар сайжруулах

2.2.1.2 Цэцэрлэгийг автобустай болгох

2.2.2.1 СӨБ-ын хоол хүнсний аюулгүй байдал, тэжээллэг чанарыг сайжруулах

2.2.2.2 Малчин болон эмзэг бүлгийн хүүхдийн СӨБ-д хамрагдалтыг 100% хүргэх

2.3.4.1 Цэцэрлэгийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин төлөвлөх

2.3.5.1 СӨБ-ын байгууллагын дотоод хяналт, үнэлгээг бэхжүүлэх

3. БАГА, ДУНД БОЛОВСРОЛ

Код Зорилт

3.1.1.1 Хөтөлбөрийн менежментийн циклийг хэрэгжүүлэх, дүгнэх

3.1.1.2 Хүүхдийн цогц хөгжлийн судалгааг тогтмолжуулах

3.1.2.1 ЕБС-ын багшийн стандартыг боловсруулж, багш бэлтгэх, мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтыг шинэчлэх

128 Кодын эхний орон тухайн салбар/дэд салбар, 2, 3 дахь орон зорилгыг илэрхийлнэ..

Хуудас | 57


3.1.2.2 ЕБС-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх уян хатан сургалтыг хөгжүүлэх

3.1.2.3 Сургуульд суурилсан багшийг хөгжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

3.1.2.4 Бага ангийн туслах багшийг бэлтгэх, туслах багшийн орон тоог нэмэгдүүлэх

3.1.3.1 Монгол хэлний түвшин тогтоох үнэлгээний системийг хөгжүүлэх

3.1.3.2 Чадварт суурилсан үнэлгээний системийг хөгжүүлэх

3.1.3.3 Ахлах сургуулийн сурагчдын үнэлгээг боловсронгуй болгох

3.1.4.1 БДБ-д нээлттэй болон зайны сургалтын санаачлагуудыг дэмжих

3.2.2.1 Бага боловсролын хоол хүнсний аюулгүй байдал, тэжээллэг чанарыг сайжруулах

3.3.4.1 ЕБС-ийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин төлөвлөх

3.3.5.1 ЕБС-ийн дотоод хяналт, үнэлгээг бэхжүүлэх

4. ТЕХНИКИЙН БОЛОН МЭРГЭЖЛИЙН БОЛОВСРОЛ, СУРГАЛТ

Код Зорилт

4.1.1.1 Ажил, мэргэжлийн лавлах, стандартад суурилсан ЧСС-ын хөтөлбөр боловсруулах,

хэрэгжүүлэх

4.1.1.2 ТМБС-ын судлагаа шинжилгээ, инновацийн ур чадварыг дээшлүүлэх

4.1.2.1 ТМБС-ын багшийн чадавхи бэхжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

4.1.3.1 Мэргэжлийн ур чадвар ба чадамжийн үнэлгээг хооронд нь уялдуулах механизмыг

сайжруулах

4.1.4.1 ТМБС-ын багшийн “мэдээлийн технологи ашиглах” ур чадварыг дээшлүүлэх

механизм бий болгох

4.1.5.1 МБС-нд хөдөлмөрийн зах зээл (ХЗЗ) - ийн мэдээллийн ашиглалтыг сайжруулах

4.2.1.1 ТМБС-ын дэд бүтэц, тоног төхөөрөмж, технологийг, симмуляци технологи, тоног

төхөөрөмжийг сайжруулах

4.2.1.2 ТМБС-ын байгууллагын дадлага сургалтын орчинг салбар дундын дадлагын бааз

хэлбэрээр бүрдүүлэх

4.2.1.3 Боловсролын байгууллагын хичээл сургалтад хэрэглэх багаж хэрэгсэл, тавилга, зөөлөн эдлэлийн үйлдвэрлэлийг түншлэлийн хүрээнд хөгжүүлэх

4.2.2.5 МБС-ын олон хэв шинжийг бүрдүүлэх замаар хүртээмжийг бий болгох

4.2.2.6 ТМБС-ын хүртээмжийг иргэдэд насан туршдаа суралцах, ур чадвараа тасралтгүй

дээшлүүлэх уян хатан боломжийг олгох замаар нэмэгдүүлэх

4.2.2.7 Оюутныг дэмжих үйлчилгээг нэмэгдүүлэх

4.2.3.2 Өмнөх мэдлэг, ур чадварыг үнэлэх механизмыг бэхжүүлж, хэрэгжүүлэх

4.3.1.1 Салбар дундын зохицуулалтын зарчим, ТХХТ-ээр удирдуулсан удирдлагын

тогтолцоог бүрдүүлэх

4.3.2.1 ТМБС-ын боловсролын удирдлага мэдээллийн тогтолцоог (БУМС) бий болгож


4.3.4.1 ТМБС-ын төлөвлөлт, зохицуулалт, хэрэгжүүлэлт, хяналтын оновчтой тогтолцоог


4.3.5.1 ТМБС-ын стандартад суурилсан ЧБ-ын тогтолцоо (магадлан итгэмжлэлийг багтаасан)

5. ДЭЭД БОЛОВСРОЛ

Код Зорилт

5.1.1.1 Мэргэжлийн чиглэл, хөтөлбөр шинэчлэгдэж үндэсний онцлогтой шинэ хөтөлбөрүүд


5.1.1.2 Дээд боловсролын “дадлага сургалт”-ын шинэ загварыг сайжруулах

5.1.2.1 ДБСБ-н профессор багшийн хөгжлийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

5.1.4.1 Нээлттэй, зайн сургалтыг хөгжүүлэх бодлогыг сайжруулах

5.1.5.1 Дээд боловсрол болон үйлдвэрлэлийн хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх

5.2.1.1 Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын дэд бүтцийг хөгжүүлэх

5.2.2.1 Бакалаврын болон ахисан түвшний элсэлтийн журам шинэчлэн сайжруулах

5.2.3.1 Уян хатан суралцахуйг дэмжсэн бодлого хэрэгжүүлэх

Хуудас | 58


5.3.1.1 Судалгааны их сургуулийн бодлогыг хэрэгжүүлэх

5.3.2.1 ДБ-ын удирдлага, мэдээллийн нэгдсэн системийг хөгжүүлэх

5.3.4.1 Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хороо байгуулагдан үйл ажиллагаагаа явуулах

5.3.4.2 Ахисан түвшний сургуулийн чансаа тогтоодог систем бий болгож сайжруулах

5.3.4.3 Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ын чадавхийг сайжруулах

5.3.5.1 Сургалтын үр дүнд суурилсан чанарын дотоод баталгаажуулалтын тогтолцоог

бэхжүүлэх

ДӨРӨВ.

БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН ЗОРИЛТ, СТРАТЕГИУД

Хуудас | 60


ДӨРӨВ. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН ЗОРИЛТ, СТРАТЕГИУД

4.1 Салбарын түвшинд

4.1.1 Дэд салбар дамнасан зорилт, стратегиуд

1. Зорилтууд

Зорилт 0.1.1.1 Боловсролын бодлогыг шинэчлэх

БСДХХТ болон ҮМХ-ийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор боловсролын салбарын

бодлогыг шинэчлэх зайлшгүй хэрэгцээ байгаа юм. Бодлогын алсын хараа Монгол хүний

цогц хөгжлийг насан туршид тасралтгүй хангах, нээлттэй боловсролыг хөгжүүлэх,

иргэдэд шинэ ур чадвар, судалгааны чадамж эзэмших сургалтын уян хатан хэлбэрийг

хөгжүүлэх, албан, албан боловсрол болон амьдралын орчны суралцахуйн үр дүнг албан

ёсоор хүлээн зөвшөөрөх тогтолцоог хөгжүүлэх, оролцогч талуудын хамтын оролцоо,

хариуцлагыг бэхжүүлэхтэй холбоотой шинэчлэл хийгдэнэ.

БСДХХТ-ийн хэрэгжилтийн эхний 2 жилд бодлогын үнэлгээ дүгнэлт хийгдэх ба энэ нь

бүх оролцогч талуудад техникийн туслалцаа үзүүлэх, тэдний чадавхи бэхжүүлэх,

бодлого, стратегийн хэрэгжилтэд дэмжлэг үзүүлэх, эдгээр үйл ажиллагааны хамтын

ажиллагаа, зохицуулалтыг хангах замаар хийгдэнэ.

Зорилт 0.1.4.1 Нээлттэй боловсрол, зайны сургалтын агуулга, нөөц материал

болосруулах хүний нөөцийг чадавхжуулах129

Монгол улсын насан туршийн боловсролыг Насан туршдаа суралцахуй гэж дахин

томьёолж, насанд хүрэгчдийн бичиг үсгийн боловсрол, сургууль завсардсан иргэдийн

боловсролын асуудлаас үе шаттайгаар шилжиж, иргэн бүрт ҮМХ-д нийцсэн насан

туршдаа суралцахуйн олон төрөл, хэлбэрийн боловсролын үйлчилгээг үзүүлдэг

тогтолцоог бүрдүүлнэ. Ийнхүү насан туршдаа суралцахуйн тогтолцоо бүрдсэнээр

боловсрол, сургалт, хөдөлмөрийн зах зээлд бий болсон бүх боломж, бололцоо иргэн

бүрт нээлттэй болох юм. Хүний нөөц гэдэгт сургуулийн өмнөх боловсролоос дээд

боловсрол хүртэлх боловсролын бүх шатны багш, профессор, мэргэжилтэн, сургагч

багш болон бусад ажилтнууд багтах юм. Хүний нөөцийн чадавх бэхжүүлэх нь албан,

албан бус болон амьдрах орчноос эзэмших боловсрол, сургалтын үндсэн дээр, онлайн,

цахим, зайны болон нээлттэй боловсролын эх үүсвэр ашигласан олон төрөл, хэлбэртэй

байна. Боловсролын бүх түвшинд нээлттэй боловсрол, сургалтын агуулга болон өөц

материал, платформ боловсруулж, сургалтад хэрэглэдэг хүний нөөцийг бүрдүүлэх

замаар Монгол Улсын иргэдийн хэрэгцээнд нийцсэн боловсрол, сургалт хүртээмжтэй

болж хөдөлмөрийн зах зээл дээр ажиллах боломжууд нэмэгдүүлэхэд чиглэнэ. Түүнчлэн

энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг бизнесийн байгууллагатай хамтран ажиллах,

түншлэх механизмыг бий болгох асуудлыг мөн энд оруулна.

Зорилт 0.1.4.2 СӨБ болон БДБ-ын МХТ-ний орчинг сайжруулах

Энэ нээлттэй боловсрол, зайны болон онлайн сургалтыг хөгжүүлэх дэд бүтцийг бий

болгоход чиглэсэн дэд салбар дамнасан зорилт юм. Энэхүү зорилтын хүрээнд нээлттэй

болон зайны сургалтыг хөгжүүлэх зорилгоор СӨБ болон БДБ-ын байгууллагын МХТ-ийн

дэд бүтцийг сайжруулах бодлого батлах, СӨБ болон БДБ-ыйн МХТ-ийн дэд бүтцийн

үнэлгээ хийж, хэрэгцээний дагуу үе шаттайгаар хөрөнгө оруулалт хийх болон анхан

шатны сургалтын байгууллагад нээлттэй болон зайны сургалт зохион байгуулагдах үйл

ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

129 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 4.4.1 Зөвлөмж

Хуудас | 61


Зорилт 0.3.1.1 СӨБ, БДБ-ын сургалтын хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмжийг орон

нутагт үйлдвэрлэх

Сургалтын хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэлийг орон нутагт төвлөрүүлэх

нь СӨБ болон бага, дунд боловсролын дэд салбар дамнасан зорилт бөгөөд үүнийг орон

нутгийн ТМБС-ын байгууллагыг түшиглэн зохион байгуулах боломжтой юм. СӨБ болон

бага, дунд сургуулийн төсөвт тулгардаг бэрхшээл нь хэрэглэгдэхүүн, тоног

төхөөрөмжийг хэрэгцээнд тур бүр суурилалгүйгээр төвлөрсөн байдлаар нийлүүлдэг

асуудал юм. Үүний улмаас орон нутгийн сургууль, цэцэрлэгүүд хөрөнгө оруулалт хийсэн

хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмжийг алс холоос тээвэрлэхтэй холбоотой тээврийн

зардлыг сургууль, цэцэрлэгийн төсвөөс гаргах хэрэгтэй болдог. Үүнээс гадна

нийлүүлэгдсэн сургалтын нэмэлт хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмж сургалтын

хөтөлбөрийн хэрэгжилттэй тэр бүр уялдахгүй байх, чанаргүй зэргээс ашиглалт тааруу

байх тал байна. Энэ асуудлыг шийдэхийн тулд Хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө нь орон

нутагт суурилсан үйлдвэрлэлийг бий болгох зорилтыг дэвшүүлсэн болно. Энэ

үйлдвэрлэлийг орон нутгийн МБС-ын байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлж болох бөгөөд

хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмжийн чанарыг хангахын тулд холбогдох стандарт,

шаардлагын дагуу үйлдвэрлэл явуулах, бүтээгдэхүүн нийлүүлэх юм.

Энэхүү зорилтын хүрээнд 2025 он хүртэл СӨБ болон БДБ-ын хэрэглэгдэхүүн болон

тоног төхөөрөмжийн үйлдвэрлэлийг орон нутгийн МБС түшиглэн бий болгох,

бүтээгдэхүүний чанарын стандартын хангалтыг үнэлэх үйл ажиллагаануудыг

төлөвлөлөө.

Зорилт 0.3.1.2 Мэргэжлийн байгууллагын чадавхийг бэхжүүлэх

БХ, БМДИ, БҮТ, БМИҮЗ, МБСҮТ зэргийн хүний болон материаллаг нөөцийг

чадавхжуулах, БХ-ийг бодлого боловсруулалт, төлөвлөлт, БМДИ-ийг багш болон

удирдах ажилтны мэргэжлийн хөгжлийн менежментийн, чиглэлээр чадавхжуулж, БҮТ-д

психометрик шинжилгээний нэгжтэй, БМИҮЗ бие даасан хөндлөнгийн чанарын

баталгаажуулалтын байгууллагаар ажиллах бмеханизмыг бүрдүүлэх, хүний нөөцийн

мэргэжлийн тасралтгүй хөгжлийг хангах сургалтын тогтолцоог бий болгоход чиглэнэ.

Түүнчлэн МБСҮТ-ийг иргэдийн ур чадварын түвшинг тодорхойлох, ахиулахад дэмжлэг

үзүүлэх, тэд тодорхой мэргэжлийн чиглэлээр өмнөх мэдлэг, ур чадвараа албан ёсоор

хүлээн зөвшөөрүүлэхэд үнэлгээ хийхэд удирдлага, зохион байгуулалтаар ханган

ажилладаг үндэсний байгууллага, арга зүйчид нь мэргэшсэн байх чиглэлээр бэхжүүлнэ.

Зорилт 0.3.3.1 Хүний нөөцийн бодлого хэрэгжүүлэх

ҮМХ-ийн дагуу боловсролын салбарын хүний нөөцийн бодлогыг шинэчлэх, ажил

мэргэжлийн замналыг ҮМХ-тэй уялдуулан тодорхой болгох, мерит зарчмаар өсөж

хөгжих, удирдах ажилтныг бэлтгэх, мэргэшүүлэх мерит тогтолцоог нэвтрүүлэх чиглэлээр

боловсролын салбарын хүний нөөцийн бодлогыг130 шинэчлэх юм. Энэхүү бодлогод

мэргэжлийн болоод сургалтын байгууллагын хүний нөөцөд тавигдах шаардлага, сонгон

шалгаруулалт, ажлын байрны тодорхойлолт, мэргэжлийн бэлтгэл, хөгжил, ажил

мэргэжлийн замнал131, нийгмийн хамгаалал, эрүүл мэнд, албан тушаалын шатлал,

хүний нөөцийн эрэлт, нийлүүлэлт болон хүний нөөцийн мэдээллийн баазыг хөгжүүлэх,

удирдах асуудлуудыг уялдаатай байдлаар шинэчлэх төлөвлөлт юм. Ялангуяа удирдах

албан тушаалтанд тавигдах шаардлага, сонгон шалгаруулалт, удирдах ажилтны

бэлтгэл, давтан сургалт, хөгжлийн асуудлыг салбарын түвшиндээ бэхжүүлэх тухай

зорилт юм. Үндсэндээ албан тушаалтны томилгоо нь илүү мэргэжлийн шинж чанартай

130 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 1.2.2 Зөвлөмж 131 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 1.2.3 Зөвлөмж

Хуудас | 62


болгох юм. Түүнчлэн зорилтын хүрээнд боловсролын салбарын хүний нөөцийн тандалт

судалгаа хийх, үр дүнд үндэслэн хүний нөөцийн бодлогыг ҮМХ-тэй нийцүүлэн

боловсруулах, БУМС-д хүний нөөцийн мэдээллийн сан бий болгох, хөгжүүлэх,

шаардлагыг албан тушаал бүрээр гаргах, боловсролын мэргэжлийн их дээд сургуулийг

түшиглэн хүний нөөц, тэр дундаа удирдах албан тушаалтныг давтан сургах,

мэргэжүүлэх, хүний нөөцийн эрэлт, нийлүүлэлтийн судалгааг тогтмолжуулж,

мэдээллийн санд бүртгэх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

Зорилт 0.3.3.2 Орон нутгийн БСУГ-ын чадавхийг бэхжүүлэх

Орон нутгийн БСУГ-ын чадавхийг бэхжүүлэх, бүтэц, үүргийг тодорхой болгох, орон

нутгийн БСУГ-ын мэргэжилтний мэргэжлийн чиглэлээр хөгжүүлэх тогтолцоог бусад

мэргэжлийн байгууллага, их, дээд сургуулийг түшиглэн зохион байгуулах, түүгээр

дамжуулан боловсролын бодлогын орон нутаг дахь хэрэгжилтийг сайжруулна.

2. 2021-2025 онд зорилтыг хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа

Тэргүүлэх зорилт 2021 2022 2023 2024 2025


Боловсролын бодлогыг шинэчлэх төлөвлөгөө боловсруулж батлуулах

Төлөвлөгөөний дагуу бодлогын шинэчлэлийг хийх

Зорилт 0.1.4.1 Нээлттэй боловсрол, зайны сургалтын агуулга, нөөц материал болосруулах хүний нөөцийг чадавхжуулах

Нээлттэй боловсрол зайны сургалтын агуулга боловсруулж, түгээх үндэсний хөтөлбөр батлуулах

Нээлттэй боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх чиглэлээр ажиллаж байгаа бүлэг, хамтлаг, аж ахуйн нэгжтэй хамтран ажиллах механизмыг бүрдүүлэх

Нээлттэй болон зайны сургалтын агуулга, нөөц материал боловсруулах чиглэлээр дэд салбар бүрт чиглэсэн цуврал сургалт зохион байгуулах

Боловсруулсан агуулга, нөөц материалыг баталгаажуулж, бүртгэх

Нээлттэй боловсрол, зайны сургалтын платформ хөгжүүлэх

Хөтөлбөрийг эргэж дүгнэх

Зорилт 0.1.4.2 СӨБ болон БДБ-ын байгууллагын МХТ-ний орчинг сайжруулах

Нээлттэй болон зайны сургалтыг хөгжүүлэх зорилгоор цэцэрлэг, сургуулийн МХТ-ийн дэд бүтцийг сайжруулах бодлого батлах

СБ-ын МХТ-ийн дэд бүтцийн үнэлгээ хийж, хэрэгцээний дагуу үе шаттайгаар хөрөнгө оруулалт хийх. Үүнд: өндөр хурдны интернет, тоног төхөөрөмж, гэх мэт

Эхний шатны цэцэрлэг, сургуульд нээлттэй болон зайны сургалт зохион байгуулагдах

Зорилт 0.3.1.1 СӨБ, БДБ-ын сургалтын хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмжийг орон нутагт үйлдвэрлэх

СӨБ-ын хэрэглэгдэхүүний стандартын дагуу орон нутгийн МБС түшиглэн үйлдвэрлэх

Бүтээгдэхүүний чанарын стандарт хангалтыг үнэлж дүгнэх


БХ, БМДИ, БҮТ болон БМИҮЗ-д дүн шинжилгээ хийж, эрх зүйн орчныг сайжруулах

Хүний нөөцийн чадавхи бэхжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

Хуудас | 63


3. 2026-2030 он хүртэл баримтлах чиглэл

Боловсролын салбарт 2021-2025 онд хэрэгжүүлсэн стратегиудыг үргэлжлүүлнэ Гэхдээ

2025 онд энэхүү төлөвлөгөөний хэрэгжилтэд үнэлгээ дүгнэлт хийгдэж, дараагийн 5 жилд

хэрэгжүүлэх зорилт, стратегийг үнэлгээ, дүгнэлтийн үр дүнд үндэслэн сайжруулна.

Ерөнхийдөө 2026-2030 онд (1) насан туршийн суралцахуйг үндэсний хэмжээнд

хэрэгжүүлж, иргэд албан, албан бус болон амьдралын орчинд эзэмшсэн ур чавараа

албан ёсоор боловсролын аль ч түвшинд хүлээн зөвшөөрүүлэх ажил нэлээд өргөн

далайцтай зохион байгуулагдах, (2) мэргэжлийн байгууллага болон орон нутгийн БСУГ-

ын чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагаа жигдэрч, үйл ажиллаганы уялдаа, залгамж

сайжруулах чиглэлээр эхний үр дүнгүүд гарах, (3) боловсролын салбарт танхимын,

нийтийн, нээлттэй, зайны болон онлайн сургалтууд бүх түвшинд зохион байгуулагдах

чиглэлтэй байх болно.

4. Хүрэх үр дүн

2025 он гэхэд

ҮМХ батлагдаж, мэргэшлийн түвшин бүрийн үр дүнд нийцсэн нээлттэй, зайны, онлайн

сургалтын агуулгын болон үнэлгээний хүрээ боловсруулагдаж, хүний нөөцийн

чадавхийн сургалтууд эхэлсэн байна. Зарим дэд салбаруудад нээлттэй сургалтын

агуулга, нөөц материал боловсруулагдаж баталгаажуулалт, бүртгэл эхэлсэн байна. Мөн

СӨБ болон БДБ-ын байгууллагууд нээлттэй, зайны болон онлайн сургалтын үйлчилгээ

үзүүлэх орчин, тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө гарч эхний шатны

хөрөнгө оруулалт хийгдсэн, туршсан байна. Үүний үр дүнд бүх шатны боловсролын

хүртээмжид ахиц гарсан байна.

Түүнчлэн боловсролын хүний нөөцийн бодлого ҮМХ-тэй уялдаж, удирдлагын сонгон

шалгаруулалт, томилгоо, мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын бодлого батлагдсан байна.

Мэргэжлийн байгууллагын бүтэц тодорхой болсон, орон нутгийн БСУГ-ын хүний нөөцийн

Материаллаг орчныг сайжруулах хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө батлуулах


Хүний нөөцийн тандалт судалгаа хийх, зураглал гаргах

Хүний нөөцийн бодлогыг ҮМХ-тэй нийцүүлэн боловсруулж, хэрэгжүүлэх

Удирдах ажилтныг бэлтгэх, мэрэгшүүлэх жишиг хөтөлбөр боловсруулж, их, дээд сургуулийг түшиглэн зохион байгуулах

БУМС-д хүний нөөцийн мэдээллийн сан бий болгох

Хүний нөөцөд тавих шаардлагыг албан тушаал бүрээр гаргаж хэрэгжүүлэх

Боловсролын мэргэжлийн их, дээд сургуулийг түшиглэн хүний нөөцийг хөгжүүлэх

Хүний нөөцийн эрэлт, нийлүүлэлтийн судалгаа хийх мэдээллийн санд бүртгэх


Орон нутгийн БСУГ-ын бүтэц, чиг үүргийг хүний нөөцийн бодлоготой уялдуулан шинэчлэх

БСУГ-ын арга зүйч, мэргэжилтний чадавхи бэхжүүлэх сургалтын тогтолцоог эрх зүйн хүрээнд сайжруулах

БСУГ-ын хүний нөөцийн чадавхи бэхжүүлэх сургалтыг эхлүүлэх

Хуудас | 64


чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагаа эхэлсэн байна. Үүний үр дүнд СӨБ, БДБ, ТМБС-ын

засаглал бэхжиж, бодлогын хэрэгжилтэд ахиц гарсан байна.


Бүх түвшний боловсролын хүртээмж нэмэгдэж, үндэсний хэмжээнд ҮМХ-ний түвшинд

үндэслэн ур чадвараа дээшлүүлж, шинэ ур чадвар эзэмшиж, үр дүнд албан ёсоор хүлээн

зөвшөөрүүлсэн иргэдийн тоо нэмэгдсэн байна. Орон нутагт бодлогын хэрэгжилт

сайжирч суралцагчдын мэдлэг, ур чадвар, төлөвшлийн чанарт ахиц гарсан байна.

Мэргэжлийн байгууллагын үйл ажиллагааны уялдаа, залгамж сайжирсан байна. СӨБ,

БДБ болон ТМБС-ын удирдлагын томилгоо мерит тогтолцоонд бүрэн шилжиж, улс

төрөөс ангид болсон байна. Орон нутагт СӨБ болон БДБ-ын хэрэглэгдэхүүн, тоног

төхөөрөмжийн үйлдвэрлэл ТМБС-ийг түшиглэн бий болж, төсвийн зарцуулалт илүү үр

ашигтай болсон байна.

4.1.2 Насан туршдаа суралцахуй

Олон улсын түвшинд насан туршийн боловсрол гэхээс илүүтэй насан туршдаа

суралцахуйн хөгжил түлхүү байх чиг хандлагатай байна132. Энэ нь тодорхой зорилтот

бүлгийн иргэдэд гэхээс илүүтэй бүх иргэдэд чиглэсэн, тэдэнд уян хатан байдлаар

өөрийгөө хөгжүүлэх, ажил амьдралын чанараа сайжруулахад чиглэх болжээ. Сүүлийн

жилүүдэд гарсан технологийн болоод нийгмийн хөгжлийн хурд ч мөн үүнд нөлөөлж

байна. НТБ-ын төвийн сургалтад хамрагдсан иргэдийн нас, сургалтын хэрэгцээнд гарч

буй өөрчлөлт үүний тод жишээ юм. НТБ-ын үйлчилгээ нь илүү салбар дамнасан шинж

чанартай болж, насан туршдаа суралцахуй нь зөвхөн боловсролд хамаатай биш

хөдөлмөрийн, эрүүл мэндийн, байгаль орчны үйлдвэр, хөдөө аж ахуй зэрэг бүх

салбарын нэг хэсэг болж байна.

Гэтэл манай улсын хувьд энэ нь тодорхой зорилтот бүлэгт чиглэсэн тэдний амьдралынх

нь хэсэгхэн үед албан бус боловсролын үйлчилгээ хүргэдэг байдлаас гарч чадаагүй

байна. Эрх зүйн хүрээнд томьёолсон насан туршийн боловсрол нь сургуулийн өмнөх

боловсролоос эхлээд насанд хүрэгчдийн тасралтгүй боловсрох, сурахыг бүрэн дэмжих

боломжгүй, энэ боловсрол, суралцахуйн орчинг хамарсан нэгдсэн зохицуулалт,

менежмент байхгүй байсаар байна. Иймээс Монгол улсын НТБ салбарт бодлогын шинэ

үе шат шаардлагатай133 байна.


Зорилт 1.1.1.1 Насан туршдаа суралцахуйн үндэсний хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

Насан туршдаа суралцахуйн ойлголтыг нэвтрүүлэхэд одоо хүчин төгөлдөр буй насан

туршийн боловсролд системийн шинэчлэл хийх шаардлага бий болно. Тиймээс юуны

өмнө, насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх бодлого боловсруулж, хэрэгжүүлнэ.

Энэхүү бодлого нь насан туршдаа суралцахуйн удирдлага, зохион байгуулалт,

санхүүжилт, суралцахуйн арга зам, хүний нөөцийн хөгжил, мэдээллийн бааз, насан

туршдаа суралцахуйн модулийн бүртгэл, баталгаажуулалт, нээлттэй эх үүсвэр,

суралцах боломжийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн байна. Насан туршдаа суралцахуйн

холбогдох бусад бодлого, хөтөлбөрийн дагуу шилжилт хийх ажлыг 2025 он гэхэд бүрэн

гүйцэтгэсэн байна. 2025 онд хэрэв шаардлагатай гэж үзвэл, шилжилтийн бодлого,

хөтөлбөрийг шинэчлэн, сайжруулах ажлыг гүйцэтгэнэ.

132 ЮНЕСКО – Ирээдүйн боловсрол санаачлага 133 Монгол улсын боловсролын суурь мэдээллийн тайлан, 2019. Хуудас 197

Хуудас | 65


Зорилт 1.1.2.1 НТС-н багш, ажилтны чадавхыг бэхжүүлэх, сургалтад хамруулах

Энэхүү бодлогыг хэрэгжүүлэхэд, насан туршийн боловсролын одоогийн бүтэц, хүний

нөөцийн чадавх нь иргэдийн насан туршдаа суралцахуйн хэрэгцээг хангах, хариуцлага

хүлээх түвшинд хүртэл чадавхижсан байх шаардлагатай. Юуны өмнө, НТС бодлогод

тусгасны дагуу дотоодын болон олон улсын сургалт, хөтөлбөрт хамруулах замаар нийт

багш, ажилтнуудыг иргэдэд насан туршдаа суралцахад дэмжлэг үзүүлэх, зохион

байгуулах чиглэлээр чадавхжуулна. Сургалт, хөтөлбөрт хамрагдаж, мэргэжлийн ур

чадвар, чадавх нэмэгдсэн ажилтнууд суралцахуйн сонгосон чиглэлийн дагуу нээлттэй

эх сурвалж, зайн, цахим болон танхим дахь эх сурвалж ашиглан, иргэд, хувь хүнд

боловсролын үйлчилгээ хүргэж ажиллана. Энэхүү үйл ажиллагааг үндэсний бүсчлэн

хөгжүүлэх үзэл баримтлалын дагуу нийслэл, бүсийн төвүүдэд тулгуурлан гүйцэтгэнэ.

Зорилт 1.2.1.1 Насан туршийн боловсролын төвийг иргэдийн насан туршдаа

суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх, зохион байгуулах чиглэлээр дэд бүтцийг


Насан туршдаа суралцахуйн бодлогын дагуу, иргэдэд насан туршдаа суралцахуйн

үйлчилгээ үзүүлэхэд одоо байгаа насан туршийн төвүүдийн дэд бүтцийг сайжруулах

шаардлагатай. Энэхүү зорилтыг хэрэгжүүлэхэд, одоо байгаа дэд бүтцийн орчин,

нөхцөлийн үнэлгээ хийх зайлшгүй шаардлагатай бөгөөд тус үнэлгээний үр дүнд

үндэслэн, насан туршдаа суралцахуйн дэд бүтцийг сайжруулах төлөвлөгөө гарган

баталж, насан туршдаа суралцахуйн төвүүдийг мэдээлэл, харилцаа холбооны

технологи, дадлагын байр, номын сан, онлайн болон оффлайн сургалтын материалаар

хангах хөрөнгө оруулалт хийгдэнэ. Нэмэлтээр онлайн болон оффлайн сургалтын

материал боловсруулж, сургалтын үйл ажиллагаанд нэвтрүүлнэ. 2025 он гэхэд насан

туршдаа суралцахуйн дэмжлэг үзүүлэх төвүүдийн дэд бүтцийн орчин нөхцөлийг үнэлж,

төлөвлөсөн сайжруулалтыг хийсэн байна.

Зорилт 1.2.3.1 Насан туршдаа суралцахуйн хэлбэр, төрлийг боловсролын түвшин

бүрт тодорхойлох, ҮМХ-тэй нийцүүлэх

НТС-н бодлогын хэрэгжилт болон иргэдийн насан туршдаа суралцахуйн хэрэгцээнд

үндэслэн суралцахуйн хэлбэр, төрлийг ҮМХ-тэй уялдуулан тодорхойлж, нэн тэргүүний

хэрэгцээ бүхий суралцахуйн чиглэлийг сонгон холбогдох бодлого, хөтөлбөр батлуулна.

Энэ нь иргэдэд шилжилтийн үед тухайн чиглэлээр шинэ мэдлэг, ур чадвар, чадамж

эзэмших, хөгжүүлэн, түүнийгээ албан ёсоор хүлээн зөвшөөрүүлэх боломжийг олгох ба

суралцахуйн чиглэлээр иргэдэд үйлчилгээ үзүүлнэ.

Зорилт 1.3.1.1 НТС-н бодлогыг хэрэгжүүлэх салбар дундын механизмыг тодорхой

болгох

НТС-н бодлогыг хэрэгжүүлэхэд одоогийн НТБ-ын нөхцөл байдал хараахан бэлэн биш

байгаа тул салбарын яамд, агентлагийн оролцоо ямар байх, хэн ямар үүрэгтэй байх,

санхүүжилтийг хэрхэн хийх, Үндэсний зөвлөл хэрхэн ажиллах талаар тодорхой

механизмтай байх шаардлагатай. Үүнийг тодорхой болгох үүднээс бодлогыг үе

шаттайгаар хэрэгжүүлэх хамтын ажиллагааны менежментийн болон санхүүжилтийн

хөтөлбөрийг салбарын яамдын оролцоотой баталж, Үндэсний зөвлөлд яамдын оролцоо,

хамтын хариуцлагыг баталгаажуулах, санхүүжилтийг шийдэх болно. Энэ хөтөлбөр нь

бодлого үе шаттайгаар хэрэгжиж буй газруудад хэрэгжиж иргэд үйлчилгээнд хамрагдсан

байна.

Зорилт 1.3.2.1 НТС-н мэдээллийн бааз бий болгож, мөшгих системтэй болох

Хуудас | 66


Насан туршдаа суралцахуйн чанар, үр дүнг шаардлагатай түвшинд хүргэхэд тулгардаг

гол бэрхшээлийн нэг бол насан туршдаа суралцахуйд хамрагдаж буй иргэдийн бүртгэл,

насан туршдаа суралцахуйн үйлчилгээ авах шаардлагатай байгаа иргэдийг

бүртгэлжүүлэх явдал юм. Тиймээс, эхний шататнд одоо байгаа БМУС-ийн баазад

суурилсан насан туршдаа суралцахуйн мэдээллийн баазийн модулийг бий болгоно.

Ингэхдээ иргэний бүртгэл, мэдээлллийн системийн мэдээлэл ашиглана. Энэхүү

мэдээллийн бааз, модуль боловсруулах ажил 2 жилийн хугацаанд хийгдэнэ. Үүний

зэрэгцээ, насан туршдаа суралцахуйд хамрагдаж буй иргэдийн бүртгэл, мөшгих түүвэр

судалгааг явуулж, нэгдсэн мэдээллийн баазад нэгтгэнэ. 2024 онд, насан туршдаа

суралцахуйд хамрагдсан иргэдийн бүртгэл, мэдээллийн бааз бий болж, шаардагдах

шинэчлэлтүүдийг хийсэн байна.

Зорилт 1.3.4.1 НТБ төвийг үе шаттайгаар шинэчлэн зохион байгуулах

Одоогийн насан туршийн боловсролын төвүүд нь насан туршдаа суралцахуйн

шилжилтийн бодлогыг хэрэгжүүлэхэд чухал үүрэгтэй тул НТБ төвийг үе шаттайгаар

иргэдийн насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх чиглэлээр шинэчлэн зохион

байгуулах төлөвлөгөө боловсруулж батлуулна. Энэхүү хөтөлбөр, төлөвлөгөөнд

салбарын яамд хоорондын хамтын хариуцлагыг тодорхойлж, НТБ-ийн төвийн

удирдлага, бүтэц зохион байгуулалт, санхүүжилтийн механизмыг дахин томъёлолж,

үүрэг, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, суралцахуйн боломжуудыг нээсэн, урьд эзэмшсэн

мэдлэг, ур чадварыг хүлээн зөвшөөрөх механизм бүрдүүлэх үйл ажиллагаанууд

багтана. Эдгээр үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд 2 жилийн хугацаа шаардагдах бөгөөд 3

дахь жилээс шилжилтийн бодлого, хөтөлбөрийг олон нийтэд танилцуулж, насан

туршдаа суралцахуйг дэмжих төвүүдийн зарим нь насан туршдаа суралцахуйн

үйлчилгээг үзүүлж эхэлнэ. Шилжилтийн бодлого, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх шатанд одоо

үйл ажиллагаа явуулж буй НТБ-ын төвүүд нь хөтөлбөр, үйл ажиллагааны төрөл

хэлбэрээ өргөжүүлж, зорилтот бүлгээ нэмэгдүүлэх чиглэлээр үргэлжлүүлэн ажилласаар

байна.

Зорилт 1.3.4.2 НТС-н хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх

Монгол улсын насан туршийн боловсролыг Насан туршдаа суралцахуй гэж дахин

томьёолж, насанд хүрэгчдийн бичиг үсгийн боловсрол, сургууль завсардсан иргэдийн

боловсролын асуудлаас үе шаттайгаар шилжиж, иргэн бүрт Үндэсний Мэргэшлийн

Хүрээнд нийцсэн насан туршдаа суралцахуйн олон төрөл, хэлбэрийн боловсролын

үйлчилгээг үзүүлдэг тогтолцоог бүрдүүлнэ. Ийнхүү насан туршдаа суралцахуйн

тогтолцоо бүрдсэнээр боловсрол, сургалт, хөдөлмөрийн зах зээлд бий болсон бүх

боломж, бололцоо иргэн бүрт нээлттэй болох юм. Насан туршдаа суралцахуйн энэ

тогтолцоог нэвтрүүлэхэд, насан туршдаа суралцахуйн төвүүдэд ажиллаж, иргэдэд

боловсрол, сургалтын үйлчилгээ үзүүлэх хүний нөөцийн чадавх бэхжүүлэх зайлшгүй

шаардлагатай. Хүний нөөц гэдэгт сургуулийн өмнөх боловсролоос дээд боловсрол

хүртэлх боловсролын бүх шатны багш, профессор, мэргэжилтэн, сургагч багш болон

бусад ажилтнууд багтах юм. Хүний нөөцийн чадавх бэхжүүлэх нь албан, албан бус

болон амьдрах орчноос эзэмших боловсрол, сургалтын үндсэн дээр, онлайн, цахим,

зайны болон нээлттэй боловсролын эх үүсвэр ашигласан олон төрөл, хэлбэртэй байна.

Энэ тэргүүлэх чиглэлийн хувьд, эхний шатанд, ҮМХ-тэй нийцүүлсэн насан туршдаа

суралцахуйн хүний нөөцийн хөгжлийн үндэсний хөтөлбөр боловсруулж, баталсан байна.

Энэ хөтөлбөрийг баталснаар, боловсролын бүх шатны багш, ажилтнуудын чадавхыг

бэхжүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх боломж бий болох бөгөөд үүний үр

дүнд насан туршдаа суралцахуйн нэмэлт модулийг, чадавх бэхжүүлэх сургалт, үйл

Хуудас | 67


ажиллагаанд хамрагдсан багш, ажилтнууд боловсруулах боломжтой болно. Үүний

зэрэгцээ, насан туршдаа суралцахуйн ач холбогдлыг нийтэд түгээн дэлгэрүүлэх,

мэдээлэл түгээх ажлын төлөвлөгөө боловсруулж, нийтэд хүргэнэ. Насан туршдаа

суралцахуйн шинэчлэлийг хийхэд одоо байгаа бичиг үсгийн болон сургууль завсардсан

хүүхдүүдэд зориулсан дүйцсэн хөтөлбөрт холбогдох шилжилтийг мөн хийх болно.

2. 2021-2025 онд зорилтыг хэрэгжүүлэх стратеги, хөтөлбөр

Тэргүүлэх зорилт 2021 2022 2023 2024 2025


Насан туршдаа суралцахуйн бодлого, хөтөлбөрийг боловсруулж батлуулах

НТС-н бодлогын дагуу төвүүдийг бие даалгаж, улсын төсвөөс санхүүжүүлэх

НТС-д дэмжлэг үзүүлэх үндэсний хөтөлбөр батлагдах

Зорилт 1.1.2.1 НТС-н багш, ажилтны чадавхийг бэхжүүлэх, сургалтад хамруулах

НТС-д дэмжлэг үзүүлэх багш, ажилтныг нээлттэй боловсрол, зайны сургалтыг ашиглах, хөгжүүлэх чиглэлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөө батлуулах


Нээлттэй болон зайны сургалтыг хөгжүүлэх чиглэлээр МХТ-ийн чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагааг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх

Онлайн сургалтын нэгдсэн платформыг НТС-н мэдээллийн баазтай уялдуулан хөгжүүлж НТБ-ын төвийг түшиглэсэн цахим сургалтын төв байгуулах



Зорилт 1.2.1.1 Насан туршийн боловсролын төвийг иргэдийн насанд туршийн суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх чиглэлээр дэд бүтцийг сайжруулах

Насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэхэд шаардагдах дэд бүтэц, тоног төхөөрөмжийн үнэлгээ хийх

Насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх төвүүдийн дэд бүтцийг сайжруулах, хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө батлах

Дээрх төвүүдийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалт хийх

Зорилт 1.2.3.1 Насан туршдаа суралцахуйн хэлбэр, төрлийг боловсролын түвшин бүрт тодорхойлох, ҮМХ-тэй нийцүүлэх

Иргэдийн суралцахуйн хэрэгцээг тодорхойлох үнэлгээ хийх

Хэрэгцээ тодорхойлох үнэлгээний үр дүнд үндэслэн суралцахуйн хэлбэр, төрлийг ҮМХ-тэй уялдуулан тодорхойлж, нэн тэргүүний хэрэгцээ бүхий суралцахуйн чиглэлийг сонгон холбогдох бодлого, хөтөлбөр батлуулах,

Өмнөх мэдлэг, ур чадварыг хүлээн зөвшөөрөх механизмыг МБС болон ДБ-ын байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлэх

Олон нийт, эцэг эхэд чиглэсэн хөтөлбөрийг тусгайлан боловсруулж, батлуулах, хэрэгжүүлэх

Батлуулсан бодлого, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж, үр дүнг дүгнэх

Хуудас | 68


3. 2026-2030 онд баримтлах чиглэл

Боловсролын салбарт 2021-2025 онд хэрэгжүүлсэн стратегиудыг үргэлжлүүлнэ. Гэхдээ


хэрэгжүүлэх зорилт, стратегийг үнэлгээ, дүгнэлтийн үр дүнд үндэслэн сайжруулна.

Ерөнхийдөө 2026-2030 онд (1) иргэдийн насан туршдаа суралцах хэрэгцээг тодорхойлж

тэргүүлэх чиглэлийн суралцахуйн хүрээ, зохион байгуулалтын механизмыг тодорхой

болгох, (2) суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх төвүүдийг эхний үе шатны жишиг төвүүдэд

үндэслэн бүх аймаг, дүүрэгт бэхжүүлэх, (3) энэ төвүүдийн хүний нөөцийг иргэдийн

суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх, зохион байгуулалтаар хангах чиглэлд сайжруулах (4)

эдгээр төвд нээлттэй, зайны, онлайн болон танхимын сургалт зохион байгуулах дэд

бүтцийг бүрдүүлэх, (5) үндэсний хэмжээний мэдээллийн баазыг хөгжүүлэх чиглэлтэй

байх болно.



Иргэдийн насан туршдаа суралцахуйн хэрэгцээ тодорхойлогдож, зураглал гарч,

эрэмбэлэгдсэн байна. Иргэдийн насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх цөөн

тооны төвүүд Улаанбаатар хот болон зарим аймгийн төвд бэхжүүлж, үйлчилгээ эхэлсэн

байна. НТС-н төвүүд бие дааж, төсвийн санхүүжилт хийгдэж эхэлсэн байна. ҮМХ

батлагдаж, мэргэшлийн түвшин бүрийн үр дүнд нийцсэн нээлттэй, зайны, онлайн

сургалтын агуулга, нөөц материал боловсруулагдаж, хэрэглэж эхэлсэн байна. Нээлттэй,

зайны болон онлайн сургалтын үйлчилгээ үзүүлэх орчин, тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө

оруулалтын төлөвлөгөө гарч эхний шатны хөрөнгө оруулалт хийгдсэнн байна. Үүний үр

дүнд насан туршдаа суралцахуйн үйлчилгээний хүртээмжид ахиц гарсан байна.

Иргэд олон нийтэд чиглэсэн насан туршдаа суралцахуйн талаарх мэдээлэл түгээн дэлгэрүүлэх, сурталчлах

Зорилт 1.3.1.1 НТС-н бодлогыг хэрэгжүүлэх салбар дундын механизмыг тодорхой болгох

НТС-н бодлогыг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх хамтын ажиллагааны менежментийн болон санхүүжилтийн хөтөлбөрийг салбарын яамдын оролцоотой батлах

НТС-н Үндэсний зөвлөлийг баталгаажуулж, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх

НТС-н санхүүжилт хийгдэж бодлого хэрэгжих


БУМС-д НТС-н модулийг нэмж боловсруулах

НТС-н мэдээллийн бааз буюу БУМС-ийн модулийг Иргэний бүртгэл мэдээллийн сантай холбох

Насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх төвөөс үйлчилгээ авсан иргэдийн мөшгих судалгаа хийж, мэдээллийн баазад бүртгэсэн байх

Зорилт 1.3.4.1 НТБ төвийг шинэчлэн зохион байгуулах

НТБ төвийг иргэдийн насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх чиглэлээр шинэчлэн зохион байгуулах төлөвлөгөө боловсруулж батлуулах

НТБ-ийн төвийг төлөвлөгөөний дагуу шинэчлэн зохион байгуулах

Зорилт 1.3.5.1 НТС-н чанарын үнэлгээг сайжруулах

НТС-н чанарын үнэлгээний бодлого батлах

Сургалтын үйл ажиллагаа, агуулга, хэрэглэгдэхүүний чанарыг баталгаажуулах

НТС-н дэмжлэг үзүүлэх төвийн үнэлгээг тогтмолжуулах

Хуудас | 69


Түүнчлэн НТС-н хүний нөөцийн чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагаа эхсэн тодорхой үр

дүнгүүд гарсан байна. НТС-н мэргэжилтэн, арга зүйчээс дэмжлэг авсан иргэдийн тоо

нэмэгдсэн байна. Салбар дундын менежментийн зохицуулалтыг хангах эрх зүй,

бодлогын бичиг баримт батлагдсан байна.


НТС-д дэмжлэг үзүүлэг чиг үүрэг бүхий бие даасан төвүүд бий болж, салбар дундын

менежменттэй болсон байна. Бүх түвшний боловсролын хүртээмж нэмэгдэж, үндэсний

хэмжээнд иргэд НТС-н үйлчилгээгээр дамжуулан ур чадвараа дээшлүүлж, шинэ ур

чадвар эзэмшиж, үр дүнд албан ёсоор хүлээн зөвшөөрүүлсэн иргэдийн тоо нэмэгдсэн

байна. Монгол улсын иргэдэд насан туршдаа суралцах, шинэ ур чадвар, чадамж

эзэмших, тасралтгүй хөгжүүлэх боломжийг олгосон уян хатан, нээлттэй сургалтын

мэдээллийн бааз үүсэж, боловсрол, сургалтаас гадуур байгаа иргэн бүрт хүрч үйлчлэх

нөхцөл бүрдсэн байна. Бүх түвшний боловсролд өмнөх мэдлэг, ур чадварыг хүлээн

зөвшөөрөх тогтолцоо бий болсон байна.

Хуудас | 70


4.2 Дэд салбарын түвшинд


Монгол улсын сургуулийн өмнөх насны бүх хүүхдийн хөгжил болон сургуульд

бэлтгэгдсэн байдлыг эцэг эхийн оролцоотой дэмжсэн, чанартай, хүртээмжтэй,

стандартад нийцсэн сургалт, аюулгүй, эрүүл, ногоон орчинтой, чанартай багш бүхий

сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарыг хөгжүүлнэ.

