Μ υ θ Ο λ Ο γ ί α Π ρ Ο σ ω Π ί κ ή

Κώστασ ΠαναγιώταΚόΠόυλόσ

«αλοiμονο σε σένα γιατi εiσαι επiγονος»J.W. v Goethe

2 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 3Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

σήΜείωσείσ-υλίκα

ατμόσφαιρα ~ G. de ChiricoΧρώμα ~ H. Matisse υφές ~ M. Ernstσύνθεση ~ P. Cézanne, P. Della Francesca συναίσθημα ~ P. Kleeσυνειρμοί ~ J. L. Borges, κ.Π.καβάφηςΠατριδογνωσία ~ α. Παπαδιαμάντης, ο. ελύτηςΤροχιοδεικτικά ~ γ. σεφέρης

Προσθέτουμε κατά βούληση ήχους ECM, Deutsche Gramophone kai Lyra

εκΤελεσή

σε μια εποχή όπου η εξέλιξη της τεχνολογίας τείνει να εκτοπίσει τη φα-ντασία,όπου οι παραδόσεις και οι εσωτερικές ανθρώπινες δυνάµεις αγνοού-νται, όπου οι δεισιδαιµονίες ρίχνονται στο πυρ το εξώτερο, μπορεί η ανάµειξη στοιχείων από λαϊκούς πολιτισµούς να σηµαίνει, σε οικουµενικό πια επίπεδο, την ανάγκη να κρατηθούν αυτά τα στοιχεία στα οποία οφείλεται ο πλούτος και η πολυµορφία του είδους µας και από τα οποία προήλθε η δυνατότητά του να ζήσει εδώ και τόσα εκατοµµύρια χρόνια, µέσα σε συνθήκες συχνά αντίξοες, συχνά καινούριες κι άγνωστες ―και να επιβιώσει

ή νοσταλγία είναι ένα δένδρο που φυτρώνει στο άγονο έδαφος

της καθημερινότητας, αντλεί τους χυμούς του από τις υπόγειες φλέβες των αναμνήσεων και ξαφνικά δίνει καρπούς αντίστροφα από την λογι-κή των λωτοφάγων. Τους γεύεσαι και θυμάσαι.

οι χυμοί; από τα απαρατήρητα κομμάτια μιας άλλης πραγματικότη-τας που έχεις αγνοήσει σε κυριεύουν ηδονικά. στο τέλος όμως μένει η πικρία της απόστασης και η ανεκπλήρωτη επίμονη της επιστροφής.

συνήθως η ποίηση της ανάμνησης καταστρέφεται όταν παραβληθεί με την πηγή της. θα ήθελα λοιπόν (όσο μπορώ) να κάνω ορατούς τους ποιητικούς συνειρμούς μεταξύ κάθε είδους εμπειριών, ιδεών, ανθρώπων, πραγμάτων και τόπων

είναι ένα ταξίδι ουτοπικό, ένα ταξίδι που δεν εντοπίζεται σε κανένα χάρτη αλλά και σε όλους τους χάρτες μαζί και ταξιδεύει στη γεωγραφία των ονείρων. Έτσι ανάλογα με τις επιθυμίες της ψυχής και τους προ-σανατολισμούς των ονείρων, δημιουργείται ένα πανόραμα εικόνων που έχουν τη δύναμη να σε ταξιδεύουν

κώστας θ. Παναγιωτακόπουλος

4 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 5Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Βάζω τάξη στο χάος, να η δημιουργία. Και αν ο στόχος του καλλιτέχνη είναι να δημιουργήσει, χρειάζεται μια τάξη στην οπία το ένστικτο θα είναι το μέτρο. Γι’ αυτόν που δουλεύει έτσι η επιρροή των άλλων προσωπικοτήτων δεν μπορεί να είναι επιβλαβής. Οι βεβαιότητες του είναι εσωτερικές. Προέρχονται από την ειλικρίνειά του και οι αμφιβολίες που θα του δημιουργήσουν άγχος θα γίνουν οι λόγοι της περιέργειάς του. «Δεν απέφυγα ποτέ την επιρροή των άλλων», μου είπε ο Matisse, «θα το είχα θεωρήσει δειλία και έλλειψη ειλικρίνειας απέναντι στον εαυτό μου. Νομίζω ότι η προσωπικότητα του καλλιτέχνη αναπτύσσεται, επιβεβαιώνεται μέσα από τους αγώνες του ενάντια στις άλλες προσωπικότητες. Αν η μάχη αποβεί μοιραία για την προσωπικότητά του, αν αποτύχει, σημαίνει ότι αυτή έπρεπε να είναι η μοίρα της». Α. ΜΑΤΙΣ, ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΗΣ

Those masterful images because completeGrew in pure mind, but out of what began?A mound of refuse or the sweepings of a streetW.B.Yeats, Last poems, «The circus animals desertions»

