Embed Size (px)
Citation preview
Film en/als Geletterdheid
Didactische meerwaarde van speelfilms voor de lerarenopleiding
Door: Lieselot Leuridan (UGent)
Instap
• Belangrijke rol van speelfilms in de hedendaagse (jeugd)cultuur
– Als beeldvormende praktijk
– Als bron van kennis, inzichten en attitudes
Groeiende belangstelling voor film in onderwijs!
Instap
• Maar… weinig onderzoek naar:
– Didactische meerwaarde van speelfilms voor het onderwijs (in het bijzonder: de lerarenopleiding)
– Een effectieve filmdidactiek binnen de lerarenopleiding
Nood aan ‘voorbeelden van goede praktijk’!
Instap
Project Film en/als Geletterdheid
• Onderzoeksvragen:
- Wat kunnen we leren uit film?
- Hoe kunnen we met films aan de slag binnen specifieke leeromgevingen?
- Welke kennis- en betekenisconstructie komt hierbij tot stand?
Film en/als Geletterdheid
• Praktijkgericht ontwikkelingsonderzoek
– Looptijd: 2 jaar (2009 – 2011)
– Focus op 2 vakgebieden:
• Nederlands (onderzoekers: dr. Ive Verdoodt en Steven Vanhooren)
• Geschiedenis (onderzoekers: Lieselot Leuridan)
Vorming van 2 netwerkteams: Promotor B. De Wever / copromotor R. Soetaert 1 of 2 deeltijdse onderzoeker(s) Docenten of lectoren uit de diverse lerarenopleidingen
Film en/als Geletterdheid
• Vakgebied Nederlands:
– Focus op de ‘schoolfilm’
• Belang van ‘taal’ en ‘geletterdheid’
• Vakgebied Geschiedenis:
– Focus op de ‘historische speelfilm’
• Specifieke representatie van het verleden
Film en/als Geletterdheid
• Vervolg van deze lezing… vakgebied Geschiedenis
• Meer info over vakgebied Nederlands:
– Onderzoeksrapport op website ENW
– Bijdrage in publicatie van ENW
– Plenaire lezing van prof. R. Soetaert
– Website www.schoolfilm.be
Film en/als Geletterdheid
Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk
Fragment: Monty Python and the Holy Grail (1975)
= Symbool voor problematische verhouding
• Historici / (toekomstige) leerkrachten Geschiedenis
• Historische film
Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk
“The greatest gap between the actual past and fictionalized accounts of it may lie in Hollywood’s marzipan-and-truffles treatment of history. Never, indeed, let historical truth get in the way of a good, two-hour blockbuster that earns $200 million domestic.”
(F. Sanello)
Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk
“Ik sta altijd zeer sceptisch tegenover dit soort films, en dat is bij deze film [‘Le Retour de Martin Guerre’] niet anders.”
(Geschiedenisleraar-in-opleiding)
Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk
“In het algemeen kan men deze film [‘Amistad’] als historisch betrouwbaar beschouwen, daar hij grotendeels gebaseerd is op waargebeurde feiten. Maar er zullen ook - net als in bijna elke film - fragmenten in zitten die bedoeld zijn om de kijker op zijn gemoed te werken.”
(Geschiedenisleraar-in-opleiding)
Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk
“Een zwakte vanuit historisch oogpunt is de onvermijdelijke aanwezigheid van Hollywood [in ‘Gladiator’]. Het hele gebeuren wordt geromantiseerd om een zo groot mogelijk publiek aan te spreken.”
(Geschiedenisleraar-in-opleiding)
Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk
“Hoe begaafd je ook bent als verteller, je kan nooit op tegen de kracht van het beeld.”
(Geschiedenisleraar-in-opleiding)
Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk
“De kracht van dit fragment [uit ‘Gladiator’] is de gigantische schaal van het gevecht. Het voelt alsof je er zelf in zit. De impact op de kijker is groot.”
(Geschiedenisleraar-in-opleiding)
Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk
“… film has somehow claimed the mantle of authenticity and meaningfulness with relation to the past – not necessarily of accuracy or fidelity to the record, but of meaningfulness, understood in terms of emotional and affective truth.”
(R. Burgoyne)
Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk
De status, waarde en (on)mogelijkheden van populaire historische films
als bron van historische kennis en als didactisch instrument binnen het onderwijs?
Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk
De historische speelfilm onder de loep
• Eerdere onderzoeksprojecten:
– Onderzoek van P. Seixas (1993)
– Presence of the Past’ project o.l.v. R. Rosenzweig en D. Thelen (1998)
– Onderzoek van S. Wineburg (2001)
– ‘Australians and the Past’ project (2003)
De historische speelfilm onder de loep
P. Seixas (1993):
• = onderzoek m.b.t. de constructie van historische kennis bij studenten.
• “television and popular culture in general provided sources for much of their thinking about the past”
De historische speelfilm onder de loep
‘Presence of the Past’ project (1998):
• 81% bekeek historische speelfilms of TV-programma’s in het voorbije jaar
• Respondenten voelden zich sterker verbonden met het verleden wanneer zij historische films bekeken, dan wanneer zij geschiedenisles volgden op school.
