132

Module 61

6666

Filipino Pang-angkop at Pangatnig sa Tambalan

at Hugnayang Pangungusap

A DepEd-BEAM Distance Learning Program supported by the Australian Agency for International Development

133

Hello! Sana ay nasa mabuti kang kalagayan at handa sa hamon sa araling ito. Pagbutihan mo ha?

Ang pang-angkop ay mga katagang nagpapadulas sa pagsasalita. Ikinakabit ito o inilalagay sa pagitan ng dalawang salita na ang isa ay naglalarawan at ang isa ay inilalarawan. Ang pangatnig naman ay nag-uugnay sa mga salita, parirala, sugnay o pangungusap. Sa araling ito, matutuhan mo ang paggamit nang wasto ng mga pang-akop at pangatnig sa tambalan at hugnayang pangungusap.

A. Punan ng wastong pang-angkop ang mga pangungusap.

1. Ang angkin __________ kakayahan ng mga Pilipino ay

natatangi sa mundo kaya dapat itong ipagmalaki. 2. Ang pagsasalo ng mga kasapi ng pamilya kung may

okasyon ay isa __ Katutubo __ tradisyon. 3. Ikuwento natin ang ating magiting ____ kasaysayan

ngayon at sa mga susunod pang salinlahi.

B. Punan ng angkop na pangatnig ang mga patlang upang mabuo ang pangungusap.

4. Dati ay nag-alala ako ______ masama ang panahon. 5. Nagdidilig siya sa umaga ______ nagluluto siya sa hapon. 6. Kinuha ko ang mga kabataang hindi nag-aaral ________ tumulong sa negosyo.

Subukin Natin

Sa Mag-aaral

Mga Dapat Matutuhan

134

May kilala ka bang taong mayaman sa inyong lugar? Alam mo ba kung paano siya yumaman?

Basahin ang panayam sa ibaba nang malaman mo kung paano nagtagumpay si Bb. Siazon at baka maaari mo siyang tularan.

Bago mo basahin ang panayam, alamin mo muna ang

kahulugan ng ilang salita. Talasalitaan: komersyo- kursong itinuturo sa kolehiyo o unibersidad na nauukol sa pangangalakal o kalakalan. nutrisyunist- taong dalubhasa tungkol sa wasto at timbang na pagkain negosyo- trabaho;pamimili at pagtitinda ng mga kalakal upang kumita dayuhan- tao na mula o tagaibang pook o bansa Tagpo: Tahanan ni Sonia B. Siazon ng Laoag City Mga Tauhan: Bb. Sonia B. Siazon matagumpay na negosyanteng Pinoy Lolita patnugot ng Binhi, isang pahayagang pampaaralan Lolita: Magandang umaga po, Bb. Siazon. Salamat po sa pagpapaunlak ninyong makapanayam ko kayo ngayon. Bb. Siazon: Akin ang karangalan,Lolita. Natutuwa ako na mapili ng inyong pahayagang pampaaralan na makapanayam. Lolita: Naniniwala po kaming marami kaming matututuhan sa inyong karanasan. Komersyo po ba ang inyong natapos?