6 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 7Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Ὀκτάνα θὰ πῇ (χωρὶς νὰ περιφρονοῦμε τοῦ γήρατος τὴν σοφίαν) θὰ πῇ πάσῃ θυσίᾳ διατήρησις τῆς παιδικῆς ψυχῆς εἰς ὄλα τὰ στάδια τῆς ὡριμότητος, εἰς ὂλας τὰς ἐποχὰς τοῦ βίου, διότι ἄνευ αὐτῆς καὶ ἡ πιὸ χρυσὴ νεότης γρήγορα στάχτη γίνεται καὶ χάνεται καὶ φεύγει καὶ μένει στὴ θέσι της ἡ θλῖψις, ἡ ἄνευ ἐλπίδων μεταμέλεια καὶ ἡ στυγνή ρυτίς.Α. ΕΜΠΕΙΡΙκοΣ, οκΤΑΝΑ

8 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 9Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Ἔνιωσα πάλι πόσο ἡ εὐτυχία ἀπάνω στή γῆς εἶναι κομμένη στό μπόι τοῦ ἀνθρώπου· δέν εἶναι σπάνιο πουλί νά τό κυνηγοῦμε πότε στόν οὐρανό, πότε στο μυαλό μας· ἡ εὐτυχία εἶναι ἓνα κατοικίδιο πουλί στήν αὐλή μας.

Ν καζαντζάκης, Αναφορά στο Γκρέκο

10 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 11Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Νομίζω πως ένα μεγάλο μέρος της δημιουργίας οφείλεται στην αυτοκριτική του καλλιτέχνη και νομίζω πως αυτό που κάνει έναν καλλιτέχνη καλύτερο από έναν άλλο είναι η οξύτερη κριτική του αίσθηση. Μπορεί να μην είναι πιο προικισμένος αλλά απλώς να έχει οξύτερη κριτική αίσθηση.

Συνολικά η τέχνη είναι ένστικτο. Για το ένστικτο δεν μπορείς να μιλήσεις γιατί δεν ξέρεις τι ακριβώς είναι. Πάντως πρόκειται για ένα ένστικτο που εξαρτάται από την καλλιέργεια, την πρακτική και τη γνώση.

F. Bacon, «Η ωμότητα των πραγμάτων»

12 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 13Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

14 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 15Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Μακριά ἀπ’ τά μεγάλα γενικά θέματα, σκύψετε σέ κεῖνα πού σάς προσφέρει ἡ καθημερινότητα. Ἱστορῆστε τίς θλίψεις καί τούς πόνους σας, τούς φευγαλέους στοχασμούς σας, τήν πίστη σας σέ κάποιαν ὀμορφιά —ἱστορῆστε τα ὃλα τοῦτα μέ βαθιά, γαλήνια, ταπεινή εἰλικρίνεια, καί μεταχειριστεῖτε, για να ἐκφραστείτε, τά πράματα πού σᾶς περιτριγυρίζουν, τίς εἰκόνες τῶν ὀνείρων σας καί τίς πηγές τῶν ἀναμνήσεών σας. Ἄν ἴσως ἡ καθημερινότητά σας σᾶς φαίνεται φτωχή, μήν τήν καταφρονήσετε. Καταφρονῆστε τόν ἴδιο τόν ἑαυτό σας, πού δεν εἴναι ἀρκετά ποιητής καί δέ μπορεῖ νά καλέσει κοντά του τά πλούτη της. Γιά τό δημιουργό, δέν ὑπάρχει φτώχια, οὔτε φτωχοί κι ἀδιάφοροι τόποι.

Ρ. Μ. Ρίλκε, Γράμματα σ᾽ένα νέο ποιητή

16 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 17Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

And the end of our exploring will be to arrive where we startedand know the place for the first time

T. S.Eliot

Ο καλλιτέχνης πρέπει να ακο-λουθεί το δρόμο του με συνέπεια μέχρι το τέλος. Εκεί που τον οδηγεί η καρδιά του. Σ`εκείνο το μυστικό σημείο που βρίσκεται πηγή όλων των χρονών και όλων των τόπων, η ουσία της δημιουργίας. Δεν μπορούν να εισέλθουν όλοι. Μόνο οι εκλεκτοί καταφέρνουν να εισχωρήσουν στον κρυφό εκείνο τόπο όπου κατοικεί η πρωτογενής ζωτική δύναμη. Στη μήτρα της φύσης, στην πηγή της δημιουργίας όπου βρίσκεται καλά φυλαγμένο το κλειδί που ξεκλειδώνει τα πάντα. Ότι αναβλύζει από αυτή την πηγή (όνειρο, ιδέα η φαντασία τη λέμε) με τα κατάλληλα μέσα δουλεμένο κάνει το έργο τέχνης. Τότε τα θαυμαστά γίνονται πραγματικότη-τα, γίνεται κάτι που βοηθά τη ζωη να αρθεί πάνω από τη μετριότητα. Όχι μόνο δεν προσθέτει πνευματι-κότητα στα τετριμένα αλλά κάνει και τα μυστικά και αόρατα, ορατά.