СӨБ-ын чанартай үйлчилгээ нь хүүхдийн цаашдын амьдрал, хөдөлмөрийн зах зээлд

оролцох оролцоо, ядуурлыг бууруулах, нийгмийн амьдралд идэвхтэй оролцох, хөгжилд

хувь нэмэр оруулах болон хүмүүс хоорондын харилцаанд эерэг үр дүнг авчирдаг

(Sammons et al., 2008; Sylva et al., 2004). Судалгаагаар энэ эерэг харилцаанд багшийн

мэргэжлийн бэлтгэл, мэргэжи дээшлүүлэх сургалтад хамрагдсан байдал, чанарын

хяналт үнэлгээний үр дүн эерэг нөлөөтэй байдаг134. Ийм учраас СӨБ-ын багшийн чанар,

бэлтгэл, давтан сургалтын чанарыг сайжруулах, стандартын түвшинд бэлтгэдэг,

сургадаг байх түүнчлэн СӨБ-ын үйлчилгээний чанар, үр дүнг хүүхдийн хөгжил,

сургуульд бэлтгэгдсэн байдлын талаарх мэдээлэлд суурилан бодлого төлөвлөх,

хэрэгжүүлэх, үнэлэх зарчимд шилжих шаардлагатай135.

СӨБ-ын үйлчилгээний чанарт багшийн мэргэжлийн чадамж, хүүхэдтэй харилцах эерэг

харилцаа, эцэг эхийн дэмжлэг чухал хүчин зүйл болдог гэдгийг ОУХАН-с хийсэн

судалгааны үр дүн харуулдаг136. Энэ нь эцэг, эх, олон нийтэд хүч боломж олгох, тэдний

хүүхдийн хөгжилд хандсан оролцоог дээшлүүлэх хэрэгтэй болохыг илтгэж буй хэрэг.


Зорилт 2.1.1.1 СӨБ-ын хөтөлбөр, үнэлгээний стандарт хэрэгжүүлэх137

Монгол улсын хувьд НҮБ-ийн хүүхдийн эрхийн конвенцитой холбогдуулсан бага насны

хүүхдийн хөгжилд суурилсан сургалтын хөтөлбөрийн нэгдсэн стандартын хэрэгжилт

тодорхойгүй байна. Одоогийн хууль тогтоомжууд нь тус стандартуудын зарим нэг

хэсгийг агуулдаг бөгөөд бага насны хүүхдийн сургалтын хөтөлбөрийн стандартыг

шинэчлэх хөтөлбөр нь одоогийн хөтөлбөрийн стандартуудад дүн шинжилгээ хийж, бага

насны бүх хүүхдүүдийг боловсролд бүрэн хамруулах үүднээс одоо байгаа

стандартуудад өөрчлөлт оруулах ба нэмэлт стандартуудыг боловсруулна.

Шинэчлэгдсэн стандартуудад хүүхдийн аюулгүй байдал, эрүүл мэнд, эрэлхийлэлд

суурилсан суралцахуй болон зөөлөн ур чадварын хөгжлийг багтаана. Уг стандартууд нь

биемахбод, сэтгэл хөдлөл, танин мэдэхүйн суралцахуйн хүрээг агуулах ба түүнчлэн

хөлд орж буй хүүхдүүд, эцэг эхчүүд, тухайн орон нутгийн хүн ам, хамтын хариуцлагын

хүрээний оролцоон дээр голлон анхаарсан стандартуудыг багтаана.

БСДХХТ-г хэрэгжүүлэх эхний 1 дэх жилд одоогийн стандартуудад дүн шинжилгээ хийж

шинэчлэх ажлыг явуулна. 2 дахь жилд нь шинэчлэгдсэн стандартуудыг туршиж

баталгаажуулна. Үүнтэй зэрэгцэн үндэсний хэмжээнд суурь үнэлгээг зохион байгуулна.

3 дахь жилд нь шинэчлэгдсэн стандартуудын талаар мэдээлэл түгээх ба сургуулийн

өмнөх боловсролын байгууллагын удирдлага, багш, ажилтнуудад зориулан уг

стандартыг хангахад чиглэсэн багшлах, заах аргазүйг багтаасан чадавхи бэхжүүлэх

хөтөлбөрийн загварыг боловсруулж, хэрэгжүүлнэ. 4 жилд нь чадавхи бэхжүүлэх

134 OECD. (2018). Starting Strong Report 135 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 136 OECD. (2018). Starting Strong Report 137 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 2.1.2 Зөвлөмж

Хуудас | 71


хөтөлбөрийг үргэлжлүүлэн явуулна. 5 дахь жилийн явцад шинэчлэгдсэн сургалтын

хөтөлбөрийн стандартын хэрэгжилтэнд үнэлгээ хийнэ.

Зорилт 2.1.1.2 Бага насны (0-5) хүүхдийн эцэг эхийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

Сургуулийн өмнөх боловсролд хуулиараа 2 наснаас эхлэх бага насны хүүхэд хамрагдах

боломжтой ба 0-2 хүртэл насны хүүхдийн хөгжил, боловсролын асуудал боловсролын

салбарт орхигдох хандлагатай байна. Эцэг эхийн асран хамгаалагчийн асаргаанд өсөж

байгаа 0-2 насны хүүхдийн хөгжилд эцэг эхийн дэмжлэгтэйгээр тэдний хөгжих

боломжийг бүрдүүлэх, тухайн насны хүүхдэд тохирсон боловсролын хэрэгцээг хангах

зохих хэмжээний дэмжлэг үзүүлэх чадварыг хөгжүүлэхэд зориулсан хөтөлбөр

боловсруулах хэрэгцээ байна. Насан туршийн боловсролын үйлчилгээ хийгээд

боловсрол сургалтын бусад байгууллагын дэмжлэгтэйгээр эцэг эхчүүдийн 0-2 насны

хүүхэд, улмаар сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдаж чадахгүй байгаа 2-5 насны

хүүхдийн хөгжил, боловсролын хэрэгцээнд чиглэсэн бодлого, хөтөлбөрийг

боловсруулах шаардлагатай. Уг бодлого хөтөлбөр нь ЗГ-ын бусад яамдуудтай

хамтарсан харилцан хариуцлага хүлээсэн зарчмаар хэрэгжих нь үр дүнтэй байна.

Энэхүү ажлын хэрэгжүүлэхийн тулд эхний жилд нийгмийн оролцогч талуудын хамтын

ажиллагааны үндсэн дээр Сургуулийн өмнөх боловсролын үйлчилгаанд хамрагдаж

чадахгүй байгаа хүүхдүүдийн хөгжил, боловсролыг дэмжих эцэг эхийг дэмжих хөтөлбөр

боловсруулна. Энэхүү хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх боловсмжийг иргэдттэй ажилладаг

нийгмийн ажилтнууд, үндэсний хэмжээнд бэлтгэгдэх сургагч багшийн үүрэг гүйцэтгэх

эцэг эх, асран хамгаалагчид гэж үзэв. 2 дахь Хөтөлбөрийг нийслэл, аймаг, дүүрэг,

сумдтай хамтран хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө боловсруулан, хэрэгжүүлэх элтгэл хангана. 3

дахь жилд буюу 2023 онд ажилтнуудад зориулсан сургалт зохион байгуулна. Үндэсний

хэмээнд хороо, багийн нийгмийн ажилтны 50 хувийг хамруулна.

Сургагч эцэг эхчүүд бэлтгэх сургалтыг нийслэл, аймагт зохион байгуулна. 4 дэх Эцэг

эхчүүдийн сургалт зохион байгуулна. Зорилт-хороо, сум, багуудад сургагч багш сургалт

зохин байгуулна. 5 дахь жилд Сургуулийн өмнөх боловсролын үйлчилгаанд хамрагдаж

чадахгүй байгаа хүүхдүүдийн хөгжил, боловсролыг дэмжих эцэг эхийг дэмжих

хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг дүгнэж, цаашдын арга замыг тодорхойлно.

Ийм учраас энэхүү төлөвлөгөөнд СӨБ үйлчилгээ авч чадахгүй байгаа хүүхдүүдийн

хөгжил, боловсролыг дэмжих эцэг эхийг дэмжих хөтөлбөр боловсруулж үйл ажиллагааг

багтаасан болно. Хөтөлбөрийг нийслэл, аймаг, дүүрэг, сумдтай хамтран хэрэгжүүлэх

төлөвлөгөө боловсруулан, хэрэгжүүлэх бөгөөд эцэг эхийг чадавхжуулахын тулд

үндэсний хэмжээнд хороо, багийн нийгмийн ажилтны 50хувь-ийг сургагч багшаар

бэлтгэж, эцэг эхчүүдэд чиглэсэн сургалтыг нийслэл болон аймгуудад зохион байгуулна.

Зорилт 2.1.1.3 Хүүхдийн хөгжлийн цогц судалгааг тогтмолжуулах

Боловсролын хүрээлэн хүүхэд хөгжлийн судалгааг 2014 оноос эхлэн хийж байгаа бөгөөд

судалгааны үр дүнд үндэслэн хүүхдийн биеийн, танин мэдэхүйн, нийгмийн хөгжлийн

бенчмарк боловсруулж, сургалтын хөтөлбөр, хэрэглэгдэхүүнд тусгах нь энэхүү зорилтын

тэргүүлэх үйл ажиллагаа юм. Ингэхдээ хүүхдийн хөгжлийн бенчмарк 3 удаагийн давтан

судалгааны үндсэн дээр сайжруулан тогтоож, сургалтын хөтөлбөр, сурах бичгийг тухайн

насны хүүхдийн хөгжлийн онцлогт нийцүүлэх боловсруулах боломжийг бүрдүүлнэ.

Түүнчлэн хүүхдийн эрт илрүүлэгийг ХНХЯ-тай хамтран зохион байгуулдаг, хөгжлийн

бенчмаркийг тогтмол хийдэг болсон байх юм. Үүний тулд эхний жилд хүүхдийн танин

мэдэхүй, биеийн болон сэтгэл хөдлөлийн хөгжлийн бенчмаркйг тодохойлох бөгөөд 2

дахь хүүхдийн хөгжлийн бэрхшээлийн эрт үеийн илрүүлэгий ХНХЯ-тай хамтран хийнэ.

3 дах жилд баталгаажуулах судалгааг хий, бенчмаркийг сайжруулж хэрэгжүүлнэ. 5 дахь

жилд энэхүү зорилтын хэрэгжилтэд үнэлгээ хийж, хөгжлийн бенчмаркийг сайжруулна.

Хуудас | 72


Зорилт 2.1.2.1 СӨБ-ын багшийн стандартыг боловсруулж хэрэгжүүлэх

Энэ нь СӨБ, Бага, дунд боловсролын болон МБС-ын дэд салбар дамнасан зорилтуудын

нэг юм. Сургуулийн өмнөх боловсролын үйчилгээний чанарын талаар хийсэн

судалгаануудад багшлах боловсон хүчний мэдлэг, чадвар сургалтын орчинд хүүхэдтэй

харилцах эерэг харилцаа, хэл ярианы хөгжил, ахицад голлох нөлөө үзүүдэг байна

(NIEER, 2006). Гэхдээ багш бэлтгэх сургалтын байгууллагын харилцан адилгүй

сургалтын чанар багш нарын мэдлэг, чадвар харилцан адилгүй байхад нөлөөлж

байна138. Үүнийг шийдэх үүднээс энэхүү Хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөнд багшийн

стандарт боловсруулах асуудлыг дэд салбар дамнасан зорилт болгон дэвшүүллээ.

СӨБ-ын багшийн сандарт боловсруулах зорилтын хүрээнд эхний жил багштай

холбоотой хууль тогтоомж, бодлого болон уолон улсын туршлагыг судалж, стандартын

бүрдэл чадамжуудыг тодорхойлох, дараагийн жилүүдэд нь стандартыг боловсруулж

багш бэлтгэх, мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын хөтөлбөр, үр дүнг үнэлж дүгнэх, багшийн

ажлын гүйцэтгэлий үнэлгээнд мөрдөх юм.

Зорилт 2.1.2.2 СӨБ-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх уян хатан сургалтыг

хөгжүүлэх

Зорилт 1.2.1-ийн Багшийн стандарт батлагдсантай холбогдуулан багшийн мэргэжил

дээшлүүлэх хөтөлбөрийг шинэчлэх, стандарттай нийцсэн сургалтын уян хатан

хэлбэрийг хөгжүүлэх, нээлттэй болон зайны сургалт, нөөц материалыг ашиглах, шинэ

багшид эхний жилд тасралтгүй дэмжлэг үзүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх гэсэн үйл

ажиллагааг төлөвлөөд байна. Түүнчлэн 2024 онд шинэчилсэн хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд

үнэлгээ дүнэлж хийж, тохируулга хийх ажлыг зохион байгуулахаар төлөвлөлөө.

Зорилт 2.1.2.4 СӨБ-ын багш бэлтгэх хөтөлбөр, арга зүйг шинэчлэн сайжруулах

Зорилт 1.2.1-ийн Багшийн стандарт батлагдсантай холбогдуулан багш бэлтгэх

сургалтын хөтөлбөр, арга зүйг шинэчлэх, стандарттай нийцсэн сургалтын уян хатан




үнэлгээ дүгнэж хийж, тохируулга хийх ажлыг зохион байгуулахаар төлөвлөлөө.

Зорилт 2.1.2.5 СӨБ-ын туслах багшийг бэлтгэх, хөгжүүлэх

Энэ нь СӨБ болон бага, дунд боловсролын дэд салбар дамнасан зорилт юм. Сургалтын

тэгш хамран сургалтыг сайжруулах, нөгөө тадаас цэцэрлэгийн багш нарын ажлын

ачааллыг багасгахад туслах багшийн дэмжлэг чухал бөгөөд эдгээр багш нарт

шаарплагатай тусгай чадваруудыг хөгжүүлэх хэрэгтэй байна. Сургалтын тухайн нөхцөл

байдалт тусгай хэрэгцээт суралцагчийг дэмжих ур чадвар, хүүхдийн тоо ихтэй ангид

хүүхэд бүр хөгжих, боловсрох боломжийг бүрдүүлэн, тэднийг дэмжих ур чадварыг

тодорхойлон хөгжүүлэх арга техникийг мөн дэмжих хэрэгцээ бий болсон. Туслах багшид

шаардагдах тусгай чадваруудыг тодорхойлон, хөгжүүлэх хөтөлбөрийг боловсруулна.

Цэцэрлэгийн туслах багш бэлтгэж буй хөтөлбөрийн агуулга, үр дүнд дүгнэлт гаргана.

Туслах багшийн орон тоотой болж, цалингийн фондод суулгах асуудал шийдэгдсэн

байна. 2025 онд энэхүү зорилтын хэрэгжилтийг дүгнэж, цаашдын зорилтоо тодорхойлно.

Зорилт 2.1.3.1 Таван настай хүүхдүүдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлын

үнэлгээг хэрэгжүүлэх139

Мянганы хөгжлийн зорилт, Бүх нийтийн боловсролын төлөө байгууллагын, Хүүхдэд

ээлтэй дэлхий байгууллагын зорилтууд зэргийг багтаасан олон улсын хууль

138 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 139 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 1.5.1, 1.5.2 Зөвлөмж

Хуудас | 73


тогтоомжууд ба үндэсний нийгмийн бодлогыг хослуулах замаар улс орнууд чанартай

суурь боловсролыг нийтэд хүртээмжтэй болгохоох ажиллаж байна. Гэсэн хэдий ч

сургуульд элсэн орох, суралцах, суралцахуйн хүрэх үр дүн, амжилт зэрэгт тэгш бус

байдал оршсоор байгааг дэлхий нийтэд нотлон харуулж байна. Энэ нь хүйс, ядуурал,

газарзүйн байршил, яс үндэс, эрүүл мэндийн байдал, зөрчилдөөн ба байгалийн гамшиг

зэрэг дээр үндэслэгдэж байгаа бөгөөд эдгээр нь аль хүүхэд ямар сургуульд орж хэр

зэрэг хугацаанд суралцах вэ гэдгийг тодорхойлоход өөр өөрийн үүрэг ролийг гүйцэтгэж

байна. Сургуульд бэлтгэгдсэн байдал гэдэг нь насан туршдаа суралцах, хөгжлийн бүрэн

боломж, хувилбарууд дахь тэгш байдлыг хангах мөн, хүүхдийн сургууль завсардалтыг

нөхөх зэрэгт хэрэгжүүлэх боломжтой стратеги болгон ашиглаж мөнгө олж байна. Энэ нь

бүх хүүхдүүдийг ялангуяа охидууд, хүн амын цөөнх, алслагдмал бүс, нутагт амьдарч

байгаа болон хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийг багтаасан эмзэг, ядуу бүлгийнхнийг

анхааралдаа авч ийм маягаар ажиллаж байна. Сургуульд бэлтгэгдсэн байдлыг хангах

гэдэг нь төв рүү чиглэсэн албан сургалт/үйлчилгээний хүрээнээс гадна хамрагдахгүй

байгаа тэдгээр хүмүүс рүү чиглэгдсэн боломж, хувилбаруудыг өргөжүүлэн эрт үед нь

сургах, сургуульд бэлтгэх бодлого, стандартыг батлах үйл ажиллагааг дэмждэг.

Сургуульд бэлтгэгдсэн байдлыг хангах гэдэг нь тэгш байдал, гүйцэтгэлийн хувьд бага,

дунд сургуулийн академик сургалтын үр дүн болон насанд хүрэгчдийн дундах нийгэм,

харьцаа, биеэ авч явах эерэг ур чадваруудтай уялдаж байдаг.

Энэхүү зорилт нь бага насны хүүхдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлыг тогтмолжуулах,

шалгуурыг боловсруулах, энэ чиглэлээр үндэсний хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх,

үндэсний хэмжээнд үнэлгээ хийх, үр дүнд үндэслэн СӨБ-ын байгууллагад санал

зөвлөмж хүргүүлэх, сургалтын хөтөлбөр, арга зүйг сайжруулах үйл ажиллагаануудыг

хэрэгжүүлнэ.

Зорилт 2.1.4.1 СӨБ-д нээлтэй болон зайны сургалтын санаачлагуудыг дэмжих140

СӨБ-ын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, тэр дундаа малчин, хөгжлийн бэрхшээлтэй, урт

хугацаанд өвчтэй байгаа гэх мэт суралцагчдад СӨБ-ын үйлчилгээг хүргэх өөр нэг арга

зам нь нээлттэй болон зайны сургалтыг хөгжүүлэх явдал. Энэ нь нээлттэй боловсрол,

зайны, онлайн сургалтын нөөц материал, хэрэглэгдэхүүнийг хөгжүүлэх дэд салбар

дамнасан зорилттой холбоотой юм. СӨБ-ын хөтөлбөрийн стандартын дагуу нээлттэй,

зайны сургалтын санаачлагыг дэмжих, сургалтын агуулга, хөтөлбөр боловсруулах,

нээлттэй эх сурвалж, нөөц материал боловсруулах, сургалтад хэрэглэх, бусад

байгууллагатай хамтран ажиллах, насан туршдаа суралцахуйд ашиглах болно.

Түүнчлэн энэ зорилт нь нээлттэй боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх чиглэлээр ажиллаж

байгаа бүлэг, хамтлаг, аж ахуйн нэгжтэй хамтран ажиллах механизмыг бүрдүүлэх,

нээлттэй болон зайны сургалтыг хөгжүүлэх чиглэлээр чадавхи бэхжүүлэх үйл

ажиллагааг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх, нээлттэй боловсрол, зайны сургалтын

платформ хөгжүүлэхэд чиглэнэ.

Зорилт 2.2.1.1 СӨБ-ын орчинг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй байхаар


НҮБ-ын ТХЗ 2030 болон Монгол улсын ТХҮБ 2030-ийн боловсролын зорилтод тэгш

байдлыг чухалчилсан байдаг. Гэтэл хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн СӨБ-д хамрагдалт

сүүлийн 10 жилд өөрчлөгдөөгүй байна141. Энэ үр дүнгийн голлох шалтгаан нь цэцэрлэгт

хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг хүлээн авах орчин бүрдээгүйд байгаа юм142. Иймээс

140 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 2.5.1 Зөвлөмж 141 БТБНТ, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын судалгаа 142 БТБНТ, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын судалгаа

Хуудас | 74


хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн СӨБ-ийн чанартай үйлчилгээнд хамрагдах нөхцлийг

бүрдүүлэх үүднээс СӨБ-ын орчин сайжруулах энэхүү зорилтыг төлөвлөөд байна.

Энэ зорилтын хүрээнд эхний жилд цэцэрлэгийн орчин хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд

ээлтэй байгаа эсэхийг судлан шинжлэх үндэсний хэмжээнд судалгаа хийх, судалгаа

нотолгоонд тулгуурлан цэцэрлэгийн орчинг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй

болгох төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг зохион байгуулна.

Түүнчлэн цэцэрлэгийн ариун цэврийн орчинг бага насны хүүхэд болон хөгжлийн

бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй болгох чиглэлээр хөрөнгө оруулалт хийх бөгөөд 2025 онд

энэ зорилтын хэрэгилтэд үнэлгээ хийж, зорилтыг сайжруулна.

Зорилт 2.2.1.2 Цэцэрлэгийг автобустай болгох143

Энэ нь СӨБ болон бага, дунд боловсролын дэд салбар дамнасан зорилт юм. СӨБ-ын

хүртээмжтэй холбоотой тулгарч буй бэрхшээлүүдийн нэг нь ядуу болон эмзэг өрхийн

хүүхэд болон хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн цэцэрлэгт хамрагдаж чадахгүй байгаа

асуудал юм. Үүний үндсэн шалтгаануудын нэг нь эцэг эхчүүд хүүхдээ цэцэрлэгт хүргэж

өгөх унаа байхгүй эсвэл хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг хүүхдийг цэцэрлэг рүү зөөх

тээврийн асуудал хүнд байгаа, ялангуяа өвлийн цагт цаг агаарын хүнд нөхцөлд, зузаан

хувцастай хүүхдээ зөөж хүргэж чадахгүйтэй холбоотой байдаг144.

Ийм учраас энэхүү зорилтын хүрээнд суурин газруудын үндсэн сургалт бүхий

цэцэрлэгийг автобустай болгох, тухайн орон нутгийн эсвэл тойргийн цэцэрлэгийн ядуу

өрхийн, эмзэг бүлгийн хүүхдэд болон хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн бүртгэлийг гаргаж

автобусаар үйлчлэх, энэ үйлчилгээний хүртээмжийг үнэлж, дүгнэх зэрэг үйл

ажиллагаануудыг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөөд байна.

Зорилт 2.2.2.1 СӨБ-ын хоол хүнсний аюулгүй байдал, тэжээллэг чанарыг


Энэ нь СӨБ-ын дэд салбар дамнасан зорилт бөгөөд хоол хүнсний аюулгүй байдал болон

тэжээллэг чанарыг стандартын дагуу бэлтгэх, нэмэгдүүлэхэд эцэг эхийн хяналтыг

бэхжүүлэхэд чиглэнэ.

Энэхүү зорилтын хүрээнд СӨБ-ын хоолны аюулгүй байдал, илчлэгийг сайжруулах

хөтөлбөр хэрэгжүүлэх бөгөөд үндэсний хэмжээнд боловсролын холбогдох

мэргэжилтнүүд болон эцэг эх, асран хамгаалагчдад зориулсан сургалт семинар зохион

байгуулна. Түүнчлэн хоол хүнсний эрүүл ахуй, аюулгүй байдлын хяналтыг

хэрэгжүүлэхэд орон нутагт БСУГ, цэцэрлэгтэй хамтран орон нутгийн эцэг эхчүүдийн

оролцоог хангана.

Зорилт 2.2.2.2 Малчин болон эмзэг бүлгийн хүүхдийн СӨБ-д хамрагдалтыг 100

хувьд хүргэх145

СӨБ-ын хүртээмж, сургуульд бэлтгэгдсэн байдалд тулгарч буй нэг бэрхшээл нь малчин

болон ядуу, эмзэг өрхийн хүүхдийн хамрагдалт, хөгжлийн үр дүн бөгөөд нүүдлийн гэр

цэцэрлэг, явуулын багшийн үйлчилгээний чанар сул, бүх хүүхдийг хамруулж чадахгүй

байгаа юм146.

Энэ зорилтын хүрээнд нүүдлийн цэцэрлэг, явуулын багшийн үйлчилгээнд нарийвчилсан

үнэлгээ хийх, энэ үйлчилгээг сайжруулах төлөвлөгөө боловсруулах, малчин болон ядуу,

143 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 5.2.1 Зөвлөмж 144 БТБНТ, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын судалгаа 145 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 2.1.1 Зөвлөмж 146 БТБНТ, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын судалгаа

Хуудас | 75


эмзэг бүлгийн хүүхдэд цахим болон ухаалаг технологи ашиглан үйлчигээг хүргэх,

хамрагдалтыг дэмжих модуль хөгжүүлж хэрэгжүүлэх замаар хүртээмжийг жил бүр 5хувь-

иар ахиулан 5 настай хүүхдийн хамрагдалтыг 100хувь хүргэх үйл ажиллагааг

хэрэгжүүлнэ.

Зорилт 2.3.4.1 Цэцэрлэгийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин төлөвлөх

Энэ нь СӨБ болон бага, дунд боловсролын дэд салбар дамнасан зорилт юм. Энэхүү

зорилтын хүрээнд цэцэрлэгүүдийн чадавхи, үйлчилгээний чанар болон төсвийн

зарцуулалтад байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь үнэлгээ хийх, байршил, бүтэц, хэв

шинжээр нь дахин төлөвлөх бодлого, хэрэгжилтийн төлөвлөгөө, зардлын хүрээг

батлуулах, цэцэрлэгүүдийг дахин төлөвлөлт хийх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

Зорилт 2.3.5.1 СӨБ-ийн дотоодын болон хөндлөнгийн үнэлгээг сайжруулах

Энэ нь СӨБ болон бага, дунд боловсролын дэд салбар дамнасан зорилт юм. СӨБ-ын

үйлчилгээний чанарыг үнэлэх, хянах, сайжруулах тогтолцоог хөгжүүлж боловсронгуй

болгох нь нэн тулгамдсан сорилт юм147. Энд СӨБ-ын орц, явц болон гарцын чанарын

үнэлгээг хөгжүүлэх, тэр дундаа байгууллагын дотоод үнэлгээг бэхжүүлэх,

тогтмолжуулах, орон нутгийн БСУГ-ыг хөндлөнгийн үнэлгээ хийх чиглэлээр хүний

нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх үйл ажиллагааг төлөвлөлөө.

2. 2021-2025 онд хэрэгжүүлэх хөтөлбөр, стратеги

147 БТБНТ, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын судалгаа

Тэргүүлэх зорилго, зорилтууд 2021 2022 2023 2024 2025

Зорилт 2.1.1.1 СӨБ-ын хөтөлбөр, үнэлгээний стандарт боловсруулж хэрэгжүүлэх

Хөтөлбөр, үнэлгээний стандарт боловсруулж, батлуулах

Хөтөлбөр, стандартыг хэрэгжүүлэх, үнэлгээ хийх,

Зорилт 2.1.1.2 0-5 насны хүүхдийн эцэг эхийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

Сургуулийн өмнөх боловсролын хүүхдүүдийн хөгжил, боловсролыг дэмжих эцэг эхийг дэмжих хөтөлбөр боловсруулна.

Хөтөлбөрийг нийслэл, аймаг, дүүрэг, сумдтай хамтран хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө боловсруулан, хэрэгжүүлэх бэлтгэл хангана

Нийгмийн ажилтнуудад зориулсан сургалт зохион байгуулна. Үндэсний хэмээнд хороо, багийн нийгмийн ажилтны 50 хувийг хамруулна.

Сургагч эцэг эхчүүд бэлтгэх сургалтыг нийслэл, аймагт зохион байгуулна. Эцэг эхчүүдийн сургалт зохион байгуулна.

Сургуулийн өмнөх боловсролын үйлчилгаанд хамрагдаж чадахгүй байгаа хүүхдүүдийн хөгжил, боловсролыг дэмжих эцэг эхийг дэмжих хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг дүгнэж, цаашдын арга замыг тодорхойлно.

Зорилт 2.1.1.3 Хүүхдийн цогц хөгжлийн судалгааг тотмолжуулах

Хүүхдийн хөгжлийн цогц судалгаа, тухайн хичээлийн жилийн хөгжилд гарсан ахицын судалгаа жил бүр хийх (0-2 нас, 3-4 нас)

Хүүхдийн хөгжлийн бэрхшээлийн эрт үеийн илрүүлэг хийх

Хөгжлийн судалгааны үр дүнг нэгтгэсэн мэдээллийн сан бүрдүүлэх, тогтмол шинэчлэх

Үр дүнг СӨБ-ийн байгууллагад санал зөвлөмж хүргүүлэх

Хуудас | 76



Багшийн стандартыг ҮМХ болон мэргэжлийн ур чадвартай нийцүүлэн боловсруулж батлуулах

Холбогдох баримт бичиг, бодлогыг багшийн стандарттай нийцүүлж сайжруулах

Багшийн ажлын үнэлгээг стандарттай нийцүүлэн сайжруулах

Багшийн ажлын үнэлгээг хэрэгжүүлж, дүгнэх

Зорилт 2.1.2.2 СӨБ-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх уян хатан сургалтыг хөгжүүлэх

Холбогдох хууль тогтоомж, бодлого болон олон улсын болон дотоодын туршлагыг судалж, дүгнэх, үр дүнг танилцуулах

Дээрх дүгнэлтийн үр дүнд үндэслэн багш мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын бодлогын шинэчдэн батлуулах

Багш нарын мэргэжлийг дээшлүүлэх олон хувилбарт, уян хатан сургалтыг хөгжүүлэх

Шинэ багшид зориулсан тусгайлсан мэргэжил дээшлүүлэх хөтөлбөр, төлөвлөгөө батлуулж, сургалт зохион байгуулна

Шинэчилсэн бодлогын хэрэгжилтэд үнэлгээ хийж, дүгнэнэ.


Багш бэлтгэх сургуулийн хөтөлбөрийг багшийн стандарттай нийцүүлэн шинэчлэх

Шинэчилсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх

Стандартад нийцсэн хөтөлбөрийг хэрэгжилтэд үнэлгээ хийх, үр дүнг холбогдох талуудад танилцуулах

Зорилт 2.1.2.5 СӨБ-ын туслах багшийг бэлтгэх, хөгжүүлэх

Туслах багшид шаардагдах тусгай чадваруудыг тодорхойлон, хөгжүүлэх жишиг хөтөлбөрийг боловсруулна.

Жишиг хөтөлбөрийн дагуу цэцэрлэгийн туслах багш бэлтгэх жишиг хөтөлбөрийн дагуу бэлтгэгдэнэ. Сургалтын үргэлжлэх хугацаа 9 сар хугацаатай байх бөгөөд сургалтыг агуулга, хугацааны хувьд уян хатан хэрэгжүүлнэ. /3+3+3/

Туслах багшийн орон тоотой болж, цалинг төсөвт суулгах асуудлыг шийдэх

Зорилт 2.1.3.1 Таван настай хүүхдүүдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлын үнэлгээний журам боловсруулж, хэрэгжүүлэх

Бага насны хүүхдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлыг тогтоох шалгуурыг сайжруулах

Хүүхдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлыг тогтоох чиглэлээр үндэсний хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх

Үндэсний хэмжээнд 5 настай хүүхдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлыг үнэлэх

Хүүхдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлыг сайжруулах чиглэлийг жил бүр тодорхойлох БСУГ болон цэцэрлэгүүдэд зөвлөмж хүргүүлэх

Зорилт 2.1.4.1 СӨБ-д нээлтэй болон зайны сургалтын санаачлагуудыг дэмжих

СӨБ-д нээлттэй боловсрол, зайны сургалтыг үе шаттайгаар хөгжүүлэх хөтөлбөр, төлөвлөгөө батлуулах


Хуудас | 77


СӨБ-ийн нээллтэй болон зайны сургалтыг хөгжүүлэх чиглэлээр чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагааг үе шаттайгаар хэрэгжүүлнэ.



Зорилт 2.2.1.1 СӨБ-ын орчинг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй байхаар сайжруулах

Цэцэрлэгийн орчин хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй байгаа эсэхийг судлан шинжлэх, Үндэсний хэмжээнд судалгаа хийх

Судалгаа нотолгоонд тулгуурлан цэцэрлэгийн орчинг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй болгох төлөвлөгөө боловсруулах

Төлөвлөгөөний хэрэгжүүлэх

Хөдөөгийн цэцэрлэгийн ариун цэврийн орчин хүүхдэд хэр ээлтэй байгааг үнэлэх

Ариун цэврийн нөхцөлийг сайжруулах төлөвлөгөө боловсруулан, хэрэгжүүлэх

Цэцэрлэгийн орчинг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд таатай болсон эсэхийг дүгнэж, дараагийн зорилтуудыг тодорхойлох

Зорилт 2.2.1.2 Цэцэрлэгийг автобустай болгох

Суурин газруудад цэцэрлэгийг автобустай болох бодлого боловсруулах

Хөгжлийн бэрхшээлтэй болон ядуу, эмзэг өрхийн хүүхдийг цэцэрлэгт хүргэх автобусны үйлчилгээг хэрэгжүүлэх

Автобусаар хүүхдийг цэцэрлэгт хүргэх үйлчилгээний хүртээмж, чанарыг дүгнэх, цаашдын зорилтыг тодорхойлох

Зорилт 2.2.2.1 СӨБ-ын хоол хүнсний аюулгүй байдал, тэжээллэг чанарыг сайжруулах

СӨБ-ийн хоолны аюулгүй байдал, илчлэгийг сайжруулах хөтөлбөр батлагдана.

Хөтөлбөрийн дагуу хоолны аюулгүй байдал сайжирч, илчлэгийн хэмжээ нэмэгдэнэ ;

Үндэсний хэмжээнд боловсролын холбогдох мэргэжилтнүүдийг хамруулсан сургалт семинар зохион байгуулна.

Эцэг эхчүүдэд зориулсан сургагч багш бэлтгэх сургалт үндэсний хэмжээнд зохион байгуулна.

Орон нутагт БСУГ, Цэцэрлэг, сургуультай хамтран орон нутгийн эцэг эхчүүдийг хамруулан зохион байгуулна.

Хөтөлбөрийг эргэж дүгнэж, сайжруулах

Зорилт 2.2.2.2 Малчин болон эмзэг бүлгийн хүүхдийн СӨБ-д хамрагдалтыг 100хувь хүргэх

Нүүдлийн цэцэрлэг, явуулын багшийн бодлогыг эргэн харж, сайжруулах, хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө батлуулах

Төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх

Цахим болон ухаалаг технологи ашиглан (гар утасны аппликейшн) ашиглан малчин өрхийн хүүхдийн сургуулийн өмнөх боловсролыг дэмжих модуль хөгжүүлэх, хэрэглэх

Хамрагдалтыг жил бүр 5 хувиар ахиулан 5 настай хүүхдүүдийн хамрагдалтыг 100 хувьд хүргэх


Хуудас | 78





хэрэгжүүлэх зорилт, стратегийг үр дүнд үндэслэн сайжруулна. Ерөнхийдөө 2026-2030

онд СӨБ-ын (1) чанар нийцийг сайжруулах чиглэлээр хөтөлбөр, үнэлгээний стандартын

хэрэгжилтийг үргэлжлүүлэн 5 настай хүүхдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлыг эцэг

эхийн оролцоотой нэмэгдүүлэх, нас бүрт харгалзах танин мэдэхүйн, биеийн, сэтгэл

хөдлөлийн болон нийгэмшлийн бенчмаркийг тогтмол сайжруулах, сургалтын энэ

хөгжлийн онцлогт нийцүүлэх, багшийн мэргэжлийн хөгжлийн чанарыг үндэсний

хэмжээнд стандартын түвшнээс буулгалгүйгээр, олон талт байдлаар (нээлтэй,

танхимын, зайны, онлайн гэх мэт) хангах, туслах багшийг чадваржуулах замаар багшийн

ажлын ачааллыг бууруулах (2) тэгш хүртээмжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр малчдын

хүүхдийн СӨБ-ийн үйлчилгээнд уян хатан хэлбэрээр хамруулах, хөгжлийн бэрхшээлтэй,

ядуу эмзэг бүлгийн хүүхдийн СӨБ-д хамрагдахад шаардагдах нөхцлийг бүрэн

бүрдүүлэх, инклусив анги танхим, сургалтын орчин бүрдүүлэх, уян хатан хэлбэрүүдийг

ашиглах, цэцэрлэгийн дахин төлөвлөлт хийх замаар анги дүүргэлтийг багасгах, (3)

менежмент, удирдлагыг оновчтой болгох чиглэлээр сургалтын хэрэглэгдэхүүн тоног

төхөөрөмжийн үйлдвэрлэлийг орон нутагт хөгжүүлэх, төрийн болон хувийн хэвшлийн

цэцэрлэг, хувилбарт сургалтад нэгдсэн нэг чанарын стандартыг баримталсан, бусад

хянал үнэлгээний механизмтэй уялдсан дотоодын болон хөндлөнгийн үнэлгээг

бэхжүүлнэ.



Хүүхдийн хөгжлийн бенчмаркийг баталгаажуулж, хөтөлбөр, үнэлгээний стандартад

тусгасан байна. Эцэг эх, асран хамгаалагчид хөгжлийн бенчмаркийн дагуу хүүхдийнхээ

хөгжлийг тогтмол үнэлэх, дэмжих арга зүйн сургалтад хамрагдсан, СӨБ-ийн

байгууллагатай хэрхэн хамтран ажиллаж эхэлсэн байна. 5 настай хүүхдийн сургуульд

бэлтгэгдсэн байдал үндэсний хэмжээнд жил бүр ахиц гарсан байна. Түүнчлэн СӨБ-ын

багш нарын ажлын ачаалал багасаж ажлын байран дээрээ, онлайн, зайны, танхимын

сургалтаар дамжуулан мэргэжлээрээ хөгжих боломжтой, сургалтад уян хатан байдлаар

хамрагдаж, түүнийгээ баталгаажуулсан, ажлын үр дүндээ тооцуулах боломжтой болсон

байна. Малчин, эмзэг бүлгийн болон хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн СӨБ-д хамрагдах

Цэцэрлэгүүдийн чадавхи, үйлчилгээний чанар болон төсвийн зарцуулалтад байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь үнэлгээ хийх

Цэцэрлэгүүдийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин төлөвлөх бодлого, хэрэгжилтийн төлөвлөгөө, зардлын хүрээг батлуулах

Цэцэрлэгүүдийг дахин төлөвлөх

Зорилт 2.3.5.1 СӨБ-н байгууллагын дотоодын үнэлгээг бэхжүүлэх

СӨБ-ын чанарын өөрийн болон хөндлөнгийн үнэлгээний бодлого батлах

Бодлого хэрэгжүүлэх

СӨБ-ийн чанарын өөрийн болон хөндлөнгийн үнэлгээний хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх

СӨБ-ын чанарын өөрийн үнэлгээг бэхжүүлэх

Орон нутгийн БСУГ-аас хийх хөндлөнгийн үнэлгээг бэхжүүлэх

Хуудас | 79


түвшин жил бүр нэмэгдсэн байна. Цэцэрлэгийн дахин төлөвлөлтийн зураглал гарч

баталгаажсан, хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр батлагдсан байна. СӨБ-ын чанарын

стандарт батлагдаж, дотоодын болон хөндлөнгийн үнэлгээний механизмууд уялдаатай

болсон байна.


СӨБ-д чанар болон нийцэлд мэдэгдэхүйц ахиц гарсан байна. Тухайлбал 5 настай

хүүхдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдал 100хувь хангагдсан, хүүхэд бүрийн хөгжлийн

зураглал эцэг эхийн оролцоотой гарсан, багш нарын сургалтын чанарт ахиц гарсан нь

цэцэрлэгийн дотоод үнэлгээгээр баталгаажсан байна. СӨБ-ийн хүртээмж нэмэгдэж

малчин болон эмзэг бүлгийн хүүхдийн СӨБ-ын үйлчилгээнд хамрагдалт 100хувь хүрсэн

байна. Түүнчлэн СӨБ-д ямар нэг байдлаар хамрагдаж чадахгүй байгаа хүүхдүүдэд СӨБ-

ийн үйлчилгээ нээлттэй, онлайн, зайны сургалтын хэлбэрээр хүрэх болно. Ингэснээр

СӨБ-ын хамрагдалт 90 хувьд хүрнэ. СӨБ-ын төсвийн тээврийн зардал гэх мэт үр

ашигүүй зардал буурсан байна. Түүнчлэн цэцэрлэгийн дахин төлөвлөлт хэрэгжсэнээр

анги дүүргэлт 20 хүртэл буурсан, тогтмол зардлын зарцуулалт илүү оновчтой болсон

байна. СӨБ-ын чанарын нэг стандартын дор хяналт, үнэлгээний бүх механизмын

уялдаатай байдал сайжирч төрийн болон хувийн цэцэрлэгийн чанар нэг түвшинд

хангагдах боломжтой болно.


ТХҮБ 2030-ийн БДБ-ын зорилтыг ирэх 10 жилд хэрэгжүүлэхийн тулд Монгол улсын

өсөлтийг дэмжихэд хэрэгцээ шаардлагатай чадварлаг, чадамжтай хүмүүний капиталыг

бүрдүүлэх хэрэгтэй. Монголчууд өрсөлдөх чадвараа дээшлүүлэхийн тулд эрэл хайгуулд

суурилсан суралцахуйн шинэ ур чадвар болон “зөөлөн ур чадвар” эзэмшиж, аж

үйлдвэрийн шинэ хувьсгалтай зэрэгцэн эдийн засгийн үйл ажиллагааны хэв шинжийг

эрс өөрчилж буй боломж бололцоонд бэлтгэгдсэн байх хэрэгцээ шаардлага үүсч байна.

Шинэ технологиуд хурдацтай хөгжин, бүх томоохон үйлдвэрлэлийн салбарт нөлөө

үзүүлж байгаа нь ажлын байрны хэв шинжийг өөрчилсөөр байна. Бага, дунд

боловсролын тогтолцоо нь ажлын байрны өөрчлөлтийг тусган, иргэдэд амжилттай

хөдөлмөрлөхөд шаардлагатай ур чадвар эзэмшүүлж бэлтгэх үүрэгтэй.

Цаашилбал Монгол улс ЭЗХАХБ-ын PISA үнэлгээнд 2021 онд хамрагдах бөгөөд үр дүнд

үндэслэн 2025 он хүртэл эзэлсэн байраа 5 түвшнээр ахиулах шаардлагатай байгаа.

PISA үнэлгээний үр дүнг сайжруулахад суралцагчдын аливаа асуудалд эрэл хайгуул

хийх чадварыг хөгжүүлэх, энэ чадварыг бүх түвшний үнэлгээнд зайлшгүй тусгах

шаардлагатай байна.


Зорилт 3.1.1.1 Хөтөлбөрийн менежментийн циклийг хэрэгжүүлэх, дүгнэх

Ерөнхий боловсролын сургалтын хөтөлбөрийн хөгжил, тасралтгүй судалгаа, судалгаанд

суурилсан хөтөлбөрийн сайжруулалт, шинэчлэлийг хангах зорилгыг хэрэгжүүлэх зорилт

ирэх жилүүдэд хэрэгжих ёстой. Энэхүү зорилтын үндэс нь боловсролын үндэсний

байгууллагуудын мэргэжлийн манлайлал, хамтын ажиллагаа болох юм. Иймээс 2025 он

хүртэл хөтөлбөрийн менежментийн циклд оролцох байгууллагын чиг үүрэг, оролцоо,

хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн хугацааг боловсролын бодлогын төлөв, шинэчлэл,

хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн нөхцөл байдалтай нийцүүлэн эргэж дүгнэнэ. Энэ дүгнэлт нь

Хуудас | 80


хөтөлбөрийн менежментийн циклийг Монгол орны нийгэм эдийн засгийн чадавхи,

онцлог, ЕБС-ийн нөхцөлд хэрхэн нутагшуулж болох талаар үндсэн сурвалж болох юм.

Зорилт 3.1.1.4 Хүүхдийн цогц хөгжлийн судалгааг тогтмолжуулах

БХ-ийн 2014 оноос хийгдэж буй хүүхдийн биеийн, нийгмийн, танин мэдэхүйн хөгжлийг

судалж байна. Үүний үр дүнд хүүхдийн хөгжлийн түвшин, бенчмаркийг тодорхойлж,

сургалтын хөтөлбөр, хэрэглэгдэхүүнд тусгах, хүүхэд бүрийн онцлогт нийцсэн сургалтыг

хөгжүүлэх, хүүхдийн хөжлийн эрт үеийн илрүүлэг хийх боломж бүрдэх юм. Хүүхдийн

хөгжлийн бенчмаркийг 3 удаагийн давтан судалгааны үндсэн дээр сайжруулан тогтоож,

сургалтын хөтөлбөр, сурах бичгийг тухайн насны хүүхдийн хөгжлийн онцлогт нийцүүлэх

боловсруулах боломжийг бүрдүүлнэ.

Зорилт 3.1.2.1 ЕБС-ын багшийн стандартыг боловсруулж, багш бэлтгэх болон

мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад хэрэгжүүлэх

Энэ нь СӨБ, Бага, дунд боловсролын болон МБС-ын дэд салбар дамнасан зорилтуудын

нэг юм. Сургуулийн өмнөх боловсролын үйчилгээний чанарын талаар хийсэн

судалгаануудад багшлах боловсон хүчний мэдлэг, чадвар сургалтын орчинд хүүхэдтэй

харилцах эерэг харилцаа, хэл ярианы хөгжил, ахицад голлох нөлөө үзүүлдэг байна

(NIER, 2006). Гэхдээ багш бэлтгэх сургалтын байгууллагын харилцан адилгүй сургалтын

чанар багш нарын мэдлэг, чадвар харилцан адилгүй байхад нөлөөлж байна148. БДБ-ын

багшийн сандарт боловсруулах зорилтын хүрээнд эхний жил багштай холбоотой хууль

тогтоомж, бодлого болон уолон улсын туршлагыг судалж, стандартын бүрдэл

чадамжуудыг тодорхойлох, дараагийн жилүүдэд нь стандартыг боловсруулж багш

бэлтгэх, мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын хөтөлбөр, үр дүнг үнэлж дүгнэх, багшийн

ажлын гүйцэтгэлий үнэлгээнд мөрдөх юм.

Зорилт 3.1.2.2 СӨБ-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх уян хатан сургалтыг

хөгжүүлэх

Зорилт 1.2.1-ийн Багшийн стандарт батлагдсантай холбогдуулан багшийн мэргэжил

дээшлүүлэх хөтөлбөрийг шинэчлэх, стандарттай нийцсэн сургалтын уян хатан




үнэлгээ дүнэлж хийж, тохируулга хийх ажлыг зохион байгуулахаар төлөвлөлөө.

Зорилт 3.1.2.3 Сургуульд суурилсан багшийг хөгжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

2022 оноос эхлэн ерөнхий боловсролын сургуульд хамрагдагчдын тоо нэмэгдэж 2030 он

гэхэд 78 хүртэл хувиар өсөх хандлагатай байгаа тул тухайн жилүүдэд сургуулиудад багш

нарын нөөцийг бүрдүүлэх хэрэгцээ үүснэ. Түүнчлэн ЕБС-ийн бүтэц, хэв шинж болон

байршилд дахин төлөвлөлт хийж, ахлах сургууль байгуулах зорилттой уялдаатайгаар

ахлах сургуулийн багш нарыг сургуулийн орчинд ажлын байранд хөгжүүлэх хэрэгцээ

гарч байгаа юм. Иймээс багш нарын багшлах ур чадвар, багшийн ажилд богино

хугацаанд туршлагажих нөхцөлийг бүрдүүлэх хэрэгтэй.

