Upload
rauf-erdem
View
2.649
Download
5
Embed Size (px)
Citation preview
Fiilimsiler
Fiillerin, özel ekler yardımıyla cümlede
isim, sıfat ya da zarf görevi
kazanarak hareket anlamını –kısmen-
yitirmiş şekilleridir.
FİİLİMSİLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ
I-) Fiilimsiler özel ekler yardımıyla kurulur.
Bu ekler • İsimfiil (-ma, -ış, -mak)• Sıfatfiil (-an, -ası, -mez,
-ar, -dik, -ecek, -miş) • Zarffiil (-ken, -ip, -erek,
-madan, -ınca, -eli, …) ekleridir.
Dolayısıyla fiillere gelen herhangi bir ek, fiilimsi
kurmaz.
• Kay-ak
• Kes-kin
• Yaz-ı
II-) Fiilimsiler fiillerden türer.
Dolayısıyla isim soylu sözcükler fiilimsi
yapılamaz.
• Küçük-ken
• Köpek-miş
III-) Fiilimsi ekleri yapım ekidir.
Dolayısıyla fiilimsiler yapıca türemiş
sözcüktür.• uyu-mak
• konuş-an-lar
IV-) Fiilimsiler, yüklem olmadıkları
müddetçe, yancümle kurar.
Dolayısıyla bir cümlede kaç fiilimsi varsa o
kadar yancümle vardır.
Koşarak geliyor.Gelen gideni aratır.
YAN CÜMLE NEDİR?
Yan cümle, kendi başına da yargı değeri
taşıyabilecek söz ya da söz gruplarının cümleye herhangi bir öğe olarak
katılmasıdır.Kaçtı ve gitti.
Kaçıp gitti.
V-) Fiilimsilerin yüklem olduğu cümleler isim
cümlesidir.Onunla konuşmam.
(fiil cümlesi)
Konuşmak sanattır.(isim cümlesi)
Asıl sanat konuşmaktır.(isim cümlesi)
Fiilimsiler üç çeşittir:
İsimfiil (masdar)
Sıfatfiil (ortaç)
Zarffiil(Bağfiil/
Ulaç)
1-) İSİMFİİLLER:
Fiillere gelen özel ekler yardımıyla isim olmuş
sözcüklerdir.Bu ekler -ma, -ış ve
-mak’tır. (mayışmak şeklinde
ezberlenebilir.)
Bir bakış bile yeterken
anlatmaya her şeyi,
Kalbinizi dolduran duygular
kalbinizde kaldı.
Gün biter gülüşün kalır bende.
Seninle akşamları yürüyüşe çıkardık.
Adamın yalvarışlarını bir görecektin.
Bu kucaklayış belki de bir haykırışın sesiydi.
Sana bakmak Allah’a inanmaktır.
Yaşamak, ölmekten zor.
Buralardan gitmek istiyorum. Seni bile özlemek istemiyorum bu akşam. İçimde maziden kalma duygular var.
Bu ekleri alan tüm sözcükler isimfiil
değildir.
Konuşma sanatını öğrenmeden konuşma.
Uyumanın sırası değil. Sakın uyuma!
Olumsuzluk eki olan “-me, -ma” ile isimfiil eki olan “-me, -ma”yı
birbiriyle karıştırmamak gerekir.
Bakışların bana biraz cesaret versin.
Saatlerce bakıştık.
Bu işe girişi kimseyi mutlu etmedi.
O da başka bir işe girişti.
Başlangıçta fiilimsi olduğu halde bazı sözcükler
hareket anlamını tamamen yitirip
varlıklara kalıp isimler oluşturmuştur.
ekmek, çakmak, dondurma, yağış…
Sadece suyun dolmasını bekleyenler annemin dolmasından yiyebilir.
2-) Sıfatfiiller(ortaç):
Fiillere gelen özel ekler yardımıyla sıfat (veya adlaşmış sıfat) olan
sözcüklerdir.Bu ekler -an, -ası, -mez, -ar,
-dik, -ecek, -miş’tir.(anası mezar dikecekmiş şeklinde ezberlenebilir.)