Π.κλεε, Για τη μοντερνα τεχνη

18 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 19Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Πράσινο. Ἀφρός, θαλασσινὸ βαθὺ καὶ βυσσινί.Γυμνή. Μονάχα ἕνα χρυσό στὴ μέση σου ζωστήρι.

Τὰ μάτια σου τὰ χώριζαν ἑφτα Ἰσημερινοίμὲς στοῦ Giorgione τὸ ἀργαστήρι.

N. κΑΒΒΑΔΙΑΣ, ΓΥΝΑΙκΑ

20 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 21Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Χρειάζεται ν’ ἀποβάλεις τό λίπος τοῦ τυπικοῦ τῶν

καθημερινῶν σου ἀναγκῶν, καθώς καί ὃλα τά οὐδέτερα

ἢ ἂχροα στοιχεῖα πού παρεμβάλλονται ἀνάμεσα στα σημαντικά τῆς ζωῆς σου καί

τ’ ἀποδυναμώνουν, γιά νά νιώσεις τίς πραγματικές σου

διαστάσεις. Διαφορετικά, χάνεις τά μέτρα σου, περιπίπτεις ἀπό ’να σ’ ἂλλο ἀδιέξοδο, καί στά

ὕστέρα συνθηκολογεῖς. Δέχεσαι νά ἐνσαρκώνεις τό περίφημο

πρακτικό πνεῦμα, πού μπορεῖ ν’ ἀποσπᾶ τόν ἒπαινο τῶν

δικῶν σου ἐπειδή σοῦ παρέχει πλουσιοπάροχα νά φᾶς καί νά

πιεῖς, τήν ἴδια στιγμή ὃμως σέ προσβάλλει μέ τόν ἰό τῆς πλήξης

καί τῆς μοναξιᾶς.ο. ΕλΥΤΗΣ, ΧΡοΝοΣ ΔΕΣΜώΤΗΣ

κΑΙ ΧΡοΝοΣ λΥοΜΕΝοΣ

22 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 23Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

24 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 25Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Η μισή ζωγραφική μου δραστηριότητα είναι μια προσπάθεια καταπολέμησης αυτού που μπορώ να κάνω με ευκολία.F. Bacon, «Η ωμότητα των πραγμάτων»

Χωρίς ἀμφιβολία ὑπάρχει γιά τόν καθέναν ἀπό μᾶς κι ἀπό μιά ξεχωριστή, ἀναντικατάστατη αἴσθηση πού ἄν δέν τήν βρεῖ νά τήν ἀπομονώσει ἐγκαίρως καί νά συζήσει ἀργότερα μαζί της, ἒτσι πού νάν τή γεμίσει πράξεις ὁρατές, πάει χαμένος.ο. Ελύτης, ο μικρός ναυτίλος

26 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 27Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Μιλῶ γιά μιάν ἀριστοκρατική ἀντίληψη πού συμβαίνει νά μήν τήν ἒχουν διόλου οἱ ἀριστοκράτες καί νά τήν ἒχουν μέ τό παραπάνω οἱ μικροί πληθυσμοί τοῦ Ἀρχιπελάγους. Οἱ Κυρ-Γιάννηδες κι οἱ Κυρα-Μαρίες πού ἐμεῖς προφτάσαμε νά τούς γνωρίσουμε —τί τύχη— μέ τήν ὑλική παράσταση τῆς ἰδέας τους —τόν ἀσβεστη— καί μέ τόν φωτοτροπισμό τῆς ψυχῆς τους —ἓνα λιοτρόπι στόν τενεκέ. Ἀμέτε νά βρεῖτε σ’ ὁποιοδήποτε πλάτος τῆς γῆς ἂλλους κατοίκους πού ῆ φαντασία τους νά μήν ἀποτελεῖ τήν πιό κατηγορηματική ἂρνηση τῆς ἀσχημίας.

ο. Ελύτης, Αναφορά στον Α. Εμπειρίκο

Μέσα στό ἀφράτο παιδικό μυαλό μου μεταπλάθουνταν μαγικά τό κάθε πράμα, πέρα ἀπό τό λογικό, πολύ κοντά στην παραφροσύνη· μά ἡ παραφροσύνη αὐτή εἶναι τό σπειρί τό ἁλάτι πού δέν ἀφήνει τή φρονιμάδα νά σαπίσει· ζοῦσα, μιλοῦσα και πορεύουμουν μέσα σ’ ἓνα παραμύθι, πού τό δημιουργοῦσα ἐγώ τήν πάσα στιγμή κι ἂνοιγα μέσα του δρόμους νά περάσω. Δέν ἒβλεπα ποτέ το ἴδιο πράμα δυο φορές· γιατί τήν κάθε φορά τοῦ ’δινα καινούριο πρόσωπο καί γίνουνταν ἀγνώριστο· ἀνανιώνουνταν κάθε στιγμή ἡ παρθενιά τοῦ κόσμου.