Зорилт 3.1.2.4 Бага ангийн туслах багшийг бэлтгэх, туслах багшийн орон тоог

нэмэгдүүлэх149

Сургалтын тэгш боломжийг бүрдүүлэхэд туслах багшийн дэмжлэг хэрэгтэй бөгөөд

эдгээр багш нарт шаарплагатай тусгай чадваруудыг хөгжүүлэх хэрэгтэй байна.

148 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын шинжилгээний тайлан 149 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 6.2.2 Зөвлөмж

Хуудас | 81


Сургалтын тухайн нөхцөл байдалт тусгай хэрэгцээт суралцагчийг дэмжих ур чадвар,

хүүхдийн тоо ихтэй ангид хүүхэд бүр хөгжих, боловсрох боломжийг бүрдүүлэн, тэднийг

дэмжих ур чадварыг тодорхойлон хөгжүүлэх арга техникийг мөн дэмжих хэрэгцээ бий

болсон. Энэхүү хэрэгцээг хангахын тулд эхний жилд туслах багшид шаардагдах тусгай

чадваруудыг тодорхойлон, хөгжүүлэх хөтөлбөрийг боловсруулна.Цэцэрлэгийн туслах

багш бэлтгэж буй хөтөлбөрийн агуулга, үр дүнд дүгнэлт гаргана. Үүний дараа туслах

багшид шаардагдах тусгай чадваруудыг тодорхойлон, хөгжүүлэх хөтөлбөрийг

хэрэгжүүлнэ. Туслах багшийн орон тоотой болж, цалингийн фондод суулгах асуудал

шийдэгдсэн байна.

Зорилт 3.1.3.1 Монгол хэлний чадварын үнэлгээний систем бий болгох

Бага, дунд боловсролын түвшинд монгол хэлний түвшин тогтоох бенчмарк

боловсруулах, монгол хэлний түвшин тогтоох байгууллага, хүний нөөцийн чадавхжийг

бэхжүүлэх, бечмаркийн тохирцыг шалгах, Монгол хэлний түвшин тогтоох шалгалтыг

үндэсний хэмжээнд бага, дунд боловсролын түвшинд зохион байгуулах, Зөвхөн

боловсролын салбар төдийгүй үндэсний хэмжээнд бүх насныхны монгол хэлний түвшин

тогтоох тогтолцоог бүрдүүлэхэд чиглэсэн бодлогын зөвлөмжийг судалгаа, мониторингд

үндэслэн боловсруулна.

Зорилт 3.1.3.2 Чадварт суурилсан үнэлгээг хөгжүүлэх150

ТХҮБ 2030-ийн ЕБС-той холбоотой дэд зорилтын нэг нь 2021 он болон 2024 онд PISA

Үнэлгээнд хамрагдах явдал юм. Энэ үнэлгээ нь суралцагчдын асуудал шийдвэрлэх,

эрэл хайгуул хийх, бүтээлч сэтгэлгээний болон зөөлөн ур чадварыг үнэлэх бөгөөд 2021

оны PISA үнэлгээний үр дүнд үндэслэн ЕБС-ийн явцын болон эцсийн үнэлгээг эдгээр

чадварт суурилсан байхаар зайлшгүй шинэчлэн хөгжүүлэх шаардлагатай болно.

Ялангуяа зөөлөн ур чадварыг хэмжээсжүүлэх, үнэлэх арга зүй ерөнхий боловсролын

түвшинд эрчмтэй хөгжих хэрэгцээг бий болгоно. Ингэснээр улсын шалгалтын арга зүй

шинэчлэгдэх юм. Ингэж шинэчлэл хийсний үр дүнд 2024 оны PISA-ийн үнэлгээнд Монгол

улс 2021 оны үнэлгээнд эзэлсэн байраа 5-аар ахиулах боломж бүрдэх юм.

Зорилт 3.1.3.3 Ахлах сургуулийн сурагчдын үнэлгээг боловсронгуй болгох

Бүрэн дунд боловсролын сургалтын хөтөлбөр заавал судлах болон сонгох судлах 2

сонголттой. Сонгох түвшний хөтөлбөр дэх суралцахуйн зорилт болон агуулга заавал

судлах хичээлийн хөтөлбөрөөс илүү багтаамжтай. Ахлах ангийн сонгон судлах

сургалтын онцлогтой нийцүүлэн суралцагчийн үнэлгээг шинэчлэх шаардлагатай бөгөөд

энэ нь эргээд их, дээд сургуулийн элсэлтийн шалгалттай маш сайн уялдаж өгнө.

Зорилт 3.1.4.1 БДБ-д нээлтэй болон зайны сургалтын санаачлагуудыг дэмжих

БДБ-ын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх нэг арга зам нь нээлттэй болон зайны сургалтыг

хөгжүүлэх явдал. Энэ нь нээлттэй боловсрол, зайны, онлайн сургалтын нөөц материал,

хэрэглэгдэхүүнийг хөгжүүлэх дэд салбар дамнасан зорилттой холбоотой юм. БДБ-ын

хөтөлбөрийн стандартын дагуу нээлттэй, зайны сургалтын санаачлагыг дэмжих,

сургалтын агуулга, хөтөлбөр боловсруулах, нээлттэй эх сурвалж, нөөц материал

боловсруулах, сургалтад хэрэглэх, бусад байгууллагатай хамтран ажиллах, насан

туршдаа суралцахуйд ашиглах болно. Түүнчлэн энэ зорилт нь нээлттэй боловсрол,

сургалтыг хөгжүүлэх чиглэлээр ажиллаж байгаа бүлэг, хамтлаг, аж ахуйн нэгжтэй

хамтран ажиллах механизмыг бүрдүүлэх, нээлттэй болон зайны сургалтыг хөгжүүлэх

150 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 1.5.1, 1.5.2 Зөвлөмж

Хуудас | 82


чиглэлээр чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагааг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх, нээлттэй

боловсрол, зайны сургалтын платформ хөгжүүлэхэд чиглэнэ.

Зорилт 3.2.2.1 Бага боловсролын хоол хүнсний аюулгүй байдал, тэжээллэг

чанарыг сайжруулах

Энэ нь СӨБ болон БДБ-ын дэд салбар дамнасан зорилт бөгөөд хоол хүнсний аюулгүй

байдал болон тэжээллэг чанарыг стандартын дагуу бэлтгэх, нэмэгдүүлэхэд эцэг эхийн

хяналтыг бэхжүүлэхэд чиглэнэ.

Энэхүү зорилтын хүрээнд бага боловсролын хоолны аюулгүй байдал, илчлэгийг

сайжруулах хөтөлбөр хэрэгжүүлэх бөгөөд үндэсний хэмжээнд боловсролын холбогдох

мэргэжилтнүүд болон эцэг эх, асран хамгаалагчдад зориулсан сургалт семинар зохион

байгуулна. Түүнчлэн хоол хүнсний эрүүл ахуй, аюулгүй байдлын хяналтыг

хэрэгжүүлэхэд орон нутагт БСУГ, сургуультай хамтран орон нутгийн эцэг эхчүүдийн

оролцоог хангана.

Зорилт 3.3.4.1 ЕБС-ийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин төлөвлөх,

зураглах151

Энэ нь СӨБ болон бага, дунд боловсролын дэд салбар дамнасан зорилт юм. Энэхүү

зорилтын хүрээнд ЕБС-ийн барилга ашиглалт, багтаамж, хүчин чадал, чадавхи,

үйлчилгээний чанар болон төсвийн зарцуулалтад байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь

үнэлгээ хийх, байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин төлөвлөх бодлого, хэрэгжилтийн

төлөвлөгөө, зардлын хүрээг батлуулах, цэцэрлэгүүдийг дахин төлөвлөлт хийх үйл

ажиллагааг хэрэгжүүлнэ.

Зорилт 3.3.5.1 БДБ-ын байгууллагын дотоодын үнэлгээг бэхжүүлэх

Энэ нь СӨБ болон бага, дунд боловсролын дэд салбар дамнасан зорилт юм. БДБ-ын

үйлчилгээний чанарыг үнэлэх, хянах, сайжруулах тогтолцоог хөгжүүлж боловсронгуй

болгох нь нэн тулгамдсан сорилт юм152. Энд БДБ-ын орц, явц болон гарцын чанарын

үнэлгээг хөгжүүлэх, тэр дундаа байгууллагын дотоод үнэлгээг бэхжүүлэх,

тогтмолжуулах, орон нутгийн БСУГ-ыг хөндлөнгийн үнэлгээ хийх чиглэлээр хүний

нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх үйл ажиллагааг төлөвлөлөө.

2. 2021-2025 онд хэрэгжүүлэх хөтөлбөр

151 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 6.1.1 Зөвлөмж 152 БТБНТ, БХАН. (2019). Сургуулийн өмнөх боловсролын дэд салбарын судалгаа


Зорилт 3.1.1.1 Хөтөлбөрийн менежментийн циклийг хэрэгжүүлэх, дүгнэх

Хөтөлбөрийн менежментийн цикл дэх боловсролын байгууллагуудын хамтын ажиллагааны чиг үүрэгт шинжилгээ хийх; уг циклийг сайжруулах

Сургууль болон анги танхимын түвшин дэх хөтөлбөрийн хэрэгжилтэнд хяналт шалгалт хийх; уг мониторингийн тайланд үндэслэн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх циклийн бодлогод шинжилгээ хийж зөвлөмж болгосны дагуу сайжруулах


Хүүхдийн хөгжлийн цогц судалгаа, тухайн хичээлийн жилийн хөгжилд гарсан ахицын судалгаа жил бүр хийх (6-17 нас)

Хүүхдийн хөгжлийн бэрхшээлийн эрт үеийн илрүүлэг хийх

Хөгжлийн судалгааны үр дүнг нэгтгэсэн мэдээллийн сан бүрдүүлэх, тогтмол шинэчлэх

Хуудас | 83


Үр дүнг ЕБС-ийн байгууллагад санал зөвлөмж хүргүүлэх

Зорилт 3.1.2.1 ЕБС-ын багшийн стандартыг боловсруулж багш бэлтгэх болон мэргэжил дээшлүүлэх сургалтад хэрэгжүүлэх

Багшийн стандартыг ҮМХ болон мэргэжлийн ур чадвартай нийцүүлэн боловсруулж батлуулах

Багш бэлтгэх болон мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын хөтөлбөр, үнэлгээг багшийн стандарттай нийцүүлж сайжруулах

Багшийн ажлын үнэлгээг стандарттай нийцүүлэн сайжруулах


Зорилт 3.1.2.2 ЕБС-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх уян хатан сургалтыг шинэчлэн сайжруулах

Холбогдох хууль тогтоомж, бодлого болон олон улсын болон дотоодын туршлагыг судалж, дүгнэх, үр дүнг танилцуулах;

Багш нарын мэргэжлийг дээшлүүлэх олон хувилбарт, нээлттэй, зайны уян хатан сургалтыг хөгжүүлэх

Шинэ багшид зориулсан тусгайлсан мэргэжил дээшлүүлэх хөтөлбөр, төлөвлөгөө батлуулж, сургалт зохион байгуулах

Шинэчилсэн бодлогын хэрэгжилтэд үнэлгээ хийж, дүгнэнэ


Сургуульд суурилсан багшийг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

Сургуулийн ментор багшийн чадавхи бэхжүүлэх сургалт зохион байгуулах

Багшийн үнэлгээнд сургуульд суурилсан бүлэг, нэгжийн үйл ажиллагааг дэмжих шалгуур тусгах

Шилдэг бүлэг, нөхөрлөлийн туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх


Зорилт 3.1.2.4 Бага ангийн туслах багшийг бэлтгэх, туслах багшийн орон тоог нэмэгдүүлэх

Туслах багшид шаардагдах тусгай чадваруудыг тодорхойлон, хөгжүүлэх жишиг хөтөлбөрийг боловсруулна.

Жишиг хөтөлбөрийн дагуу цэцэрлэгийн туслах багш бэлтгэх жишиг хөтөлбөрийн дагуу бэлтгэгдэнэ. Сургалтын үргэлжлэх хугацаа 9 сар хугацаатай байх бөгөөд сургалтыг агуулга, хугацааны хувьд уян хатан хэрэгжүүлнэ. /3+3+3/

Туслах багшийн орон тоотой болж, цалинг төсөвт суулгах асуудлыг шийдэх

Зорилт 3.1.3.1 Монгол хэлний чадварын үнэлгээний систем бий болгох

Бага, дунд боловсролын түвшинд монгол хэлний түвшин тогтоох бенчмарк боловсруулах;

Бага, дунд боловсролын түвшинд монгол хэлний түвшин тогтоох байгууллага, хүний нөөцийн чадавхжийг бэхжүүлэх;

Бенчмаркийн тохирцыг дүгнэх

Монгол хэлний түвшин тогтоох шалгалтыг үндэсний хэмжээнд бага, дунд боловсролын түвшинд зохион байгуулах;

Зөвхөн боловсролын салбар төдийгүй үндэсний хэмжээнд бүх насныхны монгол хэлний түвшин тогтоох тогтолцоог бүрдүүлэхэд чиглэсэн бодлогын

Хуудас | 84


зөвлөмжийг судалгаа, мониторингд үндэслэн боловсруулах;

Зорилт 3.1.3.2 Чадварт суурилсан үнэлгээний системийг хөгжүүлэх

Улсын шалгалтад ашиглагдаж буй чадварт суурилсан даалгварт дүн шинжилгээ хийж, чадварын даалгаврын санг шинэчлэн боловсруулах;

PISA-ийн даалгаврын арга зүйд тулгуурлан даалгавар боловсруулах арга зүйг шинэчлэх, танхмын сургалтад чадварын даалгавар боловсруулах чадавхийг дэмжих сургалтыг зайн болон тахмын хэлбэрээр тасралтгүй зохион байгуулах

Зорилт 3.1.3.3 Ахлах сургуулийн сурагчдын үнэлгээг боловсронгуй болгох

Түвшинчилсэн үнэгээний системийг заавал судлах болон сонгон судлах хичээлтэй уялдуулсан бодлого боловсруулах;

Байгалийн ухаан, мат, гадаад хэлний гэх мэт бүх хичээлүүдийн үнэлгээг үе шаттайгаар түвшинчлэн хийх хувилбарыг боловсруулах;

Ахлах сургуулийн сурагчдын үнэлгээний журам боловсруулан, хэрэгжүүлэх;

Ахлах сургуулийн үнэлгээний хэрэгжилтэд дүгнэлт гаргаж, цаашид хөгжүүлэх чиглэл гарах;

Зорилт 3.1.4.1 БДБ-д нээлтэй болон зайны сургалтын санаачлагуудыг дэмжих

Нээлттэй боловсрол, зайны сургалтыг үе шаттайгаар хөгжүүлэх хөтөлбөр, төлөвлөгөө батлуулах


Нээлттэй болон зайны сургалтыг хөгжүүлэх чиглэлээр чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагааг үе шаттайгаар хэрэгжүүлнэ.



Зорилт 3.2.2.1 Бага боловсролын хоол хүнсний аюулгүй байдал, тэжээллэг чанарыг сайжруулах

Бага боловсролын хоолны аюулгүй байдал, илчлэгийг сайжруулах хөтөлбөр батлагдана.

Хөтөлбөрийн дагуу хоолны аюулгүй байдал сайжирч, илчлэгийн хэмжээ нэмэгдэнэ ;

Үндэсний хэмжээнд боловсролын холбогдох мэргэжилтнүүдийг хамруулсан сургалт семинар зохион байгуулна.

Эцэг эхчүүдэд зориулсан сургагч багш бэлтгэх сургалт үндэсний хэмжээнд зохион байгуулна.

Орон нутагт БСУГ, сургуультай хамтран орон нутгийн эцэг эхчүүдийг хамруулан зохион байгуулна.


Зорилт 3.3.4.1 ЕБС-ийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин төлөвлөх, зураглах

ЕБС-ийн чадавхи, үйлчилгээний чанар болон төсвийн зарцуулалтад байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь үнэлгээ хийх

ЕБС-ийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин төлөвлөх бодлого, хэрэгжилтийн төлөвлөгөө, зардлын хүрээг батлуулах

ЕБС-ийг дахин төлөвлөх

Зорилт 3.3.5.1 БДБ-ын байгууллагын дотоодын үнэлгээг бэхжүүлэх

Хуудас | 85






онд БДБ-ын (1) чанар нийцийг сайжруулах чиглэлээр хөтөлбөр менежментийн циклийн

хугацаа, оролцогч байгууллагуудын чиг үүргүүд илүү оновчтой болж менежментийг

Монголын нөхцөлд нутагшуулах, 2021 оны PISA-ийн үр дүнд үндэслэн БДБ-ын

үнэлгээний агуулга, арга зүй, чадварын хүрээг сайжруулах, ахлах сургуулийг илүү

төлөвшүүлэх, хичээл, хөтөлбөр сонгон судлах, үнэлүүлэх боломжоор суралцагчид бүрэн

хангагдах, суралцагчийн танин мэдэхүйн, биеийн, сэтгэл хөдлөлийн болон нийгэмшлийн

бенчмаркийг тогтмол сайжруулах, сургалтыг энэ хөгжлийн онцлогт нийцүүлэх, багшийн

мэргэжлийн хөгжлийн чанарыг үндэсний хэмжээнд стандартын түвшнээс

буулгалгүйгээр, олон талт байдлаар (нээлтэй, танхимын, зайны, онлайн гэх мэт) хангах,

багшид насан туршдаа суралцах боломжийг олгох, түүнийгээ ажил мэргэжлийн замнал,

гүйцэтгэлийн үнэлгээнд тусгах, (2) тэгш хүртээмжийг тогтвортой байлгах чиглэлээр 2024

оноос эхлэх суралцагчийн тооны түр зуурын өсөлтөд багшийн чанарыг тасралтгүй

сайжруулах, ЕБС-ийн төлөвлөлтийг оновчтой хийх замаар даван гарах, БДБ-ын

үйлчилгээг нээлттэй, зайны болон онлайн сургалтын хэлбэрээр хүргэх, инклусив анги

танхим, сургалтыг хөгжүүлэх замаар хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, (3) ЕБС-ийн дахин

төлөвлөлт, зураглалыг хэрэгжүүлж менежментийн оновчтой байдал, төсвийн үр ашигтай

зарцуулалтыг сайжруулах чиглэлийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ. Мөн төрийн болон

хувийн хэвшлийн ЕБС-д нэгдсэн нэг чанарын стандартыг баримталж, бусад хяналт

үнэлгээний механизмтэй уялдуулж дотоодын болон хөндлөнгийн үнэлгээг бэхжүүлнэ.



Олон улсын чанарын үнэлгээ (PISA)-д 2 удаа хамрагдаж, эхний үнэлгээний үр дүнд

үндэслэн хөтөлбөрийн менежмент, үнэлгээний шинэчлэл хийэ эхэлнэ. Ахлах сургуулиуд

үе шаттай байгуулагдаж, ахлах ангийн сонготтой хөтөлбөр бодитой хэрэгжиж эхэлнэ.

Ахлах ангийн суралцагчид судалсан хөтөлбөрийн түвшинд харгалзах үнэлгээ хийлгэх

боломж бүрдэж, эхний шатны ахлах сургуулиудад хэрэгжиж эхэлнэ. Түүнчлэн БДБ-ын

багш нар ажлын байран дээрээ, сургуулийн болон үндэсний түвшинд онлайн, зайны,

танхимын сургалтаар дамжуулан мэргэжлээрээ хөгжих боломжтой, сургалтад уян хатан

байдлаар хамрагдаж, түүнийгээ баталгаажуулсан, ажлын үр дүндээ тооцуулах

боломжтой болсон байна. Багшийн ажил мэргэжлийн замнал ч мөн үүнтэй уялдсан

байна. 2021-2025 онд суралцагчийн тоо нэмэгдэхэд багш нар мэргэжлийн бэлтгэлтэй

байна. Бага боловсролын үдийн хоол хөтөлбөрийн хэрэгжилтэд эцэг эх хяналт хийж

эхэлнэ. ЕБС-ийн дахин төлөвлөлтийн зураглал гарч баталгаажсан, хөрөнгө оруулалтын

хөтөлбөр батлагдсан байна. БДБ-ын чанарын стандарт батлагдаж, дотоодын болон

хөндлөнгийн үнэлгээний механизмууд уялдаатай болсон байна.

БДБ-ын чанарын өөрийн болон хөндлөнгийн үнэлгээний бодлого батлах


БДБ-ын чанарын өөрийн болон хөндлөнгийн үнэлгээний хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх

БДБ-ын чанарын өөрийн үнэлгээг бэхжүүлэх

Орон нутгийн БСУГ-аас хийх хөндлөнгийн үнэлгээг бэхжүүлэх

Хуудас | 86



БДБ-ийн чанар болон нийцэлд мэдэгдэхүйц ахиц гарсан байна. ЕБС-ийн суралцагчид

олон улсын чанарын үнэлгээнд 2 удаа хамрагдаж 2026 онд 5 түвшнээр ахиж

эрэмбэлэгдсэн байна. Сургалтын хөтөлбөр, үнэлгээ PISA-ийн үр дүнд түшиглэн

шинэчлэгдсэн байна. Түүнчлэн БДБ-д ямар нэг байдлаар хамрагдаж чадахгүй байгаа

хүүхдүүдэд БДБ-ын үйлчилгээ нээлттэй, онлайн, зайны сургалтын хэлбэрээр хүрэх

болно. Ингэснээр хүртээмж нэмэгдэж, элсэлтийн цэьэр болон бохир жин нэмэгдсэн

байна. БДБ-ын төсвийн зарцуулалт үр ашигтай болно. Тухайлбал сургалтын

хэрэглэгдэхүүн, тнтог төхөөрөмж худалдан авахтай холбоотой тээврийн зардал гэх мэт

үр ашиггүй зардал буурсан байна. Түүнчлэн сургуулийн дахин төлөвлөлт хэрэгжсэнээр

2 ээлжээр хичээллэх сургуулийн тоо цөөрсөн, анги дүүргэлт 20 хүртэл буурсан байна.

Ахлах сургуулиуд байгуулагдсан байна. мөн БДБ-ын менежмент, зохион байгуулал

оновчтой болсон байна. БДБ-ын чанарын нэг стандартын дор хяналт, үнэлгээний бүх

механизмын уялдаатай байдал сайжирч төрийн болон хувийн ЕБС-ын чанар нэг

түвшинд хангагдах боломжтой болно.


Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын (ТМБС) салбар нь хөдөлмөрийн зах

зээлийн эрэлтэд нийцсэн төгсөгчид болон ажиллах хүчнийг бэлтгэх, төр хувийн

хэвшлийн түншлэлийн бодит механизм бүрдүүлэх, үйлдвэрлэлийн хөгжлийн

хэрэгцээтэй сургалтын стандарт, хөтөлбөрийг уялдуулах, үйлдвэрлэл-дадлагын

сургалтын бааз, лабораторийг орчин үеийн шаардлагад нийцүүлэх, нийгмийн

хэрэгцээнд суурилсан сургалтын үйлчилгээг нэвтрүүлэх гэх мэт олон талаар нийгэм

эдийн засгийн хөгжилд шууд нөлөөлж байдаг онцлог бүхий боловсролын салбарын нэг

юм153. Монгол улсын ТМБС салбар нь 2008 оноос эхлэн Чадамжид суурилсан

боловсролын тогтолцоонд эргэлт буцалтгүй шилжсэнээр олон улсын жишигт нийцсэн

техникийн болон мэргэжлийн чанартай, хүртээмжтэй боловсрол, сургалтыг бий

болгохоор хичээнгүйлэн ажиллаж байна. Ингэхийн тулд төр болон хувийн хэвшлийн

хамтын ажиллагааг бэхжүүлж, олон улсын донор байгууллагуудын дэмжлэг, хамтын

ажиллагааг өргөжүүлж, түүний хэрээр ажиллах хүчний хөгжил, аж үйлдвэр болон

үйлчилгээний чанарыг хангахад чиглэсэн салбар дундын зохицуулалт бүхий

тогтолцооны шинэчлэлийг төлөвшүүлэх154 шаардлагатай байна.


Зорилт 4.1.1.1 Ажил мэргэжлийн стандарт ба чадамжид суурилсан сургалтын

хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх155

МУ-ын ТМБС-ын салбарын 2025 он хүртэлх зорилтод ажил мэргэжлийн стандартад

үндэслэн сургалтын хөтөлбөрийг шинэчлэх, чадамжид суурилсан сургалт, үнэлгээг

бүрэн хэрэгжүүлэх, үүнд ажил олгогчдын оролцоог нэмэгдүүлж, дадлагын сургалтын

чанарт анхаарах, сургалтын агуулга стандарт, технологи, арга зүйг боловсронгуй

болгоход нийгмийн түншүүдтэй хамтран ажиллах, ажил мэргэжлийн стандартад

суурилан МБС-ын стандарт, сургалтын хөтөлбөр боловсруулж, баталгаажуулах,

хэрэгжүүлэх, түүнд үндэслэн сургалтын хэрэглэгдэхүүн, сурах бичиг, гарын авлага

зохиох, хэвлэн нийтлэхэд нийгмийн түншлэлд оролцогч талуудын хамтын ажиллагааг

153 ХНХЯ.(2016). Мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр 2016-2021 154 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарын шинжилгээний тайлан 155 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 3.3.2 Зөвлөмж

Хуудас | 87


хангасан, тогтвортой ажиллах156 механзмыг бүрдүүлэх үйл ажиллагаануудыг багтаасан

байна. Мөн одоо байгаа (ҮАМАТ-д байгаа 530 мэргэжил) мэргэжил, мэргэшлийн нэршил,

индексийг олон улсын стандартад нийцүүлэн өөрчилж, сургалтын хөтөлбөр, үнэлгээний

агуулгыг сайжруулах шаардлага байна. Баталгаажсан байгаа ажил мэргэжлийн 57

стандартыг мэргэшлийн хүрээнд бүртгэх; шинээр мэргэжлийн стандартуудыг

боловсруулах бүртгэх; мөн мэргэжлийн стандартад үндэслэн мэргэжлийн боловсрол

болон техникийн боловсролын шаталсан сургалтын хөтөлбөр (түвшин ахих боломжийг

илүү тодорхойлсон) боловсруулах замаар сургалтын хөтөлбөрийн агуулгыг (ногоон ба

дижитал) ХЗЗ-ийн эрэлтэд нийцүүлнэ. Шинээр боловсруулах мэргэжлийн

стандартуудын мэргэшлийн түвшний хүрээнд бүртгэх механизмыг бий болгож,

төлөвшүүлнэ.

Зорилт 4.1.1.2 ТМБС-ын судалгаа, шинжилгээ (СШ)-ний ур чадвар дээшилж,

бэхэжсэн байх

ТМБС-ын техник, технологи, инновацийн судалгааг институцийн түвшинд хүргэх157, 158,

159, мэдлэгт суурилсан эдийн засгийн хөгжил, аж үйлдвэрийн ирээдүйн хувьсгал,

өөрчлөлтөд мэдрэмж бүхий ТМБС-ын тогтолцоог бий болгох, бизнесийн салбарын

инноваци, эрэлт хэрэгцээгээр удирдуулсан сургалт, үйл ажиллагааг явуулах нь ТМБС-

ын салбарын тэргүүлэх зорилтуудын нэг болж байна. Үүний тулд дараах ажлуудыг эхний

5 жилд үе шаттайгаар төлөвлөж байна.

Зорилт 4.1.2.1 ТМБС-ын багшийн чадавхи бэхжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх160

ТМБС-ын салбарын өмнө тулгамдаж буй тэргүүлэх зорилтуудын нэг бол багш бэлтгэх,

тасралтгүй сургах тогтолцоо161, 162, 163, 164 юм. ТМБС-ын ойрын болон ирээдүйн

зорилтуудад салбарт шинэ багш бэлтгэх, одоогийн багш нарын чадавхийг тасралтгүй

дээшлүүлэх, ажил олгогч байгууллагын инженер техникийн ажилтнуудын заах арга зүй,

дадлага сургалтыг удирах ур чадварыг дээшлүүлэх, Аж үйлдвэрийн IV хувьсгалын

өөрчлөлттэй уялдуулан багш нарын өргөтгөсөн ур чадварыг сайжруулах тусгай

хөтөлбөрийг хувийн хэвшил, ажил олгогчтой хамтран боловсруулж, энэ хүрээнд

дижитал ур чадвар, гадаад хэл, ногоон мэргэжлийн боловсрол, бизнес аж ахуй эрхлэх

ур чадвар, хөрвөх ур чадвартай холбогдох ур чадваруудыг эзэмшүүлэх зорилтуудыг

багтаан хэрэгжүүлнэ.

Зорилт 4.1.3.1 Мэргэжлийн ур чадвар ба чадамжийн үнэлгээг хооронд нь

уялдуулах арга механизмыг сайжруулах

ТМБС-ын үнэлгээ нь чадамжид суурилсан сургалтын тогтолцоод шилжсэн үеэс эхлэн

суурь нь тавигдаж, чадамжийн үнэлгээний зарчим, арга зүйг баримтлан харьцангуй

бэхжиж, нийт ТМБС-ын байгууллагуудад хэрэгжүүлж эхлээд байна. Энэ нь 2025 он гэхэд

ТМБС-ын чадамжид суурилсан сургалт, үнэлгээний тогтолцоод бүрэн шилжүүлнэ гэсэн

салбарын зорилгод165, 166, 167 чиглэж байна. Үүний тулд нэгэнт бий болсон үнэлгээний

агуулга болон чадамжийн нэгжийн уялдаа холбоо, агуулгыг сайжруулж, шинэ ба одоо

156 ХНХЯ. (2019). Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх, төр хувийн хэвшлийн харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааны санамж бичиг. 4, 5 дугаар зүйл 157 ХНХЯ. (2019). ХНХЯ-ны сайд С. Чинзориг “ТМБС-ын багшийн шинэ дүр төрх” илтгэл 158 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарын шинжилгээний тайлан 159 ХНХЯ. (2016). Мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр 2016-2021 160 ЮНЕСКО. (2019). Боловсролын бодлогын тойм шинжилгээ. 1.6.2 Зөвлөмж 161 ХНХЯ. (2019). ХНХЯ-ны сайд С. Чинзориг “ТМБС-ын багшийн шинэ дүр төрх” илтгэл 162 ХНХЯ. (2016). Мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр 2016-2021 163 ЮНЕСКО. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын бодлогын тойм шинжилгээ 164 ХНХЯ. (2019). Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх, төр хувийн хэвшлийн харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааны санамж бичиг. 6 дугаар зүйл 165 ХНХЯ. (2016). Мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр 2016-2021 166 МБСҮТ. (2018). Чадамжийн үнэлгээ, баталгаажуулалтын гарын авлага 167 ХНХЯ. (2019). Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх, төр хувийн хэвшлийн харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааны санамж бичиг. 4 дүгээр зүйл

Хуудас | 88


байгаа бусад мэргэжлийн стандарт, чадамжийн хөтөлбөр, нэгжийн агуулгад үндэслэн

үнэлгээний материал, агуулгыг боловсруулах, хэрэгжүүлэх ажлыг эрчимжүүлэх,

бэхжүүлэхийг зорилт болгож байна.

Зорилт 4.1.4.1 ТМБС-ын багшийн “мэдээлийн технологи ашиглах” ур чадварыг

дээшлүүлэх механизм бий болгох

ТМБС-ын салбарын мэдээллийн технологи, дижитал технологи ашиглалтыг

нэмэгдүүлэх, үүнд багш нарыг сургаж бэлтгэх, сургалтын орчинг бүрдүүлэх, тасралтгүй

шинэчлэх168, 169, 170, 171, 172 нь тус салбарын тэргүүлэх зорилтуудын нэг болж байна.

Энэхүү зорилтод хүрэхийн тулд эхний таван жилд дараах ажлыг төлөвлөж байна.

Зорилт 4.1.5.1 ТМБС-ын салбарт ХЗЗ-ийн мэдээллийн ашиглалтыг сайжруулах

ТМБС-ын салбар нь боловсролын салбарууд дундаас ХЗЗ-ийн эрэлтээр удирдуулсан,

эдийн засгийн салбар дундын зохицуулалт бүхий173, 174 онцлогтой салбар юм. Иймд

ТМБС-ын салбарын ойрын болон ирээдүйн тэргүүлэх зорилтуудын нэг бол ХЗЗ-ийн

мэдээллийн ашиглалтыг сайжруулж, ТМБС-ын үйл ажиллагаа, бодлого төлөвлөлтөд

оновчтой ашиглах явдал юм. Салбарын бодлогын олон баримт бичгүүдэд энэхүү үйл

ажиллагааг зорилт болгосон байдаг. 2019 онд ЮНЕСКО-оос Монгол улсын ТМБС-ын

салбарт хийсэн бодлогын тойм судалгаанд ХЗЗ-ийн мэдээллийг ашиглах, бодлогын

уялдаа холбоог сайжруулах талаар зөвлөмж175,176 өгсөн байдаг. Иймд ирэх таван жилд

ТМБС-ын салбарын нэг зорилт бол ХЗЗ-ийн болон ТМБС-ын салбарын мэдээллийн

уялдаа холбоог сайжруулах үйл ажиллагаа байх болно.

Зорилт 4.2.1.1 ТМБС-ын дэд бүтэц, тоног төхөөрөмж, технологи, симмуляци

технологи, тоног төхөөрөмжийг сайжруулах

БСХМТ төслийн ТМБС-ын суурь судалгаа болон 2030 он хүртэлх төлөв байдлаас

харахад 2027 оноос эхлэн суралцагчийн тоо өсч, 2030 он гэхэд шинээр 10 сургууль

нэмэх хэрэгцээ бий болж байна. Харин ирэх 10 жилд МБСБХЗГ-ын бодлого нь шинээр

сургууль нэмэх бус харин одоо байгаа сургуулиудын тоог багасгаж, чанартай сургалтын

байгууллагын үйл ажиллагааг дэмжихэд чиглэж байна. Иймд салбарын дэд бүтцийг

сайжруулах зорилтод одоо байгаа сургуулиудын сургалтын бааз, орчин, сурах бичиг,

сургалтын хэрэглэгдэхүүнийг сайржуулах, сургуулиудыг төрөлжүүлэхэд чиглэсэн

зорилтуудыг хэрэгжүүлнэ. Жишээлбэл: Чадамжийн төвүүдийг байгуулах (7 мэргэжлээр),

сургуулиудыг эдийн засгийн 3 чиглэлээр төрөлжүүлэх (ХАА, барилга, зам), аж ахуйн

нэгжүүдэд түшиглэсэн дадлагын газрууд FAB LAB байгуулах гэх мэт. Иймд дэд бүтцийг

сайжруулах зорилгын хүрээнд дараах дэд зорилтуудыг дэвшүүлж байна. Мөн ТМБС-ын

орчин үеийн технологи ашиглалт, зарим мэргэжилд зарцуулах зардлыг бууруулах,

дижитал технологи ашиглалтыг сайжруулах, чанар хүртээмжийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн

зорилтуудын нэг бол сургалтын байгууллагуудын симмуляцийн төхөөрөмж, технологи

ашиглалтыг нэмэгдүүлэх явдал юм.

Зорилт 4.2.1.2 ТМБС-ын байгууллагын дадлага сургалтын орчинг салбар дундын

дадлагын бааз хэлбэрээр бүрдүүлэх

ТМБС-ын ур чадвар олгох сургалтын үр дүнд ахиц гаргах, дадлага сургалтын орчныг

бүрдүүлэх үнэлгээнд зарцуулагдах санхүүжилтийг шийдвэрлэх зорилтын хүрээнд

168 A. Khaliunaa. (2019). Presentation on VET sector policy and activitieis 169 ХНХЯ. (2019). ХНХЯ-ны сайд С. Чинзориг “ТМБС-ын багшийн шинэ дүр төрх” илтгэл 170 ХНХЯ. (2016). Мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр 2016-2021 171 UNESCO, ТМБС-ын салбарын бодлогын шинжилгээ, 2019 (5.1 Conclusion) 172 ХНХЯ. (2019). Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх, төр хувийн хэвшлийн харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааны санамж бичиг. 6, 4 дүгээр зүйл 173 ЮНЕСКО. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын бодлогын тойм шинжилгээ 174 ХНХЯ. (2019). ХНХЯ-ны сайд С. Чинзориг “ТМБС-ын багшийн шинэ дүр төрх” илтгэл 175 ЮНЕСКО. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын бодлогын тойм шинжилгээ 176 Ts. Batdorj. (2019). Presentation on current utilization of data and information of labor market in Mongolia9

Хуудас | 89


сургуулиудыг төрөлжүүлэх, дадлага сургалтын орчныг бий болгоход ажил олгогчийн

оролцоо чухал бөгөөд төсвийн зардлыг бууруулахад нөлөөлнө.

Иймд сургууль болон ажил олгогч, үйлдвэрлэлийн салбаруудын дундын дадлагын бааз

байгуулж, аж ахуйн нэгж, хувийн хэвшил, ажил олгогчийн үйлдвэрлэл, технологийн

шинэчлэлд тулгуурлан ур чадвар олгох сургалтуудыг зохион байгуулна. Энэ талаар

ТМБС-ын бодлогын баримтуудад177,178 цаашдын зорилт болгон тусгасан байна. Иймд

дэд бүтцийг сайжруулах хэсэгт эдийн засгийн гурван салбараар ТМБС-ыг төрөлжүүлж,

тоног төхөөрөмж, дадлагын бааз суурийг сайжруулах зорилтыг үе шаттайгаар

хэрэгжүүлэх болно.

Зорилт 4.2.1.3 Боловсролын байгууллагын хичээл сургалтад хэрэглэх багаж

хэрэгсэл, тавилга, зөөлөн эдлэлийн үйлдвэрлэлийг түншлэлийн хүрээнд

хөгжүүлэх

ТМБС-ын салбарын үйлдвэрлэлийн бааз суурийг түшиглэн боловсролын салбарын

(ялангуяа СӨБ, бага, дунд, ахлах болосвролын) сургалтын багаж хэрэгсэл, тавилга,

зөөлөн эдлэлийг үйлдвэрлэх, сурах бичиг, гарын авлагыг хэвлэх замаар МСҮТ-ийн

үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, сургалтын чанарыг дээшлүүлэхээс гадна боловсролын

салбарын сургалтын хэрэглэгдэхүүний зардлыг хэмнэх, нийгмийн түншлэл, хамтын

ажиллагааг өргөжүүлэх болно. Иймд ТМБС-ын салбарын үйлдвэрлэл болон чанар,

хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор энэхүү үйл ажиллагааг төлөвлөн эхний таван жилд

дараах ажлуудыг хийнэ.

Зорилт 4.2.2.1 МБС-ын олон хэв шинжийг бүрдүүлэх замаар хүртээмжийг бий

болгох

ТМБС-ын салбарын ирэх 10 жилийн бодлого, үйл ажиллагааны баримт бичгүүдэд

сургалтын олон хэв шинж, үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх замаар ТМБС-ын хүртээмжийг

нэмэгдүүлэх хэд хэдэн зорилтууд багтсан. Эдгээр зорилтуудын хүрээнд зайн сургалт,

MOOC, онлайн сургалтын хэлбэрээр (шаардлагатай суралцагчдад болон насанд

хүрэгчдэд) сургалт, үнэлгээг зохион байгуулах; ХБИ, алслагдсан орон нутгийн, эмзэг

бүлгийн, нийгмээс тусгаарлагдсан иргэд, үндэсний цөөнхөд чиглэсэн сургалт, үйл

ажиллагаагаар ТМБС-ын хүртээмжийг нэмэгдүүлэхээс гадна сурталчилгааны

хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлсэнээр ТМБС-ын салбарын нэр хүндийг өсгөх ажлуудыг

хийнэ.

Зорилт 4.2.2.2 ТМБС-ын хүртээмжийг иргэдэд насан туршдаа суралцах, ур

чадвараа тасралтгүй дээшлүүлэх уян хатан боломжийг олгох замаар нэмэгдүүлэх

Өнөөгийн байдлаар ТМБС-ын ХБИ, алслагдсан сум, суурин, хөдөө орон нутгийн иргэд,

нийгмээс тусгаарлагдсан, эмзэг бүлгийн иргэдэд хүрэх хүртээмж бага байна. Иймд

эдгээр иргэдэд ТМБС-ын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх нь салбарын зорилтуудын нэг болж

байна. ТМБС-ын салбар нь богино хугацааны сургалт болон өмнөх мэдлэг, ур чадварыг

үнэлэх замаар иргэдэд нээлтэй хүртээмжтэй, насан туршийн боломж олгож байдаг.

ТМБС-ын салбарын бодлогын баримтуудад179, 180, 181 энэ талаар олон зорилтуудыг

дэвшүүлж байна.

177 ХНХЯ. (2016). Мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр 2016-2021 178 ХНХЯ. (2019). Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх, төр хувийн хэвшлийн харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааны санамж бичиг. 7 дугаар зүйл

179 ХНХЯ. (2016). Мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр 2016-2021 180 ХНХЯ. (2019). Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх, төр хувийн хэвшлийн харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааны санамж бичиг. 7 дугаар зүйл 181 ХНХЯ. (2019). ХНХЯ-ны сайд С. Чинзориг “ТМБС-ын багшийн шинэ дүр төрх” илтгэл

Хуудас | 90


Иймд уян хатан чанар бүхий чадамжийн нэгжийн агуулгаар богино хугацаанд сурах

боломжийг бий болгох сургалтын хөтөлбөр, RPL нь залуучууд болон насанд хүрэгчдэд

зориулсан сурах уян хатан боломжийг олгодог төдийгүй тэднийг хөгжүүлж байдаг.

Зорилт 4.2.2.3 Оюутныг дэмжих үйлчилгээг нэмэгдүүлэх

ТМБС-ын салбарын хувьд оюутныг дэмжих үйлчилгээний гол зорилго бол элсэгчид

болон суралцагчдад ажил мэргэжлийн чиг баримжаа олгох, төгсөгчдийн бизнес эрхлэх

ур чадварыг нэмэгдүүлэх, болосвролын болон хөдөлмөрийн зах зээлд зуучлах,

мэдээллээр хангах, дадлага сургалтыг ААН-тэй хамтран зохион байгуулах, ҮМХ-д

нийцүүлэн кредит шилжүүлэг хийхэд дэмжлэг үзүүлэх, албан бус боловсролын

хэлбэрүүдийг дэмжих, сайн дурын үйл ажиллагаанд орлцуулах замаар оюутныг

хөгжүүлж, ур чадварыг нэмэгдүүлэх гэх мэт олон үйл ажиллагааны хүрээнд хэрэгжинэ.

Зорилт 4.2.3.1 Өмнөх мэдлэг, ур чадварыг үнэлэх механизмыг бэхжүүлж,


ТМБС-ын салбар нь өмнөх мэдлэг, ур чадварыг хүлээн зөвшөөрөх үнэлгээний

тогтолцоогоор дамжуулан иргэдийн нээлттэй сурч боловсрох, хөдөлмөр эрхлэх, насан

турш суралцахуйг дэмжих нь тэргүүлэх зорилтуудын нэг болж байна182. Энэхүү зорилтын

хүрээнд мөн үйлдвэрлэл дээр ажиллаж буй мэргэшсэн, өндөр ур чадвар бүхий инженер

техникийн ажилтнуудыг “МБС-ын үнэлээч”-ээр бэлтгэх183 үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх

зорилт тавин ажиллаж байна. ТМБС-ын салбар нв RPL-ээр дамжуулан иргэдийн насан

турш сурч, боловсрох, хөдөлмөр эрхлэх ур чадвараа нэмэгдүүлэхийг дэмжих тогтолцоог

бүрдүүлнэ.

Зорилт 4.3.1.1 Салбар дундын зохицуулалтын зарчим, ТХХТ-ээр удирдуулсан

удирдлагын тогтолцоог бүрдүүлэх

Энэхүү зорилт нь салбар дундын зохицуулалтын зарчим, ТХХТ-ээр удирдуулсан

удирдлагын тогтолцоог бүрдүүлэх184,185 зорилготой юм. ТМБС-ын засаглал нь аль нэг

яамны харьяалалд бус харин салбар дундын зохицуулалттай байх186, 187 нь салбарын

үйл ажиллагааг ХЗЗ-ийн эрэлтээр удирдуулах, эрэлтэд нийцэх боломжийг хангах

үндэслэл болно. ТМБС-ын салбарын бодлогын бүхий л баримт бичиг, МБС-ын хууль,

Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын үндэсний зөвлөлийн шинэчилсэн дүрэмд салбар

дундын зохицуулалтын зарчмыг хэрэгжүүлэхийг чиглэл болгосон байдаг. Одоогийн

байдлаар ТМБС-ын салбар дундын зохицуулалттай байх зарчим төдийлөн хэрэгжихгүй,

МБСҮЗ-ийн хувьд санхүүжилтийн эх үүсвэр байхгүй, гишүүдийн тогтмол үйл ажиллагааг

хангаж чадахгүй байгаа нь энэхүү зарчим хэрэгжих боломжийг төдийлөн олгохгүй байна.

Үүнээс гадна ТМБС-ын салбар нь санхүүжилтийн олон эх үүсвэртэй байна гэж бодлогын

гол баримт бичгүүдэд заасан боловч энэхүү заалт нь хэрэгжилт багатай байна. Иймд

манай улсын ТМБС-ын салбарын удирдлага, засаглалын өмнө тулгамдаж байгаа дээрх

асуудлыг шийдвэрлэх нь салбарын хувьд тэргүүлэх зорилт болж байна. Нөгөө талаар

Мэргэшлийн түвшний үндэсний тогтолцоог хэрэгжүүлсэнээр салбарын засаглал,

удирдлагад тулгамдаж буй бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд чухал нөлөө үзүүлнэ. Иймд

зорилтын хүрээнд дараах үйл ажиллагааг төлөвлөж байна.

Зорилт 4.3.2.1 ТМБС-ын боловсролын удирдлага мэдээллийн тогтолцоог (БУМС)

бий болгож хэрэгжүүлэх

182 АХБ, БСШУСЯ. (2019). Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын салбарын шинжилгээний тайлан, Хуудас 49 183 ХНХЯ. (2019). Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх, төр хувийн хэвшлийн харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааны санамж бичиг. 7 дугаар зүйл 184 ХНХЯ. (2019). Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх, төр хувийн хэвшлийн харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааны санамж бичиг. 7 дугаар зүйл 185 МБС-ын Үндэсний зөвлөлийн дүрэм 186 ХНХЯ. (2016). Мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр 2016-2021 187 ХНХЯ. (2019). ХНХЯ-ны сайд С. Чинзориг “ТМБС-ын багшийн шинэ дүр төрх” илтгэл

Хуудас | 91


ТМБС-ын салбарын багш, ажилтан, оюутнууд болон сургууль, сургалтын үйл ажиллагаа,

тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, сургалтын хөтөлбөр, үнэлгээний тестийн сан, агуулга,

статистик мэдээлэл зэргийг багтаасан ТМБС-ын мэдээллийн нэгдсэн системийг

бүрдүүлж, ХЗЗ-ийн мэдээллийн сан, Үндэсний хөгжлийн газрын флатформтой

уялдуулах.