De historische speelfilm onder de loep
S. Wineburg (2001):
• = onderzoek naar historisch begrip m.b.t. de Vietnamoorlog bij jongeren en hun ouders
• Beide groepen haakten hun historische inzichten vast aan beelden uit Forrest Gump (1994)
• Forrest Gump = gemeenschappelijk referentiepunt in onderlinge gesprekken
De historische speelfilm onder de loep
• Film en/als Geletterdheid
– Wat kunnen we leren uit film? • Film als bron van historische kennis, inzichten en ervaringen• Didactische (meer)waarde van historische speelfilms
– Hoe kunnen we met films aan de slag binnen specifieke leeromgevingen?
• Mogelijke werkwijzen
– Welke kennis- en betekenisconstructie komt hierbij tot stand?
• Invloed van filmische representaties van het verleden op ons beeld van de geschiedenis
De historische speelfilm onder de loep
• Film en/als Geletterdheid:
~ inzichten uit verschillende disciplines:• Filmpraktijk• Filmtheorie• Semiotiek• Structuralisme• Narratologie• Cultural Studies• Historische kritiek• …
Focus: (historische) representatie & beeldvorming
De historische speelfilm onder de loep
• Film en/als geletterdheid:
– Fase 1: Onderzoek & ontwikkeling I• Literatuurstudie
• Dataverzameling: historische films en filmfragmenten
• Ontwikkeling lessenreeks over Film & Geschiedenis (zgn. didactische module)
De historische speelfilm onder de loep
– Fase 2: Onderwijs I• Implementatie van de didactische module in verschillende
lerarenopleidingen Geschiedenis
– Arteveldehogeschool, HoGent en UGent
– 132 studenten
– 5x2 gastcolleges door Lieselot Leuridan + online discussiefora op Zephyr
De historische speelfilm onder de loep
– Fase 3: Onderzoek & ontwikkeling II• Discoursanalyse van de online discussiefora
• Evaluatie en bijsturing didactische module over Film & Geschiedenis
De historische speelfilm onder de loep
– Fase 4: Onderwijs II• Implementatie van de bijgestuurde didactische module in de
verschillende lerarenopleidingen Geschiedenis
– Arteveldehogeschool, HoGent en UGent
– 136 studenten
– 4x3 gastcolleges + opdrachten» College 1: Inleiding
Opdracht 1: Essay: reflectie over filmfragment
» College 2: Filmanalyse Opdracht 2: Online discussiefora op Zephyr
» College 3: Pro’s & contra’s van de historische speelfilm Opdracht 3: Filmanalyse
De historische speelfilm onder de loep
– Fase 5: Verwerking & output• Publicaties
• Projectvoorstelling: 3 maart 2011
• Onderzoeksrapport op website ENW
• Website:www.film-en-geschiedenis.ugent.be
De historische speelfilm onder de loep
Conclusies
• Wat kunnen we leren uit film?
– Film kan weldegelijk historische kennis en inzichten verschaffen
MAAR: Film = taal op zich!• Eigen sterktes en zwaktes• Moet slagen binnen de eigen conventies om te slagen als film• Filmische, narratieve én symbolische niveau
Belang van ‘historische filmische geletterdheid’!
Conclusies
– Sterktes:
• Geschiedenis komt tot leven totaalpakket: econ., pol., cult., …
• Betrokkenheid en inleving
• Impact op de (collectieve) herinnering
• Opwekken van belangstelling
• Populair / toegankelijk
Conclusies
– Zwaktes:
• Feitelijke inaccuraatheden
• Nadruk op sensationele of fotogenieke gebeurtenissen
• Overwaardering van de individuele factor in de geschiedenis
• Simplificering & nadruk op het zichtbare
• Actualisering van de geschiedenis
• Clichématige voorstelling van figuren, periodes, …
Conclusies
Braveheart (1995)
– Beoordeling van historische film: ‘sterk’ / ’zwak’?
• ~ wat je wilt doen/bereiken
• ~ claim van de filmmaker
Monty Python and the Holy Grail ↔ “based upon a true story”
• ~ waarachtigheid van de film
“Spirit” Niet de feitelijke details
Conclusies
• Hoe kunnen we met films aan de slag binnen specifieke leeromgevingen?
– Lerarenopleiding Geschiedenis• Didactische module Film en Geschiedenis (gastcolleges +
opdrachten + discussiefora op Zephyr)
– Secundair onderwijs• Werkwijzen ~ lesdoelstellingen (als instap, ter illustratie, historische
kritiek, attitudevorming, …)
– Elektronische/online leeromgevingen• Zephyr• Online lessenreeks op www.film-en-geschiedenis.ugent.be
Conclusies
• Welke kennis- en betekenisconstructie komt tot stand?
– Grote invloed van films op de historische beeldvorming
– Afhankelijk van meerdere factoren:• Persoonlijkheid van de kijker
• Historische achtergrondkennis
• Culturele bagage
• Vertrouwdheid met film ‘Historische filmische geletterdheid’
Conclusies
• Kortom:
– Film kan de klassieke geschiedenisles niet vervangen, maar kan er een zinvolle aanvulling op vormen
– Taak van de docent/leerkracht• Film aanbieden als één mogelijke representatie• Alternatieve perspectieven op verfilmde verleden
– Belang van ‘historische filmische geletterdheid’!• Leerkracht (in spe)• Leerlingen
Conclusies
Zin in meer?
MEER INFORMATIE:
- Online lessenreeks: www.film-en-geschiedenis.ugent.be
• PPT-presentaties met audiocommentaren• Illustratieve filmfragmenten• Verwerkingsopdrachten• Literatuurverwijzingen
- Filmbesprekingen
Zin in meer?