Ν. καζαντζάκης, Αναφορά στο Γκρέκο

28 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 29Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Ἓνα μεταφορικό καλοκαίρι μέ περίμενε, ὁλόιδιο, αἰώνιο, μέ τά τριξίματα τοῦ ξύλου, τίς μυρωδιές τῶν ἂγριων χόρτων, τά σύκα τοῦ Ἀρχίλοχου καί τό φεγγάρι τῆς Σαπφῶς. Ταξίδευα σά νά περπατοῦσα σ’ ἓνα διάφανο βυθό· τό σῶμα μου ἒφεγγε καθώς τό διαπερνούσανε πράσινα καί γαλάζια ρεύματα· χάιδευα τίς ἀμίλητες πέτρινες γυναικεῖες μορφές καί sτούς ἀντικατοπτρισμούς ἂκουγα, χιλιάδες, τῶν βλεμμάτων τά κελαηδίσματα· μιά ἀτελεύτητη σειρά πρόγονοι, ἀγριωποί, βασανισμένοι, περήφανοι, κινοῦσαν τόν κάθε μου μυώνα. ᾬ ναί, δέν εἶναι μικρό πράγμα νά ’χεις τούς αἰῶνες μέ τό μέρος σου, ἒλεγα ολοένα καί προχωροῦσα.

ο. Ελύτης, Ανοιχτά Χαρτιά

Ο μόνος όρος του αγώνα για το δικαίωμα στη δημιουργία είναι η πίστη στην κλίση σου, η ετοιμότητα να την υπηρετήσεις και η άρνηση να συμβιβαστείς

Α. Ταρκόφσκι, Σμιλεύοντας τον χρόνο

30 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 31Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Μόνο η τέχνη επιτρέπει την ικανοποίηση όλων εκείνων

των επιθυμιών που η καθημερινότητα αρνείται στον άνθρωπο.

J. W. v. Goethe

Σου έρχεται να πετάξεις ψηλά κι από ‘κει

να μοιράσεις δωρεάν την ψυχή σου…

ο. Ελύτης, «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απρίλιου»

32 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 33Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Για τον καλλιτεχνηπου νοιωθει

την καταδυναστευτικη,την απολυτη αναΓκη

τησ εκφρασησοτιδηποτε

μπορει να αποτελεσει υλικο.Α. ΑκριθΑκης

34 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 35Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Ἄλλοτες εἲχαμε τά πλοῖα κρυφό σκοπό, μά ὁ κόσμος ἔγινε σάν ἀδειανή φυλλάδα, εἶναι τό ἲδιο πιά νά μένεις στήν Ἑλλάδα μέ τό νά ταξιδεύεις στό Fernando Po.

Ν. καββαδίας, καφάρ

36 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 37Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Ἦσαν ποθεινοὶ οἱ καιροὶ ἐκεῖνοι […] Βορειονατολικῶς, πέραν τοῦ κτιρίου ἐξετείνετο ὁ κάμπος τοῦ Ἁγίου Γεωργίου,ὃπου ἒβοσκον τὰ ὀλίγα πρόβατά των δύο πτωχοὶ ποιμένες, καταβαίνοντες τρὶς τῆς ἡμέρας ἀπὸ τὸ ἀντικρὺ βουνόν, διὰ νὰ ποτίσουν τὰ μικρὰ κοπάδια των εἰς τὴν κοπάναν, ἐκεῖ ὃπου τὸ πηγάδιον μὲ τὸ δροσερὸν νερόν, πλησίον εἰς τὴν λίμνην, ὅπου ὁ γέρος - Ξυλοπόδαρος, ἰσόβιος ἐνοικιαστής, ἐπαιδεύετο ὃλην τὴν ἡμέραν, μὲ τὴν χωρίς καρίναν σκάφην του, διὰ νὰ συλ-λάβῃ τὰ κεφαλόπουλα ποὺ ἐγλιστροῦσαν εἰς τοὺς βάλτους, καὶ τὰ χέλια, τὰ ὁποῖα ἐχώνοντο ἂπιασα μέσα εἰς τὸν βοῦρκον.

Ἐκεῖθεν τῆς λίμνης, ἐπὶ τῆς πλατείας λωρίδος τῆς ἂμμου, οἱ κρότοι, οἱ δοῦποι, καὶ οἱ θόρυβοι

τῶν ναυ- πηγῶν, τῶν πριονιστῶν καὶ τῶν κα-λαφατῶν, ἀντήχουν ἀπὸ πρωΐας μέχρις ἑσπέ-ρας, κρότοι εὐάρεστοι εἰς ὧτα ὑγιῶν ἀνθρώ-πων, παρατεινόμενοι καὶ χρωμα- τιζόμενοι ἀπὸ τὴν ἠχώ, ἥτις τοὺς ἐδέχετο ὡς ποθεινήν συντροφιάν εἰς τὰ μονήρη σπήλαιά της, γύρω εἰς τὰ βουνά. Ὁλόγυρα αἱ εὐωδίαι τοῦ θύμου, τοῦ σχοίνου, τῆς φασκομηλέας, τοῦ ὑσσώπου, ἀνήρχοντο, ὡς δι’ ἀκάπνου θυμιατηρίου, θυμί-αμα εἰς τὸν οὐράνιον θόλον.