Зорилт 4.3.4.1 ТМБС-ын төлөвлөлт, зохицуулалт, хэрэгжүүлэлт, хяналтын

оновчтой тогтолцоог хэрэгжүүлэх

Энэ зорилт нь ТМБС-ын төлөвлөлт, зохицуулалт, хэрэгжүүлэлт, хяналтын оновчтой

тогтолцоог хэрэгжүүлэх зорилготой. ТМБС-ын тогтолцоо нь салбар дундын

зохицуулалттай байх зарчмыг хэрэгжүүлэгч байгууллага бол МБСҮЗ төдийгүй түүний

үйл ажиллагааг эдийн засгийн салбарууд, орон нутаг, сургалтын байгууллагад

хэрэгжүүлэгч нь орон нутгийн салбар зөвлөл болон сургалтын байгууллагын дэргэдэх

мэргэжлийн зөвлөлүүд байна. Иймд мэргэжлийн холбоод, ажил олгогчийн төлөөлөл

бүхий удирдах зөвлөл, мэргэжлийн зөвлөлүүдийн үйл ажиллагааг тогтмолжуулж,

баталгаажуулах, хэрэгжүүлэх нь ТМБС-ын эрэлтээр удирдуулсан удирдлагыг бий болгох

үндэслэл юм. ТМБС-ын салбарт МБСҮЗ, орон нутгийн салбар зөвлөл, мэргэжлийн

зөвлөлүүдийн үйл ажиллагаа өнөөг хүртэл тогворжоогүй, олон эх үүсвэрт

санхүүжилтийн тогтолцоо бүрэн хэрэгжихгүй, мөн салбарын удирдлага, хүний нөөцийг

хөгжүүлэх хөтөлбөр тодорхой бус байгаа нь салбар дундын зохицуулалт бүхий

удирдлагыг хэрэгжүүлэх, нотолгоонд суурилсан бодлого төлөвлөлтийг бий болгох

боломж олгохгүй байна.

Зорилт 4.3.5.1 ТМБС-ын стандартад суурилсан ЧБ-ын тогтолцоо (магадлан

итгэмжлэлийг багтаасан)

ТМБС-ын чанарын баталгаажуулалтын механизм нь тусгай зөвшөөрөл, магадлан

итгэмжлэл, мэргэшлийг баталгаажуулах (NQF-д суурилан), сургах ба суралцах үйл явц,

үнэлгээ ба үнэлгээний баталгаажилт, гэрчилгээжүүлэлт гэсэн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн

уялдаа холбоо, үйл явцаар хэрэгжинэ. Өнөөгийн байдлаар сургалтын байгууллагын

болон хөтөлбөрийн магадлан итгэмжлэл, чадамжид суурилсан сургалтын үнэлгээ

баталгаажуулалтыг хэрэгжүүлж байгаа нь чанарын баталгаажуулалтын нэг хэсэг бөгөөд

байгууллагын дотоод болон гадаад чанарын баталгаажуулалтын чадавхийг

дээшлүүлэх, бусад бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн хүрээнд чадавх бэхжүүлэх шаардлага

байна.



Зорилт 4.1.1.1 Ажил, мэргэжлийн лавлах, стандартыг ҮМХ-д бүртгэх, ЧСС-ын хөтөлбөр боловсруулах, хэрэгжүүлэх

Ажил, мэргэжлийн лавлах/стандарт боловсруулах мэргэжилтнүүдийн чадавхийг бэхжүүлж бэлтгэх

Ажил, мэргэжлийн лавлах боловсруулж батлуулах (170) – Мэргэшлийн хүрээнд бүртгэх (170)

МБС-ын стандарт, сургалтын хөтөлбөр боловсруулах (170)

ҮАМАТ-ын 530 ажил мэргэжлийн нэр нэршил, индексийг олон улсын стандарттай нийцүүлэх Одоо байгаа 57 ажил мэргэжлийн лавлахыг мэргэшлийн хүрээнд бүртгэх

Зорилт 4.1.1.2 - ТМБС-ын судлагаа шинжилгээ, инновацийн ур чадвар дээшилж, хэрэгжсэн байх

Политехникийн коллежийн сургалтын хөтөлбөрөөр дамжуулан СШ-ний ур чадварыг бэхжүүлэх хөтөлбөр,

Хуудас | 92


төлөвлөгөөг боловсруулж батлуулах; ( Ногоон МБС-ыг багтаасан)

ТБ-ын багш нар, хөтөлбөр боловсруулагчидын СШ, инновацийн чадавхийг бэхжүүлэх

Судалгаа шинжилгээнд хувийн хэвшлийн оролцооны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх; Судалгааны лабораторийг байгуулах (1-2), тохижуулах бий болгох ба тоног төхөөрөмжийн худалдан авалт;

Зорилт 4.1.2.1 - ТМБС-ын багшийн чадавх бэхжүүлэх хөтөлбөр

МБС-ын багшийг сургах, бэлтгэх хөтөлбөрт дүн шинжилгээ хийж, шинэчлэх (МБ, ТБ); Багшийн мэргэшлийн шинэчилсэн хөтөлбөрийг турших

Багшийн мэргэшлийн шинэчилсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх; (МБС-ын багш нарын сургалт); 2000 багшийг сургах

Багшийн мэргэшлийн хөтөлбөрт дүн шинжилгээ хийж шинэчлэх;

Зорилт 4.1.3.1 Чадамжийн үнэлгээний агуулга, ЧСС-ийн хөтөлбөрийн уялдааг сайжруулах

Мэргэжлийн холбоод, ажил олгогчдыг төлөөлж буй үнэлгээний ажилтнуудад арга зүйн болон цалин урамшууллын дэмжлэг үзүүлэх

Одоо байгаа чадамжийн нэгж ба шинээр боловсруулах ажил, мэргэжлийн лавлах, ЧСС-ийн хөтөлбөртэй уялдаа холбоо бүхий үнэлгээний материалуудыг боловсруулах Үнэлгээний орчинг ажил олгогчтой хамтран зохион байгуулах.

Зорилт 4.1.4.1 ТМБС-ын МТ-ийг ашиглах арга механизмыг дээшлүүлэх

Багш нарын дижитал/мэдээллийн технологи ашиглалт, зайн/онлайн сургалт зохион байгуулах чадавхийг дээшлүүлэх сургалтын хөтөлбөрийг (андрогоги, хюьтогогийг багтаасан) боловсруулан, хэрэгжүүлэх

Мэдээллийн технологийн ашиглалтыг нэмэгдүүлэх, чадавх бэхжүүлэхэд чиглэсэн орчин бүрдүүлэх (тоног төхөөрөмж, программ хангамж, интернертийн сүлжээний чанар) , 70хувь

Багш нарыг сургаж бэлтгэх мэдээллийн технологийн мэргэжилтнүүдийг бэлтгэх, хөгжүүлэх

Зорилт 4.1.5.1 МБС-нд хөдөлмөрийн зах зээл (ХЗЗ) - ийн мэдээллийн ашиглалтыг сайжруулах

ХЗЗ-ийн мэдээлэлийг өргөжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэнэ. (МБСБХЗГ болон ХНХСИ, бусад холбогдох байгууллгууд)

Орон нутаг, бүс, үндэсний түвшинд ХЗЗ-ийн судалгааг хийнэ.

ХЗЗ-ийн удирдлага, мэдээллийн тогтолцоо ба вэбсайтийг бий болгож хэрэгжүүлэх, тогтмол шинэчлэх

Зорилт 4.2.1.1 ТМБС-ын Салбар дундын дадлагын нэгдсэн бааз/газар байгуулах

АО, СБ-ын дундын дадлагын нэгдсэн бааз/газрын талаар бодлого боловсруулах (FAB LAB болон симмуляци, дижитал, ногоон; хөгжлийн бэрхшээл, жэндерийн мэдрэмжийг багтаах;)

Бодлого хэрэгжүүлэх (шаардлагатай шинэ ДГ-уудыг барих, хуучин дадлагын газруудыг шинэчлэн сайжруулах)

Дадлагын нэгдсэн бааз/газрын талаарх бодлогын хэрэгжилтэд дүн шинжилгээ хийж, сайжруулах

Зорилт 4.2.1.2 ТМБС-ын байгууллагуудыг төрөлжүүлэх

Хуудас | 93


Сургалтын байгууллагын төрөлжүүлэх бодлого боловсруулах, сургалтын байгууллагуудыг сонгон шалгаруулах

Бодлогыг хэрэгжүүлж, төрөлжүүлсэн сургуулиудын чадавхийг бэхжүүлэх, тоног төхөөрөмжөөр хангах, сургалтын хөтөлбөрийг сайжруулах

Төрөлжсөн сургуулийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх

Төрөлжүүлэх бодлого, хэрэгжилтэнд дүн шинжилгээ хийх, сайжруулах

Зорилт 4.2.1.3 Боловсролын салбаруудын түншлэлийн хүрээнд ТМБС-ын байгууллагуудын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх

ТМБС-ын байгууллагуудын орлого бүрдүүлэх бодлогыг боловсруулж, батлах (СӨБ, ЕБС, ТМБС-д шаардлага бүхий тавилга, багаж хэрэгсэл, зөөлөн эдлэлийг үйлдвэрлэх)

Бодлогыг хэрэгжүүлэх

Бодлого, журмыг хянан дүгнэж, шинэчлэх

Зорилт 4.2.2.1 ХБИ, эмзэг бүлгийн иргэд, үндэсний цөөнх, тусгай хэрэгцээт иргэд, нийгмээс тусгаарлагдсан иргэд, цэрэг, ажилгүй иргэд, насанд хүрэгчид, алсагдсан сум, хөдөөгийн малчдад ТМБС-ын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх

Тусгайлсан хөтөлбөр боловсруулах (Уян хатан, нийт иргэдийн хэрэгцээнд нийцсэн, чадамжийн модуль сургалтаар шинэ ур чадвар эзэмших, ур чадварыг тасралтгүй дээшлүүлэх суралцах боломжийг нэмэгдүүлсэн)

Улирал харгалзахгүйгээр чадамжийн нэгжээр, богино хугацааны сургалт явуулах, үнэлгээ хийх, өмнөх мэдлэг, ур чадварыг хүлээн зөвшөөрөх, баталгаажуулах, гэрчилгээжүүлэх


Ажил мэргэжлийн чиг баримжаа олгох, Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт, бизнес эрхлэх ур чадварыг нэмэгдүүлэх үйлчилгээний хөтөлбөрийг сайжруулах, хэрэгжүүлэх

Өмнөх жилүүдэд хэрэгжүүлсэн хөтөлбөрийн үр дүнд үнэлгээ, дүгнэлт хийж, байнгын шинэчлэл хийнэ

Зорилт 4.2.3.1 ТМБС-ын хүртээмжийг иргэдэд насан туршдаа суралцах, ур чадвараа тасралтгүй дээшлүүлэх боломжийг олгох замаар нэмэгдүүлэх

Иргэдийн сурах эрэлт, хэрэгцээнд тулгуурлан ЧСС-ын хөтөлбөр, чадамжийн нэгж, АО-ийн ур чадварын стандарт гэх мэт эрэлт хэрэгцээнд тулгуурлан улирал харгалзахгүйгээр сургалт, үнэлгээг зохион байгуулах эрх зүйн орчныг бүрдүүлнэ.

Сургалтын хөтөлбөр, үнэлгээний материалыг хянаж сайжруула

Зорилт 4.2.3.2 Өмнөх мэдлэг, ур чадварыг үнэлэх механизмыг бэхжүүлж, хэрэгжүүлэх

Өмнөх мэдлэг, ур чадварыг хүлээн зөвшөөрөх үйл ажиллагааг чанаржуулж, дүрэм, журмыг боловсронгуй болгох.

3500 гаруй иргэний өмнөх мэдлэг ур чадварыг үнэлж, мэргэжлийн гэрчилгээ олгоно (TOT 60; LT 2000; OST: 25). Мөн үнэлгээнд оролцогч талууд, мэргэжилтнүүдийн чадавх бэхжүүлэх сургалт зохион байгуулна.

2025 онд сургалт үнэлгээний уян хатан механизм бэхжсэн, үнэлгээнд оролцогч бусад талуудын (ажил олгогч, хувийн хэвшлийн) үнэлгээний ажилтнууд бэлтгэгдсэн, МБС-ын Үнэлгээний төвийн чадавх бэхжсэн байна.

Зорилт 4.3.1.1 Салбар дундын зохицуулалтын зарчим, ТХХТ-ээр удирдуулсан удирдлагын тогтолцоог бүрдүүлнэ

Хуудас | 94


188 ХНХЯ. (2016). Мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр 2016-2021 189 ХНХЯ. (2019). ХНХЯ-ны сайд С. Чинзориг “ТМБС-ын багшийн шинэ дүр төрх” илтгэл

3.1.1.1 Эдийн засгийн тэргүүлэх таван салбар188,189 болон ТМБС-ын салбарын хамтын ажиллагааны бодлого боловсруулж, баталгаажуулна.

Эдийн засгийн салбарууд дахь хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийг тодорхойлно, сургалтад хэрэгжүүлнэ

3.1.1.2 ҮМХ-г хэрэгжүүлэх бодлогын баримт бичгийг боловсруулж, Засаглал удирдлагыг тодорхойлно.

Хэрэгжүүлэгч байгууллагуудын мэргэжилтнүүдийг бэлтгэнэ (50хувь).

Мэргэшлийн үндэсний тогтолцоог хэрэгжүүлнэ.

Зорилт 4.3.2.1 ТМБС-ын боловсролын удирдлага мэдээллийн тогтолцоог (БУМС) бий болгож хэрэгжүүлэх

Багш, ажилтан, оюутнууд болон сургууль, сургалтын үйл ажиллагаа, тоног төхөөрөмж хэрэгсэл, сургалтын хөтөлбөр, үнэлгээний тестийн сан, агуулга, статистик зэргийг багтаасан ТМБС-ын БУМС-ны загвар боловсруулах

Тогтолцоог бий болгож, турших

ТМБС-ын БУМС-оог бүрэн хэрэгжүүлэх

ТМБС-ын БУМС-ны үйл ажиллагаанд үнэлгээ хийж өөрчлөлт тохируулга хийх

Зорилт 4.3.4.1 ТМБС-ын төлөвлөлт, зохицуулалт, хэрэгжүүлэлт, хяналтын оновчтой тогтолцоог хэрэгжүүлэх

МБСҮЗ-ийн үйл ажиллагааг санхжүүлж, байнгын үйл ажиллагаатай болгох, бэхжүүлэх

Зорилт 4.3.4.2 ТМБС-ын бие даасан бодлого, стратеги ба хэрэгжүүлэгч агентлаг

ТМБС-ын бие даасан агентлаг байгуулах судалгаа хийх, ажлын хэсэг байгуулах. Бодлогын баримт боловсруулах, МБС-ын хууль болон Боловсролын багц хуулинд тусгах

ТМБС-ын бие даасан агентлаг байгуулж, үйл ажиллагааг бэхжүүлнэ. Удирдах ажилтан болон мэргэжилтнүүдийн чадавх бэхжүүлнэ.

Зорилт 4.3.4.3 ТМБС-ын санхүүжилтийн олон эх үүсвэрийг бүрдүүлсэн байх

ТМБС-ын санхүүжилтийн олон эх үүсвэрийг бүрдүүлэх, хэрэгжүүлэх бодлого, төлөвлөлт хийнэ. (ажил олгогч байгууллага ба ААН-д үзүүлэх татварын хөнгөлөлт, урамшуулалыг багтаах)


Төлөвлөгөөнд дүн шинжилгээ хийж сайжруулах

Зорилт 4.3.5.1 МБС-ын стандартад суурилсан ЧБ-ын тогтолцоо (магадлан итгэмжлэлийг багтаасан)

Чанарын баталгаажуулалтын тогтолцоог ҮМХ-тэй уялдуулж, бодлого боловсруулах, батлуулах

Чанарын баталгаажуулалтыг хэрэгжүүлэх байгууллага, мэргэжилтнүүдийг сургаж бэлтгэх, (төрийн байгууллагын 25, ажил олгогчоос 20),

Байгууллагын болон хөтөлбөрийн магадлан итгэмжлэлийн шалгуурыг нарийвчлан, чанаржуулах

ТМБС-ын байгууллагын 50хувь-ийг байгууллагын болон хөтөлбөрийн магадлан итгэмжлэлд хамруулсан байна. Байгууллагын дотоод чанарын баталгаажуулалтын механизм, хэрэгжилтэд хяналт үнэлгээ хийж, сайржуулна.

Хуудас | 95






онд ТМБС-ын (1) чанар нийцийг сайжруулах чиглэлээр мэргэжлийн стандарт, ажил

мэргэжлийн лавлахд суурилсан хөтөлбөр бүх мэргэжлийн чиглэлээр боловсруулах

менежменттэй болох, ЧСС-ыг тууштай хэрэгжүүлэх, политехник коллежийн судалгааны

чадавхийг ажил олгогч, бизнесийн байгууллагатай хамтран бэхжүүлэх, ДБ-ын

судалгаатай уялдуулах, мэргэжлийн багшийг бэлтгэх, дахин сургах мэргэшүүлэх

тогтвортой тогтолцоотой болох, (2) тэгш хүртээмжийг нэмэдүүлэх чиглэлээр насан

туршийн суралцахуйд түшиглэсэн МБС-ыг нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтыг ашиглан

хөгжүүлэх, өмнөх мэдлэг, ур чадварыг хүлээн зөвшөөрөх тогтолцоог ҮМХ-тэй уялдуулан

бий болгох, салбар дундын сургалтын баазтай байх, аж үйлдвэрийн 4 дүгээр хувьсгал,

ногоон хөгжил, ухаалаг, дижитал технологид суурилсан сургалтын орчин бүрдүүлэх,

техникийн боловсролын шаталсан тогтолцоог бий болгох (3) оновчтой засаглал,

менежментийг хөгжүүлэх чиглэлээр салбар дундын МБС-ыг бэхжүүлэх, хамтын

оролцоо, түншлэлийг хөгжүүлэх, түүгээр дамжуулан санхүүгийн олон эх үүсвэрийг бий

болгох, ТМБС-ын байгууллагыг бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалтай нийцүүлэн

төрөлжүүлнэ. ТМБС-ыг хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлттэй уялдуулан хөгжүүлэх

чиглэлээр ТМБС-ын удирдлага, мэдээллийн системийг хөгжүүлж, бодлого төлөвлөлтөд

ашиглана. Мөн төрийн болон хувийн хэвшлийн ТМБС-ын байгууллагад нэгдсэн нэг

чанарын стандартыг баримталж, бусад хяналт үнэлгээний механизмтэй уялдуулж

чанарын баталгаажуулалтын менежментийн тогтолцоог бэхжүүлнэ.



Дор хаяж 100 мэргэжлийн стандарт, лавлахд үндэслэсэн ЧСС-ын хөтөлбөртэй болсон

байна. Судалгааны чадавхийг аж үйлдвэрийн тэргүүлэх чиглэлээр хөгжүүлэх хөтөлбөр

батлуулж, ДБ-ын судалгааы чиглэлтэй уялдуулсан байна. Багш давтан сургах,

мэргэшүүлэх тогтолцоог олон улсын донор байгууллагын тусламжтай тодорхой

мэргэжлийн чиглэлээр бий болгож хэрэгжүүлсэн байна. Иргэдийн өмнөх мэдлэг, ур

чадвар болон төгсөгчийн чадамжийг үнэлдэг үнэлгээ баталгаажуулалтын салбар

дундын тогтолцоо бэхжиж иргэд насан туршийн суралцахуйн хүрээнд гэрчилгээ авсан

байна. Ингэснээр хүртээмж нэмэгдсэн байна. Салбар дундын баазыг байгуулах хөрөнгө

оруулалтын төлөвлөгөө батлагдсан байна. ТМБС-ын салбар дундын менежмент

баталгаажуулсан байна. Орон нутгийн МБС-д СӨБ, БДБ-ын сургалтын хэрэглэгдэхүүн,

тоног төхөөрөмжийг үйлдвэрлэж эхэлсэн байна. Мэдээллийн баазыг хөгжүүлэх ажил

эхэлж, бодлого болон хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөнд ашиглах чиглэлээр

удирдлагуудад чадавх бэхжүүлэх сургалтууд хийгдсэн байна. Чанарын

баталгаажуулалтын менежментийн тогтолцооны эрх зүйн орчин бий болсон байна.


ТМБС-ын чанар болон нийцэлд мэдэгдэхүйц ахиц гарсан байна. ҮМХ-д баталгаажсан

мэргэжлийн стандартад нийцсэн сургалт уян хатан хэлбэрээр зохион байгуулагдаж, үр

дүнг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн байна. ТМБС-ын багш бэлтгэх, давтан сургах,

мэргэшүүлэх тогтолцоо аж ахуйн нэгж, бизнесийн байгууллага, их, дээд сургуулийн

түншлэлийн хүрээнд бэхжсэн байна. Иргэд МБС-ыг чадамжид суурилсан модулийн

Хуудас | 96


сургалтад танхимын, онлайн, зайны хэлбэрээр хамрагдаж, ур чадвараа тасралтгүй

дээшлүүлэх, эсвэл шинэ ур чадвар эзэмших боломжтой болсон байна. Өөрөөр хэлбэл

насан туршийн суралцахуйд түшиглэсэн МБС хөгжих эхлэл тавигдсан байна. Ингэснээр

хүртээмж хангалттай түвшинд хүрнэ. ТМБС-ын бие даасан, салбар дундын засаглал

бэхжиж, Монгол улсын хүний нөөц хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтэд нийцсэн ур

чадвартай мэргэжилтэй ажилтнаар бүрэн хангагдана.


Дээд боловсролын олон улсын стандарт ангилал (ISCED) ба Монгол улсын

хөдөлмөрийн зах зээлийн бүтэц, ирээдүйн эрэлт хэрэгцээтэй уялдуулан мэргэжлийн

чиглэл буюу хөтөлбөрийн нэрийг оновчтой, уян хатан тогтоох, үндэсний онцлогтой

хөтөлбөрүүдийг судлан, мэргэжлийн үндэсний хүрээ (national qualification framework)-г

боловсруулан баталснаар сургалтын хөтөлбөрийн хөгжил бүрэн хангагдаж, шинэ ажлын

байранд ажиллах боломжтой шинэ мэргэжлийн хөтөлбөрүүдийн дагуу хөрвөх болон

насан турш суралцах ур чадвартай мэргэжилтэн бэлтгэхэд анхаарах болно. Суралцагч

төвтэй суралцахуйг баримталснаар суралцагч иргэн өөрөө суралцах хөтөлбөрөө бий

болгон суралцахад нь дэмжихэд үр дүнд суурилсан сургалтын бодлого чиглэгдэнэ.

ДБСБ-ын судалгааны чадавхийг хөгжүүлэхдээ сургалт-үйлдвэрлэлийн түншлэлийг

идэвхижүүлэх тэтгэлэгт төслүүдийг нэмэгдүүлэн, төсөлд суурилсан болон бодит

асуудалд чиглэсэн суралцахуйг хэрэгжүүлэх, үйлдвэрлэлийн ирээдүйн хэтийн төлөв,

бодит өгөгдөлд дүн шинжилгээ хийх ур чадваруудыг нэмэгдүүлэхэд анхаарснаар баялаг

бүтээгчдийн үйл ажиллагааг дэмждэг суралцахуйг сургалтанд нэвтрүүлнэ.

Их дээд сургуулиудын хувьд эрдэм шинжилгээний ажилд магистр, доктор оюутныг

оролцуулан, тэдний мэдлэг чадварыг гүнзгийрүүлж, сургалт- эрдэм шинжилгээний

ажлын уялдаа холбоог бататгахын дээр ахисан түвшний оюутнуудад сурсан мэдсэнээ

амьдрал дээр хэрэглэх боломжоор хангадаг болно.

Гадаадын эрдэмтдийг өөртөө татах нөхцлийг бүрдүүлэх, зөвхөн тухайн хүний авьяас

чадвар, туршлага, мэдлэгийг үндэслэн ажилд авах, албан тушаалд дэвшүүлэх, шагнал

урамшил олгох, профессор багш нар болон оюутан сурагчдад авилга, аливаа дарамт

шахалт үзүүлэхээс ангид байж, шударга өрсөлдөөн, оюун ухааны уралдааныг хөхүүлэн

дэмждэг орчин, соёлыг бий болгох үүргээ биелүүлж байгаа үзүүлэлтүүдийг нь дүгнэдэг

дотоодын чансаа тогтоодог системийг бүрдүүлнэ.


Зорилт 5.1.1.1 Үндэсний хөгжилтэй уялдсан шинэ хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэх

Шинэ ажлын байранд ажиллах боломжтой мэргэжлийн нэрийг заасан, шинээр

тодорхойлолтыг дипломын нэмэлт хавсралт өгдөг Европын жишээг (ISC) ашиглан

хөтөлбөрийн болон төгсөгчийн чанар, нийцийг сайжруулах боломжтой болно.

Хөтөлбөрийн зорилго, үр дүнг суралцахуйн үр дүнгийн дагуу үндэсний болон

мэргэжлийн салбарын хүрээнд стандарт, загвар бий болгон тогтоохдоо төрөл бүрийн

салбар, төлөөллийн буюу олон талын оролцоог хангах, түүний харилцааг зохицуулах

хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлнэ. Салбар дундын болон шинжлэх ухааны уялдааг

хангасан шинэ хөтөлбөрийг нэмэгдүүлэх болно. Энэхүү бодлого төлөвлөлт, хяналтыг

зөвхөн БСШУСЯ дангаараа бус Хөдөлмөрийн чиглэлийн болон бусад яам, холбогдох

байгууллагуудтай хамтран харилцан уялдаатайгаар хэрэгжүүлнэ. Хөгжлийн ерөнхий

төлөвлөгөөний эхний жилд одоогийн хэрэгжиж буй хөтөлбөрүүдийн судалгааны

Хуудас | 97


ажлуудыг гүйцэтгэх бөгөөд цаашид шаардлагатай шинэ хөтөлбөрүүдийн хэрэгцээ

шаардлагыг тодорхойлон дараагийн жилүүдэд хэрэгжилтийн ажлыг эхлүүлэн

үргэлжлүүлэх болно.

Зорилт 5.1.1.2 Дээд боловсролын “дадлага сургалт”-ын шинэ загварыг


Дээд боловсролтой чанартай мэргэжилтэн бэлтгэх сургалтын үйл ажиллагаанд төр,

үйлдвэрлэл, бизнесийн байгууллага, мэргэжлийн олон нийтийн төлөөлөл, төрийн бус

байгууллагуудын хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлж, санал, зөвлөмжийг авч

хэрэгжүүлснээр тэдний бодит оролцоог нэмэгдүүлдэг тогтолцоог бий болгоно. ДБСБ-н

сургуулийн болон салбар дундын, нээлттэй лабораторийг үйлдвэрийн байгууллагуудад

байгуулахдаа хамтын үр ашигтай ажиллагааг бэхжүүлэх байдлаар татан оролцуулна.190

ДБСБ-ын судалгааны чадавхийг хөгжүүлэхдээ сургалт-үйлдвэрлэлийн түншлэлийг

идэвхижүүлэн, оюутны бүтээлч санаачилгыг дэмжих зорилго бүхий тэтгэлэгт төслүүдийг

нэмэгдүүлэн, шинээр бий болж буй үндэсний болон глобал хэмжээний шаардлагуудыг

тодорхойлохдоо багш оюутны оролцоотой төсөлд суурилсан болон бодит асуудалд

чиглэсэн суралцахуйг хэрэгжүүлэх, үйлдвэрлэлийн ирээдүйн хэтийн төлөв, бодит

өгөгдөлд дүн шинжилгээ хийх ур чадваруудыг нэмэгдүүлэхэд анхаарна.

Зорилт 5.1.2.1 ДБСБ-н профессор багшийн хөгжлийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

ДБСБ-ын багш - профессор багшийн хөгжлийн бодлогыг шинэчлэн, багшлахуйн

чадавхийг тасралтгүй хөгжүүлэх бодлого, хөтөлбөрүүдийг боловсруулан хэрэгжүүлнэ.191

Профессор багшид тавигдах шалгуур шаардлагыг дээшлүүлж, өндөр ёс зүйтэй,

хариуцлагатай, манлайлагч, мэргэшсэн, бүтээлч санаачилгатай хүмүүсээс сонгож

ажиллуулдаг шалгуурыг тогтоож, ажлын үнэлгээний шинэ тогтолцоонд шилжинэ. Шинэ

багшийг бэлтгэх, хөгжүүлэх, нийт багш нарын мэргэжлийн болон сургалтын арга зүйг

дээшлүүлэх бодлого хэрэгжүүлж, урт богино хугацаагаар гадаад дотоодын сургалтад

хамрагдах, судалгааны ур чадвараа нэмэгдүүлэх, харилцан туршлага судлах, ажлын

байран дээрээ өөрийгөө хөгжүүлэх нөхцөлийг шинэчлэн сайжруулна. Багшийн ажлын

гүйцэтгэлийг сургалт-судалгаа-инноваци-нийгмийн үйлчилгээ-мэргэжлийн ур чадвар

гэсэн цогц үр дүнгээр нь үнэлдэг тогтолцоонд шилжсэнээр кредит системийн үнэлгээ

шинэчлэгдэн мерит зарчим, тенур систем үйлчилж эхэлнэ.

Зорилт 5.1.4.1 Нээлттэй, зайн сургалтын бодлогыг сайжруулах, санаачлагыг

дэмжих

Дээд боловсролын дэд салбар нь бүх түвшний боловсролын нийтийн, нээлттэй, зайны

сургалтын агуулга, нөөц материал, платформ хөгжүүлэхэд манлайлах үүрэгтэй байх ба

бусад байгууллагатай хамтран ажиллах, насан туршийн суралцахуйд ашиглах юм. Энэ

зорилтын хүрээнд бусад дэд салбарын хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх, агуулга,

нөөц материал боловсруулах, баталгаажуулах, түгээн дэлгэрүүлэх үйл ажиллагааг

багтаана.

Зорилт 5.1.5.1 Дээд боловсрол болон үйлдвэрлэлийн хамтын ажиллагааг

нэмэгдүүлэх

Дээд боловсролтой чанартай мэргэжилтэн бэлтгэх сургалтын үйл ажиллагаанд төр,

үйлдвэрлэл, бизнесийн байгууллага, мэргэжлийн олон нийтийн төлөөлөл, төрийн бус

190 Монгол улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал, 2.2.3.Мэдлэгт суурилсан нийгэм ба ур чадвар бүхий Монгол хүн, Зорилт 5. 191 “Үр дүнд суурилсан боловсрол”-ыг хөгжүүлэх бодлого, 2018, Зорилт 3: Дээд боловсролын салбарын профессор, багш нарын мэргэжлийн болон заах арга зүйн чадамжийг дээшлүүлэх;

Хуудас | 98


байгууллагуудын хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлж, санал, зөвлөмжийг авч

хэрэгжүүлснээр тэдний бодит оролцоог нэмэгдүүлдэг тогтолцоог бий болгоно. ДБСБ-н

сургуулийн болон салбар дундын, нээлттэй лабораторийг үйлдвэрийн байгууллагуудад

байгуулахдаа хамтын үр ашигтай ажиллагааг бэхжүүлэх байдлаар татан оролцуулна.192

Зорилт 5.2.1.1 Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын дэд бүтцийг хөгжүүлэх

Аж үйлдвэрийн кластер, өндөр технологийн баазад түшиглэсэн бүтээлч, эрдэм

шинжилгээ, сургалтын тогтолцоог бүрдүүлнэ. Эрдэм шинжилгээний ёс зүйн хэм хэмжээг

сургалт, судалгааны бүх шатанд жигд мөрдүүлэх мэргэжсэн систем (IRB) бий болно.

Нээлттэй лабораторийн техникийн үйлчилгээ, урсгал зардлын санхүүжилтийг

нэмэгдүүлснээр хэвийн ашиглалттай байх нөхцлийг хангасан худалдан авалт хийх

боломж бүрдэнэ. Лабораторит тавих туршилт, хэмжилтийн аргазүйг IRB хянаж

зөвшөөрөл олгох, протокол хөтлөх, шаардагдах зардлын санхүүжилтийг шийдвэрлэх

зохицуулалт хийнэ. Судалгааны протокол, IRB гэрчилгээжүүлэлт нь судалгааны үр дүнг

баталгаажуулах нөхцлийг хангахад чиглэх бөгөөд олон улсад баталгаажсан

гэрчилгээтэй лабораторийн тоо нэмэгдэнэ.

Fab-Lab, дижитал номын сан, оюутны эрүүл мэндийн төв, дотуур байр, спорт

цогцолборыг байгуулахдаа бүх нийтийн тэгш хамралтыг хангах бөгөөд ногоон хөгжлийн

бодлогод түшиглэсэн орчны стандартыг баримтална.

Зорилт 5.2.2.1 Бакалаврын болон ахисан түвшний элсэлтийн журам шинэчлэн


Бакалаврын түвшний элсэлтийн шалгалтыг ЕБС-ын хөтөлбөрийн шинэчлэл, төгсөгчийн

ур чадварын түвшинтэй уялдуулах бөгөөд МСҮТ, КООСЭН коллежээс элсэн ороход нь

үргэлжлүүлэн суралцахыг нь дэмжсэн тогтолцоо бүрдсэнээр дүйцүүлэлтийн журмууд

тодорхой болж Дээд Боловсролын Удирдлагын Мэдээллийн Систем(ДБУМС)-д тухай

бүр шинэчлэгдэн тусгагдсан байна.

Элсэлтийн шалгалтыг орчин үеийн шаардлагын дагуу жилд 2 удаа авдаг байх, их дээд

сургуульд элсэхийг хүссэн хэн ч бүтэн жилийн туршид өргөдлөө гаргах боломжийг

олгоно. Элсэн орох сургуулийн элсэлтийн бодлогоос хамааран нэмэлт шалгалт өгөх, ур

чадвараа батлан харуулах боломжийг нээлттэй болгоно. ИДСБ-ын онцлогоос хамаарч

суралцагч өөрийн сургалтын хөтөлбөрийг зохиох боломжийг ДБУМС олгоно.

Хөдөлмөрийн зах зээл, ажил эрхлэлтийн урт хугацааны урьдчилсан таамаглал,

судалгааг гаргаж, эрэлт ихтэй ажлын байрыг албан ёсоор зарлаж сонголт хийх боломж

бүрдүүлснээр дээд боловсролын хамран сургалтанд хүйсийн тэгш байдал, үл алагчлах

зарчмыг хангасан байна.

Зорилт 5.2.3.1 Уян хатан суралцахуйг дэмжсэн бодлого хэрэгжүүлэх

Дээд боловсролд ҮМХ-тэй нийцүүлэн суралцахуйн уян хатан хэлбэрийг дэмжих, кредит

хөрвөх, шатлах, албан, албан бус болон амьдралын орчинд эзэмшсэн дээд

боловсролын түвшний мэдлэг, ур чадварыг хүлээн зөвшөөрөхтэй холбоотой зорилтууд

байна.

Зорилт 5.3.1.1 Судалгааны их сургуулийн бодлогыг хэрэгжүүлэх

Дээд боловсролын тогтолцоонд судалгааны их сургуулийн статусыг шинээр хуульчлан

нэмнэ. Судалгаа, сургалтын ажлын чанар, үр дүнг үнэлэхэд баримтлах нийтлэг шалгуур,

зарчмыг тодорхойлсон байна. Судалгааны ажлын санхүүжилтийг бүрэн өртгөөр нь

тооцох, үүнд их сургуулийн шууд бус зардлыг нэмж тусгаж байна. Судалгааны үр дүнг

192 Монгол улсын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал, 2.2.3. Зорилт 5: Мэдлэгт суурилсан нийгэм ба ур чадвар бүхий Монгол хүн;

Хуудас | 99


аль болох тодорхой томьёолж, бүрэн хийгдсэн байхаар зардлыг тооцно. Судалгааны

багт ахисан түвшний оюутныг оролцуулах байдлаар сургалтын чанарыг нэмэгдүүлнэ.

Судалгааны санхүүжилт, тайлангийн мэдээллийн сан байгуулах, мэдээллийг

санхүүжүүлэгч талуудад нээлттэй болгоно.

Их сургуулийн шинжлэх ухаан, үндэсний хүрээлэнгийн судалгааны чиглэлийг зохистой

тогтоох, инновацийн судалгаанд эцсийн хэрэглэгчийн захиалга, хөрөнгийн хариуцлага,

эрсдлийн санхүүжилтийн харилцан хяналт, оролцоог тодорхойлон журамлана.

Судалгааны эх үүсвэрийн төрлийг олшруулах, эндаументийн төрөл хэлбэрийг

(endowment fund, endowed professorship/chair гм) дэмжсэн эрхзүйн зохицуулалт,

менежментийг бүрдүүлсэн байна.

Зорилт 5.3.2.1 ДБ-ийг удирдлага, мэдээллийн нэгдсэн системийг хөгжүүлэх

БСШУСЯ-ны ДБУМС-ийг илүү боловсронгуй болгож бодлого төлөвлөлтөд ашиглах,

ДБСБ-ын хүний нөөц бүртгэл, ажил мэргэжлийн замнал, эрэлт, нийлүүлэлт, сургалтын

байгууллагын чансаа, төгсөгчийн хөдөлмөр эрхлэлтийн талаарх мэдээллээр баяжуулна.

Түүнчлэн иргэд ДБСБ-ын төгсөгчийн хөдөлмөр эрхлэлтийн талаарх мэдээллийг тайлан

хэлбэрээр үзэх боломжийг олгох системийг нэмж хөгжүүлнэ.

Зорилт 5.3.4.1 Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хороо байгуулагдан үйл

ажиллагаагаа явуулах

“Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хороо” нь Боловсролын, Хөдөлмөрийн болон

Сангийн яамдын хамтын ажиллагааг хамарсан салбар дундын үйл ажиллагаа явуулах

агентлаг болон өргөжиж дээд боловсролын нийт системийн нийтлэг зохицуулалт хийх,

хараат бус бодлогын шинжилгээ хийж, урт хугацааны төлөвлөлт, хөтөлбөр, төслийн

талаар УИХ, Засгийн газарт зөвлөмж өгөх, төсвийн асуудлаар зөвлөх, төлөвлөх,

хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг хянах, шинжлэх үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлсэн байна.

Боловсролын хууль болон Инновацийн хууль зэрэг хамаарах хууль эрх зүйн шинэчлэлд

идэвхитэй оролцоно. Зөвлөл нь дээд боловсролын үйл ажиллагааны чанар, үр дүнгийн

талаар мэдээллийн санг байгуулж хөтөлнө. Мөн БМИҮЗ, Дээд боловсролын хөгжлийн

сангийн удирдлагыг хэрэгжүүлнэ.

Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд нь монголын нийгмийн өргөн олон нийтийн эрх ашгийг

төлөөлөх хараат бус гишүүд олонхи байх ба төрөлжсөн хороод, ажлын албатай байна.

Зорилт 5.3.4.2 Ахисан түвшний сургуулийн чансаа тогтоодог систем бий болгож


ДБСБ-ын чанар, чансааг тодорхойлох шалгуур үзүүлэлтүүд, арга зүйг тодорхойлж, их,

дээд сургуулиудыг эрэмбэлсэн байна. ДБСБ-ын чансааг тэнхим, профессорын үйл

ажиллагаанд үндэслэн тодорхойлдог болсон байна. Шилдэг сургууль, багш нарт

дэмжлэг үзүүлэх дээд боловсролын өрсөлдөөнт тогтолцоо бий болсноор оюутны хувьд

чанартай сургалтаас сонгон хамрагдах боломжтой болох бөгөөд сургалтын

байгууллагын хувьд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн стандартын дагуу сургалт

судалгаа явуулж байгаа байдлаараа эрэмбэлэгдэх суурь бэлтгэлээ хангах болно.

Ингэснээр ахисан түвшний сургуулийн дотоод засаглал нь профессоруудын мэдэлд

байж, гол шийдвэрийг багш судлаачдын саналд үндэслэн гаргадаг, мерит систем бүрэн

хэрэгжсэн, судалгаа сургалт нягт холбоотой, эрдмийн эрх чөлөө, нийгэмд үйлчилдэг

тогтолцоо бүрдэх суурь бий болно.

Зорилт 5.3.4.3 Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ын чадавхийг сайжруулах

Бүсчилсэн хөгжлийн бодлого193 хэрэгжсэнээр үндэсний эдийн засаг, нийгмийн дэвшлийг

түргэтгэхэд орон нутгийн дээд боловсролын оролцоо нэмэгдсэн байна. Хөдөө орон

193 Монгол улсын бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал, 2001.

Хуудас | 100


нутгийн ДБСБ-д суралцагчдад төлбөрийн урамшуулал олгох тогтолцоо сайжирсан

байна. Хөдөө орон нутагт ажиллах багш нарыг дэмжих төрийн оролцоотой тогтолцоо

бий болно.

Бүс нутгийн хөгжлийн бодлогод тухайн бүсийн их дээд сургуулийн оролцоо, манлайлал,

үүрэг хариуцлагыг баталгаажуулан, насан туршийн нээлттэй боловсролыг дэмжсэн

төвүүдэээр дамжуулан e-сургалт, дижитал сургалтын хэлбэрээр бүх нийтэд хэрэгжүүлэх

болно.

Зорилт 5.3.5.1 Сургалтын үр дүнд суурилсан чанарын дотоод баталгаажуулалтын

тогтолцоог бэхжүүлэх

Чанарын дотоод баталгаажуулалтын эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхдээ Үр дүнд суурилсан

боловсролын бодлогыг хэрэгжүүлнэ. ДБСБ-д үр дүнд суурилсан сургалтын хөтөлбөр

боловсруулалт, хэрэгжүүлэлт, үнэлгээ, чанарын баталгаажуулалтын чиглэлээр мөрдөх

нийтлэг шаардлага, дүрэм, журам, стандартууд бий болно. Сургалтын хөтөлбөрт үр

дүнд суурилсан боловсролын стандарт, арга зүй сайжирсан байна.194

ДБСБ-д үнэлгээ, чанарын батлагаажуулалтын чиглэлээр мөрдөх нийтлэг шаардлага,

дүрэм, журам, стандартууд олон улсын хөтөлбөрийн магадлан итгэмжлэлийн

байгууллагуудаар хүлээн зөвшөөрөгдөн бэхэжсэн байна.


194 Дээд боловсролын дэд салбарын судалгааны тайлан, БСШУЯ, АХБ, 2019 хуудас 61

Тэргүүлэх зорилтууд 2021 2022 2023 2024 2025


XXI зууны шинэ ажлын байрууд, одоо сургалт явуулж байгаа хөтөлбөр, мэргэжлүүдийн ирээдүйн чиг хандлагыг судлан монголын хөдөлмөрийн зах зээлд нэн шаардлагатай ажил мэргэжлийн жагсаалт, мэргэжилтний хэрэгцээг тодорхойлох

Үр дүнд суурилсан боловсролын тогтолцоонд мөрдөх дүрэм, журам, бусад бичиг баримтуудыг боловсруулан, сургалтын хөтөлбөрүүдийг шинэчлэх төлөвлөгөө боловсруулж батлуулах

Мэргэжлийн төрөлжсөн болон нарийвчилсан чиглэлээр төгсөн гарах мэргэжилтний мэдлэг, чадвар, хандлагын стандартыг боловсруулж, тухай бүр Стандартчилал хэмжил зүйн газраар батлуулах

Дээд боловсролын байгууллагуудын бүх шатны сургалтын хөтөлбөрт стандарт, шалгуур, шаардлагын дагуу үнэлгээ хийж боловсруулалтын түвшинг тогтоох ажлыг зохион байгуулах

Шинэчлэгдсэн сургалтын хөтөлбөрүүдийг бүх ДБСБ-ууд болон Насан туршийн суралцахуйн төвүүдээр (НТСТ) хэрэгжүүлэх

Шинэ мэргэжлийн чиглэл, сургалтын хөтөлбөрүүд бий болсноор оюутнууд сонирхсон хичээлүүдээ академик болон мэргэжлийн чиглэлийн дагуу чөлөөтэй сонгох боломжийг бүрдүүлэх

Хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн явцыг дүгнэх

Зорилт 5.1.1.2 Дээд боловсролын “дадлага сургалт”-ын шинэ загварыг сайжруулах

Үйлдвэрийн газруудад дээд боловсролын түвшний дадлага сургалтын хөтөлбөр боловсруулан зохион байгуулахтай холбоотой хууль, дүрэм журам, санхүүжүүлэх боломжуудыг судлан, холбогдох эрх зүйн баримтад тусгахад бэлдэх.

Хуудас | 101


Дадлага сургалтын хөтөлбөрүүдийг боловсруулан, санхүүжүүлэлтийн арга зам, механизм, хамтын оролцоо, хариуцлагын тогтолцоо, татварын хөнгөлөлт, урамшуулал, эрсдлийг тооцох дүрэм журмуудыг батлах.

ДБСБ болон үйлдвэрлэл, бизнесийн байгууллагуудын хооронд төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээний харилцан ойлголцлын санамж бичгүүд (MoU) зурж баталгаажуулах нөхцлийг бүрдүүлэх.

Дадлага сургалтын хөтөлбөрийн түншлэлд хамрагдсан оролцогчдын чадавхийг дээшлүүлэх үйл ажиллагаа эхлүүлэх.

Харилцан ойлголцлын санамж бичиг зурж баталгаажуулсан байгууллагуудын хамтын гэрээг дэмжих нөхцлийг бүрдүүлэх.

Дадлага сургалтын хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн явцыг дүгнэх.


Хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй ДБСБ-ын профессорын үйл ажиллагаа, үнэлгээ, хөгжилтэй хамааралтай бодлогуудад тойм судалгаа хийж, холбогдох баримт бичиг, бодлогыг багшийн стандарттай нийцүүлж баталгаажуулсан байдалд хяналт тавих

Профессор багшийг ажилд авахад тавигдах нийтлэг стандартыг шинэчлэн хэрэгжүүлсэн байдалд дүгнэлт хийх

ДБСБ-ын профессор багшийн хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулан хэрэгжүүлэх

ДБСБ-н Профессор багшийн хөгжлийн төвүүд (Нээлттэй боловсролын төв)-ийн үйл ажиллагааг зохион байгуулж профессор багш нарыг тасралтгүй хөгжүүлэх, мэргэшил дээшлүүлэх тогтолцоог бүрдүүлэх.

ДБСБ-н Профессор багшийн хөгжлийн хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн явцыг дүгнэх

Зорилт 5.1.4.1 Нээлттэй, зайн сургалтын бодлогыг сайжруулах

“Бүх нийтийн нээлттэй боловсрол” хөтөлбөрийг боловсруулан батлуулах

Нээлттэй боловсролын төвүүдэд хамтын ажиллагааны механизм бүрдүүлэхэд нь дэмжих

Нээлттэй боловсролын төвүүдийн хүний нөөцийн чадавхийг дээшлүүлэх хөтөлбөр батлуулахад нь дэмжих

Нээлттэй боловсролыг дэмжсэн МХТ-ийн дэд бүтцийн үнэлгээг хийж, хэрэгцээнд тулгуурлан үе шаттайгаар хөрөнгө оруулалтыг тасралтгүй хийх

Нээлттэй, зайн боловсролын төвүүдийн үйл ажиллагааг нэгдсэн системп бүртгэн, үйл ажиллагааг нь идэвхижүүлэх;


Зорилт 5.1.4.2 Нээлттэй, зайн, онлайн сургалт, нөөц материал хөгжүүлэх, санаачлагыг дэмжих

Нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтууд(MOOC), Сургалтын нээлттэй нөөцүүдийг (OER) бэлтгэх бодлого боловсруулан хэрэгжүүлэх

Нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтууд болон Сургалтын нээлттэй нөөцүүдийг боловсруулах үйл

Хуудас | 102


ажиллагааг дэмжих зохион байгуулалтын болон санхүүжилтийн хэмжээг нэмэгдүүлэх

Нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтуудын хөтөлбөрүүдийг хүлээн зөвшөөрөн дүйцүүлэх бодлого боловсруулан батлах

Насан туршдаа суралцахуйн зарчмаар Нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтуудад элссэн иргэдийн суралцах хөтөлбөрүүдийг баталгаажуулан, хамрах хүрээг нэмэгдүүлэх

Нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтуудын хэрэгжилтийн явцыг дүгнэх

Зорилт 5.1.5.1 Дээд боловсрол болон үйлдвэрлэлийн хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх

Үйлдвэрлэлийн байгууллагуудын оролцоо, санхүүжилтийг дэмжин урамшуулах бодлогыг боловсруулан батлуулах

Нээлттэй, хамтарсан хэлбэрийн дадлагын лаборатори, судалгааны орчныг ДБСБ-уудад болон үйлдвэрлэлийн газруудад байгуулах

Дээд боловсролын ажлын байрны тодорхойлолтыг Үндэсний мэргэшлийн хүрээнд уялдуулан үйлдвэрлэлийн байгууллагуудын оролцоог хамруулсан байдлаар шинэчлэн тогтоох

Үйлдвэрлэлийн байгууллагуудын оролцоо, санхүүжилтийг дэмжин урамшуулах бодлогын хэрэгжилтийн явцыг дүгнэх

Зорилт 5.2.1.1 Дээд боловсролын дэд бүтцийг хөгжүүлэх

Оюутан төвтэй сургалтын үйл ажиллагааг дэмжсэн сургалтын орчинд тавих шаардлагыг боловсруулж, стандартад нийцсэн дэд бүтцийн үнэлгээг бий болгох

Стандартад нийцсэн дэд бүтцийн үнэлгээнд суурилан хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулах.