Pag-aralan Natin

135

Bb.Siazon: Nutrisyunist ako bago ko naisipang magnegosyo noong 1988. Sampung libong piso lang ang capital ko. Lolita: Ano po bang pinasok mong negosyo? Bb. Saizon: Nag-aayos ako ng mga sariwang bulaklak na inoorder ko pa sa Baguio at Davao. Kapag may bagyo,kanselado ang lipad ng mga eroplano mula Davao. Nagkakaroon pa ng pagguho ng lupa sa Baguio. Walang nakararating na sariwang bulaklak mula sa Baguio. Naranasan ko ang paghalili sa sariwang bulaklak. Lolita: At diyan po sumilay ang pagiging malikhain ninyo. Bb. Siazon: Siguro nga. Wala akong nabiling sariwang bulaklak at magagalit ang mga suki. Alam mo ang gianawa ko noon? Nanguha ako ng mga tuyong damo, dahon, bunot ng niyog, pinagbalatang mais, bunga ng banaba, ipil-ipil at kahit agoho. Ginamit ko ito sa dekorasyong tulad ng pag-aayos ng bulaklak. Dahil talagang tuyo ang mga ito, hindi makatatakot kung hindi agad mabibili, at awa ng diyos, nagustuhan ito ng mamimili. Nagtatagal daw ang mga dekorasyon kaya nakatipid sila. Lolita: Iyon po ba ang pinagsimulan ng Flowers and Crafts na kilalang-kilala hindi lamang sa Laoag City kundi sa Taiwan? Bb. Saizon: Iyon nga! At ngayon, hindi na sariwang bulaklak ang gusto nila. Higit na malakas ang tuyong dekorasyon mula sa damo, dahon, at iba pa. Kinuha ko ang mga estudyante, mga kabataang hindi nag-aaral at walang trabaho upang tumulong sa aking negosyo. Kahit nga mga ina ng tahanan at mga bilanggo ay nabibigyan ko ng trabaho. Abot hanggang Germany ang order sa akin. Lolita: Kaya naman nabigyan kayo ng karangalan sa National Trade Fair noong 1996. Best Designer at Best Dressed Booth pa ang award ninyo. Bb. Saizon: Utang ko iyon sa mga empleyado ko. Lahat sila ay masisipag at mahuhusay sa pag-aayos ng mga dekorasyon. Lolita: Kaya po kayo pinagpapala ay dahil matulungin kayo.

136

Bb.Siazon: Sino pa ba ang tutulong sa ating mga kababayan kundi tayo. Saka masaya ang nakatutulong sa kapwa, hindi ba? Sanggunian: Hiyas sa Pagbasa 6 Pag-usapan Natin:

1. Ano ang negosyo ni Bb. Saizon? 2. Paano niya naisipan ang paggawa ng mga dekorasyon mula

sa mga tuyong dahon at bunga ng halaman? 3. Bakit kaya naging mabili ito lalo na sa mga dayuhan? 4. Sa anong paraan nakatutulong sa bayan si Bb. Siazon? 5. Dapat bang tularan si Bb. Saizon? Ipaliwanag ang sagot.

Basahin mo: Pagaanin at padulasin mo ang bigkas ng mga sumusunod:

A B C

walang trabaho bulaklak na sariwa pahayagang pampaaralan

tuyong damo matagumpay na dahong tuyo

negosyante

Ang mga katagang sinalungguhitan sa itaas ay mga pang-angkop. Ang mga ito ay ikinakabit o inilalagay sa pagitan ng dalawang salitang ang isay naglalarawan at ang isa pay inilalarawan.

Tatlo ang pang-angkop:

1. ng- ikinakabit sa nauunang salitang nagtatapos sa patinig sa magkasunod na salitang inilalarawan at naglalarawan.

Basahin muli ang mga halimbawa sa A.

2. na- Inilalagay sa pagitan ng salitang naglalarawan at inilalarawan na ang nauunay nagtatapos sa katinig.

Basahin muli ang mga halimbawa sa B.

137

4. g- ikinakabit sa nauunang salitang nagtatapos sa letrang n

Tingnan muli ang halimbawa sa C.

Narito pa ang mga pangungusap hango sa panayam Pag-aralan mo ang mga ito.

A

1. Wala akong mabiling bulaklak at magagalit ang mga suki ko. 2. Marami ang may order ng sariwang bulaklak ngunit walang dumarating na bulaklak mula Baguio.