Ἡ χλόη τῆς κοιλάδος, τάπης ἀτίμητος τῆς φύσε-ως, ἐξηπλοῦτο φθάνουσα μέχρι τῶν ἂκρων ὁρίων της εἰς τοὺς θάμνους, οἱ θάμνοι ἀνεῖρπον μέχρι τῆς λόχμης εἰς τὴν μέσην τοῦ βουνοῦ, καὶ ἡ λόχ-μη ἀνεπτύσσετο εἰς δάσος ἀπό τὴν μέσην ἕως τὴν κορυφήν. Δὶς τῆς ἡμέρας διήρχετο τὴν κοιλάδα

φιλάγαθος ἀνήρ, πεντηκοντούτης, γηράσας πρό-ωρα, ὡς νὰ μὴ ἀντεῖχεν εἰς τὸ κοινωνικὸν δηλη-τήριον, τὸ ὁποῖον ἐνωρίς ἢρχισε ν’ ἀναπτύσσηται εἰς τὰς τάξεις τῆς Ἑλληνικῆς κοινωνίας.

Κυρτός, σιωπηλὸς και μελαγχολικός, ὁ Γιαν-νιός τῆς Μαργαρίτας ἀνήρχετο τὸ πρωΐ εἰς τὸ μονάκριβο κτῆμα του, εἰς τὸ προσφιλές του τι-μάριον, τὸ ὁποῖον εἶχεν ἑπί τοῦ ζυγώματος τοῦ ὄρους, ἀνάμεσα εἰς δύο κορυφάς. Τὸ μικρὸν κτῆμα ἦτο ἀγρός ἅμα καὶ ἂμπελος, ἐλαιών καὶ κῆπος. Ἐξηπλοῦτο ἀπό τοῦ ὑψώματος τοῦ ζυγοῦ μέχρι τῆς ἀκρογιαλιᾶς, πρὸς τὸ πέλαγος τοῦ βουνοῦ· ἐκαρποφόρει ἄνωθεν ἱκανά ἐκ τῶν προϊόντων τῆς γῆς, καὶ μετεῖχε κάτωθεν τῶν προϊόντων τῆς θαλάσσης.

Ἐπί τῶν αἱμασιῶν του ἒκειντο, πεπαινόμενα εἰς τὸν ἣλιον, μακρυλά καρπούζια, τὰ κλήμα-τα ἐκάμπτοντο πολυβριθῆ ἀπό μεγάλας περκα-ζούσας καὶ μαυροβολούσας σταφυλάς. Ἀνά τὰς πεζούλας μικραὶ συκαὶ τεσσάρων ἢ πέντε ετῶν φυτείας ἒφερον ἢδη τὸν γαλακτερόν καὶ ψωμι-σμένον καρπόν των, παραπολύ ἐρεθιστικὸν γιὰ ν’ ἁπλώσῃ παρθένος τὴν ἁβρὰν κυανό- φλεβα χεῖρα εἰς ἓνα τῶν κλώνων.

Ἒνθεν και ἒνθεν, εἰς τὰ σύνορα τοῦ κτήματος καὶ τοῦ δάσους, βάτοι ἐδείκνυον τοὺς μαύρους λοβώδεις, καρπούς των, παρά τὴν ἁποσκαφήν τῆς ἀμπέλου, καὶ κόμαροι τὸ φθινόπω- ρον

ἒμελλον νὰ ὡριμάσωσιν ὑπομονητικῶς τοὺς ἰδι-κούς των εἰς τὰς θερμοτέρας ἀκτῖνας χλιαινο-μένου ἡλίου. Κάτω, εἰς τούς βράχους, μαύρους ἀπὸ τὸ κῦμα. ἀποπνέοντας ἄλμην, μυστηριώδεις ἀπὸ τὸ πέλαγος, ἡ θάλασσα, ἀφοῦ ἒσκαπτε καρ-τερικῶς λάκκους ἐπί τῆς κορυφῆς τῶν βράχων, τους ἐγέμιζεν εἲτα ἀποτόμως ἒκ τῆς ἰδίας ὀυ-σίας της, καὶ ὁ σεβάσμιος ὁ κυρ-Γιαννιός, τοῦ ὁποίου τὸ κτῆμα εἲχεν ἀνατολικόν σύνορον τὴν θάλασσαν, εὑρισκε δράκας ἅλατος διὰ νὰ ἁλα-τίζῃ, πρὸς πρόχειρον πρόγευμα τὲς πεπεριές, τὰ ἀγγουράκια καὶ τὰς τομάτας, τὰς ὁποίας ὁ ἲδιος ἐξ ἒρωτος ἐκαλλιέργει.