Дэд бүтцийн шинэ стандартыг батлаж, төлөвлөгөөний дагуу хэрэгжүүлэх

Дэд бүтцийн хөгжлийн төлөвлөгөөнд шинжилгээ хийх

Зорилт 5.2.2.1 Бакалаврын болон ахисан түвшний элсэлтийн журам шинэчлэн сайжируулах

Элсэлттэй хамааралтай бодлогуудад тойм судалгаа хийх

Дээд боловсролын элсэлтийн журмыг шинэчлэх

Шинэ элсэлтийн журам хэрэгжсэнээр элсэгч нэмэлт шалгалт өгөх, эссэ бичих зэргээр өөрийн ур чадвараа батлан харуулах боломжийг нээлттэй болгох

Шинэ элсэлтийн дүрмийн хэрэгжилтийн явцыг дүгнэх


Үндэсний мэргэшлийн хүрээний дагуу суралцахуйг дэмжсэн уян хатан зарчмуудыг тодорхойлох

Үндэсний мэргэшлийн хүрээний дагуу кредит хүлээн зөвшөөрөх төлөвлөгөө боловсруулан батлуулах

Үндэсний мэргэшлийн хүрээний дагуу кредит хүлээн зөвшөөрөх төлөвлөгөө төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх

Дээд боловсролын шинэ хөтөлбөрүүд нь Үндэсний мэргэшлийн хүрээг хамарсан байдалд дүн шинжилгээ хийх


Судалгааны их сургуулийн хөгжлийн концепци, төлөвлөгөө батлан хэрэгжүүлэх

Хуудас | 103


Судалгааны их сургуулийн хөрөнгө оруулалтын бодлого хэрэгжих

БДСБ-уудын бүх ангиллыг дахин тодорхойлох

Зорилт 5.3.2.1 ДБ-ийг удирдлагын нэгдсэн системийг хөгжүүлэх

Боловсролын салбарын удирдлага, мэдээллийн нэгдсэн системийн ашиглалтын хүрээг боловсруулах

Дээд боловсролын системийн хөгжлийн төлөвлөгөө боловсруулах

Дээд боловсролын үйл ажиллагааны үндсэн өгөгдлийг цаг тухайд нь (online) цуглуулан боловсруулах боломжтой тайлан мэдээллийн систем боловсруулах

ДБУМС-ийн шинэ модулуудыг иргэдийн эрх ашигт нийцсэн байдлаар хөгжүүлэх;

Мэдээллийн платформ, Эрдэмнэт сүлжээний хүчин чадлыг тогтмол нэмэгдүүлэх

Зорилт 5.3.4.1 Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хороо байгуулагдан үйл ажиллагаагаа явуулах/зохион байгуулах/

Холбогдох хууль эрх зүй, бодлогын баримтуудад тойм шинжилгээ хийх

Холбогдох хууль эрх зүй, бодлогод оруулах өөрчлөлтийг тусган батлуулах

Хараат бус бодлогын шинжилгээ хийж, урт хугацааны төлөвлөлт, хөтөлбөр, төслийн талаар УИХ, Засгийн газарт зөвлөмж өгөх, төсвийн асуудлаар зөвлөх, төлөвлөх, хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг хянах, шинжлэх үүрэг хариуцлагыг тусгах.

Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хорооны төсөв улсын төсөвт суулгах

Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хорооны үйл ажиллагаанд дүн шинжилгээ хийх

Зорилт 5.3.4.2 Ахисан түвшний сургуулийн чансаа тогтоодог системийг бий болгож сайжруулах.

Ахисан түвшний сургуулийн чансаа тогтоох төлөвлөгөөг боловсруулан батлах (QS rating, Green metrics ranking зэрэг системүүдийг судлах)

Ахисан түвшний сургуулийн чансаа тогтоох төлөвлөгөө хэрэгжүүлэх

Чанарын баталгаажуулалтын системийг бий болгох

БМИҮЗ-ийн хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулан батлуулж хэрэгжүүлэх

Ахисан түвшний сургуулийн чансаа тогтоох төлөвлөгөөний явцыг дүгнэх


Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ын чадавхийг сайжруулах төлөвлөгөөг бэлэн болгох

Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ын чадавхийг сайжруулах төлөвлөгөө батлуулах

Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ын багш нарын чадавхийг сайжруулах төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх

Зорилт 5.3.5.1 Сургалтын үр дүнд суурилсан чанарын дотоод баталгаажуулалтын тогтолцоог бэхжүүлэх

Чанарын баталгаажуулалтын системд тойм шинжилгээ хийх;

Гүйцэтгэлд/чадамжид суурилсан үнэлгээний системийн стандартыг бий болгох;

Хуудас | 104



Дээд боловсролын салбарт гарч буй шинэ эрэлт хэрэгцээг нийгмийн бүхий л салбар

дахь шинэ өөрчлөлтүүдтэй уялдуулан дээд боловсролын тухай хууль эрх зүйн баримт

бичиг, дүрэм журмуудад шинэ зохицуулалтын заалтуудыг цаг алдалгүй тусгаж, эрх зүйн

орчны шинэчлэлийг тогтолцооны шинэчлэлтэй уялдуулан хийнэ. Ажил олгогчийн эрэлт

хэрэгцээ, тэднээс авсан судалгаанд тулгуурлан суралцахуйн үр дүн, сургалтын арга зүй,

орчноо сайжруулдаг, үнэлгээний аргачлалыг өөрчлөн, үр дүнгээ тасралтгүй хянаж

чанарын баталгаажуулалтыг хийдэг цогц үзэл баримтлалыг Үр дүнд суурилсан

боловсролын бодлогын дагуу хэрэгжүүлнэ195.



Боловсролын салбарын дунд хугацааны хөгжлийн төлөвлөгөөний эхний жилд одоогийн

хэрэгжиж буй хөтөлбөрүүдийн судалгааны ажлуудыг гүйцэтгэх бөгөөд цаашид

шаардлагатай шинэ хөтөлбөрүүдийн хэрэгцээ шаардлагыг тодорхойлон дараагийн

жилүүдэд хэрэгжилтийн ажлыг эхлүүлэн үргэлжлүүлэх болно.

Хэрэгжиж буй хөтөлбөрүүдэд дүгнэлт хийснээр үндэсний онцлогтой шинэ хөтөлбөрүүд

бий болгох хэрэгцээ шаардлагыг тодорхойлон шинэ хөтөлбөрийн боловсруулалт

эхэлсэн байна. ДБСБ-уудад зааж байгаа хичээлийн агуулгыг нээлттэй болгож нийтийн

хүртээл болгон өргөнөөр хэрэглэнэ. Дадлага сургалтын хөтөлбөрийн төлөвлөгөө

хэрэгжсэн, үр дүнг хэлэлцсэн байна. Чадварлаг эрдэмтэн, судлаачдыг ДБСБ-д

төвлөрүүлэх бодлого хэрэгжинэ. Ажлын байран дээрээ өөрийгөө хөгжүүлэх сургалтууд

эрчимжиж, Докторын дараах сургалтууд болон зочин багшийн тоо нэмэгдэнэ.

Хувийн секторын боловсролд оруулах хөрөнгө оруулалтыг дэмжсэн хууль эрх зүйн

тогтолцоо бий болсон байна. Шинэ барилга байгууламжийг барихдаа ногоон хөгжлийн

бодлогыг дэмжсэн шинэ стандартуудыг баримтална.

Элсэлтийн журам шинэчлэгдэн сайжирснаар дээд боловсролыг тэгш, хүртээмжтэй үр

ашигтай үзүүлэх нээлттэй боловсролын бодлого хэрэгжих болно.

Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хороо байгуулагдан, яам хоорондын хамтын

ажиллагааны түвшинд ажиллах бөгөөд нийгмийн өргөн олон нийтийн эрх ашгийг

төлөөлөх хараат бус гишүүнчлэлтэй байна.

БМИҮЗ-ийн үйл ажиллагаа сайжирсан, Үндэсний чансаа тогтоодог систем бий болно.

Суралцахуйн үр дүнг хэмжихүйц үнэлгээ, чанарын дотоод баталгаажуулалтын

тогтолцоог бий болгон хэрэгжүүлсэн байна.


Бүх нийтийн боловсролд Нийтийн, Нээлттэй Насан Туршийн боловсролыг системийг

хэрэглэнэ. Бүх төрийн өмчийн болон 10-с доошгүй тооны хувийн ДБСБ-уудад Дадлага

195 “Үр дүнд суурилсан боловсрол”-ыг хөгжүүлэх бодлого, 2018, Зорилт 1: Үр дүнд суурилсан боловсролын стандарт, арга зүйн дагуу сургалтын хөтөлбөр боловсруулах үйл ажиллагааг чанаржуулах.

Чанарын баталгаажуулалтыг хөгжүүлэх төлөвлөгөөг боловсруулан батлуулах

Чанарын баталгаажуулалтын шинэ стандартын туршилтыг эхлүүлэх.

Гүйцэтгэлд/чадамжид суурилсан үнэлгээний системийн стандартын хэрэгжилтэнд үнэлгээ хийх

Хуудас | 105


сургалтын хөтөлбөртэй болсон байна. ДБСБ болон үйлдвэрлэл, бизнесийн

байгууллагуудын хооронд төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээний санамж бичгүүд

100-с багагүй баталгаажсан байна. ДБСБ-н багшийн хөгжлийн төв (Нээлттэй

боловсролын төв)-ийг үр дүнтэй ажиллуулна. Профессор багшийн ажлыг ажлын

гүйцэтгэлийг сургалт-судалгаа-инноваци-нийгмийн үйлчилгээ-мэргэжлийн ур чадвар

гэсэн цогц үр дүнгээр нь үнэлдэг тогтолцоонд шилжсэнээр кредит системийн үнэлгээ

шинэчлэгдэн мерит зарчим үйлчилж эхлэх бөгөөд ажил мэргэжлийн замнал(тенур

систем)-ыг мөрдөх болно. Англи хэлээр заадаг хичээлийн тоо ихсэж, гадаад хэлээр

заадаг багшийг урамшуулдаг тогтолцоо бий болсон байх бөгөөд гадаад багш, оюутны

тоог нэмэгдүүлэх боломж бүрднэ.

Докторын зэрэгтэй багш нарын тоо нэмэгдэж ДБ-ын академик чанар сайжирсан байна.

Боловсролын зээлийн сан, ШУТС-ийн төсвийн төлөвлөлт, хуваарилалт, зарцуулалтыг

оновчтой, үр ашигтай болгосон байна. Хамгийн багадаа 200 байгууллагыг хамруулсан

боловсролыг дэмжих санхүүжилтийн хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ.Нэмүү өртөг шингээсэн

үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжсэн судалгааны бодлого, хөтөлбөр хэрэгжиж бэхэжсэн

байна. Орчин үеийн нээлттэй лабораториудын сүлжээг ашигладаг болно.

Иргэдийн суралцах хүсэл сонирхлыг идэвхжүүлэх зорилгоор цахим орчин болон орчин

үеийн нээлттэй лабораториудын сүлжээг ашигласнаар дэлхийд өрсөлдөх чадвартай

иргэнийг бий болгох зорилтыг хангана. Нээлттэй, бүртгэлтэй судалгааны

лабораториудын тоо нэмэгдсэн байна. Судалгааны их сургууль байгуулагдсан, үйл

ажиллагаагаа эхлүүлсэн байна.

Дээд боловсролын тогтвортой, тасралтгүй бодлого төлөвлөлт хэрэгжсэнээр дээд

боловсрол илүү ил тод, тунгалаг болно. Чанарын баталгаажуулалтын шинэ стандартын

дагуу дээд боловсролын чанар сайжирна. Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-д суралцагчдын

эзлэх хувь хэмжээ нэмэгдэнэ.

Хуудас | 106


ТАВ.

БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН 2021-2025 ДУНД ХУГАЦААНЫ

ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХЭРЭГЖИЛТИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

Хуудас | 108


ТАВ. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН 2021-2025 ОНЫ ДУНД ХУГАЦААНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

5.1 Дэд салбар дамнасан зорилтын дунд хугацааны хэрэгжилт, үр дүн

5.1.1 Дэд салбар дамнасан

Тэргүүлэх зорилго, зорилтууд 2021 2022 2023 2024 2025 2025 онд хүрэх үр дүн

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV

1. Боловсролын чанар, нийцэл

Зорилго 1.1 Хөтөлбөрийн чанар, нийцлийг сайжруулах


Боловсролын бодлогыг шинэчлэх төлөвлөгөө

боловсруулж батлуулах

БСДХХТ-г хэрэгжүүлэхтэй

холбоотой бодлогууд

шинэчилсэн байна.

Шинэчлэл хийх төлөвлөгөө,

санхүүжилтийн хамт

батлагдсан байна.

Төлөвлөгөөний дагуу бодлогын шинэчлэлийг хийх

Зорилго 1.4 МХТ-ийг сургалтад хэрэглэх байдлыг нэмэгдүүлэх

Зорилт 0.1.4.1 Нээлттэй боловсрол, зайны сургалтын агуулга, нөөц материал болосруулах хүний нөөцийг чадавхжуулах

Нээлттэй боловсрол зайны сургалтын агуулга

боловсруулж, түгээх үндэсний хөтөлбөр батлуулах

Үндэсний хөтөлбөр

хэрэгжсэн байна.

Боловсролын бүх түвшинд

нээлттэй болон зайны

сургалтын агуулга, нөөц

материалтай болсон байна.

Нээлттэй боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх

чиглэлээр ажиллаж байгаа бүлэг, хамтлаг, аж

ахуйн нэгжтэй хамтран ажиллах механизмыг

бүрдүүлэх

Нээлттэй болон зайны сургалтын агуулга, нөөц

материал боловсруулах чиглэлээр дэд салбар

бүрт чиглэсэн цуврал сургалт зохион байгуулах

Хуудас | 109


Боловсруулсан агуулга, нөөц материалыг

баталгаажуулж, бүртгэх

Дээрх сургалтын агуулга,

нөөц материалууд БУМС-д

бүртгэгдсэн байна.

2-3 платформ бий болсон

байна.

Нээлттэй боловсрол, зайны сургалтын платформ

хөгжүүлэх


Зорилт 0.1.4.2 СӨБ болон БДБ-ын байгууллагын МХТ-ний орчинг сайжруулах

Нээлттэй болон зайны сургалтыг хөгжүүлэх

зорилгоор цэцэрлэг, сургуулийн МХТ-ийн дэд

бүтцийг сайжруулах бодлого батлах

Аймаг бүрт нэг, нэг

сургууль, цэцэрлэг


сургалтын анги, танхим

тоног төхөөрөжмтэй болсон

байна.

СӨБ болон БДБ

үйлчилгээнд хамрагдаж

чадахгүй байгуу хүүхдүүд


сургалтад хамрагдсан

байна.

СБ-ын МХТ-ийн дэд бүтцийн үнэлгээ хийж,

хэрэгцээний дагуу үе шаттайгаар хөрөнгө

оруулалт хийх. Үүнд: өндөр хурдны интернет,

тоног төхөөрөмж, гэх мэт

Эхний шатны цэцэрлэг, сургуульд нээлттэй болон

зайны сургалт зохион байгуулагдах

3. Боловсролын засаглал, менежмент, удирдлага

Зорилго 3.1 Хамтын оролцоо, түншлэл, хариуцлагыг бэхжүүлэх

Зорилт 0.3.1.1 СӨБ-ын сургалтын хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмжийг орон нутагт үйлдвэрлэх

СӨБ-ын хэрэглэгдэхүүний стандартын дагуу орон

нутгийн МБС түшиглэн үйлдвэрлэх

Орон нутагт ТМБС-ын

байгууллага түшиглэн СӨБ

болон БДБ-ын

хэрэглэгдэхүүн, тоног

төхөөрөмж үйлдвэрлэнэ.

Бүтээгдэхүүний чанарын стандарт хангалтыг

үнэлж дүгнэх


Хуудас | 110


БХ, БМДИ, БҮТ болон БМИҮЗ-д дүн шинжилгээ

хийж, эрх зүйн орчныг сайжруулах

БХ- боловсролын бодлогын

хүрээлэн, БМДИ- багшийн

мэргэжлийн хөгжлийг

хангах менежментийн

байгууллага, БҮТ-нэмэлт

нэгжтэй, БМИҮЗ-бие даасан

хөндлөнгийн чанарын

баталгаажуулалтын

байгууллага болсон байна.

Мэргэжлийн байгууллагын

ажилтны мэргэжлийн

хөгжлийн тогтолцоо бий


Хүний нөөцийн чадавхи бэхжүүлэх хөтөлбөр


Материаллаг орчныг сайжруулах хөрөнгө

оруулалтын төлөвлөгөө батлуулах

Зорилго 3.5 Хяналт, үнэлгээг сайжруулах


Хүний нөөцийн тандалт судалгаа хийх, зураглал

гаргах

Хүний нөөцийн бодлого


Удирдах ажилтан

мэргэшсэн, томилгоо нь

мерит зарчмаар хийгдсэн

байна.Багш нарын

мэргэжлийн замнал

тодорхой болсон байна.

БУМС-д хүний нөөцийн

мэдээллийн сан бий болсон

байна.

Хүний нөөцийн бодлогыг ҮМХ-тэй нийцүүлэн

боловсруулж, хэрэгжүүлэх

Удирдах ажилтныг бэлтгэх, мэргэшүүлэх жишиг

хөтөлбөр боловсруулж, их, дээд сургуулийг

түшиглэн зохион байгуулах

БУМС-д хүний нөөцийн мэдээллийн сан бий

болгох

Хүний нөөцөд тавих шаардлагыг албан тушаал

бүрээр гаргаж хэрэгжүүлэх

Боловсролын мэргэжлийн их, дээд сургуулийг

түшиглэн хүний нөөцийг хөгжүүлэх

Хүний нөөцийн эрэлт, нийлүүлэлтийн судалгаа

хийх мэдээллийн санд бүртгэх


Хуудас | 111


5.1.2 Насан туршдаа суралцахуй

Орон нутгийн БСУГ-ын бүтэц, чиг үүргийг хүний

нөөцийн бодлоготой уялдуулан шинэчлэх

Орон нутгийн БСУГ-ын

мэргэжилтнийг

чаавхжуулдаг тогтолцоотой


Хөндлөнгийн үнэлгээний

чадавхи бэхэжсэн байна.

БСУГ-ын арга зүйч, мэргэжилтний чадавхи

бэхжүүлэх сургалтын тогтолцоог эрх зүйн хүрээнд


БСУГ-ын хүний нөөцийн чадавхи бэхжүүлэх

сургалтыг эхлүүлэх


2025 онд хүрэх үр дүн I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV




Насан туршдаа суралцахуйн бодлого, хөтөлбөрийг


Иргэдийн насан туршдаа

суралцахуйд дэмжлэг

үзүүлэх төвийн санхүүжилт,

менежмент бий болсон

байна.

НТС-н бодлогын дагуу төвүүдийг бие даалгаж,

улсын төсвөөс санхүүжүүлэх

НТС-д дэмжлэг үзүүлэх үндэсний хөтөлбөр

батлагдах

Зорилго 1.2 Багшийн чадавхийг бэхжүүлэх

Зорилт 1.1.2.1 НТС-н багш, ажилтны чадавхийг бэхжүүлэх, сургалтад хамруулах

НТС-д дэмжлэг үзүүлэх багш, ажилтныг нээлттэй

боловсрол, зайны сургалтыг ашиглах, хөгжүүлэх

чиглэлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөө батлуулах

Нээлттэй боловсрол, зайны

сургалтуудыг насан туршдаа

Хуудас | 112





бүрдүүлэх

суралцахуйд ашигладаг


НТС-д ашиглах нээлттэй

боловсрол, зайны сургалтын

платформууд бий болсон

байна.

Иргэд нээлттэй боловсрол,

зайны сургалтад хамрагдсан

байна.


чиглэлээр МХТ-ийн чадавхи бэхжүүлэх үйл

ажиллагааг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх

Онлайн сургалтын нэгдсэн платформыг НТС-н

мэдээллийн баазтай уялдуулан хөгжүүлж НТБ-ын

төвийг түшиглэсэн цахим сургалтын төв байгуулах


хөгжүүлэх


2. Тэгш хүртээмж, хамран сургалт

Зорилго 2.1 СӨБ-ын дэд бүтэц, орчинг сайжруулах

Зорилт 1.2.1.1 Насан туршийн боловсролын төвийг иргэдийн насанд туршийн суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх чиглэлээр дэд бүтцийг сайжруулах

Насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэхэд

шаардагдах дэд бүтэц, тоног төхөөрөмжийн

үнэлгээ хийх

НТС-д дэмжлэг үзүүлэх чиг

үүрэг бүхий цөөн тооны

төвүүдэд нээлттэй

боловсрол, зайны, онлайн

сургалтын танхим, нөөц

материалуудын хөрөнгө

оруулалт хийгдсэн байна.

Насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх

төвүүдийн дэд бүтцийг сайжруулах, хөрөнгө

оруулалтын төлөвлөгөө батлах

Дээрх төвүүдийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалт

хийх

Зорилго 2.3 Суралцахуйн уян хатан хэлбэрийг бэхжүүлэх

Зорилт 1.2.3.1 Насан туршдаа суралцахуйн хэлбэр, төрлийг боловсролын түвшин бүрт тодорхойлох, ҮМХ-тэй нийцүүлэх

Иргэдийн суралцахуйн хэрэгцээг тодорхойлох

үнэлгээ хийх

Иргэдийн суралцахуйн

хэрэгцээ тодорхой болж,

Хуудас | 113


Хэрэгцээ тодорхойлох үнэлгээний үр дүнд

үндэслэн суралцахуйн хэлбэр, төрлийг ҮМХ-тэй

уялдуулан тодорхойлж, нэн тэргүүний хэрэгцээ

бүхий суралцахуйн чиглэлийг сонгон холбогдох

бодлого, хөтөлбөр батлуулах,

тэргүүлэх чиглэлүүдийн

хөтөлбөр батлагдаж, түүний

дагуу иргэд үйлчилгээ авч, үр

дүнгээ албан ёсоор хүлээн

зөвшөөрүүлсэн байна.

Өмнөх мэдлэг, ур чадварыг хүлээн зөвшөөрөх

механизмыг МБС болон ДБ-ын байгууллагатай

хамтран хэрэгжүүлэх

Олон нийт, эцэг эхэд чиглэсэн хөтөлбөрийг

тусгайлан боловсруулж, батлуулах, хэрэгжүүлэх

Батлуулсан бодлого, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж, үр

дүнг дүгнэх

Иргэд олон нийтэд чиглэсэн насан туршдаа

суралцахуйн талаарх мэдээлэл түгээн

дэлгэрүүлэх, сурталчлах


Зорилго 3.1 Хамтын хариуцлагыг бэхжүүлэх

Зорилт 1.3.1.1 НТС-н бодлогыг хэрэгжүүлэх салбар дундын механизмыг тодорхой болгох

НТС-н бодлогыг үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх

хамтын ажиллагааны менежментийн болон

санхүүжилтийн хөтөлбөрийг салбарын яамдын

оролцоотой батлах

НТС-г хэрэгжүүлэх

менежментийн салбар

дундын зохицуулалт бий


Санхүүжилт хийгдсэн байна.

НТС-н Үндэсний зөвлөлийг баталгаажуулж, үйл

ажиллагааг хэрэгжүүлэх

НТС-н санхүүжилт хийгдэж бодлого хэрэгжих

Зорилго 3.2 БУМС-ийг боловсронгуй болгох, ашиглалтыг сайжруулах


БУМС-д НТС-н модулийг нэмж боловсруулах

Хуудас | 114


НТС-н мэдээллийн бааз буюу БУМС-ийн модулийг

Иргэний бүртгэл мэдээллийн сантай холбох

БУМС-д НТС- үйлчилгээнд

хамрагдах хэрэгцээтэй болон

хамрагдсан иргэдийг

бүртгэсэн байна. Насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх

төвөөс үйлчилгээ авсан иргэдийн мөшгих судалгаа

хийж, мэдээллийн баазад бүртгэсэн байх

Зорилт 3.4 Оновчтой менежмент, удирдлага, зохицуулалтыг бэхжүүлэх

Зорилт 1.3.4.1 НТБ төвийг шинэчлэн зохион байгуулах

НТБ төвийг иргэдийн насан туршдаа суралцахуйд

дэмжлэг үзүүлэх чиглэлээр шинэчлэн зохион

байгуулах төлөвлөгөө боловсруулж батлуулах

НТС-д дэмжлэг үзүүлэх цөөн

тооны төвүүд бий болсон

байна.

НТБ-ийн төвийг төлөвлөгөөний дагуу шинэчлэн

зохион байгуулах

Зорилго 3.5 Хяналт үнэлгээ, чанарын баталгаажуулалтыг бэхжүүлэх

Зорилт 1.3.5.1 НТС-н чанарын үнэлгээг сайжруулах

НТС-н чанарын үнэлгээний бодлого батлах НТС-д хөндлөнгийн чанарын

үнэлгээ хийгдсэн байна. Сургалтын үйл ажиллагаа, агуулга,

хэрэглэгдэхүүний чанарыг баталгаажуулах

НТС-н дэмжлэг үзүүлэх төвийн үнэлгээг

тогтмолжуулах

Хуудас | 115


5.2 Дэд салбарын зорилтын дунд хугацааны хэрэгжилт, үр дүн



2025 онд хүрэх үр дүн I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV



Зорилт 2.1.1.1 СӨБ-ын хөтөлбөр, үнэлгээний стандарт боловсруулж хэрэгжүүлэх

Хөтөлбөр, үнэлгээний стандарт боловсруулж,

батлуулах

Хүүхдийн хөгжлийн үзүүлэлт,

бенчмаркад нийцсэн

хөтөлбөр, үнэлгээний

стандарттай болсон байна. Хөтөлбөр, стандартыг хэрэгжүүлэх, үнэлгээ хийх,

Зорилт 1.1.1.2 0-5 насны хүүхдийн эцэг эхийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

Сургуулийн өмнөх боловсролын хүүхдүүдийн

хөгжил, боловсролыг дэмжих эцэг эхийг дэмжих

хөтөлбөр боловсруулна.

Сургуулийн өмнөх

боловсролын үйлчилгээнд

хамрагдаж чадахгүй байгаа

хүүхдүүдийн хөгжил,

боловсролыг дэмжих эцэг

эхийг дэмжих чадавхи

сайжирсан байна. Сургалтад

хамрагдсан эцэг эхийн 30%

нь ядуу болон эмзэг өрхийн

эцэг эх байна.

Насан туршийн суралцахуйн

хүрээнд эцэг эхийг хөгжүүлэх

жишиг хөтөлбөртэй болсон

байна

Хөтөлбөрийг нийслэл, аймаг, дүүрэг, сумдтай

хамтран хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө боловсруулан,

хэрэгжүүлэх бэлтгэл хангана

Нийгмийн ажилтнуудад зориулсан сургалт зохион

байгуулна. Үндэсний хэмээнд хороо, багийн

нийгмийн ажилтны 50 хувийг хамруулна.

Сургагч эцэг эхчүүд бэлтгэх сургалтыг нийслэл,

аймагт зохион байгуулна. Эцэг эхчүүдийн сургалт

зохион байгуулна.

СӨБ-ын үйлчилгээнд хамрагдаж чадахгүй байгаа

хүүхдүүдийн хөгжил, боловсролыг дэмжих эцэг

Хуудас | 116


эхийг дэмжих хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг дүгнэж,

цаашдын арга замыг тодорхойлно.

Бага насны бүх хүүхдийн

сургуульд бэлтгэгдсэн

байдал сайжирсан байна


Хүүхдийн хөгжлийн цогц судалгаа, тухайн

хичээлийн жилийн хөгжилд гарсан ахицын

судалгаа жил бүр хийх (0-2 нас, 3-4 нас)

0-2 болон 3-4 насны

ангиллаар хүүхэд бүрийн

хөгжлийн үзүүлэлтийг бүхий

тогтмол шинэчлэгдэх

мэдээллийн сантай болсон

байна.

СӨБ- хүүхдийн хөгжлийн

ахицад үндэслэн

сургалтандаа тохируулга

хийдэг арга зүйтэй,

тохируулга хийдэг болсон

байна

Эрт үеийн илрүүлэг хийдэг


Хүүхдийн хөгжлийн бэрхшээлийн эрт үеийн

илрүүлэг хийх

Хөгжлийн судалгааны үр дүнг нэгтгэсэн

мэдээллийн сан бүрдүүлэх, тогтмол шинэчлэх

Үр дүнг СӨБ-ийн байгууллагад санал зөвлөмж

хүргүүлэх



Багшийн стандартыг ҮМХ болон мэргэжлийн ур

чадвартай нийцүүлэн боловсруулж батлуулах СӨБ-ын багшийн

стандарттай болж, багштай

холбоотой асуудлуудыг

стандарттай нийцүүлсэн

байна.

Холбогдох баримт бичиг, бодлогыг багшийн

стандарттай нийцүүлж сайжруулах

Багшийн ажлын үнэлгээг стандарттай нийцүүлэн



Зорилт 2.1.2.2 СӨБ-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх уян хатан сургалтыг хөгжүүлэх

Хуудас | 117


Холбогдох хууль тогтоомж, бодлого болон олон

улсын болон дотоодын туршлагыг судалж, дүгнэх,

үр дүнг танилцуулах

Багш нарыг чадавхжуулах

олон хувилбарт сургалтын

модулийн тоо олширсон

байна.

Багшийн мэргэжил

дээшлүүлэх сургалтын насан

туршийн суралцахуйн үзэл

баримтлалтай нийцүүлэх

эхлэл тавигдсан байна.

Дээрх дүгнэлтийн үр дүнд үндэслэн багш мэргэжил

дээшлүүлэх сургалтын бодлогын шинэчдэн

батлуулах

Багш нарын мэргэжлийг дээшлүүлэх олон

хувилбарт, уян хатан сургалтыг хөгжүүлэх

Шинэ багшид зориулсан тусгайлсан мэргэжил

дээшлүүлэх хөтөлбөр, төлөвлөгөө батлуулж,

сургалт зохион байгуулна

Шинэчилсэн бодлогын хэрэгжилтэд үнэлгээ хийж,

дүгнэнэ.


Багш бэлтгэх сургуулийн хөтөлбөрийг багшийн

стандарттай нийцүүлэн шинэчлэх Багш бэлтгэх их, дээд

сургуулиудын хөтөлбөр

нэгдсэн нэг стандарттай,

төгсөгчидийн түвшин

ялгаагүй болсон байна.

Шинэчилсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх

Стандартад нийцсэн хөтөлбөрийг хэрэгжилтэд

үнэлгээ хийх, үр дүнг холбогдох талуудад

танилцуулах

Зорилт 1.2.5 СӨБ-ын туслах багшийг бэлтгэх, хөгжүүлэх

Туслах багшид шаардагдах тусгай чадваруудыг

тодорхойлон, хөгжүүлэх жишиг хөтөлбөрийг

боловсруулна.

Хөтөлбөрт хамрагдаж туслах

багшид шаардлагатай тусгай

чадвартай багш нарын тоо

нэмэгдсэн байна.

Ачаалал ихтэй ангиудад

туслах багш нар ажилладаг

Жишиг хөтөлбөрийн дагуу цэцэрлэгийн туслах

багш бэлтгэх жишиг хөтөлбөрийн дагуу

бэлтгэгдэнэ. Сургалтын үргэлжлэх хугацаа 9 сар

хугацаатай байх бөгөөд сургалтыг агуулга,

хугацааны хувьд уян хатан хэрэгжүүлнэ. /3+3+3/

Хуудас | 118


Туслах багшийн орон тоотой болж, цалинг төсөвт

суулгах асуудлыг шийдэх болж, багшийн ачаалал

буурна

Зорилго 1.3 Суралцагчийн үнэлгээг бэхжүүлэх

Зорилт 2.1.3.1 Таван настай хүүхдүүдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлын үнэлгээний журам боловсруулж, хэрэгжүүлэх

Бага насны хүүхдийн сургуульд бэлтгэгдсэн

байдлыг тогтоох шалгуурыг сайжруулах

Үндэсний хэмжээнд хүүхдийн

сургууль бэлтгэгдсэн

байдлыг тогтоох чадавхи

сайжирсан байна.

5 настай хүүхдийн сургуульд

бэлтгэгдсэн байдал

сайжирна.

Хүүхдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлыг тогтоох

чиглэлээр үндэсний хүний нөөцийн чадавхийг

бэхжүүлэх

Үндэсний хэмжээнд 5 настай хүүхдийн сургуульд

бэлтгэгдсэн байдлыг үнэлэх

Хүүхдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлыг

сайжруулах чиглэлийг жил бүр тодорхойлох БСУГ

болон цэцэрлэгүүдэд зөвлөмж хүргүүлэх


Зорилт 2.1.4.1 СӨБ-д нээлтэй болон зайны сургалтын санаачлагуудыг дэмжих

СӨБ-д нээлттэй боловсрол, зайны сургалтыг үе

шаттайгаар хөгжүүлэх хөтөлбөр, төлөвлөгөө

батлуулах

СӨБ-ийн чиглэлээр

боловсруулсан нээлттэй

болон зайны сургалтын

агуулга, нөөц материалыг

ашиглах, худалдан авах,

хөгжүүлэхэд хамтран

ажиллах, зөвлөх үйлчилгээ

үзүүлдэг болно.




бүрдүүлэх

СӨБ-ийн нээллтэй болон зайны сургалтыг

хөгжүүлэх чиглэлээр чадавхи бэхжүүлэх үйл

ажиллагааг үе шаттайгаар хэрэгжүүлнэ.


хөгжүүлэх


Хуудас | 119




Зорилт 2.2.1.1 СӨБ-ын орчинг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй байхаар сайжруулах

Цэцэрлэгийн орчин хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд

ээлтэй байгаа эсэхийг судлан шинжлэх, Үндэсний

хэмжээнд судалгаа хийх

Хөгжлийн бэрхшээлтэй

хүүхдэд ээлтэй орчин

бүрдүүлсэн цэцэрлэг,

сургуулийн тоо нэмэгдсэн

байна.

Ариун цэврийн таатай

нөхцөл бүрдүүлсэн цэцэрдэг,

сургуулийн тоо нэмэгдэнэ.

Судалгаа нотолгоонд тулгуурлан цэцэрлэгийн

орчинг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй

болгох төлөвлөгөө боловсруулах

Төлөвлөгөөний хэрэгжүүлэх

Хөдөөгийн цэцэрлэгийн ариун цэврийн орчин

хүүхдэд хэр ээлтэй байгааг үнэлэх

Ариун цэврийн нөхцөлийг сайжруулах төлөвлөгөө

боловсруулан, хэрэгжүүлэх

Цэцэрлэгийн орчинг хөгжлийн бэрхшээлтэй

хүүхдэд таатай болсон эсэхийг дүгнэж, дараагийн

зорилтуудыг тодорхойлох

Зорилт 2.2.1.2 Цэцэрлэгийг автобустай болгох

Суурин газруудад цэцэрлэгийг автобустай болох

бодлого боловсруулах

СӨБ-ын хүүхэд болон

хөгжлийн бэрхшээлтэй болон

ядуу, эмзэг өрхийн

хүүхдүүдийн 50 хувь нь

автобусаар цэцэрлэгт

хүргүүлдэг


Хөгжлийн бэрхшээлтэй болон ядуу, эмзэг өрхийн

хүүхдийг цэцэрлэгт хүргэх автобусны үйлчилгээг


Автобусаар хүүхдийг цэцэрлэгт хүргэх

үйлчилгээний хүртээмж, чанарыг дүгнэх, цаашдын

зорилтыг тодорхойлох

Зорилго 2.2 Тэгш хүртээмж, хамран сургалтыг нэмэгдүүлэх

Зорилт 2.2.2.1 СӨБ-ын хоол хүнсний аюулгүй байдал, тэжээллэг чанарыг сайжруулах

Хуудас | 120


СӨБ-ийн хоолны аюулгүй байдал, илчлэгийг

сайжруулах хөтөлбөр батлагдана.

Үндэсний хэмжээнд 100

сургагч эцэг эхтэй болсон

байна.

Цэцэрлэг, сургуульд хоол

хүнсний эрүүл, аюулгүй

байдалд эцэг эхчүүдөлөр

тутам хяналт тавьдаг үйл

ажиллагаа тогтворжсон

байна.

Хоол зүйч цэцэрлэг,

сургуультай хамтран

ажилладаг үйл ажиллагаа

тогтворжсон байна.

Хөтөлбөрийн дагуу хоолны аюулгүй байдал

сайжирч, илчлэгийн хэмжээ нэмэгдэнэ ;

Үндэсний хэмжээнд боловсролын холбогдох

мэргэжилтнүүдийг хамруулсан сургалт семинар


Эцэг эхчүүдэд зориулсан сургагч багш бэлтгэх

сургалт үндэсний хэмжээнд зохион байгуулна.

Орон нутагт БСУГ, Цэцэрлэг, сургуультай хамтран

орон нутгийн эцэг эхчүүдийг хамруулан зохион

байгуулна.


Зорилт 2.2.2.2 Малчин болон эмзэг бүлгийн хүүхдийн СӨБ-д хамрагдалтыг 100% хүргэх

Нүүдлийн цэцэрлэг, явуулын багшийн бодлогыг

эргэн харж, сайжруулах, хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө

батлуулах

Малчин өрхийн хүүхдийн

СӨБ—д ухаалаг технологид

суурилсан үйл ажиллагааг

оролцуулан 100%

хамруулсан байна.

Ядуу болон эмзэг өрхийн

эцэг эхэд чиглэсэн хүүхдийн

хөгжлийн хэвллэмэл

материал боловсруулан

түгээнэ.


Цахим болон ухаалаг технологи ашиглан (гар

утасны аппликейшн) ашиглан малчин өрхийн

хүүхдийн сургуулийн өмнөх боловсролыг дэмжих

модуль хөгжүүлэх, хэрэглэх

Хамрагдалтыг жил бүр 5 хувиар ахиулан 5 настай

хүүхдүүдийн хамрагдалтыг 100 хувьд хүргэх


Зорилго 3.4 Боловсролын оновчтой төлөвлөлт, менежемент болон зохицуулалт


Хуудас | 121


Цэцэрлэгүүдийн чадавхи, үйлчилгээний чанар

болон төсвийн зарцуулалтад байршил, бүтэц, хэв

шинжээр нь үнэлгээ хийх

Цэцэрлэгүүд байршил,

бүтэц, хэв шинжийн хувьд

оновчтой, үр ашигтай

байдлаао зохион

байгуулагдсан байна.

Цэцэрлэгүүдийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь

дахин төлөвлөх бодлого, хэрэгжилтийн

төлөвлөгөө, зардлын хүрээг батлуулах

Цэцэрлэгүүдийг дахин төлөвлөх


Зорилт 2.3.5.1 СӨБ-ийн хяналт, үнэлгээг бэхжүүлэх

СӨБ-ын чанарын өөрийн болон хөндлөнгийн

үнэлгээний бодлого батлах

СӨБ-ийн чанарын өөрийн

болон хөндлөнгийн

үнэлгээний тогтолцоо бий


СӨБ-ийн орц, явц, гарцын

чанарын үнэлгээний үр

дүнгийн тайлан бэлэн


СӨБ-ын чанарт ахиц гарсан

байна.


СӨБ-ийн чанарын өөрийн болон хөндлөнгийн

үнэлгээний хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх

СӨБ-ын чанарын өөрийн үнэлгээг бэхжүүлэх

Орон нутгийн БСУГ-аас хийх хөндлөнгийн үнэлгээг

бэхжүүлэх

Хуудас | 122



Тэргүүлэх зорилго, зорилтууд 2021 2022 2023 2024 2025 2030 онд хүрэх үр

дүн I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV



Зорилт 3.1.1.1 Хөтөлбөрийн менежментийн циклийг хэрэгжүүлэх, дүгнэх Монгол улсын ЕБС-ийн

нөхцөлд нийцсэн

хөтөлбөрийн

менежменттэй болсон

байна.

Хөтөлбөрийн менежментийн цикл дэх

боловсролын байгууллагуудын хамтын

ажиллагааны үүрэг рольд шинжилгээ хийх; уг

циклийг сайжруулах талаар зөвлөмж бүхий тайлан

боловсруулж гаргах

Сургууль болон анги танхимын түвшин дэх

хөтөлбөрийн хэрэгжилтэнд хяналт шалгалт хийх;

уг мониторингийн тайланд үндэслэн хөтөлбөр

хэрэгжүүлэх циклийн бодлогод шинжилгээ хийж

зөвлөмж болгосны дагуу сайжруулах

Зорилт 3.1.1.2 Хүүхдийн цогц хөгжлийн судалгааг тотмолжуулах

Хүүхдийн хөгжлийн цогц судалгаа, тухайн

хичээлийн жилийн хөгжилд гарсан ахицын

судалгаа жил бүр хийх (6-17 нас)

6-10, 11-14 болон 15-17

насны ангиллаар хүүхэд

бүрийн хөгжлийн

үзүүлэлтийг бүхий

тогтмол шинэчлэгдэх

мэдээллийн сантай


ЕБС-ийн хүүхдийн

хөгжлийн ахицад

үндэслэн сургалтандаа

тохируулга хийдэг арга

Хүүхдийн хөгжлийн бэрхшээлийн эрт үеийн

илрүүлэг хийх

Хөгжлийн судалгааны үр дүнг нэгтгэсэн

мэдээллийн сан бүрдүүлэх, тогтмол шинэчлэх

Хуудас | 123


Үр дүнг ЕБС-ийн байгууллагад санал зөвлөмж

хүргүүлэх зүйтэй, тохируулга

хийдэг болсон байна

Хөгжлийн бэрхшээлтэй

хүүхдийн эрт үеийн

илрүүлэг хийдэг болсон

байна.


Зорилт 3.1.2.1 ЕБС-ын багшийн стандартыг боловсруулж багш бэлтгэх, мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг шинэчлэх ЕБС-ын багшийн

стандарттай болж,

багштай холбоотой

асуудлуудыг

стандарттай

нийцүүлсэн байна.

Багшийн стандартыг ҮМХ болон мэргэжлийн ур

чадвартай нийцүүлэн боловсруулж батлуулах

Холбогдох баримт бичиг, бодлогыг багшийн


Багшийн ажлын үнэлгээг стандарттай нийцүүлэн



З

о

р

и

л

т

3

.

1

.

2

.

2

ЕБС-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх уян хатан сургалтыг хөгжүүлэх

Холбогдох хууль тогтоомж, бодлого болон олон

улсын болон дотоодын туршлагыг судалж, дүгнэх,

үр дүнг танилцуулах;

БДБ-ын багш нарыг

чадавхжуулан

сургалтын модулийн

тоо нэмэгдсэн байна.

Багшийн мэргэжил

дээшлүүлэх насан

туршийн суралцахуйн

үзэл баримтлалд

нийцүүлэх суурь

тавигдсан байна.

Дээрх дүгнэлтийн үр дүнд үндэслэн мөн

стандарттай нийцүүлэн багш мэргэжил

дээшлүүлэх сургалтын бодлогын шинэчлэн

батлуулах;

Багш нарын мэргэжлийг дээшлүүлэх олон

хувилбарт, уян хатан сургалтыг хөгжүүлэх

Шинэ багшид зориулсан тусгайлсан мэргэжил

дээшлүүлэх хөтөлбөр, төлөвлөгөө батлуулж,

сургалт зохион байгуулах

Хуудас | 124


Шинэчилсэн бодлогын хэрэгжилтэд үнэлгээ хийж,

дүгнэнэ


Сургуульд суурилсан багшийг хөгжүүлэх

үндэсний хөтөлбөр боловсруулж батлуулах

Багшийг тэр дундаа

шинэ багшийг

сургуулийн орчинд

хөгжүүлэх хөтөлбөртэй

болсон, ментор багш

нар бэлтгэгдэж

сургуулиудад

мэргэжлийн хөгжлийн

бүлэг, нөхөрлөл


Багшийн чанар

сайжирсан байна.

Сургуулийн ментор багшийн чадавхи

бэхжүүлэх сургалт зохион байгуулах

Багшийн үнэлгээнд сургуульд суурилсан

бүлэг, нэгжийн үйл ажиллагааг дэмжих

шалгуур тусгах

Шилдэг бүлэг, нөхөрлөлийн туршлагыг түгээн

дэлгэрүүлэх


Зорилт 3.1.2.4 Бага ангийн туслах багшийг бэлтгэх, туслах багшийн орон тоог нэмэгдүүлэх

Туслах багшид шаардагдах тусгай чадваруудыг

тодорхойлон, хөгжүүлэх жишиг хөтөлбөр

боловсруулж батлуулна.

Туслах багшид

шаардлагатай тусгай

чадвартай багш нарын

тоо нэмэгдсэн байна.

Ангид ногдох хүүхдийн

тоо 35 хэтэрсэн

ангиудад туслах багш

нар ажилладаг болж,

багшийн ачаалал

буурна.

Тэгш хамруулах

сургалтын чанарт ахиц

гарч, тусгай хэрэгцээт

сурагчдын тэгш

оролцоо нэмэгдэх

Цэцэрлэгийн туслах багш бэлтгэх жишиг

хөтөлбөрийн дагуу бэлтгэгдэнэ. Сургалтын

үргэлжлэх хугацаа 9 сар хугацаатай байх бөгөөд

сургалтыг агуулга, хугацааны хувьд уян хатан

хэрэгжүүлнэ. /3+3+3/

Туслах багшийн орон тоотой болж, цалинг төсөвт

суулгах асуудлыг шийдэх

Хуудас | 125


боломж ангийн түвшинд

нэмэгдэнэ.


Зорилт 3.1.3.1 Монгол хэлний түвшин тогтоох үнэлгээний системийг хөгжүүлэх

Бага, дунд боловсролын түвшинд монгол хэлний

түвшин тогтоох бенчмарк боловсруулах;

Сурагчдын монгол

хэлний чадварыг

тогтоох шалгалтад

бага, дунд, ахлах анги

төгсөгчид /2026-2029

онд/ дөрвөөс багагүй

удаа 100 суралцагч

хамрагдсан байна.

Үндэсний хэмжээнд бүх

насныхны монгол

хэлний түвшин тогтоох

тогтолцоог бүрдүүлэхэд

чиглэсэн бодлогын

зөвлөмжийг гарсан

байна.

Бага, дунд боловсролын түвшинд монгол хэлний

түвшин тогтоох байгууллага, хүний нөөцийн

чадавхжийг бэхжүүлэх;

Бенчмаркийн тохирцыг дүгнэх

Монгол хэлний түвшин тогтоох шалгалтыг

үндэсний хэмжээнд бага, дунд боловсролын

түвшинд зохион байгуулах;

Зөвхөн боловсролын салбар төдийгүй үндэсний

хэмжээнд бүх насныхны монгол хэлний түвшин

тогтоох тогтолцоог бүрдүүлэхэд чиглэсэн

бодлогын зөвлөмжийг судалгаа, мониторингд

үндэслэн боловсруулах;

З

о

р

и

л

т

3

.