• -an : gülen gençler• -ası : kırılası eller• -mez : görünmez kaza• -ar : koşar adım• -dik : tanıdık yüzler• -ecek : görülecek
hesap• -miş : verilmiş
sadaka
Zonguldak’tan kalkan otobüs hesapsız virajlar aşarak
hemen dağlara tırmanmaya başlıyor.
Ocağın sönmeye başlayan ateşine baktı.Çekici bırakan
eliyle terini sildi.Askerlerimiz gök gürültülerini
andırır bir şiddetle haykırarak düşmana
saldırdılar; koşar adımlarla ilerlediler. Akla sığmaz
kahramanlıklar gösterdiler.
Her seven sevilenin boy aynasıdır.
O öpülesi eller beni büyüttü.
Aşılmaz engelleri aştık.Senin bu yaptığın olur iş değil.
Görülecek günler var daha aldırma gönül.
Akarsular gibi çağlarım. Benim doğduğum köyleri akşamları
eşkıyalar basardı.
Ölmüş eşek kurttan korkmaz.
Bu ekleri alan tüm sözcükler sıfatfiil
değildir.
Özellikle kip ekleriyle sıfatfiil eklerini karıştırmamak
gerekir.
Akacak kan damarda durmaz.
Eki alan sözcük sıfat/adlaşmış sıfatsa sıfatfiil; yüklemse kip
ekidir.Anlatacaklarını dinlemeye
hazırım.Kızılmaz asla çocuklara…
Dönülmez akşamın ufkundayım.
Yemek pişmiş artık ne yapalım pişmiş aşa su
katılmaz.
Sıfatfiillerden -ecek ve –dik’e
cümle içerisinde şekil değiştirdiği için dikkat etmek
gerekir.
Gittiğin yerden mektup at.Diyeceğim son sözü dedim.
"Sıfat fiiller de isimler gibi çekim eki alabilir.“
aşağıdakilerin hangisinde bu kuralın bir örneği
vardır?B)Tanıdıkça onları daha çok
seveceksiniz.C)B) Uzaktan gelen arkadaşlara bir yer
göstermelisiniz.C) Tanıdığım insanlara
karşı daha sert oluyorum.D) Yabancı ürünlere karşı
görülmemiş bir ilgi var.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfatfiil
isimleşmiştir?
B) Sakınılan göze çöp batar.
B) Akacak kan damarda durmaz.
C) Dostun attığı taş baş yarmaz.
D) Bal tutan parmağını yalar.
Zarffiiller(Bağfiil/Ulaç)
Fiillere eklenen özel ekler yardımıyla zarf olan sözcüklerdir.Bu ekler şunlardır:
-erek-esiye-e…-e
-maksızın
-ınca-dıkça
-eli-r…-mez
-ken
-ıp
-madan
Böyle yaparak beni çok üzüyorsun.
Bir süre konuşmaksızın öylece bekledik.
Gide gide bir söğüde dayandık. Ölesiye seviyordu.
Senin bu halini görünce lise yıllarımı hatırladım.
Ağlarım, hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.
Sen geçerken sahilden sessizce, gemiler kalkar yüreğimden gizlice.
Onu görür görmez tanıdım.
Yarim, sen gideli yedi yıl oldu.
Örneklerden de anlaşılacağı gibi zarffiiller özellikle iki
kümede toplanabilir:• Zaman zarfı yapan
ulaçlar(“ne zaman?” sorusuna cevap verir)
• Durum zarfı yapan ulaçlar(“nasıl?” sorusuna cevap verir).
-madan eki bazen zaman, bazen de
durum zarfı yapar.Hiçbir şey söylemeden çekip
gitti.Ağlamadan ayrılık olmaz.
Yaptığı konuşmadan bir şey anlamadık.
O görüşmeden sonra ilişkimizi bitirdik.
-madan ulacını –ma isimfiilinin –den hal eki
almış şekliyle karıştırmamak gerekir.
-ıp ulacı herhangi bir soruya cevap vermez;
fakat her zaman zarffiildir.
Olanları unutup yeniden hayata bağlandı.
• TEŞŞEKÜRLER