Ἀνάμεσα εἰς τους βράχους, εἰς τας σπηλαιώδεις ὑπονόμους τοῦ κύματος και εἰς τὰς τραχεί-ας ὑφάλους, μεγάλα παγούρια, καὶ κάβουροι, βόσκοντες εἰς τὸν ὑποβρύχιον λειμώνα, ἦσαν ἀρκετά χειροήθεις εἰς τὰς προσπαθείας τοῦ μπαρμπα-Γιαννιοῦ, καὶ πέραν τῶν ἀπωτέρων βράχων, ἀνάμεσα εἰς τὴν λευκάζουσαν ἐκεί πρὸς τὸ πέλαγος νῆσον, τὴν οὖσαν προσφιλές ἐνδιαί-τημα γλάρων και ἀγρίων περιστερῶν, καὶ εἰς τρεῖς μεγάλους σκοπέλους, κλίνοντας την κο-ρυφήν των πρὸς τὴν ἀκτὴν ἀφ’ ἧς πρὸ μακρῶν αἰώνων ἀπεσπάσθησαν, τὰ δελφίνια ἔπαιζον εἰς τὸ κῦμα, καὶ ἡμιλλῶντο εἰς τὸν δρόμον μὲ τὴν ἐλαφρὰν βαρκούλαν, τὴν πλέουσαν μὲ τὸ λευκὸν πανίον της πρὸς τὴν ἀντι- κρὺ νῆσον.

ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ, ΒΑΡΔΙΑΝοΣ ΣΤΑ ΣΠοΡκΑ

38 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 39Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

40 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 41Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

42 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 43Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Αὐτή την ἄλω πού δίνει στά πράγματα ἡ παιδική ἡλικία εἶναι πού κυνηγᾶμε κατά βάθος κι ἐμεῖς σ’ ὃλη μας τή ζωή· ποτέ τά περιστατικά της, πού κατά κανόνα εἶναι ἀσήμαντα. Πρόκειται γιά τήν ἱκανότητα νά μεταβάλλεις τά ἐλάχιστα σε θησαυρούς, χάρη στόν τρόπο πού τά χειρίζεσαι, καί πού τό μεγάλο της ἀντίκρισμα εἶναι ἡ ἀθωότητα. Ἔτσι ὁ Θεόφιλος, μέ τήν ἀπόλυτη ἀπόσπασή του ἀπο τά συμφέροντα, στάθηκε περισσότερο ἄρχοντας απ’ ὃλους τούς μεγαλοκτηματιές τῆς Μυτιλήνης. Καί ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, μέ τή δωρεά τῶν ὀφθαλμῶν του, ἓνας χορηγός —γιά τά δεδομένα τῆς νεοελληνικῆς πραγματικότητας— πιό γενναιόδωρος ἀπό τον Ἀνδρέα Συγγρό.

ο. Ελύτης, Η μαγεία του Παπαδιαμάντη

44 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 45Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

πιστεύω σ’ ἓναν κόσμο πού δέν ὑπάρχει· μά πιστεύοντας τον, τόν δημιουργῶ· ἀνύπαρχτο λέμε ὃ,τι δέν πεθυμήσαμε ἀρκετά.Ν καζαντζάκης, Αναφορά στο Γκρέκο

46 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 47Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

48 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 49Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Με γοητεύει ὁ ἂνθρωπος πού εἶναι ἕτοιμος νά ὑπηρετήσει ἓναν ἀνώντερο σκοπό, ἀπρόθυμος —ἢ καί ἀνίκανος να προσυπογράψει τίς γενικά ἀποδεκτές δοξασί-ες περί ἐγκόσμιας «ἠθικής»· ὁ ἂνθρωπος πού ἀναγνωρίζει ὃτι τό νόημα τῆς ὓπαρξης ἔγκειται κυρίως στόν ἀγώνα κατά τοῦ κακοῦ πού βρίσκεται μέσα μας, ὣστε νά κάνουμε τουλάχιστον ἕνα βῆμα πρός τήν πνευματική τελείωση στή διάρκεια μιᾶς ζωῆς. Δυστυχῶς, μόνη ἐναλλακτική ἐπιλογή σ’ αὐτόν τό δρόμο εἶναι ἐκεῖνος πού ὁδηγεῖ στόν πνευ-ματικό ἐκφυλισμό· ἡ καθημερινή μας ὓπαρξη καί ἡ γενική πίεση για συμβιβασμό διευκολύνει νά διαλέξουμε τόν δεύτερο δρόμο...α. Ταρκόφσκι, σμιλεύοντας τον χρόνο

50 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 51Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

52 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 53Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

ο. ΕλΥΤΗΣ, ο φΥλλοΜΑΝΤΗΣ

Ἀπόψε βράδυ Αὐγούστου ὀχτώΝαυαγισμένο στά ρηχά τῶν ἂστρωνΤό παλιό μου σπίτι μέ τά σαμιαμίθιαΚαί τό χυμένο τό κερί στό κομοδίνο ἐπάνωΠόρτες παράθυρα ἀνοιχτάΤό παλιό μου σπίτι ἀδειάζονταςΦορτίο τῆς ἐρημιᾶς μέσα στη νύχτα·