1

.

3

.

2

Чадварт суурилсан үнэлгээний системийг хөгжүүлэх

Улсын шалгалтад ашиглагдаж буй чадварт

суурилсан даалгварт дүн шинжилгээ хийж,

чадварын даалгаврын санг шинэчлэн

боловсруулах;

Улсын шалгалтын

чадварын түвшин

тогтоох даалгаварын

чанар сайжирна.

Сурагчдын гүйцэтгэлд

жил бүр ахиц гарна.

PISA-ийн гүйцэтгэл 5

ранкаар ахисан байна.

PISA-ийн даалгаврын арга зүйд тулгуурлан

даалгавар боловсруулах арга зүйг шинэчлэх,

танхмын сургалтад чадварын даалгавар

боловсруулах чадавхийг дэмжих сургалтыг зайн

болон танхимын хэлбэрээр тасралтгүй зохион

байгуулах

Хуудас | 126


З

о

р

и

л

т

3

.

1

.

3

.

3

Ахлах сургуулийн сурагчдын үнэлгээг боловсронгуй болгох

Түвшинчилсэн үнэлгээний системийг заавал

судлах болон сонгон судлах хичээлтэй уялдуулсан

бодлого боловсруулах;

Ахлах сургуулийн

сурагчдын үнэлгээний

бодлого хэрэгжсэн

байна.

Заавал судлах болон

сонгон судлах

хичээлийн

түвшинчилсэн (агуулгын

гүнзгийрэл) үнэлгээний

системтэй болсон

байна.

Байгалийн ухаан, мат, гадаад хэлний гэх мэт бүх

хичээлүүдийн үнэлгээг үе шаттайгаар түвшинчлэн

хийх хувилбарыг боловсруулах;

Ахлах сургуулийн сурагчдын үнэлгээний журам

боловсруулан, хэрэгжүүлэх;

Ахлах сургуулийн үнэлгээний хэрэгжилтэд дүгнэлт

гаргаж, цаашид хөгжүүлэх чиглэл гарах;


Зорилт 3.1.4.1 БДБ-д нээлттэй болон зайны сургалтын санаачлагуудыг дэмжих

Нээлттэй боловсрол, зайны сургалтыг үе

шаттайгаар хөгжүүлэх хөтөлбөр, төлөвлөгөө

батлуулах

БДБ-ийн чиглэлээр

боловсруулсан


сургалтын агуулга, нөөц

материалыг ашиглах,

худалдан авах,

хөгжүүлэхэд хамтран

ажиллах, зөвлөх

үйлчилгээ үзүүлдэг

болно.




бүрдүүлэх


чиглэлээр чадавхи бэхжүүлэх үйл ажиллагааг үе

шаттайгаар хэрэгжүүлнэ.


хөгжүүлэх



Хуудас | 127



Зорилт 3.2.2.1 Бага боловсролын хоол хүнсний аюулгүй байдал, тэжээллэг чанарыг сайжруулах

Үдийн хоолны хоолны аюулгүй байдал, илчлэгийг

сайжруулах хөтөлбөр батлагдана.

Үндэсний хэмжээнд 100

сургагч эцэг эхтэй


Бага сургуульд хоол

хүнсний эрүүл, аюулгүй

байдалд эцэг

эхчүүдөлөр тутам

хяналт тавьдаг үйл


байна.

Хоол зүйч цэцэрлэг,

сургуультай хамтран

ажилладаг үйл


байна.

Хөтөлбөрийн дагуу хоолны аюулгүй байдал

сайжирч, илчлэгийн хэмжээ нэмэгдэнэ ;

Үндэсний хэмжээнд боловсролын холбогдох

мэргэжилтнүүдийг хамруулсан сургалт семинар


Эцэг эхчүүдэд зориулсан сургагч багш бэлтгэх

сургалт үндэсний хэмжээнд зохион байгуулна.

Орон нутагт БСУГ, сургуультай хамтран орон

нутгийн эцэг эхчүүдийг хамруулан зохион

байгуулна.




Зорилт 3.3.4.1 ЕБС-ийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин төлөвлөх ЕБС-д байршил, бүтэц,

хэв шинжийн хувьд

оновчтой, үр ашигтай

байдлаар зохион


Сургуулийн ангилал

тодорхой болсон байна.

Ахлах сургуулиуд

бүсүүдэд байгуулагдсан

байна.

ЕБС-ийн чадавхи, үйлчилгээний чанар болон

төсвийн зарцуулалтад байршил, бүтэц, хэв

шинжээр нь үнэлгээ хийх

ЕБС-ийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин

төлөвлөх бодлого, хэрэгжилтийн төлөвлөгөө,

зардлын хүрээг батлуулах

ЕБС-ийг дахин төлөвлөх


Хуудас | 128


Зорилт 3.3.5.1 БДБ-ийн өөрийн болон хөндлөнгийн хяналт, үнэлгээг бэхжүүлэх

БДБ-ын чанарын өөрийн болон хөндлөнгийн

үнэлгээний бодлого батлах

БДБ-ын чанарын

өөрийн болон

хөндлөнгийн үнэлгээний

тогтолцоо бий болсон

байна.

БДБ-ын орц, явц,

гарцын чанарын

үнэлгээний үр дүнгийн

тайлан бэлэн болсон

байна.

БДБ-ын чанарт ахиц

гарсан байна.


БДБ-ын чанарын өөрийн болон хөндлөнгийн

үнэлгээний хүний нөөцийн чадавхийг бэхжүүлэх

БДБ-ын чанарын өөрийн үнэлгээг бэхжүүлэх

Орон нутгийн БСУГ-аас хийх хөндлөнгийн үнэлгээг

бэхжүүлэх

Хуудас | 129



Тэргүүлэх зорилго, зорилтууд 2021 2022 2023 2024 2025 2025 онд хүрэх үр дүн

I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV

1. Боловсролын хөтөлбөрийн чанар, уялдаа

Зорилго 1.1 Сургалтын хөтөлбөрийн чанар, уялдаа хамаарал сайжирсан байх

Зорилт 4.1.1.1 Ажил, мэргэжлийн лавлах, стандартыг ҮМХ-д бүртгэх, ЧСС-ын хөтөлбөр боловсруулах, хэрэгжүүлэх Ажил, мэргэжлийн лавлах, чадамжид

суурилсан сургалтын хөтөлбөр ба ажил

мэргэжил олгох хичээлийн хөтөлбөрийн

конспект/төлөвлөгөө боловсруулах

тогтолцоог оновчтой, үр дүнтэй

ажиллуулах

1) ТМБС-ын чадамжид суурилсан

сургалтын хөтөлбөрүүдийг ханяж,

МҮХ-д уялдуулан сайжруулалт

хийгдэнэ.

2) Бүх сургалтын хөтөлбөрүүд NQF-тэй

уялдсан байна.

3) Шинэ ажил мэргэжлийн стандартыг

нэвтрүүлэх тогтвортой механизм бий

болсон, хэрэгжсэн байна.

4) Бүх ажил мэргэжлийн стандартуудыг

хянаж үнэлсэн, шинээр боловсруулах

ажил мэргэжлийн санал бий болсон

Дэлхийн, бүс нутгийн ур чадварын

тэмцээнд оролцож буй Монгол

оюутнуудын тоо нэмэгдэх

Ажил, мэргэжлийн лавлах/стандарт

боловсруулах мэргэжилтнүүдийн

чадавхийг бэхжүүлж бэлтгэх

Ажил, мэргэжлийн лавлах боловсруулж

батлуулах (170) – Мэргэшлийн хүрээнд

бүртгэх (170)

МБС-ын стандарт, сургалтын хөтөлбөр

боловсруулах (170)

ҮАМАТ-ын 530 ажил мэргэжлийн нэр

нэршил, индексийг олон улсын

стандарттай нийцүүлэх

Одоо байгаа 57 ажил мэргэжлийн

лавлахыг мэргэшлийн хүрээнд бүртгэх

Зорилт 4.1.1.2 - ТМБС-ын судлагаа шинжилгээ, инновацийн ур чадвар дээшилж, хэрэгжсэн байх Политехникийн коллежийн түвшин дэх

С&Ш – ний хүрээнд инноваци, нэмүү

өртөг бий болгох чиглэлээр ААН/ажил

олгогчидтой хамтран ажиллах

Политехникийн коллежийн сургалтын

хөтөлбөрөөр дамжуулан СШ-ний ур

чадварыг бэхжүүлэх хөтөлбөр,

Хуудас | 130


төлөвлөгөөг боловсруулж батлуулах; (

Ногоон МБС-ыг багтаасан)

1) C&Ш бүрэн нэвтрүүлж, олон улсын

жишигт нийцүүлсэн байна. (FAB LAB)

2) ТМБС-ын салбарын зорилтот

элсэгчийн тоо нэмэгдсэн байна.

3) ТМБС-ын нэр хүнд өссөн байна

ТБ-ын багш нар, хөтөлбөр

боловсруулагчидын СШ,

инновацийн чадавхийг бэхжүүлэх

Судалгаа шинжилгээнд хувийн

хэвшлийн оролцооны хөтөлбөрийг

хэрэгжүүлэх;

Судалгааны лабораторийг байгуулах (1-

2), тохижуулах бий болгох ба тоног

төхөөрөмжийн худалдан авалт;

Зорилго 1.2 Багшийн ур чадварыг сайжруулах

Зорилт 4.1.2.1 - ТМБС-ын багшийн чадавх бэхжүүлэх хөтөлбөр МБС-ын багш ажил, мэргэжлээрээ

замнах замналыг бий болгож


1) ТМБС-ын багшийн чадавх бэхжсэн

байна.

МБС-ын багшийг сургах, бэлтгэх

хөтөлбөрт дүн шинжилгээ хийж,

шинэчлэх (МБ, ТБ);

Багшийн мэргэшлийн шинэчилсэн

хөтөлбөрийг турших

Багшийн мэргэшлийн шинэчилсэн

хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх; (МБС-ын багш

нарын сургалт); 2000 багшийг сургах

Багшийн мэргэшлийн хөтөлбөрт дүн

шинжилгээ хийж шинэчлэх;

Зорилго 1.3 Суралцагчийн үнэлгээ сайжруулах

Зорилт 4. 1.3.1 Чадамжийн үнэлгээний агуулга, ЧСС-ийн хөтөлбөрийн уялдааг сайжруулах Оюутны чадамжийн үнэлгээний

тогтолцоог ажиллуулж, ҮМХ болон ажил

олгогчид, салбар, аж ахуйн нэгжүүдийн

салбар/дэд зөвлөлүүдтэй уялдуулан

холбож, өргөжүүлэх

Мэргэжлийн холбоод, ажил олгогчдыг

төлөөлж буй үнэлгээний ажилтнуудад

арга зүйн болон цалин урамшууллын

дэмжлэг үзүүлэх .

Хуудас | 131


1) ТМБС-ын мэргэжлийн ур чадвартай

төгсөгчдийг 100% баталгаажуулж,

гэрчилгээжүүлсэн байна.

2) Мэргэжлийн стандартад суурилсан,

насан туршийн боловсролыг дэмжсэн

чадамжийн үнэгээний механизм

тогтворжсон байна.

3) Үнэлгээний механизмыг тасралтгүй,

тогтвортой хэрэгжүүлэх санхүүжилт,

хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр бүхий

чадамжийн үнэлгээний механизм

бүрдсэн.

Одоо байгаа чадамжийн нэгж ба шинээр

боловсруулах ажил, мэргэжлийн

лавлах, ЧСС-ийн хөтөлбөртэй уялдаа

холбоо бүхий үнэлгээний

материалуудыг боловсруулах

Үнэлгээний орчинг ажил олгогчтой

хамтран зохион байгуулах.

Зорилго 1.4 МХТ-ийн орчин, ашиглалтыг сайжруулах

Зорилт 4.1.4.1 ТМБС-ын МТ-ийг ашиглах арга механизмыг дээшлүүлэх МБС-ын бүх багш нар сургалтын

танхимд андрогоги болон хюьтогогийг

ашиглах

1) ТМБС-ын нийт багш нарын

мэдээллийн технологи

(andragogy, heutagogy)

танхимын болон онлайн

сургалтад хэрэгжүүлсэн байна.

Багш нарын дижитал/мэдээллийн

технологи ашиглалт, зайн/онлайн

сургалт зохион байгуулах чадавхийг

дээшлүүлэх сургалтын хөтөлбөрийг

(андрогоги, хюьтогогийг багтаасан)

боловсруулан, хэрэгжүүлэх

Мэдээллийн технологийн ашиглалтыг

нэмэгдүүлэх, чадавх бэхжүүлэхэд

чиглэсэн орчин бүрдүүлэх (тоног

төхөөрөмж, программ хангамж,

интернертийн сүлжээний чанар) , 70хувь

Багш нарыг сургаж бэлтгэх мэдээллийн

технологийн мэргэжилтнүүдийг бэлтгэх,

хөгжүүлэх

Зорилго 1.5 Хөдөлмөрийн зах зээлтэй уялдаа, хамаарлыг сайжруулах

Зорилт 4. 1.5.1 МБС-нд хөдөлмөрийн зах зээл (ХЗЗ) - ийн мэдээллийн ашиглалтыг сайжруулах

Хуудас | 132


ХЗЗ-ийн мэдээллийг өргөжүүлэх

хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ. (МБСБХЗГ болон

ХНХСИ, бусад холбогдох байгууллгууд

ТМБС-ын хөтөлбөрийг хөдөлмөрийн зах

зээлийн эрэлтэд үр дүнтэй нийцүүлэх

1) ХЗЗ-ийн эрэлтээр удирдуулсан

ТМБС-ын төлөвлөлтийн бүтэц бий


2) ТМБС-ын чанар, хүртээмж


Орон нутаг, бүс, үндэсний түвшинд ХЗЗ-

ийн судалгааг хийнэ.

ХЗЗ-ийн удирдлага, мэдээллийн

тогтолцоо ба вэбсайтийг бий болгож

хэрэгжүүлэх, тогтмол шинэчлэх

2. Боловсролын тэгш оролцоо, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх

Зорилго 2.1 Сургуулийн дэд бүтцийг сайжруулах

Зорилт 4. 2.1.1 ТМБС-ын Салбар дундын дадлагын нэгдсэн бааз/газар байгуулах МБС-ын дадлагын бааз/газрыг үр

дүнтэй, өртөг зардал хэмнэсэн

байдлаар ашиглах

1) Салбар дундын дадлагын газар

байгуулагдсан

2) Салбар дундын дадлагын сургалтын

чанар дээшилсэн

Эдийн засгийн тэргүүлэх гурван

чиглэлээр төрөлжсөн сургууль бий

болсон байна

АО, СБ-ын дундын дадлагын нэгдсэн

бааз/газрын талаар бодлого

боловсруулах (FAB LAB болон

симмуляци, дижитал, ногоон; хөгжлийн

бэрхшээл, жэндерийн мэдрэмжийг

багтаах;)

Бодлого хэрэгжүүлэх (шаардлагатай

шинэ ДГ-уудыг барих, хуучин дадлагын

газруудыг шинэчлэн сайжруулах

Дадлагын нэгдсэн бааз/газрын талаарх

бодлогод дүн шинжилгээ хийж,

шинэчлэх

Зорилт 4. 2.1.2 ТМБС-ын байгууллагуудыг төрөлжүүлэх Мэргэжлийн сургалтын хуваарилалтыг

үр ашигтай болгож, МБС-ын

байгууллагуудыг үр дүнтэй ашиглах Сургалтын байгууллагын төрөлжүүлэх

бодлого боловсруулах, сургалтын

байгууллагуудыг сонгон шалгаруулах

Бодлого хэрэгжүүлж, төрөлжүүлсэн

сургуулиудын чадавхийг бэхжүүлэх,

Хуудас | 133


тоног төхөөрөмжөөр хангах,

сургалтын хөтөлбөрийг сайжруулах

Төрөлжсөн сургуулийн үйл

ажиллагааг хэрэгжүүлэх

Төрөлжүүлэх бодлого, хэрэгжилтэнд дүн

шинжилгээ хийх, сайжруулах

Зорилт 4. 2.1.3 Боловсролын салбаруудын түншлэлийн хүрээнд ТМБС-ын байгууллагуудын

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх

МБС-ын байгууллагууд дээрх дадлагын

сургалтын орчинг сайжруулах

1) Сургалтын үйл ажиллагаанд олон

улсын жишигт хүрсэн технологи, тоног

төхөөрөмжийн ашиглалт нэмэгдсэн

2) Сургалтын чанар хүртээмж нэмэгдсэн,

багш нарын ур чадвар дээшилсэн

3) Аж ахуйн нэгжүүдийн оролцоо

нэмэгдэж, инженер техникийн

ажилтнуудын ТМБС-ын салбар

оруулах хувь нэмэр, оролцоо

нэмэгдсэн Сурагчдийн тоо өссөн.

ТМБС-ын байгууллагуудын орлого

бүрдүүлэх бодлогыг боловсруулж,

батлах (СӨБ, ЕБС, ТМБС-д шаардлага

бүхий тавилга, багаж хэрэгсэл, зөөлөн

эдлэлийг үйлдвэрлэх)


Бодлого, журмыг хянан дүгнэж,

шинэчлэх

Зорилго 2.2 ТМБС-ын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх

Зорилт 4.2.2.1 ХБИ, эмзэг бүлгийн иргэд, үндэсний цөөнх, тусгай хэрэгцээт иргэд, нийгмээс тусгаарлагдсан иргэд,

цэрэг, ажилгүй иргэд, насанд хүрэгчид, алсагдсан сум, хөдөөгийн малчдад ТМБС-ын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх

ТМБС-ын хөтөлбөрийг хөдөлмөрийн зах

зээлийн эрэлтэд үр дүнтэй нийцүүлэх

1) Хөдөлмөр эрхлэх, бизнес эрхлэх ур

чадвар бүхий иргэдийн тоо нэмэгдсэн

байна.

2) ТМБС-ыг бүх нийтэд хүртээмжтэй

байх хөтөлбөр хэрэгжсэн байна.

3) ТМБС-ын нийгмийн нэр хүнд

дээшилсэн, сурагчдын тоо өссөн

байна.

Тусгайлсан хөтөлбөр боловсруулах (Уян

хатан, нийт иргэдийн хэрэгцээнд

нийцсэн, чадамжийн модуль сургалтаар

шинэ ур чадвар эзэмших, ур чадварыг

тасралтгүй дээшлүүлэх суралцах

боломжийг нэмэгдүүлсэн)

Улирал харгалзахгүйгээр чадамжийн

нэгжээр, богино хугацааны сургалт

явуулах, үнэлгээ хийх, өмнөх мэдлэг, ур

Хуудас | 134


чадварыг хүлээн зөвшөөрөх,

баталгаажуулах, гэрчилгээжүүлэх

4) ТМБС болон бизнесийн байгууллагын

хамтын ажиллагаа бэхжсэн,

сургалтын байгууллагад ажил

олгогчоос үзүүлж буй санхүүгийн

болон бусад дэмжлэг нэмэгдсэн

байна.


1) Оюутныг дэмжих үйлчилгээ бэхжсэн

байна.

Ажил мэргэжлийн чиг баримжаа олгох,

Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт, бизнес

эрхлэх ур чадварыг нэмэгдүүлэх

үйлчилгээний хөтөлбөрийг сайжруулах,


Өмнөх жилүүдэд хэрэгжүүлсэн

хөтөлбөрийн үр дүнд үнэлгээ, дүгнэлт

хийж, байнгын шинэчлэл хийнэ

Зорилго 2.3 Суралцахуйн уян хатан хэлбэрүүдийг дэмжих

Зорилт 4.2.3.1 ТМБС-ын хүртээмжийг иргэдэд насан туршдаа суралцах, ур чадвараа тасралтгүй дээшлүүлэх

боломжийг олгох замаар нэмэгдүүлэх

Ажил эрхлэх, бизнес эрхлэх ур

чадвартай залуучууд, насанд хүрэгчдийн

тоог нэмэгдүүлсэн байна. Иргэдийн сурах эрэлт, хэрэгцээнд

тулгуурлан ЧСС-ын хөтөлбөр,

чадамжийн нэгж, АО-ийн ур чадварын

стандарт гэх мэт эрэлт хэрэгцээнд

тулгуурлан улирал харгалзахгүйгээр

сургалт, үнэлгээг зохион байгуулах эрх

зүйн орчныг бүрдүүлнэ.

Сургалтын хөтөлбөр, үнэлгээний

материалыг хянаж сайжруула

Зорилт 4. 2.3.2 Өмнөх мэдлэг, ур чадварыг үнэлэх механизмыг бэхжүүлж, хэрэгжүүлэх ТМБС-ын салбарт иргэдийн өмнөх

мэдлэг, ур чадварыг хүлээн зөвшөөрөх,

үнэлэх, баталгаажуулах мехнанизм

бүрэн бэхжсэн.

Өмнөх мэдлэг, ур чадварыг хүлээн

зөвшөөрөх үйл ажиллагааг чанаржуулж,

дүрэм, журмыг боловсронгуй болгох.

Хуудас | 135


3500 гаруй иргэний өмнөх мэдлэг ур

чадварыг үнэлж, мэргэжлийн гэрчилгээ

олгоно (TOT 60; LT 2000; OST: 25). Мөн

үнэлгээнд оролцогч талууд,

мэргэжилтнүүдийн чадавх бэхжүүлэх

сургалт зохион байгуулна

ТМБС-ын салбар нв RPL-ээр дамжуулан

иргэдийн насан турш сурч, боловсрох,

хөдөлмөр эрхлэх ур чадвараа

нэмэгдүүлэхийг дэмжих тогтолцоог

бүрдүүлсэн байна.

2025 онд сургалт үнэлгээний уян хатан

механизм бэхжсэн, үнэлгээнд оролцогч

бусад талуудын (ажил олгогч, хувийн

хэвшлийн) үнэлгээний ажилтнууд

бэлтгэгдсэн, МБС-ын Үнэлгээний төвийн

чадавх бэхжсэн байна

2025 онд сургалт үнэлгээний уян хатан

механизм бэхжсэн, үнэлгээнд оролцогч

бусад талуудын (ажил олгогч, хувийн

хэвшлийн) үнэлгээний ажилтнууд

бэлтгэгдсэн, МБС-ын Үнэлгээний төвийн

чадавх бэхжсэн байна.

3. Засаглал, менежмент, удирдлага

Зорилго 3.1 Боловсролын удирдлагын хамтын хариуцлагыг бэхжүүлэх

Зорилт 4. 3.1.1 Салбар дундын зохицуулалтын зарчим, ТХХТ-ээр удирдуулсан удирдлагын тогтолцоог бүрдүүлнэ Эдгээр зорилтуудыг үе шаттайгаар

хэрэгжүүлсэнээр МБСҮЗ-ийн үйл

ажиллагаа илүү ил тод, үр дүнтэй

хэрэгжиж, эдийн засгийн яамдуудын

оролцоо нэмэгдэж, ажиллах хүчний

эрэлтээр удирдуулсан ТМБС-ын

тогтолцоо бий болно. ТМБС-ын

байгууллагуудыг төрөлжүүлсэнээр чанар

хүртээмж нэмэгдэнэ. NQF-д мэргэжлийг

бүртгэх, мэргэжлийн стандарт

боловсруулах, шинэчлэх, сайжруулах

тасралтгүй үйл ажиллагаа бэхжих болно.

Эдийн засгийн тэргүүлэх таван салбар ,

болон ТМБС-ын салбарын хамтын

ажиллагааны бодлого боловсруулж,

баталгаажуулна.

Эдийн засгийн салбарууд дахь

хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийг

тодорхойлно, сургалтад хэрэгжүүлнэ

ҮМХ-г хэрэгжүүлэх бодлогын баримт

бичгийг боловсруулж, Засаглал

удирдлагыг тодорхойлно.

Хуудас | 136


Хэрэгжүүлэгч байгууллагуудын

мэргэжилтнүүдийг бэлтгэнэ (50хувь).

2030 онд дараах зорилтууд биелэсэн

байна.

1) Салбар дундын зохицуулалт,

уялдаа холбоо, тогтвортой

байдлыг хангасан, ХЗЗ-ийн

эрэлтээр удирдуулсан ТМБС-ын

засаглал хэрэгжсэн байна.

2) Мэргэжлийн түвшний үндэсний

тогтолцоо (NQF) хэрэгжсэн

байна.

Мэргэшлийн үндэсний тогтолцоог

хэрэгжүүлнэ

Зорилго 3.2 Боловсролын удирдлага, мэдээллийн системийг бэхжүүлэх

Зорилт 4. 3.2.1 ТМБС-ын боловсролын удирдлага мэдээллийн тогтолцоог (БУМТ) бий болгож хэрэгжүүлэх Сүүлийн үеийн мэдээ, тоо баримт дээр

үндэслэн шийдвэр гаргах Багш, ажилтан, оюутнууд болон

сургууль, сургалтын үйл ажиллагаа,

тоног төхөөрөмж хэрэгсэл, сургалтын

хөтөлбөр, үнэлгээний тестийн сан,

агуулга, статистик зэргийг багтаасан

ТМБС-ын БУМТ-ны загвар

боловсруулах

Тогтолцоог бий болгож, турших

ТМБС-ын БУМТ-оог бүрэн хэрэгжүүлэх

ТМБС-ын БУМТ-ны үйл ажиллагаанд

үнэлгээ хийж өөрчлөлт тохируулга хийх

Зорилго 3.4 Оновчтой төлөвлөлт, удирдлага, зохицуулалт

Зорилт 4.3.4.1 ТМБС-ын төлөвлөлт, зохицуулалт, хэрэгжүүлэлт, хяналтын оновчтой тогтолцоог хэрэгжүүлэх ТМБС-ын үр дүнтэй засаглал

МБСҮЗ-ийн үйл ажиллагааг санхжүүлж,

байнгын үйл ажиллагаатай болгох,

бэхжүүлэх

Зорилт 4.3.4.2 ТМБС-ын бие даасан бодлого, стратеги ба хэрэгжүүлэгч агентлаг

Хуудас | 137


ТМБС-ын бие даасан агентлаг

байгуулах судалгаа хийх, ажлын хэсэг

байгуулах.

Бодлогын баримт боловсруулах, МБС-

ын хууль болон Боловсролын багц

хуулинд тусгах

1) ТМБС-ын бие даасан агентлаг

байгуулагдаж, салбар дундын

зохицуулалт, ХЗЗ-ийн эрэлтээр

удирдуулсан засаглал, удирдлага

бэхжсэн байна.

ТМБС-ын бие даасан агентлаг байгуулж,

үйл ажиллагааг бэхжүүлнэ. Удирдах

ажилтан болон мэргэжилтнүүдийн

чадавх бэхжүүлнэ..

Зорилт 4.3.4.3 ТМБС-ын санхүүжилтийн олон эх үүсвэрийг бүрдүүлсэн байх Монгол Улсын ТМБС-ын санхүүжилтийн

олон эх үүсвэр ТМБС-ын санхүүжилтийн олон эх

үүсвэрийг бүрдүүлэх бодлого,

төлөвлөлт хийх ба үүнд ажил олгогч

байгууллага ба ААН-д үзүүлэх татварын

хөнгөлөлт, урамшуулалыг багтаах


Төлөвлөгөөнд дүн шинжилгээ хийж


Зорилт 4. 3.5.1 МБС-ын стандартад суурилсан ЧБ-ын тогтолцоо (магадлан итгэмжлэлийг багтаасан) Үүний үр дүнд 2025 он гэхэд ТМБС-ын

байгууллагуудын тал хувь нь чанарын

баталгаажуулалт хийгдэж, үйл

ажиллагаа нь сайжирсан байна.

Байгууллагын дотоод болон гадаад

чанарын баталгаажуулалтын чадавх

дээшилж, чанарын баталгаажуулалтын

механизм бэхжинэ.

1) ТМБС-ын салбарт чанарын

баталгаажуулалтын механизм

бэхжиж, бүх сургуулиуд 100%

магадлан итгэмжлэгдсэн, нийт

сургалтын хөтөлбөрийн 50-60% нь

магадлан итгэмжлэгдсэн, чанарын

баталгаажилтын бүрэлдэхүүн

Чанарын баталгаажуулалтын

тогтолцоог ҮМХ-тэй уялдуулж, бодлого

боловсруулах, батлуулах

Чанарын баталгаажуулалтыг

хэрэгжүүлэх байгууллага,

мэргэжилтнүүдийг сургаж бэлтгэх,

(төрийн байгууллагын 25, ажил

олгогчоос 20),

Байгууллагын болон хөтөлбөрийн

магадлан итгэмжлэлийн шалгуурыг

нарийвчлан, чанаржуулах

Хуудас | 138



хэсгүүдийг хэрэгжүүлэх чадавх бэхсжн

байна.

2) Одоо байгаа чанарын

баталгаажуулалтад чиглэсэн үйл

ажиллгаа хоорондын уялдаа холбоо

хангагдсан байна.


2030 он хүртлэх үр

дүн I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV




XXI зууны шинэ ажлын байрууд, одоо сургалт

явуулж байгаа хөтөлбөр, мэргэжлүүдийн

ирээдүйн чиг хандлагыг судлан монголын

хөдөлмөрийн зах зээлд нэн шаардлагатай

ажил мэргэжлийн жагсаалт, мэргэжилтний

хэрэгцээг тодорхойлох

Үр дүнд суурилсан

боловсролын

тогтолцоонд мөрдөх

дүрэм, журам, бусад

бичиг баримтуудтай

болно.

Шинэ мэргэжлийн

чиглэл, сургалтын

хөтөлбөрүүд бий

болсноор оюутнууд

сонирхсон хичээлүүдээ

академик болон

мэргэжлийн чиглэлийн

дагуу чөлөөтэй сонгох

боломж бүрдэнэ.

Үр дүнд суурилсан боловсролын тогтолцоонд

мөрдөх дүрэм, журам, бусад бичиг

баримтуудыг боловсруулан, сургалтын

хөтөлбөрүүдийг шинэчлэх төлөвлөгөө


Мэргэжлийн төрөлжсөн болон нарийвчилсан

чиглэлээр төгсөн гарах мэргэжилтний мэдлэг,

чадвар, хандлагын стандартыг боловсруулж,

тухай бүр Стандартчилал хэмжил зүйн газраар

батлуулах

ДБСБ-ын бүх шатны сургалтын хөтөлбөрт

стандарт, шалгуур, шаардлагын дагуу үнэлгээ

Хуудас | 139


хийж боловсруулалтын түвшинг тогтоох ажлыг

зохион байгуулах

Шинэчлэгдсэн сургалтын хөтөлбөрүүдийг бүх

ДБСБ-ууд болон НТС-н төвүүдээр хэрэгжүүлэх

Шинэ мэргэжлийн чиглэл, сургалтын

хөтөлбөрүүд бий болсноор оюутнууд сонирхсон

хичээлүүдээ академик болон мэргэжлийн

чиглэлийн дагуу чөлөөтэй сонгох боломжийг

бүрдүүлэх


Зорилт 5.1.1.2 Дээд боловсролын “дадлага сургалтыг” шинэ загварыг сайжруулна.

Холбогдох хууль, дүрэм журмуудыг судлан, үр

дүнгийн тайланг бэлэн болгох.

Дадлага сургалтын

хөтөлбөрийн

төлөвлөгөө хэрэгжсэн,

үр дүнг хэлэлцсэн

байна.

Бүх төрийн өмчийн

болон 10-с доошгүй

тооны хувийн ДБСБ-

уудад Дадлага

сургалтын хөтөлбөртэй


100-с багагүй харилцан

ойлголцлын санамж

бичиг зурагдсан байна.

50-с багагүй харилцан

ойлголцлын санамж

бичиг зурагдсан байна.

Дадлага сургалтын хөтөлбөрт

санхүүжүүлэлтийн арга зам, механизм, хамтын

оролцоо, хариуцлагын тогтолцоо, татварын

хөнгөлөлт, урамшуулал, эрсдлийг тооцох

дүрэм журмуудыг тусгах.

ДБСБ болон үйлдвэрлэл, бизнесийн

байгууллагуудын хооронд төр, хувийн

хэвшлийн түншлэлийн хүрээний харилцан

ойлголцлын санамж бичгүүд (MoU) зурах

нөхцөлийг бүрдүүлэх, санамж бичгүүдэд гарын

үсэг зурах

Дадлага сургалтын хөтөлбөрийн түншлэлд

хамрагдсан оролцогчдын чадавхийг

дээшлүүлэх үйл ажиллагаа эхлүүлэх.




Хуудас | 140


Одоо мөрдөгдөж буй ДБСБ-ын профессорын

үйл ажиллагаа, үнэлгээ, хөгжилтэй

хамааралтай бодлогуудад тойм судалгаа хийж,

холбогдох баримт бичиг, бодлогыг багшийн


ДБСБ-ын профессор

багшийн хөгжлийн

төв(Нээлттэй

боловсролын төв)-ийг

үр дүнтэй ажиллуулна.

ДБ-ын академик чанар

сайжирна.

Профессор багшийн

ажлыг ажлын

гүйцэтгэлийг сургалт-

судалгаа-инноваци-

нийгмийн үйлчилгээ-

мэргэжлийн ур чадвар

гэсэн цогц үр дүнгээр

нь үнэлдэг тогтолцоонд

шилжснээр кредит

системийн үнэлгээ

шинэчлэгдэн мерит

зарчим үйлчилж

эхэлнэ.

Чадварлаг эрдэмтэн,

судлаачдыг ДБСБ-д

төвлөрүүлэх бодлого

хэрэгжинэ.

Докторын зэрэгтэй

профессорын тоо

нэмэгдэнэ.

Докторын дараах

сургалт нэмэгдэнэ.

Зочин профессорын

хөтөлбөрүүд сайжирна;

Англи хэлээр заадаг

хичээлийн тоо ихсэж,

гадаад хэлээр заадаг

багшийг урамшуулдаг

Профессор багшийг ажилд авахад тавигдах

стандартыг шинэчлэн хэрэгжүүлэх

ДБСБ-ын профессор багшийн хөгжлийн

төлөвлөгөөг боловсруулан хэрэгжүүлэх

ДБСБ-н Профессор багшийн хөгжлийн төвүүд

(Нээлттэй боловсролын төв) үйл ажиллагааг

явуулах;


Хуудас | 141



байна.

Ажлын байран дээрээ

өөрийгөө хөгжүүлэх

сургалтууд

эрчимжинэ;.


Зорилт 5.1.4.1 Нээлттэй, зайн сургалтын бодлогыг сайжруулах

“Бүх нийтийн нээлттэй боловсрол” хөтөлбөрийг

боловсруулан батлуулах

Дээд боловсролын бүх

МХТ-ийн дэд бүтэц нь

Нээлттэй боловсрол,

MOOC-ийн зарчмыг

дэмжсэн байдлаар

сайжирна.

Нээлттэй, зайн

боловсролын төвүүд

үндэсний хэмжээнд үйл

ажиллагаагаа явуулна.

Нээлттэй боловсролын төвүүд бий болж

хамтын ажиллагааны механизм бүрэлдүүлэх

Нээлттэй боловсролын төвүүдийн хүний

нөөцийн чадавхийг дээшлүүлэх хөтөлбөр

батлуулах

Нээлттэй боловсролыг дэмжсэн МХТ-ийн дэд

бүтцийн үнэлгээ хийгдэж хэрэгцээнд

тулгуурлан үе шаттайгаар хөрөнгө оруулалтыг

тасралтгүй хийх


Зорилт 5.1.4.2 Нээлттэй, зайн, онлайн сургалт, нөөц материал хөгжүүлэх, санаачлагыг дэмжих

Нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтууд(MOOC),

Сургалтын нээлттэй нөөцүүдийг (OER) бэлтгэх

бодлого боловсруулан хэрэгжүүлэх

Нийтийн, нээлттэй,

онлайн сургалтууд

болон Сургалтын

нээлттэй нөөцүүдийн

бодлогод лиценз

эзэмших, агуулгын

хөгжүүлэлт, ашиглалт,

хамтран ашиглалт,

чанарын

Нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтууд болон

Сургалтын нээлттэй нөөцүүдийг боловсруулан

сургалтанд ашиглах

Нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтуудыг

хүлээн зөвшөөрөн дүйцүүлэх бодлого

боловсруулан батлах

Хуудас | 142


Нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтуудыг

хүлээн зөвшөөрч ашиглалтанд оруулан

баталгаажуулах

баталгаажуулалт

хамрагдсан байна;

Хүний хөгжлийг Насан

туршдаа суралцахуйн

зарчмаар дэмжихэд

Нийтийн, нээлттэй,

онлайн сургалтууд

болон Сургалтын

нээлттэй нөөцүүдийг

ашигладаг болно;

Нийтийн, нээлттэй, онлайн сургалтуудын

хэрэгжилтийн явцыг дүгнэх

Зорилго 1.5 Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлэх.

Зорилт 5.1.5.1 Дээд боловсрол болон үйлдвэрлэлийн хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх

Үйлдвэрлэлийн байгууллагуудын оролцоо,

санхүүжилтийг дэмжин урамшуулах бодлогыг

боловсруулан батлуулах

Хувийн секторын

боловсролд оруулах

хөрөнгө оруулалтыг

дэмжсэн хууль эрх зүйн


байна.

ДБСБ-уудын судалгаа

хөгжүүлэлт бэхэжсэн

байна. Орчин үеийн

нээлттэй

лабораториудын

сүлжээг ашигладаг

болно.

Боловсролын зээлийн

сан, ШУТС-ийн төсвийн

төлөвлөлт,

хуваарилалт,

зарцуулалтыг оновчтой,

үр ашигтай болгосон

байна.

Хамгийн багадаа 200

байгууллагыг

хамруулсан

Нээлттэй, хамтарсан хэлбэрийн дадлагын

лаборатори, судалгааны орчныг ДБСБ-уудад

болон үйлдвэрлэлийн газруудад байгуулах

ДБ-ын ажлын байрны тодорхойлолтыг ҮМХ-д

уялдуулан үйлдвэрлэлийн байгууллагуудын

оролцоог хамруулсан байдлаар шинэчлэн

тогтоох

Үйлдвэрлэлийн байгууллагуудын оролцоо,

санхүүжилтийг дэмжин урамшуулах бодлогын

хэрэгжилтийн явцыг дүгнэх

Хуудас | 143


боловсролыг дэмжих

санхүүжилтийн

хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ.

Нэмүү өртөг шингээсэн

үндэсний

үйлдвэрлэлийг дэмжсэн

судалгааны

бодлого, хөтөлбөр

хэрэгжиж бэхэжсэн

байна.

2. Тэгш хүртээмж, хамран сургалтыг нэмэгдүүлэх

Зорилго 2.1 ДБСБ-ын дэд бүтэц, орчинг бүрдүүлэх

Зорилт 5.2.1.1 Дээд боловсролын дэд бүтцийг хөгжүүлэх

Оюутан төвтэй сургалтын үйл ажиллагааг

дэмжсэн сургалтын орчинд тавих шаардлагыг

боловсруулж, стандартад нийцсэн дэд бүтцийн

үнэлгээг бий болгох

Иргэдийн суралцах

хүсэл сонирхлыг

идэвхжүүлэх зорилгоор

цахим орчин болон

орчин үеийн нээлттэй

лабораториудын

сүлжээг ашигласнаар

дэлхийд өрсөлдөх

чадвартай иргэнийг бий

болгох зорилтыг

хангана.

Шинэ барилга

байгууламжийг

барихдаа ногоон

хөгжлийн бодлогыг

дэмжсэн шинэ

стандартуудыг

баримтална; Нээлттэй,

бүртгэлтэй судалгааны

лабораториудын тоо


Стандартад нийцсэн дэд бүтцийн үнэлгээнд

суурилан хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулах.

Дэд бүтцийн шинэ стандартыг батлаж,

төлөвлөгөөний дагуу хэрэгжүүлэх

Дэд бүтцийн хөгжлийн төлөвлөгөөнд

шинжилгээ хийх

Стандартад нийцсэн дэд бүтцийн үнэлгээнд

суурилан хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулах.

Хуудас | 144


Ногоон хөгжлийн

бодлогын дагуу

стандартад нийцсэн,

цахим орчин бүхий дэд

бүтцийн байгуулалтын

хөгжлийн төлөвлөгөө



Зорилт 5.2.2.1 Бакалаврын болон ахисан түвшний элсэлтийн журам шинэчлэн сайжируулах

Элсэлттэй хамааралтай бодлогуудад тойм

судалгаа хийх

Элсэлтийн шинэ журам

бүрэн хэрэгжинэ.

Дээд боловсролын элсэлтийн журам шинэчлэх

Шинэ элсэлтийн журам хэрэгжсэнээр элсэгч

нэмэлт шалгалт өгөх, эссэ бичих зэргээр

өөрийн ур чадвараа батлан харуулах

боломжийг нээлттэй болгох

Шинэ элсэлтийн дүрмийн хэрэгжилтийн явцыг

дүгнэх


Үндэсний мэргэшлийн хүрээний дагуу уян

хатан суралцахуйг дэмжсэн бодлого батлуулах

Үндэсний мэргэшлийн

хүрээний дагуу чөлөөт

шилжилт хийх боломж

бүрдэнэ.

Дээд боловсролын

шинэ индексүүдийг

хамарсан байна.

Үндэсний мэргэшлийн хүрээний дагуу кредит

хүлээн зөвшөөрөх төлөвлөгөө боловсруулан

батлуулах


Дээд боолвсролын шинэ индексүүдийн

хамарсан байдалд дүн шинжилгээ хийх

3. Боловсролын засаглал, менежмент, удирдлагыг бэхжүүлэх

Зорилго 3.1 Хамтын оролцоо, түншлэл, хариуцлагыг бэхжүүлэх

Хуудас | 145



Судалгааны их сургуулийн хөгжлийн концепц,

төлөвлөгөө батлан хэрэгжүүлэх

Судалгааны их

сургууль байгуулагдсан

байна.

ДБСБ-уудын ангилал

дахин тодорхойлогдоно

Судалгааны их сургуулийн хөрөнгө оруулалтын

бодлого хэрэгжих

БДСБ-уудын бүх ангилалыг дахин тодорхойлох

Зорилго 3.2 Боловсролын мэдээллийн удирдлагын системийг бэхжүүлэх

Зорилт 5.3.2.1 ДБ-ийг удирдлагын нэгдсэн системийг хөгжүүлэх

Боловсролын салбарын удирдлага,

мэдээллийн нэгдсэн системийн ашиглалтын

хүрээг боловсруулах

Мэргэжлээ зөв сонгох,

мэргэжлээрээ ахин

дэвшихэд нь иргэдэд

туслах мэдээллийн

технологийн нээлттэй

систем бий болсон

байна.

Дотоодын сургалт,

эрдэм шинжилгээ

судалгааны нөөцүүд

болон инновацын

ололтуудыг харилцан

солилцох боломжийг

бүрдүүлсэн томоохон

платформын түвшинд

очсон байна.

Дээд боловсролын системийн хөгжлийн

төлөвлөгөө боловсруулах

Дээд боловсролын үйл ажиллагааны үндсэн

өгөгдлийг цаг тухайд нь (online) цуглуулан

боловсруулах боломжтой тайлан мэдээллийн

систем боловсруулах

ДБУМС-ийн шинэ модулуудыг иргэд мэдээлэл

авах боломжтой байхаар хөгжүүлэх;

Мэдээллийн платформ, Эрдэмнэт сүлжээний

хүчин чадлыг тогтмол нэмэгдүүлэх

Зорилго 3.4 Боловсролын төлөвлөлт, менежмент, зохицуулалт

Зорилт 5.3.4.1 Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хороо байгуулагдан үйл ажиллагаагаа явуулах

Холбогдох хууль эрх зүй, бодлогын

баримтуудад тойм шинжилгээ хийх


үндэсний зөвлөл/хороо

байгуулагдана; Холбогдох хууль эрх зүй, бодлогод оруулах

өөрчлөлтийг тусган батлуулах

Хуудас | 146


Хараат бус бодлогын шинжилгээ хийж, урт

хугацааны төлөвлөлт, хөтөлбөр, төслийн

талаар УИХ, Засгийн газарт зөвлөмж өгөх,

төсвийн асуудлаар зөвлөх, төлөвлөх, мастер

төлөвлөгөөг хянах, шинжлэх үүрэг хариуцлагыг

тусгах.


тогтвортой, тасралтгүй

төлөвлөлтийн систем

бий болно;

“Дээд боловсролын

үндэсний зөвлөл/хороо”

нь засгийн сайд нарын

танхимын түвшинд

салбар дундын үйл

ажиллагаа явуулах

агентлаг болон

өргөжсөн байна.

Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хорооны

төсөв улсын төсөвт суулгах

Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хорооны

үйл ажиллагаанд дүн шинжилгээ хийх

Зорилт 5.3.4.2 Ахисан түвшний сургуулийн чансаа тогтоодог систем бий болгож сайжруулах.

Ахисан түвшний сургуулийн чансаа тогтоох

төлөвлөгөө боловсруулан батлах

(QS rating, Green metrics ranking) зэрэг

системүүдийг судлах)

Дээд боловсрол илүү

ил тод тунгалаг болно;

БМИҮЗ-ийн үйл

ажиллагаа сайжирсан

байна;

Үндэсний чансаа

тогтоодог систем бий

болно.


төлөвлөгөө хэрэгжих;

БМИҮЗ-ийн хөгжлийн төлөвлөгөөг

боловсруулан батлуулж хэрэгжүүлэх


төлөвлөгөөний явцыг дүгнэх


Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ын чадавхийг

сайжруулах төлөвлөгөө бэлэн болгох

Хөдөө орон нутгийн

ДБСБ-ын чанар

сайжирна.

Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ын чадавхийг

сайжруулах төлөвлөгөө батлагдан хэрэгжих

болгох

Хуудас | 147


Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ын багш нарын

чадавхийг сайжруулах төлөвлөгөө

боловсруулан хэрэгжүүлэх


Зорилт 5.3.5.1 Суралцахуйн үр дүнг хэмжихүйц үнэлгээ, чанарын дотоод баталгаажуулалтын тогтолцоог бий болгон хэрэгжүүлэх

Чанарын баталгаажуулалтын системд тойм

шинжилгээ хийх;

Чанарын

баталгаажуулалтын

шинэ стандартын дагуу

дээд боловсролын

чанар сайжирна.

Гүйцэтгэлд/чадамжид суурилсан үнэлгээний

системийн стандарт бий болгох;

Чанарын баталгаажуулалтыг хөгжүүлэх

төлөвлөгөөг боловсруулан батлуулах

Чанарын баталгаажуулалтын шинэ стандартын

туршилт эхлүүлэх.

Гүйцэтгэлд/чадамжид суурилсан үнэлгээний

системийн стандартын хэрэгжилтэнд үнэлгээ

хийх

Хуудас | 148


ЗУРГАА.

БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН 2021-2025 ОНД

ХӨГЖҮҮЛЭХ ЗОРИЛТУУДЫГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ

ДУНД ХУГАЦААНЫ ЗАРДЛЫН ХҮРЭЭ

Хуудас | 150


ЗУРГАА. БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН 2021-2025 ОНД ХӨГЖҮҮЛЭХ ЗОРИЛТУУДЫГ

ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ДУНД ХУГАЦААНЫ ЗАРДЛЫН ХҮРЭЭ

6.1 Өртгийн тооцоолол

БСДХХТ-ний СӨБ-ын салбарт нийт 15 зорилт хэрэгжихээр төлөвлөгдсөн байна. Эдгээр

15 зорилтыг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах зардлын тооцоог дараах байдлаар урьдчилсан

тоцоолов.