B

1. Nagtatagal daw ang dekorasyon kaya nakatipid sila.

2. Kinuha ko ang mga kabataang hindi nag-aaral upang tumulong sa negosyo.

Ang mga binilugan ay mga pangatnig. Ang mga pangatnig ay nag-uugnay ng mga salita, parirala, sugnay o pangungusap. Ngunit sa halimbawa sa itaas ang pangatnig ay ginagamit lamang sa pag-uugnay sa tambalang pangungusap (mga halimbawa sa A) at hugnayang pangungusap (mga nasa B).

Tambalan ang pangungusap kung binubuo ng dalawang malayang sugnay (sinalungguhitan makaisa). Bawat malayang sugnay ay payak na pangungusap.

Ginagamit ang mga pangatnig na at, ngunit, at o, sa tambalang pangungusap.

Hugnayan ang pangungusap kung binubuo ng malayang sugnay o payak na pangungusap (sinalungguhitan nang makaisa sa halimbawa sa itaas) at isang sugnay na di makapag-iisa(sinalungguhitan nang makalawa).

138

Ginagamitan ng mga pangatnig na kaya, upang, dahil, kung, kapag, nang, samantalang, at habang.

Ang mga pang-angkop at pangatnig ay ginagamit sa tambalan at hugnayang pangungusap.

Halimbawa:

1. tambalang pangungusap a. Mag-iiyak ba ako o maghahanap ng ibang paraan.

2. hugnayang pangungusap a. Maraming natutulungan si Bb. Siazon kaya

nakatutulong din siya sa pag-unlad ng bansa.

Sa halimbawa sa itaas, ang may salungguhit ay mga pang-angkop at ang binilugan ay mga pangatnig.

Punan ang patlang ng wastong pang-angkop at pangatnig upang mabuo ang mga tambalan at hugnayang pangungusap 1-3. Nutrisyunist ako noon ________ naisipan ko ________ magnegosyo ng mga tuyo ________ dekorasyon.

4-6. Natutuwa ako _________ napili ako ng inyo ________ pahayagan _________ pampaaralan na makapanayam.

7-8. Dati ay mag-alala ako___may masama___panahon.

9-10. Nagluto ng marami _______ pagkain si Inay _______ kaunti ang mga bisita. Ihambing ang iyong sagot sa Gabay sa Pagwawasto. Ilan ang nakuha mo? Kung 8-10 ang iskor mo, magaling ka! Magpatuloy ka na sa Mga Dagdag na Gawain. Kung 7 o pababa naman ang nakuha mo, sagutin mo muna ang Gawain 1.A.

Gawin Natin

139

Gawain 1.A Piliin ang wastong pangatnig at pang-angkop na bubuo sa mga tambalan at hugnayang pangungusap. Isulat ang sagot sa sagutang papel. 1-2. Ang mga Katipunero ay sumasalakay (kapag, upang, dahil) ang mga Espaol ay abala sa marami (ng, g, na) pagdiriwang. 3-4. Hindi naiiwasan ang mga natural_____sakuna (at, sapagkat, subalit) hindi naman nagpabaya ang ating pamahalaan. 5-6. Hindi na kita mahintay (kung, dahil, nang) kailangan kong makasakay sa huli (ng, g, na) biyahe.

Ihambing ang iyong sagot sa Gabay sa Pagwawasto. Ilan ang nakuha mo? Ngayon magpatuloy ka na sa Mga Dagdag na Gawain.

Punan ng tamang pangatnig ang patlang at isulat ang tamang pang-angkop sa loob ng panaklong. Gawin ito sa sagutang papel.

Mga Dagdag na Gawain

Noong minsan nagpunta kami sa probinsya. ___________ tinalunton anman ang highway nakakita kami ng nagtitinda ng buhay ________ alimango. Bimumaba na kami_______bumili,__________biglang bumuhos ang malakas ____ulan. Tumuloy na kami na hindi nakabili.

140

Ihambing ang iyong sagot sa Gabay sa Pagwawasto. Ilan ang nakuha mo?