Σαστισμένες φωνές κι ἂλλες πού ακόμηΤρέχοντας μές στίς φυλλωσιές ἀστράφτουν σάνΜυστικά περάσματα πυγολαμπίδαςἈπό βάθη ζωῆς ἀναστραμμένηςΜές στό κρύο ἀσπράδι τῶν ματιῶνἘκεῖ πού άκινητεῖ ὁ ΚαιρόςΚι ἡ Σελήνη μέ τ’ ἀλλοιωμένο μάγουλο

Ἀπελπιστικά σιμώνει τό δικό μου·Ἓνα θρόισμα σάν ἀπό χαμένηςΠού ξανάρχεται ἀγάπης σκοτεινό ἀρχινοῦν:«Μή». Κι ὕστέρα πάλι «Μή». «Μωρό μου».«Τί σοῦ ’μελλε». «Μιά μέρα θά τό θυμηθεῖς».«Παιδί παιδάκι μέ τά καστανά μαλλιά».«Ἐγώ πού σ’ ἀγαπῶ». «Πές πάντα». «Πάντα».

Κι ὃπως μέσα στήν ἀπληστία τοῦ μαύρουΠού ἀνοίγεται στά δύο περιβολιοῦΣβηστό ἀπανθρακωμένο

Πάει καί καταποντίζεται ὃλο τό ἒχει σουἈνεβαίνει ἀπ’ τῆς ψυχῆς τ’ ἀπόνερα ἓναΚύμα θολό πού οἱ φυσαλίδες του εἶναιἌλλα τόσα παλιά ἡλιοβασιλέματα

Παράθυρα τρεμάμενα στό φῶς τοῦ ἑσπερινοῦΜιά στιγμή πού προσπέρασες τήν εὐτυχίαΣάν τραγούδι ὃπου κρύφθηκε μήπως τό δεῖςΔακρυσμένο γιά σένα ἓνα κορίτσι—Ὃλα τῆς ἀγκαλιᾶς τά ἱερά καί τοῦ ὃρκουΤίποτα τίποτα δέν πῆε χαμένοἈπόψε βράδυ Αὐγούστου ὀχτώ

Μέσ’ ἀπ’ τή χλώρη τοῦ βυθοῦ καί πάλιΤό ἴδιο ἐκείνο ἀτέρμονο ἀνατρίχιασμαΜονοθροεῖ καί συνθροεῖ τά φύλλαΜονολογεῖ στήν ἀραμαϊκή τοῦ ἀπόκοσμου:«Παιδί παιδάκι μέ τά καστανά μαλλιάΣοῦ ’μελλε νά χαθεῖς ἐδῶ γιά νά σωθεῖς μακριά».«Σοῦ ’μελλε νά χαθείς ἐδώ γιά νά σωθεῖς μακριά».

Κι ἂξαφνα σάν τά πρίν καί τά μετά ἰδωμένα·Βατές ὃλες οἱ θάλασσες μέ τά λουλούδιαΜόνος ἀλλ’ ὄχι μόνος· ὃπως πάντα·Ὃπως τότε νέος πού προχωροῦσαΜέ κενή τή θέση στά δεξιά μουΚαί ψηλά μ’ ᾶκολουθούσε ὁ ΒέγαςΤών ἐρώτων μου ὃλων ὁ Πολιοῦχος.

54 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 55Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

56 Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή 57Μ υ θ ο λ ο γ ί α Π ρ ο σ ω Π ί κ ή

Στο κάτω μέρος της σκάλας, προς τα δεξιά, είδα μια μικρή, ιριδίζουοα σφαίρα, που ακτινοβολούσε σχεδόν ανυπόφορα. Στην αρχή, νόμισα ότι περιστρεφόταν αργότερα κατάλαβα ότι η κίνηση αυτή ήταν μια οφθαλμαπάτη, η οποία οφειλόταν στις ιλιγγιώδεις παραστάσεις που ενέκλειε η σφαίρα. Η διάμετρος του Άλεφ θα πρέπει να ήταν δύο ή τρία εκατοστά, μέσα του όμως ήταν σύμπας ο κοσμικός χώρος, χωρίς την παραμικρή σμίκρυνση. Κάθε πράγμα (ας πούμε, το γυαλί του καθρέφτη) ήταν άπειρα πράγματα, γιατί το έβλεπα πεντακάθαρα απ’ όλα τα σημεία του σύμπαντος. Είδα την πολυπληθή θάλασσα, είδα την αυγή και το δειλινό, είδα την κοσμοπλημμύρα της Αμερικής, είδα έναν ασημένιο ιστό αράχνης στο κέντρο μιας μαύρης πυραμίδας, είδα έναν κόκκινο λαβύρινθο (ήταν το Λονδίνο), είδα μάτια κοντινά, ατέλειωτα, που με