6. 1 дүгээр хүснэгт. СӨБ-ын салбарын өртгийн тооцоолол, сая төгрөг Үйл ажиллагаа 2021 2022 2023 2024 2025 Бүгд

1. Боловсролын чанар, нийцэл 2,439 2,278 1,646 1,212 2,529 10,104


1,357 1,985 966 582 1,704 6,594

Зорилт 1.1.1 СӨБ-ын хөтөлбөр, үнэлгээний стандарт боловсруулж хэрэгжүүлэх

254 1,423 25 180 877 2757.9

Зорилт 1.1.2 0-5 насны хүүхдийн эцэг эхийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

465 150 300 0 425 1,339

Зорилт 1.1.3 Хүүхдийн хөгжлийн цогц судалгааг тотмолжуулах

639 412 641 402 402 2,497


834 269 25 585 645 2,358

Зорилт 1.2.1 СӨБ-ын багшийн стандартыг боловсруулж хэрэгжүүлэх

495 10 20 580 0 1,105

Зорилт 1.2.2 СӨБ-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх уян хатан сургалтыг шинэчлэн сайжруулах

89 259 5 5 430 788

Зорилт 1.2.3 СӨБ-ын багш бэлтгэх хөтөлбөр, арга зүйг шинэчлэн сайжруулах

162 0 0 0 215 376

Зорилт 1.2.4 СӨБ-ын туслах багшийг бэлтгэх, хөгжүүлэх

89 0 0 0 0 89


158 25 655 0 0 838

Зорилт 1.3.1 Таван настай хүүхдүүдийн сургуульд бэлтгэгдсэн байдлын үнэлгээний журам боловсруулж, хэрэгжүүлэх

158 25 655 0 0 838


89 0 0 45 180 314

Зорилт 1.4.1 СӨБ-д нээлтэй болон зайны сургалтын санаачлагуудыг дэмжих

89 0 0 45 180 314

2. Тэгш хүртээмж, хамран сургалтыг нэмэгдүүлэх

128,877 62,282 41,380 41,380 4,918 278,838


128,656 61,820 41,380 41,380 4,500 277,736

Зорилт 2.1.1 СӨБ-ын орчинг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй байхаар сайжруулах

128,567 6,500 4,500 4,500 4,500 148,567

Зорилт 2.1.2 Цэцэрлэгийг автобустай болгох

89 55,320 36,880 36,880 0 129,169


222 462 0 0 418 1,102

Зорилт 2.2.1 СӨБ-ын хоол хүнсний аюулгүй байдал, тэжээллэг чанарыг сайжруулах

133 363 0 0 0 496

Зорилт 2.2.2 Малчин болон эмзэг бүлгийн хүүхдийн СӨБ-д хамрагдалтыг 100% хүргэх

89 99 0 0 418 606

3. Боловсролын засаглал, менежмент, удирдлагыг бэхжүүлэх

326 154 293 50 0 823

Хуудас | 151



89 129 113 50 0 381

Зорилт 3.4.1 Цэцэрлэгийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь дахин төлөвлөх

89 129 113 50 0 381


237 25 180 0 0 442

Зорилт 3.5.1 СӨБ-ын чанарын өөрийн болон хөндлөнгийн үнэлгээ

237 25 180 0 0 442

БҮГД 131,642 64,714 43,319 42,642 7,447 289,765

Эх сурвалж: Судлаачийн тооцоо

Дээрх тооцооллоос үзэхэд тэгш хүртээмж, хамран сургалтыг нэмэгдүүлэх II зорилгын

хүрээнд 278.8 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт шаардагдахаар байгаа нь нийт

шаардлагатай санхүүжилтийн 96.2 хувь болж байна. Энэ нь Зорилт 2.1.1 СӨБ-ын орчинг

хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй байхаар сайжруулах болон Зорилт 2.1.2

Цэцэрлэгийг автобустай болгох гэсэн хөрөнгө оруулалт нэлээд шаардсан үйл

ажиллагаатай холбоотой.

6.2 Зардлын хүрээ

Монгол Улсын боловсролын салбарын төсвийн таамаглал

Боловсролын салбарын зардлыг тооцохдоо Үндэсний хөгжлийн газрын Дунд хугацааны

хөгжлийн хүрээний IV тайлангийн тоон мэдээллийг ашиглав. Тус байгууллагаас ДНБ-ий

хэмжээг 2020-2025 онд дээд /их буюу өөдрөг/, дунд, доод /бага буюу өөдрөг биш/ гэсэн

гурван хувилбараар тооцсон байдаг. Хүснэгт 6.1.1-т хэтийн тооцоололд ашигласан

зарим үзүүлэлтүүдийг харуулж байна.

6. 2 дугаар хүснэгт. ДНБ, улсын төсвийн ДНБ-д эзлэх хувь болон боловсролын салбарын зардлын улсын төсөвт эзлэх хувийн таамаглал

Үзүүлэлт 2020 2021 2022 2023 2024 2025

ДНБ* 39816.9 42660.9 46851.9 51931.3 56472 61647.1

Улсын төсвийн ДНБ-д эзлэх

хувь 30.5% 30.6% 30.9% 31.1% 31.2% 31.4%

Боловсролын салбарын

зардлын улсын төсөвт эзлэх

хувь**

14.8% 14.8% 14.8% 14.8% 14.8% 14.8%

Эх сурвалж: Үндэсний хөгжлийн газрын Дунд хугацааны хөгжлийн хүрээний IV тайлан

Жич: *Бид дунд хувилбарын ДНБ-ийг ашигласан.

** Уг хувийг 2010-2018 оны дундаж ашиглан тооцсон.

Монгол Улс 2010-2018 онд боловсролын салбарт төсвийн зарлагыг дундажаар 14.8

хувийг зарцуулж ирсэн. Уг хувийг ядаж буурахгүй байхаар тооцоход 2020-2025 онд

манай улс боловсролын салбарын төсөв дараах байдалтай байна.

Хуудас | 152


Эх сурвалж: Үндэсний хөгжлийн газрын Дунд хугацааны хөгжлийн хүрээний IV тайлан дээр суурилсан

судлаачийн тооцоо

Зураг 6. 1. Боловсролын салбарын төсөв (тэрбум төгрөгөөр)

Боловсролын салбарын зардлыг нийтэд нь болон 2018 оны байдлаар дэд салбаруудын

төсвийн боловсролын салбарын нийт төсөвт эзлэх хувийг ашиглан дэд салбараар

тооцсон тооцоог 6.3 дугаар хүснэгтэд үзүүлэв.

6. 3 дугаар хүснэгт. Боловсролын салбар, дэд салбаруудын төсвийн таамаглал, тэрбум төгрөг

Жил Эзлэх

хувь

2020 2021 2022 2023 2024 2025

Нийт төсөв 1792.5 1926.8 2136.8 2383.8 2600.6 2857.1

СӨБ 23% 412.3 443.2 491.5 548.3 598.1 657.1

Бага, дунд 46% 824.5 886.3 982.9 1096.6 1196.3 1314.3

МБС 4% 71.7 77.1 85.5 95.4 104.0 114.3

Дээд 9% 161.3 173.4 192.3 214.5 234.1 257.1

Эх сурвалж: Үндэсний хөгжлийн газрын Дунд хугацааны хөгжлийн хүрээний IV тайлан дээр

суурилсан судлаачийн тооцоо

1,792.48 1,926.81

2,136.84 2,383.83

2,600.60 2,857.12

2020 2021 2022 2023 2024 2025

Дээд Дунд Доод

Хуудас | 153


Зураг 6. 2. СӨБ-ын төсөв (тэрбум төгрөгөөр)196 2018 онд СӨБ дэд салбарт боловсролын салбарын нийт зардлын 23 хувийг зарцуулсан.

Тус хувийг цаашид хадгалагдана гэж тооцоход манай улсын 2020-2025 оны СӨБ-ын дэд

салбарын төсөв Зураг 6.2-т үзүүлсэн байдлаар өсөхөөр байна.

Нийт зардлын үндсэндээ 80 (зарим тохиолдолд 90 хувь) нь урсгал зардалд

зарцуулагдаж байгаа өнөөгийн байдал дээр үндэслэн тооцоход СӨБ-ын

салбарын төсөв 2020-2025 онд дараах байдлаар хуваарилагдахаар байна. Үүнд:

6. 4 дүгээр хүснэгт. СӨБ-ын салбарын урсгал ба хөрөнгийн зардал, тэрбум төгрөг Жил 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Нийт төсөв 412.3 443.2 491.5 548.3 598.1 657.1

Үүнээс: урсгал зардал 329.8 354.5 393.2 438.6 478.5 525.7

Үүнээс: хөрөнгийн зардал 82.5 88.6 98.3 109.7 119.6 131.4

Эх сурвалж: Үндэсний хөгжлийн газрын Дунд хугацааны хөгжлийн хүрээний IV тайлан дээр суурилсан


196 Эх сурвалж: Үндэсний хөгжлийн газрын Дунд хугацааны хөгжлийн хүрээний IV тайлан дээр суурилсан


412.27 443.17

491.47 548.28

598.14 657.14

-

100.00

200.00

300.00

400.00

500.00

600.00

700.00

800.00

2020 2021 2022 2023 2024 2025

Дээд Доод Дунд

Хуудас | 154


ХАВСРАЛТУУД

Хуудас | 156


ХАВСРАЛТУУД

Хавсралт 1. Боловсролын салбарын дунд хугацааны хөгжлийн төлөвлөгөө 2021-2030-ийн хөгжлийн бусад бодлоготой нийцтэй байдал

№

Код

Боловсруулж байгаа бодлогын баримт бичгийн зорилт

МОНГОЛ УЛСЫН ТХҮБ 2030 – ТАЙ

НИЙЦЭЛ Үнэлгээ*

НҮБ-ЫН ТХЗ-УУДТАЙ НИЙЦЭЛ

Үнэлгээ ТӨРӨӨС БТББ /2014-2024 он/

Үнэлгээ

САЛБАРЫН ХЭМЖЭЭНД

1 0.1.1.1 Боловсролын бодлогыг шинэчлэх

2 0.3.1.1 Мэргэжлийн байгууллагын чадавхийг

бэхжүүлэх 2.2 Нийгмийн

тогтвортой хөгжил Зорилт 4c

3 0.3.3.1 СӨБ, БДБ-ын сургалтын хэрэглэгдэхүүн,

тоног төхөөрөмжийг орон нутагт үйлдвэрлэх 2.2 Нийгмийн

тогтвортой хөгжил Зорилт 4a 6.4

4 0.3.3.2 Хүний нөөцийн бодлого хэрэгжүүлэх 2.2 Нийгмийн

тогтвортой хөгжил Зорилт 4c 5.3

5 0.1.3.1 Орон нутгийн БСГ-ын чадавхийг бэхжүүлэх 2.2 Нийгмийн

тогтвортой хөгжил Зорилт 4a

6 0.1.4.1 Нээлттэй боловсрол, зайны сургалтын

агуулга, нөөц материал боловсруулах хүний нөөцийг бэлтгэх, чадавхжуулах

2.2 Нийгмийн тогтвортой хөгжил

2.2.3 - Зорилт 2, 3, 4

Зорилт 4.1. 4.2, 4.3 Зорилт 4.7

НАСАН ТУРШДАА СУРАЛЦАХУЙН БОДЛОГЫГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ

1 1.1.1.1 Насан туршдаа суралцахуйн үндэсний

хөтөлбөр хэрэгжүүлэх .2.3 – Зорилт, 2, 3, 4

Зорилт 4.1, 4.2, ба 4.3

1.2

2 1.1.2.1 НТС-н багш, ажилтны чадавхийг бэхжүүлэх,

сургалтад хамруулах

3

1.2.1.1 Насан туршийн боловсролын төвийг иргэдийн насан туршдаа суралцахуйд дэмжлэг үзүүлэх, зохион байгуулах чиглэлээр дэд бүтцийг сайжруулах

2.2.3.Мэдлэгт суурилсан нийгэм ба

ур чадвар бүхий Монгол хүн

Зорилт 4

Зорилт 4.4.1 4.1

4 1.2.3.1 Насан туршдаа суралцахуйн хэлбэр,

төрлийг боловсролын түвшин бүрт тодорхойлох, ҮМХ-тэй нийцүүлэх

2.2.3 – Зорилт, 2, 3, 4

Зорилт 4.1, 4.2, ба

4.3

5 1.3.1.1 НТС-н бодлогыг хэрэгжүүлэх салбар

дундын механизмыг тодорхой болгох 2.2.3 – Зорилт, 2, 3,

ба 4

Зорилт 4.1, 4.2, and 4.3

Хуудас | 157


6 1.3.2.1 НТС-н мэдээллийн бааз бий болгож,

мөшгих системтэй болох 2.2.3 – Зорилт, 2, 3,

ба 4

Зорилт 4.1, 4.2, and 4.3

СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ БОЛОВСРОЛЫН ДЭД САЛБАРЫН ХЭМЖЭЭНД

1

2.1.1.1 СӨБ-ын хөтөлбөр, үнэлгээний стандарт боловсруулж хэрэгжүүлэх

2.2 Нийгмийн

тогтвортой хөгжил

2.2.3 Мэдлэгт

суурилсан нийгэм ба

ур чадвар бүхий

Монгол хүн

Зорилт 4 Зорилт 4.2

2

2.1.1.2 0-5 насны хүүхдийн эцэг эхийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

2.2.3

Зорилт 4.2

3 2.1.1.3 Хүүхдийн цогц хөгжлийн судалгааг

тотмолжуулах 2.2.3

Зорилт 1, 2 Зорилт 4.2

4 2.1.2.1 СӨБ-ын багшийн стандартыг боловсруулж

хэрэгжүүлэх 2.2.3


5 2.1.2.2 СӨБ-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтыг шинэчлэн сайжруулах 2.2.3


6 2.1.2.3 СӨБ-ын багш бэлтгэх хөтөлбөр, арга зүйг

шинэчлэн сайжруулах 2.2.3

Зорилт 2

Зорилт 4.7.1 Зорилт 4.с.1

5.2

7 2.1.2.4 СӨБ-ын туслах багшийг бэлтгэх, хөгжүүлэх Зорилт 4.с.1 5.1

8 2.1.3.1 5 настай хүүхдүүдийн сургуульд

бэлтгэгдсэн байдлын үнэлгээний журам боловсруулж, хэрэгжүүлэх

2.2.3 Зорилт 2

Зорилт 4.2

9 2.1.3.2 СӨБ-д нээлтэй болон зайны сургалтын

санаачлагуудыг дэмжих Зорилт 4.а.1

10 2.1.4.1 СӨБ-ын МХТ-ний орчинг сайжруулах Зорилт 4.а.1 7.14

11 2.2.1.1 Цэцэрлэгийг автобустай болгох

12 2.2.2.1 СӨБ-ын хоол хүнсний аюулгүй байдал,

тэжээллэг чанарыг сайжруулах 2.2.3


13 2.2.2.2 Малчин болон эмзэг бүлгийн хүүхдийн СӨБ-

д хамрагдалтыг 100% хүргэх 2.2.3

Зорилт 1 Зорилт 4.2 Зарчим 2.1.2

БАГА, ДУНД БОЛОВСРОЛЫН ДЭД САЛБАРЫН ХЭМЖЭЭНД

1 3.1.1.1 Хөтөлбөрийн менежментийн циклийг

хэрэгжүүлэх, дүгнэх 2.2 Нийгмийн

тогтвортой хөгжил Зорилт 4

Хуудас | 158


2.2.3 Мэдлэгт суурилсан нийгэм ба


2 3.1.1.2 Хүүхдийн цогц хөгжлийн судалгааг

тогтмолжуулах 2.2.3

Зорилт 1, 2 Зорилт 4.2

3 3.1.2.1 ЕБС-ын багшийн стандартыг боловсруулж,

багш бэлтгэх, мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг шинэчлэх


Зорилт 4.2

4 3.1.2.2 ЕБС-ын багшийн мэргэжил дээшлүүлэх уян

хатан сургалтыг хөгжүүлэх 2.2.3

Зорилт 2 Зорилт 4.2 Зорилт 1.1.3

5 3.1.2.3 Сургуульд суурилсан багшийг хөгжүүлэх

хөтөлбөр хэрэгжүүлэх 2.2.3


6 3.1.2.4 Бага ангийн туслах багшийг бэлтгэх, туслах

багшийн орон тоог нэмэгдүүлэх Зорилт 4.с.1 5.3

7

3.1.3.1 Монгол хэлний түвшин тогтоох үнэлгээний системийг хөгжүүлэх



4.4

8

3.1.3.2 Чадварт суурилсан үнэлгээний системийг хөгжүүлэх



Зорилт 2

Зорилт 4.7 7.8

9

3.1.3.3 Ахлах сургуулийн сурагчдын үнэлгээг боловсронгуй болгох



Зорилт 2

Зорилт 4.7

10 3.1.4.1 БДБ-д нээлттэй болон зайны сургалтын

санаачлагуудыг дэмжих Зорилт 4.а.1 Зарчим 7.14

11 3.1.4.2 БДБ-ын МХТ-ний орчин, дэд бүтцийг

сайжруулах Зорилт 4.а.1 Зарчим 7.14

12 3.2.2.1 Бага боловсролын хоол хүнсний аюулгүй

байдал, тэжээллэг чанарыг сайжруулах 2.2.3


13 3.3.4.1 ЕБС-ийг байршил, бүтэц, хэв шинжээр нь

дахин төлөвлөх Зарчим 1.3.3

Хуудас | 159


14 3.3.5.1 ЕБС-ийн дотоод хяналт, үнэлгээг бэхжүүлэх

Зарчим 3.18

ТЕХНИКИЙН БОЛОН МЭРГЭЖЛИЙН БОЛОВСРОЛЫН ДЭД САЛБАРЫН ХЭМЖЭЭНД

1 4.1.1.1 Ажил, мэргэжлийн лавлах, стандартад

суурилсан ЧСС-ын хөтөлбөр боловсруулах, хэрэгжүүлэх

2.2, 2.3, Зорилт 4

2 4.1.1.2 ТМБС-ын судлагаа шинжилгээ, инновацийн

ур чадварыг дээшлүүлэх 2.2 – Зорилго 2


Зорилт 4.4 3.6

3 4.1.2.1 ТМБС-ын багшийн чадавхи бэхжүүлэх

хөтөлбөр хэрэгжүүлэх .2.3 – Зорилго 3 ба

зорилго 4 - Зорилт 4.c 5.3

4 4.1.3.1 Мэргэжлийн ур чадвар ба чадамжийн

үнэлгээг хооронд нь уялдуулах механизмыг сайжруулах

2.2.1 – Зорилго 2 2.2.3 – Зорилго 3

Зорилт 4.4

5 4.1.4.1 ТМБС-ын багшийн “мэдээлийн технологи

ашиглах” ур чадварыг дээшлүүлэх механизм бий болгох

2.2.3 – Зорилго 3 ба Зорилго 4

Зорилт 4.c 7.14

6 4.1.5.1 МБС-нд хөдөлмөрийн зах зээл (ХЗЗ) - ийн

мэдээллийн ашиглалтыг сайжруулах 2.2.1 – Зорилго 2 Зорилт 4.4 3.17

7 4.2.1.1 ТМБС-ын дэд бүтэц, тоног төхөөрөмж,

технологийг, симмуляци технологи, тоног төхөөрөмжийг сайжруулах


Зорилт 4.4 Зорилт 4.a

8 4.2.1.2 ТМБС-ын байгууллагын дадлага сургалтын

орчинг салбар дундын дадлагын бааз хэлбэрээр бүрдүүлэх


Зорилт 4.4

9

4.2.1.3 Боловсролын байгууллагын хичээл сургалтад хэрэглэх багаж хэрэгсэл, тавилга, зөөлөн эдлэлийн үйлдвэрлэлийг түншлэлийн хүрээнд хөгжүүлэх

2.2.1 – Зорилго 2 2.2.3 – Зорилго

4.4

Зорилт 4.a 6.4

10 4.2.2.5 МБС-ын олон хэв шинжийг бүрдүүлэх

замаар хүртээмжийг бий болгох 2.2.1 – Зорилго 2 Зорилт 4.4 1.3.3

11

4.2.2.6 ТМБС-ын хүртээмжийг иргэдэд насан туршдаа суралцах, ур чадвараа тасралтгүй дээшлүүлэх уян хатан боломжийг олгох замаар нэмэгдүүлэх

2.2.1 – Зорилго 2 Зорилт 4.4 1.1.3

12 4.2.2.7 Оюутныг дэмжих үйлчилгээг нэмэгдүүлэх 2.2.1 – Зорилго 2 Зорилт 4.4

Хуудас | 160


13 4.2.3.2 Өмнөх мэдлэг, ур чадварыг үнэлэх

механизмыг бэхжүүлж, хэрэгжүүлэх 2.2.3 – Зорилго 4 Зорилт 4.7

14 4.3.1.1 Салбар дундын зохицуулалтын зарчим,

ТХХТ-ээр удирдуулсан удирдлагын тогтолцоог бүрдүүлэх

2.2.3 – Зорилго 4 Зорилт 4.7 3.1, 7.1

15 4.3.2.1 ТМБС-ын боловсролын удирдлага

мэдээллийн тогтолцоог (БУМТ) бий болгож хэрэгжүүлэх

2.2.3 – Зорилго 3 Зорилт 4.3 Зорилт 4.4

Зарчим 1.3.5

16 4.3.4.1 ТМБС-ын төлөвлөлт, зохицуулалт,

хэрэгжүүлэлт, хяналтын оновчтой тогтолцоог хэрэгжүүлэх

2.2.3 – Зорилго 4 Зорилт 4.7

17 4.3.5.1 ТМБС-ын стандартад суурилсан ЧБ-ын

тогтолцоо (магадлан итгэмжлэлийг багтаасан)

Зарчим 4.12 Зарчим 7.12

ДЭЭД БОЛОВСРОЛЫН ДЭД САЛБАРЫН ХЭМЖЭЭНД

1 5.1.1.1 Мэргэжлийн чиглэл (хөтөлбөр) индекс

шинэчлэгдэж үндэсний онцлогтой шинэ хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэх


2 5.1.1.2 Дээд боловсролын “дадлага сургалт”-ын

шинэ загварыг сайжруулах Зарчим 5.3

3 5.1.2.1 ДБСБ-н профессор багшийн хөгжлийн

хөтөлбөр хэрэгжүүлэх 4.с

4 5.1.4.1 Нээлттэй, зайн сургалтыг хөгжүүлэх

бодлогыг сайжруулах Зорилт 4.4

5 5.1.5.1 Дээд боловсрол болон үйлдвэрлэлийн

хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх Зорилт 4

6 5.2.1.1 Дээд боловсролын сургалтын байгууллагын

дэд бүтцийг хөгжүүлэх

7 5.2.2.1 Бакалаврын болон ахисан түвшний

элсэлтийн журам шинэчлэн сайжруулах 2.2.3 Зорилт 4

8 5.2.3.1 Уян хатан суралцахуйг дэмжсэн бодлого

хэрэгжүүлэх Зарчим 3.15, 1.3.3

9 5.3.1.1 Судалгааны их сургуулийн бодлогыг

хэрэгжүүлэх Зорилт 4. Зарчим 3.16

10 5.3.2.1 ДБ-ын удирдлага, мэдээллийн нэгдсэн

системийг хөгжүүлэх 2.2.3 – Зорилго 3

Зорилт 4.3 Зорилт 4.4

Зарчим 1.3.5

Хуудас | 161


11 5.3.4.1 Дээд боловсролын үндэсний зөвлөл/хороо

байгуулагдан үйл ажиллагаагаа явуулах Зарчим 3.13

12 5.3.4.2 Ахисан түвшний сургуулийн чансаа

тогтоодог систем бий болгож сайжруулах 4.3

13 5.3.4.3 Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ын чадавхийг

сайжруулах 4.5 Зарчим 3.6

14 5.3.5.1 Сургалтын үр дүнд суурилсан чанарын

дотоод баталгаажуулалтын тогтолцоог бэхжүүлэх

Зарчим 4.3, 4.12

Нийт

Нийцсэн хувь** (тоо, %)

Тайлбар (Энэ хэсэгт хөгжлийн бодлогын баримт бичгийн төсөл нь бусад бодлогын зорилттой хэрхэн уялдаж байгаа талаар товч танилцуулга

бичнэ. Агуулгын хувьд уялдсан болон огт тусгагдаагүй гэсэн үнэлгээ авсан зорилтын тухайн үнэлгээ авсан шалтгаан буюу бүрэн тусгагдаагүй үндэслэлийг тодруулан бичнэ.)

Хуудас | 162


Хавсралт 2. Шаардлагатай санхүүжилт, түүний эх үүсвэрийн тооцоолол

(сая төгрөгөөр)

А. СӨБ-ын салбарын тооцоолол

№ Бодлогын зорилго, зорилт Эхлэх/ дуусах огноо

Нийт

Төсвийн жил 1

(1)


(2)


(3)


(4)


(5)

Нийт

шаар

дагд

ах

санхүүж

ил

т

Урсга

л з

ар

да

л

Хөр

өнгө

оруул

ал

т

Нийт

шаар

дагд

ах

санхүүж

ил

т

Урсга

л з

ар

да

л

Хөр

өнгө

оруул

ал

т

Нийт

шаар

дагд

ах

санхүүж

ил

т

Урсга

л з

ар

да

л

Хөр

өнгө

оруул

ал

т

Нийт

шаар

дагд

ах

санхүүж

ил

т

Урсга

л з

ар

да

л

Хөр

өнгө

оруул

ал

т

Нийт

шаар

дагд

ах

санхүүж

ил

т

Урсга

л з

ар

да

л

Хөр

өнгө

оруул

ал

т

1.1 Зорилго 1.1 Хөтөлбөрийн чанар,

нийцийг сайжруулах 2021-2025 6,594 1,357 1,985 966 582 1,704

1.1.1 СӨБ-ын хөтөлбөр, үнэлгээний

стандарт боловсруулж хэрэгжүүлэх 2021-2025 2,758 254 1,423 25 180 877

1.1.2. 0-5 насны хүүхдийн эцэг эхийн

хөтөлбөр хэрэгжүүлэх 2021-2025 1,339 465 150 300 0 425

1.1.3 Хүүхдийн цогц хөгжлийн судалгааг

тогтмолжуулах 2021-2025 2,497 639 412 641 402 402

1.2 Зорилго 1.2 Багшийн чадавхийг

сайжруулах 2021-2025 2,358 834 269 25 585 645

1.2.1 СӨБ-ын багшийн стандартыг

боловсруулж хэрэгжүүлэх 2021-2025 1,105 495 10 20 580 0

Хуудас | 163


1.2.2

СӨБ-ын багшийн мэргэжил

дээшлүүлэх уян хатан сургалтыг

хөгжүүлэх 2021-2025 788 89 259 5 5 430

1.2.3 СӨБ-ын багш бэлтгэх хөтөлбөр,

арга зүйг шинэчлэн сайжруулах 2021-2025

376 162 0 0 0 215

1.2.4 СӨБ-ын туслах багшийг бэлтгэх,

хөгжүүлэх 2021-2025

89 89 0 0 0 0

1.3 Зорилго 1.3 Суралцагчийн

үнэлгээг сайжруулах 2021-2025

838 158 25 655 0 0

1.3.1 5 настай хүүхдүүдийн сургуульд

бэлтгэгдсэн байдлын үнэлгээний

журам боловсруулж, хэрэгжүүлэх

2021-2025

838 158 25 655 0 0

1.4 Зорилго 1.4 МХТ-ийн хэрэглээг

сайжруулах 2021-2025

314 89 0 0 45 180

1.4.1 СӨБ-д нээлтэй болон зайны

сургалтын санаачлагуудыг дэмжих 2021-2025

314 89 0 0 45 180

2.1 Зорилго 2.1 Сургалтын

байгууллагын дэд бүтцийг


2021-2025

277,736 128,656 61,820 41,380 41,380 4,500

2.1.1 СӨБ-ын орчинг хөгжлийн

бэрхшээлтэй хүүхдэд ээлтэй

байхаар сайжруулах

2021-2025

148,567 128,567 6,500 4,500 4,500 4,500

2.1.2 Цэцэрлэгийг автобустай болгох 2021-2025

129,169 89 55,320 36,880 36,880 0

2.2 Зорилго 2.2 Тэгш хүртээмж,

хамран сургалтын нэмэгдүүлэх 2021-2025 1,102 222 462 0 0 418

Хуудас | 164


2.2.1 СӨБ-ын хоол хүнсний аюулгүй

байдал, тэжээллэг чанарыг

сайжруулах 2021-2025 496 133 363 0 0 0

2.2.2 Малчин болон эмзэг бүлгийн

хүүхдийн СӨБ-д хамрагдалтыг

100% хүргэх 2021-2025 606 89 99 0 0 418

3.4 Зорилго 3.4 Оновчтой

төлөвлөлт, менежмент,

зохицуулалтыг бэхжүүлэх 2021-2025 381 89 129 113 50 0

3.4.1 Цэцэрлэгийг байршил, бүтэц, хэв

шинжээр нь дахин төлөвлөх 2021-2025 381 89 129 113 50 0

3.5 Зорилго 3.5 Хяналт үнэлгээ,

чанарын баталгаажуулалтыг

бэхжүүлэх 2021-2025 442 237 25 180 0 0

3.5.1 СӨБ-ын байгууллагын дотоод

хяналт, үнэлгээг бэхжүүлэх 2021-2025 442 237 25 180 0 0

Нийтшаардагдаххөрөнгийнхэмжээ 2021-2025 289,765 131,642 64,714 43,319 42,642 7,447

Санхүүжилтийн эх үүсвэр

Улсын төсөв 2021-2025

443,200 491,500 548,300 598,100 657,100

Орон нутгийн төсөв

Гадаадын зээл, тусламж

Гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалт

Засгийн газрын гадаад, дотоод үнэт цаас

Концессын гэрээ

Бусад эх үүсвэр

Хуудас | 165


Хавсралт 3. Хэлэлцүүлгийн саналын багц товьёог

№

Бодлогын баримт бичгийн

холбогдох зорилго, зорилт

Байгууллага, хувь хүн Санал гаргасан Тусгасан эсэх

(Тайлбар, үндэслэл) Нэмэлт оруулах Хасах Өөрчлөх Найруулах

1 Сургуулийн өмнөх боловсрол

2019 оны 04 дүгээр

сарын 19-20-ны

өдрүүдэд зохион

байгуулсан “Боловсрол

ын салбарын

судалгааны урьдчилсан

үр дүнгийн

хэлэлцүүлэг”-т

оролцогчдоос гарсан

санал

-СӨБ-д хамрах насны бүтцийг

шийдэх асуудлыг хууль, МТ тусгах

- СӨБ-ын тухай хууль, инчеоны

тунхагт СӨБ-ын талаар тусгасан

зорилтуудыг нягтлан харах

- СӨБ-ийн бие даасан хуулийг

үндэсний хөгжил бодлогын түвшинд

оруулах

- Олон улсад СӨБ-ын чанарын

стандарт боловсруулах,

хэрэгжүүлэхэд сүүлийн жилүүдэд их

анхаарч байгаа тул санал

зөвлөмжид асуудлыг нэмэх

- Зөвлөмжид жил бүр тоглоом

наадгай авах зардлыг төсөвт тусгаж

хуваарьлах тухай зүйл оруулах

- Сургалтын хэрэглэгдэхүүн,

сургалтын орчинтой холбоотой

хэсгийг нэмж оруулмаар байна.

- Чанарын үзүүлэлтүүдийг олон

улсын туршлагыг харж байгаад

боловсруулмаар байна.

- Олон улсад хийгдсэн судалгааны

үр дүнг сайн оруулсан. Харин эх

сурвалжийг эргэж нягтлах

- Хуульчилсан ч хэрэгждэггүй,

асуудлыг шийддэггүй нөхцөл

байдлуудыг тодотгон авч үзэх...

- Зарим тоо баримтын зөрүүтэй

өгөгдлийг засварлах /нийтлэлийн

хорооны тоо, төрийн бус өмчийн

цэцэрлэгийн эзлэх хувь, хувьсах

зардлын хэмжээ зэрэг/, цэвэр

бохир тооцох аргачлал хоорондын

зөрүү ялгааг зөв авч үзэх

- Зарим мэдээллийн өгөгдөл

зөрүүтэй байгааг нягталж засах

-Статистик мэдээллүүдийг нягтлах,

эх сурвалжийг тодорхой заах,

/зарим өгөгдөл мэдээлэл

шаардлагатай/ эсэхийг нягтлах.

хүс, зур 15, 10 гэх мэт

-Ерөнхийдөө СӨБ-ын ололт,

амжилтыг хангалттай харуулсан,

харин бэрхшээлтэй талуудыг

тодорхой гаргаж ирмээр байна.

Нэр томъёоны тайлбаруудыг

хавсаргах /хувьсах, зардал,

цэвэржил, бохиржил, нүүдлийн нэр

цэцэрлэг, ээлжийн бүлэг, явуулын

багш, жилийн дундаж ирц гэхмэт/,

2 бүлгийн бүтцийг эргэж хармаар

байна. Агуулгын дараалал 10, 11

,89, 5,6,7,12,13,14,15 гэж

өөрчлөвөл зүгээр байна.

-СӨБ-ын салбар дахь ололттой болон бэрхшээлтэй талыг хүснэгтэд бичих

-Батлагдсан хуулийн хэрэгжээгүй

зарим заалт болон эрх зүйн

баримт бичиг хоорондын уялдаа

хамаарлыг хэрхэн авч үзэх

чиглэлийн асуудлыг тодорхой

томьёолох, хуулийн холбогдох

заалтыг эх сурвалжаас шууд

томьёолсон утгаар нь хэрэглэх

- Өгөгдлийг бичихдээ холбогдох

эх сурвалжийг тодорхой заах

-Төрийн бус өмчийн цэцэрлэг,

хүүхэд харах үйлчилгээний

төвтэй холбогдох хяналт

шинжилгээний дүн, нөхцөл

байдлын судалгаатай танилцах

- Чанарыг гадаад, дотоод

үзүүлэлтийг эргэн нягтлах

хэрэгтэй байна. Зарим

үзүүлэлтийн утга эргэлзээтэй

байна. Хүс5-д бүтцийн чанар,

бүтэц ба явцын чанар гэх

үзүүлэлтүүдийг эргэж харна уу.

Энэ хүснэгтэд бичсэн чанарын

хэмжүүрүүдийн дундаж үнэлгээг

бичсэн. Үүнд нэмэлт тайлбар

хэрэгтэй байна.

- Төсөв санхүүгийн хүрэлцээгүй

байдлаас үүдэлтэй гэх

шалтгаанаар хуулийн заалт

Хуудас | 166


хуулийн хэрэгжилтийг эргэн хянадаг

мехнизм талаас нь...

- Хувилбарт цэцэрлэгийн тухай, хэсгийг илүү тодорхой болгомоор байна. “Хүүхэд харах үйлчилгээ” цаашид үргэлжлэвэл СӨБ-д хамаарах эсэхийг тодорхой болгомоор санагдлаа.

хэрэгжихгүй байгаа нөхцөл

байдлыг сайжруулах.

-Менежментийн оновчтой арга

замын талаар тодотгох... /орчны

стандар, МУ-ын хууль СБӨ-ын

тухай гэх мэт/

- Тэгш байдал буюу ядуу өрхийн

хүхэд СӨБ-д хамрагдаж байгаа

эсэх тухай хэсгийг /хуу 16,17/

илүү тодорхой боловсруулж

бичмээр байна

- Дүгнэлт хэсэгт ололт, дутагдлын

талаар үр дүнгийн шинжилгээг

илүү нарийвчлалтай хийж,

өгүүлбэржүүлэх

2 Бага, дунд боловсрол







үр дүнгийн



санал

- Тэгш байдлыг харуулах тоо баримт

нэмэх нь зүйтэй. Үүнд: Зөвхөн

хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүд бус

цөөнх, малчдын хүүхэд гэх мэт

мэдээллийг тулгаж өгвөл зүгээр

- 5 настанг цэцэрлэгт заавал

хамруулах тухай заалтыг хуульд

тусгах, анги дэвшилтийн асуудлыг

гаргах

-Энэ тал дээр тоо баримт, мэдээлэл

оруулах хэрэгтэй

- Багштай холбоотой мэдээлэл сайн

тусгагдсан байна.: Сурлага,

сурлагын талаас харсан мэдээлэл

ороогүй байсан. Оруулах нь чухал

юм. /Жишээ нь: Сурагчын сурлагын

амжилт тооо баримт/

-Санхүүжилтийн механизмыг бүрэн шинэчлэх -Өнөөгийн байдлыг ОУ-ын чиг

хандлагатай харьцуулж судлах

-Тогтвортой хөгжлийн зорилт 4-ийн шалгууруудыг тусгаж боловсролыг одоогийн нөхцөл байдал тэдгээр шалгууртай харьцуулж хаана байна гэсэн мэдээллийг оруулж өгөх

-Өнөөдрийн үйл ажиллагааны

алдаа дутагдлыг олсон боловч

яаж шийдэх вэ? Гэсэн арга замыг

илрүүлж өгөх

- Мэргэжлийн ахлах сургуулийн эрх зүйг дэмжих

Хуудас | 167


3 Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол сургалт







үр дүнгийн



санал

- Дотоод үр ашгийн талаар тодорхой

саналаа хэлж тэмдэглүүлсэн. Түүний

нотолгоог дахин хийх

-Багш бэлтгэх тогтолцоог сэргээх,

мэргэжил дээшлүүлэх арга замыг

тэдний нийгмийн асуудал, ахих

дэвших арга замтай уялдуулах. МБ-

ын сурах бичгийн талаар барих

бодлоготой болох /хөтөлбөр/ МБ-ыг

зориулалтын байраар хангах нэг

талын зарим арга замын санал

болгосон

-МБС-д тэгш байдал гэхээсээ хүртээмж гэдэг ухагдахуунаар хандаж мастер төлөвлөгөөний бүлгийг баяжуулах хот, хөдөөгийн ялгаа байгаа, мөн насан туршийн байх шаардлага дутмаг байгаа, нийгмийн янз бүрийн орчинд байгаа бүх хүнд МБ хүртэгдэх ёстой гэсэн байр суурьнаас энэ бүлэгт хандах нь зөв байх -- МБС-ын тогтолцоог бүрдүүлэгч талуудын /Жиш нь: МСҮТ, ПК гм/ аль нь өнөөдөр, цаашдаа голлох үүрэг гүйцэтгэх вэ? Гэдгийг судалж тогтоох. Чадамжинд суурилсан сургалт, үнэлгээний үр дүнд үнэлгээ хийж, цаашдын хандлагыг тогтоох

-Дараагийн түвшний мэдээллийг

боловсруулах шаардлагатай

-Өгөгдөлийг нэмэгдүүлэх, шинэ

соргог мэдээллээр баяжуулах,

МБ-ын оролцогч талуудын.

Жишээ нь: Хөдөлмөр

- Судалгааны институт, салбарын

яам гм/ мэдээллийг авч ашиглах

-Өнөөдөр МБ нь дотоодын х33-д

чиглэсэн байгаа. Үүнийг эхний

ээлжинд ОУ-ын хамтарсан аж

ахуйд бэлтгэх цаашдаа ОУ-ын

Х33-д хандсан агуулгаар

мэргэжилтэй ажилтныг бэлтгэх.

Үүнд ОУ-ын ямар туршлага,

хандлага байгааг судлах

- Судалгааны бүлэг тус бүрээр

өөрчилсөн саналыг тодорхойлж

өгсөн. Тэдэнд авах гээхийн

ухаанаар хандах. Бас тэдгээрийг

нотолгоожуулахад анхаарах.

Боловсролын тогтолцооны

салбар хоорондын агуулгын

уялдаанд /нийцэлд/ онцгой

анхаарах нь мастер

төлөвлөгөөний маш чухал чиглэл

бөгөөд жишээ нь боловсролын

нэгдмэл байдлыг харуулахад

хэрэгтэй юм.

4 Дээд боловсрол 2019 оны 04 дүгээр






үр дүнгийн

-Статистик мэдээлэл, судалгаа

тааруу байна. гэхдээ олж суурилах

-Тайланд өгөгдлийг нарийвчлан

нэмж оруулах, дээд боловсролын

салбарын тоо мэдээг зорилготой

нийцүүлж оруулах

- Прфессорын баг ажиллах эрх

зүйн тэр тусмаа санхүүжилтийн

механизм хэрэгтэй байна.

- Ангилалын журмын төсөл

асуулгад илүү анхаарч ангиллах

Хуудас | 168




санал

-шинэ чиглэлүүдийг тухайлбал,

дижитал сургууль байгуулах, эрхлэх

эрх зүйн зохицуулалт үгүйлэгдэж

байна.

- Үр дүнгийн дүн шинжилгээ хангалтгүй, нэмж сайжруулах шаардлагатай, Бодлогын заалт хангалттай орсон, дүн шинжилгээ, нэгтгэсэн дүгнэлт хангалтгүй байна. - Тоо мэдээ, нарийн өгөгдөл нэмж

дүн шинжилгээг илүү сайжруулах.

Багшийн хөгжил, багшлах боловсон

хүчний сургалтын үр дүн, түүнийг

илэрхийлэгч өгөгдлүүдийг нэмэх

- ДБСБ-ын дотуур байрны нөхцөл байдлын ADB -ДБШГ хийсэн байгааг нэмж оруулах. Бүлгийн үндсэн тоо мэдээ дутуу байгааг нэмж оруулах - Тулгамдаж буй бэрхшээлтэй асуудлуудыг тайлангийн үзүүлэлтүүд нотлох ёстой. Үүнд дутуу байгаа өгөгдөл мэдээллийг нэмэх саналыг багийн ажлын үеэр ярилцан тусгах шаардлагатайг эксдертэд хэлсэн.

- Нийслэл, орон нутгийн ДБСБ-ын

тулгамдаж байгаа асуудлуудыг

тодруулах

-ЭЕШ болон бусад үндсэн тоо

мэдээлэл нэмж сайжруулах

-Хүртээмж бараг хэтэрсэн, одоо

чанарт шууд чиглэсэн бодлого

байвал зүгээр байна.

- Магистр, доктор, бакалавр хөтөлбөрүүдийг өгөгдөлд нарийн оруулж харьцуулах - Энэ чиглэлийг ялангуяа дээд

боловсрол нь олон улсын

туршлага чиг хандлагатай нягт

уялдуулах

- ОУ-ын харьцуулсан туршлага одоогооор тайлангийн төсөлд хангалттай тусгаагүй байна.

5 Насан туршийн боловсрол







үр дүнгийн



санал

-Нэршил, удирдлага, зохион

байгуулалт өөрчлөх хуультай болох,

үндэсний хөтөлбөр боловсруулах

- Насан хүрэгчдийн боловсролын

тухай хуультай болох, БС-ын

санхүүжилтээс хувьлан хуваарилдаг,

мөн орон нутгийн оролцоо,

бизнесийн оролцоо зэргээр

зохицуулах боломжийг судлах

- Насан туршийн боловсролын төв гэж нэрлэж байгаа нь зохимжгүй. Харин албаны бус ба насанд

Хуудас | 169


хүрэгчдийн боловсролын төв гэж нэрлэн үйл ажиллагааг чиглүүлэх.


2019 оны 5 дугаар

сарын 24-ний өдөр

зохион


ын салбарын судалгаа”

сэдэвт хэлэлцүүлэгт


санал

-Тоо-чанар-шууд хамаарлыг ижил түвшинд харгалзуулан авч үзэх




зохион





-Багш хамруулан сургах тогтолцоог буй болгож сургуулийн тэгш хамруулж буй үнэлгээг буй болгох гэсэн санааг оруулах -Маш их хөтөлбөр, стандарт дүрэм байна. Одоо байгаа бичиг баримтыг судлан үнэлгээ хийх. Хэрэгжихгүй, хэрэгжүүлж мэдэхгүй олон биичиг баримт байна. Энд анхаарч бодит хөрсөн дээр ажиллахад анхаарах -Ямар хүн бий болгохоо

тодорхойлох

-Хүмүүжил төлөвшлийг яаж үнэлэх, тогтоох зэргийг тодорхойлвол яасан юм.

-Тогтвортой бадал -Байгалийн ухаан, МТ-н зэрэг

нарийн мэргэжлийн багшийн

хүртээмж

-Багшлах боловсон хүчин,

төсвийн тэгш бус байдал

-Ялгаатай байдлыг тооцон хүүхэд

бүрийн сурах нөхцөлийг

бүрдүүлж ажиллах гэдэг дээр бүх

дэд бүтэц сайн гэж дүгнэж байна.

-Тэгш байдал, хүртээмж

-Сум дундын ахлах сургууль

-Нээлттэй боловсрол

-Багшлах боловсон хүчний стандарт




зохион





-Багш, хүний нөөцийг

чадавхижуулах, тогтвор

суурьшилтай ажиллах чиглэлээр

авах арга хэмжээ, хүрэх үр дүн,

бодитой ажил, хөрөнгө санхүү

баймаар байна

-засаглалын тогтвортой байдал

-эрх зүйн шинэчлэл

-санхүүжилт

-Салбар хоорондын уялдаа

тогтолцоог түлхүү хийх

Хуудас | 170


-Салбар бүр тус тусдаа ярих биш

бүхэлд нь боловсролын

тогтолцооны талаар ярих

-чанар үр өгөөжийн талаар илүү

анхаарах

-МБСБ-д багшийн хөгжил, үнэлгээний тогтолцоог хэрэгжүүлэх, улам боловсронгуй болгох, хүрэх үр дүнгээ бодитой тооцох хэрэгтэй байна

9 Дээд боловсрол 2019 оны 5 дугаар


зохион





-Элд асуудлыг тодруулах, тэгш

байдал ДБ-д ямар байгааг

индикатор нэмэх

-ялгаатай байдлыг хүлээн

зөвшөөрсөн, хүлээн авах орчин,

асуулт, арга зүйг тусгах

- Гарах асуудлууд ерөнхийдөө томьёологдсон нэмж тодруулах байдлыг -AV-ийн 4 хувьсгалын бэлтгэх

мэргэжилтний талаар санал

дэвшүүлэх

-Англи хэл дээр хичээл заах

байдлыг бодлогоор дэмжих

- Хөдөө орон нутгийн ДБСБ-ыг

чадавхижуулах байдлыг томъёолох

-Багш, оюутнуудын судалгааны

чадавхийг нэмэгдүүлэх

-Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн

хүний нөөц бэлтгэх

-Мэдээллийн технологи, хувь хүний сурах боломжийг бий болгох, үр дүнд суурилсан хөтөлбөрийн хувилбарыг бий болгох

-Багшийн цалин хөлс, сайн багш

ажиллуулах хөшүүрэг бий болгох

-Сургуулийн орчим хэрэглэгдэхүүний талаар мэдээлэл дутмаг

Хуудас | 171



2019 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдөр зохион байгуулсан “Боловсролын салбарын хөгжлийн мастер төлөвлөгөөний төсөл 2021-2030” сэдэвт хэлэлцүүлэгт оролцогчдоос гарсан санал

- Багш, хүүхдийн тооны харьцаатай

холбоотой /бүлэг дүүргэлт/ асуудал

хаана байна вэ? Энэ нь багшийн

ажлын ачаалал, чанар, эрүүл

аюулгүй байдал гээд маш олон

асуудалд шууд нөлөөлж байгаа.