Matapos mong gawin ang mga pagsasanay, maari mo nang

sagutin ang mga sumusunod na tanong: Ano ang pang-angkop? __________________________________________________________

_______________________________________________________

Ibigay ang 3 pang-angkop at sabihin kung kailan ginagamit

ang mga ito. __________________________________________________________

__________________________________________________________

_______________________________________________________

Ano ang pangatnig? __________________________________________________________

_______________________________________________________

Anu-anong mga pangatnig ang ginagamit sa tambalan at hugnayang pangungusap?

__________________________________________________________

_______________________________________________________

141

Ang pang-angkop ay katagang nagpapadulas sa pagsasalita. Ikinakabit ito o inilalagay sa pagitan ng dalawang salitang ang isay naglalarawan at ang isa pay inilalarawan. Tatlong pang-angkop:

1. ng - ikinakabit sa nauunang salitang nagtatapos sa patinig sa magkasunod na salitang inilalarawan at naglalarawan.

2. na - inilalagay sa pagitan ng salitang naglalarawan at inilalarawan na ang nauunay nagtatapos sa katinig.

3.g - ikinakabit sa nauunang salitang nagtatapos sa letrang n.

Punan ang patlang ng wastong pang-angkop at pangatnig upang mabuo ang tambalan at hugnayang pangungusap.

1. Ang pagdidisiplina ng magulang sa anak ay hindi parusa _________ ito ay pagpapahayag __________ pagmamahal.

2. _________ saan ako tutuloy _________ hotel, doon ka rin.

3. Kailangan __________ magtiis muna ng kaunti __________ sandal _________ malayo pa ang anihan.

4. Nakaupo siya __________ natutulog.

5. Hindi makauwi ang bata __________ umulan nang malakas.

Sariling Pagsusulit

Tandaan Natin

142

Tapos ka na?

Ihambing muli ang iyong sagot sa Gabay sa Pagwawasto.

Ilan ang nakuha mo?

Kung 4 o 5 ang nakuha mo, magaling ka! Natutuhan mo na

ang araling ito. Magpatuloy ka na sa susunod na modyul.

Kung 3 o pababa naman ang nakuha mo, sagutin mo muna

ang Pagyamanin Natin.

Piliin sa loob ng panaklong ang wastong pang-angkop at

pangatnig na bubuo sa tambalan at hugnayang pangungusap.

1. Aalis tayo (kung, dahil, ngunit) hindi uulan.

2. Maingat (na, ng, g) maingat siyang pumasok sa kabahayan (ngunit, at,o) namalayan pa rin siya ng kanyang ama.

3. Sa balikat ng mga kabataan nakasalalay ang kinabukasan ng bansa (kaya, dahil, upang)dapat silang magsikap.

4. Magbalot ka na ng mga damit mo (kapag, kaya, habang) naghihintay ka.

5. Dama ng karamihan ang pait (ng,na,g) kahirapan ngunit sila ay umaasa pa rin na matitikman ang tamis (na, ng, g) kaginhawaan.

Ihambing ang inyong sagot sa Gabay sa Pagwawasto. Ilan

ang nakuha mo? Ngayon natapos mo na ang araling ito. Magpatuloy ka na sa

susunod na modyul.

Pagyamanin Natin

143

Subukin Natin A

1. g 2. ng,ng 3. na

B 4. kapag 5. at 6. upang

Gawin Natin

1. nang 2. ng 3. ng 4. dahil 5. ng 6. g 7. kung 8. ng 9. ng 10. ngunit

Gawain 1.A

1. kapag 2. ng 3. na 4. subalit 5. dahil 6. ng

Gabay sa Pagwawasto

144

Mga Dagdag na Gawain

1. nang 2. na 3. upang 4. ngunit 5. na

Sariling Pagsusulit

1. at, ng 2. kung, na 3. g, ng, dahil 4. habang 5. dahil

Pagyamanin Natin

1. kung 2. na, ngunit 3. kaya 4. habang 5. ng, ng