κοίταζαν εξονυχιστικά «ὡς ἒν κατόπτρῳ», είδα όλα τα κάτοπτρα του πλανήτη και δεν καθρεφτιζόμουν σε κανένα, είδα σε μια αυλή της οδού Σολέρ τα ίδια πλακάκια που είχα δει πριν τριάντα χρόνια στο χωλ ενός σπιτιού στο Φράυ Μπέντος, είδα τσαμπιά και χιόνι και καπνό, είδα φλέβες μεταλλείων και υδρατμούς, είδα ανάκυρτες ερήμους του Ισημερινού και κάθε κόκκο από την άμμο τους, είδα στο Ίνβερ-νες μια γυναίκα που δεν θα ξεχάσω ποτέ, είδα την ατίθαση κόμη, είδα το αγέρωχο κορμί, είδα έναν καρκίνο στο στήθος, είδα έναν κύκλο ξεραμένο χώμα σ’ ένα πεζοδρόμιο, εκεί που ήταν κάποτε ένα δέντρο, είδα μια έπαυλη στο Αντρογκέ, ένα αντίτυπο της πρώτης αγγλικής μετάφρασης του Πλίνιου, εκείνης δηλαδή του Φίλεμον Χόλλαντ, είδα μεμιάς το κάθε γράμμα τής κάθε σελίδας (όταν ήμουν μικρός, απορούσα

που τα γράμματα ενός κλειστού βιβλίου δεν χάνονταν τη νύχτα και δεν ανακατεύονταν μεταξύ τους), είδα ταυτόχρονα τη νύχτα και τη μέρα, είδα ένα ηλιοβασίλεμα στο Κερέταρο που έμοιαζε ν’ αντανακλά το χρώμα ενός ρόδου στη Βεγγάλη, είδα την κρεβατοκάμαρά μου άδεια, είδα σ’ ενα εργαστήρι του Άλκμααρ μια υδρόγειο ανάμεσα σε δυο καθρέφτες που την πολλαπλασίαζαν επ’ άπειρον, είδα άλογα που ανέμιζαν οι χαίτες τους, σε μια όχθη της Κασπίας, ξημερώνοντας, είδα τον λεπτό σκελετό ενός χεριού, είδα τους επιζώντες μιας μάχης να στέλνουν καρτ-ποστάλ, είδα σε μια βιτρίνα του Μιρζαπούρ μια ισπανική τράπουλα, είδα κάτι φτέρες να ρίχνουν τη λοξή τους σκιά στο πάτωμα ενός θερμοκήπιου, είδα τίγρεις, έμβολα, βίσονες, πλημμύρες και στρατιές, είδα όλα τα μυρμήγκια που υπάρχουν στη γη, είδα έναν πέρσικο αστρολάβο, είδα σ’ ένα συρτάρι

του γραφείου (τρέμω και που το γράφω) κάτι επιστολές χυδαίες, απίστευτες, λεπτομερείς, που είχε στείλει η Μπεατρίς στον Κάρλος Αρχεν-τίνο, είδα ένα λατρεμένο μνημείο στο Τσακαρίτα, είδα το απο-κρουστικό λείψανο αυτού που τόσο ηδονικά υπήρξε κάποτε η Μπεατρίς Βιτέρμπο, είδα την κυκλοφορία του σκοτεινού μου αίματος, είδα το πλέγμα του έρωτα και τη μεταμόρφωση του θανάτου, είδα το Άλεφ απ’ όλα τα πρίσματα, είδα τη γη μέσα στο Άλεφ και, ξανά, μέσα στη γη το Άλεφ και μέσα στο Άλεφ τη γη, είδα το πρόσωπό μου και τα σωθικά μου, είδα το πρόσωπό σου και ζαλίστηκα και έκλαψα, γιατί τα μάτια μου είχαν δει αυτό το μυστικό και επαγωγικό πράγμα, που οι άνθρωποι έχουν καπηλευθεί τ’ όνομά του, μα που κανένας απ’ αυτούς δεν το ’χει δει ποτέ: το ασύλληπτο σύμπαν.

Χ. λ. Μπόρχες, Το Άλεφ

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣΓεννήθηκε στην Πάτρα. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ζωγραφική στην Academia de Belle Arti της Φλωρεντίας, απ’ όπου αποφοίτησε με άριστα. Διδάσκει Εικαστικά στη μέση εκπαίδευση.

α Τ Ο Μ ί κ Ε σ Ε κ θ Ε σ Ε ί σ

2012 Cube Gallery, Πάτρα

1997 Επίκεντρο, Αθήνα

1995 Επίκεντρο, Πάτρα

1991 Επίκεντρο, Πάτρα

Ο Μ α Δ ί κ Ε σ Ε κ θ Ε σ Ε ί σ ( ε π ι λ ο γ ή )

1999 Αρχέτυπο ΜΥΛΟΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚη

Greek Horizons, Ελληνικοί ορίζοντες London InstItute, ηΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

1998 Greece in Britain - Ελληνικοί ορίζοντες ΓΙΟρΚ, ΚΑρΛΑυΛ, ηΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

«…με την ποικίλη δράσητων στοχαστικών προσαρμογών»

κ.Π. καβάφης

ο κατάλογος εκδόθηκε με την ευκαιρίατης έκθεσης του κώστα Παναγιωτακόπουλου

στην Cube Galleryαπό 27 απριλίου έως 26 Μαΐου 2012