Цэцэрлэгийн зураглалтай холботой-

гэвч холбоог нь сайн гаргах /үр дүн

талаас нь ч юм уу/

-Малчдын хүүхэд

-ХБХ гэсэн 2 бүлгийг тодорхойлжээ

-Нийслэлийн захын дүүрэгт хамран

сургалтыг хэрхэн нэмэгдүүлэх

-ядуу өрхийн

-Цэцэрлэггүй хороо гэх мэт

-Багш бэлтгэх тогтолцоонд:

элсэлтийг /adminssion сайжруулах-

зөвхөн ЭЕШ-ийн оноогоор бус эссе,

ярилцлага, сайн дурын ажил хийсэн

туршлага гэх мэт бусад үе шатыг

нэмэх

-Ард иргэд эцэг эх, асран

хамгаалагчийг сургахаас гадна

төрийн болон ТББ-тай хамтран

Төрийн албан хаагчдын ёс зүй,

биеэр үлгэрлэх үлгэрлэлийг,

хүүхэдтэй болон бусадтай харилцах

харилцаа хандлагын талаар тусгах

-2.2.2 Эцэг эхийн хэвлэмэл

материал боловсруулж. Үүний

оронд ямар хэлбэрийн сургахад

тус тус хувь хамрагдсан байна гэх

мэт өөрчлөлт

-Хүүхэд бүрийн ялгаатай байдлыг

эрхэмлэсэн сургалтын орчин /дэд

бүтэц/

-хүүхэд хамгааллын бодлогод нийцсэн сургалтын орчин /хүүхэд ба багшийн харилцаа/

-Сайн томъёологджээ

-Зорилго, зорилтуудын

томъёолол, хэл найруулга, дахин

хянаж засварлах, Жиш: Багшийн

карьерийн замналыг/с- гэдгийг

багшийн мэргэжлийн хөгжил, өсч

хөгжих боломжийг нэмэгдүүлэх

гэх мэт

-Монгол Улсын хүүхэд бүрт тэгш

хүртээмжтэй чанартай, эрүүл,

аюулгүй сургуулийн өмнөх

боловсролын үйлчилгээг

чадавхижсан багш,

санаачлагатай эцэг эх, олон

нийтийн оролцоотой хөгжүүлж,

бэхжүүлнэ.

-Эцэг эхийн боловсролын

хөтөлбөр нь 0-5 хүртэлх насны

бүх хүүхдийн эцэг эхэд чиглэх

/зөвхөн СӨБ-өөс гадна үлдсэн

хүүхдийнхээр хязгаарлахгүй/

-Багшийн тасралтгүй хөгжил-

мэргэжил дээшлүүлэх гэдгийг

сургалтаас өргөн хүрээнд

хамраар байна. Олон

хувилбартай, эрэлт хэрэгцээнд

нийцсэн байхад анхаарах,

сүүлийн үед шинэ хувилбар олон

гарсан. жишээ нь: Professional

learning community хөгжүүлэх

-Чанарын хүрвэл зохих үр дүнг

үйл ажиллагаатай нь уялдуулан

нарийвчлан томъёолох. Жиш:

СӨБ-ын чанар ахиц гарна гэсэн

Хуудас | 172


томъёоллыг ямар үзүүлэлтээр

ахиц гаргахыг тодорхой болгох

-Үйл ажиллагаа хүрэх үр дүнг

зохистой томъёолох

-Багш: Стандарт /загвар/

үнэлгээний журам багшийг

бэлтгэх төгсөгчдийн загвар

-Хүүхэд: СБӨ-н хөтөлбөрийн үзэл

баримтлал үнэлгээтэй журам,

үнэлгээний арга хэрэгсэл /урт

болон богино хугацааны/

-Өмнөх семинар дээр

дэвшүүлсэн PPP /гэхдээ тэгш

байдлыг алдагдуулахгүйгээр/

оновчтой загваруудыг тусгах

-Хувийн цэцэрлэгүүдийн

магадлан итгэмжлэл. Төрийн

хувийн хэвшлийн түншлэл:

Байгууллагын цэцэрлэгийг

дэмжиж хөгжүүлэх

-Туслах багшийн асуудлыг орхих-

ажлын байр, бэлтгэх, мэргэжил

дээшлүүлэх тогтолцоо нь

тодорхойгүй гэх мэт олон

асуудалтай. Тиймээс туслах багш

байхгүй, харин ээлжийн 2 үндсэн

багштай байх асуудлыг оруулах

- Урьд багаар хийсэн дүн

шинжилгээнд суурилж үйл

ажиллагаа, шалгуур


Хуудас | 173


-Тэргүүлэх чиглэл дэд салбарын

түвшинд хэр бууж байгааг

тодруулах

-10 жил мастер төлөвлөгөө хийж

байгаа бодлогын түвшин ялгах, -

багш хөгжил, -KG mapping, -

нимйтлэг тусгай гол стратеги

болгож тэргүүлэх чиглэх /2-3

чухал зүйл гаргах

-18 зорилт цэгцлэх



-Төслийг агуулгын

алдагдуулахгүйгээр дахин

томъёолох

-Сурацахуйд сургах талаар нэмж

оруулбал зүгээр. Эрхэм зорилго

болж байна

-Сурагчдын дүр төрхийг тодорхой

гаргах. Үүнд: төлөвшил, бие бялдар,

оюун ухааны болон “зөөлөн ур

чадвар” тусгах

- Дэвшүүлсэн эрхэм зорилгыг

дэмжиж байна.

-Ёс зүйтэй, мэдлэг, чадвартай “Зөв

Монгол” хүнийг төлөвшүүлэх

-ЕБС-ийн менежментийг

боловсронгуй болгож бие даан

хөгжих боломжийг тодорхойлох

-Ирээдүйн зөв хүүхэд бэлтгэх,

хүүхдийн цогц хөгжлийн төвшинг

судалгааг тогтмолжуулах

-Суралцахуйд сургах талаар нэмж

оруулбал зүгээр.

- Тэргүүлэх

зорилго,

зорилгууда

д

тусгагдсан

зорилгууды

г дэмжиж

байна.

Харин

роль, цикл

гэх мэт

зэрэг

гадаад

үгнүүдийг

хасах

- Эрхэм зорилго болж байна.

1.Бандлах –шийдэгдэх асуудал,

үр дүн богож тавих

2. Өмнө хийж байгаа ажлуудын оруулах хэр зохимжтой -Суралцахуйн бэрхшээлийг

хүүхэд бүрд оновчтой

тодорхойлох

-Багш нарын МХТ мэдлэгийг

дээшлүүлэх холимог /цахим,

танхимын/ сургалт зохион

байгуулах чадварын дээшлүүлэх

- БДБ-ын хүртээмж, хамрах

сургалт бусад оронтой

харьцуулахад сайн гэдэг ч бодит

байдалд завсардалт, тэгш бус

үйлчилгээг газар авсан. Иймд

суралцагчдын тэгш эрх сурах

орчинг хэрхэн бий болгох талд

зорилтуудаа чиглүүлэх

-Суралцахуйн уян хатан

хувилбаруудыг мастер

Хуудас | 174


-СӨБ, ЕБС, багш, тоглоом, орчны

стандартыг 1 болгон гаргах

- Хөтөлбөрийг үнэлээд дараагийн

хөтөлбөрийн зөвлөмжийг гаргаад

сайжруулах саналыг нь гаргах,

тогтвортой мөрдөх

-Хөтөлбөрийн:

-боловсруулалт

-хэрэгжилт

-үнэлгээ /сайжруулалт/

-шинэчлэх

Дагуу хэзээ, юу хийхийг тодорхой

болгох

-“Тэргүүлэх чиглэл”-ийг бүхэлд нь

дэмжиж байна.

- Багшийн чанар ихээсээ илүү

сургалтын чанар /хөтбөлр, с/б/-ын

тухай, хэрхэн сайжруулах талаар,

ТХБ 2030-тай хэрхэн уях, ирээдүйн

монгол иргэнийг төлөвшүүлэх

чанарын асуудлыг түлхүү тусгах

-Хөтөлбөрүүдийн уялдаа холбоо,

мастер төлөвлөгөөний зорилтуудыг

уялдаа холбоотойгоор, дэс

дарааллын дагуу оруулах, хүрэх үр

дүнг бодитой тооцоолох,


-Багшийн чадавхийг бэхжүүлэх

зорилгын 1.2.1 ЕБС-ын багшийн

стандартыг боловсруулах,

төлөвлөгөөнд тусган хэрэгжүүлэх

боломжтойгоор төлөвлөх

-Хөдөөгийн сургуулийн ариун

цэврийн орчин хүүхдэд ээлтэй

болгох, сайжруулах

-Хөгжлийн бэрхшээлтэй болон

ядуу, эмзэг өрхийн хүүхдийг

сургуульд хүргэх гэдэг нь хот

газар ........... байна.

-Хэрэглэгдэхүүний стандартыг

сайн зааж өгөөд хэн хийж чаддаг

хүмүүс нь үйлдвэрлэх /МБС байж

болно/

- БСУГ-ын бүтэц, хэв шинжийг

тодорхойлох, хүн амын тоонд

харьцуулж, мэргэжилтэн

ажиллуулах

- Сургуулийн бие даасан байдлыг

бэхжүүлэх, сургуулийн

менежмент PDCA хэрэгжилтийг

дэмжих

- Эрх зүйн орчин хоорондын

уялдаа холбоо, ялангуяа,

хэрэгжилтийн хяналт,

хариуцлагын хэрхэн тооцох нь

маш чухал юм

-Багшийн удирдлага,

менежментийн хувьд туслах

багшийн стандартыг мөн тогтоож

өгөх

-Карьерйн өсөлт, хөгжилтийг мөн

оруулж өгөх шаардлагатай

Хуудас | 175


хэрэгжүүлэх, мэргэжил дээшлүүлэх

сургалтыг шинэчилж сайжруулах

-Сургууль бүрийн дэд бүтцийн

орчинг сайжруулах, үнэлэх 10

жилийн дараа ямар болохыг нь

тодорхой зорилтоор дэвшүүлэх

-1.1.1 2024 онд үнэлгээ рейтен

хэрэгжүүлж хийж, зөвлөмж гаргах,

2025 онд шинэ хэрэгжилт эхэлж

-1.1.2 тусдаа зорилт байхгүй байх шаардлагаа стандартчилах - Хүүхдийн тоо, хүн амын нягтралтай уялдуулан сургуулийг спорт залтай, урлаг залтай барих

-Мэргэшсэн удирдах ажилтаныг

бэлтгэх

-- 1.2.2 Багшийн хөгжилд дэмжлэг

үзүүлэх /хувийн мэргэжлийн/

- Нэгтгэх 1.2.3 карьерыг

- 1.2.5 Туслах багштай лаборант

/стем/ хэрэгжих

-1.3.1 Монгол хэлний хэрэгжилт түвшинг тогтоох - PDCA суурилж /агуулгын хүрээ/

үйл ажиллагааг төсөвлөх-

үндэсний түвшинд

- Боловсролыг хөгжүүлэхэд /2030

хүртэл/ зам ганц салбарын хүчин

чармайлт амжилт олохгүй. Эдийн

засагт тэргүүлж буй, ДНБ-нд том

байр суурь бүхий бусад

салбарын дэмжлэг, туслалцаа

холбоо хамаарал чухал

-Мастер төлөвлөгөөг системтэй

бүтцэд оруулах

-Тогтсон мэргэжлийн үг хэллэгийг

оруулах

-Товчилсон үгнүүдийг

ойлгомжтой задалж бичих

- Үг үсэг найруулгын алдаанд

анхаарах

- Гадаад үг хэллэгүүдийг монгол

утгаар нь оруулах хэрэгтэй

- зорилтуудыг нэгтгэх .... төстэй

.... чанараар

Хуудас | 176


-Насан туршийн хөгжил-мэдлэгт

суурилсан-нийгмийн сайн сайхан

-нэг өгүүлбэр болгон томъёолох

-Зорилтуудын дэлгэрэнгүй

томъёолох: 2.1: Хүний нөөцийн

бодлогыг хэрэгжүүлэх.

Мастер төлөвлөгөөний тусгай шийдэх зорилт юу вэ гэдгийг бичих, шинээр юуг шийдэх, тусгай хэрэгцээг хангах хөтөлбөр, хэрэглэгдэхүүн /ХӨБ үндэстний цөөнх/ -Алсын харааг 2030 онд яг юунд

хүрэх гэж байгааг бүхэлд нь

харж, нэг өгүүлбэрт багтаан

томъёолох

-Алсын харааг оновчтой

тодорхойлох: Монгол хүүхдийн

онцлогоор үнэт зүйлд суурилан

суралцах, оновчтой тогтолцоог

бий болгох

-Монгол хүүхдийн төлөвшилийг

анхаарч, монгол хүний дархлааг

хадгалж үлдэхэд анхаар нь

зүйтэй

-2030 онд яг юунд хүргэх гэж

байгааг бүхэлд нь харж нэг

өгүүлбэрт багтааж томъёолох

-Үр ашигтай санхүү, хөрөнгө

оруулалт тодорхой тусгах

- Боловсролын тэргүүлэх салбар

болгон хөгжүүлэх

-Монгол хүний насан туршийн

хөгжил, боловрол гэх мэт илүү

Хуудас | 177


багцлах. Боловсруулах тэргүүлэх

салбар болгох

-Монгол хүүхдийн төлөвшилийг

анхаарч, монгол хүний дархлааг

хадгалж үлдэхэд анхаарах нь

зүйтэй

- Холилдсон байна. 4 том

нийгмийн санаа зорилго

хэрэгжүүлэх, арга зам, үр дүн бүх

санааг багтаасан монгол

найруулгатай болгох

12 Дээд боловсрол 2019 оны 11 дүгээр сарын 29-ний өдөр зохион байгуулсан “Боловсролын салбарын хөгжлийн мастер төлөвлөгөөний төсөл 2021-2030” сэдэвт хэлэлцүүлэгт оролцогчдоос гарсан санал

-Ёс суртахуун, хүмүүжил, зөв хүн

бэлтгэх гэсэн санаа оруулах

-Ирээдүйн иргэний ур чадварт

суурилсан нь сайн давуу болсон

байна /ногоон, эко, тогтвортой гэх

мэт сайн тусгасан/

-Гадаадад өөрсдийн дээд

боловсролыг хүлээн зөвшөөрүүлэх

асуудлаас гадна гадны ДБСБ-т

суралцаж авсан кредит

/хөтөлбөрийг/ хүлээн зөвшөөрөх

асуудал оруулах

-1. Хөтөлбөрийн мэргэжилтнүүдийг

бэлтгэх

-2. МҮХ, Хуулийн шинэчлэл хэрхэн

уялдах талаар тодорхой тусгах

-3. Хөтөлбөрийн боловсролын

стандарт, загварыг хөгжүүлэх бүтэц,

з/б

-БХТөв гэхээс илүүтэй төсөл,

шагнал, нийгмийн баталгаа

системтэй хийх

-Хамгийн

сүүлийн

хэсгийг л

авах

саналтай

-1. ДББ зөвлөл байгуулах маш

зөв. Хуулинд тусгах /хэзээ?/

засаглал, бүтэц

-2. Санхүүжилтын тодорхой

зарчим /судалгааны чадавхийн

үнэлгээнд г.м/

-Мэргэжлийн

-Судалгааны –чадваруудаас

гадна харуицлагатай иргэн байх,

нийгэмдээ үйлчлэгч байх чадвар

оруулах

-10 ба түүнээс дээш жил

хэрэгжинэ гэж үзэхэд хийх

ажлуудын цар хүрээ бага

-Зорилт ба КР хоорондоо

задлахгүй хэсгүүд нилээд их

байна.

-ДБСБ-ын дотоод асуудалд

чиглэсэн зорилт /элсэлт/ багш

сонгон шалгаруулах, гэрээг

байгуулах г.м

Хуудас | 178


-Гоц чадвар, авъяасыг дэмжих

асуудлыг оруулах

-Хамран сургалтууд анхаархаас

гадна мэргэжлийн чиглэл сайн

өгөхөд анхаарах /ЕБС хүүхдийг

бэлтгэх/

-1. Магистр, докторын суралцагчдад

дэмжлэг

-2. Онлайн сургууль, хөтөлбөр,

хичээл-хууль эрх зүйн орчин,

стандарт, үнэлгээ г.м

-3. Үнэлгээ хийх-зөвлөгөө өгөх,

мэргэжлий ТББ-уудыг дэмжих

-Зорилгын чанар нийц, хүртээмж

гэх мэт ЮНЕСКО зарчмыг

хүрээнд томъёолсон нь сайн

-Судалгаа нээлттэй боловсролын

төв гэх мэт шинэлэг асуудлууд

туссан. Сургалтын загвар г.м



-Засаглал, менежмент, удирдлага 2

санааг шинэчилж оруулсан. Үүнийг

дахин шинээр авч үзэх юм

-Тэгш хүртээмж, хамран сургалт хэсэгт үндсэн санааг төлөвлөж танилцуулсан. Үүнийг бид дахин уулзаж сайжруулахаар төлөвлөж байна.

-Дэд салбарын зорилгын агуулга

ерөнхийдөө зөв

-Мастер төлөвлөгөөний үзэл

баримтлал, төлөвлөлт нь алсын

хараанд чиглэх учир түүний

боловсруулалтад анхаарах

14 Насан туршийн боловсрол


-Зорилго 1.4.1 – 4.5 дахь зорилго

нэгтгэх

Нээлттэй боловсрол, зайны

сургалтын нэгдсэн платформыг

НТС-н мэдээллийн баазтай

уялдуулж хөгжүүлэх. НТС-ын

танхимын төвийг түшиглэсэн цахим

сургалтын төв байгуулах

- Хөтөлбөр, чанар нийцлийг

сайжруулах, үндэсний шинэ

хөтөлбөр боловсруулах

-НТББ-ын бүтэц зохион байгуулалтыг өөрчлөх, СӨБ, БДБ, ИДБ, гадаад хэл, компьютер г.м олон талын мэргэжлийн хүнээр хангах боломжийг бүрдүүлэх

-Хамтын оролцоо, түншлэл

хариуцлагыг бэхжүүлэх

-Боловсролын удирдлага,

мэдээллийг системийг бэхжүүлэх

-Боловсролын оновчтой

төлөвлөлт менежмент болон

зохицуулалт

-Хяналт үнэлгээг сайжруулах

-НТББ-н сургалтанд суусан

сертификат, үнэмлэхийг дээд

сургуулийн диплом зэргийн адил

Хуудас | 179


-Багшийн чадавх бэхжүүлэх

-Нээлттэй боловсрол сургалтыг

хөгжүүлэх МХТ-ийн дэд бүтцийг

бэхжүүлэх, суралцагчдын оролцоо,

НТБТ-н бүтэц, орон тоог шинэчлэх

/СӨБ, ЕБС, МСҮТ, ИДС-оролцоотой/

-Суралцагч буюу түүгээр

үйлчлүүлэгчдийг эрэлт, хэрэгцээ,

сургалтын чанарын талаар тусгаж

оруулах

-Бүтцийг тодорхой болгох

- Instead of “inquiry learning”-“self-

directed learning” or “learning to

learn” skill. Эрэлхийлэлд суурилсан

суралцахуй – өөрийн удирдлагатай

суралцахуй эсвэл суралцахуйд

суралцах чадварыг хөгжүүлнэ гэж

оруулах саналтай. Self-directed

learning or learning to learn more

comprehensive broader concept than

inquiry based learning. 10 зорилтот үр

дүнг эргэн харах саналтай

хүчин төгөлдөрт тооцох ажилд

орох, тэтгэлэгт хамруулахад

дэмжлэг болох уялдааг үндэсний

хэмжээнд бий болгох

-2.3.1 Сургалтын үр дүнг хүлээн

зөвшөөрч, ашиглалтанд оруулж

баталгаажуулах

-Сургалтын байгууллагын дэд

бүтцийг сайжруулах

-Сургалтын уян хатан хэлбэрийг

бий болгох

-Насан хүрэгчдийн суралцахуйг

дэмжих үйлчилгээг бий болгох

Хуудас | 180


Хавсралт 9. Боловсролын салбарын дунд хугацааны хөгжлийн төлөвлөгөө

боловсруулах ажлын хүрээнд зохион байгуулсан нэгдсэн болон хэсэгчилсэн уулзалт,

хэлэлцүүлэгт оролцогчдын жагсаалт

НЭГ. ТӨРИЙН УЛС ТӨРИЙН АЛБАН ТУШААЛТАН 1. Ё.Баатарбилэг Улсын Их хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн,

Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын сайд

2. Ц.Мөнх-Оргил Улсын Их хурлын гишүүн

ХОЁР. БОЛОВСРОЛ, СОЁЛ, ШИНЖЛЭХ УХААН, СПОРТЫН САЙДЫН 2019 ОНЫ 4 ДҮГЭЭР

САРЫН 01-НИЙ ӨДРИЙН А/188 ТООТ ТУШААЛААР БАТАЛСАН “БОЛОВСРОЛЫН САЛБАРЫН

МАСТЕР ТӨЛӨВЛӨГӨӨ БОЛОВСРУУЛАХ ЕРӨНХИЙ БОЛОН ДЭД АЖЛЫН ХЭСГИЙН

БҮРЭЛДЭХҮҮН”

ЕРӨНХИЙ АЖЛЫН ХЭСГИЙН БҮРЭЛДЭХҮҮН

Ерөнхий ажлын хэсгийн ахлагч:

3. С.Мөнхбат Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны Шинжлэх Ухаан, Технологийн Бодлогын Газрын дарга

Яам, газруудын төлөөлөл

Гишүүд:

4. Ж. Должинсүрэн

Үндэсний Хөгжлийн Газрын Хөгжлийн Бодлого, Төлөвлөлтийн Газрын дарга

5. А. Амарбал Үндэсний Статистикийн Хорооны Хүн ам, нийгмийн статистикийн газрын дарга

6. А. Халиунаа

Хөдөлмөр, Нийгмийн Хамгааллын Яамны Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга

7. Ч. Хатанбаатар Үндэсний Аюулгүй Байдлын Зөвлөлийн ажлын албаны Соёл иргэншлийн аюулгүй байдал, шашин, боловсрол хариуцсан ахлах референт

8. С.Энхзориг

Үндэсний Аюулгүй Байдлын Зөвлөлийн ажлын албаны Соёл иргэншлийн аюулгүй байдал, шашин, боловсрол хариуцсан референт

Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яам, боловсролын байгууллагын төлөөлөл

9. Г.Дуламжав Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны Сургуулийн Өмнөх Боловсролын Бодлогын Газрын дарга

10. Т.Ням-Очир Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны Ерөнхий боловсролын бодлогын газрын дарга

11. Т.Амаржаргалан

Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны Дээд боловсролын бодлогын газрын дарга

12. С.Нансалмаа Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны

Санхүү, хөрөнгө оруулалтын газрын даргын үүрэг

гүйцэтгэгч

13. Ж. Ариунболд

Боловсролын Магадлан Итгэмжлэх Үндэсний Зөвлөлийн дэд дарга

Хуудас | 181


14. П.Лхагвасүрэн Боловсролын Хүрээлэнгийн захирал

15. Ж.Ган-Эрдэнэ Боловсролын Үнэлгээний Төвийн захирал

16. Д.Бадарч Боловсролын Хүрээлэнгийн зөвлөх

17. Т.Хэруга Их, дээд сургуулийн концерциумын ерөнхийлөгч

18. Ж.Болор Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны Олон

улсын төсөл, хөтөлбөр, гадаад хамтын ажиллагааны

газрын мэргэжилтэн

19. Р.Бандий

Боловсролын Салбарын Хөгжлийн Мастер Төлөвлөгөө боловсруулахад дэмжлэг үзүүлэх төслийн дэд ахлагч

20. П.Оюунаа

Боловсролын Салбарын Хөгжлийн Мастер Төлөвлөгөө боловсруулахад дэмжлэг үзүүлэх төслийн зөвлөх

Олон улсын байгууллагын төлөөлөл

21. Л.Итгэл Азийн Хөгжлийн Банкны нийгмийн салбарын ахлах мэргэжилтэн

22. Мияашита Хиромичи Японы ЭСЯ-ны нэгдүгээр нарийн бичгийн дарга, Эдийн засаг, хөгжлийн хамтын ажиллагааны хэлтсийн дарга

23. Г.Пагма Дэлхийн Банкны Монгол Улс дахь Суурин Төлөөлөгчийн газрын үйл ажиллагаа хариуцсан мэргэжилтэн

24. Ё. Мөнхтуяа ЮНЕСКО-н үндэсний комиссын боловсролын асуудал эрхэлсэн мэргэжилтэн

25. Т.Цэндсүрэн ЮНИСЕФ-ийн Монгол Улс дахь Суурин төлөөлөгчийн газрын Бага насны хүүхдийн хөгжлийн мэргэжилтэн

26. Фужи Эрита Японы олон улсын байгууллагын Монгол Улс дахь Суурин төлөөлөгчийн газрын боловсрол, нийгмийн асуудал хариуцсан мэргэжилтэн

Иргэний нийгмийн байгууллагын төлөөлөл

27. Б. Батжаргал Боловсролын Хамтын Ажиллагааны Нийгэмлэгийн

гүйцэтгэх захирал 28. Д. Цэцэгээ Монголын Багш нарын Холбооны гүйцэтгэх захирал

29. X.Ганбаатар Ажил Олгогч Эздийн холбооны тэргүүн

30. С.Сэлэнгэ Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн эцэг эхийн холбооны тэргүүн

Ерөнхий ажлын хэсгийн нарийн бичгийн дарга:

31. Т.Ууганбаяр

Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны Олон улсын төсөл, хөтөлбөр, гадаад хамтын ажиллагааны газрын даргын үүрэг гүйцэтгэгч

СУРГУУЛИЙН ӨМНӨХ БОЛОВСРОЛЫН ДЭД АЖЛЫН

ХЭСГИЙН БҮРЭЛДЭХҮҮН

Дэд ажлын хэсгийн ахлагч:

32. Г.Дуламжав Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны

Сургуулийн өмнөх боловсролын бодлогын газрын

дарга

Гишүүд:

Хуудас | 182


33. Ж. Батдэлгэр Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн

Сургуулийн өмнөх боловсролын сургуулийн судалгаа

арга зүйн төвийн эрхлэгч

34. Ч.Пүрэв-Очир Японы хүүхдийг ивээх сангийн мэргэжилтэн

35. Т.Цэндсүрэн ЮНИСЕФ-ийн Монгол Улс дахь Суурин төлөөлөгчийн газрын Бага насны хүүхдийн хөгжлийн мэргэжилтэн

36. Ш.Цэрэннадмид Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн

Сургуулийн өмнөх боловсролын сургуулийн арга зүйн

тэнхимийн эрхлэгч

37. Б. Төртогтох Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн

Сургуулийн өмнөх боловсролын сургуулийн багш

38. Г.Монголхатан Боловсролын Хүрээлэнгийн Сургуулийн өмнөх

боловсрол хариуцсан эрдэм шинжилгээний ажилтан

39. З.Болормаа Нийслэлийн Боловсролын газрын Сургуулийн өмнөх

боловсролын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн

40. Б.Хэрлэн Удирдлагын Академийн сэтгэл зүй, судалгааны арга

зүйн тэнхмийн багш

Дэд ажлын хэсгийн нарийн бичгийн дарга:

41. Л.Отгонсүрэн Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны

Сургуулийн өмнөх боловсролын хөгжлийн бодлого,

төлөвлөлт хариуцсан мэргэжилтэн

БАГА, ДУНД БОЛОВСРОЛЫН ДЭД АЖЛЫН ХЭСГИЙН БҮРЭЛДЭХҮҮН

Дэд ажлын хэсгийн ахлагч :

42. Т.Ням-Очир Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны

Ерөнхий боловсролын бодлогын газрын дарга

Гишүүд:

43. Б.Ширнэн Үндэсний Аюулгүй Байдлын Зөвлөлийн орон тооны бус

шинжээч

44. С.Санжаабадам Боловсролын Хүрээлэнгийн Эрдэмтэн нарийн бичгийн дарга

45. Л.Ганбат Боловсролын Үнэлгээний Төвийн Шалтгалт, судалгаа хариуцсан хэлтсийн дарга

46. Ч.Лодойравсал Монгол Улсын Их Сургуулийн багш

47. Н.Наранчимэг Удирдлагын Академийн Удирдахуйн ухааны

сургуулийн багш

48. Х.Цэцэгжаргал Боловсролын Хүрээлэнгийн Боловсролын менежмент, төлөвлөлтийн судалгаа хариуцсан эрдэм шинжилгээний ажилтан

49. Ш.Оюунцэцэг Багшийн Мэргэжил Дээшлүүлэх Институтийн арга зүйч

50. Е.Батчулуун Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн багш

51. Д.Тунгалаг “Бүх нийт боловсролын төлөө” иргэний нийгмийн үндэсний эвслийн зохицуулагч

Хуудас | 183


52. П.Зохихсүрэн Багшийн Мэргэжил Дээшлүүлэх Институтийн арга зүйч


53. Д.Батцэцэг Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны Ерөнхий боловсролын бодлогын газрын мэргэжилтэн

ДЭЭД БОЛОВСРОЛЫН ДЭД АЖЛЫН ХЭСГИЙН БҮРЭЛДЭХҮҮН


54. Т.Амаржаргалан Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны

Дээд боловсролын бодлогын газрын дарга

Гишүүд:

55. Я.Долгоржав Үндэсний Аюулгүй Байдлын Зөвлөлийн орон тооны бус

шинжээч

56. Б.Одгэрэл Отгонтэнгэр Их Сургуулийн Хүмүүнлэгийн сургуулийн

захирал

57. У.Мягмаржав Боловсролын Хүрээлэнгийн Бакалаварын агуулга,

хөтөлбөр хариуцсан эрдэм шинжилгээний дэд

ажилтан

58. Б.Отгонтөгс Боловсролын Зээлийн Сангийн Захиргаа, хүний нөөц,

хамтын ажиллагаа, ажлын албаны дарга

59. Ц.Баясгалан Боловсролын Магадлан Итгэмжлэх Үндэсний

Зөвлөлийн ажлын албаны Магадлан итгэмжлэл

хариуцсан мэргэжилтэн

60. Б. Батсүх Боловсролын Үнэлгээний Төвийн Үнэлгээ

хөгжүүлэлтийн хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн

61. Д.Баяр Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны

Дээд боловсролын хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт


62. Д.Сарангэрэл Монгол Улсын Их Сургуулийн Шинжлэх ухааны

сургуулийн Байгалийн ухааны салбарын Химийн

тэнхмийн эрхлэгч

63. Г.Баттүвшин Шинжлэх Ухаан, Технологийн Их Сургуулийн

Бизнесийн ахисан түвшний сургуулийн захирал

64. Ж.Тунгалаг Боловсролын Магадлан Итгэмжлэх Үндэсний

Зөвлөлийн мэргэжилтэн


65. М.Энхээ Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын Яамны

Дээд боловсролын сургалтын хөтөлбөр, үнэлгээ,

чанарын баталгаажуулалтын бодлого, хэрэгжилт


Хуудас | 184


ТЕХНИКИЙН БОЛОН МЭРГЭЖЛИЙН БОЛОВСРОЛ, СУРГАЛТЫН ДЭД АЖЛЫН



66. А. Халиунаа Хөдөлмөр, Нийгмийн Хамгаалалын Яамны Мэргэжлийн

боловсрол, сургалтын бодлогын хэрэгжилтийг

зохицуулах газрын дарга

Гишүүд

67. Д.Адилбиш Хөдөлмөр, Нийгмийн Хамгаалалын Яамны Мэргэжлийн


зохицуулах газрын мэргэжилтэн

68. Ц. Батдорж Мэргэжлийн Боловсрол, Сургалтын Үнэлгээний Төвийн

дарга

69. П. Болормаа Хөдөлмөр, Нийгмийн Хамгаалалын Яамны Мэргэжлийн


зохицуулах газрын Хөдөлмөрийн зах зээл, элсэлт,

төгсөлт, статистик мэдээ хариуцсан мэргэжилтэн

70. Т. Итгэлмаа Хөдөлмөр, Нийгмийн Хамгаалалын Яамны Бодлого

төлөвлөлтийн газрын Хөрөнгө оруулалт, үйлдвэрлэлийн

хэлтсийн мэргэжилтэн

71. О.Ганцэцэг Хөдөлмөр, Нийгмийн Хамгаалалын Яамны Төрийн

захиргааны удирдлагын газрын Хуулийн хэлтсийн

мэргэжилтэн

72. Б. Мишигжав Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын

Үндэсний зөвлөлийн гишүүн

73. Ж.Юра Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын

холбооны ерөнхийлөгч

74. Б.Гэрэлмаа Боловсролын Хүрээлэнгийн Мэргэжлийн боловсролын

агуулга хөтөлбөр хариуцсан эрдэм шинжилгээний

дадлагажигч ажилтан

75. Ч.Тунгалаг Мэргэжлийн Боловсрол, Сургалтын Түншлэл ТББ-ын

захирал


76. Б. Болор-Эрдэнэ Хөдөлмөр, Нийгмийн Хамгаалалын Яамны Мэргэжлийн


зохицуулах газрын Бодлого, төлөвлөлтийн мэргэжилтэн

САНХҮҮ, ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ДЭД АЖЛЫН



77. С.Нансалмаа Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын

Яамны Санхүү, хөрөнгө оруулалтын газрын

дарга

Хуудас | 185


Гишүүд:

78. Бямбасүрэн Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын

Яамны Үйлдвэрлэлийн хэлтсийн мэргэжилтэн

79. Х.Ганцэцэг Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын

Яамны Нэгдсэн төсвийн ерөнхий нягтлан

бодогч, салбарын арга хэмжээний төсвийн

бодлого, төлөвлөлт, зохицуулалт хариуцсан


80. Ю.Алтантуяа Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын

Яамны Боловсролын салбарын статистикийн

мэдээлэл, бүртгэл, шинжилгээ хариуцсан


81. Л. Отгонжаргал Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын

Яамны Үйлдвэрлэлийн хэлтсийн Сургуулийн

өмнөх, дээд боловсролын салбарын барилга,

засварын төлөвлөлт, гүйцэтгэл хариуцсан


82. Ж. Отгонбат Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын

Яамны Дээд боловсрол, соёлын салбарын

төсвийн бодлого, төлөвлөлт, зохицуулалт


83. Г.Бурмаа Монгол Улсын Их Сургуулийн Бизнесийн

сургуулийн Санхүүгийн тэнхимийн эрхлэгч

84. Л.Наранчимэг Монгол Улсын Их Сургуулийн Бизнесийн

сургуулийн Нягтлан бодох бүртгэлийн

тэнхимийн эрхлэгч

85. С.Батцэцэг Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн

багш

86. Д.Сувдаа Монгол Улсын Их Сургуулийн Бизнесийн

сургуулийн багш


87. Ж.Ганбаатар Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухаан, Спортын

яамны Нэгдсэн төсөв, боловсрол, соёлын

газар, хэлтсийн төсвийн бодлого, төлөвлөлт,

зохицуулалт хариуцсан мэргэжилтэн

НАСАН ТУРШИЙН БОЛОВСРОЛЫН ДЭД АЖЛЫН ХЭСГИЙН

БҮРЭЛДЭХҮҮН

Дэд ажлын хэсгийн ахлагч: 88. Л.Болортунгалаг Насан Туршийн Боловсролын Үндэсний Төвийн

захирал Гишүүд: 89. Е.Батчулуун Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн багш

Хуудас | 186


90. Л.Мөнхтуяа Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн Мэдээллийн технологи, Зайны Сургалтын албаны дарга

91. Л.Эрдэнэчимэг Насан Туршийн Боловсролын Үндэсний Төвийн мэргэжилтэн

92. Б.Алтансүх Боловсролын Хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажилтан

Ажлын хэсгийн нарийн бичгийн дарга:

93. Б.Эрдэнэчимэг Боловсролын Хүрээлэнгийн Бага боловсролын хөтөлбөрийн судалгаа хариуцсан эрдэм шинжилгээний ажилтан

Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын сайдын 2019 оны 11 дүгээр сарын 15-ны

өдрийн А/728 тоот тушаалаар “Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд нэмэлт, өөрчлөлт

оруулсан тухай

94. Ж.Мягмар БСШУСЯ-ны Сургуулийн өмнөх боловсролын бодлогын газрын дарга

95. Т.Хантулга Японы хүүхдийг ивээх сангийн ажилтан 96. Ч.Энхбаяр Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтын арга

зүйч, судлаач 97. В.Лут-Очир Насан Туршийн Боловсролын Үндэсний Төвийн

мэргэжилтэн 98. Ж.Баянцэнгэл Насан Туршийн Боловсролын Үндэсний Төвийн


ГУРАВ. ҮНДЭСНИЙ ЗӨВЛӨХ, ЭКСПЕРТҮҮД

99. С.Санжаабадам Сургуулийн өмнөх боловсрол болон Бага, дунд боловсролын үндэсний зөвлөх

100. Д.Түмэнболд Дээд боловсролын үндэсний зөвлөх

101. Б.Мянган Техникийн болон мэргэжлийн боловсрол, сургалтын үндэсний зөвлөх

102. С.Баттулга Санхүү, хөрөнгө оруулалтын үндэсний зөвлөх

103. М.Мэнд-Амар Боловсролын бодлого төлөвлөлт, өгөгдөл мэдээллийн дүн шинжилгээний эксперт

104. Ч.Пүрэв-Очир Сургуулийн өмнөх боловсролын эксперт

105. П.Зохихсүрэн Ерөнхий боловсролын эксперт

106. Х.Цэцэгжаргал Ерөнхий боловсролын эксперт

107. Б.Мянган Техникийн болон мэргэжлийн боловрол, сургалтын эксперт

108. Ж.Тунгалаг Дээд боловсролын дэд салбарын эксперт

109. Е.Батчулуун Насан туршийн боловсролын эксперт

110. С.Батцэцэг Боловсролын санхүүжилт болон хөрөнгө оруулалтын эксперт

111. Д.Сувдаа Боловсролын санхүүжилт болон хөрөнгө оруулалтын эксперт

Хуудас | 187


Олон улсын байгууллагын төлөөлөл

112. Тажима Эйсүкэ Азийн хөгжлийн банкны төлөөлөгч

113. Роберт Паруа ЮНЕСКО-ийн Бээжин дэх суурин төлөөлөгч газрын Боловсролын программын мэргэжилтэн

114. Спесиоз Хакизимана Ндабихоре

НҮБ-ын Хүүхдийн Сангын шадар суурийн төлөөлөгч

115. Рабиа Али Дэлхийн банкны ахлах эдийн засагч

116. Д.Хишигбуян Дэлхийн банкны GPE зөвлөх

117. Н.Хишигээ Дэлхийн банкны зөвлөх

118. С.Уянга ЮНЕСКО-ийн Ерөнхий нарийн бичгийн дарга

119. Б.Болорчимэг ЮНИСЕФ-ийн Боловсрол хариуцсан мэргэжилтэн

120. С.Өлзийсайхан ЮНИСЕФ-ийн Бага насны хүүхдийн хөгжлийн ажилтан

121. Танака Томоаки Японы олон улсын байгууллагын Монгол Улс дахь Суурин төлөөлөгчийн газрын боловсрол, нийгмийн асуудал хариуцсан мэргэжилтэн

122. Б.Эрдэнэчимэг Японы олон улсын байгууллагын ажилтан

123. Н.Пүрэвдорж Японы хүүхдийг ивээх сангийн мэргэжилтэн

124. Э.Ангар Дэлхийн банкны туслах ажилтан

ДӨРӨВ. БСШУСЯ, БУСАД ТӨРИЙН БОЛОН ТӨРИЙН БУС БАЙГУУЛЛАГЫН

ТӨЛӨӨЛӨЛ

124 Б.Баярсайхан БСШУСЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга

2 И.Гарди БСШУСЯ-ны Гадаад хамтын ажиллагааны газрын дарга

3 Л.Цэдэвсүрэн БСШУСЯ-ны Хуулийн хэлтсийн дарга

4 О.Хуягцогт БСШУСЯ-ны Төрийн захиргаа, удирдлагын газрын дарга

5 А.Цолмон БСШУСЯ-ны Бага, дунд боловсролын хөгжлийн бодлого, төлөвлөлт хариуцсан мэргэжилтэн

6 Ч.Ганцэцэг БСШУСЯ-ны Бага, дунд боловсролын чанарын үнэлгээний бодлого, хэрэгжилт хариуцсан мэргэжилтэн

7 Ц.Чимэдлхам БСШУСЯ-ны Суурь, бүрэн дунд боловсролын стандарт, хөтөлбөр, арга зүйн бодлого, хэрэгжилт хариуцсан мэргэжилтэн

8 О.Дүнжиннамдаг БСШУСЯ-ны Мэдээллийн технологийн газрын даргын үүрэг гүйцэтгэгч

9 Д.Алтанбилэг БСШУСЯ-ны Олон улсын төсөл, хөтөлбөр гадаад хамтын ажиллагааны газрын мэргэжилтэн

10 Л.Баярсайхан БСШУСЯ-ны Үйлдвэрлэлийн хэлтсийн цэцэрлэг, шинжлэх ухаан, биеийн тамир, спортын байгууллагын тоног төхөөрөмж, үйлдвэрлэлийн төлөвлөлт, гүйцэтгэл хариуцсан мэргэжилтэн

Хуудас | 188


11 Ү.Дэлгэрмаа БСШУСЯ-ны Харъяа байгууллага, тусгай сангийн төсвийн бодлого, төлөвлөлт хариуцсан мэргэжилтэн

12 Г.Батнэмэх БСШУСЯ-ны мэргэжилтэн

13 О.Янжмаа БСШУСЯ-ны мэргэжилтэн

14 Д.Наранзул БСШУСЯ-ны мэргэжилтэн

15 Б.Ганбат БСШУС сайдын зөвлөхөөр ажиллаж байсан

16 А.Галсанхүү БСШУСЯ-ны Санхүү, хөрөнгө оруулалтын газрын даргаар ажиллаж байсан

17 Т.Ууганбаяр БСШУСЯ-ны Олон улсын төсөл, хөтөлбөр, гадаад хамтын ажиллагааны газрын даргын үүрэг гүйцэтгэгчээр ажиллаж байсан

18 Р.Болормаа НББСШУБХ-ны зөвлөх

19 Ж.Нарантуяа ЗГХЭГ-ын даргын орон тооны бус зөвлөх

20 А.Мөнхболд Үндэсний хөгжлийн газрын хэлтсийн дарга

21 А.Суззена Үндэсний хөгжлийн газрын ахлах мэргэжилтэн

22 Б.Батмөнх Доктор, МУИС-ийн профессор, Үндэсний хөгжлийн газрын зөвлөх

23 Э.Түмэндэмбэрэл ХНХЯ-ны Багшийн хөгжил, салбарын хүний нөөц,

судалгаа хариуцсан ахлах мэргэжилтэн

24 Д.Наранбилэг Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын үнэлгээний төвийн мэргэжилтэн

25 Б.Энхзул Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын үнэлгээний төвийн мэргэжилтэн

26 Д.Сүрэнчимэг Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтийн захирлын үүрэг гүйцэтгэгч

27 О.Оюунтунгалаг Багшийн мэргэжил дээшлүүлэх институтын дэд захирал

28 Д.Сарантуяа Боловсролын хүрээлэнгийн Эрдэм шинжилгээний ажилтан

29 Н.Бэгз Боловсролын хүрээлэнгийн зөвлөх, академич

30 Н.Нэргүй Боловсролын хүрээлэнгийн зөвлөх

31 Б.Баярцэцэг Боловсролын хүрээлэнгийн Дээд боловсрол, мэргэжлийн

боловсролын асуудал хариуцсан ахлах мэргэжилтэн

32 Б.Лхамцэрэн Боловсролын хүрээлэнгийн Магистр, докторын сургалтын хөтөлбөр, агуулга хариуцсан ахлах ажилтан

33 Ж.Батхүү Монгол Улсын их сургуулийн хэрэглээний шинжлэх ухааны сургуулийн профессор

34 Г.Өлзийсайхан Монгол Улсын болорвсролын их сургуулийн багш

35 Г.Болд Мэргэжлийн, сургалт үйлдвэрлэлийн төвийн багш

36 Ж.Ариунаа Монгол улсын консертив төвийн дэд захирал

37 А.Цанжид Этүгэн сургуулийн Эрдэм шинжилгээ, төгсөлтийн дараах сургалтын албаны дарга

38 Б.Тамир “Лоринет сан”-гийн захирал

Хуудас | 189


39 Ч.Ундрахбаяр “Түгээмэл хөгжил” бие даан амьдрах төвийн тэргүүн

40 Я.Авирмэд “Түгээмэл хөгжил” бие даан амьдрах төвийн гүйцэтгэх

захирал

41 Н.Тамирхүү “Түгээмэл хөгжил” төвийн ажилтан

42 Ө.Батбаяр “Вест нойчбедже” сургалтын төвийн багш

43 Б.Долоожин Ёс зүйн үндэсний хүрээлэн

44 Р.Бат-Эрдэнэ Азийн хөгжлийн банкны “Судалгааны их сургуулийн хөгжлийн хөтөлбөр” төслийн багийн ахлагч

45 Ж.Нарантуяа ЗГХЭГ-ийн даргын боловсролын нийгмийн асуудал эрхэлсэн зөвлөх

46 Ж.Бямбацогт ДБ, БТДНТ-ийн санхүүжилтээр гүйцэтгэсэн бага боловсролын дэд салбарын судалгааны багийн ахлагч

47 М.Батбаатар МУИС-ын Социологийн тэнхмийн эрхлэгч

ТАВ. АЗИЙН ХӨГЖЛИЙН БАНКНЫ ТЕХНИКИЙН ТУСЛАЛЦААНЫ ТӨСЛИЙН БАГ

125. Жон Хэнли Боловсролын салбарын мастер төлөвлөгөө боловсруулах төслийн багийн ахлагч

126. Р.Бандий

Боловсролын Салбарын Хөгжлийн Мастер Төлөвлөгөө боловсруулахад дэмжлэг үзүүлэх төслийн дэд ахлагч

127. П.Оюунаа

Боловсролын Салбарын Хөгжлийн Мастер Төлөвлөгөө боловсруулахад дэмжлэг үзүүлэх төслийн боловсролын мэргэжилтэн

128. Роналд Арнолд Титус ТМБС болон ДБ хариуцсан олон улсын зөвлөх

129. Ч.Цэрэннадмид Төслийн зохицуулагч

ЗУРГАА. ОРОН НУТАГ, ДҮҮРГИЙН БОЛОВСРОЛ, СОЁЛЫН ГАЗРЫН ТӨЛӨӨЛӨЛ

130. Г.Энхбат Увс аймгийн Улаангом сумын Лаборатори 2 дугаар сургуулийн захирал

131. Н.Энхгэрэл Архангай аймгийн БСГ-ын мэргэжилтэн

132. Р.Серикбол Баян-Өлгий аймгийн БСГ-ын хэлтсийн дарга

133. Н.Байгалмаа Говь-Алтай аймгийн БСГ-ын мэргэжилтэн

134. Б.Гантулга Дархан-Уул аймгийн БСГ-ын дарга

135. Д.Цэнгэл Дорноговь аймгийн БСГ-ын ахлах мэргэжилтэн

136. А.Нансалмаа Дорнод аймгийн БСГ-ын дарга

137. Д.Дашням Орхон аймгийн БСГ-ын ахлах мэргэжилтэн

138. Ч.Алтантуяа Сэлэнгэ аймгийн БСГ-ын мэргэжилтэн

139. М.Энэбиш Сүхбаатар аймгийн БСГ-ын ахлах мэргэжилтэн

140. М.Пүрэвхүү Ховд аймгийн БСГ-ын дарга

141. С.Мөнхцэцэг Хэнтий аймгийн БСГ-ын дарга

Хуудас | 190


142. Ж.Пүрэвсүрэн Өвөрхангай аймгийн БСГ-ын дарга

143. Г.Бат-Эрдэнэ Өмнөговь аймгийн БСГ-ын дарга

144. Б.Баярсайхан Баянгол дүүргийн Боловсролын хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн

145. М.Цогзолмаа Баянзүрх дүүргийн Боловсролын хэлтсийн дарга

146. А.Дүүдээ Сонгинохайрхан дүүргийн Боловсролын хэлтсийн дарга

147. Н.Галбадрах Чингэлтэй дүүргийн Боловсролын хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн

148. З.Эрдэнэчимэг Багануур дүүргийн Боловсролын хэлтсийн дарга

149. Д.Отгонжаргал Налайх дүүргийн Боловсролын хэлтсийн дарга

Documents

Ядуурлыг Бууруулах Япон Сан · ХАБЭА Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй ХБИ Хөгжлийн бэрхшээлтэй